Możliwości finansowania rozwoju przedsiębiorstw przy pomocy instrumentów zwrotnych programów ramowych UE 2014 – 2020

Piotr MatwiejKrajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów FinansowychProgramów Unii EuropejskiejZwiązek Banków Polskich

Warszawa, 29 października 2014 r.

2007-2013: Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Programu ramowego na rzecz konkurencyjności innowacji (CIP).

Od 2014: KPK ds. Instrumentów Finansowych Programów UE• Działa na mocy uchwały Rady Ministrów z 7 stycznia 2014

• Działa przy Związku Banków Polskich.

• Oferuje wsparcie informacyjno-promocyjne i doradczedotyczące instrumentów finansowych programów UE.

• Bezpłatnie, na terenie całego kraju.

Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów FinansowychProgramów Unii Europejskiej

3

KPK oferuje wsparcie w zakresie instrumentów finansowych we wszystkichprogramach UE, w których uwzględniono instrumenty finansowe dla przedsiębiorców.

Programy rozpoczęte przed rokiem 2014, ale nadal aktywne:• Program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP, środki aktywne do

2017 r.)• Siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju

technologicznego i demonstracji (środki aktywne do 2016 r.)• Europejski Instrument Mikrofinansowy Progress (środki aktywne do 2020 r.)

Programy na lata 2014-2020:• COSME - program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP• Horyzont 2020 – program ramowy na rzecz badań naukowych i innowacji • Program „Kreatywna Europa” na rzecz sektorów kultury i kreatywnego• Program na rzecz przemian i innowacji społecznych („EaSI”)

Jakie programyobsługuje KPK IF PUE?

4

• przedsiębiorców (beneficjentów ostatecznych instrumentów finansowych),

• rynku finansowego (obsługa pośredników finansowych oraz kandydatów na pośredników),

• instytucji otoczenia biznesu (uzupełnienie oferty, współpraca),• regulatorów (wsparcie w planowaniu i wdrożeniu instrumentów

publicznych, w kwestiach pomocy publicznej itp.)

KPK IF PUE oferujewsparcie dla:

MISJA: one-stop-shop w zakresie informacjio instrumentach finansowych we wszystkich programach UE

POTWIERDZONA JAKOŚĆ

Czym są programy UE?

Program (ramowy) Unii Europejskiej:• realizowany na podstawie traktatu o funkcjonowaniu UE,

• z udziałem Państw UE i Państw Stowarzyszonych,

• zarządzany bezpośrednio przez Komisję Europejską za pośrednictwem wybranej agencji wykonawczej (np. EASME, EFI),

• bez alokacji krajowych, regionalnych itp.

• Instrumenty finansowe obsługiwane przez Narodowych Pośredników Finansowych

Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych

Programów Unii Europejskiej

Wyniki poprzedniej perspektywy:wsparcie dla przedsiębiorców wciąż dostępne

INSTRUMENTY UDZIAŁOWE(inwestycje vc)

5 060 000 000 PLN

INSTRUMENTY DŁUŻNE(gwarancje/regwarancje dla

pożyczek, kredytów, leasingu, sekurytyzacji, vc oraz pożyczki,

w tym podporządkowane)

Formy wsparcia przedsiębiorców w ramach instrumentów zwrotnych programów ramowych 2007-2013

• Największy i najbardziej wdrożony: CIP (>7 tys. umów); od 2011r. Progress (<3,5 umów); od 2013/2014: RSI (<150 umów)

• Liczba polskich pośredników IF PUE: 13.

• Łączna suma zakontraktowanego strumienia preferencyjnego finansowania dla polskich MŚP: 5,1 mld PLN.

• Liczba uruchomionych instrumentów finansowych w PL: 23, w tym wszystkie rodzaje narzędzi finansowych: kredyty, pożyczki, leasing, preferencyjne poręczenia kredytowe, montaże lini EBI z gwarancjami EFI, etc. Przedsiębiorca ma z czego wybierać, wg potrzeb (tailor made).

• Otoczenie rynkowe- trzy ważne przewagi: 1) bezpłatność 2) brak reżimu (obciążeń) pomocy publicznej, 3) to gwarancja a nie poręczenie.

Wsparcie przedsiębiorców w instrumentach finansowych: wyniki w Polsce

• gwarancje UE są bezpłatne (CIP, PROGRESS) lub bardzo tanie (RSI)• brak statusu i obciążeń pomocy publicznej• brak lub niższe zabezpieczenia od kredytobiorcy • brak lub niższy wkład własny kredytobiorcy• obniżenie marży (RSI)• wydłużony okres kredytowania• uproszczone procedury• ułatwiona dostępność (dostępne w całej Polsce)

w kilku tys. placówek• duży wybór, szeroka gama uruchomionych instrumentów,

w tym finansowanie obrotowe • praca z instrumentami i instytucjami, które staną się

podstawą systemu wsparcia unijnego od 2014 r.

Korzyści dla przedsiębiorców

• Łączna suma zakontraktowanego strumienia preferencyjnego finansowania dla polskich MŚP: 5,1 mld PLN.

• Liczba uruchomionych instrumentów finansowych w PL: 23

• Liczba obsłużonych MŚP: prawie 10 tys.

• Liczba udzielonych pożyczek: prawie 11 tys.

• Kwota udzielonego finansowania: prawie 2,3 mld PLN.

• Główne obsługiwane branże: wytwórczość, handel, usługi.

• Struktura obsłużonych beneficjentów: ok. 40% to MŚP start up.

• Aktualnie aktywną ofertę posiada 10 pośredników finansowych: 6 bankowych, 2 leasingowych, 1 poręczeniowy i 1 pożyczkowy.

• Oferta aktywna do końca umów lub do wyczerpania budżetów – do 2016-2017-2020 r.

Wsparcie przedsiębiorców w instrumentach finansowych: wyniki w Polsce

Polscy Pośrednicy Finansowi programów UE 2007-2013:

Instrumenty finansowe:

• Risk Sharing Finance Facility (RSFF): finansowanie projektów badawczych i innowacyjnych realizowanych przez duże podmioty

• Risk Sharing Instrument (RSI): gwarancje i regwarancje dla pośredników finansowych, oferujących produkty finansowe dla firm do 500 zatrudnionych, prowadzących działalność badawczą / innowacyjną.

Środki w ramach RSI dostępne do 2016 r.

7 Program Ramowy - mechanizm finansowania badań i innowacji

Risk Sharing Instrument:warunki finansowania

• Aktualnie dostępne kredyty inwestycyjne i obrotowe (nieodnawialne) oraz leasing.

• Wartość finansowania od 25 tys. do 7,5 mln euro (od 104 tys. do ~30 mln zł).

• Gwarancja płatna, ALE obowiązkowe obniżenie marży.

• Dla innowacyjnych przedsiębiorstw poniżej 500 zatrudnionych.

• Finansowanie według procedur pośrednika finansowego – bez żadnej dodatkowej biurokracji.

• Brak pomocy publicznej i obowiązków raportowych.

Wystarczy spełnić jedno z kryteriów

Innowacyjne przedsiębiorstwo – przykłady:• Szybki wzrost: średni roczny wzrost obrotów lub zatrudnienia w ciągu

3 lat co najmniej 20%.

• Ponosi wydatki na badania i innowacje.

• Posiada patent (nie starszy niż 2 lata), nagrodę za innowacyjność, korzystał z programów wsparcia innowacyjności, był przedmiotem inwestycji Venture Capital lub anioła biznesu.

Innowacyjny projekt – przykłady:• Finansowanie posłuży inwestycji w innowację (opracowanie lub

rozwój nowego lub istotnie ulepszonego produktu, procesu bądź usługi), w której istnieje ryzyko technologicznego lub przemysłowego niepowodzenia.

Risk Sharing Instrument:kryteria „innowacyjności”

Bank Pekao SAo kredyty inwestycyjneo kredyty obrotowe

Raiffeisen-Leasing Polskao W programie Raiffeisen

INNOVATION leasing na technologie, inwestycje, maszyny i sprzęt

Deutsche Bank PBCo preferencyjne kredyty

inwestycyjne i obrotowe

Risk Sharing Instrument:pośrednicy z aktualną ofertą

Instrumenty finansowe: • gwarancje dla instytucji mikrofinansowych (udzielających

pożyczek do 25 tys. euro, przeznaczonych na zakładanie lub rozwijanie działalności małych firm),

• finansowanie pożyczkowe i kapitałowe dla instytucji mikrofinansowych.

Pośrednicy w Polsce:• BIZ Bank (d. FM Bank) www.bizbank.pl

• Inicjatywa Mikro www.inicjatywamikro.pl

Środki dostępne do 2020 r.

Europejski instrument mikrofinansowy PROGRESS

• COSME – program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP

• Horyzont 2020 – program ramowy na rzecz badań naukowychi innowacji

• Program na rzecz przemian i innowacji społecznych „EaSI”• Program „Kreatywna Europa” na rzecz sektorów kultury i

kreatywnego

Co po 2013?

Wciąż trwają programy dotychczasowe(CIP, Progress, 7 PR)

BUDŻET PROGRAMÓW UNII EUROPEJSKIEJ (MLN EURO)

Program Budżetw tym

instrumenty

finansowe

Działalność wspierana w ramach instrumentów zwrotnych

COSME 2 298,0 1378,8 zakładanie i/lub rozwój przedsiębiorstw

HORYZONT 2020 77 028,3 2 842,3transfer technologii, badania,

innowacje, w tym ekoinnowacje

PROGRAM NA RZECZ ZATRUDNIENIA I

INNOWACJI SPOŁECZNYCH EASI 919,5 193,1 ekonomia społeczna, samozatrudnienie

KREATYWNA EUROPA 1 462,7 120,0sektor kreatywny i kultury (np. multimedia, IT, kino,

muzyka), konsorcja firm i innych podmiotów z ww. sektorów

Razem 81 708,5 4 534,2

Instrumenty finansowew programach UE na lata 2014-2020

4,5 mld EUR w publicznych instrumentach finansowych oznacza ok. 50 mld EUR potencjalnego preferencyjnego

finansowania dla przedsiębiorców

COSME - program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP

• Główne cele programu:

o wzmocnienie konkurencyjności i trwałości unijnych przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich, oraz

o krzewienie kultury przedsiębiorczości, wspieranie tworzenia miejsc pracy oraz wzrostu MSP.

• Budżet programu: 2,3 miliarda euro, z czego co najmniej 60% (1,4 mld euro) przeznaczone na instrumenty finansowe.

• COSME to kontynuacja Programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP) na lata 2007-2013.

Instrumenty finansowew programie COSME

INSTRUMENTY DŁUŻNE INSTRUMENTY KAPITAŁOWE

Loan Guarantee Facility (LGF)

Gwarancje i regwarancje dla pośredników finansowych (banków, firm leasingowych, funduszy poręczeniowych itp.) oferujących produkty finansowe dla MSP.

Equity Facility for Growth (EFG)

Finansowanie inwestorskie dla funduszy venture capital lub funduszy oferujących finansowanie mezzanine dla MSP w fazie ekspansji lub wzrostu. Szczególna uwaga dla MSP prowadzących działalność międzynarodową.

Budżet instrumentów finansowych: 1,4 mld euro

JUŻ DOSTĘPNE!

„InnovFin – EU Finance for Innovators”: instrumenty finansowe w osi „Dostęp do finansowania ryzyka”

Cel: zwiększenie dostępu do finansowania ryzyka związanego z finansowaniem badań naukowych i innowacji.

Oczekiwane skutki: • zwiększenie gotowości sektora prywatnego

do inwestowania w badania naukowe i innowacje• wzrost udziału inwestycji w B+R w PKB• osiągnięcie celów badawczych

Instrumenty finansowew programie Horyzont 2020

Instrumenty gwarancyjne już dostępne /InnovFin SME Guarantee /

• InnovFin Large Projects: finansowanie innowacyjnych projektówrealizowanych przed duże przedsiębiorstwa oraz uczelnie, publiczneinstytucje badawcze, PPP itp.Instrument: pożyczki i gwarancje z Europejskiego BankuInwestycyjnego od 25 do 300 mln euro.

• InnovFin MidCap Growth Finance: analogiczny instrument dlaprzedsiębiorstw do 3000 zatrudnionych, w tym MSP. Pożyczki iinstrumenty pośrednie (w tym mezzanine) z EBI, 7,5 - 25 mln euro.

• InnovFin SME Guarantee: dostęp do finansowania dla innowacyjnychMSP oraz przedsiębiorstw do 500 zatrudnionych, dzięki kredytom iinnym formom finansowania dłużnego od 25 tys. do 7,5 mln euro.Instrument: gwarancje i regwarancje Europejskiego FunduszuInwestycyjnego dla wybranych krajowych pośredników finansowych.

Instrumenty finansowew programie Horyzont 2020

• InnovFin MidCap Guarantee: finansowanie dla przedsiębiorstw do3000 zatrudnionych, w zakresie do 50 mln euro.Instrument: gwarancje i regwarancje EBI dla pośrednikówfinansowych(wartość portfela do 400 mln euro, gwarancja 50%).

• InnovFin SME Venture Capital (Instrument Kapitałowy dla Badańi Innowacji, d. Equity Facility for R&I): finansowanie udziałowe dlafunduszy realizujących inwestycje wysokiego ryzyka, w celu poprawydostępu do finansowania dla przedsiębiorstw do 500 zatrudnionychwe wczesnej fazie rozwoju, dla wzmocnienia działalności badawczeji innowacyjnej. Szczególny nacisk na ekoinnowacje.

• InnovFin Advisory: poprawa dostępu do finansowania dla dużych,kapitało- i czasochłonnych projektów innowacyjnych; usługidoradcze w celu uzyskania dostępu do finansowania.

Instrumenty finansowew programie Horyzont 2020

EaSI - Program na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych

Oś mikrofinansów i przedsiębiorczości społecznej – wsparcie dla dwóch sekcji:

• mikrofinanse dla grup w trudnej sytuacji i mikroprzedsiębiorstw,

• przedsiębiorczość społeczna.

Dla każdej sekcji minimum 45% z budżetu 193,1 mln euro.

Grupy w trudnej sytuacji: młodzi, bezrobotni, wykluczeni społecznie, bez zdolności kredytowej itp.

Przedsiębiorstwo społeczne: realizuje cele społeczne, a nie zysk.

Cele: poprawa dostępu do mikrofinansowania dla przedstawicieli słabszych grup społecznych, którzy chcą założyć lub rozwinąć swoją działalność, oraz dla mikroprzedsiębiorstw. Budowanie potencjału instytucjonalnego dostawców mikrokredytów. Wspieranie rozwoju przedsiębiorstw społecznych.

Narzędzia: gwarancje, finansowanie pożyczkowe i kapitałowe.

Instrumenty finansowew programie EaSI

KREATYWNA EUROPA – program na rzecz sektorów kultury i kreatywnego

Instrument finansowy:Guarantee facility for Cultural & Creative Sectors: gwarancje dla pośredników oferujących pożyczki dla organizacji i przedsiębiorstw z sektorów kulturalnego i kreatywnego (małych, średnich, mikro).

Budżet instrumentu finansowego: � 120 mln euro, dostępny od 01.01.2015 r.

– 2015 Q1: wybór Capacity Building Manager (CBM), dla zachęcenia instytucji finansowych do współpracy z CCS i wsparcia w projektowaniu produktów.

– 2015 Q2: Wybór pośredników finansowych (np. konsorcjum instytucji finansowej oraz instytucji kulturalnej.

� Pożyczki dla CCS od 2016.

Instrumenty finansowew programie Kreatywna Europa

Preferencyjne finansowanie dla przedsiębiorcóww programach

publicznych z udziałem

banków

lp Program liczba bankówliczba wspartych

podmiotówwysokość udzielonego

wsparcia publicznego /w zł/ wysokość akcji

kredytowej /w zl/

1Kredyty z premią termomodernizacyjną

(BGK) 14 2 342 110 170 000,00 440 680 000,00

2 Kredyty z premią technologiczną (BGK) 19 699 1 269 000 000,00 1 773 000 000,00

3kredyty z dotacją na kolektory słoneczne

(NFOŚiGW) 6 63 026 420 000 000,00 958 176 000,00

4kredyty preferencyjne dla agro

(ARiMR) 7 6 200 190 000 000,00 800 000 000,00

5Kredyty z dotacja na budowe domów

energooszczędnych (NFOŚiGW) 4 34 1 020 000,00 1 158 600,00

6Kredyty Polseff I

(EBOiR) 5 1 807 68 000 000,00 700 000 000,00

7Kredyty Polseff II

(NFOŚiGW, EBOiR) 5 faza startowa faza startowa faza startowa

8Inicjatywa JEREMIE

(BGK,KPFP) 9 10 236 1 236 000 000,00 2 803 000 000,00

9Programy gwarancyjne UE:

CIP, RSI Progress (EFI) 8 8 500 1 150 000 000,00 2 300 000 000,00

10Program gwarancji de minimis /PLD/

(BGK) 23 63 373 12 700 000 000,00 22 500 000 000,00

RAZEM 157 717 17 144 190 000,00 32 276 014 600,00

Programy publiczne

Źródło: ZBP, ZPPiŚG, opracowanie własne

Ogólne ramy finansowe

� Komponent kredytowy

� Komponent dotacyjny

• !

Przykład: programy publiczne z udziałem banków dla MŚPPOLSEFF II

UWAGA:

PROGRAM JUŻ URUCHOMIONY!

Ogólne ramy finansowe - komponent kredytowy

� Komponent Kredytowy jest finansowany przez Banki przez banki, które uczestniczą w Programie i zawarły Umowę o Współpracy z NFOŚiGW.

� Źródłem finansowania Kredytów udzielanych przez Banki Beneficjentom mogą być:

� środki własne Banku, lub

� pożyczki udzielone Bankom przez EBOiR.

� W ramach realizacji Instrumentu EBOiR utworzy linie kredytowe (do całkowitej kwoty 200 mln EUR) dla wybranych przez EBOiR Banków – PIF (Pośrednicząca Instytucja Finansowa).

� PIF zostaną wybrane przez EBOiR zgodnie z jego polityką i procedurami. Ogólne ramy finansowe - komponent dotacyjny.

� Komponent Dotacyjny jest finansowany przez NFOŚiGW.

� Środki finansowe na realizację Dotacji będą przekazywane Bankom, które uczestniczą wprogramie i zawarły Umowę o Współpracy z NFOŚiGW.

� Całkowita kwota budżetu NFOŚiGW przeznaczona na Dotacje wynosi do 60 mln PLN.

� Komponent Dotacyjny obejmuje:

� dotacje Inwestycyjne dla Projektów z zakresu Efektywności Energetycznej lub z zakresuTermomodernizacji,

oraz (opcjonalnie)

� dotacje na wdrożenie Systemu Zarządzania Energią (Dotacja SZE), utworzone w celuwsparcia wdrażania SZE w polskich MŚP.

Ramy finansowe POLSEFF II

• Polityka spójności

• Wspólna Polityka Rolna

• Inne instrumenty i programy krajowe

• Programy ramowe UE

Łącznie: ponad 200 mld EUR

Co po 2013 (poza programami ramowymi UE)?

Polityka spójnościInstrumenty finansowe

• Dla przedsiębiorstw: instrumenty kapitałowe i dłużne (pożyczki i poręczenia) w PO IR oraz RPO.

• Dla osób fizycznych (na zakładanie działalności gosp.) orazdla podmiotów ekonomii społecznej: PO WER.

• Na rozwój obszarów miejskich: RPO.

IF w nowych obszarach wsparcia:• Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii: PO IŚ

2014-2020.

• Wdrażanie wyników B+R: PO IR.

• Inne: w zależności od wyników oceny ex ante dla IF.

Planowane znaczące zwiększenie alokacji środków unijnych na IF.

• Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej - rozwój przedsiębiorczości -

rozwój usług rolniczych - budżet 65 mln euro

– osoba fizyczna, osoba prawna

– jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej

• Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej - wsparcie małych gospodarstw

, przekazywanie gospodarstw - budżet 130 mln euro– rolnik będący osobą fizyczną

Wspólna Polityka RolnaPROW 2014-2020

• Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej - rozwój przedsiębiorczości

premie dla młodych rolników - budżet 585 mln euro

– osoba, która nie ukończyła 40 roku życia

– posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe

– po raz pierwszy rozpoczyna prowadzenie gospodarstwa rolnego jako kierujący gospodarstwem lub prowadzi je jako kierujący nie dłużej niż 12 miesięcy w dniu złożenia wniosku

Program Gwarancji de minimis

Beneficjenci : przedsiębiorcy , MŚPZabezpieczenie kredytów : inwestycyjnych i obrotowychOperator programu : Bank Gospodarstwa KrajowegoTermin zakończenia programu: grudzień 2015 roku

Od początku programu (15 marca 2013 r.) do 31 lipca 2014 r.:

• udzielono gwarancji de minimis na łączną kwotę 12,695 mld zł,

• co pozwoliło przedsiębiorcom zaciągnąć kredyty o wartości 22,53 mld zł.

• w tym okresie z programu skorzystało 63 373 przedsiębiorców.

Inne Instrumentyi programy Krajowe

Kredyty preferencyjne z dopłatami ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Beneficjenci : rolnicy, przedsiębiorcyUdzielanie kredytów :inwestycyjnych i obrotowych

Do 30 września 2014 r.:• udzielono kredytów w wysokości 1 mld zł,• z programu skorzystało 6 200 przedsiębiorców.

Inne Instrumentyi programy Krajowe

Kredyt z premią technologiczną

Beneficjenci : przedsiębiorcy, MŚP

Udzielanie kredytów z premią technologiczną naprojekty innowacyjne

Do 30 września 2014 r.:• udzielono kredytów w wysokości 1,7 mld zł,• z programu skorzystało 700 przedsiębiorców.

PRZYGOTOWYWANA JEST NOWA WERSJA PROGRAMU

2. Inicjatywa JEREMIE

Udzielanie poręczeń, kredytów i pożyczekBeneficjenci : przedsiębiorcy, MŚP

Do 30 września 2014 r.:• udzielono kredytów w wysokości 2,8 mld zł,• z programu skorzystało 11 tys. przedsiębiorców.

Programy ramowe UE

1. Programy gwarancyjne UE / CIP, RSI Progress /

Udzielanie gwarancji ze środków UEBeneficjenci : przedsiębiorcy, MŚP

Do 30 września 2014 r.:• udzielono kredytów w wysokości 2,3 mld zł,• z programu skorzystało 10 tys. przedsiębiorców.

COSME i Horyzont 2020: instrumenty finansoweKrajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów UE, Związek Banków PolskichInstrumentyFinansoweUE.gov.pl

Program COSME (poza instrumentami finansowymi):ośrodki Enterprise European Network, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczościwww.een.org.pl

Program Horyzont 2020 (poza instrumentami finansowymi):Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PANoraz 11 Regionalnych Punktów Kontaktowychkpk.gov.pl

Gdzie szukać informacji?

Zapraszamy do współpracy• instytucje finansowe,• przedsiębiorców, • instytucje otoczenia biznesu,• przedstawicieli administracji,• dziennikarzy,• wszystkich zainteresowanych instrumentami

finansowymi programów UE:

programy@zbp.plwww.InstrumentyFinansoweUE.gov.pl

Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów FinansowychProgramów Unii Europejskiej

© 2014 Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej, Związek Banków Polskich.Wszelkie prawa zastrzeżone. Rozpowszechnianie, kopiowanie, wykorzystanie całości bądź fragmentów wyłącznie z powołaniem się na źródło.Prezentacja służy wyłącznie celom informacyjnym. KPK nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie informacji zawartych w niniejszym dokumencie w celach prowadzonej

działalności gospodarczej przez osoby trzecie. Ponadto, dokument ten nie może stanowić podstawy do zgłaszania roszczeń wobec KPK.