1

วตถประสงคของการจดทำาคมอกระบวนการ1) เพอใหพนกงานเจาหนาทสามารถปฏบตงานดวยความถกตอง

รวดเรว มประสทธภาพ2) เพอใชเปนเครองมอในการฝกอบรม และใชเปนแนวทางปฏบต

ซงชวยเสรมสรางความเขาใจใหแกเจาหนาทไดชดเจน3) เพอใหพนกงานเจาหนาทผปฏบตงานใชเปนเอกสารอางองในการ

ปฏบตงาน

ขอบเขตคมอการลาดตระเวนเชงคณภาพ ครอบคลมการปฏบตงานการลาด

ตระเวนในพนทปาอนรกษ ตงแตการวางแผนกำาหนดพนทในการลาดตระเวน เพอตรวจปราบปรามการกระทำาผด การจดเกบขอมลดานพนธพชและสตวปา การนำาขอมลเพอใชในการบรหารจดการพนทอทยานแหงชาตและพนทเขตรกษาพนธสตวปา ทอยในความดแลของสำานกบรหารพนทอนรกษท 14 ทองท จงหวดตาก และจงหวดสโขทย

คำาจำากดความการลาดตะเวนเชงคณภาพ คอ ระบบการเดนลาดตระเวนในพนทปา

อนรกษ ทถกออกแบบและพฒนาขน โดยสมาคมอนรกษสตวปาประเทศไทย (WCS) เพอเสรมศกยภาพทงในการปองกน การปราบปราม และการจดการพนทโดยการนำาเทคโนโลยททนสมย โดยเฉพาะเทคโนโลยสารสนเทศ ภมศาสตร (GIS) การจดระบบการเกบ วเคราะห และประมวลผลขอมลทมประสทธภาพและเปนรปแบบเดยวกนในทกพนท

ความรบผดชอบ สำานกบรหารพนทอนรกษท 14 มหนาทรบผดชอบในการกำากบดแล

การปฏบตงานของอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาในการอนรกษคมครองพนทอนรกษ

แนวทางการดำาเนนงานของระบบลาดตระเวนเชงคณภาพ(Smart patrol operation guideline)

2

ระบบการลาดตระเวนเชงคณภาพ มการพฒนาใหเจาหนาทลาดตระเวนสามารถบนทกขอมลไดตามมาตรฐานสากล

การจดการ หากตองการใหไดผลสงสดควรมการแบงโซนสวนพนทจดการใหชดเจน

ควรมการแบงสวนการจดการในพนทใหชดเจน หนวยพทกษฯ ทกหนวย ในแตละสวนการจดการ ควรมความ

พรอมทงกำาลงคน อปกรณ ในการลาดตระเวนไดจรง

อปกรณทสำาคญในแตละชดลาดตระเวน เครองบนทกพกดภมศาสตร หรอ GPS กลองถายรปดจตอล คอมพวเตอร ทเกบฐานขอมลลาดตระเวน แบบฟอรมลาดตระเวนมาตรฐาน หองปฏบตการ (Operation room) ใชเปนทเกบฐานขอมล

ลาดตระเวน แผนทตดผนงใชวางแผน และประชมเจาหนาทลาดตระเวน (ขอนสามารถปรบใหเขากบสภาพการณในแตละพนทได)

รายละเอยดเชงปฏบต การบนทกขอมลตองทำาตามแบบฟอรมมาตรฐาน การบนทกขอมลตองมความสมำาเสมอ ทงปรมาณวนลาดตระเวน

และพนทครอบคลม ในแตละสวนการจดการพนท ระยะทางการลาดตระเวนในแตละเดอน ควรไดระยะไกล (ไมควร

เดนแครอบ ๆ หนวย) เสนทางลาดตระเวนควรกระจายครอบคลมพนทในสวนการจดการ

ของตนเอง (ควรเดนลาดตระเวนในเสนทางทเคยเดนดวย) ควรมการประชมประจำาเดอนของหวหนาชดลาดตระเวน เพอนำา

เสนอและสรปผลงานรายงาน ใหกบผบงคบบญชา

ปจจยความสำาเรจของระบบลาดตระเวนเชงคณภาพ

3

ระบบการลาดตระเวนเชงคณภาพ จะเกดขนในพนทอนรกษไดจรง ตองการองคประกอบดงน

1) หวหนาพนทตองเขมแขง มลกษณะเปนผนำา ตงใจปฏวตการทำางานใหการทำางานอยบนพนฐานของขอมล

2) พนทตองมผชวยทเขมแขง รบผดชอบงานลาดตระเวน และมความเปนนกวชาการในตวดวย

3)ขวญและกำาลงใจด เจาหนาทลาดตระเวน ตองมขวญและกำาลงใจ และการสนบสนนทด

4) ตดตามผลตอเนอง เจาหนาทลาดตระเวนทไดรบการฝกอบรมตามหลกสตร ตองไดรบการตดตามผลอยางตอเนองจากผบงคบบญชาในพนท และหนวยเหนอ จากประสบการณพบวาการฝกอบรมเพยงอยางเดยว ไมสามารถจะทำาใหเกดระบบลาดตระเวนทดได

5) คาเสบยงอาหารสนบสนน ควรมคาเสบยงอาหารใหชดลาดตระเวนใชจาย ตามความเปนจรง ไมใชใหชดลาดตระเวนจดหาโดยควกกระเปาตวเอง เรองนอาจเปนปญหาในเชงงบประมาณของรฐ จงอาจตองอาศยพลงสนบสนนจากองคกรเอกชนดวย

6) นโยบายระดบบรหารตองจรงจงและเขมแขง ตองไดรบการสนบสนนในเชงนโยบายอยางจรงจง จากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช และกระทรวงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

7) ผบรหารตองโปรงใส ใจกวาง ผบรหารตองพรอมรบกบขอมลในดานลบและใหโอกาสแกไข เชน การลาสตว ตดไมในพนทในระยะแรกของการดำาเนนการอาจพบปจจยคกคามเปนปรมาณมาก แตตองใหโอกาสพฒนาระบบใหเขมแขง แลวตรวจวดแนวโนมปจจยคกคามซงควรจะลดลงเมอเวลาผานไปจงไมควรลงโทษโยกยาย โดยไมใหโอกาสผปฏบตไดแสดงศกยภาพการใชระบบน

8) มการฝกทบทวนเปนระยะ การฝกทบทวนควรมเปนระยะ เพอใหเกดความตนตว

4

แผนผงแสดงการปฏบตงาน (Work Flow)

ประชมเจาหนาทเพอวางแผนการลาดตระเวน

ฝกอบรมเจาหนาทผปฏบตงานลาดตระเวน

เจาหนาทออกลาด ตระเวนเกบขอมล

มาตรฐานขอมล

ชนดสตวปา

5

วงจรการจดการของ MIST ในระบบการบรหารจดการพนทอนรกษ

ขอมลดบ

การนำาเขา / ถายโอน /

เกบรวบรวม /

ขอมลทวเคราะหแลว

การจดการ

ชนดของขอมลทบนทก

- การวางแผน - จดการ

6

ขนตอนนอกวงจรการจดการ1. ชนดของขอมล จะถกกำาหนดตามแนวทางการจดการทเหมาะสมใน

แตละพนท2. ชนดสตวหรอพชทตองการจะถกกำาหนดลงในโครงสรางของขอมล

MIST3. มาตรฐานการเกบขอมลตามแบบฟอรมจะถกออกแบบใหเหมาะสม

กบพนทขนตอนในวงจรการจดการ

4. เจาหนาททำาการลาดตระเวนเกบขอมล5. ขอมลดบถกบนทกในแบบฟอรมมาตรฐาน (Data form)6. ระบบ MIST มการนำาเขาขอมล การถายโอน การจดเกบเปนระบบ

การวเคราะห และรายงาน7. มขอมลทวเคราะหแลวและเปนประโยชนตอการจดการ

(Information)

7

8. การดำาเนนการจดการตามขอมลทวเคราะหแลว ซงนำาไปสขอ 99. การตดสน วางแผน ดำาเนนการ และการบงคบใชกฎหมาย

ขนตอนการปฏบตงานการลาดตระเวนเชงคณภาพ มการพฒนาใหเจาหนาทลาดตระเวน

สามารถบนทกขอมลไดตามมาตรฐานสากล โดยมรายละเอยดการดำาเนนงาน ดงน

1)การเตรยมการมาตรฐานขอมล ดงน1.1 ตองมการกำาหนดชนดขอมล ตามแนวทางการจดการท

เหมาะสมในแตละพนท ชนดสตวปาหรอพชทตองการจะถกกำาหนดลงในโครงสรางของขอมล และมาตรฐานการเกบขอมลตามแบบฟอรมจะถกออกแบบใหเหมาะสมกบพนท

2) การบรหารจดการ 2.1 ประชมเจาหนาทของอทยานแหงชาตหรอเขตรกษาพนธ

สตวปาเพอวางแผนการดำาเนนการลาดตระเวน ไดแก- การกำาหนดพนทในการลาดตระเวน โดยการแบงสวนการ

จดการพนทใหชดเจน ตามพนททหนวยพทกษอทยานหรอหนวยพทกษปารบผดชอบ

2.2 จดฝกอบรมเจาหนามผปฏบตงานลาดตระเวน เพอใหมความเขาใจในจดประสงคของการลาดตระเวน ตลอดจนมความรในการใชอปกรณตาง ๆ เชน

- การใชเครองหาพกดดวยดาวเทยมหรอ GPS- การใชกลองถายรป Digital- ความรเกยวกบการวดขนาดรองรอยสตวปา- การกรอกขอมลลงในแบบฟอรมการบนทกขอมล

2.3 เจาหนาทผปฏบตงานลาดตระเวนออกตรวจลาดตระเวนในพนทรบผดชอบตามแผนทกำาหนดและเกบขอมล

2.4 ขอมลดบถกบนทกในแบบฟอรมมาตรฐาน (Data Form)

8

2.5 การนำาเขาขอมล การถายโอน การจดเกบเปนระบบ การวเคราะหและรายงาน

2.6 มขอมลทวเคราะหแลวและเปนประโยชนตอการจดการ (Information)

2.7 การดำาเนนการจดการตามขอมลทวเคราะหแลว ซงนำาไปส2.8 การตดสน การวางแผน การดำาเนนการ และการบงคบใช

กฎหมาย

สาระสำาคญ1.การสรางมาตรฐานของการเกบขอมล (Data

collection standards)เปนเรองจำาเปนทจะตองสรางมาตรฐานใหกบรายละเอยดของ

ขอมลทเกบใหมมาตรฐานเดยวกน ตงแตการเกบในภาคสนาม การนำาเขา การวเคราะห และการรายงาน ซงจะเปนการงายตอการตรวจวดคณภาพการจดการในระยะยาว มาตรฐานทเปนเบองตนคอการมแบบฟอรมการเกบขอมล

2.หลกการในการออกแบบ แบบฟอรมการเกบขอมลแบบฟอรมการเกบขอมล ถกออกแบบบนพนฐานหลกการ ดงน

การมมาตรฐานเดยวกน ตองชดเจนในการนำาเขาบนมาตรฐานเดยวกนทงระบบ

ใชงาย ไมตองมการศกษาสงมากกบนทกได และนำาพกพาในสนามไดด

รวดเรว ไมควรตองเขยนรายละเอยดมาก และไมเปนอปสรรคตอการลาดตระเวน

ยดหยน สามารถปรบปรงได ใหเขากบสถานการณจรงในแตละพนท

เฉพาะเจาะจง บนทกเฉพาะขอมลทเปนประโยชนตอการจดการ ไมโลภบนทกขอมล

9

มากเกนไป3.ขนตอนการเกบขอมลภาคสนาม

3.1 การกำาหนดเสนทางการลาดตระเวนการกำาหนดเปาหมายในการลาดตระเวนแตละครงใหชดเจน โดยมขนตอน คอ ดแผนท 1 : 50,000 เพอกำาหนดจดพกด (Waypoint)

หลก ๆ ใหเปนแนวทางสำาหรบการ ลาดตระเวน สรางจดเปาหมาย ของแตละชวงลาดตระเวน โดยการสรางจด

พกด (Waypoint) ในเครอง GPS ระยะทางรวมแลว ไมควรตำากวา 5 กโลเมตร/วนลาดตระเวน

3.2 การลาดตระเวน ใหใช GPS ชวยในการนำาทาง โดยใชฟงกชน GO TO

ประกอบกบการใชเสนทางประจำา หรอการตดเสนทางไปหาจดทไดสรางไวในเครอง GPS

พยายามลาดตระเวนนอกเสนทางประจำา คละกนกบในเสนทางประจำาเพอเพมคณภาพ

การครอบคลมพนทในการลาดตระเวน กำาหนดเสนทางการลาดตระเวน ควรใหเสนทางลาดตระเวน

กระจายครอบคลมพนทรบผดชอบ

กลมเดนนำาหนา พยายามสงเกตสตวปาและรองรอย พรอมแจงเจาหนาทผบนทกขอมล

ถงขอมลสตวปา เปาหมายทพบ บนทกขอมลสตวปา ทพบโดยตรง พบรองรอยสตวปาทพบ

สภาพปาบรเวณทพบปจจยคกคามอน ๆ ซากสตวปา และอน ๆ โดยใช GPS บนทกคา

พกด และแบบฟอรม บนทกเสนทางการลาดตระเวน (Track)

10

บนทกภาพรองรอยสตวปาทงเขยนคำาอธบายภาพไวในสมดบนทกสวนตว

เดนลาดตระเวนดวยความเรวประมาณ 2 กโลเมตร/ชวโมง เพอเพมโอกาสการสงเกต

สตวปา และปจจยคกคาม หยดพกชวงเวลาฝนตกหนก เพราะทำาใหโอกาสมองเหนสตว

ปา รองรอย และไดยนเสยงลดลง

3.3 การบนทกขอมล เจาหนาทประจำาชดลาดตระเวนทกำาหนดไวทำาหนาทบนทก

ขอมล เกบกองมลของเสอโครงใสถงพลาสตกเพอนำามาตรวจสอบ

ภายหลง4. การใชแผนทและขมทศสำาหรบชดภาคสนาม

แผนทเปนสงทบอกใหเราทราบถงรายละเอยดทมอยในพนททงเปนสงทเกดขนเองตามธรรมชาต เชน สภาพภมประเทศ แหลงนำา พชพรรณทปกคลมพนท รวมถงสงทมนษยสรางขน เชน ถนน พนทเกษตรกรรม แหลงชมชน เปนตน

แผนททมการจดพมพครงหลงสดจะมรายละเอยดทถกตองและเปนปจจบนมากวาแผนททจดพมพขนมากอน ในขณะนประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงการใชแผนทแสดงสภาพภมประเทศ มาตราสวน 1: 50,000 จากทเคยใชแผนทลำาดบชด L7017 ไปเปน L7018

ความแตกตางระหวางแผนท L7017 และ L70181. พนหลกฐานทางราบ (datum) L7017 ใช INDIAN 1975

ในขณะท L7018 ใช WGS 84 สงผลใหระยะทางในแนวราบ (บวกระยะตะวนออก) แตกตางกนประมาณ 334 เมตร ระยะทางในแนวดง (ลบระยะเหนอ) 304 เมตร

2. ขอสงเกตความแตกตางระหวางแผนท L7017 และ L7018

11

2.1 คำาเตอน ใหระวงการใชแผนทสลบชดจะอยดานหลงของแผนท

2.2 ทมมบนขวาของแผนท นอกจากจะมชอชดและมาตรสวนแลวในแผนท L7018 ยงระบพนหลกฐานทางราบ (datum) ระบไว คอ WGS 84 แตในแผนท L7017 ไมไดระบไว และทมมบนซายของแผนทไดเปลยนเลขลำาดบชดเปน L7018

2.3 ดานบนของคำาอธบายสญลกษณจะมขอความบอกวาหนวยงานใดเปนผจดเตรยมแผนทรวมทงขอมลของแผนทรวบรวมถงเวลาใด

2.4 เหนอตารางคำาแนะนำาการใชกรด (Grid reference Box) จะมวธการแปลงคาพกดจากแผนท L7018 ซงใช WGS 84 เปนพนหลกฐานทางราบ (datum) ไปเปน INDIAN 1975 เพอนำาไปใชกบแผนท L7017

2.5 มมลางขวาของแผนทจะแสดงใหเหนวาเลขลำาดบชดเปลยนไปเปน L7018

ระบบ Universal Transverse Mercator หรอ UTMพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator) เปน

ระบบตารางกรดทใชชวยในการกำาหนดตำาแหนงและใชอางองในการบอกตำาแหนง ทนยมใชกบแผนทในกจการทหารของประเทศตาง ๆ เกอบทวโลกในปจจบน เพราะเปนระบบตารางกรดทมขนาดรปรางเทากนทกตาราง และมวธการกำาหนดบอกคาพกดทงายและถกตองเปนระบบกรดนำาเอาเสนโครงแผนทแบบ Universal Transverse Mercator Projection ของ Gauss Krugger มาใชดดแปลงการถายทอดรายละเอยดของพนผวโลกใหรปทรงกระบอก Mercator Projection อยในตำาแหนง Mercator Projection (แกนของรปทรงกระบอกจะทบกบแนวเสนอเควเตอร และตง

12

ฉากกบแนวแกนของขวโลก) และมการแบงโลกออกเปน 60 โซน ๆ ละ 6 องศา ประเทศไทยตกอยใน โซน GZD 47N 47P 47Q 48N และ 48Q

ประเทศไทยเราไดนำาเอาเสนโครงแผนทแบบ UTM นมาใชกบการทำาแผนทกจการทหารภายในประเทศจากรปถายทางอากาศในป 1953 รวมกบสหรฐอเมรกา เปนแผนทมาตราสวน 1: 50,000 ชด L7017 และปรบปรงใหมเปนชด L7018 ทใชในปจจบน

รปแสดงการแบงกรดโซนในระบบพกดกรด UTM

13

ขนตอนการอาน1. กำาหนดจดในแผนทใหชดเจน2. การบอกคาพกดในแผนทจากจดทกำาหนด จะบอกเปนคาตวเลข

ซงแบงเปน 2 แกน คอ- เสนตง (แกน X) ประกอบดวยตวเลข 6 ตว- เสนนอน (แกน Y) ประกอบดวยตวเลข 7 ตว

14

3. เมอไดจดทจะอานแลว เรมแกนตงกอน โดยใหหาเสนตามแกนตงดานซายของจดทอยใกลจดทสด แลวไลหาตวเลขตามแกนตงทขอบหรอตอนกลางของแผนท ในทนคอเลข 76

4. เนองจากจดอยระหวางเสนแกนตงท 76 และ 77 แตชดไปทางดาน 77 ใหกะประมาณดวยสายตาคาพกดทจดตงอย โดยการแบงชอง 76-77 เปน 10 ชองเลก และประมาณวาตวเลขตวทสามควรจะเปนอะไร ในทนคอ 8 ดงนน ตวเลขตามแกนตงจะเปน 768

5. ใหเพมเลขหนาอกหนงตว โดยดทตวเลขตวเลกตรงมมแผนท ในทนคอเลข 4 พรอมกบเตม 0 อกสองตำาแหนงตอทาย เพราะฉะนนเลขตามแกนตงจะเปน 476800

6. จากนนใหหาตวเลขตามเสนนอนเสนทอยใตจด ไลหาตวเลขจากของแผนทในทน คอเสน 17

7. ใชหลกการในขอ 4 ประมาณหาตวเลขตวทสามของแกนนอน ในทนคอ 173

8. ใชหลกการในขอ 5 ไดคาตวเลขหนาตวเลกคอ 17 และเตม 0 ตอทายอกสองตว เปน 1717300

9. คาพกดทจดนคอ 4768001717300

การใชมาตราสวนในแผนท 1:50,000มาตราสวนเปนสงทใชบอกอตราสวนระหวางระยะทางในแผนทกบ

ระยะทางในภมประเทศจรง เชน มาตราสวน 1:50,000 หมายความวาระยะทางในแผนทยาว 1 หนวย ระยะทางในภมประเทศจรงจะมคา 50,000 หนวย

ในทนหนวยของมาตราสวน 1:50,000 คอ เซนตเมตร ดงนนระยะทาง 1 เซนตเมตรในแผนทจงเทากบ 50,000 เซนตเมตร หรอ 500 เมตร หรอ 0.5 กโลเมตรในภมประเทศจรง

เราสามารถหาระยะทางระหวางสถานทตาง ๆ ในแผนทไดโดยการวดระยะทางเปนเสนตรงทลากผานสถานทเหลานนแลวคำานวณออกมาเปนหนวยกโลเมตรได ซงระยะทางนนจะเปนระยะทางตรงระหวางสถานทตอสถานทเทานน

15

การตความแผนทและเสนชนความสงการใชประโยชนจากแผนทนนนอกจากเราสามารถอานคาพกดใน

แผนท และหาทศทางและคำานวณระยะทางระหวางจดตอจดแลว การใชประโยชนจากสญลกษณตาง ๆ และเสนชนความสง (contour line) กเปนอกสงหนงทเราสามารถทำาได

เราสามารถใชประโยชนจากเสนชนความสงและสญลกษณบางอยางทปรากฏแผนทเพอประกอบการวางแผนการทำางานใหมความสะดวก รดกม และปลอดภยโดยการตความจากแผนทแลวคาดคะเนถงสภาพภมประเทศจรงในการทำางาน

เสนชนความสง คอ เสนสมมตบนพนโลกทลากไปตามจดตาง ๆทมความสงเทากน เสนชนความสงจะแสดงใหทราบถงระยะในทางดงทอยสงหรอตำากวาพนหลกฐานปกตแลวจะเรมจากระดบนำาทะเลปานกลาง ซงถอวาเปนเสนชนความสงทมคาเปนศนย แผนทสวนมากจะแสดงเสนชนความสงไวดวย สนำาตาล แตละเสนจะมความสงตางกน 20 เมตร เสนทบแสดงคาความสงทกๆ 100 เมตร

ประเภทของเสนชนความสง1. เสนชนความสงหลก (index contours) เสนชนความสงหลก

เปนเสนทบมความสงหางกน 100 เมตร และมความสงเขยนกำากบไว2. เสนชนความสงรอง (intermediate contours) คอเสนชน

ความสงทอยระหวางเสนชนความสงหลก3. เสนชนความสงแทรก (supplementary contours) คอเสน

ชนความสงทเขยนเปนเสนประผานบรเวณทมความสงครงหนงระหวางเสนชนความสงสองเสน มกเปนบรเวณภมประเทศทลาดชนนอยจนเกอบเปนพนระดบ แสดงใหทราบถงความสงบรเวณใดบรเวณหนงระหวางเสนชนทงสอง

4. เสนชนความสงดเพรสชน (depression contours) คอเสนชนความสงทแสดงลกษณะของพนททมความสงนอยกวาภมประเทศทอยโดย

16

รอบ เชน แอง บอ เหว เสนชนความสงชนดนจะเขยนขดเสนสนๆ เพมลงทเสนชนความสงดานใน โดยหนปลายขดไปทางลาดลง

การใชเขมทศ (use of compass)โลกเปนเสมอนแมเหลกขนาดใหญทมขว 2 ขว คอขวเหนอและขวใต

และมสนามแมเหลกทมองไมเหนเชอมระหวาง 2 ขว เขมทศจะชไปทขวทศเหนอตลอดเวลา จงเปนคณสมบตททำาใหเราหาทศเหนอไดโดยงาย

มนษยใชเขมทศมาเปนระยะเวลายาวนาน และถกพฒนาขนมาจนกระทงปจจบนมลกษณะเปนตลบทมเขมยดตดอยบนแกนและตวเขมหมนเปนอสระ เพอใชในการอานทศทาง

เนองจากวตถทสรางสนามแมเหลกจะมผลตอการแสดงคาของเขมทศได ดงนนไมควรใชเขมทศใกลเหลกหรอสงทมกระแสไฟฟาไหลผาน เชน สายไฟ ยานพาหนะ สายโทรศพท และปนเลกยาว

มมเอยงของเขมทศเขมทศจะชไปทขวเหนอแมเหลก (Magnetic North Pole) ซง

แตกตางจากตำาแหนงขวโลกเหนอทางภมศาสตร (Geographic North) อยประมาณ 1,000 ไมล ดงนนมมระหวางขวเหนอแมเหลกและโลกเหนอภมศาสตรน เรยกวามมเอยง (Declination)

การใชเขมทศขนพนฐาน ตองถอเขมทศในแนวนอนใหขนานกบพน โดยถอไวระดบอกแขนแนบลำาตว พยายามใหเขมทศอยนง คาทอานไดจากเขมทศ จะไดคามมทศ แบรงแมเหลก “ (Magnetic bearing)” ซงเปนมมทเกดขนระหวางเสนตรงทลากจากผสงเกตไปยงทศเหนอแมเหลกกบเสนทลากจากผสงเกตไปยงวตถททำาการสงเกต

1. บอกทศทางทตองการทราบในการเดนทาง ใชในการหาทศทางจากจดทอยไปยงจดหมายทตองการ มขนตอนดงน

1.1 วางเขมทศลงบนแผนทโดยวางแผนทใหตรงทศ สงเกตจากปลายลกศรของเขมทศ (magnetic needle) ชไปทางทศเหนอจะขนานกบเสนกรด (magnetic meridian lines) ในแนวตง

17

1.2 หมายตำาแหนงทอย ณ ปจจบนและตำาแหนงจดหมายทตองการ

1.3 ลากเสนตรงจากจดทอยไปยงจดหมาย1.4 วางขอบเขมทศใหชด และขนานกบเสนทลาก1.5 จบเขมทศบนแผนทใหมนคงแลวคอย ๆ หมนปรบวงแหวน

ปรบมม จนกระทงเสนทบอกทศเหนอ-ใต ขนานกบลกศรบอกทศ และขนานกบเสนกรดแนวตงหรอสงเกตทมมบนวงแหวนทตรงกบปลายลกศรมคาเทากบ 0

1.6 ถอเขมทศวางราบไวในมอ โดยหนหนาดานทมลกศรชทศทางไปดานหนา โดยตองแนใจวาเขมทศขนานกบพนราบมากทสด

1.7 หาทศทางทตองการโดยหมนตวไปรอบ ๆ จนกระทงเสนทบอกทศเหนอ-ใต ขนานกบลกศรของเขมทศ ตองระวงอยาใหวงแหวนบอกมมเคลอน เพราะจะทำาใหทศทางผดไปจากเดม

1.8 หาทศทางทจะไปสามารถอานไดจากมมทอยตรงลกศรชทาง

1.9 เมอไดมมและทศทางทตองการแลว ขนตอไปใหหาวตถทสงเกตเหนงายในพนทจรง และอยในทศทางทจะไป เชน ตนไม หนใหญ หนาผา พมไม เปนตน แลวเดนทางตรงไปยงจดหมายโดยไมตองใชเขมทศ

1.10 ขณะเดนใหตรวจสอบวงแหวนบอกมมบอย ๆ อยาใหเคลอน

1.11 ระวงไวเสมอวา ลกศรของเขมทศ จะชไปยงสนามแมเหลกบรเวณขวโลกเสมอแตลกศรชทศทาง จะชไปทศทางทใชเดนทาง

2. การกำาหนดตำาแหนงของแผนทกบเขมทศ เราสามารถหาคาความแตกตางระหวางทศเหนอแมเหลกและทศเหนอกรดได โดยการวางแผนทใหถกทศบนพนราบทาบเขมทศลงบนแผนท แลวหมนวงแหวนปรบมมจนกระทงเสนแสดงทศเหนอ-ใต ขนานกบลกศรเขมทศและลกศรแสดงทศเหนออยดานลางของปลายเขมสแดง หลงจากนน ลากเสนตรงจากแนวทศเหนอแมเหลกไปตดกบเสนแสดงทศเหนอกรด คามมระหวางเสนทงสองจะเปนคาความแตกตางของทศเหนอจรงกบกบทศเหนอกรด

18

3. วธ Triangulation เมอเราเดนทางอยในปา แลวตองการทราบตำาแหนงทอยในแผนท สามารถใชวธ Triangulation ชวยหาตำาแหนงได แตแผนททเราใชตองมเสนกรดแสดงแนวทศเหนอแมเหลก ปรากฏในแผนท โดยวธการมดงน

3.1 วางแผนทใหทศเหนอของแผนทตรงกบทศเหนอทปลายลกศรของเขมทศช

3.2 หาภมประเทศทเปนลกษณะเดน หรอสงเกตเหนไดงายจากตำาแหนงทเราอยเปนจดหมาย เชน ภเขา ทวเขา หนาผา เปนตน จำานวน 2 จด โดยทง 2 จดตองปรากฏในแผนท

3.3 หาคามมจากจดทเราอยไปยงจดหมายทหนง จากนนวางเขมทศลงบนแผนทใหขอบดานยาวแตะทจดหมายในแผนท

3.4 หมนเขมทศไปรอบ ๆ จนกระทงเสนทบอกทศเหนอ-ใต ขนานกบลกศรของเขมทศ และใหระวงอยาใหวงแหวนบอกมมเคลอนในขณะทหมนเขมทศ

3.5 เมอเขมทศอยในทศทางทถกตองแลว จบฐานเขมทศใหแนน แลวลากเสนตรงผานตำาแหนงทหมายเอาไว

3.6 เปลยนมาเปนจดหมายทสอง และทำาซำากบทกขนตอนท 3.1 - 3.5 อกครง ตำาแหนงทเราอยคอ ตำาแหนงทเสนตรงสองเสนตดกน

3.7 หากตองการตรวจสอบความถกตองอกครง ใหทำาซำาจดหมายทสามเพมอกจดหนง ซงจดทเกดจากการลากมาจากจดหมายทสามควรเปนจดเดยวกบสองจดแรก

4. การใชเขมทศอยางเดยว เมอเราเดนทางเขาหาจดหมายทสามารถมองเหนได เราสามารถใชเขมทศชวยกำาหนดทศทางตรงทจะพาไปยงจดหมายได แมจะไมเหนจดหมายตลอดเวลากตาม โดยมขนตอนการปฏบตดงน

4.1 หาภมประเทศทเปนลกษณะเดนแลวถอเขมทศหนไปหาจดหมาย หลงจากนนเลงเขมทศเปนแนวตรงผานลกศรชทศทางไปยงจดหมายทตองการ โดยพยายามวางเขมทศในแนวราบและขนานกบพนเสมอ

19

4.2 รกษาแนวเสนตรงระหวางตวเรากบจดหมายไว แลวหมนวงแหวนปรบคามมจนกวาเสนแสดงทศเหนอ-ใต จะขนานกบลกศรของเขมทศ คามมทปรากฏตรงลกศรชทศทาง จะเปนคามมจากตำาแหนงทเราอยไปยงจดหมายทตองการเดนทางไป

4.3 ตรวจสอบเสนทางขณะเดนทาง โดยดวาเสนทแสดงทศเหนอ-ใต ขนานกบลกศรของเขมทศหรอไม ทศทางทถกตองนน เสนและลกศรตองขนานกน

5. การใช GPS ในภาคสนามกอนการลาดตระเวน เชคคา Map Datum ใหเปน Indian Thailand หรอ

WGS 84 ซงตรงกบ Map Datum ของแผนท 1:50,000 เชคเวลาใหถกตอง เปน +07:00 hrs. เชคระบบพกด ใหเปน UTM UPS ตงคาหนวยวดเปน Meter เชคกำาลงถาน ปรบแสงสวางหนาจอ (Backlight) ไมใหเขมเกนไป เพอ

ประหยดถาน เชคการรบสญญาณดาวเทยมวาปกตหรอไม ตงหนาจอแผนทใหเปน North up ตงคา Method ใน TRACK SETUP ใหเปน TIME

INTERVAL 00:05:00 คอ ทกๆ 5 นาท หรอแลวแตสถานการณ ปรบตงเขมทศ ใหถกตอง สรางพกดเปาหมาย ตามเสนทางลาดตระเวนในเครอง

GPS เลอกฟงชน Go To ไปหาจดพกดทตองการ

ระหวางเดนลาดตระเวน

20

บนทกคาพกด Marking ใหถกตอง ตรวจสอบสารบญจดในหนา Waypoint หรอ Recent

Finds เปนระยะ

หลงการเดนลาดตระเวน นำาขอมลเขาเครองคอมพวเตอรใหเรวทสด โดยใชโปรแกรม

DNR GARMIN ลบคาพกด ดวยความระมดระวง ลบเสนทางเดน Track ดวยความระมดระวง

6. แบบฟอรมการบนทกขอมลสำาหรบชดภาคสนามการปฏบตงานตามระบบลาดตระเวนแผนใหมทไดมการตรวจวด

สถานภาพเสอโครงและเหยอพรอมดวยปจจยคกคามตาง ๆ ควบคไปกบการลาดตระเวนทผานมาประสบผลสำาเรจอยางสง ทำาใหเจาหนาทเหนภาพรวมของการทำางานและผลของการดำาเนนงานทผานมาไดดยงขนสงผลใหสามารถจดการพนทไดอยางถกตองและมประสทธภาพคอแบบฟอรมการบนทกขอมลทสามารถบนทกขอมลไดครอบคลมตามทผใชตองการและสอดคลองกบระบบการจดการฐานขอมลทมคณภาพ เพอใหการลาดตระเวนเพอการอนรกษสตวปามประสทธภาพมากยงขน จงไดมการพฒนาแบบฟอรมการบนทกขอมลในการลาดตระเวนเพอใหมความสอดคลองกบระบบฐานขอมลทมแนวคดในการจดการขอมลเชงพนท หรอ MIST (a spatial Management Information System) ซงไดรบการพฒนาใหเหมาะสมกบวตถประสงคและเปาหมายของการลาดตระเวนเพอการอนรกษสตวปามากยงขน และไดนำาตนแบบของระบบการลาดตระเวนของ MIST มาปรบใหเหมาะสมกบการปฏบตงานกบเจาหนาทในประเทศไทย โดยปรบปรงเนอหาในแบบฟอรมการบนทกขอมลใหอำานวยความสะดวกตอเจาหนาทในการบนทกขอมลโดยไมเสยเวลาในการเขยนรายละเอยดเพยงเลอกตามขอมลทมอยแลวในแบบฟอรม ทำาใหสามารถบนทกขอมลไดงาย รวดเรว และถกตองสอดคลองกบระบบการจดการฐานขอมล

ชนดของแบบฟอรม

21

แบบฟอรมหลก (ใชบอย)1. แบบฟอรมรายงานการลาดตระเวน2. แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน3. แบบฟอรมการสงเกตการณโดยชดลาดตระเวน4. แบบฟอรมการสอบทานขอมลหลงปฏบตงาน

แบบฟอรมยอย (ใชเมอพบขอมล)5. แบบฟอรมการสำารวจเสอโครง6. แบบฟอรมรายงานซากสตว7. แบบฟอรมการสำารวจโปงและปจจยทเหมาะสมสำาหรบสตวปา

ตวอยาง แบบฟอรมรายงานการลาดตระเวน

รายงานการลาดตระเวนอำานาจหนาทในการลาดตระเวน1. ชอพนทโครงการ

2. เจาหนาทผรายงาน

3. ชอและตำาแหนงของหวหนาชดลาดตระเวน4. ลาดตระเวนโดย

ทางอากาศ เรอ แพ เดนเทา ชาง จดสงเกตการณ ยานยนต อนๆ ระบ..........................................5. บรเวณการลาดตระเวน6. วตถประสงคขนตน/ประเภทของการลาดตระเวน

ลาดตระเวนทวไป สบสวนหาขอมล แกปญหา แผวถาง ตดตามตรวจสอบ

บกรกพนท บำารงรกษาพนท แกปญหาสตวปา การวจย ดกซม

เลขทประจำาชดลาดตระเวน

ใช รหสพนท+วนเรมตน(วน/เดอน/ป)+รหส

นายแนว ซกย พนกงานพทกษปา

เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง

นายเกรยงไกร มมานะ

หนวยฯ ซบฟาผา โปงซบตะเคยน – - หนวยฯ ทงแฝก

22

อนๆ ระบ..................................................................................7. วตถประสงคเฉพาะของการลาดตระเวน ตรวจสอบการลกลอบกระทำาผดในพนท 8. วนทเรมตนลาดตระเวน พกดเรมตน (UTM)9. วนทสนสดการลาดตระเวน พกดสดทาย (UTM)10. กำาลงคนในชดลาดตระเวน

ชอ สงกดหนวยงาน ตดอาวธนายแนว ซกยนายเกรยงไกร มมานะนายเสอ ผนปานายนนท เขยวหวาน

หนวยฯ ซบฟาผาหนวยฯ ซบฟาผาหนวยฯ ซบฟาผาWCS

HKลกซอง 5 นดGPS-

รวม 4 2 ลงนามเจาหนาทผมอำานาจ ลงนามหวหนาชดลาดตระเวนนายซอสตย อดทน นกวชาการปาไม 5 นายแนว ซกย พนกงานพทกษปา

23 ม.ค.

0530980 - 1716975

0541984 - 1722711

22 ม.ค.

23

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

24

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

25

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

26

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

ตวอยาง แบบฟอรมความเคลอนไหวของชดลาดตระเวน

ตวอยาง แบบฟอรมการสงเกตการณโดยชดลาดตระเวน

27

ตวอยาง แบบฟอรมการสงเกตการณโดยชดลาดตระเวน

28

ตวอยาง แบบฟอรมการสงเกตการณโดยชดลาดตระเวน

โปงดำา

หนวยฯ ซบฟาผา

โปงพนำารอน

* รองรอยเสอโครง

หนวยฯ กะปกะเปยง

29

ตวอยาง แบบฟอรมการสอบทานขอมลหลงปฏบตงาน : ขอสรปและผลการลาดตระเวน

การสอบทานขอมลหลงปฏบตงาน : ขอสรปและผลการลาดตระเวน1. สวนการจดการ/บรเวณทลาดตระเวน: สวนการจดการท 1 / หนวยฯซบฟาผา 2. วาดเสนทางลาดตระเวนและทำาเครองหมายแสดงจดเกดเหตตาง ๆ ในแผนท

4. แนบแบบฟอรมความเคลอนไหวประจำาวนของชดลาดตระเวนทบนทกขอมลแลวจำานวนหนา : 8 5. แนบแบบฟอรมการสงเกตการณทบนทกขอมลแลวจำานวนหนา : 3 6. แนบแบบฟอรมการสำารวจโปงและแหลงปจจยทเหมาะสมสำาหรบสตวปาทบนทกขอมลแลวจำานวนหนา : 1

30

7. แนบแบบฟอรมการรายงานซากสตวทบนทกขอมลแลวจำานวนหนา : 1 8. แนบแบบฟอรมการสำารวจเสอโครงทบนทกขอมลแลวจำานวนหนา : 1

ตวอยาง แบบฟอรมการสอบทานขอมลหลงปฏบตงาน : ขอสรปและผลการลาดตระเวน

9. หมายเหตเพมเตม: - การลาดตระเวนครงนพบการกระทำาผด คอ การลากวางใน บรเวณโปงนำา ในการลาดตระเวนครง หนาจงคดวา นาจะมการกลบมาลาดตระเวนซำา - พบการบกรกพนทเพอทำาไรขาวโพด มเนอท 2 ไร นาจะไปสบ ขาวหาผกระทำาผดในหมบาน บรเวณใกลเคยง การลาดตระเวนในครงตอไป จะวางแผนการลาดตระเวนเพอดกซม ในพนททมการลากวางอก ครงเพราะพบวามการเขามาลาในพนทบอยครง

31

ตวอยาง แบบฟอรมการสำารวจเสอโครง

หมายเหต:รหสข = Scat (ข)+ชอยอผเกบ+วนเกบข+ครงทในรอบ 1 วน เชน Sc-NK-120248-1รหสเกบรอย = Track (รอย)+ชอยอผเกบ+วนเกบรอย+ครงทในรอบ 1 วน เชน Tr-NK-

120248-1ซากเสอ = Carcass (ซาก)+ชอยอผเกบ+วนเกบรอย+ครงทในรอบ 1 วน เชน Ca-NK-

120248-1

32

ตวอยาง แบบฟอรมรายงานซากสตว

แบบฟอรมรายงานซากสตว

1. ชอพนทโครงการ

2. วนทกรอกขอมล

3. เจาหนาทผบนทกขอมล

4. ซาก รหสซาก

5. พบซากครงแรกโดย (ในกรณทผพบคนแรกไมไดเปนผบนทกขอมลลงในแบบฟอรมน)

ทมาของขอมล เลขทประจำาตวชดลาดตระเวนหรอชอชดสำารวจ

วนท

การลาดตระเวนทางอากาศตามวงรอบ

HKK-220351-001 22 ม.ค. 51

การลาดตระเวนภาคพนดนตามวงรอบการสำารวจสตวปาภาคพนดนปฏบตการตอตานการลาสตวนกทองเทยวนกวจยปฏบตการขาวกรองชมชนทองถนอน ๆ : (ใหรายละเอยด)

เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง

22 มนาคม 2551

นายเกรยงไกร มมานะ

กวางปา Ca-KM-220351-1

33

6. พกด GPS (UTM):7. ชอ Way point8. ชอสถานททพบซาก: โปงดำา 9. ชอสวนการจดการทเปนทพบซาก : หนวยฯ ซบฟาผา 10. บรรยายสถานททพบซาก: บรเวณโปงนำามหางคอนขางใหมบนตน แดง

ตวอยาง แบบฟอรมรายงานซากสตว11. อายซาก สด (0-3 สปดาห) ไมเกานก (3-52 สปดาห) เกามาก (เกน 10 ป) ไมทราบ12. สาเหตการตาย (ทำาเครองหมายเลอกและใหรายละเอยด)

ไมทราบ ตามธรรมชาต/ฆาเพอการจดการ

การลาสตว

อธบายลกษณะ: โรค ควบคมสตวทเปนปญหา ภยแลง ไฟปา นำาปา อบตเหต (ระบ) ถกสตวอนลา อนๆ:

ปนไรเฟลอตโนมต ปนไรเฟลซงเกลเอกชน ปนลกซอง ปนแกปดนดำา กบดกสตว (ระบ) อนๆ:

อธบายโดยละเอยดวาอะไรทำาใหทานสรปเชนนน

................................................................

...........................................................

................................................................

...........................................................

E: 513479 N: 1453718

003

34

................................................................

...........................................................

................................................................

...........................................................กรณาระบวาอะไรเปนสาเหตผลกดนใหเกดการลกลอบลาสตว

งา,เขา,กระดก,เขยว,กะโหลก,หนง เนอ ,องตน ขอขดแยง ระหวางมนษยและสตว ไมสามารถบอกได อนๆ ระบ..................................................................................................

ตวอยาง แบบฟอรมรายงานซากสตว13. การเกบของกลาง

งาชางดบ เขาสตว เขยว กะโหลก องตน

เนอ หนง อนๆ ระบ.............................................

คณะผบนทกเกบของกลางกลบมาดวยหรอ

ไม

หากไมไดเกบขณะนของกลาง

35

หนา หลง ใช ซาย ยงตดอยกบซาก ซา

ยขวา หนา หล

ง ขวา ถกตดไปแลว

ไมใช

ซาย ถกดงออกไปแลว

ขวา ไมพบผรบผดชอบของกลาง(คนเกบรกษาขณะลาดตระเวน)ลงชอ 1. ....................(หวหนาชด) 2. ......................

เนา,แตกกระจาย ถกกนไปแลวบางสวน โดย พราน สตวปา ไมทราบ อนๆระบ...................................... เผาโดยชดลาดตระเวน อนๆ

ระบ...................................................................................

ฝงโดยชดลาดตระเวน

14. เพศของซากสตว ผ เมย ไมทราบ15. เกณฑอายของสตว ลก กอนเตมวย เตมวย ไมทราบ

ซากสตว

ซากซาก

36

A= ซม. C= ซม. A = ซม. C = ซม.B= ซม. B = ซม.

37

38

ตวอยาง แบบฟอรมการสำารวจโปงและแหลงปจจยทเหมาะสำาหรบสตวปา (ปจจยดานนเวศ)

การสำารวจโปงและแหลงปจจยทเหมาะสมสำาหรบสตวปาเลขทประจำาชดลาดตระเวน ผรายงาน

สถานท โปง ไทร ตนญวณผง อนๆ บรรยายหมายเลข Way point 004 พกดE:N:ชนดปา: เบญจพรรณ ................................................................................วนท 22 ม . ค .

โปงดน โปงนำา

กวาง เมตรยาว เมตร มสตวเขาไปใชประโยชนระบชนด……………. ชาง ........................ .........……………. กระทง ..................... ....... ไมมสตวใชประโยชน โปงตาย

ผลกำาลงสก

ยงไมมผล มผลแตยงไมสกระบรองรอยสตวทสงเกตพบรอบ ๆ ตนไทร: .....................................................................................

หมายเหต:

มรงผงทยงมตวผง รง

ไมมรงผง มรองรอยการใชประโยชน หม คนตผง อน ๆ ระบ...............................................................

HKK-220351-001 นายเกรยงไกร มมานะ

0513477

1452780

1020

39

51เวลาเรมตน 8.50เวลาสนสด 9.00

มรอยสตวเกา ๆ เกน 2 เดอน อนๆ ระบ...........................................................................................................................................................................อธบายลกษณะโปง: เปนโปงนำาไหลลงหวยทางทศตะวนตก

.......หมายเหต :

ซ

40

ชนดของ waypointSP = เรมตนลาดตระเวน STOP = หยดพกSTART = ลาดตระเวนตอหลงหยดพกOBS = การสงเกตการณPOS = เชค track point ทก 30 นาทNPL = การเปลยนรปแบบการลาดตระเวนใหมEP = สนสดการลาดตระเวน

การเดนทางด = เดนทางย = ยานพาหนะอ = ทางอากาศจ = จดสงเกตการณร = เรอช = ชางบานพ = แพ

การพบเหนตวสตวปาโดยตรงผ = ตวผม = ตวเมยต = จำานวนตว

หมายเหต 1. การเปลยนผรายงาน เปลยนแปลงจำานวนคนในชดลาดตระเวน รปแบบการลาดตระเวน และวธการขนสง ในชวงการลาดตระเวนใหกากบาท ตรงอกษรยอ NPL (ชวงลาดตระเวนใหม) ในชองชนดชอง Way point โดยการลาดตระเวนยงคงดำาเนนการตอไป แตถาถงกบตองหยดการลาดตระเวน (เชนฝนตกหนก) ใหบนทกเปนการหยด/เรมตนใหม เชนเดยวกบการเปลยนแปลงกจกรรมครงสำาคญอน ๆ

2. กรอกเลขแบบฟอรมของ เสอโครง, โปง, ซาก, การสงเกตการณโดยชดลาดตระเวน ลงในชองสงเกตการณ

3. ซ = ซาก, ต = พบเหนตว, T = การพบรอยคย รองรอย spray เสอโครง (นอกเหนอจาก ร = รองรอย, ส = เสยงรอง, ข = ข)

4. OBS = พบตว OBS = ปจจยคกคาม OBS = เสอโครง OBS = โปง และปจจยทเหมาะสมสำาหรบสตวปา

41

5. การสงเกตการณ (ทตองเชอมไปยงแบบฟอรมอนๆ) : การสงเกตการณการกระทำาผด, รายงานซากสตว, ปจจยดานนเวศ และ เสอโครง

น = หนาท

ประโยชนของการจดทำาคมอการปฏบตงาน1) การปฏบตงานของพนกงานเจาหนาทดานการปองกนและปราบ

ปรามการคกคามทรพยากรธรรมชาตทงปาไมและสตวปา มประสทธภาพและประสทธผลมากยงขน

2) เปนการเพมประสทธภาพและศกยภาพการปฏบตงานของเจาหนาทลาดตระเวน

3) เจาหนาทนำาไปใชในการปฏบตงานไดถกตอง สอดคลองกบแนวทางทกำาหนด และทำาใหความผดพลาดลดนอยลง

42