Yıl:72 Sayı:2014/4 ISSN1300-9885

Yl: 72 Say: 2014/4 ISSN 1300-9885

BR GELNC DE SEN DESTEKLE !GELNCK YAZ

4306 YA GNDERGelincik Projesine gndereceiniz her SMS ile

5TLlik bata bulunabilirsiniz.

TM OPERATRLER

ANKARA BAROSU BAKANLIIAdliye Saray Kat: 5 Shhiye /ANKARA T: 0.312 416 72 00 F: 0.312 309 22 37

www.ankarabarosu.org.tr [email protected]

ABEMANKARA BAROSU ETM VE KLTR MERKEZ Ihlamur Sk. No: 1 Kzlay/ANKARA T: 0.312 416 72 00

GLBAI AVUKAT ZDEMR ZOK SOSYAL TESSLERGazi Osman Paa Mah. Sahil Cd. No: 46 Glba / ANKARA

T: 0.312 485 03 93 - 484 46 06

ANKARA BAROSU GELNCK MERKEZ Ihlamur Sk. No: 1 Kzlay/ANKARA T: 0.312 444 43 06 (5 Hat)

www.gelincikprojesi.com www.gelincikprojesi.org

Ankara Barosu Dergisinde yaymlanmakta olan makaleler

Journal of Ankara Bar Association is being permanently indexed in

hukuk veritabanlarnda taranmaktadr.

law databases.

ANKARA BAROSU DERGS Aylk (Ocak, Nisan,Temmuz, Ekim)

Hakemli, Bilimsel ve Mesleki Yerel Sreli Yayn

JOURNAL OF ANKARA BAR ASSOCIATION is a refereed review, issused quarterly (January, April, July, October)

Ankara Barosu Bakanl, 2014Tm Haklar Sakldr.

ISSN 1300-9885Dergide ileri srlen grler

yazarlarna aittir.

Presidency of Ankara Bar Association, 2014All Rights Reserved.ISSN 1300-9885Articles published in this review reflect the views of the authors.

Dergide yaymlanan yazlarn herhangi bir blm veya tamam kaynak gsterilmeden

baka bir yerde yaymlanamaz.

No part of this publication may be reproduced or published in any form or by any means without reference to the review.

Sahibi Ankara Barosu adna | Owner on behalf of Ankara Bar AssociationAv. Hakan CANDURAN

Sorumlu Yaz leri Mdr | Managing EditorAv. Cemalettin GRLER

Yayn Kurulu Bakan | Chairman of the Editorial BoardProf. Dr. Muharrem ZEN

Editr | EditorAv. amil DEMR

Yayn Kurulu | Editorial Board

letiim Adresi | Communication AddressAnkara Barosu Bakanl, Adliye Saray Kat: 5 Shhiye/ANKARA

T: (0.312) 416 72 00 (Pbx) F: (0.312) 416 72 80www.ankarabarosu.org.tr

[email protected]@ankarabarosu.org.tr

Grafik Tasarm | Graphic DesignAli Kemal ERL(Ankara Barosu)

Basm Tarihi | Printing Date 2014

Bask ve Cilt | Printing and BindingSARIYILDIZ OFSET KAIT AMBALAJ PAZARLAMA TC. LTD. T.

VOKSAN Aa leri Sitesi 1358. Sk. No: 31 OSTM/ANKARA

T: 0.312 395 99 95 F: 0312 394 77 49www.sariyildizofset.com

Av. Dr. Mustafa Bayram MISIRAv. Oya GNEND YAAN

Av. Irmak Gke TOMURAv. Mehmet Arda EENOLU

Av. Seda DUNBAYAv. Glen UZUNER

Av. Baak KASIMOLUAv. Ezgi YAVUZAv. Hakan AKARKENAv. Bilal KOLBKENAv. Rza Yaln KOAKStj. Av. Dilan KUZYAKA

VI

AABDULHAKMOULLARI, Erdal Do. Dr.AAR, Serkan Dr.AKBA, Kasm Yrd. Do. Dr.AKBULUT, Olgun Yrd. Do. Dr.AKINCI, Mslm Do. Dr.AKINCI, Ziya Prof. Dr.AKKAYA, Mustafa Prof. Dr.AKKAYA, Tolga Yrd. Do. Dr.AKSAR, Yusuf Prof. Dr.ALTA, Hseyin Prof. Dr.ARAT, Turul Prof. Dr.ARSLAN, Aziz Serkan Yrd. Do. Dr.ARSLAN, etin Prof. Dr.ARSLAN, Ramazan Prof. Dr.ARTUK, Mehmet Emin Prof. Dr.ASLAN, Zehrettin Prof. Dr.ASLAN, Zht Prof. Dr.AIK, brahim Yrd. Do. Dr.ATALI, Murat Do. Dr.ATAY, Ender Ethem Prof. Dr.AVCI, Mustafa Do. Dr.AYDIN, Ramazan Yrd. Do. Dr.AYDIN, Ufuk Prof. Dr.BBAZEN, Ahmet Do. Dr. BAPINAR, Veysel Prof. Dr.BATERZ, Sleyman Do. Dr.BAYAR, brahim Nihat Yrd. Do. Dr.BAYKAL, Ferit Hakan Prof. Dr. BAYKAL, Sanem Do. Dr.BELEN, Herdem Do. Dr.BIAK, Vahit Prof. Dr.BORAN GNEYSU Nilfer Yrd. Do. Dr.BYKTANIR, Burcu Dr.C-CAN, Mertol Prof. Dr.CAIN, Mesut Hakk Prof. Dr.

CENTEL, Nur Prof. Dr.CENTEL, Tankut Prof. Dr.CN, Halil Prof. Dr.AAN, Nami Prof. Dr.ALAR, Hayrettin Do. Dr.ALIKAN, Yusuf Do. Dr.EEN, Anl Prof. Dr.ETNER, Selma Prof. Dr.OLAK, N. lker Do. Dr.DDOAN, Murat Prof. Dr. DEMR, smail Yrd. Do. Dr.DEMR, Mehmet Prof. Dr. DEMRAY, Nezahat Yrd. Do. Dr.DEMRBA, Timur Prof. Dr.DEMRCOLU, H. Reyhan Yrd. Do. Dr.DNER, sa Yrd. Do. Dr.DLGER, brahim Do. Dr. DLGER, Volkan Yrd. Do. Dr.EERDA, Ali hsan Yrd. Do. Dr.ERDEM, Mete Yrd. Do. Dr.

ERDEM, Mustafa Ruhan

Prof. Dr.

EREN, Fikret Prof. Dr.ERGL, Dou Prof. Dr.ER, Uur Yrd. Do. Dr.ERKAL, Atila Yrd. Do. Dr. EROLU, Muzaffer Yrd. Do. Dr.ERTEN, Rfat Do. Dr.ERZURUMLUOLU, Erzan Prof. Dr.ESKYRK, Serhat Yrd. Do. Dr.FFENDOLU, Hasan Tahsin Prof. Dr.FEYZOLU, Metin Prof. Dr.GGEMALMAZ, Burak Yrd. Do. Dr.GKER, Cenker Yrd. Do. Dr.

(Soyad srasna gre)

YAYIN DANIMANLARI | BOARD OF ADVISORS

VII

GKTRK, Neslihan Yrd. Do. Dr.GLE, Celal Prof. Dr.GNEN, Levent Do. Dr.GLEN, Recep Do. Dr.GNAL, Nadi Prof. Dr.GNDAY, Metin Prof. Dr.GNEYSU, Gkhan Yrd. Do Dr.GNEYSU BORAN, Nilfer Yrd. Do Dr.GNE, Ahmet Do. Dr.GNGR, Devrim Do. Dr.GNGR, Glin Prof. Dr.GVEN, Kudret Prof. Dr.H-HACIMAHMUTOLU, Sibel Do. Dr.HAFIZOULLARI, Zeki Prof. Dr.HAKER, Hakan Prof. Dr.HASPOLAT, Mehmet Emin Do. Dr.NAN, Ali Naim Prof. Dr.GZAR, Hasan Prof. Dr.KKABOLU, brahim zden Prof. Dr.KANADOLU, Korkud Prof. Dr.KAPLAN, brahim Prof. Dr.KARAGZ, Kasm Do. Dr.KARAKA, Fatma Yrd. Do. Dr.KARAKEHYA, Hakan Do. Dr.KARAN, Hakan Prof. Dr.KATOLU, Turul Do. Dr.KAYA, Emir Yrd. Do. Dr.KENT, Blent Yrd. Do. Dr.KESER, Hayri Yrd. Do. Dr.KILIOLU, Ahmet Prof. Dr.KOCA, Mahmut Prof. Dr.KOCAMAN, Arif B. Prof. Dr.KOCAOLU, A. Mehmet Prof. Dr.KOCAOLU, N. Kaan Dr. iur.KOCAOLU, S. Sinan Yrd. Do. Dr.KORKMAZ, Fahrettin Prof. Dr.

KORKUT, Levent Yrd. Do. Dr.KUURAD, onna Prof. Dr.KKGNGR, Erkan Prof. Dr.MMOLLAMAHMUTOLU, Hamdi Prof. Dr.MUMCUOLU, Maksut Prof. Dr.O-ODYAKMAZ, Zehra Prof. Dr.OKUR, Ali Rza Prof. Dr.ONAR, Erdal Prof. Dr.OZANSOY, Cneyt Do. Dr.KESZ, Hayrettin Prof. Dr.ZBEK, Mustafa S. Do. Dr.ZBEK, Veli zer Prof. Dr.ZBUDUN, Ergun Prof. Dr.ZCAN, Fatma Yrd. Do. Dr.ZDAMAR, Mehmet Do. Dr.ZEKES, Muhammet Prof. Dr.ZEL, alar Prof. Dr.ZEN, Muharrem Prof. Dr.ZGEN, zzet Prof. Dr.ZKAN, Il Prof. Dr.ZTRK, Bahri Prof. Dr.PPAZARCI, Hseyin Prof. Dr.RRUH, Ahmet Cemal Yrd. Do. Dr.S-SARAN, Birol Yrd. Do. Dr.SAYGIN, Engin Yrd. Do. Dr.SAYHAN, smet Do. Dr.SEVGL, Didem Yrd. Do. Dr.SEZGNER, Murat Prof. Dr.SIRMA, zge Yrd. Do. Dr.SOYASLAN, Doan Prof. Dr.SRAL, Nurhan Prof. Dr.AHN, Cumhur Prof. Dr.EN, Ersan Prof. Dr.


VIII


EN, Murat Prof. Dr.ENOCAK, Kemal Do. Dr.TTAN, Ayhan Prof. Dr.TANRIVER, Sha Prof. Dr.TAKIN, Ozan Ercan Yrd. Do. Dr.TEKNSOY, M. Ayhan Do. Dr.TERCAN, Erdal Prof. Dr.TEZCAN, Durmu Prof. Dr.TRYAK, Betl Yrd. Do. Dr.TRYAKOLU, Bilgin Prof. Dr.TOROSLU, Nevzat Prof. Dr.TUN, Hasan Prof. Dr.TURANBOY, Asuman Prof. Dr.TZNER, zlem Yrd. Do. Dr.U-ULUAHN, Nur Yrd. Do. Dr.

UYGUR, Glriz Prof. Dr.IIK, Fehim Prof. Dr.NVER, Yener Prof. Dr.YE, Saim Yrd. Do. Dr.ZLMEZ, lhan Prof. Dr.YYAVUZ, Blent Do. Dr.YENGN, Halisan Dr. iur.YILDIRIM, Turan Prof. Dr.YILMAZ, Ejder Prof. Dr.YONGALIK, Aynur Prof. Dr.YUSUFOLU, Flrya Dr. iur.YCEL, Recep Yrd. Do. Dr.YRK, Aye Tlin Do. Dr.ZZABUNOLU, Yahya Prof. Dr.

X

ANKARA BAROSU DERGS YAYIN LKELER

1. Dergiye gnderilen hakemli yazlar baka bir yerde yaymlanmam veya yaymlanmak zere gnderilmemi olmaldr.

2. Makale yazarna ait iletiim bilgileri (ad, soyad, nvan, iletiim adresi, gncel e-posta adresi, cep telefonu) makalenin son sayfasna nizami bir ekilde eklenmelidir. Makaleyi gnderen yazarn ismini yazmama-s/unutmas durumunda makalesi yaymlanmayacaktr.

3. Yazlar Microsoft Word veya Open Office programlarnn formatla-rnda (.doc, .odt, .rtf, .txt) kaydedilmi (yaz tipi Times New Roman, 12, normal stil) olarak [email protected] adresine gn-derilmelidir.

4. Makale Bal byk harflerle, makale yazarnn nvan ksaltma bii-minde, soyad ise byk harflerle yazlmaldr. (rn: Av. Ali YILMAZ vb.)

5. Makale yazar; makalesindeki yazm hatalarn dzeltip, kontrol et-tikten sonra eksiksiz bir ekilde gndermekle ykmldr. Hakem tarafnca belirtilen deiiklerin; makale yazarnca Word belgesinde Metin Vurgu Rengi (Metnin vurgulayc kalemle iaretlenmi gibi g-rnmesini salar) SARI renk verilerek ve dzenlenen makalenin isim blmne tarih eklenerek yeniden mail aracl ile iletilmesi gerek-mektedir. Dergiye gnderilen yazlarn son denetimlerinin yaplm olduu, yazarn gnderdii ekliyle yazsn basma verdii kabul edilir. Yazm yanllarnn olaann dnda bulunmas, bilimsellik l-tlerine uyulmamas, yaznn Yayn Kurulu tarafndan geri evrilmesi iin yeterli grlecektir.

6. Hakem denetiminden gemesi istenen makalelerde en az 100, en ok 120 szckten oluan tek paragraf Trke ve ngilizce zetlerin; her iki dilde yaz balnn ve beer anahtar szcn de yaznn bana eklenerek gnderilmesi gerekmektedir. Yazara ait makale; Makalenin Trke Bal > Yazarn nvan, Ad ve Soyad (rn: Av. Ali YILMAZ vb.) > z > Anahtar Kelimeler > Makalenin ngilizce Bal > Abstract > Keywords eklinde sralanmaldr.

XI

7. Dipnotlar sayfa altnda gsterilmeli, bibliyografyaya (kaynakaya) yer verilmelidir.

8. Yayn Kurulunca ilk deerlendirmesi yaplan yazlardan yazar tarafn-dan hakem denetiminden gemesi istenenler hakeme gnderilecek, hakemden gelen rapor dorultusunda yaznn yaymlanmasna, ya-zardan rapor erevesinde dzeltme istenmesine ya da yaznn geri evrilmesine karar verilecek ve yazar durumdan en ksa srede ha-berdar edilecektir. Hakem raporunun olumsuz olmas halinde, ikinci bir hakem incelemesi yaplmayacaktr. Hakem raporunda dzeltme istendii takdirde, yazar tarafndan sadece belirtilen dzeltmeler er-evesinde deiiklikler yaplabilecek ve dzeltilmi metinler iin yine hakem onay alnacaktr.

9. Yazar tarafndan hakem denetiminden geirilmesi istenmeyen yaz-lar Yayn Kurulu tarafndan deerlendirilecek ve yaznn yaymlanma-sna, hazrlanan rapor erevesinde yazardan dzeltme istenmesine ya da yaznn geri evrilmesine karar verilecek ve yazar durumdan en ksa srede haberdar edilecektir.

10. Yaymlanmas yayn kurulu ya da hakem tarafndan uygun bulunma-yan yazlar, yazarna geri gnderilmez.

11. Dergide eviri, karar, kitap incelemeleri, mevzuat deerlendirmeleri ve bilgilendirici notlara da yer verilecektir. Bu nitelikteki yazlarn ka-bul veya geri evrilmesi, Yayn Kurulu'nca yaplacaktr.

12. Ankara Barosu Dergisi, elektronik ortamda tam metin olarak yaymla-mak da dhil olmak zere, kabul edilen yazlarn, tm yayn haklarna sahiptir. Yazlar iin telif creti denmez.

Ankara Barosu Dergisi Yayn lkelerine artlar uymayan yazlarn, TBTAK ULAKBM veritabannn gerekliliklerinden dolay, Editr tarafndan yaplacak n kabul edilebilirlik incelemesi

sonrasnda hemen reddedilecektir. Bundan dolay gnderilecek hakemli veya hakemsiz makalelerin yukardaki ilkelerdeki btn

artlar ekil ve esas olarak salamas gereklidir.

XII

BAKANDAN/FROM THE PRESIDENT XVI

HAKEML MAKALELER (PEER REVIEWED ARTICLES)

Boanma Davasnda Alnabilecek Geici Hukuki Korumalar veya Hakimin Mdahalesi Yoluyla ocuun Korunmas Kapsamnda Zorunlu Arabuluculuk ve Boanma Sreci (Aile) Danmanl 23Yrd. Do. Dr. Tolga AKKAYA

Kiralanan Tanmaz zerinde Sonradan Ayni Hak Kurulmas ve Buna Balanan Hukuki Sonular (Tbk M311) 63Yrd. Do. Dr. Selin SERT

SVRE MEDEN KANUNUNDA YAPILAN DEKLKLER EREVESNDE TRK HUKUKUNDA AYIRT ETME GCNE SAHP KK VE KISITLILARIN (SINIRLI EHLYETSZLERN) NANLANMA EHLYET (TMK M 16/I, 118/II) 81Yrd. Do. Dr. Mustafa AHN

Anayasa Mahkemesine Bireysel Bavuruda Avrupa nsan Haklar Szlemesinin Yorumu 105Yrd. Do. Dr. Ersoy KONTACI

Milletleraras Deniz Kirlilii Sorumluluk ve Tazminat Rejimi inde Trkiyenin Yeri 119Yrd. Do. Dr. smail DEMR

Anestezik lmleme, Deerlendirme ve Kaytlamann Strasbourg Delil Sistemi ile Yaam Hakk Balamnda Deerlendirilmesi ve Delillerin Kabul Edilebilirlii Sorunu 153lknur Suidiye EKERHilmi EKERErtay BORAN

NDEKLER | TABLE OF CONTENTS

XIII

Anayasalarmzda Laiklik lkesi 271Dr. Fatih ZKUL

Birlemi Milletler 2015 Sonras Kalknma Gndemi ve Hukukun stnl likisi 311Dr. Kutlay TELL

niversitelerde 2014 Ylndan nce lenen ntihal Sularyla lgili Disiplin Soruturmas ve Cezalandrma Sistemi 327Dr. Mustafa Yaar DEMRCOLU

Amasal Yorum 363Asm KAYA

Srekli Bor likilerinde Borlunun Temerrd 385Av. Glmelahat DOAN

Ksa alma ve Ksa alma denei 415Av. Tuba KAYALI ETNKAYA

atan ki Deer: Haber Verme Hakk Ve Kiilik Hakk 475Av. Pnar Bahar DOAN

Hukuk Devleti lkesi ve Yargnn Bamszl-Tarafszl Sorunu Kapsamnda Ethem Sarslk Davasnn Deerlendirilmesi 495Av. Anl ERGUN

Tarm Sigortalarnn Devlet Tarafndan Desteklenmesi ve Tarm Sigortalar Havuzu Sistemi 523Ar. Gr. TUBA FT

NDEKLER | TABLE OF CONTENTS

XIV

nc Kiinin Kira Szlemesinin Kurulmasndan Sonra Kiralananda stn Hak Sahibi Olmas 541Ar. Gr. Meltem ERTURUL

Kadnn Bitmeyen Soyad Sorunu 579Ar. Gr. Dr. Kumru KILIOLU YILMAZ

MAKALELER ( ARTICLES)

Yasa Yapma Sanatnn lm (Torba Yasalar) 595Av. Atil SAV

Avrupa Birliindeki Trk Vatandalar ve Aile Birleimi 607Yrd. Do. Dr. lke GMEN - Narin TEZCAN

Ticari letme Devirlerinin Muvazaa Nedeniyle ptali (Km 280/III) 623Av. Talih UYAR

Milletvekili Adayl 657Av. alar ALAYAN

SVRE FEDERAL TEMYZ MAHKEMES 1 HUKUK DARESNN 04072014 TARHL KARARI 675Ar. Gr. Cansu KORKMAZ

XVI

Deerli Meslektalarm,Sizlerle, Baromuzun dnyaya alan kaps olan Ankara Barosu Dergisinden

gerekletireceim bu ilk sohbeti kaleme almadan nce, benden nce seilerek bu grevi ifa eden saygdeer bakanlarmzn ilk bayazlarnda nelere vurgu yaptkla-rn inceledim Baromuzun zgrlkler ve hukukun stnlnden, insan haklar, demokrasi ve bartan yana ilkeli ve tutarl tavrnn srdrcs olmaktan byk bir onur duydum

Sadece bu bayazlara baktmzda bile lkemizdeki ynetim anlaynn deimediini zlerek mahede ediyoruz Semih Gnerin yllar nce yapt uyarlar gnmz iinde geerliliini koruyor:

Bir sreden beri yarg rgtmz zerinde kara bulutlar dolamakta, hakl haksz pek ok eletiriler bireylerin yargya olan gvenlerini azaltacak sylemlerle dile getirilmektedir. Ankara Barosu olarak bu sylemlerden duyduumuz rahatszl eitli bildiri ve beyanlarmzda dile getiriyoruz. Ancak sistemli bir almann rn olarak kabul etmemiz gereken bu almalar her eye ramen srmekte ve son gnlerde olduu gibi yasa(lara) konu yaplmaktadr.

ncelikle belirtmek istiyoruz ki lkemiz yarg sisteminin ok ciddi biimde ele alnmas ve bata yarglarmzn bamszl ve yargya bteden ayrlan payn olmas gereken dzeye ykseltilmesi olmak zere pek ok konunun zme kavuturulmas gerekmektedir.

Ancak lke gndemimize baktmzda bunlarn yerine yargya gvenilemeyecei dile getirilmekte, gvensizlik nedeni olarak da yargnn siyasall zerinde durulmak-tadr. Bu sylemleri yapanlarn kurumsal kimlikleri gz nne alndnda beyanlarn ciddiye alnmas gerekmekte ve sylemlerin ardndan yaplan gzda veren uyarlar, () operasyonlar, yarglarn kar ilikilerine ilikin aklamalar herkesin ne oluyoruz sorularn sormalarna neden olmaktadr. lkede bu hava yaratldktan sonra Anayasa Mahkememizin yaplanmas ile ilgili balatlan tartmalar, siyasal otoritenin yargdan elini ekeceine daha fazla etkili hale gelmesine yol aacak boyutta srmektedir. ()

Yarg bir devletin var olabilmesinin temel dayanadr. Yargnn yansz ve adil olmas, yarglarn bata siyasal otorite olmak zere hibir kimsenin etkisi, basks ve ynlendirmesi olmadan bamsz bir ortamda karar verebilmesi demokrasinin ve hukuk devleti olabilmenin n kouludur. ()

Bakanlarn, milletvekillerinin onlarca dosyadan sank olarak yarglanabilmeleri iin dokunulmazlklarnn kaldrlmasnn beklendii bir ortamda Yce Parlamento-nun, bu onurlu grevi yerine getirmeyip, yargy siyasallatrc yasalar karmas pek ok sylemi de peinden getirecek, deerli yarglarmz zan altnda brakacaktr. ()

Baromuz bu uyarlar 2004 ylnda, 10 yl nce yapt Kar karya olduumuz tabloda hemen hemen hibir deiiklik yok Bu ynetim tarz sreklilemi, drt

BAKANDAN | FROM THE PRESIDENT

XVII

bakan hakknda sregiden yolsuzluk soruturmas ile komisyon ve TBMM al-malar zerine glge drlm, stelik demokrasi tarihimizde leke oluturacak siyasallam yarg operasyonlarna son verilmesi gerekirken, bu kez de, nceki Balyoz, Ergenekon, KCK gibi davalarn hazrlanmasnda, Ahmet k ve Nedim ener gibi gazetecilerin haksz yere tutuklanmasnda sorumluluu olduu ileri srlen bir yaplanmaya ynelik ayn hukuksuzluu tekrar eden bir tarzda bir soruturma sreci balatlmtr

2004teki uyarmz tekrar edelim: Unutulmamaldr ki yarg bir gn herkese gerekebilecektir. te o gn gelmeden herkesin adil bir yarglanma ortamnda ve bamsz yarglarn huzurunda yarglanabilmesinin koullarn oluturmak bir yurtseverlik grevidir.

Deerli Meslektalarm,Baromuz, bir ok dier Baro gibi, temel haklara ilikin davalarda davann

mdahilleri arasnda yer almaktadr Baromuzun yaama ve savunma hakk bata olmak zere temel hak ihlallerinin yargland bu davalarda taraf olmas, grevidir

Tarihte ok nemli bir yeri olan Fransz nsan ve Yurtta Haklar Bildirgesinin 16 maddesi, Kuvvetler ayrl olmayan toplumlarn anayasas yoktur der Sayn Cumhurbakanmzn seimle grevine balam olmas, Ona toplumsal meruluu bakmndan seleflerinden farkl bir konum kazandrmakta ise de, Cumhurbakannn anayasal stats bakmndan Anayasann zerinde bir konum kazandrmamaktadr Yrtmenin kendi i dengeleri, Anayasada Cumhurbakannn tarafsz, tm mille-timizin birlikte temsilcisi olduu dnldnde, Anayasadaki statsnn zerine kmaya alacak bir Cumhurbakannn Anayasa krizine sebebiyet verebilecei, anayasa hukukularnn ounluunun ittifak halinde ileri srd bir grtr

Deerli Meslektalarm,Trkiyenin demokrasi tarihi, parlamentonun merkezinde yer ald demokratik

mcadeleler iinde ekillenmi, parlamenter demokrasimiz zaman iinde kkle-mitir Trkiye iin istikrarl olabilecek ve demokrasiyi otokratik ynelimlerinden koruyacak model de parlamenter demokrasidir

Elbette bakanlk hkmeti sistemi, kendi bana, kurumsal olarak anti-demok-ratik deildir Ancak hkmet ve Betepe evrelerinden ykselen seslerin ierii,

sistemin daha imdiden Trk Tipi Bakanlk Hkmeti Modeli olarak bakanlk sisteminin kendi demokratik hususiyetlerinden arndrlarak iindeki fren ve denge sistemi olmakszn glendirilmi bir Bakan zlemi ile savunulmas, parlamenter demokrasimizin selametinin hak ve zgrlklerimizin gvencesi olduunu bize dndrtmektedir

Deerli Meslektalarm,Yrrlkteki bu haliyle bile zaman zaman nominal olan Anayasann temel hak

ve zgrlkler rejiminde, hepimizin bildii gibi, zgrlk istisna snrlama ise kural-dr Kural, gvenlik amac ve -hibir hukuk sisteminde oksimoron olmak dnda ileri srlemeyecek olan- ktye kullanma gerekesine dayanr Bu demokratik parlamenter cumhuriyetimiz nnde engel oluturan en byk anayasal sorundur nk, sadece temel hak ve zgrlklerin kullanlmasnn kriminalize edilmedii, daha ak deyile, siyasal su kavramnn ceza hukukundan karld, yargnn ve ona bal olmas gereken kolluun soyut bir devlet aklnn ve resmi ideolojinin deil, yurttan temel hak ve zgrlklerinin gvencesi olduu bir toplumda, tm siyasal ve sosyal sorunlar demokratik bir rejimin olanakl kld siyasal katlma biimleri iinde kamusal bir tartmaya konu edilebilir ve oydama ile zlebilir

Hal byle iken, Anayasadaki temel hak ve zgrlkler dzenlemesinin deil de, bakanlk sisteminin ve cumhuriyetin temel niteliklerinin tartmaya almas, gvenlik paketinin kamusal tartmaya almadan kanunlatrlmaya allmas, ak ki, demokratik ideallerle ilikilendirilmesi zor bir durumdur

Deerli Meslektalarm,Ankara Barosu Dergisinin, eletirel ve demokratik hukuk bilincinin bilimsel

temelde gelitirilmesi iin demokratik bir bilimsel platform olarak varln nemli buluyor, ynetimimiz dneminde de, bilimsel, hakemli ve mesleki bir yayn olan dergimiz ieriini daha da glendirmek iin, bu byk bilimsel platforma olan katklarnz bekliyoruz Sadece avukat olan deil, yargnn her biriminde grev yapan hukukular, akademisyenler de dahil olmak zere, elbirlii ile bugne kadar baarl bir ekilde varln devam ettirdiimiz bu bilimsel platformun katklarnzla daha da glenmi olarak srdreceine inancmz tamdr

Ynetimimiz, bu saydan itibaren kendi dneminde kacak olan Ankara Barosu Dergisi saylarn meslek byklerimize ithaf etmeye, onlara bir sayg says olarak karmaya karar vermitir

Bu kararmz uygulayacamz bu ilk saymz da, hakknda ok az bilgimizin olduu, Baromuzun ilk bakan saydmz Salih Srr Beye ve onunla birlikte dier 10 Baro Bakanmza ithaf ediyoruz Kendisi hakknda o kadar az bilgi ve belge mevcuttur ki, kapamza koyacak bir fotoraf bile temin edemedik Saymz ona ithaf etmemizin hayat hakkndaki almalar da tevik edeceini umuyoruz

Sayglarmla,

Av. Hakan CanduranAnkara Barosu Bakan

Baromuz Kurucusu Salih Srr Beyin Ansna

Hakemli Makaleler

Peer Reviewed Articles

HAKEML

* Bu makale hakem incelemesinden gemitir ve TBTAKULAKBM Veri Tabannda indekslenmektedir.

** Anadolu niversitesi Hukuk Fakltesi Medeni Usul ve cra flas Hukuku Anabilim Dal.

Boanma Davasnda Alnabilecek Geici

Hukuki Korumalar veya Hakimin Mdahalesi

Yoluyla ocuun Korunmas Kapsamnda Zorunlu Arabuluculuk

ve Boanma Sreci (Aile) Danmanl*

Yrd. Do. Dr. Tolga AKKAYA**

Yrd. Do. Dr. Tolga AKKAYA

252014/ 4 Ankara Barosu Dergisi

HA

KE

ML

Z

Bu almada, karlatrmal hukuktan ve zellikle sviredeki uygulama rneklerin-den de yararlanlarak, boanma davasna bakan aile mahkemesinin, Trk Medeni Kanununun 169uncu ve 346nc maddesi kapsamnda, ocuun menfaatlerinin korunmasna ynelik bir geici nlem olarak, talep zerine veya kendiliinden, taraflara (ana baba, ebeveyn) arabulucuya veya boanma sreci (aile) danmanna bavurmalar talimat verebilecei gr zerinde durulmutur. Bu kapsamda, ocuun menfaatlerinin korunmas bakmndan arabuluculua veya boanma sreci (aile) danmanlna neden ihtiya duyulduu, konuya ilikin olarak yabanc hukuk sistemlerindeki tecrbeler, Trk hukuku bakmndan konunun pozitif hukuktaki temelleri, uygulama yntemi ve mahkemenin emrinin yerine getirilmemesinin sonular ile boanma arabuluculuu ile boanma sreci danmanl arasndaki farklar aklanmaya allmtr.

Anahtar Kelimeler: Arabuluculuk, boanma sreci danmanl, aile danan, geici nlem, geici hukuki koruma, ocuun menfaatlerinin korunmas.

ABSTRACT

In this study, by utilizing practices in the comparative law and especially Swit-zerland, were focused on the opinion that under the Article 169 and 346 of the Turkish Civil Code, as a provisional measure to protect the childs interests, either on request or spontaneously can be given instructions to the parties (mother and father, parent) by the family court to contact the mediator or divorce (family) counselor. In this context, were explained, the reasons why we need mediation or divorce (family) counseling in terms of protection of the childs interests, experiences in foreign jurisdictions on the subject, the legal basis in Turkish positive law, the application method and the results of failure to fulfill courts order, the differences between the divorce mediation and divorce counseling.

Keywords: Mediation, divorce counselor, family counselor, provisional measure, provisional and protective measures, protection of the childs interests.

Boanma Davasnda Alnabilecek Geici Hukuki Korumalar veya Hakimin Mdahalesi Yoluyla ocuun Korunmas Kapsamnda Zorunlu Arabuluculuk ve Boanma Sreci (Aile) Danmanl

26 Ankara Barosu Dergisi 2014/ 4

HA

KE

ML

Giri

Bu almada, karlatrmal hukuktaki ve zellikle sviredeki uygulama rneklerinden de yararlanlarak, boanma davasna bakan aile mahkeme-sinin, mevcut pozitif dzenlemeler erevesinde, bir geici nlem olarak, ocuun korunmas bakmndan taraflar arabulucuya veya boanma sreci danmanl hizmeti veren kurum ve kiilere bavurmalarna karar verebilecei (arabulucuya bavuruyu emredebilecei) ve olmas gereken hukuk bakmndan da bu ynde yasal dzenlemeler yaplmas gerektii gr ileri srlmtr

I. Boanma veya Ayrlk Srecinde ocuun Menfaatlerin Korunmas Bakmndan Arabuluculua veya Boanma Sreci

Danmanlna Duyulan htiya

Girite ifade ettiimiz gr savunmamzn temel nedenlerini ksaca aadaki balklar altnda toplamak mmkndr:

Boanma davalarnda ocuklarn stn yararnn ve menfaatlerinin korunmas

Boanma sreci sonunda verilen karardan taraflarn memnuniyetinin artrlmas ve verilen kararlara uygun hareket edilmesi konusunda taraf-larn desteinin salanarak boanma sonrasnda ortaya kabilecek olas uyumazlklarn ve davalarn nlenmesi

Boanma sonrasnda ocuun velayet kendisine braklan kiiye teslim edilmesi ve ocukla kiisel iliki kurulmasna ilikin kararlarn icrasnda yaanan sorunlarn giderilmesi

Aile mahkemelerinin ve genel olarak yargnn i yknn azaltlmas

Aile arabuluculuunun veya dier alternatif yntemlerin en nemli faydas ocuun[1] stn yararnn korunmas bakmndan ortaya kacaktr[2] ocuun

[1] Hukuk asndan ocuk, kanuni ergenlik ya olan on sekiz yan doldurmam kiidir ocukluk TMKnn 11inci maddesine gre, on sekiz yan doldurulmasyla sona erer 5395 sayl ocuk Koruma Kanununun 3nc maddesine gre de ocuk, Daha erken yata ergin olsa bile, onsekiz yan doldurmam kiiyi ifade eder

[2] Velayet ve kiisel iliki dzenlenirken ana ve baba arasndaki atmada ocuun yararnn dikkate alnmasnn nemli olduu ynnde bkz Fankhausser/ztan, s 100 Aile uyumazlklarnda arabuluculuk uygulamalarna duyulan ihtiya konusunda bkz zbek, lkeler Inda Arabuluculuk, s 153; zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 740 zbek, alternatif uyumazlk zmne ilikin genel eserinde, mlga Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 1963 ylna kadar yrrlkte olan, ancak olmas gerektii



HA

KE

ML

yarar, ocuun fiziksel, psikolojik, zihinsel, ahlaki ve toplumsal ynden geli-imini salayacak artlarn mmkn olabildiince en iyi ekilde salanmasn gerektirir Bu balamda, velayet kendisine braklmayan ana veya babann, ocukla kiisel iliki kurma hakknn kullanlmasnn dier ebeveyn tarafndan zorlatrlmas, ocuun yararn tehlikeye dren bir durum olarak kabul edilmelidir [3] Boanma davasnn ekimeli olarak grlmesi, elerin boanma ve boanmann feri sonular konusunda anlaamamas veya pek az konuda anlamaya varabilmeleri, boanma davasnn uzamasna, taraflarn birbirleri ile olan ilikilerinin bozulmasna ve hatta kopma noktasna gelmesine, bu srete ocuun ebeveynleri ve toplum ile olan ilikilerinin bozulmasna neden olmaktadr Boanma srecinde veya boanm olan ebeveynlerin ocuklar, bu sarsc olay karsnda, gven duygusunu kaybetmektedir ve ocukta korku, fke, sululuk, yalnzlk, reddetme, gerileme, uyku sorunlar ve fiziksel sorunlar ortaya kabilmektedir[4] Boanma srecinde ve sonrasnda ocuk ana ve baba arasnda kalmakta, ebeveynlerinden birini semeye zorlanmaktadr Bu durum ise ocukta genellikle depresyon, hrnlk, saldrganlk ve tedirginlik gibi davran bozukluklarna yol amaktadr[5] Her ne kadar hakim tarafndan ocuun hangi ebeveyninin yannda kalacana ve dier ebeveyni ile hangi koullarda gre-bileceine ilikin geici nlem alnmakta ve dzenleme yaplmaktaysa da sre ocuun ailesinden uzaklamasna yol amaktadr Aile arabuluculuunun veya dier alternatif uyumazlk zm yollarnn tevik edilmesi, ebeveynler arasnda asgari iletiimin kurulmasna ve srdrlmesine katkda bulunarak boanma srecinden (yarglamasndan), ocuun mmkn olan en az maddi ve manevi zararla syrlmasna ve evlilik birliinin boanma ile sona ermesinden sonra, ebeveynlerin birbirleriyle ve ocuklarn ebeveynlerle olan ba ve ilikinlerinin

gibi uygulanamayan boanma ve ayrlk davasnda sulh teebbs kurumuna (m 494-499) iaret ederek, bunun tipik bir dava d uyumazlk zm yntemi olduunu belirtmi, sz konusu dzenlemenin, faydasz olduu, ileri oaltt, toplumsal huzursuzluk kayna olduu gerekesiyle yrrlkten kaldrlmasn eletirmi, bugn gelinen noktada bu kurumun kaldrlmasnn hatal olduunun ge de olsa anlaldna dikkat ekmitir Kanmzca da yazarn eletirileri hakl olup, yazarn ifadesiyle sorun bu kurumun ilememesinden deil iletilememesinden kaynaklanmaktadr Yazar, ayrca sulh teebbs konusundaki AMKdaki mevcut dzenlemenin, 1963 ylnda kaldrlan hkmlerin daha gerisinde olduuna deinmitir Bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 733-738, 746

[3] ocuun kiilik haklar ve ana babaya kar korunmas hakknda ayrntl bilgi iin bkz mamolu, s 189-193 ocuun yarar kavram hakknda ayrca bkz mamolu, s 195-196; Grge, s 94 vd

[4] elikel, s 25-29 [5] elikel, s 26



HA

KE

ML

daha salkl olmasna, ocuun fizyolojik, psikolojik, ahlaki ve sosyal ynden geliimini tehdit eden tehlikelerin bertaraf edilmesine katkda bulunacaktr[6]

Trk hukukunda, boanma ve boanmann feri sonular bakmndan, elerin, zerinde serbeste tasarruf edebilecekleri konularda, arabulucudan yararlanmas mmkndr[7] Bununla beraber aile hukukunda, zellikle ocuun menfaatlerinin korunmas kapsamnda arabuluculuk, sadece taraflarn zerinde serbeste tasarruf edebilecekleri uyumazlklar sona erdirmek amacyla deil, ayn zamanda, taraflar arasnda iletiimin tekrar kurulabilmesi, taraflarn ebeveyn olarak ilikilerini srdrebilmeleri amacyla bir ara olarak da kullanlabilir ocuun menfaatlerini ilgilendiren hususlar (velayet, kiisel grme hakk-nn kullanlmas, nafaka vb), zerinde serbeste tasarruf edilebilecek konular olmadklarndan, bu konularda arabuluculuk ynteminden yararlanlmas, daha ziyade taraflar arasndaki iletiimin srdrlmesine, ocuun boanma srecinden olabildiince az etkilenmesine ve hakimin tahkikatn yrtmesine ve karar vermesine yardmc olma ilevini yerine getirmektedir Ancak, boanma arifesinde elerin arabuluculua ihtiyari olarak bavuru imkanlarnn bulunmas yeterli deildir Zira Trkiyede de zellikle aile arabuluculuu ve boanma sreci danmanl konusunda farkndalk dzeyi yetersiz ve sunulan hizmetler de yeterince yaygn deildir Toplum boanma sreci arabuluculuundan haberdar olmad gibi, haberdar olanlar ise bu hizmeti yetkin kiilerden, hangi ekilde alabilecekleri konusunda bilgi sahibi olamamaktadr[8]

[6] Paul, s 155 Genel olarak arabulucunun rol konusunda bkz Tanrver, Arabuluculuk, s 2026

[7] Aile mahkemesi hakiminin, sulhe tevik devi kapsamnda ve sulhe tevik devinin ilerlik kazand lde, uyumazln taraflarn arabulucuya bavurmaya ynlendirmesinin mmkn olduu , bunun sulh tevik devinin bir paras olduu; ancak aile hukukun kapsamna giren uyumazlklarn birounun taraflarn zerinde serbeste tasarruf edemeyecekleri iler arasnda yer almas nedeniyle, boanma davalar balamnda arabuluculuun, boanmann nlenmesi elerin boanma kararlarn tekrar gzden geirmeleri, ailenin ve evlilik birliinin korunmas ve ayakta tutulmas bakmndan uygulama alan bulabilecei hakknda bkz Tanrver, Aile Mahkemeleri, s 84-87; Tercan, s 47 Dier yandan, taraflarn boanmann veya ayrln feri sonular hakknda ve bu kapsamda tazminat, mal rejimleri, nafaka gibi mali konular ile ocuun velayeti, ocuk ile kiisel iliki kurulmas gibi kiisel konularda hakimin taraflar sulhe tevik edebilecei ve sulh teebbs olabilecei konusunda bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 743

[8] Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM), Trkiye-Cengiz Kl Davasnda, yedi yl sren boanma davas srecinde, ebeveynlerin ve ocuun menfaatlerini korumaya ynelik yeterli tedbirleri almad, etkin bir bavuru mekanizmas kurmad gerekesiyle Trkiyeyi eletirmitir Kararn bir blmnde, aynen Velayet tahsisi, ziyaret ve olunu alma haklarn kullanlmasnn yerine getirilememesi nedeniyle iine girilmi olan durumun hukuki yollarla dzeltilmesinin zor olacann kabul ederek, Mahkeme, dosyadaki bilgilere dayanarak, aile hakimlerinin uzlama salayabilmeleri amacyla taraflar bir araya getirmemi olduunu ya da mahkeme kararlarnn gnll olarak uygulanabilmesini salayacak gerekli nlemleri



HA

KE

ML

Boanma yarglamasnda zellikle ocuun menfaatlerini ilgilendiren alan-larda irade serbestisi geerli deildir Mahkeme, taraflarn iddia ve savunma-lar ile sunduklar delillerden bamsz olarak ocuun haklarnn korunmas ve ocuun gvence altna alnmas iin gerekli tedbirleri resen almaldr[9] ocuun nafakas, velayeti gibi konular esasen ebeveynlerin velayetten doan ykmllklerine ilikin olup taraflarn iradesine tabi deildir[10] Hakim, ana ve babann grlerini almakla ykml ise de onlarn kabul ettikleri zm benimsemek zorunda deildir

Pek ok olayda, ocukla kiisel iliki kurulmas iin mahkemelerden ve icra organlarndan yardm talep edildii dikkate alndnda, arabuluculua bavuru konusunda her iki ein rzasn ve ihtiyari talebini arayan bir yaklamn yeterli olmayaca kansndayz Eer elerin hukuki korunma talebine, aile arabulu-culuu veya boanma sreci danmanl eklinde seenek sunulur ve hatta koullar olutuunda taraflar arabulucuya veya boanma sreci danmanna bavurmaya ynlendirilirse, elerin bundan sonra anlama yolunu tercih etme imkan ve olasl daha da artacaktr ocuun velayetine ve ocukla kiisel iliki kurulmasna ilikin olarak kararlarn birlikte veren taraflarn bu anlamalara uyma olasl daha yksektir Uygulamada, mahkemelerin velayet ve kiisel iliki kurulmasna ilikin kararlarna taraflarn uymasnda sorunlar yaanmakta ve bu durum yeni hukuki uyumazlklara yol amaktadr Arabuluculuk yoluyla taraflarn anlamaya varmas halinde, sonradan ortaya kan hukuki uyumaz-lklarn zmnde de zaman, emek ve giderden tasarruf edilmesi imkan da domaktadr[11]

almam olduunu tespit etmitir nemle belirtmek gerekir ki bu olayda uygulama alan bulmu olan cra Hukukunun genel hkmlerinin, aile hayatna ilikin haklarn yerine getirtilmesi durumunda uygulanmas yerinde grlmemitir eklinde tespitte bulunarak aile uyumazlklarnda dostane zm yollarnn, zellikle arabuluculuun, kullanlmamas eletirilmi ve icra hukukunun ngrd cebri icra eklindeki zm yolunun aile hayatna ilikin haklarn yerine getirilmesinde uygun bir zm yolu olmad belirtmitir Mahkeme bu nedenle Avrupa nsan Haklar Szlemesinin, herkesin zel ve aile hayatna sayg gsterilmesi hakkna sahip olduunu ifade eden 8inci maddesinin ihlal edildii sonucuna varmtr Kararn Trke evirisi iin bkz Antonetti, AHM Karar evirisi, Cengiz Kl-Trkiye Davas, Bavuru: no16192/06, Karar Tarihi: 6122011, http://blogarabulucucom/2012/01/aihm-turkiyeyi-aile-uyusmazliklarinda-arabuluculugu-uygulamaya-cagirdi/ , Eriim Tarihi: 20112014 Kararn nemli noktalar iin ayrca bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 740 vd

[9] Fankhausser/ztan, s 99; mamolu, s 195 [10] Staub, Kindschutzmassnahme, s 408[11] zbek, Aile Arabuluculuu, s 79 Arabuluculuk ynteminden yararlanlmas halinde,

gelecekte dahi, taraflar arasndaki ilikinin dostane bir zeminde yrtlebilecei ynnde bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 754 Velayet uyumazlklar bakmndan benzer bir deerlendirme iin bkz Keke, s 203, dn 317



HA

KE

ML

Aile arabuluculuu konusunda yaplan aratrmalara gre, dinamik bir sre olan arabuluculuk, bu srece katlanlarn mevcut nyarglarn deiti-rebilecek nitelikte olup, sre iinde, taraflar nc kiinin yardmn kabul etmektedirler Taraflarn zorunlu arabuluculuk konusundaki olumsuz bak alar, arabuluculuk srecinde olumlu ynde deimektedir Birka oturumdan sonra, bir memnuniyet olumakta ve taraflar ibirliine ynelmektedir Zorunlu arabuluculuk, taraflara tekrar iradeleri ile hareket etme imkn tanmakta ve alternatif davranlar sergileyebilmeleri iin frsat yaratmaktadr[12]

Arabuluculukta, kural olarak, taraflarn zgr iradeleri ile hareket etmeleri ve koullar kendilerinin belirlemesi beklenir (HUAK m 3) Ancak, boanma konusunda ve ebeveynler arasndaki dier uyumazlklarda bu ilke tartl-makta ve sorgulanmaktadr Zira, duygusal uyumazlklarn taraflarn bilisel ilevlerini ve sosyal alglarn basklad, elerin alglama kapasitesinin sadece ocuklar nedeniyle deil, ayn zamanda mevcut zm stratejileri nedeniyle de snrland belirtilmektedir[13] Bizim de katldmz bu gre gre, ara-buluculukta, gnlllk ve iradilik kural olmasna ramen (HUAK m 3, I), elerin birbirlerine kar ar sulayc olduklar bir durumda, artk uyumazl zme yeteneklerini korumalar beklenmemelidir Ar atma iinde olan eler, iinde bulunduklar travmann da etkisiyle, birbirlerine kar ocuu ve paray taciz arac olarak kullanmaktadrlar Bu koullarda artk elerin zgr ve salkl iradelerinden bahsedilemeyecektir ekimeli boanmalarda, ocukla ilgili konularda arabulucuya veya dier dostane uyumazlk zm yollarna bavurmada, elerin iradesine stnlk tannmas, elerin bu yollar tercih edememesi halinde ocuun stn yararnn zarar grmesine yol aacandan, uyumazln zmnde taraflarn iradelerine stnlk tannmas da mmkn deildir Baka bir deyile, arabuluculua bavurup bavurmama konusunda elere serbesti tannmas, taraflar arasndaki ilikinin (atmann, anlamazln) doasna uygun deildir[14]

Boanmadan sonraki srete, arabuluculuun veya dier dostane zm yollarnn olumlu etkilerinden en fazla ocuklar yararlanmaktadr Zira, boan-madan sonra elerin birbirleriyle iletiim kurup kurmamasna veya hangi ekilde iletiim kurduuna bal olarak ve ibirlii iinde davranp davranamadklarna gre, ocuklar bakmndan nemli farkllklar ortaya kmaktadr Aratrmalara gre, arabuluculuk veya danmanlk srecinden yararlanan iftlerin % 60 ila 70i ebeveyn olarak iletiim becerilerini gelitirmitir[15]

[12] Staub, Kindschutzmassnahme, s 408; Peter, s 198; Schwenzer, s 737 [13] Bkz Staub, Kindschutzmassnahme, s 409[14] Staub, Kindschutzmassnahme, s 409[15] Schwenzer, s 726



HA

KE

ML

Almanyadaki aratrmalara gre, boanma srecinde ocuun menfaati, boanma uyumazlklarnn zmnde uyumazln trmanmasn nleyici bir usul (yntem) oluturulmasn ve ebeveynlerden biri ile iletiimin kop-masn nleyecek tedbirlerin alnmasn gerektirmektedir Velayet hakknn elerden birine verilmesi nedeniyle doan g dengesizlii, arabuluculuun bu amac gerekletirmesini engellemektedir Bu nedenle daha eit ve adil bir arabuluculuk srecinin yaanabilmesi iin ilk artn birlikte velayet olduu da ileri srlmtr[16]

Boanma sresince ekimeli yarglama yolunun tercih edilmesi veya elerin kendilerini bu prosedr iinde bulmalarnn olumsuz birok sonucu bulunmaktadr Her eyden nce, ekimeli boanmada her iki taraf da davay kazanmaya ynelik vakalar mahkemeye getirmeye alr Taraflar, kendi aleyhlerine olabilecek ve ellerini zayflatabilecek herhangi bir vakay ortaya koymak istemezler Avukatlar ise, bir yandan kendi mvekkillerinin lehlerine olabilecek vakalar ileri srerek mvekkillerinin iyi zelliklerini ortaya koymaya alrken, dier yandan kar tarafn zayf noktalarn bulmay ve ortaya koymay isterler Bu davranlar, taraflar arasnda uyumazln derecesini artrmakta ve g kavgasnn daha da sertlemesine neden olmaktadr Tm bu davranlar uyumazln sadece hukuki bir sorunmu gibi ele alnmasna ve gerekte duygusal (asl) uyumazln, arka planda devamna yol amaktadr Taraflarn rahatszlklar, sbjektif alglar hukuk sistemi tarafndan kapsayc ekilde ele alnamadndan, eler bu srete bir zm retebilme imkanna da sahip olamamaktadr Yarglama sresince, mahkemelerde, ebeveynlerin taleplerini belirlemeye ve desteklemeye yardmc olabilecek bir arac bulunmadndan, taraflarn uyumazl kendi iradeleri ile zme kavuturmalar da mmkn olmamaktadr Sonu olarak, eler bu srete kendi ilikilerinin kontroln kaybetmekte ve davann sonunda hakim bir taraf asndan hakl dier taraf asndan ise haksz grnen bir karar vermektedir Davay kaybetmi olan taraf, bu rahatszlktan kurtulmak amacyla bata her trl kanun yolu olmak zere, zellikle nafaka dememek ve ocukla grme hakknn kullanlmasn engellemek, velayet hakkn suiistimal etmek gibi davranlar sergilemektedir Bu srete, ancak kendi sorunlaryla ilgilenebilen ebeveynler, ocuklarna daha az zaman ve imkan ayrmaktadr ocuktan ayr kalan ebeveyn, kopan ba tekrar kurmakta glk yaamakta ve kendi iinde uyumazln srdrmeye devam etmektedir[17]

[16] Staub, Kindschutzmassnahme, s 411 Birlikte velayet hakknda daha ayrntl bilgi iin bkz zer Takn, s 91 vd

[17] ocuktan ayr kalan ana veya babann ocukla iletiim kopukluu yaamasnn nedenleri hakknda bkz Mavi, s 270 vd



HA

KE

ML

Aile arabuluculuu, boanma sreci danmanl ve dier dostane zm yollarndan yararlanlmas, yargnn ve zellikle aile mahkemelerinin i yk-nn azaltlmasna da nemli katk salayacaktr[18] Belirtmeliyiz ki aile arabu-luculuu boanma hukuku bakmndan yarglama srecinin yerini almaktan ziyade, yarglamay destekleyici ve tamamlayc bir nitelie sahiptir[19] Zira arabuluculuk srecinde taraflarca zerinde anlamaya varlan hususlar, mahkeme tarafndan yrtlen tahkikata yardmc olmakta, karara yn vermekte ve daha sonra gerektiinde mahkemenin kararna geirilebilmektedir[20] Yargnn i yknn azaltlmasna ve yarglama sresinin ksaltlmasna yaplacak katknn etkisi bakmndan ksaca baz istatistiki bilgiler vermek yeterli olacaktr Adalet Bakanl Adli Sicil ve statistik Genel Mdrl tarafndan hazrlanan adalet istatistiklerine gre, 2012 ylnda Trkiye genelinde alan toplam dava says 1708497dir Bu rakam iinde, boanma davas tm dava trleri arasnda 190564 ile ikinci srada yer almaktadr lk srada ise aslnda dava olarak nite-lendirilmeyen, ekimesiz yarg ii saylan veraset belgesi verilmesi ilemleri yer aldndan, tm dava trleri arasnda sayca en ok olanlardan birinin boanma davas olduunu belirtmek yanl olmayacaktr Buna gre, Trkiye genelinde tm hukuk mahkemelerinde alan davalarn %11,2sini boanma davalar % 1,4n ise nafaka davalar oluturmaktadr[21]

2012 ylnda, aile mahkemesi sfatyla asliye hukuk mahkemesinde alan davalar arasnda, boanma davas, tazminat davalarndan sonra ikinci srada yer almaktadr Asliye hukuk mahkemelerinde toplam 66844 tazminat davas, 52434 boanma davas almtr[22] Boanma davalarnn, asliye hukuk mah-kemelerinde alan toplam dava saysna oran % 11dir

2012 ylnda, aile mahkemelerinde alan davalar arasnda boanma davas, 138125 rakam ile ilk srada yer almaktadr Boanmalardan sonra ocuk mallar-nn korunmas, ardndan ise nafaka davalar gelmektedir[23] Aile mahkemelerinde alan toplam dava saysnn %61ini boanma davalar oluturmaktadr Buna ilaveten toplam dava saysnn %7,7sini ise nafaka davalar oluturmaktadr Bu saysal verilere gre ise, aile mahkemelerinin i yknn yzde yetmie yaknn boanma ve boanmaya bal talepler oluturmaktadr

[18] Genel olarak alternatif uyumazlk zm yollarnn yargnn i yknn azaltlmasna ve davalarn uzamasnn nlenmesine katks hakknda deerlendirmeler iin bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 708 vd ile dn 12deki yazarlar

[19] Bchler, s 28; Paul, s 154; Genel olarak arabuluculuk hakknda bkz Tanrver, Arabuluculuk, s 2029; Yldrm, s 358; zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 555 vd

[20] Paul, s 154; Ercan, Sulh, s 86; Tercan, s 47; Keke, s 95, dn 380;[21] Adli istatistikler, s 169 [22] Adli istatistikler, s 170 [23] Adli istatistikler, s 170



HA

KE

ML

Saysal verilere gre, ekimesiz yarg ileri hari tutulduunda, hukuk mahkemelerinin i yknn byk bir blmn boanma yarglamalar ve boanmann feri sonularna ilikin uyumazlklarla ilgili davalar oluturmak-tadr Boanma davalarnn sayca ok fazla olmasnn ve yargnn i yknn byk bir ksmn oluturmas karsnda, boanma davalarnda mahkemelerin i ykn azaltacak ve yarglamann daha ksa srede sonulanmasn salayacak tedbirlerin alnmas gerekmektedir

Bu balamda, aile mahkemelerinin kurulmas, aile hukukundan doan uyumazlklarn ve boanma uyumazlklarnn zm konusunda nemli bir adm olmutur[24] Aile mahkemelerinin kuruluunu dzenleyen kanunun gerekesine gre, aile mahkemelerinin kurulmasyla, aile hukuku alanndaki uzmanlamann salanmas ile toplumun temeli saylan ailenin korunmasna ynelik koruyucu, eitici ve sosyal nlemler alma gibi ilevlerin yerine getirilmesi amalanmtr Bu gerekeye katlmakla birlikte, sadece aile mahkemelerinin kurulmasnn, tek bana bu hedeflerin gerekletirilmesi iin yeterli olmad kansndayz Aile mahkemelerinin i yknn nicelik ve nitelik bakmndan azaltlmasna ynelik olarak yarglamann kolaylatrlmasna hizmet eden tedbirler de alnmaldr Boanma ve boanmann feri sonular konusunda, taraflarn arabulucudan veya dier dostane zm yollarndan yararlanmalarnn tevik edilmesi, aile mahkemesinin i ykn nicelik ve nitelik bakmndan azaltacaktr rnein, boanan elerden birinin dierine nafaka deyip deme-yecei, deyecekse bunun miktar, velayetin kime braklaca, velayet kendisine braklmayan ein ocukla grme hakkn hangi ekilde ve zaman diliminde kullanabilecei konularnda elerin anlamas, mahkemenin bu konuda yrte-cei tahkikat ve nihayet ocuun stm yarar dikkate alnarak karar verilmesini kolaylatracandan, hem yarg organlar hem de taraflarca harcanacak zaman, emek ve paradan tasarruf edilmesini salayacaktr

Elde edilecek olumlu sonular, sadece mahkemelerin nndeki uyumaz-lklara etki etmekle kalmayacak, zellikle Trk hukukunda sorun tekil ettiini dndmz ve retinin ve uygulamann gndeminde olan ocuk teslimine ve ocukla kiisel iliki kurulmasna ilikin mahkeme kararlar ve ilamlarn icrasna ilikin sorunlarn almasna da nemli katkda bulunacaktr[25] cra

[24] Aile hukukundan kaynaklanan uyumazlklarda uzmanlk bilgisine sahip hakimlerin grev ald zel mahkemelerin kurulmasnn isabetli olduu ynnde bkz Tanrver, Dnceler, s 947; Tercan, s 21

[25] Boanm ana veya babann, ocukla icra takibi yoluyla kiisel iliki kurmasnn, ana ve baba arasndaki iletiimin kopmu olmas, ocuun kiisel iliki kuraca ebeveyni ile uzun zamandr grmyor olmas, ocuun ebeveynler arasndaki atmada arac olarak kullanlmay istememesi, dier ebeveynin davranlar nedeniyle kiisel iliki kuraca ebeveynine kar olumsuz duygu ve dncelere sahip olmas gibi sebeplerden kaynakland konusunda bkz Mavi, s 269-272



HA

KE

ML

hukuku bakmndan ocuun velayet kendisine verilen ebeveyne dier tarafa teslim edilmemesi veya velayet kendisinde bulunann ocuun dier ebeveynle grme hakkn kullanmasn engellemesine ok sk rastlanmakta, cra ve flas Kanunundaki hapis cezas yaptrm dahi bu sorunun almasnda bir zm olamamaktadr Boanmann gerek maduru ve menfaatleri en ok etkilenen taraf olan ocuun korunmas bakmndan, boanma srecindeki veya boan-m ve ar atma iinde olan ebeveynlerin, ibirlii iinde birlikte hareket edebilecekleri bir duruma gelmelerini salayacak destek mekanizmalarnn kurulmas ve iletilmesi gereklidir

II. Yabanc Hukuk Sistemlerindeki Durum

Boanma uyumazlklarndaki bu tipik sorunlar, sadece Trk hukuku-nun deil, yabanc hukuk sistemlerinde de uzun zamandan beri gndeminde olduundan, aile ilikilerinin daha fazla bozulmamas ve ocuun olabildi-inde korunmas amacyla eitli dostane uyumazlk zm yollarndan da yararlanlmaktadr

Amerika Birleik Devletlerinde Aile Arabuluculuu

Amerika Birleik Devletlerinde boanmak isteyen eler iin drt saatlik boanmann sonularna ilikin zorunlu ders verilmektedir Boanma eitimi, boanmann sonular ve ocua etkilerine ilikin bilgileri iermektedir Bu eitim sayesinde, deien duruma ocuun uyum salayabilmesine ynelik stratejiler gelitirilmesi konusunda ebeveynlere yardm edilmesi amalanmak-tadr Ayrca velayet ve kiisel iliki kurulmas konusunda anlaamayan iftler iin zorunlu arabuluculuk ngrlmtr[26]

Amerika Birleik Devletlerindeki eyaletlerin ounda, 1980 ylnda, aile uyumazlklarnda arabuluculuk ihtiyari veya zorunlu olarak zaten uygulan-maktayd Zorunlu arabuluculuk sistemi ise ilk kez 1981 ylnda seilen pilot blgede uygulanmtr Pilot uygulamann sonular deerlendiren aratrmalara gre, boanma davalarnda zorunlu arabuluculuun ihtiyari arabuluculua nazaran baar orannn daha yksek olduu tespit edilmitir Bunun zerine 1990 ylnda mahkeme balantl ocuk velayeti arabuluculuu konusunda kanuni dzenleme getirilmitir[27]

[26] Staub, Phlichtmediation, s 127-128 Ayrca bkz Baktr, s 73 [27] Bchler,, s 28; Uniform Standarts of Practice for Court Connected Child Custody

Mediation Bkz Staub, Phlichtmediation, s128; zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 369, 390



HA

KE

ML

Doksanl yllarn bandan sonra, bu yaklam daha ok taraftar bulmu ve bu dnemde yaplan aratrmalar sonucunda arabulucunun mahkemeye bir neride bulunabildii hallerde bu memnuniyet dzeyinin daha da ykseldii tespit edilmitir Ayrca, arabuluculuk srecinden yararlanan taraflar, daha sonra mahkemeye bavurmay daha az tercih etmitir Amerikada yaplan aratrmalar, arabuluculuk sreci sonunda anlamaya varlmas halinde, mahkeme kararyla sonulanan uyumazlklara nazaran, daha sonra alan deiiklik davalarnn saysnda da nemli derece azalma olduunu gstermektedir[28]

Virginia niversitesinde yaplan uzun sreli bir aratrmaya gre, 1983-1986 yllar arasnda boanmak isteyen elere seim hakk tannmtr Kendilerine seim hakk tannan elerin %72isi mahkeme kararna gre boanmay, %11i ise arabuluculuktan yararlanarak boanmay tercih etmilerdir Aratrmalarn sonularna gre, bu aratrmalardan ilki boanmadan 18 ay sonra, dieri ise 12 yl sonra yaplmtr Arabuluculuk yolunu tercih eden elerin ocuklar, ebeveynleri boanm olmasna ramen onlarla daha youn ve yakn ilikiler kurmutur[29]

Amerikada son yirmi ylda yaplan aratrmalara gre ise, arabuluculua bavuran elerin %20 ila 75i anlamaya varmay baarmtr Ayrca arabulucu-luktan memnun olanlarn oran %60 ila %90 orannda olup, bu oran mahkeme kararlarnda %40 ila %50 arasndadr[30]

Kanadada Aile Arabuluculuu

Kanadada Quebec gibi baz eyaletlerde, mahkeme balayc bir kararla taraflarn arabulucuya bavurmalarn emredebilmektedir Avukata bakmndan ise mvekkilleri ile birlikte arabuluculuk seeneini deerlendirme zorunluluu getirilmitir[31]

Avusturalyada Aile Arabuluculuu

Avusturalyada aile uyumazlklarnda arabuluculuk 1991 ylndan beri uygulanmaktadr ve boanma yarglamasn oluturan unsurlardan biri olarak kabul edilmektedir Aile mahkemelerinde taraflara cretsiz aile danmanl ve aile arabuluculuu hizmeti sunulmaktadr ki yldan az sre ile evli olanlarn danmanlk destei almalar mecburidir[32]

[28] Schwenzer, s 726 [29] Staub, Phlichtmediation, s 129[30] Staub, Phlichtmediation, s 128[31] Bchler, s 29[32] Bchler, s 29



HA

KE

ML

Norvete Aile Arabuluculuu

Avrupa lkelerinde zellikle ocuun velayeti ve ocukla kiisel grme hakknn kullanlmasna iliki uyumazlklarda arabuluculua bavuru zorunlu-luu getirildii grlmektedir rnein, Norvete 16 yan altndaki ocuklarda velayet hakkna ilikin uyumazlklarda 1993 ylndan bu yana arabulucuya bavuru zorunludur Arabulucuya bavuru zorunluluu getirilmesinden sonraki ilk yl iinde, bu konuda yaanan uyumazlklarn says nemli derecede gerilemitir[33]

ngilterede Aile Arabuluculuu

ngilterede ise Family Law Act ile 1996 ylndan bu yana aile hukuku uyumazlklarnda taraflar dava almadan nce zorunlu olarak arabulucuya ynlendirilmektedir Daha dorusu taraflar ncelikle mahkemenin bala-yc nitelikteki kararyla arabuluculuk konusunda bilgilendirilmektedir Daha sonra kendi rzalaryla arabulucuya bavurmazlarsa, mahkeme belirli artlarn gereklemesi halinde, taraflarn arabuluculuk sreci balatmalarn emredebil-mektedir Ancak, bu zorunluluk sadece adli yardm talebinde bulunan kiiler bakmndan getirilmitir[34]

Hollandada Aile Arabuluculuu

Hollandada 1999 ve 2003 yllar arasnda uygulanan pilot projede mahke-mede grlmekte olan davalarda, 1000 aile, zorunlu arabuluculua ynlendi-rilmitir Mahkeme katlml bu projede, uyumazlklarn % 61inde uzlamaya varlmtr[35]

Almanyada Aile Arabuluculuu

Almanyada Regensburgda yrtlen pilot projede, arabuluculua bavuru zorunluluu getirildiinde de ihtiyari arabuluculukta olduu gibi memnuniyet orannn yksek olduu tespit edilmitir Arabuluculuun ocuk zerindeki etkileri konusunda, Heidelbergde yrtlen pilot projede ise, krk iki kiiden yalnzca biri arabuluculuun olumsuzluundan sz etmitir[36]

Almanyada 2008 ylnda on altncs dzenlenen Alman Aile Mahkemeleri Kongresinde, yasal bir dzenleme yaplarak, boanma srecindeki ailelere en azndan arabuluculuk sresi hakknda bilgilenme ykmllnn getirilmesi gerektii sonucuna varlmtr Yaplacak dzenlemenin faydal olabilmesi iin

[33] Staub, Phlichtmediation, s 129[34] Bchler, s 30; Struc, s 187 Ayrca bkz Keke, s 94, dn 376[35] Staub, Phlichtmediation, s 130[36] Staub, Phlichtmediation, s 131



HA

KE

ML

ise aile arabuluculuu konusunda yeterli nitelik ve sayda arabulucunun cret-siz bilgilendirme hizmeti verebilecek durumda olmasnn gerektii sonucuna ulalmtr[37]

Ayrca Almanyada 2008 ylnda gerekletirilen ve 1 Eyll 2009da yrr-le giren ekimesiz Yarg Yasasna gre, mutlak anlamda taraflarn zerinde serbeste tasarruf edebilecekleri bir alan olmamasna ramen, ocukla kiisel ilikinin dzenlenmesi bakmndan, mahkemenin onayn almak kouluyla taraflara sulh olma[38], dolaysyla arabuluculuk ve dier alternatif zm yol-larndan yararlanma imkan tannmtr

Fransada Aile Arabuluculuu

Fransada boanmak veya ayrlmak isteyen elerin aile arabuluculuuna bavurmas kural olarak zorunlu deildir, taraflar isterlerse arabuluculuktan yararlanabilirler Bununla beraber, Fransz hukukunda 2002 ylnda yaplan dzenleme ile, aile mahkemesi hakimi velayete ilikin uyumazlklarda aile arabuluculua bavuru nerisinin taraflarca reddedilmesi halinde, arabuluculuk sreci hakknda bilgi almalar amacyla (arabuluculuk srecini balatmalar ve sreci yrtmeleri iin deil) taraflara bir aile arabulucusuna bavurmalarn emredebilmektedir Benzer bir dzenleme 2004 ylnda boanma uyumazlklar bakmndan da kabul edilmitir[39] Her iki durumda da taraflarn bilgilendirme toplantsna katlmalar zorunludur Bu yasal tedbirlerin yan sra, iki pilot adliyede, boanmak isteyenlerin ncelikle arabulucuya bavurmas zorunluluu getirilmitir[40]

Elerin anlamaya varamamas halinde, aile arabuluculuuna ynlendiril-mesi gittike elerden daha fazla ilgi grmekle birlikte, yine de ok yaygn bir uygulama deildir Arabulucu olarak, bu alanda eitim alm hukuku veya hukuku olmayan uzmanlardan yardm alnmaktadr Aile arabuluculuu ise, sadece eler iin geerli bir uygulamadr Aile arabuluculuuna bavuran aile-lerin yars mahkeme kararyla dier yars ise kendi rzalaryla arabuluculua bavurmaktadr Arabulucular elerin daha az atma ve ihtilaf iinde iletiim kurmasna yardmc olmaktadr

[37] Paul, s 155 [38] Atal, s 105 [39] Struc, s 189 [40] Adalet Bakanl ocuk Teslimi ve ocukla Kiisel liki Kurulmasna likin Sorunlar

alma Grubunun, 9-12 ubat 2014 tarihlerinde Paris/Fransaya gerekletirilen alma ziyaretinde, Fransa Adalet Bakanl, Bobigny lk Derece Mahkemesi Bakanl, Fransa Barolar Birlii, Bobigny Aile Arabuluculuu Dernei, Fransa Salk ve Sosyal ler Bakanl nezdinde gerekletirilen toplant ve grmelerde uzmanlarca yaplan mlakatlar



HA

KE

ML

Salk ve Sosyal ler Bakanl bnyesinde bulunan Sosyal Uyum Mdr-l ve altndaki brolar, aile arabuluculuunun desteklenmesi ve gelitirilme-siyle ilgili faaliyetlerde bulunmaktadr Sosyal Uyum Mdrl, dier grev-lerinin yannda, aile arabuluculuu alannda faaliyet gsteren derneklere destek vermek, bu derneklere ilikin mevzuat almalar yapmak, mevcut dernekleri denetlemek gibi ilevleri yerine getirmektedir Aile arabuluculuu derneklerine finansman bulmalar konusunda da yardmc olunmaktadr Bu erevede Fransada oluturulan Aile Yardm Fonundan finans destei alnmaktadr Aile Yardm Fonu, devletin vesayeti altnda almaktadr Aile arabuluculuu der-nekleri, mahkemeler ve bu dernekleri finanse eden fonlar tarafndan akredite edilmektedir Fransada Aile arabuluculuu hizmeti ve ocukla kiisel grme imkan yaratan 100 aile arabuluculuu dernei bulunmaktadr ve derneklerin saynn artrlmas iin almalar yrtlmektedir

III. Trk Hukukunda Mevcut Durum

Trk hukukunda, zellikle aile arabuluculuu konusundaki birikim ve yasal dzenlemelerin mevcudiyeti, daha eski tarihlere uzanmakta ise de bugn gelinen noktada mevcut hkmler, aile hukukundan ihtiya duyulan dzenlemeleri karlayabilecek yeterlilikte deildir Belirtmek gerekir ki mlga 1086 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununun 1963 ylnda yrrlkten kaldrlm olan 494 ila 499uncu maddeleri arasnda dzenlenen sulh teebbs kurumu, Hukuk Uyumazlklarnda Arabuluculuk Kanununun yrrle girdii tarihten ok uzun zaman nce dahi, Trk hukukunda aile arabuluculuunun tarihsel ve yasal temellerinin bulunduunu gstermektedir Hatta, mlga dzenlemeye gre, boanma veya ayrlk davas alabilmesi iin, dava almadan nce dier ein sulh hakimi huzuruna davet edilmesi bir dava art haline getirilmitir Bu balamda daha evvel zellikle boanma ve ayrlk davasnda zorunlu arabuluculuk uygulamasnn mevcut olduuna retide de iaret edilmitir[41]

Bugn yrrlkte olan AMKye ise, aile mahkemeleri, nlerine gelen dava ve ilerin zelliine gre, esasa girmeden nce, aile iindeki karlkl sevgi, sayg ve hogrnn korunmas bakmndan elerin ve ocuklarn kar karya olduk-lar sorunlar tespit ederek uyumazln sulh yoluyla zmn, gerektiinde uzmanlardan da yararlanarak tevik eder Taraflar sulh olamadklar takdirde ise yarglamaya devam ederek esas hakknda karar verilir (AMK m 7, I) Kanun,

[41] Bu konuda daha geni bilgi iin bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 733-738; Sulh teebbsnde bulunulmamasnn bir dava art deil ilk itiraz olduu ynnde ve genel olarak sulh teebbs hakkndaki aklamalar iin bkz Ercan, Sulh, s 82-85 Ayrca bkz yuk dn 2



HA

KE

ML

bu hkmyle hakime taraflar sulh olmaya tevik etme devi yklemitir[42][43] Ancak, AMK m 7 kapsamnda, hakimin taraflar sulhe tevik etmesi, sadece bir neri ve telkin olarak kalmakta, taraflar bakmndan arabulucuya bavurma veya sulh mzakerelerine katlma zorunluluu ngrmemektedir

Trk Medeni Kanununun 195inci maddesi kapsamnda evlilik birliinden doan ykmllklerin yerine getirilmemesi veya eler arasnda evlilik birliine ilikin nemli bir konuda uyumazla dlmesi halinde elerin birlikte veya ayr hakimin mdahalesini isteyebilmesi ve bu kapsamda hakimin eleri uzlatrmaya almas ve elerin ortak rzas ile uzman[44] yardm almalarn salamasna imkan tanyan dzenlemenin de aile uyumazlklarnda aile danmanna veya arabulucuya bavurulmas konusunda ak bir yasal dayanak olduunu sylemek mmkndr[45] Ancak, bu dzenleme kapsamnda elerin arabuluculuktan veya aile danmanl hizmetinden yararlanabilmesi, taraflarn talebi zerine ve her iki tarafn da uzmann yardmn almak konusunda rzalarnn bulunmas halinde mmknd[46]r

6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanunu da, AMK ile uyum iinde, genel olarak tm zel hukuk uyumazlklar bakmndan mahkemelere taraflar sulh olmaya veya arabulucuya bavurmaya davet etme devi yklemitir (HMK m 137, I; m 140, II; m 320, II)[47] Ancak bu genel dzenlemeler ile de zellikle arabuluculua bavuru bakmndan bir zorunluluk getirilmemitir

6235 sayl Hukuk Uyumazlklarnda Arabuluculuk Kanununun yrrle girmesi ise, Kanunda yetki verilen kurum ve kurulularca temel arabuluculuk

[42] Aile mahkemesi hakiminin taraflar sulhe tevik etmesinin uygulama alan ve kapsam hakknda geni bilgi iin bkz Tanrver, Aile Mahkemeleri, s 83 vd; zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 743 vd; Ercan, Sulh, s 87 vd AMKnn 7nci maddesi ile, aile mahkemesi hakimine aile arabulucusu olarak hareket etme devinin yklendii ynnde ayrca bkz Tanrver, Dnceler, s 952; Ildr, s 166-167; zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 747; zmumcu, s 244-245

[43] Sulhe tevik kurumunun hukuki niteliinin sulh teebbs olduu ve aile mahkemesi hakimine aile arabulucusu gibi hareket etme yetkisi tannd ynnde bkz Deren Yldrm, s 259 Sulh ve alternatif uyumazlk zm arasndaki iliki bakmndan benzer deerlendirmeleri yapan gr iin bkz Ildr, s 166 vd; Ayrca bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 743

[44] Trk Medeni Kanununun yrrle girdii tarihte Trkiyede henz aile danma merkezleri kurulmadndan, Kanun aile danma merkezleri zikretmemi, bunun yerine uzman terimini kullanmtr Bu nedenle, bugn bu hkm kapsamnda, taraflar uzmanlk sfat bulunan aile danmanlarna ynlendirilebilmektedirler Bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 744

[45] zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 747 vd [46] zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 749[47] AMKda dzenlenen uyumazlklarn sulh yoluyla zlmesi ile HMKda dzenlenen

ve davay sona erdiren sulh kurumlarnn birbirinden farkl olduu, ilkinin daha ziyade bir prosedr ifade etmesine ramen, ikincisinin bu prosedrn iletilmesi sonucunda ulalan sonu olduu ynnde bkz Ercan, Sulh, s 85



HA

KE

ML

eitimi verilmeye balanmas ve eitim kurumlarnn saysnn gittike artmas, arabuluculuk snavnda baarl olan arabulucularn arabuluculuk faaliyetlerine balamasyla aile uyumazlklarnda arabuluculuktan yararlanma imkann artrm ise de arzu edilen dzeye ulalabilmesi iin birok adm atlmas gerekmektedir

Dier yandan, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl da zellikle boanma srecinde elere yardmc olmak ve ocuun menfaatlerini korumak amacyla pilot projeler balatmtr Bakanln aile ve boanma sreci danmanl prog-ram iftlerin ve ocuklarn karlat sorunlar ile bunlarn zmne ynelik aile destek ve danmalk hizmetlerine 2012 ylnda 5 ilde balam, Bakanln Sosyal Hizmet Merkezlerinde grevli danmanlara, boanma aamasndaki iftlere danmanlk hizmeti sunulabilmesi iin beceri ve bilgi kazandrmaya ynelik hizmet ii eitim verilmitir Bu eitimler daha da yaygnlatrlarak sz konusu hizmetin lke geneline olabildiince yaylmas amalanmtr[48]

Aile ve boanma sreci danmanl hizmetleri boanma ncesi, boanma srecinde ve boanma sonras olmak zere aamada destek ve danmanlk hizmetlerini kapsamaktadr Aile ii iletiim sorunlar nedeni ile boanma nok-tasna gelmi fakat ortak karar ile aile danmanln almak iin bavuru yapan ailelere ynelik aile ii iletiim becerileri kazandrmak, atma zme gibi ei-timler yannda, mahkemeler kanalyla gnderilen ailelere ynelik fke kontrol ve danmanlk hizmetleri ile boama sonras ebeveynlerin yaad sorunlar konusunda ve ocuklarla ilikilerinin dzenlenmesi konusunda danmanlk hizmetleri yer almaktadr[49] Bakanln balatt proje dnda ve ncesinde, aile ve evlilik danmanl alannda alan birok zel kurumun ve uzmann da faaliyet gsterdiini belirtmek gerekir

Babakanlk Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl tarafndan yrtlen, Trkiye Aile Mahkemeleri Uygulamas ve Uygulamann Deerlen-dirilmesi[50] projesi kapsamnda, hakimlerle yaplan mlakatlara gre, hakimler, mahkemelerde grevli uzmanlardan velayete ilikin uyumazlklarn zmnde yardm almaktadrlar Taraflarn uzlaabilmesi iin uzman destei salanmak-tadr Aile mahkemelerinde alan uzmanlarla yaplan mlakatlara gre, aile mahkemesi uzmanlar, eer elerin barmas ve evlilii srdrmeleri mmkn deilse, elere anlaarak boanmay tevik etmektedirler Uzmanlarla gren

[48] Boanma Danmanl, http://wwwailetoplumgovtr/tr/html/23501/Bosanma-Danismanligi, Eriim Tarihi, 15082014

[49] Boanma Danmanl, http://wwwailetoplumgovtr/tr/html/23501/Bosanma-Danismanligi, Eriim Tarihi, 15082014

[50] Trkiye Aile Mahkemeleri Uygulamas ve Uygulamann Deerlendirilmesi Projesi, Babakanlk Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl, http://wwwailetoplumgovtr/upload/athgm govtr/mce/eskisite/files/kutuphane_57_Turkiye___de_Aile_Mahkemeleri_Uygulamasi_ve_Uygulamanin_Degerlendirilmesipdf, Eriim Tarihi, 1542014



HA

KE

ML

elerin ise, bu grmelerden memnun kaldklar grlmektedir Hatta taraflarn uzmanlarla yaplan grmelerin daha uzun olmas veya daha fazla grme imkan yaratlmasyla ilgili talepleri de bulunmaktadr

Esasnda boanma ve boanmann feri sonularna ilikin uyumazlklarda kullanlabilecek dostane uyumazlk zm yollar ayn amac gerekletirmeye almaktaysa da bunlarn tmn dar ve teknik anlamda arabuluculuk olarak nitelendirmek mmkn deildir Bu yntemler aile arabuluculuu, uzlatrma, uzlama danmanl, aile danmanl ve benzeri ekillerde ortaya kabilir Bu yntemlerde genellikle taraflar sorunlarn, uyumazlklarn grebilmeleri iin bir araya getirilir, taraflarn mzakerelerini kolaylatran bir uzmandan yardm alnr ve bu uzman uyumazlk konularnn dostane bir ekilde zlebilmesi iin taraflara yardmc olur[51]

Yukarda ksaca zetlediimiz zere, Trk hukukunda boanma, velayet ve ocukla kiisel iliki kurulmasna ilikin uyumazlklarda arabuluculuktan (HUAK m 3, I) veya aile ve boanma sreci danmal hizmetlerinden elerin ihtiyari olarak yararlanmas her zaman mmkndr Aile hukuku uyumaz-lklar bakmndan arabulucuya bavuruda nemli bir snrlama, aile ii iddet iddiasn ieren uyumazlklar bakmndan ngrlmtr (HUAK m 1, II) Buna gre, aile ii iddet iddiasn ieren uyumazlklarda aile arabuluculuu yoluna bavurulamayacaktr[52] Nitekim THKnn 195inci maddesinde, evlilik birliinden doan ykmllklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliine ilikin nemli bir konuda uyumazlk bulunmas halinde, elerin birlikte veya ayr hakimin mdahalesini talep edebilecei ve bu durumda hakimin taraflar uzlatrmaya alaca ve gerektiinde elerin ortak rzas ile uzman kiilerden yardm isteyebilecei, bu kapsamda elerin birlikte talep etmeleri halinde ara-bulucudan yardm alnabilecei kabul edilmektedir[53] Ancak, eler arasnda anlamazlk konusu ve atma ok fazla ise, iletiim kopmu ve elerin gr-meleri dahi mmkn olamamaktaysa, onlardan ihtiyari olarak bir danmann veya arabulucunun yardmndan yararlanmalarn beklemek mmkn deildir Kanmzca, aile mahkemesi, bu koullar iinde nne gelen uyumazlklarda, talep zerine veya resen, ailenin ve zellikle ocuun stn yararnn koru-nabilmesi iin geici bir nlem olarak eleri aile arabulucusuna veya aile veya boanma sreci danmanna gitmeye zorlayabilmelidir[54]

[51] zbek, Aile Arabuluculuu, s 80 vd [52] Cana kast, pek kt muamele, onur krc davran, haysiyetsiz hayat srme gibi sebeplerle

boanma davas almas halinde, hakimin taraflar sulhe tevik etmekten ve arabulucuya ynlendirmekten kanmas gerektii ynnde bkz Tanrver, Aile Mahkemeleri , s

[53] zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 744, 748 vd[54] svirenin Basel Kantonunda 2010 ylndan bu yana ocuklar ilgilendiren aile

uyumazlklarnda, uygun vakalarda, uyumazlklarn azaltlmas amacyla, ebeveynler bir danmana ynlendirilmektedir Bu uygulamada, taraflar, mahkeme tarafndan belirlenen



HA

KE

ML

Aile hukukundan doan uyumazlklar, zellikle boanma ve boanmann ocukla ilgili sonularna ilikin ise, salt hukuki bir sorun olarak deerlendiril-memelidir Sorun psikoloji, pedagoji, sosyoloji bilimlerinin verileri ve sunduu imkanlardan yararlanlarak, disiplinler aras bir anlayla ele alnmal ve buna uygun zmler retilmelidir[55] Kanmzca bata Anayasa (AY) olmak zere aile hukukuna ilikin Trk Medeni Kanunu (TMK), Ailenin Korunmas Hakknda Kanun ve Aile Mahkemelerinin Kurulu, Grev ve Yarglama Usullerine Dair Kanun (AMK) gibi mevcut pozitif hukuk dzenlemeleri bu anlay destekle-yecek hukuki dayanaklara sahiptir

IV. Geici nlem Olarak Arabuluculuun ve Boanma Sreci Danmanlnn Hukuki Temelleri

Aile hukukuna zg geici hukuki korumalardan ve geici nlemlerden konu-muzu ilgilendirenleri ve taraflarn arabulucuya veya boanma sreci danmanl-na bavurmalar karar (talimat) verilebilmesine dayanak olabilecekleri ksaca aadaki ekilde zetleyebiliriz

Anayasada, Devletin toplumun refah, huzur ve mutluluunu salama grevinin zel olarak vurguland ve n plana karld alanlardan biri aile-nin korunmas ve ocuk haklardr Anayasa, aileyi Trk toplumunun temeli saymaktadr ve Devlete ailenin huzur ve refah ile anann ve ocuklarn korun-masn salamak iin gerekli tedbirleri almas ve gerekli tekilat kurmak devini yklemektedir (AY m 41, I ve II) Ayrca her ocuk korunma ve yksek yararna aka aykr olmadka ana ve babasyla kiisel iliki kurma ve srdrme hakkna sahiptir (AY m 41, III) Bu anayasal ykmln ve temel ocuk haklarnn, devletin uyumazlklarn zmnde yargsal sreler yannda, arabuluculuk gibi alternatif uyumazlk zm yntemlerin gelitirilmesi bakmndan da temel bir dayanak olduu kabul edilmelidir[56]

Aile danmanlna ilikin olarak ise, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl tarafndan 2012 ylnda yrrle koyulan[57] Gerek Kiiler ve zel Hukuk

kural olarak aylk sre iinde uzmann da yardmyla ocuun geliimini en iyi ekilde katkda bulunacak somut ve nihai bir zme ulamaktadrlar Bkz Banholzer/Diehl/Heierli/Klein/Schweighauser, s 114

[55] Banholzer/Diehl/Heierli/Klein/Schweighauser, s 111 [56] zbek, lkeler Inda Arabuluculuk, s 111[57] Bu ynetmelik esasnda ayn konuda daha evvel yrrlkte bulunan 25/2/2009 tarihli

ve 27152 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Gerek Kiiler ve zel Hukuk Tzel Kiileri ile Kamu Kurum ve Kurulularnca Alacak Aile Danma Merkezleri Hakknda Ynetmeliini yrrlkten kaldrmtr



HA

KE

ML

Tzel Kiileri le Kamu Kurum ve Kurulularnca Alacak Aile Danma Merkezleri Ynetmelii[58], aile danma merkezlerinin[59] kuruluu, grevleri, personeli ve bu merkezlerde grev yapan aile danmanlarnn grev ve yetkileri konusunda ayrntl dzenlemeler iermektedir Ynetmeliin 16nc maddesine gre, aile danman[60], ynetmelikle belirlenen grev ve yetkileri kapsamnda, iftlere veya ailelere sorunlarnn zmne dnk deiim ve geliime ynelik hizmetler sunmak, boanma ncesinde ailelere psiko-sosyal sre ve dinamikleri de dahil ederek, arabuluculuk hizmetleri planlamak ve uygulamak, boanm bireylere ve ocuklara bu durumdan olumsuz etkilenmemeleri iin boanma sonras uyum planlar programlamak ve uygulamak, ocuuyla ve eiyle iliki-sini gelitirmesi iin anne ve babalara ynelik almalar gerekletirmek gibi hizmetler sunmaktadr Burada saydklarmz hizmetlerinden sadece bir blm olup daha geni bir alanda hizmet sunulmaktadr Ynetmelik, 12nci maddesi ile, aile danma merkezlerine, ihtiya durumuna gre zorunlu personele ek olarak salk, hukuk ve benzeri konularda danmanlk hizmetlerini yrtecek personel altrma veya bu konularda hizmet satn alma imkan da tanmtr Aile danma merkezlerinde grevli aile danmanlar (uzmanlar), taraflarn talep-leri zerine, onlara psiko-sosyal destek ve danmanlk hizmeti ile arabuluculuk destei sunabilirler Taraflar aile danmanl ve bu balamda boanma sreci danmanl hizmetlerinden dava ncesinde kendileri bavuruda bulunarak yararlanabilecekleri gibi, dava aldktan sonra her iki tarafn rzas bulunmas halinde mahkeme tarafndan da bu merkezlere ynlendirilebilir

Boanma yarglamasnda alnabilecek geici hukuki korumalar, TMKnn 169uncu maddesinde dzenlenmitir Buna gre, boanma veya ayrlk davas alnca hkim, davann devam sresince gerekli olan, zellikle elerin barnma-sna, geimine, elerin mallarnn ynetimine ve ocuklarn bakm ve korunma-sna ilikin geici nlemleri resen alr[61] Boanma davasnda, eler, boanma ve

[58] Bkz 4 Eyll 2012 tarihli ve 28401 sayl Resmi Gazete Ynetmeliin arabuluculua ilikin hkmlerinin deerlendirmesi iin bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 749-750

[59] Karlatrmal hukukta da, mahkeme tekilat dnda, aile mahkemelerinde grlen davalarda, evlilik danma merkezi gibi kurumlarn mahkemelere yardmc olduklar ynnde bkz Deren Yldrm, s 254-255

[60] Ynetmeliin 14nc maddesine gre, Sosyal hizmet, psikoloji, sosyoloji, psikolojik danmanlk ve rehberlik, tp, hemirelik ve ocuk geliimi alanlarndan birinde en az drt yllk lisans programlarndan mezun olanlar, Milli Eitim Bakanl, Yksekretim Kurulu veya niversitelerden, biri tarafndan uygun grlen en az yz saati teorik ve en az otuz saati spervizyon eliinde olmak zere yz elli saati uygulamal toplam drt yz elli saatlik aile danmanl alannda bir eitim programn baaryla tamamladktan sonra sertifika alanlar, aile danman unvan alabilir

[61] Akntrk/Ate Karaman, s 283; Boanma ve ayrlk davas srasnda alnan geici nlemler, geici hukuki koruma niteliindedir Baka bir deyile, boanma davas srasnda alnan



HA

KE

ML

boanmann feri sonular hakknda ar atma iinde ise ve elerin birbirlerine kar tutum ve davranlar ile yarglama srecindeki ocuun psikolojik veya bedensel zarar grmesi tehlikesini dourmaktaysa, hakim ocuun korunma-sna ynelik bir geici nlem olarak, eleri arabulucuya veya boanma sreci danmanna ynlendirilmesine karar verebilmelidir

Dier yandan, aile mahkemesi boanma kararyla birlikte ana ve babann haklarn ve ocuk ile olan kiisel ilikilerini dzenlerken, olanak bulunduka ana ve babay dinledikten ve ocuk velayet altnda ise, vasinin ve vesayet maka-mnn dncesini aldktan sonra (TMK m 182) karar vermelidir Medeni Kanun, ocuun velayetinin hangi tarafa verileceinin ve ocukla kiisel ilikinin dzenlenmesinde, ana ve babann grlerinin alnmasn emretmitir[62] Buna gre, hakim velayet ve kiisel iliki kurulmas konusunda taraflarn talepleri ve anlamalar ile bal deilse de[63], ana ve babann grlerini dikkate ala-rak deerlendirme yapmaldr Ana ve babann grlerinin alnabilmesi ise, taraflar arasndaki iletiimin kopmamasna, srdrlebilir olmasna baldr Bu nedenle bu konuda sorun yaayan, kendi abalaryla bunu aamayan, iinde bulunduklar durum nedeniyle ocuun geliimini olumsuz etkileyen taraflarn, alnabilecek dier nlemler yannda, hakim tarafndan arabulucuya veya boanma sreci danmanna bavurmalarna da karar verilebilir Bylece,

geici nlemler ihtiyati tedbir deildir Zira geici nlemler, ihtiyati tedbirlerden farkl olarak bamsz bir davaya balanmamaktadr ve geici nlemlerin ayakta kalmas iin tamamlayc merasim artnn bulunmamaktadr Geici nlemler, aile hukuku bakmndan belirli bir dnemin (ara dnemin) almasna, boanma davas sonulanncaya kadarki ara dnemde elerin ve ocuklarn birbirleriyle olan ilikilerinin dzenlenmesine ve aile birliinin korunmasna hizmet eder htiyati tedbirler ise, dorudan dava konusu olan hakkn zarar grmesini engelleyeme hizmet etmektedir Geici nlemlerde talep konusu hakkn zarar grme tehlikesinin bulunup bulunmadna baklmamaktadr Daha ayrntl bilgi iin bkz Eriir, Geici Hukuki Koruma, s 273 vd Resen alnacak nlemleri, geici koruyucu nlemler terimiyle ifade eden gr iin bkz Akntrk/Ate Karaman, s 283

[62] Hatta ya uygun ise elverdike ocuun grnn alnmas da gerekir ocuun dncesinin bilinmesi onun iin neyin iyi olacann belirlenmesinde etkili olacandan, ocuun yararnn hangi ynde olduu belirlenirken ocuun grleri dikkate alnmaldr svirede sadece boanma davasnda deil, ocuun korunmas yarglamasnda ocukla ilgili btn durumlarda ayn kuraln geerli olduu kabul edilmekte ve yaygn biimde uygulanmaktadr Bkz Fankhausser/ztan, s 100-101 Trkiyenin taraf olduu, Birlemi Milletler ocuk Haklar Szlemesi (m 12) ve ocuk Haklarnn Kullanlmasna likin Avrupa Szlemesi (m 6) velayet konusunun dzenlenmesinde ocuun grnn alnmasna ilikin hkmlerinin Trk Hukukunda geerli olduu ynnde bkz Demirci, s 117 ve oradaki itihatlar

[63] ocuun korunmasna ilikin hususlar kamu dzenine ilikin olduundan, ana baba arasnda yaplan anlamann geerli olabilmesi iin, hakim tarafndan mutlaka uygun grlmesi gerekir Ana ve baba, kendi menfaatlerini dnerek ocuun yararna aykr davranabilecekleri gibi, tecrbesizlikleri veya bilgisizlikleri sebebiyle istemeyerek de olsa ocuun menfaatlerini tehlikeye sokan anlamalar yapabilirler Demirci, s 113 vd; zer Takn, s 111 ve dn 441deki itihatlar



HA

KE

ML

kanun koyucunun ocuun velayetinin ve ocukla kiisel ilikinin dzenlen-mesinde, gerek anlamda ana ve babann grlerinin alnmas emrinin yerine getirilebilmesi de mmkn olabilecektir

Boanmayla ilgili olsun veya olmasn, ocuun menfaatlerinin korunmas bakmndan alnabilecek geici nlemler, TMKnn velayete ilikin hkmleri arasnda ocuun korunmas bal altnda, 346nc madde ile de dzenlen-mitir Buna gre, ocuun menfaati ve geliimi tehlikede ise, ana ve babann buna are bulamamas veya glerinin yetmemesi halinde, hakim, talep zerine veya resen[64], ocuun korunmas iin uygun nlemleri almaldr[65] Boanma srecindeki eler, fiilen ayr yaasalar dahi henz hukuken evli olduklarndan, evlilik birliinden doan ykmllklerini, zellikle de velayet dolaysyla ocua kar olan sorumluluklarnn gereini yerine getirmelidirler Eler arasndaki uyumazlk ve atma, ocuun psikolojik ve bedensel geliimini olumsuz ynde etkilemekteyse, hakim ocuun korunmas iin gerekli her tr tedbiri resen alabilir Medeni Kanun alnabilecek tedbirleri snrlandrmadndan, ocuun menfaatine uygun olabilecek her tr nlem alnabilir[66] Kanun koyucu, alna-bilecek tedbirle konusunda hakime geni bir takdir yetkisi sunmutur[67] Hakim ocuun korunmas, psikolojik ve bedensel geliimi iin gerekli ise, elerin bir boanma sreci danmanna veya arabulucuya bavurmalarn emredebilir, bu konuda talimat verebilir Hakim, sadece t vermenin veya uyarda bulunma-nn yetersiz olaca kanaatine varrsa, kanmzca taraflara talimat verebilmelidir Bu aamada hakim ocua ynelik tehlikeyi sona erdirmek amacyla, taraflara belirli bir davranta bulunma ynnde emir vermektedir[68]

Burada ocuun korunmasna ynelik nlem, ocuun ana ve babasyla duygusal ve sosyal bann devamna ve korunmasna hizmet etmektedir ocuu koruyu nlemlere bavurulurken, bu konudaki temel ilkelere uygun hareket edilmelidir Bu balamda dikkate alnmas gereken talilik ilkesine gre, bu nlemler ancak ana ve babann kendilerine den devleri yerine getirme-mesi halinde ve ocuun menfaatlerinin tehlikeye dmesi halinde alnmaldr

[64] Dural/z/Alper Gm, s 351 [65] Belirtmeliyiz ki hakim tarafndan ocuun korunmas iin resen nlem alnmas, hukuki

nitelii itibariyle bir geici hukuki koruma deil, ekimesiz yarg iidir Zira kaldrlabilen veya geici olan tm nlemler geici hukuki koruma kapsamnda yer almamaktadr ocuun geliimi ve menfaati iin alnmas gereken nlemler, hukuki korunma talebinde devletin hukuki ilikiye mdahalesinin istenmesi ve ocuun korunmas iin resen harekete geilmesi nedeniyle ekimesiz yarg ii saylmaldr Bkz Eriir, Geici Hukuki Koruma, s 260-262

[66] Dural/z/Alper Gm, s 130, 352; mamolu, s 196; zer Takn, s 67 [67] Dural/z/Alper Gm, s 352;[68] Grge, s 101; svireden farkl olarak, Trk hukukunda ak bir yasal dzenleme

bulunmasa da mahkemenin, evlilikle ilgili yaadklar sorunlar zebilmeleri amacyla eleri aile danma brolarna gnderebilmesi gerektii ynnde bkz Ercan, Sulh, s 92



HA

KE

ML

Tamamlayclk ilkesine gre, nlemler ocuun bakm ve gzetilmesinde ana ve babadaki yetersizlii gidermeye ynelik olmaldr lllk ilkesine gre ise, nlemler tehlikeyi bertaraf etme imkanna sahip olmaldr[69] Kanmzca, boanma veya ayrlk davasnda, velayet ve ocukla kiisel iliki kurulmasna ilikin uyumazlklarda, ar atma iinde olan ve iletiimi kopmu ebeveynlerin boanma sreci danmanna veya arabulucuya bavurmalarna karar verilmesi yukarda saylan tm kriterlere ve ilkelere uymaktadr

svirede, Zrich Kantonu Yksek Mahkemesi ve svire Federal Mahkemesi tarafndan incelenen ve karara balanan bir olayda, boanmadan sonra velayet kendisine braklan ein, ortak ocuklarnn dier ebeveyn ile grmesinin engellenmesi nedeniyle geici bir nlem olarak elerin arabulucuya gnde-rilmesinin mahkeme tarafndan emredilebilecei kabul edilmitir[70] Federal Mahkemeye gre, kiisel iliki kurma hakknn kullanlmas konusunda yaanan uyumazlkta, ebeveynler arasnda iletiim kurulmasnn mmkn olmamas veya iletiim dzeyinin yetersizlii nemli bir sorundur svire Medeni Kanununun (TMKnn 346nc maddesinin karl olan) 307nci maddesine gre, ocuun menfaatleri tehlike altndaysa ve ebeveynlerden biri veya her ikisi, ihtiyari olarak bu konuda yardm talep etmemekteyse veya sorunu kendi balarna zebilecek durumda deilse, vesayet makam ocuun korunmas iin uygun nlemleri alr Vesayet makam ocuun bakm ve eitimi konusunda ebeveynlere ve ocua emirler verebilir ve ebeveynlerin veya ocuun bilgilendirilmesi ve eitilmesi iin uygun bir kiiyi veya kurumu grevlendirebilir (sZGB Art 307, Abs 3) Mahkeme ebeveynlerin terapiye gitmelerini de emredebilmektedir Burada alnan nlem ile, ebeveynlerin ilikisinin dzeltilmesinden ziyade, ocuun korunmas iin retilebilecek zmlerde ebeveynlerin ibirlii iinde hareket edebilmeleri amalanmaktadr Hem arabuluculukta hem de terapi ynteminde, ebeveynlerin aralarndaki iletiimi uyumazlk olmakszn ina etmelerine destek olunmaktadr Kanun hkm, alnabilecek nlemler konusunda hakime geni bir takdir yetkisi sunmaktadr Mahkeme ocuun velayet kendisine braklma-yan ve sadece kiisel grme hakk tannan ebeveyne yabanclatrlmasnn[71]

[69] mamolu, s 194-195; Grge, s 89 vd [70] Zrich Kantonu Yksek Mahkemesinin 1972008 tarihli karar iin bkz FamPrach

1/2009, Nr 27, s 256 vd; Federal Mahkemenin 9122009 tarihli ve 5A_457/2009 sayl karar iin bkz http://wwwpolyregch/d/informationen/bgeunpubliziert/Jahr_2009/Entscheide_5A_2009/5A457__2009html, Eriim Tarihi: 1982014 Alman Hukukunda da zelde aile arabuluculuu asndan olmamakla birlikte, genel olarak arabuluculuk bakmndan, mahkemeye taraflar arabulucuya bavurmalarn emretme yetkisi tannmasnn uygun olabilecei, bylece soyut olarak dzenlenen arabulucuya tevik grevinin somut olarak icra edilebilecei ynndeki gr iin bkz Greger, s 378

[71] Belirtmeliyiz ki TC Adalet Bakanlnca, ocuk teslimi, ocukla kiisel iliki kurulmas, nafaka ve velayete ilikin sorunlarn tespiti ve zm nerilerinin gelitirilmesi amacyla oluturulan alma grubunun toplantlarnda da boanm aileleri temsil eden sivil toplum



HA

KE

ML

nlenmesi ve yeniden normal bir ilikinin kurulmas amacyla bir uzmann grevlendirilmesine de karar verebilir Federal Mahkeme, bu alanda almalar bulunan Stauba da atfta bulunarak, zorunlu arabuluculuktan kastedilenin aslnda, ebeveynlerin zaten yasal olarak da ykmllkleri arasnda yer alan ibirlii iinde olmalarnn salanmas iin bir uzmana ynlendirilmesi anla-mna geldiini vurgulamtr retide de ocuun korunmas nlemi olarak, arabuluculuun salt bir uyumazlk zm ynteminden ziyade, zor yaam koullar iinde olan kiilere ulamaya yardmc olan bir sre olduu ifade edilmitir[72] Mahkeme boanma davasnda ocuun bakm, velayeti, ocukla kiisel iliki kurulmas konusunda eler arasnda uyumazlk bulunmas halinde ebeveynlerin bir uzmandan danmanlk yardm almalarn da emredebilir[73] Burada arabuluculua bavurmann veya bir uzmandan danmalk hizmeti alnmasnn zorunlu klnmas, klasik (ihtiyari/iradi) arabuluculuktan farkl olarak, taraflarn deil, uyumazln taraf olmayan ocuun menfaatlerinin ve haklarnn korunmasna odaklanmtr[74]

Belirtmeliyiz ki svirede ocuk hakkndaki koruma tedbirlerini almakla yetkili organ, ncelikle vesayet makam olmakla birlikte, boanma davalarnda, mahkeme de ocuun korunmas amacyla her tr tedbiri alabilmektedir (sZGB Art 315a) Keza boanma yarglamas srasnda, ocuun korunmas amacyla alnan tedbirleri deitirmek yetkisi de mahkemeye aittir (sZGB Art 315b) Federal Mahkemeye gre, bu dzenleme (sZGB Art 307) kapsamnda taraf-larn arabulucuya gitmelerinin emredilmesinin yasal dayana bulunmaktadr Federal Mahkemenin bu karar verdii tarihten sonra yrrle giren svire Federal Usul Kanununa gre de, mahkemeye taraflar evlilik hukukundan doan uyumazlklarda arabulucuya bavurmaya davet edebilir (sZPO Art 297, Abs 2) Ayrca arabuluculua ilikin genel hkme gre de mahkeme taraflara arabulucuya bavurmay nerebilir (sZPO Art 214, Abs 1) svire Federal Usul Kanunu, taraflarn arabulucuya ynlendirilmeleri bakmndan, Trk hukukunda olduu gibi (HMK m 137, I; m 140, II) ihtiyarilik ilkesini benimsemitir Mahkeme, kural olarak, arabulucuya bavurmalar konusunda taraflara tavsiyede bulunabilir, ancak onlar arabuluculuk srecini balatmalar konusunda zorlayamaz Bununla birlikte, Federal Mahkeme yeni bir kararnda da konuyu irdelemi, somut olayda arabulucuya bavurulmasn gerektiren bir

rgt temsilcilerince, ebeveyn yabanclatrma sendromu, en nemli sorunlardan biri olarak ifade edilmitir

[72] Peter, s 197 [73] Banholzer/Diehl/Heierli/Klein/Schweighauser, s 114-115 [74] ABDde arabuluculuun geliimi bakmndan konuyu ele alan ve aile uyumazlklarnda

ocuun durumu bakmndan ayn tespiti yapan gr iin bkz zbek, Alternatif Uyumazlk zm, s 611



HA

KE

ML

durum olmadna karar vermesine ramen, arabulucuya bavurunun sadece tavsiye derecesinde kalmasnn yeterli olmadn, kapsam aka belirlenmi bir ykmllk olarak arabulucuya bavurulmas karar verilmesinin daha etkili olduunu kararnda ayrca belirtmitir[75] Kanmzca da hakim, somut olayda ocuun psikolojik ve fiziksel geliiminin tehlike altnda olmas halinde, ocuun korunmasna ynelik bir nlem olarak arabulucudan veya danmandan yarar-lanlmasnn faydal olaca kanaatinde ise, tavsiyede bulunmakla yetinmemeli, geici nlem olarak taraflara arabulucudan yardm alma talimat verebilmelidir

ocuk ile ebeveyni arasnda olaan ve engelsiz bir iletiim kurulabilmesi iin alnan nlemler ve tavsiyeler bir deiiklik yaratamamsa veya ihtiyari olarak ebeveynlerin yararlanabilecekleri mdahaleler sonusuz kalmsa, mah-keme taraflar uyumazlk zm konusunda bir uzmann yardmn almaya zorlayabilir[76]

svire Medeni Kanununun 307nci maddesinin 3 fkrasnda rnek olarak saylan nlemler, Trk Medeni Kanununun 346nc maddesinde saylmam, sadece somut olaya gre uygun nlemlerin alnabilecei belirtilmitir Buna gre, hakime alnacak nlemin belirlenmesi konusunda takdir yetkisi tannm-tr Hakim, ocuun yararnn korunmas iin alnacak nlemi somut olayda hukuka ve hakkaniyete gre kendisi belirleyebilecei gibi (TMK m 4), zel kanunlardaki dzenlemelerden yararlanabilir[77] Aile Mahkemelerinin Kurulu, Grev ve Yarglama Usullerine Dair Kanunun 6nc maddesinde, koruyucu, eitici ve sosyal nlemler bal altnda, yetikinler ve ocuklar hakknda al-nabilecek geici nlemler dzenlenmitir Bu nlemlerden bazlar unlardr: Aile mahkemesi, dier kanunlardaki (TMK, HMK vb) hkmler sakl kalmak zere, yetikinler bakmndan, evlilik birliinden doan ykmllkler konu-sunda uyararak gerektiinde uzlatrmaya (AMK m 6, 1, a), uygun grlecek bir eitim kurumuna vermeye (AMK m 6, 1, d) karar verebilir[78] Kanmzca, Medeni Kanunun ocuun korunmas bakmndan hakime geni takdir yetkisi

[75] Federal Mahkemenin 2272011 tarihli ve 5A_72/2011 sayl karar iin bkz http://www p o l y r e g c h / d / i n f o r m a t i o n e n / b g e u n p u b l i z i e r t / J a h r _ 2 0 1 1 /Entscheide_5A_2011/5A72__2011html, Eriim Tarihi, 2282014 Mahkemenin daha nceki itihadnn byk lde devam ettirdii ynnde bkz Banholzer/Diehl/Heierli/Klein/Schweighauser, s 122

[76] Peter, s 197 Trk hukuku bakmndan 4787 sayl AMK ile mahkemeye uzlatrc sfat tannd ve hakimin taraflar uzlamaya tevik etmekle yetinmeyip, uzlatrmann mutlaka denenmesi gerektii hakknda bkz Ildr, s 147-148

[77] zer Takn, s 68 [78] AMKnn 6 maddesi kapsamnda alnan nlemlerin dzenleme biiminde ihtiyati tedbir

olduklar ynnde bkz Deren Yldrm, s 251 Ayrca AMKnn 6 ve 7 maddeleri kapsamnda, aile uyumazlklarnda, alternatif uyumazlk zmnden yararlanlabilecei ve uzlatrma konusunda taraflarn rzasnn aranmasnn zorunlu olmad ynnde bkz Ildr, s 147



HA

KE

ML

veren hkmne dayanlabilecei gibi, Aile Mahkemeleri Kanununda rnek olarak saylan uzlatrma ve uygun bir eitim kurumuna gnderme nlemleri kapsamnda, aile mahkemesi hakimi, eleri fke kontrol, iletiim becerileri konusunda eitim ve destek almak zere, bu konuda gnll ve cretsiz hizmet sunan kurum ve kurululara ynlendirebilir veya arabulucuya bavurmalarn emredebilir Aile mahkemesince verilen bu kararlarn, takip ve yerine getiril-mesinde aile mahkemesi uzmanlarndan[79] bir veya birka grevlendirilebilir Hakimin koruyucu veya eitici nlemlere karar vermesi halinde, bu kararlarn yerine getirilmesinde bu mahkeme bnyesindeki veya gerektiinde mahkeme dndaki uzmanlardan yararlanlabilir[80]

V. Uygulama Yntemi

Medeni Kanunun 346nc maddesi kapsamnda nlem alnabilmesi iin, ocuun yararnn ve geliiminin tehlike altnda olmas artnn somut olarak gereklemesi gerekli deildir Tehlike artnn var olduunun kabul edilebilmesi iin, ocuun yararnn tehlikeye drebilecek bir olgunun veya gerekleme olasl bulunan bir tehlikenin var olmas yeterlidir Buna bal olarak, usul hukuku bakmndan tehlikenin varl konusunda hakimde yaklak kanaat olumas, nlem alnabilmesi iin yeterli olup, ocuun yararnn ihlal edilmesini beklemek veya sonularn grmek gerekli deildir[81]

Mahkeme taraflar arabulucuya ynlendirme konusunda elini abuk tutma-ldr Zira, taraflarn arabuluculuk srecine dava almadan nce veya davann hemen banda ynlendirilmeleri, arabulucuya bavuru orann artrmaktadr

[79] Aile mahkemesinde grevli uzmanlarn hakimle olan ilikileri ve tabi olacaklar hukuki rejim bakmndan bilirkiilerden farkl olduklar ve daha ziyade teknik mavir olarak, aileyi ilgilendiren sosyal ve psikolojik

Documents

Yıl:72 Sayı:2014/4 ISSN1300-9885