Vistkerfi sem undirstaða velferðar

Erindi byggt á :

Millennium Ecosystem Assessment

Tryggvi Felixson framkvæmdastjóri Landverndar

Umhverfisþing 2005

Megin niðurstaða víðtækrar úttektar:

• Síðustu 50 ár hefur maðurinn valdið hraðari og víðtækari breytingum á vistkerfum Jarðar en nokkru sinni fyrr til þess að afla sér fæðu, ferskvatns, viðar, trefja og eldsneytis. Þetta hefur valdið umtalsverðum og að megin hluta óafturkræfum breytingum á líffræðilegum fjölbreytileika á Jörðunni.

• Breytingar á vistkerfum hafa bætt velferð og efnahag manna, en þessi ávinningur hefur kostað mikið þar sem mörgum vistkerfum hefur hrakað hægt og bítandi. Þessi breyting hefur valdið meiri fátækt en ella hjá vissum hópum. Ef ekki verður snúist til varnar gegn þessari þróun mun hún draga umtalsvert úr þeirri þjónustu sem komandi kynslóðir geta notið frá vistkerfum Jarðar.

• Við höfum orðið vitni af hægri og bítandi hrörnun vistkerfa. Hröð hnignun sem ekki yrði hægt að stöðva gæti verið yfirvofandi.

• Það má stöðva þessa óheilla þróun. Til þess þarf að breyta í grundvallaratriðum pólitískri stefnu og framkvæmdum. Merki slíkra breytinga eru ekki til staðar í dag.

Focus: Ecosystem Services The benefits people obtain from ecosystems

Focus: Consequences of Ecosystem Change for Human Well-being

Til framleiðslu þarf: Vinnuafl /tækniþekkingu

Fjármagn/tæki Endurnýjanlegar auðlindir

Óendurnýjanlegar auðlindir

Viðhald endurnýjanlegra

auðlinda: jarðvegsviðhald loftgæðaviðhald loftslagsviðhaldvatnsviðhaldvatnshreinsunvarnir gegn sjúkdómum og sníkjudýrum

frjóvgun

Framleiðsla, auðlindir og vistkerfi

Þjónusta Staða

Fæða uppskera

húsdýr

fiskveiðar

fiskeldi

Villt dýr og plöntur

Trefjar timbur +/–

trefjaplöntur +/–

eldsneyti

Erfðaefni

Lífræn efnasambönd, lyf

Ferskvatn

Staða „lífsviðurværis-þjónustu”

Staða „viðhalds-, varnar- og menningarþjónusta” vistkerfa

Staða

Viðhalds- og varnarþjónusta

Loftgæðaviðhald

Loftslagsviðhald – hnattrænt

Loftslagsviðhald – svæðis- og staðbundið

Vatnsviðhald +/–

Jarðvegsviðhald

Vatns- og úrgangshreinsun

Sjúkdómavarnir +/–

Sníkjudýravernd

Frjóvgun

Varnir gegn náttúruvá

Menningarþjónusta

Andleg og trúarleg verðmæti

Fagurfræðileg verðmæti

Frístundir og vistvæn ferðaþjónusta +/–

Spilling vistkerfa getur dregið umtalsvert úr velferð manna

Heildarverðmæti þess að viðhalda vistkerfum getur oft á tíðum verið meira en að umbreyta þeim til annarra nota.

Engu að síður er oft farið út í umbreytingu vistkerfa þar sem einkahagsmunir eru meiri við umbreytingu þeirra en viðhald.

Vistkerfaþjónusta og þjóðhagsreikningar

Glötuð verðmæti vegna spillingar á þjónustu vistkerfa eru ekki færð til afskrifta í þjóðhagsreikningum

Vistkerfisþjónusta og auðlindir eins og málmar, næringarefni í jarðvegi og jarðefnaeldsneyti eru í hagrænu samhengi sambærileg við hverja aðra fastafjármuni.

Hefðbundnir þjóðhagsreikningar taka ekki tillit til eyðileggingar á auðlindum og vistkerfum.

Þjóð sem heggur niður skóg eða eyðileggur fiskimið færir tekjur af þessari starfsemi í þjóðhagsreikninga en greinir ekki frá því raunverulega eignartapi sem þessu fylgir.

Athugun frá árinu 2001 bendir til þess að nokkur lönd sem sýndu jákvæða eignarmyndum í þjóðhagsreikningum hafi í raun verið að ganga á þjóðarauð þegar áhrif þessarar nýtingar á auðlindir voru meðtaldar.

ViðbrögðTækniþróun

Stuðla að tækniþróun sem eykur afköst án þess að valda skaða á vistkerfum.

Endurreisa vistkerfi. Hvetja til tækniþróunar sem eykur orkunýtni og dregur

úr losun gróðuhúsalofttegunda. Atferli

Aðgerðir til að draga úr neyslu á þjónustu sem ekki er hægt að veita án þess að skaða vistkerfi.

Efla samfélagshópa sem byggja afkomu beint á þjónustu vistkerfa.

Þekking Afla þekkingar sem gerir kleift að leggja mat á verðmæti

vistkerfisþjónustu sem ekki hefur markaðsvirði og hafa þessar upplýsingar til hliðsjónar þegar teknar eru ákvarðanir um nýtingu auðlinda.

Efla getu samfélagsins til að takast á við þessi mál.

Maðurinn lifir af náttúrunni ...en ekki af tækninni.