V posiedzenie Mazowieckiej Rady Innowacyjności

Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r.

1

dr hab. Stanisław Łobejko

2

1. Wstęp2. Istota inteligentnego rozwoju 3. Koncepcja inteligentnej specjalizacji 4. Modele zmian strukturalnych5. Inteligentna specjalizacja w dokumentach UE6. Inteligentna specjalizacja w dokumentach krajowych7. Mazowsze na tle regionów UE8. Strategia Rozwoju Mazowsza a inteligentna specjalizacja9. Dyskusja

Plan prezentacji:

3

Inteligentny rozwój (smart growth) to lepsze rezultaty w dziedzinie

• edukacji

• badań naukowych/innowacji

• społeczeństwa cyfrowego

Inteligentny rozwój to rozwój oparty na kapitale intelektualnym

4

1. rozwój inteligentny (smart growth) poprzez rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji,

2. rozwój zrównoważony (sustainable growth) poprzez wspieranie gospodarki korzystającej z zasobów w sposób bardziej efektywny, przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej,

3. rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu (inclusive growth) poprzez wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną

Priorytety strategii EUROPA 2020

5

Strategia UE 2020 zakłada wspieranie inteligentnej specjalizacji rozwoju regionów

• każde z państw członkowskich powinno określić w jakiej dziedzinie, branży będzie się specjalizować i ująć to w swojej strategii rozwoju,

• wymóg ten staje się dla regionów obligatoryjny, gdyż przygotowanie strategii inteligentnej specjalizacji (smart specialization) warunkuje możliwość pozyskania funduszy strukturalnych w perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2014-2020.

6

Inteligentna specjalizacja to nowa koncepcja formułowania strategii innowacji na poziomie państw i regionów.

Czy zupełnie nowa?

W ekonomii i naukach o zarządzaniu strategie specjalizacji oraz rozwoju regionalnego były znane oraz stosowane od dawna.

7

Koncepcja inteligentnej specjalizacji (smart specialization) to próba całościowego (kompleksowego) spojrzenia na zagadnienie specjalizacji w zakresie: nauki, technologii i gospodarki w UE.

Inteligentna specjalizacja to ścisłe powiązanie działalności badawczo-rozwojowej, rozwoju kapitału ludzkiego (kwalifikacji oraz umiejętności pracowników) i specyfiki gospodarczej regionów lub państw.

8

Cele inteligentnej specjalizacji:

• przeciwdziałanie fragmentacji i duplikacji badań naukowych w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA);

• osiągnięcie masy krytycznej w kluczowych dla konkurencyjności Europy obszarach i sektorach;

• rozprzestrzenianie technologii ogólnego zastosowania, zwłaszcza poprzez wykorzystywanie ich w produktach i usługach;

9

Cele inteligentnej specjalizacji (cd)

• wzmocnienie lokalnych potencjałów w zakresie prowadzenia działalności B+R+I („stairways to excellence”);

• wzmocnienie zaangażowania różnych interesariuszy w proces tworzenia strategii („entrepreneurial discovery process”);

• programowanie i wdrażanie polityk w oparciu o dowody („evidence-based policy”).

10

Cztery modele zmian strukturalnych (wg RIS3 Guide): Transformacja – przejście od istniejącego do nowego sektora w oparciu o istniejące zasoby i kompetencje (np. sektor optyczny i medyczny w Austrii); Modernizacja – technologiczne usprawnienia w ramach istniejących sektorów w oparciu o technologie ogólnego zastosowania (np. sektor papierniczy w Finlandii); Dywersyfikacja – poszerzenie działalności na nowe sektory w oparciu o wykorzystanie efektów synergii (np. przemysł lotniczy i kosmiczny we Francji); Radykalna transformacja – utworzenie nowego sektora w oparciu o pewne dostępne zasoby i kompetencje (np. wykorzystanie ICT w archeologii we Włoszech). Przypis M. Kardas, Inteligentna specjalizacja w ramach nowej inicjatywy finansowej 2014-2020, MNiSW, Departament Strategii, Kraków 3 lutego 2012, dokument PDF.

11

Inteligentna specjalizacja w dokumentach strategicznych UE

• Strategia „Europa 2020”

• Inicjatywa przewodnia „Unia Innowacji”

12

• Rozporządzenie PE i Rady w odniesieniu do celu tematycznego dotyczącego badań i rozwoju zakładają następujące kryteria

warunkowości ex ante:

gotowa jest krajowa lub regionalna strategia badań i innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji, która: - opiera się na analizie SWOT, aby skoncentrować zasoby na ograniczonym zestawie priorytetów badań i innowacji; - przedstawia środki na rzecz pobudzenia prywatnych inwestycji w badania i innowacje; - obejmuje system monitorowania i przeglądu. państwo członkowskie przyjęło ramy określające dostępne środki budżetowe na badania i innowacje; państwo członkowskie przyjęło wieloletni plan dotyczący budżetu

i priorytetów inwestycji związanych z priorytetami UE (ESFRI).

13

Inteligentna specjalizacja w dokumentach krajowych

Dokumenty opracowywane:

Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki - SIiEG; programy wykonawcze do SIiEG: Program Rozwoju Nauki, Program Rozwoju Przedsiębiorstw.

Dokumenty obowiązujące:

• Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013;

• Regionalne Strategie Innowacji; • Krajowy Program Badań; • Polska Mapa Drogowa Infrastruktury Badawczej. • Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego

14

Cztery filary inteligentnej specjalizacji:

Po pierwsze powstanie odpowiednio dużego obszaru badań i innowacji, jak np. ERA (Europejska Przestrzeń Badawcza) ułatwiająca mobilność zasobów wiedzy i technologii oraz ograniczająca strukturalne bariery konkurencyjności. Dzięki niej możliwe będzie lepsze wykorzystanie efektów: skali, zakresu i rozprzestrzeniania (spillover effects)

Zagrożenie: możliwość polaryzacji regionówPrzeciwdziałanie: tworzenie centrów wiedzy (knowledge hubs) ze zrównoważonym geograficznie rozkładem infrastruktury badawczej

15

Po drugie konkurowanie wszystkich europejskich regionów lub państw o pozycję lidera w tych samych dziedzinach nauki może spowodować, że większość z nich nie osiągnie założonego celu, z uwagi na brak: odpowiedniej masy krytycznej, efektów skali i zakresu.

Dlatego też lepiej konstruować strategię rozwoju regionalnego na podstawie dziedzin nauki oraz obszarów działalności innowacyjnej, które mogą być najlepiej rozwijane i dostosowane do gospodarczych uwarunkowań danego regionu lub państwa.

Korzyść: możliwość uzyskania przewagi komparatywnej.

16

Po trzecie, istotę koncepcji inteligentnej specjalizacji określają tzw. technologie ogólnego zastosowania (general purpose technologies, GPTs) i mogą pełnić rolę technologii wspomagających (enabling technologies): pierwsza rewolucja przemysłowa (maszyny, silnik parowy i żelazo) druga rewolucja przemysłowa (chemikalia, silnik spalinowy,

elektryczność i stal) trzecia rewolucja przemysłowa (technologie informacyjne i

komunikacyjne, biotechnologia czy inteligentne materiały)

Zagrożenia: ograniczenie produkcji i usług wykorzystujących nowe technologie.Korzyści: rozwój nowych produktów i usług w oparciu o technologie podstawowe.

17

Po czwarte inteligentna specjalizacja to „przedsiębiorczy” proces uczenia się (ang. entrpreneurial, learning process), który będzie wskazywał, w jakiej dziedzinie nauki i technologii dany region lub państwo może być liderem w skali europejskiej i światowej.

Administracja publiczna nie powinna wyznaczać odgórnie (arbitralnie) inteligentnej specjalizacji lecz dochodzić do niej poprzez realizację ciągu następujących działań.Przypis:Foray D. 2009 Understanding „Smart Specialisation”, [w:] The questions of R&D Specialisation: Perspectives and policy implications, Institute for Perspective Technological Studies – Joint Research Centre, Seville.

18

Pozycja regionu i jego otwartość na innowacyjne rozwiązania zależy od:

• dostępności regionu do wiedzy• zdolności do wchłaniania wiedzy • możliwości rozprzestrzeniania wiedzy i technologii

Według Regional Iinnovation Scoreboard 2012 Mazowsze to najbardziej innowacyjny region w Polsce.

PrzypisWedług raportu Innovation pathways and policy challenges at the regional level: smart specialization ,

przygotowanego w 2011 roku przez  René Wintjesa i Hugo Hollandersa z Uniwersytetu z Maastricht.

19

Wintjes-Hollanders wyodrębnili siedem rodzajów regionów w UE. Zgodnie z ich klasyfikacją Mazowsze zaliczane jest do 3

grupy regionów noszącej nazwę - Centra wiedzy publicznej.

Regiony typu centra wiedzy publicznej (public knowledge centres) - 16 regionów ze Wschodnich Niemiec i obszarów metropolitalnych Europy Wschodniej.

20

Cechy regionów należących do 3 grupy:

Wysoki poziom dostępu do wiedzy Średni poziom chłonności i zdolności rozprzestrzeniania wiedzy Niski poziom zgłoszeń patentowych Wysoka stopa bezrobocia Aktywność sfery B+R skoncentrowana głównie wokół stolicy regionu Brak równowagi pomiędzy publiczną i prywatną sferą B+R (sfera prywatna nie w pełni wykorzystuje wiedzę udostępnianą przez placówki B+R) Zmniejszanie się gęstości zaludnienia Zmniejszanie się populacji ludzi młodych

21

Mazowsze to region:

1. Najbardziej innowacyjny, ale najmniej uprzemysłowiony region w Polsce.2. Najbardziej atrakcyjny gospodarczo3. Gospodarka regionu opiera się na nowoczesnych usługach

rynkowych: handlu, komunikacji, informatyce i finansach.4. Sektor usług wytwarza 76% wartości dodanej regionu 5. Ważną rolę odgrywają przemysły kreatywne6. Występują duże dysproporcje wewnętrzne (aglomeracja –

otoczenie)7. Rolnictwo (niewielkie znaczenie w aglomeracji, duże znaczenie

w otoczeniu)

22

Mazowsze cechuje się najwyższym odsetkiem zatrudnionychw sektorze usług w Polsce.

Sektory usług rynkowych (finansowo-ubezpieczeniowe, telekomunikacyjne, informatyczne, medialne, obsługa nieruchomości i firm, transport) wytwarzają większość wartości dodanej regionu.

Dobrze rozwinięte zaplecze naukowo-oświatowe. Na terenie województwa mazowieckiego funkcjonuje 107 uczelni wyższych z czego 71 mieści się w Warszawie.

23

Mazowsze - zagłębie ogrodnictwa i sadownictwa.

Szybki wzrost produkcji ekologicznej - na obszarze województwa funkcjonuje ponad 1000 gospodarstw ekologicznych.

Szansa

W Polsce i innych krajach UE systematycznie rośnie wartość rynku na produkty żywnościowe pochodzenia ekologicznego

Mazowsze zapleczem żywności ekologicznej w regionie a także na eksport do Unii Europejskiej produktów ekologicznych dla przemysłu przetwórczego, szczególnie warzyw i owoców dla branży żywności dziecięcej.

24

Dobrze rozwinięte sektory przemysłowe na Mazowszu:

chemiczny, petrochemiczny, metalowy, elektromaszynowy,elektroniczny, spożywczy, farmaceutyczny, poligraficzny, precyzyjny i optyczny oraz motoryzacyjny.

Koncentracja przestrzenna klastrów – prawie wszystkie zlokalizowane są w Warszawie.

W ramach inicjatyw klastrowych rozwijają się takie branże jak: optoelektronika (Optoklaster – Mazowiecki Klaster Innowacyjnych Technologii Fotonicznych), lotnictwo (Mazowiecki Klaster LotniczyAviation Mazovia), technologie kosmiczne i technikisatelitarne (Klaster Kosmiczny Mazovia).

25

Mazowsze to region o dużej różnorodności branżowej

Branże odgrywające ważną rolę na Mazowszu (% udział w produkcji sprzedanej w 2010)

Rolno – spożywcza (17,5%)

Energetyka (19,4%)

Elektromaszynowa (7,3%)

Chemiczna (6,7%)

Komputerowa (4,5%)

26

Branże innowacyjne na Mazowszu (ponad 50% firm wprowadziło co najmniej 1 innowację w latach 2008-2010)

1. Branże sektora ICT (lokalizacja – aglomeracja)

2. Elektroniczna

3. Farmaceutyczna

4. Finanse i ubezpieczenia

27

Branże priorytetowe w Strategii Rozwoju Mazowsza( o największej dynamice rozwoju)

1. Biotechnologia,

2. Biomedycyna,

3. Nanotechnologie,

4. Technologii informacyjnych i kosmicznych (TIK)

5. Przemysłu rolno-spożywczego

28

Kierunki studiów zamawiane realizowane na Mazowszu (2011)

1. Biotechnologia2. Budownictwo3. Chemia4. Fizyka

Najbardziej popularne kierunki (licencjat) realizowane na Mazowszu (2011/2012)

5. Informatyka6. Inżynieria nanostruktury7. Matematyka

29

Misja w strategii rozwoju Mazowsza

Mazowsze konkurencyjnym regionem w układzie europejskim i globalnym.

Intencja strategii

Przekształcenie województwa w region, który będzie się cechował:• dużą konkurencyjnością w stosunku do innych regionów europejskich,• zachowaną spójnością społeczną, gospodarczą oraz

przestrzenną,• wysoką jakością zasobów ludzkich oraz polepszeniem warunków życia mieszkańców.

30

Zapraszam do dyskusji

Motyw przewodni:

Inteligentna specjalizacja regionu Mazowsze w nowej perspektywie finansowej UE 2014-2012