Wykonywanie pomocy wzrokowych - optimed.com.pl · 8 Rys. 2. Połączenie zlecenia z dokumentacją technologiczną [opracowanie własne] Piotr Michałowski wydanie drugie luty 2017

Piotr Michałowski

Wykonywanie pomocy wzrokowych

Poradnik dla ucznia

Piotr Michałowski wydanie drugie luty 2017 1

Recenzenci: dr hab. inż. Marek Zając dr Dorota Pałenga-Pydyn Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Elżbieta Jarosz

Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[16].Z5.03 „Wykonywanie pomocy wzrokowych”, zawartego w programie nauczania dla zawodu technik optyk.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie ...............................................................................................................3 2. Wymagania wstępne......................................................................................................5 3. Cele kształcenia.............................................................................................................6 4. Materiał nauczania ........................................................................................................7

4.1. Technologia wykonania pomocy wzrokowych.......................................................7 4.1.1. Materiał nauczania ..........................................................................................7 4.1.2. Pytania sprawdzające ....................................................................................17 4.1.3. Ćwiczenia .....................................................................................................17 4.1.4. Sprawdzian postępów....................................................................................21

4.2. Mocowanie elementów w czasie obróbki..............................................................22 4.2.1. Materiał nauczania ........................................................................................22 4.2.2. Pytania sprawdzające ....................................................................................24 4.2.3. Ćwiczenia .....................................................................................................24 4.2.4. Sprawdzian postępów....................................................................................26

4.3 Szlifowanie elementów optycznych .......................................................................27 4.3.1. Materiał nauczania ........................................................................................27 4.3.2. Pytania sprawdzające ....................................................................................32 4.3.3. Ćwiczenia .....................................................................................................32 4.3.4. Sprawdzian postępów....................................................................................34

4.4. Montaż i naprawa pomocy wzrokowych..............................................................36 4.4.1. Materiał nauczania ........................................................................................36 4.4.2. Pytania sprawdzające ....................................................................................39 4.4.3. Ćwiczenia .....................................................................................................40 4.4.4. Sprawdzian postępów....................................................................................42

5. Sprawdzian osiągnięć ..................................................................................................43 6. Literatura.....................................................................................................................49


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o technologii dopasowywania soczewek do opraw i ich mocowania w czasie obróbki. Poznasz sposoby szlifowania krawędzi soczewek okularowych a także montażu i demontażu pomocy optycznych. Nabędziesz umiejętności wykonywania napraw wyrobów optycznych .

W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, − cele kształcenia, − materiał nauczania dotyczący:

Technologii wykonania pomocy wzrokowych. Mocowanie elementów w czasie obróbki. Szlifowania elementów optycznych. Montażu i napraw elementów optycznych.

− tabele przydatne do wykonywania ćwiczeń, − pytania sprawdzające (do jednostki szkoleniowej), − ćwiczenia (do jednostki szkoleniowej), − sprawdzian postępów (do jednostki szkoleniowej), − sprawdzian osiągnięć, − wykaz literatury zawierającej treści z zamieszczonego zakresu.

Szczególną uwagę zwróć na:

− umiejętność wyboru odpowiedniej technologii do materiału soczewek, − przestrzegania ustalonej kolejności wykonywania pomocy wzrokowych, − dobór sposobu mocowania soczewek w czasie obróbki, − rodzaje i właściwości różnych sposobów mocowania soczewki w oprawie, − właściwe dobieranie maszyn szlifujących do ilości wykonywanych prac, − umiejętność kontroli wykonanych prac z zachowaniem dopuszczalnych tolerancji, − korzystanie z właściwych norm, katalogów, tablic i wzorów obliczeniowych, − przestrzeganie zasad bhp i ochrony ppoż. na stanowisku pracy.


Jednostka modułowa 322[16].Z5.03 Wykonywanie pomocy wzrokowych jest częścią

modułu Pomoce wzrokowe w programie nauczania zawodu technik optyk

Schemat układu jednostek modułowych w module

322[16].Z5 Pomoce wzrokowe

322[16].Z5.02 Dobieranie soczewek

kontaktowych

322[16].Z5.01 Dobieranie soczewek i opraw

okularowych

322[16].Z5.03 Wykonywanie pomocy

wzrokowych

322[16].Z5.04 Prowadzenie sprzedaży wyrobów i akcesoriów

optycznych


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien umieć: – stosować jednostki układu SI, – przeliczać jednostki, – posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu optyki, fizjologii oczu,

elektrotechniki i elektroniki, – posiadać umiejętności montażu, napraw i konserwacji urządzeń optycznych – rozróżniać podstawowe wielkości optyczne i optometryczne oraz ich jednostki, – rozpoznać rodzaje soczewek okularowych, – wyznaczyć środek optyczny soczewki, – odczytać receptę okularową i ocenić jej poprawność, – dobrać soczewki okularowe do opraw okularowych, – dobrać i dopasować oprawy okularowe do kształtu głowy i twarzy pacjenta, – zmierzyć odległość źrenic do dali i bliży, długość zausznika, szerokość mostka,

wysokość środka soczewki od dołu tarczy oprawki okularowej, – rozpoznać rodzaje pryzmatów, – obliczyć działanie pryzmatyczne zdecentrowanej soczewki, – dokonywać pomiarów soczewek i opraw, – korzystać z różnych źródeł informacji, – obsługiwać komputer, – współpracować w grupie.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: wykonać okulary jednoogniskowe sferyczne i sferocylindryczne w oprawce ramkowej

metalowej i z tworzywa, w oprawce bezramkowej i półramkowej, naprawić oprawkę okularową metodą klejenia i lutowania twardego, wymienić uszkodzone części oprawki okularowej (zawiasy, zauszniki, nasuwki,

nanośniki), przygotować na podstawie zlecenia dokumentację warsztatową w niezbędnym zakresie

do wykonania wyrobu, obsłużyć urządzenia i sprzęt niezbędny do szlifowania krawędzi soczewek, wiercenia

i wykonywania rowków, dopasować element mocujący soczewkę (na przykład oprawkę okularową) do krzywizny

soczewki, zastosować uchwyty montażowe odpowiednie do materiału i kształtu soczewki, zamocować soczewkę do uchwytu montażowego w sposób gwarantujący właściwe

ustawienie środka optycznego w gotowym wyrobie, wykonać pomiar odległości źrenic pacjenta do dali i bliży, zamocować wykonaną soczewkę różnymi sposobami w oprawce, skontrolować naprężenia w soczewce wywołane mocowaniem i je zlikwidować, wyliczyć wymaganą średnicę soczewki do wielkości elementu mocującego

i wymaganego położenia środków optycznych, dokonać wyboru szlifierki ręcznej, automatycznej szablonowej i bezszablonowej

w zależności od wymaganej dokładności i kosztów szlifowania, zdecydować o zastosowaniu odpowiedniej techniki montażu i napraw, uformować i polerować krawędzie elementów, ocenić jakość wykonanej pomocy wzrokowej, zapisać w dokumentacji technologicznej wykonane czynności, zorganizować i wyposażyć stanowisko pracy w niezbędny sprzęt do wykonania okularów

i innych pomocy wzrokowych zgodnie z wymaganiami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciwpożarowych.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Technologia wykonania pomocy wzrokowych 4.1.1. Materiał nauczania

Technologia wykonywania okularów i innych pomocy wzrokowych wymaga nie tylko sporej wiedzy i precyzji pracy, ale też porządku i czystości oraz systematyczności. Przyjęty raz algorytm postępowania powinien być przestrzegany stale, aby stał się nawykiem. Zapobiegnie to wielu pomyłkom w praktyce. Ważne jest by zawsze zaczynać pracę od prawego oka- odczyt z recepty, pomiar odległości źrenic, pomiar wysokości, montaż soczewki. Wybór prawego oka nie jest przypadkowy – patrząc na zdjęcie głowy analizujemy je od prawej strony od góry, obserwując twarz człowieka też patrzymy na prawą część twarzy w tym prawe oko i w naszej kulturze czytamy tekst od tej samej strony. Obserwując okulary możemy je obrócić i oglądać z każdej strony, ale okulary na twarzy pacjenta znów zaczniemy obserwować od jego prawej strony. Rozpoczynając prace nad wyrobem optycznym często zawierającym bardzo małe elementy trzeba je zgromadzić w jednym miejscu i nie pogubić w trakcie montażu. Dobrze służy do tego celu tacka, na której można łatwo umieścić te elementy, na której jeszcze powinna naleźć się dokumentacja niezbędna do wykonania pracy. Każda praca powinna mieć oddzielną tackę. Dla lepszej organizacji pracy tacki mogą mieć różne kolory – dla oznaczenia prac pilnych, wymagających dodatkowych czynności (na przykład barwienie), wykonanych z różnych materiałów i wymagających innego postępowania. Dokumentacja technologiczna

Przy wykonywaniu okularów podstawową dokumentacją jest recepta omówiona w pakiecie 322[16].Z1.01, ale nawet, gdy jest kompletna często wymaga uzupełnienia takiego jak: wysokości środków w oprawce, rodzaju i producenta soczewek, wymaganego kąta pantoskopowego, koloru i intensywności zabarwienia, termin wykonania. Można wtedy wszystkie informacje, również te z recepty zapisać w formularzu zlecenia. Przy bardzo różnych formularzach recept taka jednolitość formy zapisu znacznie zmniejsza możliwości pomyłek. Jest oczywiste, że taki dokument musi również zawierać identyfikację odbiorcy i sposób dostawy.

Pacjent Kuberski A. Termin 28 luty Odbiór kurier 62-500 Konin; ul Polna 14 Kąt pantoskopowy 8 Oprawa typ Bell3456/bl rozmiar 42 16 / 115 wysokość tarczy 38 kolor niebieski sfera cylinder oś pryzmat baza dodatek Odległość źrenic Wysokość źrenic OP -2,5 +1,25 75 32 16 OL -1,25 +1,5 100 33 17 Typ soczewek CR 39/604 producent BGZ powłoka AR Jantar barwa zielony 10% uwagi dodatkowe: polerować krawędzie XP= XL= YP= YL=

Rys. 1. Przykładowa dokumentacja technologiczna [opracowanie własne]


Rys. 2. Połączenie zlecenia z dokumentacją technologiczną [opracowanie własne]


Innym przykładem dokumentacji technologicznej może być przedstawione na Rys. 2 zlecenie klienta na wykonanie usługi. Na rysunku przedstawiono wymiary wysokości i szerokości ustawienia soczewek, natomiast w narożnikach pozostawiono miejsce dla adnotacji, kto zamówił do tego zlecenia potrzebne materiały, kto dokonał montażu, kto sprawdził zgodność z zamówieniem i normami oraz kto wydał zlecenie i przedstawił klientowi instrukcję użytkowania.

Na ogół środki tarcz C w oprawach na Rys. 3 nie pokrywają się z punktami recepturowymi O - gdzie powinny się znaleźć środki recepturowe soczewek. Środki recepturowe najczęściej pokrywają się ze środkiem optycznym soczewki, ale przy soczewkach wieloogniskowych czy z działaniem pryzmatycznym mają inne położenie. Ważne by przepisany na recepcie środek znalazł się przed okiem.

Przesunięcia środków można obliczyć ze wzorów xP = (a+d)/2-DpP xL = (a+d)/2-DpL yP = HP - b/2- /2 yL = HL - b/2- /2

gdzie: xP – przesunięcie soczewki prawej w kierunku nosa (wartości ujemne oznaczają

przesunięcie ku skroni) xL – przesunięcie soczewki lewej w kierunku nosa yP – przesunięcie soczewki prawej w górę yL – przesunięcie soczewki lewej w górę (wartości ujemne znaczą opuszczenie w dół) a – szerokość tarczy w systemie skrzynkowym b – wysokość tarczy w systemie skrzynkowym d – odległość między tarczami w systemie skrzynkowym DpP – odległość źrenicy prawego oka od środka nosa DpL – odległość źrenicy lewego oka od środka nosa HP - wysokość źrenicy prawego oka od dołu tarczy HL - wysokość źrenicy lewego oka od dołu tarczy - kąt pantoskopowy oprawy na głowie pacjenta

Rys. 3. Centrowanie soczewki w oprawce okularowej [opracowanie własne]

Tak obliczone wartości przesunięć soczewek można zapisać na dodatkowej karcie decentracji lub bezpośrednio na zleceniu. Do zapisu tych wyników można wykorzystać


soczewki okularowe. Po wyznaczeniu na frontofokometrze środków optycznych (lub recepturowych) soczewek opisujemy stronę nosa literami P i L i nanosimy wielkości obliczonych decentracji w kierunku potrzebnego przesunięcia. Na Rys. 4 cyfra 4 na soczewce prawej oznacza przesunięcie w górę o 4 mm a cyfra 1 przesunięcie 1 mm do nosa, zaś na soczewce lewej 5 mm w górę i 2 mm do nosa.

Rys. 4. Dokumentacja warsztatowa zanotowana bezpośrednio na soczewkach [opracowanie własne]

Soczewki po oszlifowaniu i zatępieniu krawędzi poddajemy kontroli jakości szlifowania

sprawdzając czy nie ma wyszczerbień, czy fazeta jest wykonana prawidłowo na całym obwodzie i czy soczewka ma odpowiedni kształt i wymiar do zamocowania w oprawie.

Po skorygowaniu ewentualnych błędów można przystąpić do zamontowania soczewek w oprawie i poddaniu kontroli ustawienia środków recepturowych oraz czystości powierzchni optycznych. Należy także skontrolować kształt oprawy poddanej w czasie montażu dużym naprężeniom. Po starannym wyczyszczeniu pakujemy wszystkie elementy przeznaczone dla klienta i odnotowujemy na dokumentacji poprawność wykonania. Pomiar odległości źrenic do bliży

Przy prawidłowym ustawieniu oczu, do patrzenia w dal, osie obu oczu ustawiają się równolegle względem siebie, tak by obrazy obserwowanego przedmiotu padały na środek plamki w każdym oku. Można przyjąć, że odległość środków źrenic obu oczu jest równa odległości środków gałek ocznych, a zarazem ich punktów obrotu.

Gdy przedmiot, na którym skupiamy wzrok zbliża się, obie gałki oczne obracają się tak, by osie widzenia przechodziły od obserwowanego przedmiotu przez środek obrotu oka i padały na środek plamki. Oczy wykonują ruch nastawczy zwany konwergencją, zbliżając źrenice do siebie.


Rys. 5. Ruch nastawczy źrenic do bliży [opracowanie własne]

B – przedmiot obserwacji N – Nos O – Środek oka b – odległość punktu obserwacji od środka oka r – odległość źrenicy od środka obrotu oka p – odległość środka oka od środka nosa z – przesunięcie źrenicy przy patrzeniu do bliży – kąt konwergencji oka Z BNO wynika, że tg = p / b, zaś z OEG tg z / r stąd p

z r _____

b a przy założeniu symetrii oczu P.D. 2·z r _____

b Ruch nastawczy źrenic do bliży

W Tabela 1przedstawiono ruch nastawczy źrenic obu oczu 2·z przy różnych rozstawach źrenic do dali i różnej odległości przedmiotu obserwacji w [mm]

Tabela 1. Ruch nastawczy źrenic obu oczu przy obserwacji bliskich przedmiotów

Odległość źrenic Ruch nastawczy obu źrenic 2·z P.D. przy odległości punktu obserwacji b w [cm] przyjęto

przy patrzeniu w dal 25 35 50 r = 11 mm

60 2,6 1,9 1,3 64 2,8 2,0 1,4 70 3,1 2,2 1,5


W wielu podręcznikach okulistyki podaje się, że źrenice zbliżają się do siebie o 2 mm. Jest to duże przybliżenie nieuwzględniające ani odległości od obserwowanego przedmiotu, ani odległości źrenic do dali. Odległość źrenic zmniejsza się tym bardziej, im bliższy jest przedmiot i im większy był rozstaw źrenic do dali. Z Tabela 1 wynika, że konwergencja obydwu źrenic waha się od 1,3 mm (dla odległości przedmiotu 50 przy P.D. 60 mm) do 3,1 mm (dla odległości przedmiotu 25 cm przy P.D. 70 mm).

Receptę na okulary wypisuje się pacjentowi, ale właściwie służy ona optykowi do prawidłowego wykonania okularów. Dla potrzeb optyka okularowego nie jest jednak potrzebna znajomość odległości źrenic, ale środków optycznych szkieł. Przy okularach do dali te wielkości pokrywają się, ale przy okularach do pracy z bliska i oddaleniu szkieł od rogówki o odległość kilkunastu milimetrów te różnice są tak znaczne, że nie sposób ich pominąć.

Rys. 6. Ustawienie środków optycznych szkieł do obserwacji bliskich przedmiotów [opracowanie własne]

B – przedmiot obserwacji F – Środek soczewki do dali N – Nos O – Środek oka S – Środek soczewki do bliży b – odległość punktu obserwacji od środka oka k – odległość środka soczewki okularowej od środka oka p – odległość środka oka od środka nosa w – przesunięcie środka soczewki okularowej do bliży – kąt konwergencji oka

Z BNO tg = p / b a z OFS tg =w/ k stąd p w = k _____

b przy założeniu symetrii oczu P.D. 2·w = k _____

b


W Tabela 1 przedstawiono przesunięcie środków optycznych obu soczewek = 2·w przy różnych rozstawach źrenic do dali i różnej odległości przedmiotu obserwacji.

Tabela 2. Zbliżenie środków soczewek okularowych do obserwacji bliskich przedmiotów 2·w w [mm]

Odległość źrenic Zbliżenie środków soczewek 2w P.D. przy przy odległości punktu obserwacji b w [cm] przyjęto

patrzeniu w dal 25 35 50 k = 27 mm 60 6,5 4,6 3,2 (11 mm od środka obrotu do

źrenicy 64 6,9 4,9 3,5 + 16 mm od źrenicy do środka

szkła) 70 7,6 5,4 3,8

Widać, że środki optyczne obydwu szkieł w okularach do bliży muszą być przesunięte od 3,2 do 7,6 mm w stosunku do szkieł okularowych do dali.

Obliczenia przesunięcia środków optycznych soczewek można wykonać także na podstawie wzoru Ellerbrock’a:

PDL lub P

eL lub P = 1+ d( 1/s -0,001 D) gdzie eL lub P – przesunięcie w kierunku nos soczewki prawej lub lewej [mm], PDL lub P – odległość źrenicy oka prawego lub lewego od środka nosa [mm], d – odległość do punktu obserwacji bliży [mm], s – odległość soczewki od środka obrotu oka [mm], D – moc soczewki do dali w osi 180o.

Rys. 7. Pomiar odległości źrenic do bliży oka prawego

oznaczenia jak na Rys. 6 [opracowanie własne] Pomiar odległości środków optycznych szkieł do bliży jest dużo łatwiej wykonać niż do

dali. Wystarczy, bowiem przyłożyć linijkę przed oczami pacjenta w odległości od rogówki ok. 15 mm (a dokładnie w przewidywanej odległości soczewek) i ustawić swoje lepiej widzące oko przed środkiem nosa pacjenta. Pacjent powinien patrzeć w badające oko. Ważne jest ustalenie, w jakiej odległości powinno być oko badającego od pacjenta, o czym


zorientować się można w czasie wywiadu pytając pacjenta czy potrzebuje okularów do zwykłego czytania z odległości 30 cm, czy do pracy z monitorem komputera ustawionym w odległości 50 cm, czy do blatu przy pracy na stojąco (na przykład w aptece) z odległości 60-70 cm, czy też czytania nut na fortepianie. Pomiaru odległości źrenic można dokonać specjalnym przyrządem – pupilometrem, ale w czasie używania tego przyrządu nie możemy tak łatwo obserwować źrenic pacjenta i nie można użyć tego przyrządu u osób z zezem i dużym niedowidzeniem. Pomiar odległości źrenic do dali

Wykonanie pomiaru odległości źrenic do dali jest znacznie trudniejsze ze względu na: trudność w patrzeniu pacjenta w „dal” w gabinecie o ograniczonych wymiarach konieczność spoglądania na odległe przedmioty poprzez zasłaniającego badającego błąd paralaksy powstający przy patrzeniu na podziałkę miarki pod kątem rozpraszanie pacjenta poprzez badającego wykonującego jakieś złożone czynności

wokół oczu. Wykonanie pomiaru linijką okulistyczną jest jednak możliwe, ale trzeba pamiętać o tym,

że przedstawiony poniżej sposób jest obarczony błędem paralaksy tym większym im większa jest odległość linijki od źrenicy i im większa jest różnica rozstawu źrenic pacjenta i badającego. Przy średnich wartościach odległości źrenic i badaniu z 50 cm błąd ten nie przekracza 0,5 mm. Pomiar przeprowadzać należy w dwóch etapach - dla każdego oka oddzielnie. Etap I pomiar dla prawego oka

Rys. 8. Etap I pomiar dla prawego oka [opracowanie własne]

1. Stajemy możliwie najdalej naprzeciw pacjenta tak by osie oczu były naprzeciw

badającego 2. Opieramy linijkę o środek nosa jak najbliżej oczu pacjenta 3. Zamykamy lub zasłaniamy swoje prawe oko 4. Polecamy pacjentowi patrzeć w swoje otwarte lewe oko 5. Odczytujemy lewym okiem na podziałce linijki wartość M1 odpowiadającą odległości

środka prawego szkła Pp od środka nosa


Etap II pomiar dla lewego oka

Rys. 9. Etap II pomiar dla lewego oka [opracowanie własne]

1. Stoimy nadal naprzeciw pacjenta tak jak w etapie I, tak by osie oczu były naprzeciw badającego

2. Trzymamy linijkę nadal opartą o środek nosa jak najbliżej oczu pacjenta 3. Zamykamy lub zasłaniamy swoje lewe oko 4. Polecamy pacjentowi patrzeć w swoje otwarte prawe oko 5. Odczytujemy prawym okiem na podziałce linijki wartość M2 odpowiadającą odległości

środka lewego szkła Pl od środka nosa Pacjentowi z dużym niedowidzeniem i z zezem, trzeba zasłaniać drugie oko, aby być

pewnym, że patrzy okiem właściwym. Dla technika podanie samej wartości bardzo utrudnia wykonanie pracy. Wykonawca

przedmiotu technicznego stawia od razu pytanie, z jaką dokładnością należy wykonać każdy z wymaganych wymiarów. Pytanie jest o tyle zasadne, że wykonanie przedmiotu bez jakiejkolwiek tolerancji jest po prostu niemożliwe, a im mniejszy zakres tolerancji wymiarów tym większy nakład pracy i narzędzi, a co za tym idzie i dużo wyższe koszty. Przy wykonywaniu okularów niedokładne ustawienie środków soczewek wywołuje powstanie dodatkowej (niezamierzonej przez okulistę) mocy pryzmatycznej. Przyjęto, że przesunięcie środków optycznych szkieł nie powinno dawać dodatkowej mocy pryzmatycznej większej niż 0.5 dioptrii pryzmatycznej pod warunkiem, by baza tego dodatkowego pryzmatu była ustawiona do nosa. Co oznacza, że soczewki dodatnie mogą być zdecentrowane do skroni, a ujemne w kierunku nosa. Wielkości dodatkowego przesunięcia zależne od mocy szkła podano w Tabela 3.

Działanie pryzmatyczne przesuniętej soczewki określa tzw. reguła Prentice’a P = D x c [pdpt]

P – moc pryzmatyczna w dioptriach pryzmatycznych D – moc soczewki w dioptriach c – przesunięcie środka optycznego (decentracja) w centymetrach

Tolerancje wysokości soczewek powinny być jeszcze mniejsze i nie powinny przekraczać połowy wartości przesunięcia w poziomie.


Tabela 3. Dopuszczalne przesunięcie środków optycznych soczewek okularowych powodujące działanie pryzmatyczne 0.5 dioptrii pryzm. bazą ustawioną do nosa

Soczewki dodatnie Soczewki ujemne Moc sferyczna tolerancja

do skroni [mm] Moc sferyczna tolerancja

do nosa [mm] +1.0 4.9 -1.0 5.1 +1.5 3.2 -1.5 3.5 +2.0 2.4 -2.0 2.6 +2.5 1.9 -2.5 2.1 +3.0 1.5 -3.0 1.8 +3.5 1.3 -3.5 1.6 +4.0 1.1 -4.0 1.4 +4.5 1.0 -4.5 1.3 +5.0 0.9 -5.0 1.1 +5.5 0.8 -5.5 1.0 +6.0 0.7 -6.0 1.0 +6.5 0.6 -6.5 0.9 +7.0 0.6 -7.0 0.8 +7.5 0.5 -7.5 0.8 +8.0 0.5 -8.0 0.8 +8.5 0.4 -8.5 0.7 +9.0 0.4 -9.0 0.7 +9.5 0.4 -9.5 0.7

+10.0 0.4 -10.0 0.6 +11.0 0.3 -11.0 0.6 +12.0 0.3 -12.0 0.6 +13.0 0.2 -13.0 0.5 +14.0 0.2 -14.0 0.5 +15.0 0.2 -15.0 0.5 +16.0 0.2 -16.0 0.5 +17.0 0.2 17.0 0.4 +18.0 0.1 -18.0 0.4 +19.0 0.1 -19.0 0.4 +20.0 0.1 -20.0 0.4


4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Dlaczego przy wykonywaniu okularów i pomocy wzrokowych trzeba przestrzegać ustalonego algorytmu?

2. Od którego oka rozpoczynamy badanie pacjenta? 3. Którą z soczewek (lewą czy prawą) montujemy jako pierwszą? 4. Dlaczego wszystkie elementy pracy układamy na tacy? 5. Jaką rolę odgrywają barwy tacek? 6. Dlaczego przepisanie recepty do dokumentacji technologicznej ułatwia pracę? 7. Jakie niezbędne dane musi zawierać dokumentacja technologiczna? 8. Jakiego niezbędnego wymiaru brakuje na opisie oprawy? 9. Jaki jest wzór na obliczanie przesunięcia środków w poziomie?

10. Jaki jest wzór na obliczanie przesunięcia środków w pionie? 11. Co oznacza wartość /2? 12. Gdzie należy przesunąć soczewkę przy ujemnej wartości przesunięcia w poziomie? 13. O jaką wielkość trzeba obniżyć soczewki w okularach do bliży w stosunku do dali w tej

samej oprawie? 14. Jak należy postąpić przy ujemnej wartości przesunięcia w soczewki w pionie? 15. Gdzie można zapisać obliczone wartości przesunięć soczewek? 16. Jak mierzymy odległość źrenic do bliży? 17. W jakiej odległości podczas pomiaru odległości do bliży obserwujemy pacjenta? 18. W jakiej odległości podczas pomiaru odległości do bliży trzymamy linijkę? 19. Jaki błąd centrowania można popełnić w soczewce dodatniej, a jaki w ujemnej? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opracuj własny wzór dokumentacji technologicznej niezbędnej do wykonania okularów. Na podstawie poniższej recepty i oprawy metalowej zamkniętej, dopasowanej dla kolegi przygotuj dokumentację technologiczną Tabela 1. do ćwiczenia 1

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać i dopasować oprawę dla koleżanki lub kolegi, 2) opracować tabelę do zapisu wszystkich niezbędnych danych w czasie wykonywania

okularów, 3) wpisać wszystkie znane wartości, 4) dokonać pomiarów brakujących wielkości, 5) dokonać ewentualnej korekty opracowanej tabeli, 6) przedstawić grupie swój projekt i go uzasadnić,

sfera cylinder oś pryzmat baza dodatek Odległość źrenic

Odległość od rogówki

OP +2,25 +0,5 130 34 OL +2,75 +0,5 75 33


Wyposażenie stanowiska pracy: zestaw 5 różnych opraw metalowych, nagrzewnica do opraw, narzędzia do dopasowania zauszników, linijka optyczna, papier formatu A4.

Ćwiczenie 2

Sprawdź jakość i parametry soczewek okularowych przed podjęciem montażu. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) posługując się przygotowaną dokumentacją wybrać odpowiednie soczewki z magazynu

podręcznego 2) frontofokometrem zmierzyć moce i wyznaczyć środki oraz osie, 3) skontrolować wyniki pomiaru z dokumentacją technologiczną i opakowaniami soczewek

oraz ocenić ich jakość kontrolując stan powierzchni optycznych i przejrzystość, 4) obliczyć wymagane przesunięcia i nanieść na dokumentację lub na soczewki 5) ocenić czy po decentracji soczewki mają potrzebną średnicę do wykonania okularów, 6) zauważone błędy i wątpliwości zgłoś nauczycielowi, 7) przedstaw, które etapy rozwiązania zadania sprawiły Ci trudności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

dokumentacja z ćwiczenia 1, podręczny magazyn 40 różnych soczewek: ze szkła i tworzywa, sferycznych,

z astygmatyzmem w tym przynajmniej jedna para odpowiadająca zleceniu, pisak do szkła, frontofokometr, linijka optyczna, papier formatu A4.

Ćwiczenie 3

Zmierz linijką optyczną odległość źrenic do bliży z 30 cm wszystkim kolegom z grupy, Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zmierzyć odległość źrenic linijką optyczną według metody zawartej w podręczniku dla ucznia, nauczyciel kontroluje czy uczniowie stosują się do zalecanej metody i czy dokonują pomiaru z zalecanej odległości i czy linijka znajduje się w odległości 14 mm od rogówki,

2) zanotować otrzymane wyniki w tabeli 1 do ćwiczenia 3. 3) po zapoznaniu się instrukcją posługiwania się pupilometrem wykonać ponownie pomiary

pupilometrem, 4) porównać oba wyniki i powtarzać pomiary gdy wyniki będą różniły się więcej niż o 2

mm w każdym oku, 5) podjąć dyskusję o zaletach i wadach obu sposobów pomiarów. Przedstawić trudności

w wykonywaniu tych pomiarów. Zachowaj tabelę do następnego ćwiczenia.


Wyposażenie stanowiska pracy: linijki optyczne – po jednej dla każdej pary ćwiczących, kilka pupilometrów, papier formatu A4, poradnik dla ucznia.

Tabela 1 do ćwiczenia 3


Ćwiczenie 4 Zmierz odległości źrenic do dali. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie uczeń powinien: 1) zmierzyć odległość źrenic linijką optyczną według metody zawartej w podręczniku dla

ucznia, nauczyciel kontroluje czy uczniowie stosują się do zalecanej metody i czy dokonują pomiaru z zalecanej odległości i czy linijka znajduje się w odległości 14 mm od rogówki,

2) zanotować otrzymane wyniki w tabeli 1 do ćwiczenia 3, 3) wykonać pomiary pupilometrem, 4) porównać oba wyniki i powtarzać pomiary gdy wyniki będą różniły się więcej niż

o 2 mm w każdym oku. 5) zachować tabelę do następnego ćwiczenia


linijki optyczne - po jednej dla każdej pary ćwiczących, kilka pupilometrów, papier formatu A4, poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Dokonaj analizy różnic odległości źrenic do dali i bliży Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać obliczeń różnicy odległości źrenic do dali i bliży u tej samej osoby notując wartości pośrednie na oddzielnej kartce, zsumować kolumny 9 i 10 otrzymując odległość obu źrenic do dali. Następnie zsumować kolumny 3 i 4, aby otrzymać odległość obu źrenic do bliży. Odjąć te sumy żeby otrzymać różnice między pomiarem do dali i bliży dla obu oczu linijką.

2) Wynik zanotować w kolumnie 15. 3) obliczyć teoretyczne zmniejszenie odległości źrenic do bliży

Teoretyczne zmniejszenie odległości obu źrenic należy obliczyć ze wzoru, pamiętając o zgodności jednostek miary.

P.D. 2·w = k _____ przyjąć k=27 mm

b Zapisać wyniki w tabeli 1 do ćwiczenia 3 w kolumnie 16

4) obliczyć różnice między pomiarem linijką a teoretyczną zmianą odległości i wynik zapisać w kolumnie 17. Porównać wyniki teoretyczne z rzeczywistymi i podjąć próbę wyjaśnienia przyczyn rozbieżności.

5) przeanalizować wartości różnicy dla obu oczu większe niż 2 mm i opisać w uwagach. Wyjaśnić wątpliwości z nauczycielem Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, papier A4, poradnik dla ucznia.


4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać konieczność przestrzegania ustalonego algorytmu

wykonywania okularów?

2) wyjaśnić, dlaczego badanie pacjenta i wykonywanie okularów zaczynamy od prawego oka?

3) wskazać sposób oznaczania prac wymagających specjalnego traktowania?

4) wymienić wszystkie dane niezbędne w dokumentacji technologicznej? 5) wskazać na brakujący wymiar w opisie na oprawie, który jest niezbędny

w wykonaniu obliczeń centrowania soczewek?

6) zmierzyć wszystkie parametry oprawy? 7) obliczyć potrzebne przesunięcia soczewek w oprawie? 8) wyregulować kąt pantoskopowy oprawy dla pacjenta? 9) wskazać kierunki przesunięć, jeśli wyniki obliczeń będą ujemne? 10) wskazać inne miejsce zapisu centrowania poza dokumentacją

technologiczną?

11) zmierzyć odległość źrenic do bliży linijką i pupilometrem? 12) zmierzyć odległość źrenic do dali linijką i pupilometrem? 13) wykazać zalety i wady pomiaru odległości źrenic linijką? 14) ocenić czy błąd centrowania w soczewkach mieści się w dopuszczalnych

granicach?

15) wyjaśnić, dlaczego soczewki dodatnie mogą być wstawione nieco szerzej a ujemne nie?


4.2. Mocowanie elementów w czasie obróbki 4.2.1. Materiał nauczania

Na centroskopie Rys. 11 trzeba sprawdzić czy zastosowana wielkość soczewki jest

wystarczająca po wykonanej decentracji. Po upewnieniu się, że soczewka ma właściwe wymiary zakładamy na centroskop uchwyt Rys. 10. Do różnych automatów są stosowane różne uchwyty, które są przylepiane za pomocą dwustronnie klejących przylepców Rys. 13.

Rys. 10. Uchwyty do mocowania soczewek w automatycznych szlifierkach: a) uchwyt magnetyczny b) uchwyt silikonowy c) przyssawka

[9]

Zastosowanie materiału magnetycznego w uchwycie pozwala na jego łatwe utwierdzenie w centroskopie do czasu przyklejenia soczewki, z kolei użycie przyssawki eliminuje potrzebę użycia przylepców, ale przyssawki najlepiej trzymają soczewki szklane. Centroskop umożliwia przylepienie lub przyssanie uchwytu w dokładnie wyznaczonym miejscu soczewki z zastosowaniem wcześniej ustalonej decentracji.

Rys. 11 .Centroskop[8]

Podziałka centroskopu umożliwia przesunięcie obserwowanej soczewki o wymagane przesunięcia w pionie i poziomie a niektóre modele pozwalają również na ustalenie kąta osi cylindrów i pryzmatów Rys. 12.


Rys. 12. Podziałka centroskopu[8]

Dla zabezpieczenia wewnętrznej strony soczewki od strony wewnętrznej przykleja się

folię zabezpieczającą tylną powierzchnię na czas zaciskania soczewki z uchwytem w automacie

Rys. 13. Krążek przylepców do mocowania soczewek na uchwytach[9]

Rys. 14. Krążek folii ochronnej do soczewek w czasie obróbki[9]

Producenci soczewek okularowych nakładają coraz doskonalsze powłoki, coraz gładsze,

bardziej śliskie - oleofobowe, mające ułatwić użytkownikom czyszczenie. Dla pracowników warsztatu stanowi to duże utrudnienie; soczewki takie trudno jest opisać nawet pisakiem do szkła a przylepce nie trzymają się do tych powierzchni. Trzeba stosować specjalne pisaki i specjalne folie pomiędzy powierzchnię soczewki a zwykłe przylepce.


4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na którym przyrządzie sprawdzamy odpowiednią średnicę soczewki? 2. Do czego służą przyssawki? 3. Jaką rolę odgrywają przylepce? 4. Do jakich materiałów używamy przyssawek? 5. Jaka jest najważniejsza rola centroskopu? 6. Gdzie zakłada się folię ochronną? 7. Na jaki okres zabezpieczamy soczewki folią ochronną? 8. Jakie trudności technologiczne występują przy powierzchniach oleofobowych? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Korzystając z centroskopu i szablonu określ minimalną średnicę soczewki przesuniętej o : 3 mm do nosa, 6 mm do nosa, 4 mm do nosa i 3 mm w górę, 3 mm do skroni i 2 mm w dół.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyznaczyć środek optyczny soczewki frontofokometrem, 2) wstawić szablon do centroskopu, 3) na podziałce centroskopu dokonać wymaganej decentracji i porównując zarys soczewki

z obrysem szablonu, sprawdzić możliwość oszlifowania tej soczewki według kształtu tego szablonu przy tym przesunięciu środka.

4) porównać otrzymane wyniki z innymi grupami. Wyposażenie stanowiska pracy:

frontofokometr, centroskop, wycięty gotowy szablon do wybranej oprawy papier formatu A4.

Ćwiczenie 2

Zamocuj uchwyt do soczewki szklanej i z tworzywa z użyciem centroskopu.


1) korzystając z centroskopu zamocować soczewkę szklaną za pomocą przyssawki, a soczewkę z tworzywa za pomocą przylepca do uchwytu. Przed zamocowaniem narysować na soczewce krzyż na całej średnicy soczewki pisakiem do szkła. Zastosować decentrację soczewki 2 mm do nosa i 4 mm w górę i praktycznie przekonać się o pewności mocowania soczewki do uchwytów.


2) porównać pewność zamocowania obu sposobów, przy próbie przesuwania uchwytu i podczas próby obrotu oraz przy próbie odrywania uchwytu. Jeżeli uchwyt przesunął się lub oderwał przed następną próbą zamocuj go ponownie na centroskopie.

3) poznać różnicę mocowania przyssawką i przylepcem 4) zapisać w przygotowanej samodzielnie tabeli wyniki tych sześciu badań.


centroskop, dwie soczewki jedna szklana a druga z tworzywa, uchwyt z przyssawką uchwyt do przylepców z 3-5 dwustronnymi przylepcami papier formatu A4. Ćwiczenie 3

Zamocuj uchwyt z przyssawką do soczewki z użyciem centroskopu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) korzystając z centroskopu zamocować soczewkę szklaną za pomocą przyssawki do uchwytu.

2) przed zamocowaniem narysować na soczewce krzyż na całej średnicy soczewki pisakiem do szkła. Zastosować decentrację soczewki 3 mm do skroni i 2 mm w górę.

3) wykonać 2 próby: a. spróbować przesunąć suchy uchwyt b. spróbować oderwać suchy uchwyt 4) jeżeli uchwyt przesunął się lub oderwał przed następną próbą zamocować go ponownie

na centroskopie. 5) zmoczyć uchwyt przez zanurzenie w miseczce z wodą wykonać te dwie próby ponownie.

a. spróbować przesunąć mokry uchwyt b. spróbować oderwać mokry uchwyt

6) ocenić oba sposoby mocowania na sucho i mokro. Spróbować wyjaśnić przyczyny innego zachowania uchwytu w stanie suchym i mokrym. Wyposażenie stanowiska pracy:

centroskop, soczewka szklana, miseczka z wodą, ściereczka do wytarcia soczewki i uchwytu po ćwiczeniu papier formatu A4. Ćwiczenie 4

Przyklej folię ochronną do soczewki Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) na centroskopie zamocować soczewkę z tworzywa do uchwytu. Przed zamocowaniem narysować na soczewce przewidywany kształt po oszlifowaniu pisakiem do szkła.

2) zastosować decentrację soczewki 3 mm do nosa i 1 mm w dół.


3) od strony wewnętrznej przykleić folię ochronną. 4) sprawdzić czy folia nie będzie przeszkadzała w szlifowaniu i czy obejmuje całą

powierzchnię uchwytu. 5) zbyt dużą folię obciąć przed przyklejeniem.


centroskop, wycięty gotowy szablon do wybranej oprawy, soczewka z tworzywa, uchwyt z dwustronnym przylepcem, folia ochrona, nożyczki, papier formatu A4.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) sprawdzić na centroskopie minimalną średnicę soczewki ? 2) ustawić na centroskopie wymagane przesunięcia soczewki? 3) wybierać odpowiedni rodzaj uchwytów do materiału soczewki? 4) mocować uchwyt do soczewki na centroskopie? 5) uzasadnić konieczność używania centroskopu? 6) montować folię ochronną? 7) stosować środki do mocowania soczewek z powłokami

oleofobowymi?

8) ustalić wielkość błędów centrowania soczewek przy mocowaniu uchwytów?


4.3 Szlifowanie elementów optycznych 4.3.1. Materiał nauczania Szlifowanie ręczne

Na wewnętrzną stronę soczewki przenosi się rysunek tarczy oprawy wodoodpornym pisakiem. W tym celu należy wykonać z kartonu lub sztywnej folii szablon dokładnie pasujący do tarczy w tej oprawie i wyznaczyć środek tarczy w systemie skrzynkowym. Poziomą linię środka tarczy szablonu zamocowanego w oprawce można wyznaczyć stemplem dioptromierza lub przesuwając na stole oprawkę z szablonem przed środkiem pisaka ustawionym na wysokości środka tarczy.

wyznaczyć środek tarczy w systemie skrzynkowym Przed rozpoczęciem szlifowania można szklane soczewki naciąć nożem diamentowym lub krajakiem do szkła 2 mm od wyznaczonego obrysu tarczy i obłupać cęgami do szkła Rys. 15. Skraca to znacznie czas szlifowania. Jest to najbardziej niebezpieczna czynność w czasie całego procesu wykonywania okularów. Pryskające okruchy szkła grożą nie tylko skaleczeniem rąk, ale mogą łatwo wpaść do oka. Koniecznie trzeba zakładać okulary ochronne, które powinny być stosowane podczas całego procesu wykonywania okularów ze szklanymi soczewkami. Oznakowane soczewki można oszlifować na ręcznych szlifierkach z diamentowymi tarczami Rys. 16. Proces szlifowania przebiega zawsze na mokro z dużą ilością wody chłodzącej i płuczącej odpady z obróbki i zużyty materiał tarczy.

Rys. 15, Cęgi do obłupywania szkła[9]

Rys. 16, Szlifierki ręczne a) z tarczą fazetową b) z tarczą stożkową[8]


Rys. 17. Cienka soczewka z fazetą [opracowanie własne]

Na szlifierkach ręcznych z płaską lub stożkową tarczą szlifierską jest trudno uzyskać ładny kształt fazety przy grubszych soczewkach. Zastosowanie tarczy fazetowej pozwala uzyskać kształt fazety na grubszych soczewkach. Szlifierki ręczne wymagają dużej wprawy i doświadczenia, ale pozwalają na wykonanie nawet bardzo trudnych kształtów Rys. 27 i dokonywanie poprawek w czasie szlifowania automatycznego. Najczęściej jednak służą do zatępiania i wygładzenia krawędzi przy zwykłych automatach. Wykonanie fazety jest niezbędne dla utrzymania soczewki w rowku oprawy.

Rys. 18. Grubsza soczewka na tarczy fazetowej

[opracowanie własne]

Szlifierki z nasypem proszku diamentowego mają różne grubości ziarna do szlifowania wstępnego o większych ziarnach i szybszego szlifowania oraz mniejszych ziarnach do dokładnego wykończenia powierzchni. Drobniejsze ziarno pozwala na uzyskanie gładszych powierzchni i krawędzi bez wyszczerbień. Tarcze fazetowe są zawsze wykonywane jako wykończające z drobnym ziarnem. Szlifierki automatyczne

Soczewka po zamocowaniu w automacie jest szlifowana do żądanego kształtu według dwóch sposobów:


N

Rys. 19. Szablon kształtu tarczy

[opracowanie własne]

W automatach szablonowych W automatach bezszablonowych Automaty szablonowe są typowymi maszynami mechanicznie kopiującymi kształt

szablonu. Szablon Rys. 19 i soczewka obracają się jednocześnie na tej samej osi. Soczewka dotyka swoim obwodem do tarcz szlifierskich, a szablon do czujnika rozmiaru. Szlifowanie odbywa się tak długo, aż czujnik potwierdzi osiągniecie wymaganego kształtu. Pełne automaty mają urządzenie podnoszące głowicę po wykonaniu szlifowania zgrubnego i przesuwają soczewkę na tarczę wykończającą – fazetową. Następuje drugi cykl szlifowania, po którym maszyna kopiująca zatrzymuje swą pracę.

Rys. 20 Automat szablonowy produkcji krajowej [10]

Do wykonania szablonu używa się specjalnych urządzeń kopiujących wewnętrzny kształt tarczy w oprawie lub zewnętrzny kształt atrapy soczewki, wycinając w płytce kształt tarczy Rys. 21. Szablony można również wykonać ręcznie wycinając wstępnie nożycami odrysowany kształt tarczy i dokładnie opiłować pilnikiem kontrolując dokładność odwzorowania przez porównywanie kształtu szablonu z kształtem tarczy.


Rys. 21 Płytka do wycięcia szablonu z otworami mocującymi w automacie[9] Prowadzenie soczewki nad rowkiem fazety odbywa się przez specjalnie ukształtowane

krawędzie tarczy szlifierskiej. Powierzchnie szlifujące tarczy mają niewielkie pochylenie ku środkowi rowka a ponadto powierzchnia od frontowej strony soczewki ma powierzchnię o mniej ostrych ziarnach. Jest to tarcza zwana „samowodzącą”, gdzie soczewka „sama” ustawia się przed środkiem rowka. Wymaga to dużej precyzji mechanizmu, który ciężką głowicę ustawia nad środkiem rowka w tarczy pod wpływem delikatnej siły pochodzącej z soczewki zsuwającej się po pochyłej powierzchni szlifującej.

Rys. 22. Brzeg tarczy „samowodzącej”

[opracowanie własne] Automaty bezszablonowe nie wymagają wykonywania szablonu do każdej oprawki,

bowiem prowadzenie soczewki nad tarczą odbywa się na drodze sterowania silnikiem podnoszącym głowicę z soczewką. Wielkość unoszenia uzyskuje się drogą elektronicznego przetwarzania kształtu tarczy wcześniej zeskanowanej w urządzeniu skanującym.

Rys. 23 Automat szlifierski do szlifowania obwodowego soczewek okularowych

[Ogólnopolski Kurier Oftalmiczny]


W prostszych modelach prowadzenie soczewki nad rowkiem fazety odbywa się tak jak

w automatach szablonowych. Tak pracują automaty bezszablonowe zwane 2D, w których opis kształtu soczewki odbywa się w dwóch płaszczyznach tarczy. Ściślej mówiąc kształt tarczy jest opisany we współrzędnych biegunowych gdzie każdej wartości kąta obrotu soczewki przypisana jest odpowiednia wielkość promienia. Nowsze rozwiązania automatów Rys. 23 współpracują ze skanerami uwzględniającymi krzywiznę tarczy ramki i nazywane są 3D – jako uwzględniające 3 wymiary przestrzenne kształtu oprawy.

Automaty poza podstawową funkcją dopasowania obwodu soczewki do kształtu tarczy w oprawie, często wyposażone są w dodatkowe funkcje: wykonywania rowka przy mocowaniu soczewki do oprawy żyłką, wiercenia otworów przy mocowaniu soczewki w oprawach bezramkowych, frezowania nacięć, polerowania krawędzi, zatępiania ostrych krawędzi, modyfikację kształtu soczewki umożliwiającej w oprawach bezramkowych i z żyłką

zmniejszenie lub powiększenie wymiarów tarczy. Bardziej rozbudowane automaty mają wbudowany skaner oprawy, centroskop a nawet

frontofokometr. Do szlifowania soczewek wykonanych z poliwęglanu i trivex’u, używa się specjalnych

tarcz o bardziej chropowatej powierzchni. Szlifowanie poliwęglanu przeprowadza się bez chłodzenia wodą przy zmniejszonym nacisku soczewki do tarczy, ponieważ materiał ten jest nieodporny na działanie rozpuszczalników w tym również wody. Obrobione powierzchnie dla zmniejszenia wpływu wilgoci trzeba wypolerować.


4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są sposoby uzyskania kształtu soczewki zgodnego z tarczą? 2. Jak można skrócić czas szlifowania soczewek szklanych? 3. Jakie zagrożenia występują przy obróbce szklanych soczewek? 4. Jakich środków ochrony osobistej używa się przy obróbce soczewek szklanych? 5. Jakich tarcz szlifierskich używa się do szlifowania soczewek okularowych? 6. Dlaczego stosuje się dwa rodzaje szlifierek ręcznych? 7. W jakim celu wykonuje się na brzegu soczewki fazetę? 8. Jakie jest główne zastosowanie szlifierek ręcznych ? 9. W jaki sposób następuje odwzorowanie kształtu tarczy okularowej na soczewce

w automatach szablonowych? 10. W jaki sposób następuje odwzorowanie kształtu tarczy okularowej na soczewce

w automatach bezszablonowych? 11. Jakie urządzenia służą do wykonywania szablonów? 12. W jakich automatach stosuje się tarcze „samowodzące”? 13. Jaki dodatkowe funkcje mogą mieć automaty bezszablonowe? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj soczewkę szklaną do szlifowania ręcznego do oprawy metalowej zamkniętej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wykonać z kartonu szablon dokładnie pasujący do tarczy w tej oprawie, 2) wyznaczyć środek tarczy w systemie skrzynkowym, 3) wyznaczyć środek szklanej sferycznej soczewki frontofokometrem, 4) zaznaczyć na szablonie punkt recepturowy przesunięty o 3 mm w kierunku nosa i 2 mm

w górę, 5) przyłożyć środek soczewki do wykonanego kartonowego szablonu w punkcie

recepturowym i odrysować kształt szablonu na soczewce pisakiem do szkła, 6) narysować na soczewce powiększony o 2 mm z każdej strony zarys szablonu, 7) założyć okulary ochronne, 8) położyć soczewkę na miękkiej podkładce tekturowej i naciąć nożem diamentowym lub

krajakiem do szkła soczewkę w miejscu powiększonego szablonu, 9) obłamać zbędne części soczewki cęgami do łupania do szkła.

10) zapakować soczewkę, szablon i oprawę. Opisać swoim nazwiskiem i pozostawić do następnego ćwiczenia Wyposażenie stanowiska pracy:

oprawa metalowa zamknięta o owalnym zarysie tarczy, soczewka szklana sferyczna o mocy około 1,5-2,0 dioptrii z torebką, karton lub sztywna folia do wykonania szablonu, okulary ochronne, cęgi do łupania do szkła, krajak do szkła, pisak do szkła, linijka optyczna, instrukcja stanowiskowa,


papier formatu A4. Ćwiczenie 2

Oszlifuj na szlifierce ręcznej szklaną soczewkę do rozmiaru tarczy oprawy z jednoczesnym wykonaniem fazety.


1) zapoznać się z instrukcja obsługi szlifierki. Sprawdzić jej działanie, pamiętać o uruchomieniu chłodzenia tarczy.

2) założyć okulary ochronne. Wyjętą z torebki soczewkę oszlifować od strony frontowej nadając właściwy kąt tej części fazety, a następnie oszlifować wewnętrzna krawędź.

3) skontrolować wymiar przykładając soczewkę do zamkniętej oprawy i szablonu. Jeśli soczewka jest zbyt duża powtarzać szlifowanie na przemian przedniej i tylnej strony soczewki. Zwracać uwagę na jednakową szerokość fazety po obu stronach.

4) delikatnie zatępić zewnętrzne krawędzie fazety soczewki. Rozkręcić zamek oprawy i przymierzyć soczewkę do oprawy zamykając delikatnie zamek ręką.

5) jeśli soczewka ma prawidłowy wymiar zamknąć zamek tarczy oprawy zakręcając wkrętem, gdy soczewka jest zbyt duża powtórzyć szlifowanie. Za mała soczewkę wyrzucić i oszlifować następną.

6) zachować oprawę z soczewką i szablonem do następnego ćwiczenia Wyposażenie stanowiska pracy:

poradnik dla ucznia, oprawka metalowa zamknięta o owalnym zarysie tarczy z poprzedniego ćwiczenia, soczewka szklana sferyczna o mocy około 1,5-2,0 dioptrii z przedniego ćwiczenia, szablon z poprzedniego ćwiczenia, okulary ochronne, szlifierka ręczna, instrukcja obsługi szlifierki, papier formatu A4.

Ćwiczenie 3

Wyznacz frontofokometrem środek i moc soczewki zamontowanej w oprawie metalowej zamkniętej.


1) wykorzystać oprawę z ćwiczenia 2. 2) przyłożyć do soczewki szablon i sprawdzić czy środek soczewki jest dokładnie

w znaczonym na szablonie miejscu recepturowym. Sprawdzić czy błąd centrowania mieści się w dopuszczalnej tolerancji. Gdy błąd przekracza tolerancje ustalić z nauczycielem dalsze postępowanie.

3) w poprawnie wstawionej soczewce sprawdzić naprężenia polaryskopem. Ewentualne naprężenia oznaczyć pisakiem i usunąć szlifując oznaczone miejsca.

4) po stwierdzeniu braku naprężeń wyczyścić okulary i zakręcony wkręt zamka zabezpieczyć klejem.

5) opisać oprawę i zachować do następnego ćwiczenia.


Wyposażenie stanowiska pracy: oprawka metalowa z soczewką z poprzedniego ćwiczenia, szablon z poprzedniego ćwiczenia, okulary ochronne, szlifierka ręczna, polaryskop klej Loctite 290, papier formatu A4.

Ćwiczenie 4

Do zamkniętej oprawy metalowej przygotuj do szlifowania lewą szklaną soczewkę cylindryczną.


1) wykonać szablon na szabloniarce, 2) wyznaczyć środek soczewki i oś cylindra 120o w zapisie cylindra dodatniego

frontofokometrem, 3) opisać na soczewce położenie nosa (soczewki lewej) oraz kierunki przesunięcia soczewki

do punktu recepturowego przesuniętego o 4 mm w kierunku nosa i 2 mm w górę 4) ustawić na centroskopie soczewkę do zamocowania uchwytu w punkcie recepturowym 5) poprosić nauczyciela o sprawdzenie poprawności ustawienia soczewki, 6) zamocować uchwyt do szlifowania, założyć okulary ochronne, 7) zacisnąć soczewkę w szablonowym automacie szlifującym, 8) założyć szablon do automatu 9) oszlifować soczewkę, wyjąć z automatu, opłukać w wodzie nie zdejmując uchwytu ,

10) sprawdzić wymiar przymierzając do oprawki, w miarę potrzeby oszlifować jeszcze raz, 11) soczewkę o poprawnym wymiarze wstawić do oprawy. 12) zapakować okulary i pozostawić do następnego ćwiczenia


instrukcja obsługi centroskopu, instrukcja obsługi automatu szablonowego, oprawa metalowa z poprzedniego ćwiczenia, soczewka szklana cylindryczna o mocy około 1,5-2,0 dioptrii sferycznych i +1,0, krążek do wykonania szablonu, okulary ochronne, centroskop, automat szablonowy, pisak do szkła, linijka optyczna, papier formatu A4. 4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać sposoby dopasowania kształtu soczewki do oprawy? 2) wyjaśnić cel łupania soczewek szklanych? 3) wskazać na zagrożenia w czasie obróbki szkła?


4) uzasadnić potrzebę stosowania środków ochrony osobistej przy obróbce szkła?

5) narysować szkic tarczy do szlifowania ręcznego i w automacie szablonowym?

6) uzasadnić kształt tarczy „samowodzącej”? 7) uzasadnić konieczność szlifowania soczewek o większej mocy na

tarczach fazetowych?

8) wskazać na rolę fazety w oszlifowanej soczewce? 9) wyjaśnić potrzebę zatępiania krawędzi zewnętrznych fazety na

soczewkach?

10) przedstawić różnice w szlifowaniu automatem szablonowym i bezszablonowym?

11) przedstawić źródła błędów w czasie szlifowania soczewek?


4.4. Montaż i naprawa pomocy wzrokowych 4.4.1. Materiał nauczania Oprawki z tworzyw termoplastycznych

Oprawy termoplastyczne wykonywane są dwiema technologiami. Oprawa frezowana z płyty, bardziej stabilna w kształcie i precyzyjniej wykonana

z rowkiem trójkątnym o kącie 80o 100o i głębokości 0,7 mm, Oprawa wykonana metodą wtrysku, tańsza, mniej stabilna i mniej precyzyjniej wykonana

z rowkiem okrągłym o szerokości 1,6 mm2 mm i głębokości 0,6 mm 0,8 mm, W praktyce warsztatowej nie ma większej różnicy w sposobie montażu soczewek

w oprawie. Występujące różnice potrzebnych temperatur zależą nie tyle od sposobu wykonania, co od zastosowanego materiału i od czasu, jaki upłynął od wyprodukowania oprawy. Czas nagrzewania zaś od grubości oprawy. Po zweryfikowaniu poprawności kształtu i wielkości nagrzewa się tarcze oprawy przed włożeniem soczewki Rys. 24. Po wciśnięciu obu soczewek korygujemy lekkie deformacje oprawy powstałe podczas wciskania soczewek nagrzewając odpowiednie miejsca.

Rys. 24. Nagrzewnica do opraw[Ogólnopolski Kurier Oftalmiczny]

Na końcu montażu sprawdza się ustawienie zauszników w stanie rozwarcia i po złożeniu. Oprawki z tworzyw termoutwardzalnych

Spotyka się oprawy wykonane z materiałów, które nie miękną w czasie podgrzewania a nawet niektóre oprawy z włókien węglowych po nagrzaniu potrafią zmniejszyć swój wymiar. Dlatego opraw tych nie wolno podgrzewać a soczewki wciskać w zimną oprawę wykorzystując sprężystość oprawy i szlifując soczewki na nieco mniejszy wymiar. Oprawki metalowe zamknięte

Rowek w oprawie metalowej ma kształt trójkątny o kącie 80o 120o i głębokości 0,5 mm 0,8 mm. Tarcza jest przecięta i zaopatrzona w zamek zakręcany wkrętem o gwincie M1,2 lub M1,4. Ułatwia to włożenie soczewki i sprawdzenie jej wielkości. Po włożeniu soczewki i lekkim dokręceniu zamka sprawdza się na polaryskopie naprężenia wywołane miejscowym naciskiem prawy na krawędź soczewki. Wszelkie naprężenia w soczewkach szklanych, a szczególnie wykonanych z materiałów o wyższym współczynniku załamania i fotochromatycznych, usuwa się zmniejszając rozmiar soczewki. Zmniejszanie rozmiaru można dokonać miejscowo, bądź na całym obwodzie. Zbyt małe soczewki można wstawić w oprawę podkładając specjalną taśmę wypełniającą. Oprawki metalowe półotwarte

Występują dwa rodzaje tych opraw: z normalnym rowkiem od góry a od dołu z żyłką grubości 0,5 mm 0,6 mm z wystającym elementem wkładanym w rowek soczewki z dwoma odmianami:

a) z elementem metalowym będącym częścią oprawy


b) ze szczeliną, w którą wsunięta jest taśma poliamidowa o przekroju ósemki. Górna część ósemki jest wsunięta w szczelinę oprawy a dolna w soczewkę.

W pierwszym przypadku soczewka musi mieć dwa rodzaje krawędzi, od góry zwykłą fazetę a od dołu płaską z rowkiem szerokości odpowiadającej grubości żyłki. Wykonanie rowka najłatwiej wykonać w rowkarkach. Rys. 25

Rys. 25. Rowkarka[8]

Automatyczne rowkarki mają możliwość wykonania rowka w stałej odległości od przedniej lub tylnej powierzchni soczewki albo w środku grubości brzegu soczewki.

W drugim przypadku soczewki szlifuje się na całym obwodzie z płaska krawędzią, wykonuje rowek i zatępia krawędzie. Minimalna szerokość krawędzi nie powinna być mniejsza od 1,8 mm 2,0 mm. Głębokość rowka - 0,4 mm 0,6 mm. Soczewkę montuje się wkładając najpierw w górną część ramki, a następnie naciągając żyłkę cienka mocną taśmą. Oprawki metalowe bezramkowe

W tego typu oprawach elementem nośnym nie jest sama oprawa, lecz również soczewki. W soczewce wykonuje się otwory, bądź frezuje nacięcia Rys. 26 do stabilnego umocowania zauszników i mostka.

Rys. 26. Wiertarka współrzędnościowa

[Ogólnopolski Kurier Oftalmiczny] W najprostszych warunkach trasowanie otworów można dokonać po przyłożeniu lub

sklejeniu soczewki z atrapą taśmą dwustronnie lepną bądź przylepcem do przyssawek. Analogicznie skleja się drugą soczewkę z druga atrapą i wierci się otwory bądź frezuje nacięcia miniaturową wiertarką. Znacznie łatwiej posłużyć się można wiertarką współrzędnościową gwarantującą identyczność wykonania prawej i lewej soczewki. Najbardziej rozbudowane automaty trasują i wykonują otwory i nacięcia automatycznie.


Z uwagi na małe odległości pomiędzy punktami mocowania wszelkie luzy dyskwalifikują takie okulary, oprawa, bowiem jest niestabilna, soczewki nie zachowują ustalonego położenia. Każda różnica, nawet ułamek mm pomiędzy wykonaniem lewej i prawej soczewki jest bardzo widoczna. Wykonywanie otworów jest bardzo trudne, wymaga ogromnej dokładności, wprawy a często jest niemożliwe bez specjalnych wiertarek współrzędnościowych gdzie lewa i prawa soczewka musi mieć otwory wykonane jednakowo.

Ponieważ soczewka jest elementem przenoszącym w czasie użytkowania znaczne naprężenia poleca się soczewki z materiałów bardziej odpornych takich jak poliwęglany czy trivex. Gdy tylko jest to możliwe należy pomiędzy części metalowe i soczewkę wstawiać miękkie podkładki. Te wszystkie trudności kompensuje możliwość wykonania do oprawy dowolnego wymiaru i kształtu soczewek Rys. 27.

Rys. 27. Okulary bezramkowe [opracowanie własne]

Naprawy okularów Nawet najstaranniejszemu użytkownikowi okularów może zdarzyć się uszkodzenie

okularów. Najczęściej spotykane uszkodzenia to: odkręcenie wkrętów i nakrętek złamanie zawiasu wypadnięcie nanośnika uszkodzenie nasuwki zausznika pęknięcie mostka pęknięcie tarczy porysowanie soczewki pęknięcie lub potłuczenie soczewki

Odkręcenie wkrętów i nakrętek nie powinno się zdarzyć, gdy w trakcie montażu zastosuje się zabezpieczenie przed okręcaniem połączeń gwintowanych. Można zabezpieczyć wypełniając gwinty wkładką silikonową, malując lakierem, wpuszczając specjalny klej przed zakręceniem lub inny specjalny klej wpuszczany w szczelinę gwintu po zakręceniu. Trzeba pamiętać, że połączenie gwintowe jest połączeniem rozłącznym, a więc może się zdarzyć potrzeba wykonania demontażu. Specjalne kleje po podgrzaniu pozwalają na rozkręcenie połączenia, lakiery i klej „kropelka” nie dają takiej możliwości.

Złamanie zawiasu w oprawce z tworzywa termoplastycznego można naprawić wyjmując złamaną część po silnym nagrzaniu i wtopieniu na gorąco nowego zawiasu. Złamaniu zawiasu w oprawie metalowej najłatwiej zaradzić przez wymianę zausznika na nowy. Niektóre sprężynujące zawiasy mają możliwości odkręcenia i wymiany na nowy element. Z nierozbieralnych puszek na mechanizm sprężynujący w zausznikach usunięcie uszkodzonych części jest często niewykonalne, ale są części zamienne pozwalające się wsunąć w pustą puszkę. Otwory zawiasu w oprawie i zauszniku ze ściągniętą sprężynką nie pasują do siebie i można je dość łatwo połączyć po zastosowaniu specjalnych wkrętów zakończonych stożkiem. Po wkręceniu część stożkową można łatwo odłamać.

Wypadnięcie nanośnika nasuwki zausznika lub innego wymiennego elementu nie stanowi trudności poza wyszukaniem z dużego asortymentu części zamiennych odpowiedniej do tej oprawy.


Uszkodzenia opraw metalowych można naprawić metodą twardego lutowania stopami srebra, zgrzewaniem lub spawaniem w osłonach gazów szlachetnych. Z uwagi na małe wymiary części i ich często ozdobny charakter prace takie wymagają ogromnej wprawy i specjalistycznych narzędzi oraz szybkości by nie przegrzać sąsiednich elementów. Oprawy z tworzywa można kleić, ale często koszt i efekt klejenia jest nieopłacalny przy niskich kosztach nowej oprawy. Można stosować kleje rozpuszczalnikowe, ale mogą być one stosowane tylko przy dobrej wentylacji.

Porysowane, potłuczone soczewki można tylko wymienić na nowe. Problemem jest tylko znalezienie własności tej soczewki. Soczewki barwione na stałe i fotochromowe powinny być wymieniane parami dla zachowania identyczności barwy i szybkości reakcji na zmianę oświetlenia. Moc czasem można zmierzyć, ale określenie konstrukcji, producenta i materiału jest często niemożliwe bez posiadanej dokumentacji. Kontrola wykonanych okularów

Na każdym etapie wykonywania okularów dokonuje się kontroli, ale niezależnie od tego na zakończenie całego procesu trzeba jeszcze raz sprawdzić czy okulary zostały wykonane zgodnie z zamówieniem klienta. W czasie końcowej kontroli wykonanych okularów sprawdzamy: zgodność z zamówieniem rodzaju materiału, mocy soczewek i ich uszlachetnienia oraz

typu oprawki, rozmiaru i koloru, dokonując pomiarów wszystkich parametrów optycznych z zamówienia, czy powierzchnie soczewek i oprawy nie wykazują zarysowań i śladów obróbki, prawidłowość zamocowania soczewek - bez luzów i naprężeń czy odchyłki zamocowania środków recepturowych soczewek znajdują się w granicach

dopuszczalnych tolerancji, prawidłowość otwierania i zamykania się zauszników i estetykę wyglądu okularów, zabezpieczenie wszystkich wkrętów przed odkręcaniem w czasie użytkowania,

Po pozytywnych wynikach kontroli należy okulary wyczyścić i zapakować oraz zawiadomić klienta o wykonaniu zamówienia.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie dwa główne sposoby stosuje się w produkcji opraw okularowych? 2. Jakie dwa główne czynniki wpływają na temperaturę oprawy w czasie wstawiania

soczewek? 3. Jakie urządzenie wykorzystujemy do podgrzania elementów oprawy wykonanych

z tworzywa? 4. W jaki sposób wkładamy soczewki do oprawy z tworzywa termoplastycznego a jak do

termoutwardzalnego? 5. Jakie wkręty stosuje się w zamkach oprawy metalowej zamkniętej? 6. Które soczewki i w których oprawach wymagają sprawdzenia naprężeń? 7. W jaki sposób wykonujemy rowek w soczewce do żyłki mocującej? 8. Jakie trudności występują w wykonaniu otworów i nacięć w soczewkach do opraw

bezramkowych? 9. Jakie materiały soczewek najlepiej nadają się do opraw bezramkowych?

10. W jaki sposób zabezpieczyć połączenia gwintowane w oprawach przed okręcaniem w czasie użytkowania?

11. Jakie wkręty należy stosować przy wymianie zauszników ze sprężynującym zabezpieczeniem?


12. Jak można naprawić pęknięte elementy opraw metalowych? 13. Dlaczego przy wymianie uszkodzonych soczewek potrzebna jest dokładna wiedza o ich

parametrach i pochodzeniu?

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wyjmij i zamontuj soczewki w oprawie termoplastycznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) podgrzewając tarcze oprawy, wyjąć soczewki z gotowych okularów z oprawy wykonanej z tworzywa termoplastycznego.

2) przed rozpoczęciem pracy przeczytać instrukcję nagrzewnicy i oznaczyć pisakiem obie soczewki zapisując od strony nosa odpowiednio litery P i L. Przy okrągłych tarczach zaznaczyć na soczewkach linię poziomą.

3) po wyjęciu podgrzać ponownie oprawę i wstawić najpierw prawą, a potem lewą soczewkę.

4) sprawdzić czy w czasie wstawiania soczewek oprawa nie uległa deformacji i w razie konieczności podgrzać oprawę w tych miejscach i dokonać korekty kształtu.


okulary z oprawą termoplastyczną, nagrzewnica do opraw, papier A4, pisak do szkła, instrukcja obsługi.

Ćwiczenie 2

Wyjmij i dokonaj montażu soczewki w oprawach metalowych zamkniętych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wymontować z oprawy metalowej soczewki i zamontować je ponownie. Przed demontażem oznaczyć soczewki w okularach tak jak w poprzednim ćwiczeniu.

2) po doborze odpowiedniej końcówki wkrętaka do wkrętu w zamku, oprzeć oprawę o podpórkę. Podjąć próbę odkręcenia wkrętu, w przypadku trudności podgrzać zamek nagrzewnicą i odkręcić zamek w gorącej oprawie.

3) pamiętać, że cienkie ostrza wkrętaka po ześlizgnięciu z oprawy mogą łatwo skaleczyć rękę trzymającą oprawę.

4) wyczyścić soczewki i oprawę przed powtórnym zamontowaniem. 5) włożyć prawą soczewkę i zakręcić zamek oprawy, zamontować lewą soczewkę 6) ocenić poprawność mocowania. 7) powtórzyć czynności z następnymi oprawami.


3 pary okularów z metalowa oprawą zamkniętą o różnych konstrukcjach zamków, wkrętaki o różnych końcówkach, podpórka do podparcia oprawy, nagrzewnica do opraw,


papier formatu A4.

Ćwiczenie 3 Wyjmij i zamontuj soczewki w oprawie metalowej półotwartej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przed demontażem oznaczyć soczewki w okularach tak jak w poprzednim ćwiczeniu. 2) w szczelinę między oprawą a soczewką wsunąć ucięty ukośnie koniec cienkiej tasiemki;

przy trudności znalezienia szczeliny poprosić kolegę o odciągnięcie soczewki od oprawy w miejscu mocowania żyłki.

3) wsuniętą tasiemkę złożyć na pół i przesuń na najbardziej płaską część tarczy z żyłką.; odciągnąć tasiemkę od soczewki wyciągając żyłkę z rowka.

4) wysunąć soczewkę z górnej części oprawy. 5) wyczyścić soczewki i oprawę przed powtórnym zamontowaniem. 6) w jednej oprawie wymienić żyłkę mocującą na nową przewlekając ją w otworach tarczy

według drugiej tarczy tej oprawy 7) wsunąć soczewkę w górna część oprawy, zostawiając żyłkę z przedniej strony soczewki 8) założyć tasiemkę za żyłkę. 9) włożyć żyłkę w rowek soczewki w obu jej końcach, naciągnij żyłkę tasiemką i wsunąć ją

do rowka. 10) powtórzyć czynności z następnymi oprawami.


3 pary okularów z metalowa oprawą półotwartą o różnych konstrukcjach, wkrętaki o różnych końcówkach, cienka pęseta, bardzo ostry nożyk do obcięcia żyłki, cienka mocna tasiemka, żyłka do mocowania soczewek w oprawach o średnicy 0,5 0,6 mm papier formatu A4.

Ćwiczenie 4

Zdemontuj i zamontuj soczewki w okulary bezramkowe. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przed demontażem oznaczyć soczewki tak jak przy poprzednich ćwiczeniach; wszystkie części układać na tacy w kolejności demontażu,

2) pamiętać, że cienkie ostrza wkrętaka po ześlizgnięciu z oprawy mogą łatwo skaleczyć rękę trzymającą oprawę, a także uszkodzić soczewkę,

3) rozmontować prawą i lewą soczewkę oraz nanośniki, 4) wyczyścić wszystkie elementy. Uszkodzone podkładki i tulejki i inne drobne elementy

wymienić na nowe, 5) zmontować okulary ponownie.


poradnik dla ucznia, wkrętaki i klucze do nakrętek,


podpórka do odkręcania i skręcania wkrętów, taca na układanie wszystkich drobnych elementów zestaw części zamiennych do opraw bezramkowych.

Ćwiczenie 5

Dokonaj naprawy pękniętej oprawy metalowej i oprawy z tworzywa. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pamiętać o bezpieczeństwie przy posługiwaniu się ogniem. 2) zlutować pęknięcie, poczekaj do ostygnięcia. 3) wyczyścić i wypoleruj złączone miejsce. 4) zamontować wcześniej rozmontowane części. 5) zapoznać się z instrukcja klejenia. 6) pamiętać o bezpieczeństwie przy użyciu klejów wymagających dobrej wentylacji -

włączyć wyciąg 7) oczyścić pęknięte miejsce pękniętej oprawy z tworzywa. 8) zdemontować części, które mogłyby uszkodzić się w czasie klejenia. 9) umocować w uchwytach obie łączone części.

10) połączyć klejem pęknięte miejsce, pozostawić do utwardzenia kleju. 11) wyrównać i wypolerować złączone miejsce.


pęknięte oprawy, stanowisko pracy do twardego lutowania, słoiczek z rozpuszczonym kawałkiem oprawy w rozpuszczalniku oraz bagietki do

nakładania kleju, uchwyty montażowe do utwierdzenia obu łączonych części 4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać, od czego zależy temperatura w czasie nagrzewania opraw? 2) wstawić soczewkę do oprawy z tworzywa termoplastycznego? 3) rozkręcić zamek oprawy metalowej? 4) zabezpieczyć wkręty w oprawie metalowej przed samoczynnym

odkręcanie w czasie użytkowania?

5) sprawdzać naprężenia w soczewce? 6) oszlifować soczewkę ręcznie? 7) wykonać ręcznie szablon? 8) wykonać szablon z użyciem szabloniarki? 9) oznaczyć soczewkę przed centrowaniem? 10) dokonać centrowania soczewki z użyciem centroskopu? 11) zamocować uchwyt do soczewki na centroskopie? 12) zamontować soczewkę w oprawie metalowej? 13) oszlifować soczewkę automatem szablonowym? 14) dokonać demontażu i ponownego montażu okularów półramkowych? 15) dokonać demontażu i ponownego montażu okularów bezramkowych? 16) wykonać naprawę pękniętej oprawy okularowej?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 9. Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia: instrukcja, zestaw zadań testowych, karta odpowiedzi.


ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Minimalna średnica soczewki do oprawy z największą przekątną tarczy 58 mm i opisem

na zauszniku 56 18 / 130 dla pacjenta o odległości źrenicy od środka nosa 34 mm wynosi a) 55 mm. b) 60 mm. c) 61 mm. d) 65 mm.

2. Soczewkę z zadania Nr 1 należy przesunąć na centroskopie w poziomie o

a) 2 mm do nosa. b) 3 mm do nosa. c) 2 mm do skroni. d) 3 mm do skroni.

3. Przy wysokości tarczy 30 mm i środku źrenicy 22 mm w oprawie o kącie pantoskopowym 6o środek soczewki od środka tarczy należy

a) opuścić 2 mm. b) opuścić 4 mm. c) podnieść 2mm. d) podnieść 4mm.

4. W dokumentacji technologicznej przedstawionej poniżej brakuje Pacjent Zieliński P. Odległość źrenic OP 32 OL 33 Wysokość źrenic OP 16 OL 17 Kąt pantoskopowy 8 sfera cylinder oś pryzmat baza dodatek OP +2,5 +0,75 95 2 OL +1,25 +1,0 80 3 Typ soczewek Izoplast 160 Oprawka typ Krokus producent JZO rozmiar 42 16 / 115 cena kolor Rudy brąz

XP=2 XL=2 YP= YL=

a) ceny soczewek b) bazy pryzmatu. c) wysokości tarczy. d) dodatku do bliży.

5. Po wykonaniu zlecenia z zadania 4 w dokumentacji należy

a) wpisać datę wykonania. b) podpisać się. c) dopisać uwagę „wykonano zgodnie ze zleceniem”. d) wpisać wszystkie wymienione polecenia.

6. Przed podjęciem czynności montażowych przede wszystkim trzeba

a) sprawdzić dokładność pracy maszyn. b) skompletować potrzebne narzędzia. c) sprawdzić czy istnieje możliwości wykonania. d) ustalić pilność prac.


7. Po wykonaniu zlecenia soczewki należy a) wytrzeć miękką ściereczką z mikrofazy. b) umyć wodą z detergentem. c) wytrzeć irchą. d) umyć denaturatem.

8. Uchwyt z przyssawką można zastosować do soczewek

a) z tworzywa z powłoką oleofobową. b) szklanych dwuogniskowych. c) szklanych jednoogniskowych. d) wszystkich wymienionych.

9. Uchwyt do soczewki przyklejamy a) ręcznie dokładnie uwzględniając przesunięcia punktu recepturowego. b) w automacie używając małego nacisku. c) na frontofokometrze po ustaleniu środków optycznych. d) na centroskopie.

10. Folię ochronną przyklejamy a) na przedniej stronie soczewce na przylepcu. b) na przedniej stronie soczewce pod przylepcem. c) na tylnej stronie soczewki bez powłoki oleofobowej. d) na tylnej stronie soczewki z powłoką oleofobową.

11. Do soczewki z powłoką oleofobową przyklejamy specjalną folię w celu zabezpieczenia

a) soczewki w czasie obróbki przed wyślizgnięciem. b) powłoki w czasie obróbki przed porysowaniem. c) powłoki w czasie obróbki przed wodą. d) soczewki i powłoki przed nadmiernym naciskiem uchwytu.

12. Na centroskopie wykonuje się a) pomiaru centrowania. b) przyklejania uchwytów montażowych. c) kontroli naprężeń. d) oceny czystości powierzchni.

13. Dla przeciętnych soczewek głębokość rowka ustawiamy w rowkarce na wartość

a) 0,5 mm. b) 0,8 mm. c) 0,9 mm. d) 1,0 mm.

14. Aby żyłka nie wysuwała się z rowka w grubej soczewce dodatniej najkorzystniej go wykonać a) u góry z tyłu a od dołu z przodu. b) w stałej odległości od przedniej powierzchni. c) pośrodku szerokości krawędzi tarczy. d) w stałej odległości od tylnej powierzchni.


15. Jeżeli złamał się wkręt w oprawce, należy go usunąć a) wiercąc otwór w środku złamanego wkrętu i poprawiając zarys gwintu

gwintownikiem. b) nacinając rowek pod wkrętak i wykręcając wkrętakiem. c) wykręcając małymi szczypcami. d) dowolnym sposobem.

16. Rowek pod żyłkę w soczewce można wykonać a) wąskim pilnikiem. b) rowkarką na sucho. c) rowkarką chłodząc miejsce obróbki wodą. d) rowkarką chłodząc miejsce obróbki terpentyną.

17. Ostre krawędzie po wykonaniu fazety zatępiamy

a) mocując soczewkę powtórnie w automacie. b) szlifując delikatnie krawędzie szlifierką ręczna stożkową. c) piłując te krawędzie delikatnym pilnikiem diamentowym. d) rowkarką przesuwając tarczę na brzeg soczewki.

18. Uszkodzony zausznik ze sprężystym zabezpieczeniem wymieniamy i przykręcamy

używając a) wkrętu wykręconego z tej oprawy. b) nowego wkrętu o tych samych wymiarach. c) nowego wkrętu o tych samych wymiarach i kolorze. d) wkrętu ze stożkiem;

19. Pęknięte okulary metalowe naprawiamy

a) metodą nitowania. b) lutem srebrnym. c) lutem cynowo-ołowianym. d) klejem cyjano-akrylowym.

20. Dla wykonywania 3 prac dziennie najkorzystniej jest zakupić

a) szlifierkę ręczną fazetową i rowkarkę. b) półautomat 2 D. c) automat 3D. d) automat 3D z funkcją wiercenia.

21. Kontrolę kształtu oprawy wykonujemy

a) przed przyjęciem zamówienia. b) w czasie dopasowywania oprawy do głowy. c) po wyczyszczeniu gotowych okularów. d) po zamontowaniu soczewek.

22. Soczewki do oprawy z tworzywa z włókien węglowych a) wkładamy do rozgrzanej oprawy. b) wkładamy do zimnej oprawy. c) wklejamy do oprawy. d) mocujemy każdym wymienionym wyżej sposobem.


23. Soczewki szklane fotochromowe w oprawie metalowej a) skręcamy do końca, gdy nie stwierdzimy naprężeń w polaryskopie. b) zmykamy zamkiem skręcając mocno by wkręty się nie rozkręcały. c) zmykamy zamkiem skręcając w wyczuciem by nie wykruszyć soczewki. d) zmykamy zamkiem skręcając do końca i okręcamy wkręt o pół obrotu.

24. Rowek w soczewce do oprawy półramkowej wykonujemy

a) pilnikiem iglakiem. b) rowkarką. c) rowkarką lub automatem. d) szlifierką.

25. W oprawkach bezramkowych

a) skręcamy wkręty bardzo mocno by soczewki się nie ruszały. b) skręcamy wkręty przez miękkie podkładki. c) uszczelniamy wkręty taśmą. d) wypełniamy szczeliny między soczewką a wkrętami kitem silikonowym.

26. Naprężenia w soczewkach z tworzyw sztucznych

a) kontrolujemy polaryskopem. b) nie sprawdzamy c) sprawdzamy frontofokometrem. d) jednoogniskowych nie sprawdzamy.

27. Wykryte naprężenia w soczewkach fotochromowych

a) usuwamy stosując miękkie podkładki. b) zmniejszamy wymiary przez powtórne oszlifowanie soczewki. c) zmniejszamy wymiary przez oszlifowanie soczewki miejscach naprężeń. d) zamykając zamek oprawki pozostawiamy niewielką szczelinę.

28. Wymianę nasuwki metalowego zausznika wykonujemy a) przez wsunięcie nasuwki na dopasowany wcześniej do głowy metalowy pręt

zausznika. b) wymianę całego zausznika z nową nasuwką. c) po wyprostowaniu metalowego pręta zausznika i zagięciu razem z prętem

założonej nowej nasuwki. d) wymianę obydwu zauszników na nowe.

29. Okulary ochronne przy obróbce szkła zakładamy podczas

a) łupania szkła. b) nacinania szkła nożem diamentowym. c) szlifowania soczewki. d) zawsze przy obróbce szkła

30. W czasie klejenia opraw okularowych trzeba zwracać uwagę na

a) zabrudzenie soczewek klejem. b) możliwość sklejenia zawiasów. c) promieniowanie UV podczas utwardzania kleju. d) dobrą wentylację.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie pomocy wzrokowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

21 a b c d

22 a b c d

23 a b c d

24 a b c d

25 a b c d

26 a b c d

27 a b c d

28 a b c d

29 a b c d

30 a b c d Razem:


6. LITERATURA

1. Hein A., Sidorowicz A., Wagnerowski T.: Oko i okulary. BWHWill Libra, Warszawa 1979

2. Jarzębińska-Večerowa M., Tuleja D.: Podstawy refrakcji oka i korekcji wad wzroku. Wyd. Med. Górnicki, Wrocław 2005

3. W, Pilat Z Lake N., Hickley K.: Podręcznik obsługi klienta. Helion, Gliwice 2005 4. Litwin M.B., Bryg H.: Wybrane zagadnienia okulistyczne. Podręcznik i poradnik dla

studentów i słuchaczy szkół medycznych. Wyd. Zamkor, Kraków 2005 5. Styszyński A.: Korekcja wad wzroku - procedury badania refrakcji. Alfa Medica Press,

Bielsko-Biała 2007 6. Zając M.: Optyka okularowa. Dolnośląskie Wyd. Edukacyjne, Wrocław 2003 7. Internet: www.optimed.com.pl/Szkola 8. Internet: www.optopol.com.pl 9. Internet: www.serw-optyk.pl 10. Internet: www.lankoff.pl Czasopisma: – J Z Optyka, – Kontaktologia i Optyka Okulistyczna, – Świat Okularów, – Optometria – Ogólnopolski Kurier Optyczny

Documents

Wykonywanie pomocy wzrokowych - optimed.com.pl · 8 Rys. 2. Połączenie zlecenia z dokumentacją technologiczną [opracowanie własne] Piotr Michałowski wydanie drugie luty 2017