Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігімен бекітілген

Оқулық авторлары: Ә.Б.Ақпаева,Л.А.Лебедева,В.В.Буровова(Алматыкітап)

Пән бойынша оқу жүктемесі1 сынып - аптасына 4 сағат, барлығы 136сағат.

Барлығы 136 сағат Қарапайым түсініктер 16 сағат

Он көлеміндегі сандар 36 сағат

Кестелеп қосу және азайту 63 сағат

Толық ондықтар. Жүз. 11 сағат

Қайтала у 10 сағат

I. ТҮСІНІК ХАТ

Жалпыға міндетті орта жалпы білім беру стандартына сәйкес «Математика» оқу пәні өзінің дербестігін сақтай отырып, «Математика» білім беру саласының мазмұнына енеді.

Математика – мазмұнына сандар мен оларға қолданылатын амалдарды, шамаларды, есептерді, алгебра, геометрия элементтерін біріктірген, олардың өзара байланысы мен өзара әсерлесуін жүзеге асыратын кіріктірілген оқу пәні.

Бастауыш білім берудің базалық пәні болып табылатын математика, бір жағынан, өзге пәндерді (информатика, қоршаған орта, көркем еңбек, т.б.) оқытудың алғышартын және негізін қалайды, ал екінші жағынан, осы пәндерді оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы болып табылады.

Бастауыш мектеп математикасы негізгі орта мектеп математикасының табиғи бір бөлігі болып табылады. Бұл бастауыш мектепте математиканы оқытудың төмендегідей мақсаты мен міндеттеріне жетудің қажеттілігін қамтамасыз етеді.

Мақсаты:: мемлекеттік білім стандарты деңгейде білім, білік және дағдыларды игерту; «Математика» пәнінің мазмұны арқылы танымдық және коммуникативтік іс-әрекетке, өздігінен білім алуға және еңбекке бейімдеу, сондай-ақ ата-

дәстүр, әдет-ғұрып, салт-сана, халықтық және ұлттық болмысты жалпы адамзаттың мөдени мүраларымен үндестіру арқылы баланы түлға ретінде қалыптастыру;

оқушының ақыл-ойының математикалық стилін, интеллектуалдық және ерік пен сезімге қатысты сапаларын дамыту; мектептің негізгі сатысында оқуға, меңгерген математикалық білімін өмірде қолдануға жан-жақты дайыңдауды жүзеге асыру.

Міндеттері: баланың тұлға ретінде қалыптасуына, оқушының ақыл-ойын дамытуға, интеллектуалдық және ерік пен сезімге қатысты белсенділігін

қалыптастыруға мүмкіндік туғызу; математиканың өмірде болып жатқан нақты қүбылыстарды жалпылауға жөне қоршаған болмысты танып-білуге көмектесетін ғылым болып

табылатыны туралы түсініктердің қалыптасуына ықпал ету; оқушының өмір сүруіне және мектептің келесі деңгейінде оқуын жалғастыруы үшін қажетті білім, білік және дағдыларды қалыптастыру.Оқу бағдарламасы оқу материалының мазмұнын және пәннің құрылымын іріктеудің төмендегідей негізгі ұстанымдарына

сүйенеді: ғылымилық, білім берудің үздіксіздігі, іс-әрекеттік, пәнішіндік және пәнаралық интеграция, қолжетерлік, оқушылардың дара жетістіктері мен шығармашылығын ескеру.

Ғылымилық ұстанымы кіші жастағы оқушылардың күнделікті өмірде және оқу барысында ғылыми терминдер мен ұғымдарды меңгеру және қолданысқа енгізу үшін қажетті жағдайлар жасауды көздейді.

Үздіксіздік ұстанымы мектепке дейінгі дайындық, бастауыш және негізгі мектеп («Математика» 5-6 сыныптар) математикасы курсындағы барлық мазмұндық-әдістемелік желілердің ретімен дамуын қамтамасыз етеді, оқытудың әдіснамасы, мазмұны, әдістемесі мен технологиясы деңгейінде оқытудың барлық сатылары арасындағы сабақтастықты білдіреді.

Іс-әрекеттік ұстанымы математикалық ұғымдар мен амал-тәсілдерін саналы әрі берік игеруге арналған негізді қамтамасыз етеді. Оқушыларды белсенді оқу-танымдық іс-әрекетке тарту арқылы жаңа білімді «ашуға», өзін-өзі бағалау мен өз әрекетін бақылауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Пәнішілік интеграция ұстанымы математикалық білім беру мазмұнын құрайтын сан және өрнек, теңдеулер мен теңсіздіктер, функциялар, геометриялық фигуралар және геометриялық шамаларды өлшеу, ықтималдық теориясы мен статистика элементтері деп аталатын мазмұндық желілер арасындағы табиғи бірлікті қамтамасыз етеді. Пәнаралық интеграция әлемнің біртұтас бейнесін оқушыларда

қалыптастыруға мүмкіндік береді, олардың әр түрлі оқу пәндердің өзара байланысын саналы түрде түсiнулерiне көмектеседі. Осы ұстанымның маңызды компоненті қарым-қатынас жасаудың ерекше құралы ретіндегі математикалық тілге үйрету болып табылады.

Қолжетерлік ұстанымы баланың жас ерекшелігін ескеруді және психологиялық жағдай туғызуды, жетістікке жетуді, тілектес болуды көздейді, бастауыш мектеп математикасын оқыту барысында оқушының жеке білім беру траекториясы бойынша өз қозғалыс бағытын сезінуіне көмек береді.

Оқушының жеке ерекшеліктерін ескеру ұстанымы қиындық деңгейі әр түрлі тапсырмаларды, оқытудың тұлғалық-маңызды мотивтерін қалыптастыратын өздік, зерттеу және жобалық жұмыстарды қолдануды көздейді, тиімді оқыту технологияларын және оларды бейімдеу деңгейін іріктеуге, әр түрлі іс-әрекетті (жасау, түрлендіру, алгоритмдік және шығармашылық) ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Шығармашылық ұстанымы оқушылардың өз бетімен стандартты емес, шығармашылық, логикалық есептердің шешуін табу қабілеттерін қалыптастыруды, жаңа амал-тәсілдерді «ашуды», практикалық бағыттағы тапсырмаларды орындауды көздейді.

Пән бойынша оқу жүктемесіҚазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес 1-4

сыныптардағы «Математика» пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі: 1 сынып - аптасына 4 сағат, барлығы 136 сағат.

«Математика» оқу пәні мазмұнының вариативті бөлігіБастауыш сыныптардағы математиканың вариативті мектептік компоненті пәнді тереңдете оқытуға бағытталған. Пәнді тереңдете

оқыту математиканың бастауыш курсының негізгі математикалық мазмұнын кеңейту арқылы мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін: стандартты емес және қызықты есептерді, қиындығы жоғары есептерді шешу; тиімді есептеу тәсілдері; сандардың бөлінгіштігі; ықтималдықтар теориясы мен математикалық статистиканың элементтері және т.б.

Вариативті оқушылық компоненті стандарт деңгейінде бағдарлама мазмұнын меңгеру барысын түзетуді көздейді.

1 сынып(аптасына – 4 сағаттан, барлығы –136 сағат)

Қарапайым түсініктер (16 сағат)Заттарды санау (Қанша? Неше? Нешеу?)Заттарды әр түрлі белгілеріне (түci, өлшемі, пішіні) қарай салыстыру (бірдей, әр түрлі, дөңгелек, үшбұрыш, шаршы).Заттарды ұзындығына қарай салыстыру (ұзын-қысқа, биік-аласа, қалың- жұқа). Ұзындықты өлшеу.Заттардың екі тобын салыстыру (артық кем, сонша).Кеңістік туралы түсінік (жоғарыда, теменде, сол жакта, он, жакта, астында, устінде, арасында, қатар, алдында, артында және т.б.).

Қозғалыс бағыты (солдан оіңға қарай, оіңнан солға қарай, жоғарыдан төмен қарай, төменнен жоғары қарай).Уақыт аралығы туралы түсінік (бұрын, кейәін, алдымен, содан кейін, сонан соң, соған дейін).Заттарды санау (Heшінші?), апта күндерінің, жыл мезгілдерінің, айдың атаулары және peтi.Біріктірy және бөліп алу.Сызықтар (түзу, қисық сызық, тұйықталған қисық сызық тұйықталмаған қисық сызық). Нүкте. Сәуле. Бұрыш. Keciнді және оны

сызу. Кесіндінің ұзындығын өлшеу (сантиметр). Фигураны бөліктерге бөлу және құрастыру.

Он көлеміндегі сандар (36 сағат)Заттарды санаудың, кесіндінің ұзындығын өлшеудің және амалдың нәтижесі ретіндегі сан жөнінде түсінік.Цифр санды жазып қорсету ушш қолданылатын таңба. 1-ден 10-ға дейін сандардың атауы, peтi және жазылуы.Нөл саны мен оның жазылуы. Сандарды салыстыру. Салыстыру танбалары (=,<,>).Бір таңбалы сандардың қатары. Он - екі таңбалы сан.Амалдардың менмағынасы және атаулары (қосу және азайту) және олардың белгіленуі ("+" және "" танбалары). Сандарды және

сәйкес шамаларды (ұзындыктарды) қосу және азайту.Санды теңдіктер мен теңсіздіктер. Тура және тура емес теңдіктер мен теңсіздіктер. Санды тендіктер мен теңсіздіктерд іқұру және оқу.Бір амалдан тұратын санды өрнек құру, оқу, жазу және оның мәнін табу. Өрнек. Өрнектің мәні. Қосылғыштар. Азайткыш. Азайғыш.

Қосынды. Айырма. Қосындының және айырманың мәні. Қосудың ауыстырымдылық қасиеть Қосумен азайту өзара кepi амалдар. Өрнектерді салыстыру.

Кестелеп қосу және азайту (63 сағат)Санды және әріпті өрнектер. Құрамында бip әріп болатын өрнектерді құру, жазу, оқу және олардың мендерін табу. Тендеу. Қарапайым

тендеулер құру және шешу ("сынап керу" әдісімен).2, 3, 4... , 10 сандарының құрамы және олардың әркайсысының сәйкес құрамдарға жіктелуі.Есептеу тәсілдері:а) натурал сандар қатарының негізгі қасиеті туралы білім

негізінде қосу және азайту;

ә) санның құрамы жайындағы білім негізінде қосу және азайту;б) сандар қатары көмегімен қосу және азайту;в) өзінің ауыстырымдылық қасиетіне негізделген қосу;г) қосудың сәйкес жағдайы жайындағы білім негізінде

азайту.10 көлеміндегі қосу кестесі және азайтудың оған сәйкес жағдайлары. 3-3; 3-0; 0+3; 3+0 түріндегі қосу және азайту.Есеп математикалық жаттығулардың ерекше түpi. Есептің мәнді белгілерін тағайындау. Есептің құрамды бөліктері және оны шешу

үдерісінің кезеңдері.Қосуға және азайтуға берілген жай есептерді құру және шығару (қосындыны және қалдықты табу; берілген саннан бірнеше бірлік

артық немесе кем санды табу; бip санның екінші саннан қанша бірлік артық немесе кем екенін анықтау). Kepi есеп. Өзара кepi есептер. Есептерді салыстыру және түрлендіру.

Геометриялық фигуралар (төртбұрыш, бесбұрыш, алтыбұрыш). Көпбұрыштың төбeci, бұрышы және қабырғасы жайында түсінік. Геометриялық фигураларды салыстыру және оларды бip-бірінен ажырату.

Кесінділердің ұзындықтарын салыстыру. Кесінділердің қосындысы мен айырмасы. Кесінді сызу. Кесіндінің ұзындығын арттыру және кеміту.

Бір сағатқа дейінгі дәлдікпен уақытты анықтау.Толық ондықтар. Жүз. (11 сағат)Ондықты шығарып алу. Ондықтың санаудың жана бірлігі екендігі жайында түсінік. Ондықтармен санау. Ондықтардың атаулары, peтi,

оқылуы, жазылуы. Ондықтарды салыстыру. Ондықтарды және сәйкес шамаларды (ұзындықтарды) қосу және азайту.Заттардың және кесінділердің ұзындықтарын салыстыру. Дециметр және оның сантиметрмен ара-қатынасы. Еркін өлшеммен

көпбұрыш сызу. Геометриялық фигуралардың қиылысу нүктелерін табу. Көпбұрыштың кабырғаларының ұзындықтарын өлшеу.Ондықтарды қосуға және азайтуға берілген жай есептер құру және шығару.

Қайталау (10 сағат)Санау, сандарды оқу, жазу және салыстыру; ұзындыкты салыстыру және өлшеу; фигураларды бip-бірінен ажырату; кесінділер сызу;

кестелік қосу және азайту; ондықтарды қосу және азайту; өрнектер, теңдіктер және теңсіздіктер; теңдеу және оны шешу; есептер шығарту; баланың білім деңгейін анықтау.

СЫНЫПТАР БОЙЫНША ОҚУШЫЛАРДЫҢ ДАЙЫНДЫҚ ДЕҢГЕЙIНЕ ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

1 сынып оқушысы: бip таңбалы сандар қатарының ретін; салыстыру таңбаларын (>,<,=); қосумен азайтуға байланысты таңбалар мен терминдерді; қосудағы және азайтудағы нөл мен бірдің қасиеттерін;

қосудың ауыстырымдылық қасиетін; 10 көлеміндегі қосу кестесін білуі тиіс. қарапайым санды және әрят енектерді құруды, оқуды, жазуды, мәнін таба алуы; қарапайым теңдеулерді сынап керу тәсілімен шеше алуы; геометриялық фигураларды атай алуы; бip таңбалы сандарды оқи, жаза алуы және салыстыра алуы; толық ондықтарды оқи, жаза алуы және салыстыра алуы; нөл мен бірдің қасиеттерін пайдаланып сандарды қоса және

азайта алуы; 10 көлеміндегі қосу кестесін пайдаланып сандарды азайта алуы; ондықтарды қоса және азайта алуы; қосу мен азайтуға берілген жай есептерді шығара алуы; геометриялық фигураларды бip-бірінен ажырата алуы; сызғыштың көмегімен кесіндінің ұзындығын өлшей алуы; берілген ұзындығы бойынша кесіндіні сала алуы тиіс.

Бақылау және өздік жұмысы

тоқсан Бақылау жұмысы Өздік жұмысы

I 2 2

2 2 1

3 1 1

4 2 1

Пән

Оқулықтыңавторы

1 тоқсан 2 тоқсан 3 тоқсан 4 тоқсан Жылдық

Жоспар бойынша Жоспар бойынша Жоспар бойынша Жоспар бойынша

Жоспар бойынша

Математика Ә.Б.Ақпаева,Л.А.Лебедева,В.В.Буровова(Алматыкітап 2009)

36 сағат 28 сағат 40 сағат

32 сағат

136 сағат

Математика

Аптасына 4 сағат 1 тоқсан 36 сағат

Барлығы 136 сағат № Сабақтың мақсаты. Негізгі түсініктер Оқулық беті Сағат

саныКүні қорытынды

Ж.б. нақты

Тарау тақырыбы: Қарапайым түсініктер (16 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- - геометриялық пiшiндердiң атаулары.

- (шамаға, түс, форма) әр түрлi белгiлер бойынша заттарды теңестiру;

- (ұзындау - қысқалау, жұқалау, жоғары) ұзындық бойынша заттарды теңестiру;

- геометриялық пiшiндi ажырату;- кесiндiнiң ұзындығын сызғыш арқылы

өлшеу; сызу.

1 Заттардың қасиеттері.Заттарды санау

Заттардың қасиеттері.

Заттарды санау

Бет 4 1

2 Өлшем.Пішін Өлшем.Пішін Бет 5 13 Жоғарыда.Төменде.Оң жақта.Сол

жақта.Алдында.Артында.Арасында. Жанында

Бет 7 1

4 Бұрын.Кейін Уақыт Бет 9 15 Бірдей.Әртүрлі Өлшем Бет 10 16 Ұзын-қысқа.Биік –аласа.Кең-тар Ұзындық Бет 12 17 Үлкен-кіші.Жуан-жіңішке.Қалың-

жұқа.Үлкен-кіші.Жуан-жіңішке.Қалың-

жұқа.

Бет 13 1

8 Артық.Кем.Сонша.Тең Үлкен-кіші.Жуан-жіңішке.Қалың-

жұқа.

Бет 15 1

9 Нешінші? Бет 17 1

10 Өздік жұмысы №1 1

11 Түзу, қисық сызық.Тұйықталған, тұйықталмаған қисық сызықтар.

Сызықттың түрлері. Бет 18 1

12 Нүкте.Кесінді.Ұзындықты әртүрлі өлшемдермен өлшеу

Ұзындықты әртүрлі өлшемдермен

өлшеу

Бет 20 1

13 Ұзындықты өлшеу Ұзындықты өлшеу Бет 22 114 Фигураны бөліктерге бөлу және

құрастыруБөліктерге бөлу және құрастыру

Бет 24 1

15 Пысықтау. Ұзындықты әртүрлі өлшемдермен өлшеу

Ұзындықты әртүрлі өлшемдермен өлшеу

Бет 26 1

16 Бақылау жұмысы №1 1Он көлеміндегі сандардың нумерациясы (36 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс

-заттарды санаудың, кесіндінің ұзындығын өлшеудің және амалдың нәтижесін табу;.

- 1-ден 10-ға дейін сандардың атауы, peтi және жазылуы;

- амалдардың мен мағынасы және атаулары (қосу және азайту) және олардың белгіленуі ("+" және "" танбалары) ажырату;- сандарды және сәйкес шамаларды (ұзындыктарды) қосу және азайту;

- өрнектерді салыстыру.

1 «Көп» және «бір» 1 саны мен цифры . Сантиметр

«Көп» және «бір» Бет 28 1

2 2 саны мен цифры.Сәуле.Бұрыш Сәуле.Бұрыш Бет 29 13 Қосу.Азайту.Өрнек. +, - = таңбалары Өрнек. +, - =

таңбаларыБет 31 1

4 3 саны және цифры.Үшбұрыш Геометриялық түсінік

Бет 33 1

5 Пысықтау. Өрнек. +, - = таңбалары Өрнек. +, - = таңбалары

Бет 34 1

64 саны және цифры.Төртбұрыш, шаршы

Төртбұрыш, шаршы Бет 38 1

7Қосу амалындағы сандардың атаулары

Қосу амалының компонеттері

Бет 40 1

8 Азайту амалындағы сандардың атаулары Азайту амалының компонеттері

Бет 41 1

9 Артық.Кем.Тең Салыстыру Бет 43 110 Теңдік.Теңсіздік. Теңдік.Теңсіздік Бет 45 111 Өрнектерді салыстыру Салыстыру Бет 46 112 5 саны және цифры.Бесбұрыш Бесбұрыш Бет 48 113 Қосу және азайту амалдарының байланысы Амалдарының

байланысыБет 50 1

14 Пысықтау. Өрнектерді салыстыру Өрнектерді салыстыру

Бет 52 1

15 Өздік жұмысы №2 116 0 саны және цифры 0 саны және цифры Бет55 117 Қосу және азайту Қосу және азайту Бет 57 118 Пысықтау. Қосу және азайту Бет 59 119 Бақылау жұмысы № 2 120 Пысықтау. Қосу және азайту

амалдарының байланысыБет 60 1

Барлығы : 36 сағат2 тоқсан - 28 сағат

1 6 саны және цифры. Сан және цифр Бет 62 12 6 санының құрамы Санының құрамы Бет 64 13 7 саны және цифры.Оның құрамы Бет 65 14 Кесінділерді салу Кесінділер Бет 69 15 8 саны және цифры Сан және цифр Бет 70 16 8 санының құрамы Санның құрамы Бет 72 17 Пысықтау.Сандардың құрамы Санның құрамы Бет 73 18 9 саны және цифры Сан және цифр Бет 75 19 9 санының құрамы Санның құрамы Бет 77 110 Пысықтау. Санның құрамы Бет 79 111 Өздік жұмысы №3 112 Кесінділердің ұзындықтарының

қосындысы мен айырмасыҰзындықтардың қосындысы мен

айырмасы

Бет 81 1

13 10 саны және цифры.Бір таңбалы және екі таңбалы сандар

Бір таңбалы және екі таңбалы сандар

Бет 83 1

14 10 санының құрамы Санның құрамы Бет 85 1

15 Пысықтау. Бір таңбалы және екі таңбалы сандар

Бет 86 1

16 Бақылау жұмысы №3 1 Барлығы: 16 сағат

Тарау тақырыбы: Кестелеп қосу және азайту (63 сағат)Бөлім стандарты

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- санды және әріпті өрнектер; - қосуға және азайтуға берілген жай есептерді ажырату.

- құрамында бip әріп болатын өрнектерді құру, жазу, оқу және олардың мәндерін табу; - тендеу; қарапайым тендеулер құру және шешу ("сынап керу" әдісімен).

1 Алдыңғы және кейінгі сан Алдыңғы және кейінгі сан

Бет 89 1

2 Қосу және азайту Қосу және азайту Бет 91 13 2 санын қосу және азайту Қосу және азайту Бет 92 14 Пысықтау. Алдыңғы және кейінгі сан Бет 94 15 Өздік жұмысы № 4 16 Сынық сызықтың ұзындықтары Сызықтың

ұзындықтарыБет 95 1

7 Есеп шығаруға дайындық Есеп Бет 97 18 Есеп Есеп Бет 99 19 Есеп және оны шығару Есеп Бет 101 110 Пысықтау. Сызықтың ұзындықтары Сызықтың

ұзындықтарыБет 102 1

11 Бақылау жұмысы № 4 112 Пысықтау. Есеп және оны шығару Есеп Бет 104 1

Барлығы : 28 сағат3 тоқсан – 40 сағат

1 3 санын қосу және азайту Қосу және азайту Бет 110 12-3 Пысықтау. Қосу және азайту Бет 111 24 4 санын қосу және азайту Қосу және азайту Бет 113 1

5-6 Пысықтау . Қосу және азайту Бет 115 27 Есептер шығару Есеп Бет 117 1

8-9 Пысықтау. Есептер шығару Бет 118 210 5 санын қосу және азайту Қосу және азайту Бет 119 1

11 6 санын қосу және азайту Қосу және азайту Бет 121 1

12-13 Пысықтау . Қосу және азайту Бет 122 214 Есептер шығару Есеп Бет 124 115 Есептер шығару Есеп Бет 126 116 Есептерді салыстыру Есеп Бет 127 1

17-18 Пысықтау. Есептерді салыстыру Салыстыру Бет 129 219 Өздік жұмысы № 4 120 7 санын қосу және азайту Қосу және азайту Бет 131 2

21-22 8 санын қосу және азайту.Кері есептер шығару

Кері есептер Бет 132 2

23-24 Пысықтау. Кері есептер Кері есептер Бет 133 225-26 9 санын қосу және азайту Қосу және азайту Бет 135 227-28 10 санынан азайту Қосу және азайту Бет 137 229-30 Пысықтау. Қосу және азайту Бет 138 231-32 Әріпті өрнектер Өрнектер Бет 140 233-34 Әріпті өрнектер Өрнектер Бет 142 235-36 Фигуралардың қиылысуы Фигуралар Бет 143 2

37 Әріпті өрнектерді салыстыру Салыстыру Бет 145 138 Пысықтау . Салыстыру Бет 147 139 Бақылау жұмысы № 5 140 Пысықтау. Өрнектер 1

Барлығы: 40 сағат4 тоқсан - 32 сағат

1 Есептер шығару Есептер Бет 148 12 Есептер шығару Есептер Бет 150 13 Кері есептер Есептер Бет 152 14 Есептерді салыстыру Салыстыру Бет 154 15 Есептерді салыстыру Салыстыру Бет 156 16 Есептерді салыстыру Салыстыру Бет 157 1

7-8 Есептер шығару Есептер Бет 159 29-10 Пысықтау . Есептер шығару Есептер Бет 161 2

11 Өздік жұмысы № 5 1

Толық ондықтар. Жүз. (11 сағат)

1 Ондықтар.Жүз Ондықтар Бет 163 12 Дециметр.Метр Шама Бет 166 13 Ондықтарды қосу және азайту Қосу, азайту Бет 167 14 Килограмм Шама Бет 170 15 Уақыт.Сағат Шама Бет 172 16 Пысықтау.Шамалар Бет 174 17 Әріпті өрнектер,салыстыру Салыстыру Бет 176 18 Теңдеу. Теңдеу шешу Теңдеу Бет 182 19 Бақылау жұмысы № 6 110 Азайтуға берілген теңдеулерді шешу Теңдеу Бет 186 111 Пысықтау.Теңдеу Бет 188 1

Қайталау (10 сағат)

1 Сандарды оқу, жазу, есептеу, салыстыру

Сандарды салыстыру, есептеу

Бет 199 1

2 Уақыт.Ұзындық.Геометриялық фигуралар.Масса

Геометриялық фигуралар

Бет 201 1

4 Қосу және азайту Қосу, азайту

Бет 203 1

5Өрнек.Теңдік.Теңсіздік Өрнек.Теңдік.Тең

сіздік Бет 204

1

6 Теңдеу шешу Теңдеу Бет 206 17 Есептер шығару Есеп Бет 208 18 Пысықтау. Есептер шығару Бет 211 19 Бақылау жұмысы № 7 110 Пысықтау.Жыл бойы өткенді

қайталауБет 213 1

Барлығы: 32 сағат.

ДүниетануАвторлары:Қ.А.Айтмағанбетова,Т.С.Идилова

(Алматыкітап 2009 )

І. ТҮСІНІК ХАТ

«Дүниетану» бастауыш білім беру деңгейінде білім алушылардың бойында қалыптасатын адам, табиғат және қоғам, олардың өзара байланысы мен тәуелділігі туралы білім жүйесін құрайтын кіріктірілген пән.

Дүниетану оқушылардың қоршаған ортаның әртүрлі нысандары мен құбылыстарын оқып-үйренуге бағытталған танымдық іс-әрекеттердің әдістері мен тәсілдерін біртіндеп меңгеруін қарастырады. Оны оқып-үйренудегі негізгі мәселелер бастауыш білім беру деңгейінде оқушылардың оқу үдерісінде дүниені танып-білуі, сол арқылы оларды тәрбиелеу және дамыту болып табылады.

«Дүниетану» оқу пәнінің жалпы мақсаты бастауыш білім беру деңгейінде білім алушылардың бойында жалпыадамзаттық құндылық ретінде табиғат, адамды қоршаған әлеуметтік орта, табиғат пен қоғамның бір-бірімен байланысы және өзара тәуелділігі түсініктері туралы білім жүйесін қалыптастыру.

Оқу пәнінің міндеттері:- білім алушылардың бойында қоршаған ортаны құраушылардың

біртұтастығы мен өзара байланыстылығы туралы қарапайым түсініктер қалыптастыру;

- білім алушыларға құндылықтар жүйесі, әлеуметтік ортадағы мінез–- құлық және қауіпсіздік нормалары және экологиялық мәдениет туралы алғашқы түсініктер беру;- білім берудің бастауыш деңгейінде білім алушыларды оқытудың- келесі деңгейлерінде жаратылыстану және қоғамтану пәндері шеңберінде қоршаған орта туралы тереңірек білім алуға даярлау және

олардың бойында өзбетінше қоршаған орта туралы білім алуға деген талпыныстарын қалыптастыру.«Дүниетану» оқу пәнінің мазмұнын іріктеуде бастауыш білім беру деңгейіндегі білім алушылардың жас ерекшеліктері ескеріліп,

оқыту үдерісінің тұлғалық-бағдарлы тәсілі қарастырылды.«Дүниетану» оқу пәнінің мазмұны мен құрылымын іріктеу кіріктіру, сабақтастық, біртұтастық ұстанымдарын негізге ала отырып

құрылды. Оқу материалдарының мазмұны:1. Адам.2. Табиғат.3. Қоғам тәрізді үш мазмұндық желілер бойынша топтастырылған. Осы мазмұндық желілерге сәйкес берілген оқу материалдары

сыныптан сыныпқа өткен сайын күрделендіріліп беріледі.«Адам» мазмұндық желісіне сәйкес оқушылар адамның физиологиялық дамуы, денсаулық оны сақтау, адамның тіршілік іс-әрекетіне

қолайлы жағдай тудыру және салауатты өмір салтын құру туралы қарапайым білімді меңгереді. Мұнда адам биологиялық түр ретінде әлеуметтік тұрғыдан қарастырылады.

«Табиғат» мазмұндық желісі бойынша оқушылар қарапайым биологиялық (жануарлар мен өсімдіктердің белгілері, олардың алуан түрлілігі, тіршілік ортасына бейімделуі, бір-бірімен байланысы) және географиялық (жергілікті жерде бағдарлана алу тәсілдері, план және карта, жер қыртысының формасы, пайдалы қазбалар, табиғаттағы су айналымы, ауа райы, климат, Жер ғарыш денесі) ұғымдармен танысады.

«Қоғам» мазмұндық желісі оқушыларға адам мен қоғамның дамуы, Қазақстан халқының мәдени-тарихи мұралары туралы алғашқы түсініктер береді және онда оқушылар адамның қоршаған ортамен өзара қатынасы және өзара байланысы туралы қарапайым білім мен біліктерді меңгереді.

Пән бойынша оқу жүктемесі.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес «Дүниетану» оқу пәнінің апталық жүктеме сағаты:

1 сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;Оқу пәні мазмұнының вариативті бөлігі

Білім мазмұнының вариативті бөлігі білім алушылардың тұлғалық сипатын қамтамасыз ете отырып, балалар мен ата-аналардың сұраныстарын қамтамасыз етеді. «Дүниетану» оқу пәні бойынша келесідей қосымша оқу бағдарламаларын жасау ұсынылады. Мысалы, «Өзіңді тани біл», «Табиғат және адамдар», «Әлем және адам», «Табиғатта қонақта», «Жасыл дәріхана», «Туған ел», «Туған өлкенің табиғи байлықтары» және т.б.

ОҚУ ПӘНІНІҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ

Базалық білім мазмұнын оқыту кезеңдері бойынша сағаттарға бөлу 1 сынып

(барлығы – 68 сағат, аптасына – 2сағат)Кіріспе (1 сағат) Қоршаған орта туралы қарапайым түсініктер. Қоршаған ортаның әртүрлі жағдайына алғашқы бақылау жасау. Көргенін және

оқығанын әңгімелеп беру. Дүниетану – қоршаған орта туралы пән. Оқу пәнінің маңызы мен оны оқып-үйренудің әдістері.Адам (6 сағат)Мен – адаммын. Адам денесінің бөліктері. Адамның физиологиялық өсуі үшін не керек (тағам, дәрумендер, ұйқы). Күн тәртібі.Көрсетілімдер: Заттарды формасына, түсіне, көлеміне, сапасына қарай ажырату (үлкен-кіші, жұмсақ-қатты, мата, ағаш, темір және

т.б. материалдардың ерекшеліктері). Әртүрлі дыбыстарды тыңдап, үндерді ажырату (адамның сөзі, сиырдың мөңіреуі, иттің үруі және т.б.).

Табиғат (36 сағат)Тірі және өлі табиғат. Табиғаттағы өзгерістер (4 сағат)«Ауа», «су», «топырақ», «күн» ұғымдары туралы алғашқы түсініктер. Ауа және оның маңызы. Су және оның маңызы. Топырақ және

оның маңызы. Жердегі тіршілік үшін Күннің маңызы.Жыл мезгілдері. Ауа райы: ашық және бұлтты күндер. Жауын-шашын түрлері.Өсімдік (16 сағат)Өсімдік туралы алғашқы түсініктер. Бөлме өсімдіктері және олардың өсуі. Өсімдік бөліктері және олардың маңызы. Ағаштар,

бұталар, шөптесін өсімдіктер. Өсімдіктердің өсуіне жағдай жасау. Өсімдіктердің тіршілігіне табиғаттағы мезгілдік өзгерістердің әсері.Табиғат және адам өмірінде өсімдіктердің маңызы. Өсімдіктерді қорғау.

Жануарлар (12 сағат)Жануарлардың негізгі топтары туралы жалпы түсініктер: сүтқоректілер (хайуанаттар), құстар, үй жануарлары, балықтар, бауырымен

жорғалаушылар, жәндіктер. Жануарлар және олардың қылықтары. Үй жануарлары және хайуанаттар. Тірі бұрыш жануарлары. Жануарларды бағып-күту.

Адам еңбегі (4 сағат)

Адамдардың мезгілдік жұмыс түрлері. Күз: қыстық отын дайындау, дәнді дақылдар мен жеміс-жидектерді жинау, ағаш отырғызу, үй жануарлары үшін жылы орын дайындау, олардың қыстық азығын, жем-шөптерін дайындау. Қыс: үйлерді жылыту, үй жануарларын бағып-күту, құстар мен хайуанаттарға жем шашу. Көктем: бау-бақшаларды тазалау, топырақты қопсыту, егін егу, көшет егу, малдарды жайылымға айдау. Айнала қоршаған ортаны қорғау.

Практикалық жұмыстар:Өсімдіктің бөліктерін анықтау. Үй жануарлары мен хайуанаттардың қылықтарына қысқаша сипаттама беру.

Топсеруендер:Табиғаттағы жыл мезгілдері мен өсімдік тіршілігіне бақылау жасау.Қоғамдық-пайдалы еңбек. Үй өсімідіктері мен тірі бұрыш жануарларын күту.Қоғам (22 сағат)Отбасы (4 сағат)Отбасы мүшелері. Отбасы мүшелерінің бір-біріне қамқорлығы. Әке мен ананың отбасындағы рөлі. «Мен», «біз», «менікі», «біздікі»

ұғымдарының мәні.Жеке отбасы мүшелерінің міндеттері. Үйде және қонақта өзін-өзі ұстау ережелері. Этикет. Көршімен. Құрбы-құрдастарымен қарым-

қатынас мәдениеті. Тұрмыстық техникалар мен құрал-жабдықтарды қолданудағы қауіпсіздік ережелері (электр токтары, газ балондары және т.б.).

Электр энергиясын және суды үнемдеу.Мектеп (4 сағат)Мен оқушымен. Мектеп оқушысының міндеттері. Оқушының мекен-жайы. Оқушының күн тәртібі, сабақ кестесі. Менің сыныбым.

Сынып ұжымы. Менің мектебім. Мектеп ұжымы.Мектепте өзін-өзі ұстау ережесі. Мектеп және оның маңайы. Мектептің мекен-жайы.Туған қала (облыс/аудан) (6 сағат)Туған қаланың (облыс/аудан) аталуы., негізгі көшелері, алаң. Жол. Адам жүретін және машиналар жүретін жолдар. Көше қилыстары,

бағдаршам. Көшеде жүру ережесін сақтау. Үйден мектепке дейінгі жол. Көлік түрлері, онда жүріп-тұру ережелері.Мемлекеттік мекемелер туралы ұғым. Мамандық ұғымы, олардың түрлері.Туған ел (8 сағат)Менің елім – Қазақстан. Қазақстан республикасының рәміздері – ән ұраны, ел таңбасы, елдің жалауы (туы). Астана – Қазақстанның

астанасы. Республикада тойланып, атап өтілетін ұлттық мерекелер. Наурыз мерекесі.Көрсетілімдер:Қазақстан туралы, Астана туралы кинодеректер.Практиклық жұмыстар. Көшеде жүру және қоғамдық орындарда өзін-өзі ұстау ережелеріне рөлдік ойындары.Қоғамдық-пайдалы еңбек. Үй шаруасына көмектесу. Мерекелік іс-шараларға қатысу.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ДАЙЫНДЫҚ ДЕҢГЕЙІНЕҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

1-сынып оқушылары:– бөлмеде өсіп тұрған өсімдік аттарын;– өсімдіктердің бөліктерін;– өсімдік түрлерін;– жануарлардың түрлерін;– өлі және тірі табиғат нысандарын;– мектеп ұжымы туралы;– мектепте өзін-өзі ұстау ережелерін;– мектеп және оның айналасы туралы біледі;– табиғи нысандарды;– табиғатқа бақылау жасау арқылы жыл, тәулік мезгілдерін, ауа райын;– табиғатта өзін-өзі ұстаудың қарапайым ережелерін;– отбасы мүшелерін;– отбасылық мерекелер мен дәстүрлерді;– тұрғылықты мекен-жайын, қаласын/ауылын;– маусымдық жұмыс түрлерін;– қоғамдық орындарда өзін ұстау және жолда жүру ережелерін;– өз Отанын, мемлекеттік рәміздерді, астанасын, ел басшысын;– адамның дене бөліктерін;– жеке бас гигиенасын;– күн тәртібін;– өз денсаулығын сақтау үшін қарапайым күтіну ережелерін білуі тиіс.

Оқушылар:– жыл мезгілдерінің аттарын және табиғаттағы маусымдық өзгерістерді ажырата алуы;– үй хайуанаттары мен жабайы жануарлардың тіршілік ету жағдайын ажырата алуы;– жоспар бойынша табиғат құбылыстарын, өсімдіктерді, жануарларды бақылай алуы;– өсімдіктің өсуі кезінде байқалатын сыртқы өзгерістерді суреттей;– ағаштарды бұталардан ажырата алуы;– өз бақылаулары нәтижесінде адамдар, жануарлар мен өсімдіктер үшін судың, ауаның және топырақтың маңызы туралы әңгіме құрастыра алуы;– бөлме өсімдіктерін күтіп баптау: суару, қопсыту, өсімдік жапырағын шаң-тозаңнан тазарта алуы;– ұжым мүшелерін ажырата алуы;– мектеп және оның айналасын сипаттай алуы;– табиғи нысандарды ажырата алуы;– табиғатқа бақылау жасау арқылы жыл, тәулік мезгілдерін, ауа райын ажырата алуы;– табиғатта, қоғамдық орындарда өзін ұстау және жолда жүрудің қарапайым ережелерін сақтай алуы;– отбасылық мерекелер мен дәстүрлерді сипаттай алуы;– тұрғылықты мекен-жайын, қаласын/ауылын, маусымдық жұмыс түрлерін ажырата алуы;– күн тәртібін, жеке бас тазалығын, денсаулығын күту ережелерін сақтай алуы тиіс.

ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҮЙЕСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

«Дүниетану» оқу пәнінің мазмұны оқушылардың айнала қоршаған ортадағы нысандар мен құбылыстарды зерделеуге бағытталған танымдық іс-әрекет әдіс-тәсілдерін біртіндеп меңгеруін қарастырады.

Оқытудың мақсаты бастауыш білім беру деңгейі оқушыларына саналы, жүйелі және берік білім болып табылады. Дүниетану білімі жаратылыстану ғылымдары анықтап берген заттардың белгілері мен қасиеттері, құбылыстар мен процестер, олардың өзара байланысынан тұрады. Білімді игерудегі негізгі әдістемелік заңдылық оқыту үдерісінде оқушыларға бірқалыпты білім беру және дамытудан тұрады. Ұғым оқушылардың сыртқы дүние танымына көмектеседі.

Дүниетану пәнінің мазмұны ұғымдардың мәнін ашып көрсетудегі жүйелік, реттілік ұстанымдарына бағынышты. Бағдарламада оқу материалдары белгілі-бір анықталған жүйе бойынша берілген. Оқушылар адам, табиғат, қоғам және олардың өзара байланысы мен өзара тәуелділігі жайлы берік білім алу мақсатында, алдымен адамның физиологиялық дамуы элементтерін, жануарлар мен өсімдіктердің биологиялық белгілерін, адам мен қоғамның жалпы дамуын зерделейді. Бағдарламада ұғымның қалыптасуы мен дамуының бір-біріне сабақтастығы жақсы қарастырылған. Мысалы, «Адам» мазмұндық желісі бойынша оқушы өзін-өзі танудан бастап, адамның әлемдегі орнын санамалауға өтеді.

Дүниетанудың барлық тараулары мен тақырыптары бір-бірімен өзара тығыз байланыста, сондықтан оны оқып-үйрену оқушылардың жаратылыстану және қоғамтану білім, біліктерін реттілікпен меңгеруіне жағдай жасайды. Сонымен қатар І-ІІ сыныптарда қарапайым деңгейде алған білімдері жаңа мазмұнмен толықтырылады. Мысалы, ІІІ сыныптағы «Табиғат» мазмұндық желісінің оқу материалдары адамның табиғи ортасы, табиғат пен адамның бір-бірімен қатынастары туралы білімді қамти отырып, «Табиғатты оқып-үйрену әдістері», «Дене. Зат. Құбылыс», «Ауа, су, ауа райы», «Тау жыныстары және пайдалы қазбалар», «Өсімдіктер», «Жануарлар» тақырыптары бойынша берілген. ІІІ сыныпта дүниетануды оқытудың мұндай құрылымы өсімдіктер мен жануарлардың биологиялық сипатын, өсімдіктер мен жануарлардың көптүрлілігін, олардың әртүрлі тіршілік ету ортасына бейімделуін, бір-бірімен байланысын, олардың адам өміріндегі маңызын оқып үйренуге жағдай жасайды.

ІV сыныптағы оқу материалдарының мазмұнында Табиғат» мазмұндық желісі «Жергілікті жерде бағдарлану әдістемесі», «Туған жердің табиғаты. Рельеф», «Пайдалы қазбалар», «Су», «Су және ауа райы», «Жер – ғарыштық дене» тақырыптары бойынша берілген.

«Жергілікті жерде бағдарлану әдістемесі» тақырыбы бойынша сабақ жүргізу, топсеруен, табиғатқа бақылау жасау, практикалық жұмыстар арқылы оқушылар көкжиек, компас, план, карта туралы алғашқы түсініктер алады. Практикалық жұмыстардың нәтижесінде картамен жұмыс істей алу дағдылары қалыптасады. Оқушылардың осы алған білім, біліктері оларды табиғаттың алуан түрлігін қабылдауға дайындайды.

Оқу бағдарламасында оқушылардың практикалық біліктері мен дағдыларын қалыптастыруға орын берілген. Бұл үрдіс ұзақ әрі жүйелі мақсатты жұмысты қажет етеді. Мысалы, термометрдің құрылымын оқып-үйрену арқылы оқушылар судың температураларын анықтай алады, «Бақылау күнделігінің» жұмыс нәтижелерін қорытындылап, өңдейді. Оқушылар «Бақылау күнделігіндегі» ауа райына жасалған бақылауларды, тексеріп, дәптерлеріне жазады. Ол оқушылардың температураның «қосу», «алу» белгілерін анықтай алуларына көмектеседі, мысалы, ауа райының 10 градус жылылығы мен 10 градус суықтығын белгілеуді үйренеді.

ІV сыныпта оқушылардың тәжірибе және бақылау жүргізуіне арналған практикалық жұмыстар қарастырылған. «Топырақ, оның құрамы» тақырыбы бойынша оқушылар топырақтың құрамын анықтудың қарапайым тәжірибелерін жүргізеді. Соның нәтижесінде оқушылардың тәжірибе жүргізу біліктері мен дағдылары қалыптасады.

Оқу бағдарламасында қарастырылған топсеруен оқу пәніне бөлінген уақыт көлемінде жүргізілуі тиіс. Оның мазмұны оқу материалдарының мазмұнына сәйкес, өзара байланыста қарастырылады. Топсеруеннен алынған нәтижелер сабақ барысында қолданылады. Мысалы, табиғатқа серуен құру нәтижесінде оқушылар кеппешөп дайындау үрдісімен танысады.

Топсеруеннің оқушылардың қоршаған айнала ортаны танып білуінде танымдық және тәрбиелік мәні зор. Ол оқушылардың алған теориялық білімін тереңдетіп, кеңейтуге және практикалық біліктері мен дағдыларын қалыптастыруға жағдай жасайды.

Дүниетану

Аптасына 2 сағат 1 тоқсан сағат

Барлығы 68 сағат № Сабақтың мақсаты. Негізгі түсініктер Оқулық беті Сағат

саныКүні қорытынды

Ж.б. нақты

Тарау тақырыбы: Кіріспе 1 сағат

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- қоршаған орта туралы қарапайым түсініктер;- қоршаған ортаның әртүрлі жағдайына алғашқы бақылау жасау.

-- көргенін және оқығанын әңгімелеп беру;– табиғи нысандарды ажырата алуы;– табиғатқа бақылау жасау арқылы жыл, тәулік

мезгілдерін, ауа райын ажырата алуы;

1 Кіріспе Бет 5 1

Тарау тақырыбы: Адам (6 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- адам денесінің бөліктері.; - күн тәртібі.

- табиғатта өзін-өзі ұстаудың қарапайым ережелерін;- заттарды формасына, түсіне, көлеміне, сапасына қарай ажырату (үлкен-кіші, жұмсақ-қатты, мата, ағаш, темір және т.б. материалдардың ерекшеліктері);- әртүрлі дыбыстарды тыңдап, үндерді ажырату (адамның сөзі, сиырдың мөңіреуі, иттің үруі және т.б.).

1 Мен -адаммын Адамның дене мүшелері

Бет 13 1

2 Құлақ -есту мүшесі Есту мүшесі Бет 13 13 Мұрын -иіс сезу мүшесі Иіс сезу мүшесі Бет 15 14 Көз -көру мүшесі Көру мүшесі Бет 16 1

5 Тіл -дәм сезу мүшесі Дәм сезу мүшесі Бет 19 16 Тері- сипап сезу мүшесі Сезу мүшесі Бет 21 1

Тарау тақырыбы: Табиғат (36 сағат)Тірі және өлі табиғат. Табиғаттағы өзгерістер (4 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс

- «Ауа», «су», «топырақ», «күн» ұғымдары туралы - ауа және оның маңызы;- жердегі тіршілік үшін Күннің маңызы.

- жыл мезгілдерінің аттарын және табиғаттағы маусымдық өзгерістерді ажырата алуы;- өз бақылаулары нәтижесінде адамдар, жануарлар мен өсімдіктер үшін судың, ауаның және топырақтың маңызы туралы әңгіме құрастыра алуы.

Өлі, тірі табиғат Табиғат Бет 6 1

Табиғат құбылыстары. Ауа райы Ауа райы Бет 26 1

Көкжиек тұстары Көкжиек Бет 30 1

Күзгі,қысқы, көктемгі табиғат Табиғаттағы өзгерістер

Бет 30,67,96 1

Өсімдік (16 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс

- өсімдік туралы; бөлме өсімдіктері және олардың өсуі. - өсімдік бөліктері және олардың маңызы;- өсімдіктердің тіршілігіне табиғаттағы мезгілдік өзгерістердің әсері.

- табиғат және адам өмірінде өсімдіктердің маңызы;- өсімдіктерді қорғау;– бөлме өсімдіктерін күтіп баптау: суару, қопсыту, өсімдік жапырағын шаң-тозаңнан тазарта алуы;– өсімдіктің өсуі кезінде байқалатын сыртқы өзгерістерді суреттей алу.

1 Өсімдіктер Өсімдіктер Бет 48 1

2 Күзгі өсімдіктер Өсімдіктер Бет 31

3 Бақта Өсімдіктер Бет 33

4 Бақшада Өсімдіктер Бет 37

5 Өсімдік мүшелері Өсімдіктер Бет 50 1

6 Жеміс ағаштары мен бұталары Өсімдіктер Бет 51 1

7 Бөлме өсімдіктері Өсімдіктер Бет 53 18 Өсімдіктердің көбеюі Өсімдіктер Бет 54 19 Өсімдікте Өсімдіктер Бет 110 Өсімдіктердің қысқы тіршілігі Өсімдіктер Бет 69 111 Өсімдіктердің көктемгі тіршілігі Өсімдіктер Бет 97 112 Көктемгі табиғат Өсімдіктер Бет 96 1

Жануарлар (12 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс - жануарлардың негізгі топтары туралы жалпы түсініктер: сүтқоректілер (хайуанаттар), құстар, үй жануарлары, балықтар, бауырымен жорғалаушылар, жәндіктер.

- жануарларды бағып-күту;- үй хайуанаттары мен жабайы жануарлардың тіршілік ету жағдайын ажырата алуы;

- табиғатқа бақылау жасау арқылы жыл, тәулік мезгілдерін, ауа райын бақылау.

1 Сүтқоректілер Жануарлар әлемі Бет 56 12 Бунақденелілер Бунақденелілер әлемі Бет 57 13 Қосмекенділер мен жорғалаушылар Қосмекенділер мен

жорғалаушыларБет 60 1

4 Балықтар Балықтар Бет 63 15 Құстар Құстар Бет 64 16 Құстардың күзгі тіршілігі Құстар Бет 43 17 Құстардың көктемгі тіршілігі Құстар Бет 97 18 Үй құстарының көктемгі тіршілігі Құстар Бет 106 19 Жабайы аңдардың күзгі,

көктемгі тіршілігіЖануарлар әлемі Бет 40,

1071

10 Аңдардың қысқы тіршілігі Жануарлар әлемі Бет 71 111 Үй жануарларының қысқы тіршілігі Жануарлар әлемі Бет 76 112 Үй жануарларының көктемгі тіршілігі Жануарлар әлемі Бет 107 1

Адам еңбегі (4 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- адамдардың мезгілдік жұмыс түрлері, - қыстық отын дайындау, дәнді дақылдар мен жеміс-

– өз денсаулығын сақтау үшін қарапайым күтіну ережелерін білуі тиіс.жидектерді жинау, ағаш отырғызу, үй жануарлары үшін жылы орын дайындау, олардың қыстық азығын, жем-шөптерін дайындау.

1 Адамдардың күзгі еңбегі Адамдардың еңбегі Бет 46 12 Адамдардың қысқы еңбегі Адамдардың еңбегі Бет 77 13 Көктемгі адам еңбегі Адамдардың еңбегі Бет

1102

Тарау тақырыбы: Қоғам (22 сағат)Отбасы (4 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- отбасы мүшелері; отбасы мүшелерінің бір-біріне қамқорлығын; - әке мен ананың отбасындағы рөлі; «Мен», «біз», «менікі», «біздікі» ұғымдарының мәні;

- жеке отбасы мүшелерінің міндеттері.

-үйде және қонақта өзін-өзі ұстау ережелері;- этикет: көршімен, құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас мәдениеті;

- тұрмыстық техникалар мен құрал-жабдықтарды қолданудағы қауіпсіздік ережелері (электр токтары, газ балондары және т.б.); -электр энергиясын және суды үнемдеу.

1 Сенің отбасың Отбасы Бет 80 12 Қазақ халқының әдет-ғұрыптары Әдет-ғұрыптар Бет 82 13 Менің үйім Отбасы мүшелері Бет 85 14 Үйде қауіпсіздік сақтау тәртібі Сақтану ережелері Бет 86 1

Мектеп (4 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс-мектеп оқушысының міндеттері;- өзінің мекен-жайы; - оқушының күн тәртібі, сабақ кестесі.

- мектеп және оның маңайы; мектептің мекен-жайы.

- мектепте өзін-өзі ұстау ережесі; - мектеп және оның айналасын сипаттай алуы;

- күн тәртібін, жеке бас тазалығын, денсаулығын күту ережелерін сақтай алуы тиіс.

1 Мектепте Тәртіп,ереже Бет 88 12 Сыныпта Тәртіп,ереже Бет 89 13 Оқушының күн тәртібі Тәртіп,ереже Бет 91 14 Оқушының жеке басының тазалығы Тазалық Бет 94 1

Туған қала (облыс/аудан) (6 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- туған қаланың (облыс/аудан) аталуы., негізгі көшелері, алаңы;- жол; адам жүретін және машиналар жүретін жолдар;- көше қилыстары, бағдаршам..

-көшеде жүру ережесін сақтау; -үйден мектепке дейінгі жолды;- көлік түрлері, онда жүріп-тұру ережелері;

- тұрғылықты мекен-жайын, қаласын/ауылын, маусымдық жұмыс түрлерін ажырата алу.

1 Қалада және ауылда Салыстыру Бет 113 12 Ақжол ауылы Ауыл Бет 115 13 Адамдар қайда жұмыс істейді? Мамандық Бет 116 14 Көліктер Көліктер Бет 1185 Қала және ауыл көліктері Көліктер Бет 120 16 Денені шынықтыру Денсаулық Бет 122 1

Туған ел (8 сағат)Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс

- менің елім – Қазақстан; Қазақстан республикасының рәміздері – ән ұраны, ел таңбасы, елдің жалауы (туы);

- Астана – Қазақстанның астанасы.

– өз Отанын, мемлекеттік рәміздерді, астанасын, ел басшысын;

- күн тәртібін, жеке бас тазалығын, денсаулығын күту ережелерін сақтай алуы тиіс.

1 Менің Отаным-Қазақстан Отан Бет 124 12 Астана Астана Бет 126 13 Алматы Алматы Бет 128 14 Ғарышкерлер Ғарыш, ғарышкер Бет 130 15 Халықтық мерекелер Мереке Бет 131 16 Кәсіби мерекелер Мереке Бет 132 17 Олар сен үшін жазады. Ғалым, жазушы Бет 133 18 Асфальттағы суреттер Суреттер ерекшелігі Бет 134 1

САУАТ АШУ

оқыту қазақ тілінде жүргізілетін жалпы білім беретін мектептің 1 сыныбына арналған

І. ТҮСІНІК ХАТ

«Сауат ашу» пәні – бастауыш білім беру үдерісінде оқушыларға ана тілінің байлығын меңгертудің алғашқы сатысы. Сауат ашу, қазақ тілінің дыбыстық, лексикалық жүйесі мен грамматикалық құрылымын меңгеру үдерісі.

«Сауат ашу» пәнінің басты мақсаты – оқу және жазу дағдылары қалыптасқан, алғашқы тілдік мағлұматтарды, сөйлеу әрекетінің түрлерін меңгерген, байланыстырып сөйлей алатын; ана тілін сүйетін, адамгершілік, Отансүйгішік сезімдері қалыптасқан, шығармашылыққа бейім жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік жасау.

1-сыныпта «Сауат ашу» пәні интеграцияланған (оқу мен жазу – «Әліппе» оқулығы; тілдік және оқу материалдары – «Ана тілі» оқулығы) мазмұңда оқытылады.

Сауат ашудың әрбір кезеңінің өзіндік ерекшелігіне байланысты міндеттері белгіленген. Әліппеге дейінгі кезеңнің міндеттері: оқушыларды оқуға және жазуға даярлау; сөздік қорын молайту; байланыстырып сөйлеуге үйрету. Әліппе кезеңінің міңдеттері: оқушылардың оқу және жазу дағдыларын қалыптастыру; байланыстырып сөйлеу тілін дамыту.

Әліппеден кейінгі кезеңнің міндеттері: оқушылардың оқу және жазу дағдыларын жетілдіру; байланыстырып сөйлеу тілін дамыту; алғашқы грамматикалық мағлұматтарды меңгерту.

Сауат ашу пәнінің міндеттері: 6 жастағы оқушыларды оқу әрекетіне психофизиологиялық тұрғыдан дайындау; оқушының тілін дамыту жұмыстарын сауат ашу кезеңдеріне сәйкес ұйымдастыру; дұрыс, түсініп және мәнерлеп оқу, жазу дағдыларын қалыптастыру; кіріктіріле жүргізілетін оқу және жазу жұмыстарын сауат ашудың әр кезеңдеріне сәйкес жүргізу; тілдік қарапайым түсінік, орфографиялық, пунктуациялық біліктілік қалыптастыру; сөйлеу әрекетінің түрлерін (оқылым, тыңдалым, жазылым, айтылым) меңгерту және сөйлеу жанрларын әр түрлі жағдайларда қолдана

білуге үйрету; алғашқы тілдік фактілерді танымдық нысан ретінде меңгерту, оларды талдау, салыстыру, топтау және жинақтау дағдыларын

қалыптастыру; оқушылардың сауатты, көркем жазу дағдыларын жетілдіру; диалогтық және монологтық сөйлеу дағдыларын жетілдіру; оқушының бойында адами құндылықтарды: қайырымдылықты, сүйіспеншілікті, елжандылықты, имандылықты дамыту; қоршаған ортамен ізгі қарым-қатынас жасауға тәрбиелеу.

Сауат ашу кезеңдері бойынша бағдарламалық материалдар төмендегідей жіктелген. Әліппеге дейінгі кезең

Тіл дамытуда: сөйлемнің дыбысталу мәдениеті, сөзбен жұмыс, сөйлеммен жұмыс, байланыстырып сөйлеуге үйрету; оқуға даярлауда: дыбысталу тілін талдау, сөйлеуден сөйлемді, сөйлемнен сөзді ажырату, дыбыс туралы түсінік, сөзге дыбыстық талдау жасау; жазуға даярлауда: жазу гигиенасы, дұрыс отыру, дәптерді, қаламды дүрыс пайдалану ережелері, дәптермен таныстыру, әртүрлі сызықтар сыздыру, әріп элементтерін жазу.

Әліппе кезеңіОқуға үйретуде: сөзге дыбыстық-әріптік талдау жасау, дыбыстар мен әріптерді оқу және жазу, әртүрлі буынды сөздерді оқу, қысқа

сөйлемдерді, шағын мәтіндерді оқу; жазуға үйретуде: әріп элементтерін жазу, бас әріптер мен кіші әріптерді жазу, әріптердің баспа және жазба түрлерін ажырату, сөздерді көшіріп жазу, үлгі бойынша жазу, есту арқылы жазу; ауызша тіл дамытуда: сөйлеудің дыбысталу мәдениеті, сөзбен жұмыс, сөйлеммен жұмыс, байланыстырып сөйлеу.

Әліппеден кейінгі кезеңОқуда: әртүрлі дауыс ырғағындағы сөйлемдерді, байланысты мәтіндерді дұрыс, саналы түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу;

байланыстырып сөйлеу тілін дамытуда: мәтінмен жұмыс; алғашқы грамматикалық мағлұматтарды меңгертуде: сөйлеу, сөйлем, дыбыстар мен әріптер, сөз, орфография, мәтін; жазуда: көшіріп жазу, есту арқылы жазу, есте сақтап жатқа жазу, көркем жазу, шығармашылықпен жазу, сөз, сөйлем, шағын мәтіндерді жазу.

Сауат ашу кезінде жүргізілетін жазба жұмыстары: көшіріп жазу, диктант, мазмұндама, шыгарма.I жартыжылдықта әріп диктанты, буын диктанты,

сөздік диктант – 4-6 сөз (диктант жұмысы күнделіктісабақ барысында мұғалімнің қалауымен) жүргізіледі.

II жартыжылдықта сөздік диктант – 6-8 сөз, естудиктанты, көру диктанты, жыл аяғында 15-18 сөздентұратын бақылау диктанты (диктант жұмысы әрбірграмматикалық материалды меңгерген соң) алынады.

II жартыжылдықта кем дегенде үш рет үйрету мақсатындағы мазмұндама (20-25 сөз) және екі рет үйрету мақсатындағы шығарма жұмыстары алынады.

1-сыныпта «Көркем жазу» күнделікті сабақ барысында (шамамен 4-5 минут) мұғалімнің басшылығымен жүргізіледіБастауыш мектепте оқытылатын тілдік материалдар мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне орай ғылымилық, сабақтастық,

жүйелілік, түсініктілік дидактикалық ұстанымдары негізінде сұрыпталды. Бағдарлама құруда басты ұстаным ретінде коммуникативтік ұстаным алынды. Бұл ұстаным тілдің сөйлеу және таным құралы екенін терең ұғынуға мүмкіндік береді.

Сауат ашу оқу пәнінің мазмұнын түзу мен іріктеудің ұстанымдарына сауат ашудың мақсат-міндеттеріне сәйкес болу, алты жастағы балалардың жас ерекшеліктерін ескеру, ұлттық және аймақтық ерекшеліктерді ескеру ұстанымдары жатады. Бұл ұстанымдар ауызша және жазбаша коммуникацияны жүзеге асыратын тілдің графикалық, дыбыстық-әріптік жүйесін тұтастай қабылдауға, оқушылардың оқу қызметінің қалыптасуына мүмкіндік жасайды.

Пән бойынша оқу жүктемесіҚазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес «Сауат

ашу» пәні аптасына – 7 сағаттан оқытылады. Барлық сағат саны – 238, оның ішінде:«Сауат ашу» пәнін оқыту үш кезеңге бөлінген:1. Әліппеге дейінгі кезең - 14 сағат.

2. Әліппе кезеңі - 98 сағат.3. Әліппеден кейінгі кезең - 126 сағат.

«Сауат ашу» пәнінің оқу бағдарламасы екі оқулық арқылы жүзеге асырылады: I жартыжылдықта –«Әліппе» оқулығы, II жартыжылдықта – «Ана тілі» оқулығы.

Оқу пәні мазмұнының вариативті бөлігіПәнді оқытудың вариативті бөлігі оқушылардың білімдерін одан әрі жетілдіре түсу мақсатында пайдаланылады. Білім алушылардың

тұлғалық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың өз ойларын еркін және дәлелді түрде ауызша да, жазбаша да сауатты жеткізе білуін жетілдіру мақсатында сынып оқушыларының сұранысына орай арнайы сабақтар ұйымдастыру қажет. Мәселен:

1-сынып «Әріптер сыры», «Тіл дамыту».

І. ТҮСІНІК ХАТ

«Сауат ашу» пәні – бастауыш білім беру үдерісінде оқушыларға ана тілінің байлығын меңгертудің алғашқы сатысы. Сауат ашу, қазақ тілінің дыбыстық, лексикалық жүйесі мен грамматикалық құрылымын меңгеру үдерісі.

«Сауат ашу» пәнінің басты мақсаты – оқу және жазу дағдылары қалыптасқан, алғашқы тілдік мағлұматтарды, сөйлеу әрекетінің түрлерін меңгерген, байланыстырып сөйлей алатын; ана тілін сүйетін, адамгершілік, Отансүйгішік сезімдері қалыптасқан, шығармашылыққа бейім жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік жасау.

1-сыныпта «Сауат ашу» пәні интеграцияланған (оқу мен жазу – «Әліппе» оқулығы; тілдік және оқу материалдары – «Ана тілі» оқулығы) мазмұңда оқытылады.

Сауат ашудың әрбір кезеңінің өзіндік ерекшелігіне байланысты міндеттері белгіленген. Әліппеге дейінгі кезеңнің міндеттері: оқушыларды оқуға және жазуға даярлау; сөздік қорын молайту; байланыстырып сөйлеуге үйрету. Әліппе кезеңінің міңдеттері: оқушылардың оқу және жазу дағдыларын қалыптастыру; байланыстырып сөйлеу тілін дамыту.

Әліппеден кейінгі кезеңнің міндеттері: оқушылардың оқу және жазу дағдыларын жетілдіру; байланыстырып сөйлеу тілін дамыту; алғашқы грамматикалық мағлұматтарды меңгерту.

Сауат ашу пәнінің міндеттері: 6 жастағы оқушыларды оқу әрекетіне психофизиологиялық тұрғыдан дайындау; оқушының тілін дамыту жұмыстарын сауат ашу кезеңдеріне сәйкес ұйымдастыру; дұрыс, түсініп және мәнерлеп оқу, жазу дағдыларын қалыптастыру; кіріктіріле жүргізілетін оқу және жазу жұмыстарын сауат ашудың әр кезеңдеріне сәйкес жүргізу; тілдік қарапайым түсінік, орфографиялық, пунктуациялық біліктілік қалыптастыру; сөйлеу әрекетінің түрлерін (оқылым, тыңдалым, жазылым, айтылым) меңгерту және сөйлеу жанрларын әр түрлі жағдайларда қолдана

білуге үйрету; алғашқы тілдік фактілерді танымдық нысан ретінде меңгерту, оларды талдау, салыстыру, топтау және жинақтау дағдыларын

қалыптастыру; оқушылардың сауатты, көркем жазу дағдыларын жетілдіру; диалогтық және монологтық сөйлеу дағдыларын жетілдіру;

оқушының бойында адами құндылықтарды: қайырымдылықты, сүйіспеншілікті, елжандылықты, имандылықты дамыту; қоршаған ортамен ізгі қарым-қатынас жасауға тәрбиелеу.

Сауат ашу кезеңдері бойынша бағдарламалық материалдар төмендегідей жіктелген. Әліппеге дейінгі кезең

Тіл дамытуда: сөйлемнің дыбысталу мәдениеті, сөзбен жұмыс, сөйлеммен жұмыс, байланыстырып сөйлеуге үйрету; оқуға даярлауда: дыбысталу тілін талдау, сөйлеуден сөйлемді, сөйлемнен сөзді ажырату, дыбыс туралы түсінік, сөзге дыбыстық талдау жасау; жазуға даярлауда: жазу гигиенасы, дұрыс отыру, дәптерді, қаламды дүрыс пайдалану ережелері, дәптермен таныстыру, әртүрлі сызықтар сыздыру, әріп элементтерін жазу.

Әліппе кезеңіОқуға үйретуде: сөзге дыбыстық-әріптік талдау жасау, дыбыстар мен әріптерді оқу және жазу, әртүрлі буынды сөздерді оқу, қысқа

сөйлемдерді, шағын мәтіндерді оқу; жазуға үйретуде: әріп элементтерін жазу, бас әріптер мен кіші әріптерді жазу, әріптердің баспа және жазба түрлерін ажырату, сөздерді көшіріп жазу, үлгі бойынша жазу, есту арқылы жазу; ауызша тіл дамытуда: сөйлеудің дыбысталу мәдениеті, сөзбен жұмыс, сөйлеммен жұмыс, байланыстырып сөйлеу.

Әліппеден кейінгі кезеңОқуда: әртүрлі дауыс ырғағындағы сөйлемдерді, байланысты мәтіндерді дұрыс, саналы түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу;

байланыстырып сөйлеу тілін дамытуда: мәтінмен жұмыс; алғашқы грамматикалық мағлұматтарды меңгертуде: сөйлеу, сөйлем, дыбыстар мен әріптер, сөз, орфография, мәтін; жазуда: көшіріп жазу, есту арқылы жазу, есте сақтап жатқа жазу, көркем жазу, шығармашылықпен жазу, сөз, сөйлем, шағын мәтіндерді жазу.

Сауат ашу кезінде жүргізілетін жазба жұмыстары: көшіріп жазу, диктант, мазмұндама, шыгарма.I жартыжылдықта әріп диктанты, буын диктанты,

сөздік диктант – 4-6 сөз (диктант жұмысы күнделіктісабақ барысында мұғалімнің қалауымен) жүргізіледі.

II жартыжылдықта сөздік диктант – 6-8 сөз, естудиктанты, көру диктанты, жыл аяғында 15-18 сөздентұратын бақылау диктанты (диктант жұмысы әрбірграмматикалық материалды меңгерген соң) алынады.

II жартыжылдықта кем дегенде үш рет үйрету мақсатындағы мазмұндама (20-25 сөз) және екі рет үйрету мақсатындағы шығарма жұмыстары алынады.

1-сыныпта «Көркем жазу» күнделікті сабақ барысында (шамамен 4-5 минут) мұғалімнің басшылығымен жүргізіледіБастауыш мектепте оқытылатын тілдік материалдар мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне орай ғылымилық, сабақтастық,

жүйелілік, түсініктілік дидактикалық ұстанымдары негізінде сұрыпталды. Бағдарлама құруда басты ұстаным ретінде коммуникативтік ұстаным алынды. Бұл ұстаным тілдің сөйлеу және таным құралы екенін терең ұғынуға мүмкіндік береді.

Сауат ашу оқу пәнінің мазмұнын түзу мен іріктеудің ұстанымдарына сауат ашудың мақсат-міндеттеріне сәйкес болу, алты жастағы балалардың жас ерекшеліктерін ескеру, ұлттық және аймақтық ерекшеліктерді ескеру ұстанымдары жатады. Бұл ұстанымдар ауызша және жазбаша коммуникацияны жүзеге асыратын тілдің графикалық, дыбыстық-әріптік жүйесін тұтастай қабылдауға, оқушылардың оқу қызметінің қалыптасуына мүмкіндік жасайды.

Пән бойынша оқу жүктемесіҚазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес «Сауат

ашу» пәні аптасына – 7 сағаттан оқытылады. Барлық сағат саны – 238, оның ішінде:«Сауат ашу» пәнін оқыту үш кезеңге бөлінген:4. Әліппеге дейінгі кезең - 14 сағат.5. Әліппе кезеңі - 98 сағат.6. Әліппеден кейінгі кезең - 126 сағат.

«Сауат ашу» пәнінің оқу бағдарламасы екі оқулық арқылы жүзеге асырылады: I жартыжылдықта –«Әліппе» оқулығы, II жартыжылдықта – «Ана тілі» оқулығы.

Оқу пәні мазмұнының вариативті бөлігіПәнді оқытудың вариативті бөлігі оқушылардың білімдерін одан әрі жетілдіре түсу мақсатында пайдаланылады. Білім алушылардың

тұлғалық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың өз ойларын еркін және дәлелді түрде ауызша да, жазбаша да сауатты жеткізе білуін жетілдіру мақсатында сынып оқушыларының сұранысына орай арнайы сабақтар ұйымдастыру қажет. Мәселен:

1-сынып «Әріптер сыры», «Тіл дамыту».

II. ОҚУ ПӘНІНІҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ

1-СЫНЫПӘліппеге дейінгі кезең - 14 сағатТіл дамытуСөйлеудің дыбысталу мәдениеті.

Оқушылардың сөзді ести білу және еске сақтай алу қабілеттерін дамыту; сөйлеу аппараттарын дамыту. Дұрыс сөйлеу дағдыларын қалыптастыру: дұрыс тыныс алу, сөйлеу қарқыны және дауыс ырғағын дұрыс қою. Әдеби тілде сөйлеуге (орфоэпия) үйрету. Кейбір дыбыстарды айтудағы кемістіктерді түзету.

Сөзбен жұмыс«Мектеп, оқу құралдары», «Мектептің спорт алаңы», «Күн режимі, тамақтану», «Көшеде жүру тәртібі, көліктер», «Жабайы андар мен

құстар», «Үй жануарлары», «Көкөністер», «Жеміс-жидектер», «Кітапхана», «Отбасы» және т.б. лексикалық тақырыптар бойынша оқушылардың сөздік қорын анықтау, байыту. Заттың атын, іс-әрекетін, белгісін білдіретін сөздерді дұрыс қоддану.

Сөйлеу әдептілігіне (сәлемдесу, қоштасу, алғыс айту, өтініш жасау, кешірім сұрау) үйрету.Сөйлеммен жұмыс, байланыстырып сөйлеуге уйрету

Сұрақтарға жауап беру, өз ойын дұрыс жеткізе білу. Сөйлемдерді әртүрлі дауыс ырғағында қолдану.Көркем шығармаларды тындау, сүрақтарға жауап беру, мазмүнын айту, шығармашылық тапсырмалар орындау, ертегілерді сахналау,

өлеңді жатқа айту, диалог құрастыру, сурет бойынша және өзінің байқағандарынан әңгіме құрастыру.Тақпақтар, жаңылтпаштар, санамақтар, жұмбақтар, өлендер жаттау.

Оқуға даярлауДыбысталу тілін талдау.

Дыбысталу тілін тыңдай білу және әртүрлі дауыс ырғағындағы (жай сөйлем, сұраулы сөйлем, лепті сөйлем) сөйлемдерді ажырату; 2-4 сөзден тұратын сөйлемдерді графикалық таңбаларын айыра білу; сызба бойынша сөйлем құрастыру.

Сөйлемнен сөзді ажырату; сөздің графикалық таңбасын айыра білу.Сөзді буынға бөлу; сөзді буынға бөлудің графикалық таңбасын айыра білу.Дыбыс туралы түсінік. Дыбыстық талдау: сөзден жеке дыбыстарды бөліп алу, сөздегі дыбыстың санын және орын ретін анықтау,

дауысты дыбыс пен дауыссыз дыбысты ажырату, дыбыстық сызбалардың графикалық таңбасын айыра алу (дауысты дыбыс – қызыл дөңгелекше, дауыссыз дыбыс – көк дөңгелекше). Сөздің дыбыстық сызбасын ажырата алу, дыбыстық сызбаны «оқи» білу (дауысты – дауыссыз – дауысты), дыбыстық сызбаға сәйкес сөз ойлап табу, дыбыстық сызбаларды салыстыру (дыбыстардың саны, орын реті); дауысты дыбыстың буын жасай алуы.

Сауат ашуАптасына 7 сағат

Барлығы 238 сағат № Сабақтың мақсаты. Негізгі түсініктер Оқулық беті Сағат

саныКүні қорытынды

Ж.б. нақты

Тарау тақырыбы: Әліппеге дейінгі кезең - 14 сағат

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- сөзді ести білу және еске сақтай алу қабілеттері; - сөйлеу мәнері ;- дұрыс сөйлеу: дұрыс тыныс алу, сөйлеу қарқыны және дауыс ырғағын

дұрыс қою.

- сұрақтарға жауап беру, өз ойын дұрыс жеткізе білу; - - сөйлемдерді әртүрлі дауыс ырғағында қолдану.- көркем шығармаларды тындау, сұрақтарға жауап беру.

1 Астана Отан Бет 6 12 Отбасы Отбасы мүшелері Бет 7 13 Өзің тұтынып жүрген үй

мүліктеріҮй мүліктері Бет 8 1

4 Ойыншықтар Ойыншық түрлері Бет 9 15 Оқу құралдары Оқу құралдары Бет 10 16 Күз Жыл мезгілдері Бет 11 17 Дақылдар Дақылдар Бет 12 18 Көкөністер Көкөністер Бет 13 19 Жемістер Жеміс-жидектер Бет 14 110 Аңдар Жануарлар Бет 15 111 Үй жануарлары Жануарлар Бет 16 112 Тағамдар Тағамдар Бет 17 1

13-14 Мақта қыз бен мысық Ертегі Бет 18 1Тарау тақырыбы: Әліппе кезеңі - 98 сағат.

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс- әріп элементтерін жазу, - әріптердің баспа және жазба түрлерін ажырату, - үлгі бойынша жазу;

- сөзге дыбыстық-әріптік талдау жасау;- дыбыстар мен әріптерді оқу және жазу; - әртүрлі буынды сөздерді оқу, қысқа сөйлемдерді, шағын мәтіндерді оқу, жазу.

- ауызша тіл дамытуда: сөйлеудің дыбысталу мәдениеті, сөзбен жұмыс, сөйлеммен жұмыс, байланыстырып сөйлеу.

1-2 А дыбыс мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 20 23-4 О дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 22 25-6 Р дыбыс мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 24 27-8 Л дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 26 2

9-10 Ш дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 28 211-12 С дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 30 213-14 У дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 32 215-16 Ы дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 34 217-18 Д дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 36 219-20 Т дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 38 221-22 М дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 40 223-24 Н дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 42 225-26 Ң дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 44 227-28 Ғ дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 46 229-30 Ж дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 48 231-32 Орманда Дыбыс,әріп бет 50 233-34 І дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 52 235-36 Ә дыбыс мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 56 237-38 Ө дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 60 239-40 Қ дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 62 241-42 К дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 6643-44 Е дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 70 245-46 Б дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 74 247-48 И дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 78 249-50 Й дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 82 251-52 Г дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 86 253-54 З дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 90 255-56 Ұ дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 94 257-58 Ү дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 98 2

59 П дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 102 160 Һ дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 106 161 Я дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 110 162 Мазмұндама 163 Ю дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 112 164 Х дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 114 165 В дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 116 166 Ф дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 120 167 Ё дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 124 168 Щ дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 126 169 Ц дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 128 170 Э дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 130 171 Ч дыбысы мен әрпі Дыбыс,әріп Бет 132 172 Ь (жіңішкелік белгісі) Жіңішкелік белгісі Бет 134 173 Ъ (айыру белгісі) Айыру белгісі Бет 135 174 Мазмұндама 175 Қазақ әліпбиі Әліпби Бет 136 177 Қарға мен көлбақа Ертегі Бет 137 178 Балалар мен мұғалім Мектеп, ұстаз Бет 137 179 Мақалдар Мақал-мәтелдер Бет 138 180 Көкөніс Көкөністер Бет 138 181 Оқы, ойна Ойын түрлері Бет 139 182 Неліктен ойнамады? Әдептілік Бет 140 183 Әліппе Оқулық Бет 141 184 Жарқын жүзді ұстазым Ұстаз Бет 142 185 Үш жалқау Ертегі Бет 142 186 Балалар Балалар Бет 144 187 Әйт, шу, ала атым! Ойын Бет 145 188 Әліппе- алғашқы Әліппем! Оқулық, сабақ Бет 146 189 Жасырынбақ Ойын түрлері Бет 147 190 Мейірімді қыз Ертегі Бет 148 191 Жаңылтпаштар Жаңылтпаштар Бет 149 1

92 Қасқыр мен қоян Ертегі Бет 150 193 Қу түлкі Ертегі Бет 150 194 Бұл қай мезгіл? Жыл мезгілдері Бет 151 195 Әдептілік Мінез –құлық Бет 152 196 Екі дос Достық, жолдастық Бет 153 197 Сен бақытты ұлансың! Бақыт,шаттық Бет 153 198 Әке мен бала Тәрбие Бет 154 1

Әліппеден кейінгі кезең - 126 сағатОқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс

- көшіріп жазу, есту арқылы жазу, есте сақтап жатқа жазу, көркем жазу, шығармашылықпен жазу, сөз, сөйлем, шағын мәтіндерді жазу.

- дыбыстық талдау: сөзден жеке дыбыстарды бөліп алу, сөздегі дыбыстың санын және орын ретін анықтау, дауысты дыбыс пен дауыссыз дыбысты ажырату, дыбыстық сызбалардың графикалық таңбасын айыра алу.

- әртүрлі дауыс ырғағындағы сөйлемдерді, байланысты мәтіндерді дұрыс, саналы түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқу;

- мәтінмен жұмыс; - сөйлеу, сөйлем, дыбыстар мен әріптер, сөз,

орфография, мәтін; -

1 Сөйлеу. Тіл және сөйлеу 1

2 Тіл және сөйлеу. Тіл және сөйлеу 13 Қыс . Дыбыс және әріп. Дыбыс және әріп 1

4 Бұл қай кезде болады? Дыбыстар мен әріптер. Дыбыс және әріп 15 Қар қандай? Дыбыс және әріп. Дыбыс және әріп 1

6 Боранда. Дауысты және дауыссыз дыбыс. Дауысты, дауыссыз 1

7 Аққу мамық ұлпа қар. Дауысты және дауыссыз дыбыс.

Дауысты, дауыссыз 1

8 Намыс. Жуан және жіңішке дауысты дыбыстар. Жуан, жіңішке 1

9 Жуан дауысты дыбыстар. Жуан, жіңішке 110 Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш. Жіңішке

дауысты дыбыстарЖіңішке 1

11 Көңілді қыс. Жіңішке дауысты дыбыстар. Жіңішке 1

12 Аяз. Мезгіл 1

13 Пингвиндер неге ұша алмайды? И, у Дыбыстар 1

дыбыстары.14 Жылыжайда. И, у дыбыстары. Жылыжай 1

15 Білім. Жуан және жіңішке айтылатын сөздер. Білім, мектеп ордасы 1

16 Тиін. Жіңішке айтылатын сөздер. Жіңішке айтылатын сөздер

1

17 Кітап ескірмейді. Жуан және жіңішке айтылатын сөздер.

Жуан және жіңіш-ке айтылатын сөздер.

1

18 Темірағаш. Жуан және жіңішке айтылатын сөздер.

Жуан және жіңішке айтыла-тын сөздер.

1

19 Диктант. 1

20 Отан. Жуан және жіңішке жұп дауыстылар. Жұп дауыстылар. 1

21 Туған өлкем. Жуан және жіңішке жұп дауыстылар.

Жұп дауысты-лар 1

22 Құмырсқа мен көгершін.Жуан және жіңішке жұп дауыстылар.

Жұп дауысты-лар 1

23-24 Елің. Жуан және жіңішке жұп дауыстылар. Жұп дауысты-лар 2

25 Жусанда туған жердің иісі бар.Жуан және жіңішке жұп дауысты

Жұп дауыстылар 1

26 Отан. Жуан және жіңішке жұп дауыстылар. Жұп дауыстылар 1

27 Қазақстан байрағы. Буын. Буын 1

28 Буын. Ата насихаты. Буын 1

29-30 Біздің елтаңба. Буын. Буын 2

31 Мемлекеттік тіл. Буын. Буын 1

32-33 Буын. Әнұран. Буын 2

34 Өз Астанам - өз ордам. Тасымал. Тасымал 1

35-36 Алматы. Тасымал. Тасымал 2

37 Ағайынбыз бәріміз. Тасымал. Тасымал 1

38 Бөдененің құйрығы неге қысқа? Тасымал. Тасымал 1

39 Балаларыма. Тасымал. Тасымал 1

40-41 Әліпбиді біліңдер. Әліпби. Әліпби 2

42-43 Әдепті қыз. Әліпби. Әліпби 2

44 Ұланы еркін елімнің. Әліпби. Әліпби 1

45 Бір атаның ұрпағы. Әліпби. Әліпби 1

46 Сәлем берем үлкенге. Сөйлеу мәдениеті. Сөйлеу мәдениеті. 1

47 Бәрінен де жақсы. Мәтін. Мәтін 1

48 Бала, бала, бала. Мәтін. Мәтін 1

49 Нұртай ата. Мәтін. Мәтін 1

50 Жәндіктер қысқа қалай қамданады? Мәтін. Мәтін 1

51 Әдептілік - әдемілік. Мәтін. Мәтін 1

52-53 Әдепті балалар. Мәтін. Мәтін 2

54 Нағашы жұрт. Мәтін. Мәтін 1

55 Қолғанат. Сөйлем. Сөйлем 1

56 Жеті ата. Сөйлем. Сөйлем 1

57 Шие тергенде. Сөйлем. Сөйлем 1

58 Телу. Сөйлем. Сөйлем 1

59-60 Көктем. Сөйлем. Сөйлем 2

61 Көктемдегі өзгеріс. Сөйлемдегі сөздердің байланысы.

Сөйлемдегі сөздердің байланысы.

1

62 Наурыз тойы. Сөйлемдегі сөздердің байланысы.

Сөйлемдегі сөздердің байланысы

1

63 Ұзынсары. Сөйлемдегі сөздердің байланысы. Сөйлемдегі сөздердің байланысы

1

64 Құс келді. Сөйлемдегі сөздердің байланысы. Сөйлемдегі сөздердің байланысы

1

65 Наурыз таңы. Сөйлемдегі сөздердің байланысы. Сөйлемдегі сөздердің 1

байланысы66 Мазмұндама. 1

67 Мал баласын сүйеді. Сөз. Сөз 1

68 Қой . Сөз. Сөз 1

69 Жылқы. Мағынасы қарама - қарсы сөздер. Қарама - қарсы сөздер.

1

70 Бөрте лақ. Ботақан. Құлыншағым. Қарсы мәндес сөздер туралы түсініктерін кеңейту.

Қарама- қарсы сөздер

1

71 Түйе. Мағынасы бір- біріне жуық сөздер. Қарама –қарсы сөздер

1

72 Түйе. Сөз мағынасы. Сөз мағынасы 1

73 Малдың пайдасы. Сөз. Сөз 1

74 Адам болам десеңіз. Заттың атын білдіретін сөздер.

Заттың атын білдіретін сөздер.

1

75-76 Б. Момышұлы. Заттың атын білдіретін сөздер. Заттың атын білдіретін сөздер.

2

77 Кішілерге қамқор бол. Заттың атын білдіретін сөздер.

Заттың атын білдіретін сөздер.

1

78 Шығыс жұлдызы. Заттың атын білдіретін сөздер.

Заттың атын білдіретін сөздер.

1

79 Үш би. Заттың атын білдіретін сөздер. Заттың атын білдіретін сөздер.

1

80 Жануарлар. Заттың атын білдіретін сөздер. Заттың атын білдіретін сөздер.

1

81-82 Ыбырай. Кім? кімдер? сұрағына жауап беретін сөздер.

Кім? кімдер? сұрағы 2

83 Малта. Заттың атын білдіретін сөздер. Кім? кімдер? сұрағы 1

84 Суретші ата Қастеев. Заттың атын білдіретін сөздер.

Кім? кімдер? сұрағы 1

85 Не тәтті? Заттың атын білдіретін сөздер. Кім? кімдер? сұрағы 1

86 Тұңғыш қазақ ғарышкері. Бас әріппен жазылатын сөздер.

Бас әріппен жазылатын сөздер.

1

87 Мақтаншақтар. Бас әріппен жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер.

1

88 Жусан. Бас әріппен жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер.

1

89 Жайлауда. Бас әріппен жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер.

1

90 Шығарма 1

91 Бәсіре. Бас әріппен жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер.

1

92-93 Өзендер. Бас әріппен жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер.

2

94 Диктант. 1

95 Бозша торғай. Заттың қимылын білдіретін сөздер.

Заттың қимылын білдіретін сөздер.

1

96 Шуақ. Заттың қимылын білдіретін сөздер. Заттың қимылын білдіретін сөздер.

1

97 Қайдан келдің, бауырсақ? Заттың қимылын білдіретін сөздер.

Заттың қимылын білдіретін сөздер.

1

98 Кел, балалар, оқылық! Заттың қимылын білдіретін сөздер.

Заттың қимылын білдіретін сөздер.

1

99 Ара адамды неге шағады? Заттың қимылын білдіретін сөздер.

Заттың қимылын білдіретін сөздер.

1

100-101 Бәйшешек. Заттың қимылын білдіретін сөздер. Заттың қимылын білдіретін сөздер.

2

102 Мазмұндама 1

103 Баланың тапқырлығы. Заттың қимылын білдіретін сөздер.

Заттың қимылын білдіретін сөздер.

1

104 Ләйлігүл. Заттың қимылын білдіретін сөздер. Заттың қимылын білдіретін сөздер.

1

105 Көктем сәні. Заттың сынын білдіретін сөздер. Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

106 Ынтымақ. Заттың сынын білдіретін сөздер. Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

107 Алтын шеттеуік. Заттың сынын білдіретін сөздер.

Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

108 Көктем. Заттың сынын білдіретін сөздер. Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

109 Гүлдер. Заттың сынын білдіретін сөздер. Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

110 Төрт мезгіл. Заттың сынын білдіретін сөздер. Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

111 Шығарма 1

112 Тіл қатады шөптер де. Заттың сынын білдіретін сөздер.

Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

113 Он саусақ. Заттың санын білдіретін сөздер. Заттың санын білдіретін сөздер.

1

114-115 Піл. Заттың санын білдіретін сөздер. Заттың санын білдіретін сөздер.

2

116 Санамақ. Заттың санын білдіретін сөздер. Заттың санын білдіретін сөздер.

1

117 Мамыр. Заттың санын білдіретін сөздер. Заттың санын білдіретін сөздер.

1

118 Жаңаша санамақ. Заттың санын білдіретін сөздер.

Заттың санын білдіретін сөздер.

1

119 Алты түлкі. Заттың санын білдіретін сөздер. Заттың санын білдіретін сөздер.

1

120 Бақылау диктанты. 1

121 Жыл бойы өткенді қайталау. 1

122 Ұшқыш болам. Заттың атын білдіретін сөздерді қайталау.

Заттың атын білдіретін сөздер

1

123 Аңдардың өзіндік белгілері. Заттың қимылын білдіретін сөздерді қайталау.

Заттың қимылын білдіретін сөздер

1

124 Бақылау диктанты 1

125 Жау, жаңбыр. Заттың сынын білдіретін сөздерді қайталау.

Заттың сынын білдіретін сөздер.

1

126 Жомарттың қарағайы. Заттың санын білдіретін сөздер.

Заттың санын білдіретін сөздер.

1

ЕҢБЕККЕ БАУЛУ

Авторлары: Б.Қалназаров,Ш.Идрисова,С Жолдасбекова,Д.Мадиева, М.Көбенов,П.Абашева,

(Алматыкітап)

І. ТҮСІНІК ХАТ

«Еңбекке баулу» оқу пәні бастауыш білім беру деңгейінде оқытылады және «Өнер және технология» білім беру саласына енеді. «Еңбекке баулу» оқу пәні оқушының көркем безендіру, бейнелеу, құрастыру сияқты негізгі көркемдік әрекеттері арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады. Еңбекке баулу тұлғаның эмоционалды-құндылық және сенсорлық мәдениетін дамытып, қоршаған орта мен өнердегі әсемдікті көру, бағалау және оларды өз қолымен жасау қабілеттіліктерін арттырады.

«Еңбекке баулу» оқу пәні әртүрлі өнер түрлері мен көркемдік әрекеттер мазмұнының кешені. Оқушылар «Еңбекке баулу» сабағында әртүрлі өнер шығармаларын көріп, қабылдау, зерделеумен қатар, дербес көркемдік шығармашылық әрекеттермен айналысады. Оқу материалына халықтық дәстүрлі және заманауи сәндік қолданбалы өнердегі ұлттық мәдени мұралар тәжірибесі негіз болып табылады.

«Еңбекке баулу» оқу пәнінің мақсаты – оқушының көркемдік шығармашылық әрекеттерін әсемдікті көру, қабылдау арқылы қалыптастыру, бейнелеу, безендіру, құрастыру сияқты көркемдік іс-әрекеттеріне қажетті дағдылары мен шеберліктерін шыңдау болып табылады және оқушылардың еңбекке деген оң көзқарастарын қалыптастыру.

«Еңбекке баулу» оқу пәнінің міндеттері: бейнелеу өнерінің түрлерімен (сәндік-қолданбалы өнер, кескіндеме, сурет (графика), мүсіндеу және сәулет өнері) таныстыру; оқушыларды әсемдікті бақылау, көру, зерделеу, эстетикалық сезімде әсерлену арқылы сурет салу, мүсін жасау, жапсырмалау және

құрастыру сияқты көркемдік әрекеттеріне баулып, үйрету; оқушыларға әртүрлі материалдармен (қағаз, бояу, мата, ермек саз, табиғи материалдар және заманауи технологиялық материалдармен

және т.б.) жұмыс жасаудың техникалық тәсілдерін меңгерту; көркем еңбек сабағында қолданатын арнайы терминдермен және ұғымдармен таныстыру.

«Еңбекке баулу» оқу пәнінің мазмүны төмендегідей бөлімдерді қамтиды:Техникалық еңбек. Қағаз, қатырма қағазбен, тоқыма, табиғи материалдармен, ағашпен және сымтемірмен, техникалық үлгілермен жұмыс.Көркем еңбек. Сәнді-қолданбалы қолөнер бұйымдарымен таныстыру: ұлттық киімдер, зергерлік бұйымдар, жиһаз, ыдыс-аяқтар, түрлі тұрмыс

бұйымдары; бұл бұйымдарды әртүрлі ою-өрнектер (геометриялық, зооморфтық, әсімдік) қолдану арқылы дайындау. Өру элементтерімен таныстыру. Дизайн. Көркем безендіру; түрлі түсті қағаздар мен матадан әртүрлі бұйымдарды құрастыру және жасау, оларды ұлттық ою-өрнек

элементтерін безендіруде қолдану.

Тұрмыстык, еңбек. Өзінің киімдерін, оқу жабдықтарын күту; гигиенаны сақтау; мектептің (сынып) аумағын жинаудағы бүкіл мектептік түрлі шараларға қатысу. Бөлме өсімдіктерін күту.

Бұл бөлімге сабақ уақытында жалпы жүктемеден оқу уақыты бөлінбейді, қажетті дағдылар оқу-тәрбие үрдісі барысында меңгеріледі.Оқушылардың жас ерекшелігі ескеріле отырып, бірінші, екінші сыныптардағы «Еңбекке баулу» пәнінің бағдарламасында «Дизайн» бөлімі

енгізілмеген, соңдай-ақ «Техникалық еңбек» бөліміңде ағаш және сымтемірмен жұмыс істеу түрлері көзделмеген.Тәрбиелей отырып үйрету (эстетикалық сезімін дамыту, еңбекке құрметпен қарауды дарыту, ұлттық мәдени мұраларды тиімді

пайдалану) ұстанымы – бұл шығармашылық пен оқу міндеттерінің бірлігінде тұжырымдалады. Үйретудің көрнекілік әдістері мен тәсілдері – шебер, суретші, сәулеткер және т.б өнер иелерінің шығармаларын, үлгілер және өзге көрнекі құралдарды оқушыларға көрсету; жекелеген заттарды, бұйымдарды зерделеп, қарап көру; бейнелеу, безендіру, құрастыру, тоқу, жапсырмалау және т.б. әдіс-тәсілдерді көрсету.

Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес қабылдау, ойлау, қиялдау қабілеттерін ескеру – олармен жұмыс жүргізуді үйретудің мазмұнын, әдістері мен тәсілдерін дұрыс құруға негіз болады.

Оқушылардың көркемдік шығармашылық жұмыстарды орындаудың сан алуан техникасын (сурет салу, мүсіндеу, жапсырмалау, құрастыру және т.б.) білуі, әртүрлі бейнелеу шеберліктерін (қылқаламмен, бояумен, қайшымен, стекамен және т.б. жұмыс істеу) меңгеру барысында көркемдік әрекеттері бейнелеу, безендіру, құрастыру сияқты көркемдік әрекеттердің үш формасының негізінде іске асырылады.

Бастауыш мектептің төменгі сынып оқушысында көркемдік әрекеттердің бір түрі екінші түрінен ажырамастай, тұтас қабылданады, себебі бала ойын түрінде өнер түрлеріндегі бейнелеу, безендіру, құрастыру әрекеттерімен жүйелі түрде айналысады.

Оқу жылындағы барлық сағат саны:1 сынып - аптасына 2 сағат – барлығы – 68 сағат;2 сынып - аптасына 2 сағат – барлығы – 68 сағат;3 сынып - аптасына 2 сағат – барлығы – 68 сағат;4 сынып - аптасына 2 сағат – барлығы – 68 сағат.

«Еңбекке баулу» оқу пәні мазмұнының вариативті бөлігі бастауыш білім берудің Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты шеңберінде дайындалған қосымша оқу бағдарламаларын іске асыруға бағытталған. Көркемдік білім мазмұнындағы кескіндеме, мүсіндеу, керамика, көркем кестелеу, тоқу, құрастыру және заманауи көркемдік материалдармен жұмыс жасау технологиясын тереңірек оқытып, үйрету үшін және «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру үшін төмендегідей қосымша сабақтарды ұсынуға болады:

1 сыныпта: «Түрлі-түсті әлем», «Туған өлкенің сұлу табиғаты», «Әсем қала-Астана».2 сыныпта: «Өнер мұражайлары», «Көне ескерткіштер». 3 сыныпта: «Халық қол өнер шеберлері», «Шебер қолдар».4 сыныпта: «Әсемдік әлемінде», «Дизайн», «Мемлекеттік рәміздер».

ІІ. ОҚУ ПӘНІНІҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ

1 СЫНЫП(барлығы 68 сағат, аптасына 2 сағат)

Техникалық еңбек (48 сағат)Қағаз, қатырма қағазбен жұмыс (20 сағат)

Техникалық мәліметтер. Қағаздың маңыздылығы, қасиеттері, ерекшеліктері. Қағаздың түрлері, қолданылуы. Түс үйлесімділігі. Желімнің түрлері. Қиып жапсыру. Оригами. Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау. Жұмыс орнын дай-ындау.

Жұмыста қолданылатын әдістер. Бүктеу, қаттау өлшеу, белгілеу, сызу, жырту, қию, желімдеу. Материалдарды үнемдеп пайдалану.Шамамен берілетін тапсырмалар. Қиып жапсыру: бағдаршам, оюлар, гүл. Оригами: құс, балық, үйрек, бақа, қамзол, қалпақ, мысық.

Жасайтын бұйымдар: хатқалта, шырша ойьншықтары, тұқым салатын қалташық, ойыншық, қорап, зырылдауық. Композиция құрастыру.Тоқыма материалдармен жұмыс (8 сағат)

Техникалық мәліметтер. Маталардың түрлері, қолданылуы. Өңі, теріс жағы. Матаны қию. Жіптердің түрлері, қолданылуы, ерекшеліктері. Жіпті қажетіне қарай үзу, ұшын түйіндеу. Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалалық-гигиеналық талаптарды орындау. Жұмыс орнын дайыңдау.

Жұмыста қолданылатын әдістер. Өлшеу, белгілеу, пішу, қию, үзу, желімдеу. Мата мен жіптерді үнемдеп пайдалану.Шамамен берілетін тапсырмалар. Жасайтын бұйымдар: кітап арасына салатын қыстырғыш жолақ, шашақ бау, жіптерді өру. Матадан қиып

жапсыру: ою-өрнектер, қоян. Жіп және мата түрлерінен жиынтықтар (коллекция) дайындау. Композиция құрастыру.Табиғи материалдармен жұмыс (14 сағат)

Техникалық мәліметтер. Табиғи материалдардың қасиеттері, олардың қолданылуы. Демалыс орындарына экскурсия. Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтаужәне тазалық-гигиеналық талаптарды орындау. Жұмыс орнын дайындау.

Жұмыста қолданылатын әдістер. Өлшеу, белгілеу желімдеу, біріктіру. Материалдарды үнемдеп пайдалану.Шамамен берілетін тапсырмалар. Жасайтын бұйымдар:ыдыс-аяқтар, көкөніс, жеміс-жидектер, балық, құс, көбелек, үйрек, желкенді

қайық, балапан, қоян. Композиция құрастыру «Құмырадағы гүлдер».

Техникалық үлгілеу ( 6 сағат)Техникалық мәліметтер. «Конструктор» бөлшектерімен таныстыру. Дайын жиынтықтармен бұйымдарды құрастыру туралы мәлімет.

Үлгілер, модельдер және техникалық суреттер туралы түсінік. Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау. Жұмыс орнын дайындау.

Жұмыста қолданылатын әдістер. Әртүрлі бұйымдарды құрастыру. Бұранда, гайканың көмегімен бөлшектерді біріктіру, босату, қатайту.Шамамен берілетін тапсырмалар. Құрастыратын бұйымдар: таразы, әткеншек, арба, саты, көтергіш кран; геометриялық пішіндер (үшбұрыш,

төртбұрыш, шаршы).

Көркем еңбек (20 сағат)Ұлттық киімдер (10 сағат)

Техникалық мәліметтер. Ұлттық киімдердің түрлері. Жазда және қыста киетін киімдер. Әйелдер мен ерлер киімдерінің түрлері. Түрлі материалдардан киімдерді қиып жапсыру. Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау жөне тазалық-гигиеналық талаптарды орындау. Жұмыс орнының тазалығын сақтау.

Жұмыста қолданылатын әдістер. Пішу, өлшеу, белгілеу, қию, біріктіру. Материалдарды үнемдеп пайдалану.Шамамен берілетін тапсырмалар. Жасайтын бұйымдар: берік, сәукеле, тақия, шапан, қамзол, көйлек, етік, мәсі, кебіс, шалбар, белдік.

Ыдыс-аяқтар (4 сағат)Техникалық мәліметтер. Мүсін туралы түсінік. Түрлі заттардан жасалынатын ыдыс-аяқтар. Оларды безендіру. Қауіпсіздік техникасы ережелерін

сақтау және тазалык-гигиеналық талаптарды орындау.Жұмыста қолданылатын әдістер. Сазбалшық пен ермексаздан түрлі ыдыс-аяқтарды мүсіндеу, өрнектеп безендіру. Қағаз бен матадан ыдыс-

аяқтарды қиып жапсыру. Өлшеу, кұрастыру, кию, желімдеу. Шамамен берілетін тапсырмалар. Жасайтын бұйымдар, оларды безендіру: кесе, тегене, шөміш, қасық, леген, тостақ, керсен.

Зергерлік бұйымдар (4 сағат)Техникалық мәліметтер. Зергерлік бұйымдардың тұрмыста қолданылуы. Зергерлік бұйымдарды ою-өрнекпен безендіру. Қауіпсіздік техникасы

ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналык талаптарды орындау. Жұмыста қолданылатын әдістер. Жүмсақ сымдарды ию, қию, бөлу, орау, байлау.

Шамамен берілетін тапсырмалар. Жасайтын бұйымдар: жүзік, білезік, сырға, түйме, қапсырма.Ұлттық бұйымдар (2 сағат)

Техникалық мәліметтер. Ұлттық бұйымдардың түрлерінің маңызды қызметі және тұрмыста қолданылуы. Ою-өрнектермен безендіру. Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау. Жұмыс орнын дайындау.

Жұмыста қолданылатын әдістер. Материалдарды пішу, белгілеу, сызу, жырту, қию, желімдеу, құрастыру, біріктіру. Материалды үнемдеп пайдалану.

Шамамен берілетін тапсырмалар. Жасайтын бұйымдар: құрақ жастықша, сырмақ, алаша, кілем.

Жылына 68 сағат Аптасына 2 сағат

№ Сабақтың мақсаты. Негізгі түсініктер

Оқулық беті

Сағат саны Күні қорытынды

жоспар бойын

ша

нақты

Техникалық еңбек (48 сағат)

Қағаз, қатырма қағазбен жұмыс (20 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс-техникалық мәліметгер;-жазық бұйымдар.

-қағаз, қатырмақағаздан көлемді бұйымдар жасау:-қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау. Жұмыс орнын дайындау.

1 Қағаздың түрлері мен қасиеттері

Өлшем.Бүктеу.Желімдеу

1

2 Қайшымен жұмыс істеу ережесі.Қайшымен қағазды қию тәсілдері

Өлшеум.Дайындық 1

3 Заттардың түсі мен пішіні Қаптау.сызба. 14 Геометриялық фигуралардан

автомобиль құрастыруҚаптау 1

5 Дөңгелек бөлшектерден дельфин және кит құрастыру

Сызба.Өлшем.Ұзындығы, ені, биіктігі

1

6 Қатырма қағаздан кітап арасына салатын белгі жасау

Сызба.Өлшем.Ұзындығы, ені, биіктігі

1

7 Хатқалта жасау Циркуль.Шеңбер.Радиус.Диаметр.

1

8 Оригами.Бақа жасау Өлшем.Бүктеу 19 Оригами.Көгершін жасау Өлшем.Бүктеу 1

10 «Көктем нұры шуақты»Коллаж 111 «Мерекеңізбен!»Панно 112 «Наурыз мерекесі құтты 1

болсын!»13 Аппликация 114 Гүл мен көбелек.Оригами 115 Қарлығаш жасау 116 Қағазды бүкпелеу арқылы тауыс

жасау1

17 Желқағар жасау 118 Шырша жасау 119 Шырша ойыншықтарын жасау 120 Жаңа жылдық ашықхат жасау 1

Тоқыма материалдармен жұмыс (8 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс-техникалық мәліметтер;-маталардың түрлері, олардың қолданылуы

-жасаңды маталар; -жұмсақ ойыншықтар жасау технологиясы. Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау;-жұмыста қолданылатын әдістер;-өлшеу, белгілеу, қию, түйме қадау, тігу; -материалды үнемдеп пайдалану.

1 Мата және жіп 12 Тігін құрал-жабдықтары.Ине

түрлеріІшкі және сыртқы тігіс

1

3 Тігіс түрлері.Инені сабақтау «Крестик» тігісі 14 Көктеп тігу Жөрме тігіс 1

5- 6 Жіп өру Оң, теріс жақтары

2

7 Матамен аппликациялық жұмыс орындау

Кестелеу 1

8 Матамен аппликациялық жұмыс орындау

Пішу, өлшеу 1

Табиғи материалдармен жұмыс (14 сағат)Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс

-техникалық мәліметтер;-табиғи материалдардың түрлері.

-терек үлпілдегі, ағаш қанатшаларының, сабанның ерекшелігі, қолданылуы;-қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орыңдау;

-жұмыста қолданылатын әдістер;-кесу, жону, желімдеу, біріктіру

1-2 Табиғат және адам Тоз 23-4 Табиғатқа саяхат Жалпақ, көлемді материал 25-6 Табиғи материалдарды сақтау 27-8 Кептірілген өсімдіктерден

аппликация жасауПропорция 2

9-10 Табиғи материалдардан тырна жасау Композиция 211-12 Құмыраны әртүрлі

материалдармен әшекейлеу2

13-14 Жаңғақ пен ермексаздан тасбақа жасау

2

Техникалық үлгілеу ( 6 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс-техникалық мәліметтер;-электр жүйелері.

-қарапайым шартты схемалар (гальваникалық элементтер, батареялар, электр шамы, электрқондырғылар, электр желісі, олардьі біріктіру);-қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау;жұмыс орнын дайындау;-жұмыста қолданылатын әдістер; -«Конструктор» бөлшектерін жинау; -қозғалмалы және қозғалмайтын бөлшектерді босату, біріктіру.

1 Конструктормен жұмыс Конструкторлеу 12 Тікұшақ құрастыру Болт, шеге 1

3-4 Темір конструктор бөлшектерінен машина құрастыру

Қозғалмалы біріктірулер

2

5-6 Асүйге қажетті үстел мен орындық құрастыру

2

Көркем еңбек (20 сағат)Ұлттық киімдер (10 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс-техникалық мәліметтер;

-ұлттық киім түрлері, оларды безендіру-әртүрлі материалдардан (қағаздан, матадан) ұлттық киімдердің үлгілерін пішу, тігу, безендіру; -қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау;-жұмыс орнын дайындау;-жұмыста қолданылатын әдістер:пішу, өлшеу, белгілеу, қию, тігу,

желімдеу;-материалды үнемдеп пайдалану.

1-3 Қамзол жасау 34-6 Сәукеле жасау 37-9 Тақия жасау 310 Шығармашылық сабақ 1

Ыдыс-аяқтар (4 сағат)

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс-техникалық мәліметтер;

-ұлттық ыдыс-аяқ түрлері, олардың тұрмыста қолданылуы. -қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау;-жұмыста қолданылатын әдістер:өлшеу, болу, желімдеу, біріктіру, мүсіндеу, безендіру.

1 Жемістер мен көкөністер жасау 12 Ермексазбен жұлдызқұрт жасау 13 Ермексаздан ожау жасау 14 Ермексаздан кесе жасау 1 Зергерлік бұйымдар 4 сағат

Оқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс-техникалық мәліметтер;

-сәнді-қолданбалы қолөнер.-зергерлік бұйымдарды жасау технологиясы;-мұражай, шеберханаларға экскурсия;-қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау;-жұмыста қолданылатын әдістер: Белгілеу, өлшеу, ию, қию, біріктіру, құрастыру

1 Салпыншақ сырға және бұрама сырға жасау

Фольга, өрнек 1

2 Зергеплік бұйымдарды ою-өрнектермен әшкейлеу

1

3 Білезік жасау 14 Қағаздан алқа жасау 1

Ұлттық бұйымдар 2 сағатОқушылар білуі тиіс Оқушылар қолдана алуы тиіс

-техникалық мәліметтер;-ұлттық бұйымдар жасау технологиясы.

-ұлттық бұйымдарды жасауда ою-өрнектердің алатын орны, түс үйлесімділіктері;-қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және тазалық-гигиеналық талаптарды орындау;-жұмыста қолданылатын әдістер:бүктеу, қаттау, қию,

біріктіру, желімдеу;-материалды үнемдеп пайдалану

1 Сырмақ сырын ұғайық.Көрпе жасау

Сәндік-қолданбалы қолөнер

1

2 Кілемше тоқу Ою 1

Бейнелеу өнері1 сынып

Авторлары:Қ.О.Жеделов.С.К.Шапкина(Алматыкітап)

І ТҮСІНІК ХАТ

Бұл бағдарлама мектептің бастауыш білім беру деңгейіндегі «Өнер» білім саласына енетін «Бейнелеу өнері» оқу пәні бойынша білім мазмұнының міндетті минимумына және оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды рәсімдейтін Қазақстан Республикасының жалпыға міндетті мемлекеттік білім беру стандарты негізінде әзірленді.

Мектептің бастауыш білім беру деңгейінде оқытылатын «Бейнелеу өнері» оқу пәні Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептердің типтік оқу жоспарының инвариантты бөлімінде аптасына 1 сағаттық оқу жүктемесі беріліп, «Өнер» білімдік аймағына кіреді.

Бастауыш білім беру деңгейінде бейнелеу өнері пәнін оқытудың негізгі мақсаты – оқушылардың қоршаған әлемді бейнелі қабылдау көркем-шығармашылық қабілеттері мен бейімділігін дамыту және сезімдік, эмоционалды-құндылықтәжірибелерін терендетіп, байыту болып табылады. Негізгі оқу – тәрбие міндеттері:

– оқушылардың көркем-шығармашылық қабілеттері мен бейімділігін, ой ұшқырлығы мен бейнелі көрермеңік зейінін, заттар мен қоршаған ортаға деген эстетикалық құндылық қатынасын дамыту, шығармашылық жеке тұлғасын қалыптастыру;

– композициялық зандылықтар, түстану, натураға қарап,еске түсіру және көз алдына елестету бойынша сурет салу негіздеріне үйрету;

– салынған суреттегі форма, тепе-теңдік, көлем, перспектива, жарық пен көлеңке, композицияға ерекше назар аударуға үйрету;– кеңістік ұғымдарын, болмысты көркем-бейнелі қабылдауын қалыптастыру, оның әсемдігі мен түс байлығының үйлесімділігін

түсіне отырып, түстүйсігін дамыту;– отандық және әлемдік өнер және мәдени мұралар құндылықтарды бағалай білу біліктіліктеріне баулу.Бағдарламаны құрудың негізгі ұстанымына пәндік интеграциялау ұстанымы, тәрбиелей отырып үйрету ұстанымы, оқытып,

үйретудің көрнекілік әдістері мен тәсілдері және шығармашылық-әрекеттік ұстанымдар жатады.Пәнаралық байланыс, кіріктіре оқыту ұстанымы – бейнелеу өнеріндегі сурет салу, еңбекке баулудағы құрастыру, безендіру

элементтерін кіріктіру арқылы көркемдік білім мазмұны мен шығармашылық іс-әрекеттерді тұтастықта құруды қамтамасыз етеді. Бұл ұстанымның маңыздылығы – білім мазмұны жақын пәндердің ортақ пәнге қатысты элементтерін интеграциялау арқылы оқушылардың әлемді тұтас қабылдай алу қабілетін қалыптастыру болып табылады.

Тәрбиелей отырып үйрету (эстетикалық сезімін дамыту, еңбекке құрметпен қарауды дарыту, ұлттық мәдени мұраларды тиімді пайдалану) ұстанымы – бұл шығармашылық пен оқу міндеттерінің бірлігінде тұжырымдалады.

Үйретудің көрнекілік әдістері мен тәсілдері – шебер, суретші, сәулеткер және т.б өнер иелерінің шығармаларын, үлгілер және өзге көрнекі құралдарды оқушыларға көрсету; жекелеген заттарды, бұйымдарды зерделеп, қарап көру; бейнелеу, безендіру, құрастыру, тоқу, жапсырмалау және т.б. әдіс-тәсілдерді көрсету.

Шығармашылық іс-әрекеттер ұстанымы - оқушылардың көркемдік шығармашылық жұмыстарды орындаудың сан алуан техникасын (сурет салу, мүсіндеу, жапсырмалау, құрастыру және т.б.) білуі, әртүрлі бейнелеу шеберліктерін (қылқаламмен, бояумен, қайшымен, стекамен және т.б. жұмыс істеу) меңгеру барысында көркемдік әрекеттері бейнелеу, безендіру, құрастыру сияқты көркемдік әрекеттердің үш формасының негізінде іске асырылады.

Жас ерекшеліктерін ескеру ұстанымы. Бастауыш білім беру деңгейінің негізі сурет салу, бояумен жұмыс, аппликация, мүсіндеу, көлемді заттарды жапсырмалау және сәндік-безендіру іс-әрекеттері жатады. Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес қабылдау, ойлау, қиялдау қабілеттерін ескеру – олармен жұмыс жүргізуді үйретудің мазмұнын, әдістері мен тәсілдерін дұрыс құруға негіз болады.

Қоршаған орта болмысын зерделеу және бақылаумен байланысты затқа, натураға қарап сурет салу сабақтың маңызды формасы және бағдарламаны жақсы меңгерудің негізгі шарты болып табылады. «Бейнелеу өнері» оқу пәні өнердегі көркемдік мәнерлеу құралдарын (түс, сызық, дақ, силуэт, композиция, пішін мен тепе-теңдік, ырғақ, көлем, құрылым, кеңістіктік, жарық, сәуле, көлеңке) тану арқылы оқушыларды көркемдік-шығармашылық іс-әрекеттерге баулиды.

«Бейнелеу өнері» оқу бағдарламасының білім берудің жаңа тұжырымдамасына бағытталғандығы – оқушылардың әртүрлі өнер түрлеріндегі көркемдік-шығармашылық әрекеттерін меңгеру, өнегелі, көркемдік-эстетикалық құндылықтарды ажырату, өнер туындылары мен мәдениет шығармаларының ерекшеліктерін бағалау біліктілігін қалыптастырады. Тұлғаның өзін-өзі білімдендіру, өзін-өзі айқындау, күнделікті өмірдегі кездейсоқ жағдайда жол табу қабілеттіліктерінің дамуын қалыптастыратын көркемдік-эстетикалық әрекеттерді дамыту бағытын ұстанады.

Бастауыш мектептің төменгі сынып оқушысында көркемдік әрекеттердің бір түрі екінші түрінен ажырамастай, тұтас қабылданады, себебі бала ойын түрінде өнер түрлеріндегі бейнелеу, безендіру, құрастыру әрекеттерімен жүйелі түрде айналысады.

Бағдарлама пән бойынша базалық білім мазмұнын сипаттаудан, сыныптар бойынша жіктелген оқу жүктемесінен, бастауыш білім беру деңгейіндегі оқушылардың дайындық деңгейіне оқу үрдісінің межелік кезеңінде (4 сынып) қойылатын талаптардан тұрады.

Сабақ түрлеріне қарай уақытты бөлу төмендегідей қарастырылады және мұғалімнің қойылған міндеттерді шешудегі шығармашылық шешімін шектемейді.

«Бейнелеу өнері» пәні бойынша оқу материалының тақырыптық бөлінуіБастауыш білім беру деңгейі

( Барлығы 34 сағат, аптасына 1 сағат)

Оқу материалы 1сынып

Кесіндеме 12Графика 6Сәндік

қолданбалы өнер

12

Мүсін өнері

4

Сәулет өнері

-

Барлығы 341 сыныпта – аптасына 1 сағат, жылына – 34 сағат;Бағдарлама өзара бір-бірімен байланысты екі бөлімді зерделеуді ескереді: біріншіден, отандық және шетел өнер шеберлерінің (әр

түрлі техникада орындалған) бейнелеу өнері; екіншіден, өзіндік көркем шығармашылық іс-әрекеттер.Оқу бағдарламасында:

- бейнелеу өнері түрлері: графика, кескіндеме, мүсін, сәндік қол өнер, сәулет өнері.- әр түрлі жанрлар: портрет, табиғат, натюрморт, тарихи, анималистік; бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары: сурет, түс, композиция, перспектива;- бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары: сурет, түс, жарық, композиция, перспектива және т.б. қарастырылған.

Типтік оқу жоспарында бағдарламаның өзегі ретінде оқушының ата-анасының белсенді қатысуымен «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламаны мектеп қабырғасында, мектептен тыс іске асыруға септігін тигізетін практикалық жұмыстар, сұхбат, саяхат, көрмелік есеп беру, пленэр (фр. сөзінен en plein air «ашық ауада» деген мағынаны береді) және т.б. мәдени іс-шаралар қолданылады.

ІІ. ОҚУ ПӘНІНІҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ «Бейнелеу өнері» оқу пәні жайлы ұғым. Көркемдік сауаттылық негіздері. Бейнелеу, сәндеу және құрылымдық формадағы іс-

әрекеттер жайлы ұғым негіздері. Бейнелеу өнері түрлерінің негіздерімен, суретшілер мен халық шеберлерінің шығарма туындыларымен таныстыру. Адам өміріндегі пластикалық өнер түрлерінің алатын орны жайлы түсініктер негізі.

Көркемдік мәнерлеу құралдары (жарық пен көлеңке, түс, тон, көлем, пропорция, кеңістік, ырғақ, силуэт, фактура, контур, дақ, сызық, штрих, симметрия, симметрия, контраст, нюанс, тепе-теңдік) бейнелеу, безендіру, сәндеу, құрылымдау өнеріндегі композициялық шешім ретінде.

Қазақстаннның алдыңғы қатарлы көркемдік мұражайлары (Ә.Қастеев атындағы мемлекеттік өнер мұражайы, Қазақстан республикасының президенттік мәдениет орталығы, Мемлекеттік Третьяков галереясы, Орыс мұражайы, Эрмитаж, Пушкин атындағы бейнелеу өнері мұражайы, Лувр, Дрезден, Прадо галереясы және т.б.)

Кескіндеме. Жанрлар: табиғат, натюрморт, портрет, анималистік, тұрмыстық және тарихи жанрлар. Көркемдік материалдар: акварель, гуашь,

майлы бояулы борлар, түсті қарындаштар, гель массасымен толтырылған қаламсаптар және т.б.Графика. Графика бейнелеу өнерінің бір түрі ретінде. Сурет және бейнені баспа графикалаудың әртүрлі түрлері (сурет, акварель,

гравюра, литография, монотипия, аппликация және т.б.). Тушьпен және қаламмен салынған суреттер. Натураға қарап сурет салу. Қоршаған орта құбылыстарын салу. Еске түсіре отырып сурет салу. Графика өнері жайлы әңгіме сабақ. Графикалық суреттер салуға қажетті көркемдік материалдар. «Графика» курсы әр түрлі формадағы бұйымдар мен қоршаған орта құбылыстарын натураға қарап, еске түсіре отырып және көз алдына елестету арқылы сурет салуға бағыттайды; бейнелеу өнері жайлы әңгіме, пікір алысулар мен көркем шығарма туындыларын талдау.

Әр түрлі көркем графикалық материалдармен таныстыру. Олармен жұмыс жасау техникасы. Графикаға қатысты көркемдік мәнерлеу құралдары (сызық, нүкте, өң, штрих және т.б.).

Түстану. Негізгі, қосымша және аралас түстер. Реңк түрлері. Колорит. Өң (тон). Перспектива. Жарық пен көлеңке. Сызықтық бейнелеу. Композицияның негізгі заңцары.

Кескіндеме бойынша жұмысты жоспарлауда мұғалім көркем білімнің негізін құрайтын басты үш құрушының үйлесімділігіне көңіл бөлгені лазым: бейнелеу өнері шығармалары мен нақты объектілерді эмоционалды-эстетикалық қабылдау; кескіндеме сауаты теориясы бойынша білімді меңгеру; реалистік кескіндеме саласындағы көркем практикалық әрекеттер (білім, білік, дағдылар).

Оқу бағдарламасында табиғат аясына шығып сурет салу (пленэр), табиғат бояуларының өзгеруіне көңіл бөлу, әр түрлі көркем материалдарды техникалық орындау тәсілдерін меңгеру қарастырылады.

Бейнелеу өнерінде композиция ерекше орын алады. Композиция зандылықтарымен танысу және оларды қолдану бейнелеу өнерінің барлық түрінде болуы тиіс.

Сәндік қолданбалы өнерХалықтық сәндік қолданбалы өнер. Ою-өрнектер. Киім-кешек. Сәндік натюрморт, сәндік суреттер. Дизайн. Материалдар: гуашь,

түрлі-түсті қағаздар, мата, тері, ағашқа өрнектер салу және т.б. Майда пластика. Рельеф. Барельеф. Материалдар: мата қалдықтары, түрлі түсті пластик (косметикалық және с.с. босаған ыдыстар, қорапшалар) ермексаз, сазбалшық және т.б.

Оқушының тұлға ретіңде дамып, ұлттық рухта кемелденуі үшін дәстүрлі халық өнері негізімен, оның бай мұраларымен, құндылығымен таныстыру. Сәулет өнері.

Сәулет өнерінің түрлері, материалдары, бейнелеу-мәнерлеу құралдары. Әлемдік сәулет ескерткіштері. Қазақстан сәулет өнері ескерткіштері. Қазіргі заман сәулет өнері.

Суретші мамандығыОтандық және шетел суретшілерінің шығармалары. Дизайн. Көркем онер туындыларының мұражайларына, кормелеріне бару,

суретшілермен кездесулер, оқушылар жұмысының байқауын өткізу, белгілі қазақстандық және шетелдік суретшілер мен халықтық өнер шеберлерінің шығармашылық мұраларына арналған викторина, кештер ұйымдастыру.

Қазақстанның тарихи-мәдени мұралары. Тарихта ізі қалған көне ескерткіштер: археологиялық қазба жұмыстарынан табылған заттар. Монументалды өнер және сәулет өнері. Мәдени құндылықтар: өнегелі және эстетикалық мұраттар, мінез-құлық нормалары мен үлгілері. Өнегелі құндылықтар.

Табиғат аясында сурет салу (пленэр). Әртүрлі көркемдік материалдармен орындау техникасы.Композиция, композициялық шешімнің бейнелеу өнерінде алатын орны. Композиция заңдылықтарымен танысу. Бейнелеу өнерінің

әртүрлі түрінде кмпозициялық шешімді қолдану тәсілдері.1сынып (аптасына 1 сағаттан, барлығы 34 сағат)

«Бейнелеу өнері» пәні туралы ұғым. Қоршаған орта, табиғат құбылыстары жөне қоғам оқиғаларын эстетикалық-эмоционалды жағынан әсерлі қабылдау. Бейнелеу өнерінің негізгі түрлерімен, суретшілер мен халық шеберлерінің өнер шығармаларымен танысу.

Кескіндеме (12 сағат)Түстану (4 сагат). Негізгі түстер. Қосымша түстер. Аралас түстерді өз бетімен құрастыру. Колорит. Горизонт сызығы. Натураға

қарап, есте сақтау және көз алдына елестету бойынша кескіндемелік бейнелеу. Тақырыптық кескіндеме. Кескіндеме жайлы әңгіме-сабақ.Көркемдеуші материалдар гуашь (4 сагат). Ылғал қағаз бетіңде сурет салудың орыңдалу техникасы. «Менің кішкентай мысығым»

және т.б. тақырыптар. Лиссеровка техникасымен сурет салу. «Күзгі жапырақтар» және т.б. тақырыптар. Композициялық орталықпен таныс болу. «Колорит» тақырыбын қайталау.

Көркемдеуші материал темпера немесе майлы бояу (4 сагат). Кескіндеме (пастозды) орындалу техникасымен таныстыру. Композициялық орталық. Табиғат жанрымен танысу. Колорит.

Көкжиек сызығы. Тәуліктің әр түрлі уақтысындағы табиғат көрінісін бейнелеу. («Қысқы таң, «Күн батарда» және т.б. тақырыптары.). Суретші-кескіндемешілер Қ.Телжанов, Қ. Қожықов, Ә. Қастеев және т.б. шығармаларымен танысу.

Графика (6 сағат)Графикалық көркем материалдармен танысу (түрлі түсті қарындаштар, гель сиялы қаламсаптар, фломастерлер).Көркемдеуші материалдар - турлі-тусті қарындаштар (2 сагат). Тушьпен жұмыс жасау тәсілі. Көкжиек сызығы. Қозғалыс

қалпы. Композициядағы басты нәрсе. Түстерді жағу. Аспан түсті фонға сюжет элементтерін орналастыру. («Ауа шарымен саяхат жасау» және т.б. тақырыптар).

Көркемдеуші материалдар - пастель майлы борлары (2 сагат) бейнелеу-мәнерлеу ортасын туштау тәсілімен (тушевка) орындау. Аралас түстерді алу. Композициялық орта-лық. Колорит. Типизациялау заңдары. Қыс тақырыбына («Ақ қала орнатамыз» және т.б. тақырыптар) композициялар.

Көркемдеуші материалдар – гелъ, сиялы немесе қара пасталы қаламсап (1 сагат). Бейнелеу-мәнерлеу ортасының орындалуы: сызық, дақ. Композициялық орталық. Типтік жобаға келтіру. Табиғат жанрындағы композиция. Әр түрлі тұқымды ағаштар фактурасы.

Композициядағы басты кейіпкерлерді ағаштар жанында немесе т.б. көріністерде көрсету. («Ағаш бұтағында қонып отырған құс» және т.б. тақырыптар).

Көркемдеуші материалы - фломастер (1 сагат). Сызықтық суретті орындау техникасы. Портрет жанрымен танысу. Композициялық орталық. Типтік жобаға келтіру. Кейіпкер көңіл-күйін жеткізу тәсілдері. («Жайдары адам» және т.б. тақырыптар). Суретші кескіндемеші шығармаларымен (Е.Сидоркин және т.б.) танысу.

Сәндік қолданбалы өнер (12 сағат)Ұлттық қол өнер шеберлері, олардың шығармалары. Ою-өрнектер, олардың түрлері. Сәндік сурет, табиғат көрінісі, майда қағаз

пластикасы.Түрлі-түсті қарындаштар – көркемдеуші материалдар (3 сағат). Бейнелеу-мәнерлеу ортасы - туштау тәсілі. Стилизациялау.

Стиль. Мотив. Өрнек композициясы. Пішін мен түс гаммасы. Ритм. Сызықтық симметрия. Өрнектер, оны пайдалану. Өрнектер түрі. Геометриялық өрнектер. Ұлттық өрнектер. Әр түрлі халықтардың ұлттық киім-кешектері. Қазақ халқының ұлттық киімдері.

Көркемдеуші материалдар түрлі-түсті қағаздар. Техникалық өрнектер (3 сағат). Орындау техникасы - аппликация. Пішіндерді өзгерту. Мотив. Композициялық орталық. Түс пен пішіннің үйлесімділігі. Стиль. Жеміс-жидекгерді, гүлдердің әр түрлі түрін көрсететін композиция. («Күз тартуы» және т.б.тақырыптар). Стильдік жобаға келтіру. Ассоциация. Бейне. Мерекелік киімдер. Дизайн. Конфет қағаздарының эскизін жасау, аттарын тандау.

Көркемдеуші материалдар - гуашь, жуан, жіңішке қылқалам, паралон және т.б. (2 сагат). Орындалу техникасы-пастозды кескіндеме. Техникалық өрнектермен танысу. Түсті қағаздар дайындау. Фактура. Бояуларды араластыру. Колер. Материалмен тәжірибе жүргізу, оның ерекшеліктерін анықтау (Әр түрлі фактураларды: ағаш, үлпілдек, су, аспан, құрылыс материалдары, асфальт және т.б.). Пішін мен түстің үйлесімділігі. Стиль. Симметрия. Оттиск жасаудың қарапайым тәсілімен симметрия осі арқылы бейнені екінші таза бетке түсіру (хеппинг). Көбелектердің түрлі түсті бай бояуларын, инеліктің мөлдір түсті нәзік қанаттарын бейнелеу («Сиқырлы көбелек», «Жұмақ құсы» және т.б. тақырыптар).

Көркемдеуші материалдары - оқушылардың өздері дайындаган турлі-тусті қағаздар (2 сагат). Орындау техникасы - аппликация. Сәндік композиция. Заттық әлем мен табиғат мотивтері және оған деген көркем-эстетикалық қаты-нас. Фантазия. Типтік жобаға келтіру заңдылықтары. Композициялық орталықты ажырату. Колорит. Сәңдік сурет ретіңде орын-даған табиғат көрінісі. (Үлкен қалалардың мазмұнды бейнесін ашу. «Сиқырлы қала», «Шырынды жақсы көретіндер қалашық»).

Көркемдеуші материалдары - ватман қагазы немесе тусті барқыт қагаз (2 сагат).Орындау техникасы - қағаз пластикасы. Құрастыру. Дизайн. Бұйым эскизі. Орау. Мерекелік ойыншықтар жасау. Халық

шеберлерінің және кәсіби маман шеберлердің жұмыстарымен танысу.Мүсіндеу (4 сағат)Мүсін өнері жайлы мағлұматтар. Мүсіндеудің дәстүрлі тәсілдерімен танысу. Сазбалшықпен жұмыс. Жеке бөлшектерді біріктіру

тәсілдері. Жұмыр және рельефті мүсін түрлерімен (майда пластика) танысу.Көркемдеуші материалдары (2 сагат). Рельеф. Плинт. Өрнектер. Қазақтың ұлттық ою-өрнегіндегі рельефті өрнекті композиция

элементтерін орыңдау. Жұмыр мүсін (майда пластика). Қиял. Топтық шығармашылық жұмыс. Қиял ғажайып ертегі, аңыздағы және хайуанаттар паркіндегі әр түрлі жануарлар мен құстар бейнесі.

Көркемдеуші материалдары - сазбалшық, немесе ермексаз (2 сагат). Іші қуыс майда пластикалар - иірілген немесе есілген жіпшелерді немесе сазбалшықтан жасалған пластинкаларды орындау техникасы. Стилизациялау. Форма жарасымдылығы. Дизайн. Қазақ киіз үйінің макетін жасау. Суретші-мүсіншілер шығармаларымен танысу. Е.Мергенов, Б.Төлекеев жөне т.б.

Бейнелеу өнері Барлығы 34 сағат Аптасына 1 сағат

Кескіндеме 12 сағатТарау стандарты

Оқушы білуі тиіс Оқушы қолдана алуы тиіс- негізгі түстер.;- қосымша түстер;

-ылғал қағаз бетінде сурет салу техникасы, а ля прима-орындау техникасының бейнелеу, мәнерлеу құралдары - сызық, штрих, дақ.

- аралас түстерді өз бетімен құрастыру. - ассоциативті ойлауға композиция құрастыру;-колорит; көкжиек сызығы;- композициялық орталық.-типтік жобаға келтіру; фактура;- үй жануарларын бейнелейтін көп фигуралы композиция құрастыру

Түстану (4 сагат).№ Сабақтың мақсаты. Негізгі базалық

түсініктер Оқулық беті Сағат

саныКүні қорытынды

жоспар бойын

ша

нақты

1 Сурет салып үйренейік Негізгі түстер. Қосымша түстер

1

2 Жылы және суық түстер Колорит. Горизонт сызығы.

1

3 Түстер шеңбері 14 Бояу реңдері бойынша түстердің

үйлесуі1

Көркемдеуші материалдар гуашь (4 сагат). 1 Композиция.Алма Ылғал қағаз бетіңде

сурет салудың орыңдалу техникасы

1

2 Жапырақ.Затқа қарап сурет саламыз

Лиссеровка техникасы 1

3 Күзгі табиғат көрінісі 14 Көбелектер 1

Көркемдеуші материал темпера немесе майлы бояу (4 сагат).1 Натюрмотр саласыз Композициялық

орталық1

2 Хайуанатар бағы Колорит. 1

3 Құстардың суретін саламыз 14 Дала гүлдері 1

Графика (6 сағат)Көркемдеуші материалдар - турлі-тусті қарындаштар (2 сагат).

1 Құстар мен жануарларды мүсіндейік

Тушьпен жұмыс жасау тәсілі. Көкжиек сызығы

1

2 Сүйікті ертегілеріміздің кейіпкерлері

Композициядағы басты нәрсе. Түстерді жағу

1

Көркемдеуші материалдар - пастель майлы борлары (2 сагат)1 Қазақстан байтақ даласы Аралас түстерді алу.

Композициялық орта-лық

1

2 Қыс өрнегі Колорит. Типизациялау заңдары

1

Көркемдеуші материалдар – гелъ, сиялы немесе қара пасталы қаламсап (1 сагат).111

Қыс қызықтары Типтік жобаға келтіру. Табиғат жанрындағы композиция

1

Көркемдеуші материалы - фломастер (1 сагат).Композициялық орталық. Типтік жобаға келтіру

Сәндік қолданбалы өнер (12 сағат).Түрлі-түсті қарындаштар – көркемдеуші материалдар (3 сағат).

1 Ою-өрнек түрлері Стилизациялау. Стиль. Мотив

1

2-3 Қазақ ою элементерімен бедерлі композия орындау

Өрнек композициясы. Пішін мен түс гаммасы

2

Көркемдеуші материалдар түрлі-түсті қағаздар. Техникалық өрнектер (3 сағат).1 Гүл сыйлаймыз.Аппликация Пішіндерді

өзгерту. Мотив.1

2-3 Жаңа жылдық бетперде Композициялық орталық. Түс пен пішіннің үйлесімділігі

2

Көркемдеуші материалдар - гуашь, жуан, жіңішке қылқалам, паралон және т.б. (2 сагат).1 Менің туған өлкем 12 Мен жануарлардыжақсы көремін 1

Көркемдеуші материалдары - оқушылардың өздері дайындаган турлі-тусті қағаздар (2 сагат)1 Дизайн 2

Көркемдеуші материалдары - ватман қагазы немесе тусті барқыт қагаз (2 сагат).

1 Қазақ оюларының элементерімен бедерлі композиция орындау

1

2 Көктем 1Мүсіндеу (4 сағат)

Көркемдеуші материалдары (2 сагат).1 Менің қалам 12 Портрет 1

Көркемдеуші материалдары - сазбалшық, немесе ермексаз (2 сагат).1-2 Ақ пен қара 2