Útvegsblaðið 2.tbl 2014

Þetta lítur ekki illa út■ Geir F. Zoega, skipstjóri á grænlenska nótaveiðiskipinu Polar Amaroq, segir að loðnan sé að reitast inn á grunnið við Suðausturland og hann sé bjartsýnn á framhald vertíðarinnar.

Mikilvægt að makríllinn fari í frystingu sem fyrst■ Til að ná góðum árangri er málið að frá því að makríllinn er veiddur og þangað til að búið er að vinna hann mega ekki líða nema 30-40 klukkustundir. 17 22

Ég hef ekki orðið var við að sá eða sú sem vinnur hjá vatnsveitunni eða rafveitunni sé með þá kröfu á sér að greiða auðlindagjald... Valmundur Valmundsson, formaður Jötuns

Línudreginn makríll■ Port-Ice selur línudreginn makríl til Asíu og Rússlands og er makríllinn markaðssettur sem hágæðavara. Fyrirtækið selur fiskinn í umboðssölu og er rekið með samlagshugsun.

Rétt meðhöndlun skiptir öllu■ Fiskur verður ekki betri en þegar hann kemur upp úr sjónum og rétt meðhöndlun hans er því afar mikilvæg, allt frá því að hann er dreginn úr sjó og þar til hans kemst til kaupenda.

Úkraína er mikil-væg fyrir fisksölu■ Einn sterkasti markaður okkar fyrir uppsjávarfisk er í Úkraínu og hafa Íslendingar verið að kanna sölumöguleika á eldisbleikju og botnfiski. Ástandið í Úkraínu er því sérstakt áhyggjuefni.

20 14 2210

ÞJÓNUSTUMIÐILL SJÁVARÚTVEGSINS

■ Spenna ríkir vegna fyrirhugaðra breytinga á lögum um stjórn fiskveiða sem taka munu gildi næsta fiskveiðiár. Frá hruni hefur hagur sjávarútvegs aukist umtalsvert.

Næstu skref skýrast von bráðar

Beðið eftir breytingum

f e b r ú a r 2 0 1 4 » 2 . t b l . » 1 5 . á r g .

2 Ú T V E G S B L AÐ IÐ F E B R Ú A R 2 0 1 4

Útgefandi: Goggur ehf., Grandagarði 16 101 Reykjavík. Sími: 445 9000. Útgáfustjóri: Sædís Eva Birgisdóttir. Ábyrgðarmaður: Hildur Sif Kristborgardóttir Vefsíður: utvegsbladid.is / goggur.is. Tölvupóstur: [email protected]. Prentun: Guðjón Ó. ISNN 2298-2884

STAÐAN Í AFLA EINSTAKRA TEGUNDA INNAN KVÓTANS:

Þorskur■ Aflamark: 172.869■ Afli t/ aflamarks: 97.069

43.8%

Ufsi■ Aflamark: 45.484■ Afli t/ aflamarks: 24.452

46.2%

53.8%

48.8%

56.2%

61.1%

Ýsa■ Aflamark: 30.012■ Afli t/ aflamarks: 18.340

38.9%

Karfi■ Aflamark: 52.858■ Afli t/ aflamarks: 25.782

51,2%

Segja má að ákveðin tímamót hafi verið á Akranesi mánudagsmorguninn 10. febrúar þegar ísfisktogari HB Granda, Sturlaugur H. Böðvarsson AK-10, kom

þangað með tæp níutíu tonn af bolfiski, aðallega þorski. Þá hafði togari ekki landað ísfiski í heima-höfn á Akranesi í tæp sex ár, eða frá því sama skip kom þangað síðast með bolfisk í byrjun júni 2008.

Allur þorskur, sem berst að landi af togurum HB Granda er unninn í frystihúsi fyrirtækisins á Akranesi. Í eina tíð unnu þar hátt í hundrað manns en eftir að togararnir hættu að landa á Akranesi og fóru alfarið að landa í Reykjavík fækkaði starfsmönnum mjög og þegar fæst var voru starfsmenn HB Granda á Akranesi orðnir um 20. Með breyttum áherslum hjá fyrirtækinu, fækkun frystiskipa og aukinni áherslu á útflutn-ing á ferskfiski, hefur starfsmönnum í landi fjölg-að á ný.

Í tilefni af þessum breyttu áherslum og aukn-um sjávarafla til Akraness með tilheyrandi at-vinnuaukningu í bænum var það vel til fundið að bæjarstjórinn færði áhöfninni rjómatertu þegar skipið lét úr höfn á ný eftir löndun. Eiríkur Jóns-son skipstjóri sagði gaman að koma með fisk í heimahöfn aftur og aðspurður um rjómatertuna sagði hann það ánægjulegt. Hingað til hafi það bara verið „loðnuaðallinn,“ sem fengið hafi svona tertur.Þeir á Sturlaugi H. Böðvarssyni slógu því

„loðnuaðlinum“ við að þessu sinni og bættu um betur viku síðar þegar þeir komu með 130 tonn af ferskum fiski til Akraness eftir fjóra daga á veið-

um. Um hundrað tonn af því fóru í vinnslu á Akra-nesi, mest til útflutnings ferskt. Allur fiskur sem berst til Akraness er fullunninn þar í bæ frá haus til sporðs. Ekkert fer til ónýtis. Í framhaldinu má búast við að fleiri ísfisktogarar HB Granda fari að landa á Akranesi.

Eiríkur Jónsson skipstjóri ásamt Regínu Ásvaldsdóttur bæjarstjóra með tertuna góðu. MYND: HARALDUR BJARNSON

Haraldur Bjarnason

Landaði í heimahöfn eftir tæplega sex ár

Ísfisktogarinn Sturlaugur H. Böðvarsson

■ Hampiðjan kynnti í tilraunatankinum í Hirtshals í desember sl. nýtt Gloríu 1760m flottroll, Gloría XBreið, sem sérstaklega

er ætlað til veiða á makríl. Hefur þessi útfærsla á trollinu verið í þróun hjá Hampiðjunni í nokk-urn tíma. Núver-

andi troll ná 45m hæð og 135m breidd undir höfuðlínumæli en nýja útfærslan verður með 45m hæð og 180m breidd undir höfuð-línumæli. Vonast er til þess að breytingarnar dragi verulega úr aukaafla, eins og síld, með makrílnum. Í tilraunatankinum í Hirtshals eru kynntar nýjungar í veiðarfæragerð auk þess sem fulltrúar framleiðenda veiðarfæra kynna framleiðslu sína. Að þessu sinni voru þátttakendur um 70.

Ný útgáfa af Gloríu flottrolli

Landað úr Sturlaugi H. Böðvarssyni á Akranesi.

Áhöfnin gæðir sér á tertunni áður en haldið er á miðin að nýju.

Með víðtækri samstöðu þjóðarinnar var Eimskipafélag

Íslands stofnað þann 17. janúar 1914. Félagið hefur vaxið

og dafnað í áranna rás og gengið í gegnum gríðarlegar

breytingar bæði í meðvindi og andstreymi.

Árið 2014 er Eimskip alþjóðlegt flutningafyrirtæki með

um 1.400 starfsmenn og starfsstöðvar og

samstarfsaðila víða um heim.

Á þessum merku tímamótum lítum við auðmjúk um öxl

með þakklæti í huga en horfum jafnframt bjartsýn og

full tilhlökkunar til þeirra krefjandi verkefna er bíða

Eimskipafélagsins.

YFIR HAFIÐ OG HEIM Í 100 ÁR

Feðgarnir Pétur Sigurðsson háseti og Sigurður Pétursson skipstjóri um borð í Gullfossi árið 1930. Sigurður var fyrsti skipstjórinn sem ráðinn var til félagsins.

JA

NÚA

R


Sjávarútvegsfyrirtæki til fyrirmyndar■ Creditinfo valdi nýverið framúrskar-andi fyrirtæki ársins 2013 og vekur það nokkra athygli að á listanum yfir efstu tíu

fyrirtækin eru fjögur þeirra tengd sjávarútvegi. Samherji var á toppnum. Kolbeinn Árnason, framkvæmdastjóri LÍÚ, segir á vef samtakanna að þessi dæmi sýni hve mikinn arð sé hægt að skapa með ábyrgri nýtingu og sjálfbærni að leiðarljósi og

hversu framúrskarandi íslenskur sjávarút-vegur sé. Þessi fyrirtæki skili miklum arði og þekkingu sem nýtist samfélaginu öllu og skapi enn frekari tækifæri. Creditinfo byggir mat sitt á ítarlegri greiningu á ís-lenskum fyrirtækjum og af þeim 33 þúsund fyrirtækjum sem skráð eru í hlutafélags-skrá taldi Creditinfo 462 verðskulda nafn-bótina:Framúrskarandi fyrirtæki 2013. 10 efstu fyrirtækin á lista yfir stór framúrskarandi fyrirtæki ársins:■ Samherji hf. ■ Síldarvinnslan hf. ■ Medis ehf. ■ Marel hf. ■ Norðurál Grundartangi ehf. ■ Icelandair Group hf. ■ Össur hf. ■ Icelandair ehf. ■ Horn Fjárfestingarfélag hf. ■ Ísfélag Vestmannaeyja hf.

FISK Seafood fær For-varnarverðlaun VÍS■ FISK Seafood ehf. hlaut Forvarnarverð-laun VÍS 2014. Fyrirtækið var talið vera fyrir-myndardæmi um hve miklum árangri væri hægt að ná í eflingu forvarna og öryggismál-um þegar yfirstjórn sýndi þeim málaflokki raunverulegan og sýnilegan stuðning.

Þ að er mikill áhugi um allt land á smáframleiðslu matvæla sem er í samræmi við þróun erlendis, bæði á Norðurlönd-

unum og víðar í Evrópu, þar sem neyt-endur vilji þekkja uppruna þeirra mat-væla sem þeir neyta og telji jákvætt að geta rakið uppruna fæðunnar á auðveld-an og sýnilegan hátt,“ segir Lilja Magn-úsdóttir, starfsmaður Matís og verkefnastjóri Vors í lofti, sem er átaksverkefni Matís ohf í sam-starfi við sveitarfélögin Vesturbyggð og Tálkna-fjarðarhrepp. Er því ætlað að hvetja þá íbúa sem hafa hugmyndir á sviði matvælaframleiðslu og líftækni til að hrinda þeim í framkvæmd. Lilja segir talsverðan áhuga vera fyrir átakinu og að verkefnin verði átta, þar af þrjú sem tengist sjáv-arútvegi.

Verkefnið stendur í eitt ár og er tilgangurinn að auka möguleika á aukinni úrvinnslu hráefnis og efla þannig virðisaukningu þess. Á verkefnið að aðstoða smáframleiðendur á svæðinu við að hrinda hugmynd sinni í framkvæmd og er styrkt af Rannsókna- og nýsköpunarsjóði Barðastrand-asýslu og Vöruþróunarsetri sjávarútvegsins, í gegnum Matís.

Margir áhugasamirHver þátttakandi í verkefninu fær þrjá-tíu klukkustunda ráðgjöf hjá Matís til að koma hugmynd sinni yfir á fram-kvæmdastig og eru sérfræðingar Matís til reiðu að svara spurningum og að-stoða við framkvæmdina eftir því sem þarf. Lilja segir hugmyndirnar vera af ýmsum toga. Nefna megi að nokkrar snúist um að fá starfsleyfi fyrir litlar matvælaframleiðslur sem stefna á mis-

munandi vöruframleiðslu, þá sé þarna nýstárleg vöruþróun úr fiski og gæðakerfi í matvælafram-leiðslu, svo eitthvað sé nefnt. Lilja segir að auk þeirra sem séu þátttakendur í verkefninu Vor í lofti hafi fleiri verið áhugasamir en þeir hafi ekki talið sig hafa möguleika á að fara af stað að þessu sinni. Þeir fylgist hins vegar spenntir með því hvernig takist til.

Afraksturinn kynntur í haustÆtlast er til þess að hægt verði að sjá áþreifanleg-an árangur af verkefnunum á verkefnistímanum og að minnsta kosti þrjár fullmótaðar hugmynd-ir, vörur eða viðskiptaáætlanir verði til. Afrakst-ur Vors í lofti 2014 verður svo formlega kynntur haustið 2014 og afurðir þeirra sem tekið hafa þátt í uppbyggingunni kynntar við það tækifæri.

Fái að vita um upprunann

Átaksverkefni á sviði matvælaframleiðslu og líftækni

Lilja Magnús-dóttir segir tals-verðan áhuga vera fyrir átakinu og að verkefnin verði átta, þar af þrjú sem tengist sjávarútvegi.

Sigrún Erna Geirsdóttir

4 Ú T V E G S B L AÐ IÐ Á G Ú S T 2 0 1 3

Sjór sækir hart að Kolbeinsey■ Kolbeinsey, nyrsti punktur Íslands, er nú orðin tvískipt og hefur látið mjög undan ágangi sjávar, hafíss og veðra. Áhöfn varðskipsins Þórs fór nýverið í land og mældu eyjuna. Vestari hluti Kolbeinseyjar er nú 28,4m x 12,4m og hæsti punkturinn 3,8m. Austari hluti hennar er 21,6m x 14,6m. Skarðið milli eyjahlutanna er 4,1 m að breidd. Miðað var við Kol-beinsey þegar fiskveiðilög-sagan var færð út í 200 mílur og mörkuð var miðlína milli Grænlands og Íslands og hefur hún því mikið sögulegt gildi. Hafa varðskip og flug-vélar Landhelgisgæslunnar fylgst með þróun hennar gegnum tíðina.

Velta tækni-fyrirtækja í sjávarútvegi vex um 13%■ Velta tæknifyrirtækja tengdum sjávarútvegi jókst árið 2012 um 13% frá árinu undan og nam veltan tæpum 66 milljörðum. Gert hafði verið ráð fyrir 5-10% vexti.Tæknifyrirtækin hanna, þróa og framleiða veiðarfæri, kör, umbúðir, vélbúnað eða hugbúað fyrir sjávarútveg og selja vörurnar undir eigin nafni og eru þetta um 70 fyr-irtæki. Á þessu sama tímabili varð lítill vöxtur í fiskveiðum og fiskeldi. Hefur vöxtur tæknifyrirtækjanna líka verið meiri en í þjóðarfram-leiðslu og fiskvinnslu. Kemur þetta fram í niðurstöðum nýrrar rannsóknar Íslenska sjávarklasans.

Nýtt mastersnám um virðiskeðju sjávar- og eldisafurða

Norrænt samstarfs-verkefni fimm háskóla

N ýtt, norrænt meistara-nám, AQFood, hefur nýlega verið innleitt við Háskóla Íslands en

námið er samstarfsverkefni fimm norrænna háskóla og munu nem-endur útskrifast með meistara-gráður frá tveimur þeirra. Náminu er ætlað að veita nemendum inn-sýn í virðisstjórnun í sjávarútvegi.

Undirbúningur að náminu var styrktur af Norrænu ráðherra-nefndinn, en Norræna nýsköp-unarmiðstöðin hefur síðan styrkt frekari þróun í tengslum við verk-efnið InTerAct. Markmiðið er að efla samstarf háskóla við fyrir-tæki á sviði sjávartengdrar starf-semi og bæta ímynd sjávarútvegs sem spennandi starfsvettvangur fyrir ungt menntað fólk. Heildar-fjöldi nemenda í haust verður milli fimm og tíu og eru í hópnum tveir

Íslendingar. Forkrafan er að nem-endur hafi BS gráðu í verkfræði eða raunvísindum þar sem námið byggir á þeim grunni. Nemendur munu dvelja eitt ár í senn við mis-munandi skóla og útskrifast með meistaragráðu frá þeim. Í boði eru þrjár námsleiðir: Frumfram-leiðsla, veiðar og eldi sem fer fram hjá UMB í Noregi fyrsta árið, Nátt-úrulegar auðlindir sem fer fram hjá NTNU í Noregi fyrsta árið og Iðnað-arframleiðsla sem fer fram hjá DTU í Danmörku fyrsta árið. Seinna árið er svo sérhæfing hjá HÍ samkvæmt skilgreindum námsleiðum sem boðið er uppá í iðnaðarverkfræði, líffræði, efnafræði /lífefnafræði og matvælafræði.

Hérlendis er AQFood vistað hjá Iðnaðarverkfræði, vélaverkfræði og tölvunarfræðideild HÍ og er áhersla lögð á umhverfis- og auð-lindafræði og tengingu við mat-vælafræði. Er þetta gert til að efla þverfræðilegan grunn virðiskeðj-

unnar og tryggja öryggi og gæði eldis- og sjávarafurða.

Mikil áhersla verður lögð á að nemendur vinni í nánum tengslum við fyrirtæki í sjávarútvegi og að verkefnin beinist að vandamálum sem upp koma í virðiskeðju sjávar-afurða. Þá sé tenging á milli þeirra og verkefnamiðlunar Sjávarklasans. Dr. Guðrún Ólafsdóttir, umsjónar-maður námsins, segir að þegar séu góð tengsl milli kennara hjá HÍ og helstu tækni-, framleiðslu og þjón-ustu fyrirtækja í greininni og þeirri góðu samvinnu verði haldið áfram þarna. Guðrún segir mikla þörf fyrir að bæta menntun á öllum sviðum og gildi það fyrir Norðurlöndin öll.

,,Í verkefninu er verið að nýta þá þekkingu sem er þegar til staðar í hverju landi og þarna fáum við samstarf milli skóla, landa á milli, svo þessi þekking nýtist enn betur. Það er svo framtíðardraumurinn að skólakerfið í heild vinni betur sam-an en það gerir núna,“ segir Guðrún.

Gunnar Stefánsson, prófessor í iðnaðarverkfræði og Guðrún Ólafsdóttir, verkefnistjóri AQFood námsins.

www.polardoors.com

Júpíter hw Júpíter t5 Herkúles t4 Neptúnus t4 Merkúr t4 Júpíter t4

Hlerar til allra togveiða

Sigrún Erna Geirsdóttir Lilja Magnúsdóttir.

ÌVIHOO�HU�HLWW�|ÁXJDVWD�I\ULUW NLê�i�ÌVODQGL�t�îMyQXVWX�YLê�VMiYDU~WYHJLQQ��)\ULUW NLê�UHNXU�DOKOLêD�KHLOGV|OX�PHê�~WJHUêDU��EM|UJXQDU��RJ�UHNVWUDUY|UXU�iVDPW�YHLêDUI UDJHUê�XQGLU�QDIQLQX�ÌVQHW��6WHUN�VWDêD�ÌVIHOOV�PDUNDVW�KHOVW�DI�JyêX�Y|UX~UYDOL��îMyQXVWX�RJ�PLNLOOL�îHNNLQJX�VWDUIVIyONV�i�tVOHQVNXP�VMiYDU~WYHJL�

Hafðu samband við sölumenn okkar

og kynntu þér vöruúrvalið og þjónustuna!

%MyêXP�|OO�YHLêDUI UL�RJ�WHQJGDQ�E~QDê�VHP�îDUI�XP�ERUê�t�tVOHQVN�ÀVNLVNLS

HAFNARFJORÐUR

VESTMANNAEYJAR

SAUDARKROKUR HUSAVIK

AKUREYRI

ÞORLAKSHOFN

OLAFSFJORDUR


Námskeið fyrir stjórnendur í sjávarútvegi stendur nú yfir Háskólanum í Reykjavík. Námið var skipulagt í nánu samstarfi við LÍÚ.

„Sambærilegt námskeið var haldið hérna árið 2005 og við byggjum námskeiðið í dag á því að miklu leyti,“ segir Kristján Pétur Sæmundsson, verkefnastjóri hjá Háskólanum í Reykjavík. Hann segir að eftir að hugmyndin að því að halda nám-skeiðið aftur hafi kviknað hafi verið lagst yfir það námsefni sem til var í samráði við LÍÚ og Ögurvík, Vísi, HB Granda og Síldarvinnsluna. ,,Við unnum síðan þarfagreiningu í samráði við þessa aðila og námsefnið sniðið að þeim þörfum sem fólk taldi brýnastar,“ segir hann. Námskeiðið er þannig byggt upp að kennt er tvo daga í senn, í fjórum lot-um, og koma bæði kennarar við skólann og gesta-fyrirlesarar að kennslunni. Farið er í eitt fag á dag og er námsefnið fjölbreytt. Farið er í áætlanagerð, fjármál, greiningu ársreikninga, markaðs- og sölu-mál, stefnumótun, nýsköpun, mannauðsmál og stjórnun aðfangakeðjunnar.

Fjölbreyttur hópurTuttugu og átta manns eru á námskeiðinu sem hófst í janúar og stendur til apríl. Nemendur eru frá sautján fyrirtækjum, staðsettum um allt land, og eru þeir á öllum aldri. ,,Við erum mjög ánægð með þátttökuna,“

segir Kristján. Hann segir nemendur vera í alls kyns stjórnunarstöðum innan sinna fyrirtækja, allt frá vinnslustjóra til framkvæmdastjóra. „Sumir eru ný-búnir í námi eða nýlega orðnir stjórnendur sem eru þá að vinna sig upp innan fyrirtækisins og sjá þarna starfsþróunartækifæri. Svo eru þarna líka reyndir stjórnendur sem líta á námskeiðið sem endurmennt-un. Hópurinn er því mjög fjölbreyttur og það hefur endurspeglast í umræðunum sem hafa verið mjög líflegar.“ Það sé mikill kostur að hópurinn sé svona breiður því þá komi fram mjög ólík sjónarhorn og fólk læri mikið á því hvernig aðrir leysi vandamál sem það hefur sjálft orðið að glíma við.

Sjálfstætt framhald að áriKristján segir fólk almennt vera mjög ánægt með námskeiðið og komi það fram í námskeiðsmati sem framkvæmt er eftir hvern dag. „Við höfum fram að þessu fengið framúrskarandi einkunn svo við erum mjög ánægð með hvernig tekist hefur til.“ Hann segir greinilegt að mikil þörf sé fyrir námskeið af þessu tagi og allir hafi verið mjög áhugasamir. „Það hallar mjög á endurmenntun stjórnenda í mörgum greinum og þarna erum við að bæta við og koma til móts við þarfir útvegsins.“ Kristján segir fram-haldið vera óráðið en mikill vilji sé fyrir því að hafa framhald á námskeiðinu og líklegt sé að það verði árlegt. „Sennilega yrði næsta námskeið sjálfstætt framhald af þessu en þó ekki krafa að fólk hafi farið á þetta námskeið,“ segir hann að lokum.


■ Eyðublöðum afladagbóka hefur verið breytt í því skyni að einfalda skráning á með-afla. Þörf er talin á að afla nákvæmari gagna um magn meðaflans.Ýmsar tegundir sjófugla og sjávarspendýra, t.d lundi og hnísa, flækjast oft í veiðarfæri

hér við land og þá einkum í net. Hefur þetta ekki verið talið skipta sköpum fyrir afkomu viðkomandi tegunda, enda yfirleitt um að ræða stóra og lítt nýtta stofna. Þetta viðhorf hefur tekið nokkrum breytingum og er nú talið mikilvægt að að meta raun-

verulegt umfang meðaflans og líkleg áhrif hans á þessa stofna. Undanfarin tíu ár hafa skipstjórnarmenn skráð meðaflann, samhliða upplýsingum um fiskafla í afladagbækur. Hafa upplýsingarnar skilað talsverðum upp-lýsingum um meðafla við netaveiðar og þykja gefa grófa mynd af umfanginu. Brýnt er þó talið að bæta þessa skráningu þar sem grunur leikur á að ekki sé allur meðafli skráður. Hafa Fiskistofa, Hafrannsóknastofnun og at-vinnu- og nýsköpunarráðuneyti því unnið að því í sambandi við Landssamband smábáta-eigenda að bæta skráninguna og eru breyt-ingarnar á afladagbókinni afrakstur þessarar vinnu. Vonast er eftir að skipstjórnarmenn og sjómenn almennt leggist á árarnar með þess-um aðilum í þeim tilgangi að gera skráningu og mat á meðafla hér við sem áreiðanlegasta á komandi árum og bæti þannig umgengina um auðlindir hafsins.

Breytingar á afladagbók

Stjórnendanámskeið Bæði fyrir nýja og reynda stjórnendur í sjávarútvegi

MAKING MODERN LIVING POSSIBLE

Dr. Ari Kristinn Jónsson, rektor Háskóla Reykjavíkur.

islandsbanki.is | Sími 440 4000

Við bjóðumgóða þjónustu

Við bjóðum fyrirtækjum sérþekkingu

Okkar vinna snýst um að þín vinna gangi vel. Við leggjum okkur fram um að setja okkur vel inn í það sem þú ert að gera, og þó að við þekkjum kannski ekki viðfangsefnin í þínu starfi jafn vel og þú, þá vitum við hvað starfið gengur út á.

Starfsfólk Íslandsbanka býr yfir áratugareynslu í þjónustu við sjávarútveginn og hjá bankanum starfar stór hópur fólks með sérþekkingu á greininni. Þannig getum við ávallt tryggt fyrirtækjum í þessari undirstöðuatvinnugrein þjóðarinnar þá bankaþjónustu sem hún þarfnast.

Þekking sprettur af áhuga.

Ragnar Guðjónsson hefur starfað við fjármögnun sjávarútvegs í 40 ár.

Ragnar er viðskiptastjóri í sjávarútvegsteymi Íslandsbanka.


Undanfarin ár hafa deilur um framtíðarskipan sjávarútvegs sett mark sitt á greinina, dregið

úr þrótti, hægt á framkvæmdum og nýsköpun. Ófá lagafrumvörp og drög af þeim hafa komið fram. Yfir-leitt hefur þeim fylgt falleinkunn frá flest öllum umsagnaraðilum og vinnan að baki unnin að meira kappi en forsjá. Skort hefur á fram-tíðarsýn og afleiðingar.

Nú eru komnir nýir stjórnendur að kötlunum og fylgja þeim von um bætt vinnubrögð og betri tíð. Eitt fyrsta verk nýkosinna stjórnvalda var að setja á bráðabirgðarákvæði um veiðigjöld til eins árs. Stjórnvöld tóku mark á varnaðarorðum um að stefna fyrri stjórnvalda myndi koma sjávarútveginum á hnén. Það var vissulega stórt skref í rétta átt. Það lá hins vegar strax fyrir að gjöldin voru reiknuð út frá sama grunni og áður, grunni sem lá fyrir að væri ónothæfur. Engu að síður var reynt að leiðrétta mismunun sem þótti vera við álagningu fiskveiðiárið 2012-2013. Þá var talið að bolfisk-tegundir hefðu borið meiri þunga af veiðigjaldinu en uppsjávartegundir. Leiðréttingin tókst „of vel“ og fisk-veiðiárið 2013-2014 er veiðigjald upp-sjávartegunda hlutfallslega mun hærra en bolfisktegunda.

Nú er dag farið að lengja og dögum sem Alþingi hefur til að fjalla um ný frumvörp fækkar. Von-

andi gefur núverandi ríkisstjórn Alþingi nægan tíma til að fara yfir jafn veigamikið mál og stjórnun fiskveiða er. Í dag liggur hvorki fyrir tillaga um tilhögun veiðigjalds né afnotarétt handhafa veiðiheimilda. Að mínu mati er rétt að vanda vel til verka, nýta tímann og leggja málin fullsköpuð fyrir haustþingið. Það þýðir að leggja þarf til nýtt bráða-birgðaákvæði um veiðigjöld næsta fiskveiðiárs. Vonandi með nauðsyn-legum endurbótum.Þegar farið er af stað með ný álög

á atvinnugrein hlýtur að vera nauð-synlegt að koma í veg fyrir að álögin, í þessu tilfelli veiðigjöld, dragi ekki úr verðmætasköpun. Veiðigjald sem eyðir öllum ávinningi að veiðum getur ekki þjónað tilgangi sínum. Þó veiðar á ýmsum fisktegundum standi vart undir sér skila þær sínu í útflutningsverðmætum. Það að draga úr eða koma í veg fyrir slíkar veiðar með veiðigjaldi sem veldur taprekstri þýðir tap fyrir alla. Þeir eru fáir punktarnir sem almenn samstaða er um varðandi veiði-gjöldin en þetta hlýtur þó að vera einn þeirra.

Arðsemi fiskveiða er einfaldlega mjög misjöfn á milli fisktegunda og hefur ekkert með þorskígildi að gera. Það er því ljóst að finna verður ann-an grundvöll til útreiknings. Von-andi næst jafnvægi á og það sama verði látið gilda fyrir botnfiskteg-undir og uppsjávartegundir þannig

að sú gjá sem þar var mynduð verði brúuð.

Hugmyndir um að skattleggja fé-lög í sjávarútvegi sem ná góðum ár-angri í rekstri sérstaklega þykir mér ákaflega varhugaverðar. Viðkom-andi félög greiða skatta á við önnur félög í landinu til viðbótar veiði-gjöldum. Viðleitni til skattlagningar er með því farin að nálgast refsingu á þá sem ná árangri umfram aðra. Það að eyða t.d. hagkvæmni stærðar með hærri álagningu getur varla verið þjóðhagslega hagkvæmt.

HB Grandi þykir stórt félag á Ís-landi og ljóst að það bætir a.m.k. ekki við sig veiðiheimildum að óbreyttu. Nýverið kom fram hjá Fiskistofu að HB Grandi væri nú yfir lögbundnu hámarki heildar-aflahlutdeilda allra tegunda í eigu einstakra aðila en það má ekki fara yfir 12%. Félagið mældist með12,3% heildaraflahlutdeilda. Þegar félagið varð til í núverandi mynd fyrir um átta árum var félagið vel innan ramma laganna með 10,6% aflahlut-deilda. Síðan hefur félagið engar hlutdeildir keypt. Verðbreytingar á erlendum mörkuðum hafa séð um að koma félaginu upp fyrir leyfilega hlutdeild. Þannig myndi félagið komast í hóp löglegra aftur að þeirri breytingu einni fenginni að verð þorskafurða hefði verið 10% hærra en það var á tímabilinu 1.5.2012-30.4.2013. Eins og kunnugt er lækkaði verð þorskafurða verulega

haustið 2012 vegna kvótaaukningar í Barentshafi. Þannig má því færa rök fyrir því að aukinn þorskkvóti í Barentshafi hafi orðið til þess að HB Grandi hafi rofið hámark leyfilegrar aflahlutdeildar. Það getur vart hafa verið meining eða vilji löggjafans.

Helstu möguleikar HB Granda til að eflast er aukin verðmæta-sköpun. Möguleikum á að gera meiri verðmæti úr aflanum fjölgar fremur en fækkar. Félagið hefur bætt við sig fiskþurrkun og fullvinnslu hrogna auk fleiri þátta sem unnið er að. Hugmyndir um að veiðigjald nái að teygja sig yfir í að vera skattlagning á frekari vinnslu og verðmæta-sköpun er einfaldlega of mikil hroll-vekja til að ganga eftir. Við eigum í vök að verjast á mörgum vígstöðum á erlendum mörkuðum. Dæmi má nefna um ríkisstyrki og/eða lægri launakostnað hjá samkeppnisað-ilum okkar. Hjá HB Granda höfum við lagt áherslu á að flaka karfa í fiskvinnslu okkar fremur en að flytja hann heilan út. Þar eigum við frekar bágt í samkepninni því að uppfylltum ákveðnum kvóta er inn-flutningstollur á ferskum karfaflök-um 5,4% hjá ESB. Það er vonandi að ráðamönnum takist að fá þennan toll felldan niður. Það er a.m.k. í lagi að hafa það í huga þegar verið er að ræða tolla á innfluttar vörur og lækkun eða niðurfellingu á þeim.

Viðfangsefnin eru víða og það hvílir mikil ábyrgð á Alþingi við gerð nýrra laga um stjórnun fisk-veiða og fyrirkomulag veiðigjalds. Vonandi tekst vel til því að öðru leyti er bjart framundan. Fólksfjölgun er á heimsvísu og samfara henni er aukin fiskneysla. Ástand fiskistofna okkar er almennt nokkuð gott. Sér í lagi þorskurinn sem við eigum svo mikið undir. Við erum með góðar og hollar afurðir og meðvitaðir um kröfur kaupenda um síaukin gæði og afhendingaröryggi. Eigum við því ekki að leyfa okkur að taka und-ir orð Aðalsteins heitins Jónssonar og segja: „Það er bjart framundan“.

UMRÆÐA VILHJÁLMUR VILHJÁLMSSON, forstjóri HB Granda

Er bjart framundan?

Þ að getur oft á tíðum verið mikil áskorun að vera sveitarstjórnarmaður útá landi. Að keppa við SV

hornið í möguleikum í atvinnu – og þjónustu er harður slagur og síðast liðin ár hefur bæst ofan á varnarbarátta við ríkisvaldið um að verja grunnstoðir samfélag-anna – heilbrigðisþjónustu og löggæslu. Hér höfum við sveitar-stjórnarmenn staðið okkur vel.

„En aftur á móti var annað stríð“ eins og segir í kvæðinu. Síðasta ríkistjórn skar upp herör gegn sjávarútvegsfyrirtækjum um allt land og boðaði stórfelldar hækk-anir á veiðileyfagjöldum. Farið var í mikla áróðursherferð gegn sjávarútvegnum í landinu og sú mynd dreginn upp að þar væru á ferð arðræningjar og sægreifar sem ekkert legðu til samfélagsins. Engu var skeytt um í þessum slag hve gríðarleg áhrif umrætt gjöld myndu hafa á sjómenn, fiskverka-fólk, starfsmenn þjónustufyrir-tækja og afkomu sveitarfélaganna allt í kringum ströndina ef umrædd gjöld hefðu komist á. Ríkisstjórnin var búin að finna sameiginlegan

„óvin“ og ól á andúðinni við sjáv-arútveginni – þannig að athuga-semdakerfin höfðu vart undan.

Við þessarri vá varð að bregaðst. Við blasti fjöldagjaldþrot útgerða um allt land með tilheyrandi af-leiðingum. Stefna átti frá hóflegum veiðigjöldum og sátt í skattlagn-ingu yfir í ríkisvæðingu greinar-innar til lengri tíma. Í fararbroddi í baráttunni gegn þessum gjöldum voru sveitarstjórnir Fjarðabyggðar,

Hornafjarðar og Vestmannaeyja. Sveitarfélög sem eiga stóra afkomu sína af því að sjávarútvegnum gangi vel, haldi áfram að fjárfesta og vaxa í heimabyggð. Talsmenn ríkisstjórnarinnar töluðu um að þarna færu málpípur LÍÚ osfrv.

Margar sveitarstjórnir þorðu eða vildu ekki hafa sig frammi, þrátt fyrir augljós áhrif á þeirra samfélög.

En útá hvað gekk þessi barátta? Jú, þetta var barátta um störf. Barátta fyrir því að verja störf og afkomu fiskverkafólks og sjó-manna í viðkomandi samfélögum. Loksins þegar að greinin var farin að bera arð, borga góð laun og fjárfesta átti að kollvarpa því og hverfa til þeirra tíma sem sjóðir og

þingmenn útdeildu gæðunum eftir eigin geðþótta. Enda skein í gegn sá draumur margra þingmanna að mæta heim í hérað, útdeila brauðmolum og láta þorpin éta úr lófanum á sér. En sá tími er liðinn og kemur vonandi aldrei aftur.

Ef það er ekki skylda hvers og eins sveitarstjórnarmanns að verja störf og afkomu íbúa sinna þá veit ég ekki hvers skylda það er. Í mínum huga stóð slagurinn um að verja störf sjómannanna á Barðan-um, Ljósafellinu og öðrum skipum í Fjarðabyggð, störf landverkafólks og starfsmanna þjónustufyrirtækj-anna sem byggt hafa upp starfsemi sína hér í heimabyggð. Þessari baráttu er ekki lokið þó svo að mikill árangur hafi náðst. Enn er skattlagningin þannig að hún gerir útgerð á mörgum tegundum óarð-bæra og standa þar uppúr veiðar á kolmunna þar sem veiðigjöldin eru svo skökk að það borgar sig ekki að stunda veiðar á viðkom-andi tegund. Í tilfelli kolmunnans er skattlagningin farin að vinna á móti sér og kemur niður á fyrir-tækjunum og samfélögunum sem veiðarnar stunda.

Ég vona að núverandi stjórnvöld beri sú gæfa að koma á hóflegum og raunsæjum veiðigjöldum sem skapa frið um sjávarútveginn og gera greininni kleift að eflast, fjár-festa og vaxa í heimabyggð.

UMRÆÐA JENS G. HELGASON, framkvæmdastj. Fiskimiða ehf. og form. bæjarr. Fjarðabyggðar

„En aftur á móti var annað stríð“

Síðasta ríkistjórn skar upp herör gegn sjávarútvegsfyrirtækjum um allt land og boðaði stórfelldar hækkanir á veiðileyfagjöldum. Farið var í mikla áróðursherferð gegn sjávarútvegnum í landinu og sú mynd dreginn upp að þar væru á ferð arðræningjar og sægreifar sem ekkert legðu til samfélagsins.


Á vef Útvegsblaðsins, www.utvegsbladid.is, er hægt að lesa tölublöð blaðsins í rafrænu formi sem og stakar fréttir, greinar og pistla. Þá er þar að finna lista yfir helstu útgerðir og upplýsingar um áskrift.

ÞJÓNUSTUMIÐILL SJÁVARÚTVEGSINS

Þ egar þetta er ritað hafa líklega um 300 sjómenn misst vinnuna á nokkrum mánuðum. Ástæðan er

fyrst og fremst krafan um ferskan fisk á minn disk og að allt hráefni sé fullnýtt.

Mest eru þetta frystitogarasjó-menn sem misst hafa vinnuna. Einnig má leiða að því líkum að útgerðarmenn sjái ofsjónum yfir launum þessara sjómanna. Þó er launahlutfallið ekki hærra en í öðrum útgerðarflokkum. Há laun, jú en líka hærri tekjur útgerðar. Þetta helst allt í hendur, ef vel gengur á sjónum þá fitna báðir, sjó-menn og útgerðarmenn. Auðlinda-gjöldin hafa sitt að segja en hafa þó ekki úrslitaáhrif. Hvað þurfa menn að hagnast mikið til að hafa

nóg? Er það ekki spurningin sem þarf að svara?

Sjómenn eru launamenn hjá útgerðinni og hafa ekki beinan hagnað af auðlindinni heldur vinna við að ná í hana. Útgerðar-menn og fiskvinnslan sjá um að gera verðmæti úr henni og hirða gróðann ef einhver verður. Ég hef

ekki orðið var við að sá eða sú sem vinnur hjá vatnsveitunni eða rafveitunni sé með þá kröfu á sér að greiða auðlindagjald, svo dæmi sé tekið.

Ef við skoðum fækkun sjó-manna prósentulega séð þá eru um 5000 sjómenn á Íslandi. Tæp 7% íslenskra sjómanna eru atvinnulausir eða að verða það. Einhverjir fá vinnu áfram hjá sömu útgerðum en fækkunin verður viðvarandi. Færri sjómenn þarf til að koma með sama afla óunnin að landi en unninn. Við missum sérhæfða sjómenn sem hafa mjög mikla þekkingu og verkfærni. Sjómenn sem skila mestum afköstum per haus og mestri framleiðni á heimsvísu samkvæmt mælingum.

Hvað er til ráða? Sumir hverjir eru farnir að skoða sig um erlendis, mest í Noregi en einnig annars staðar. Íslenskir sjómenn eru þekktir fyrir dugnað og góða sjó-mennsku víða um heim en það er vont mál ef við missum þessa kalla frá okkur.

En, ef fiskverð á Íslandi væri eðlilegt þá myndu þessir sjómenn ekki þurfa að yfirgefa skerið. Ef stóru fyrirtækin sem ,,eiga“ mest allan kvótann og fiskvinnslurnar, greiddu eðlilegt fiskverð þá væri pláss fyrir fleiri sjómenn á ísfisk-flotanum. Af hverju? Jú vegna þess að núna þarftu helst að róa eins og þú getur til að hafa í þig og á. Ef greitt væri sanngjarnt fiskverð væri meira um afleysingar og jafn-vel gætu menn verið í skiptikerfi.

Fiskverð til skipa sem eru með fiskvinnslu á bak við sig er um 25-30% lægra en hjá þeim sem selja á markaði. Það sjá auðvitað allir að svona kerfi gengur ekki upp. Það er hrópleg mismunun að sjómenn á skipum sem eru í beinum við-skiptum, fái greitt 30% lægra kaup fyrir sömu vinnu og þeir sem landa á markað.

En nóg um það. Kjarasamningar sjómanna og útvegsmanna hafa verið lausir í rúm þrjú ár. Útgerðar-menn vísuðu deilunni til sátta-semjara fyrir tveimur árum. Aðal-krafa LÍÚ er að sjómenn taki þátt í auknum kostnaði útgerðarinnar. Þar vega þyngst auðlindagjöldin. Krafa LÍÚ er að ekki verði hreyft við neinu í kjarasamningi nema sjómenn taki meiri þátt í útgerðar-kostnaði en nú er. Engum málum má hreyfa nema þetta sé undir. Ég man þá tíð þegar sjómenn og útgerðarmenn tóku slaginn í karp-húsinu í denn. Þá var byrjað á litlu málunum, þau kláruð og sett til sáttasemjara sem lokin mál, og svo koll af kolli. Stóru málin tekin síð-ast og auðvitað náðist ekki alltaf samkomulag eins og menn vita, verkföll og læti. En það kom fyrir að menn náðu saman. En nú má ekki tala um nokkurn skapaðan hlut nema sjómenn samþykki að lækka laun sín um 25-30 milljarða á ári. Og LÍÚ menn eru rasandi hissa á af hverju sjómenn ljá ekki máls á kjarskerðingu uppá tugi prósenta!

Sjómannasambandið hefur t.d. komið með fullmótaða tillögu um hvernig hægt væri að bæta sjó-mönnum upp afnám sjómannaaf-sláttarins. Það yrði gert með eins konar dagpeningakerfi og kostnað-ur útgerðarinnar yrði sáralítill. Nei segir LÍÚ fyrst að lækka launin svo skulum við tala um þetta og annað sem útaf stendur.

Hverjum finnst þetta skrítin samningatækni? Ég er búinn að rétta upp hönd.

UMRÆÐA VALMUNDUR VALMUNDSSON, formaður sjómannafélagsins Jötuns

Atvinnuöryggi sjómanna og kjarasamningar

Tæp 7% íslenskra sjómanna eru atvinnulausir eða að verða það. Einhverjir fá vinnu áfram hjá sömu útgerðum en fækkunin verður viðvarandi. Færri sjómenn þarf til að koma með sama afla óunnin að landi en unninn. Við missum sérhæfða sjómenn sem hafa mjög mikla þekkingu og verkfærni. Sjómenn sem skila mestum afköstum per haus og mestri framleiðni á heimsvísu samkvæmt mælingum.

MunschplastsuðuvélarSet röraverksmiðja selur plastsuðuvélar frá

þýska framleiðandanum Munsch.

Vélarnar henta til nýsmíði og viðgerða á

plasthlutum.

Hægt er að fá nokkrar gerðir véla ásamt

öllum aukabúnaði og plastsuðuþræði

sem framleiddur er af Set.

Set ehf. | Eyravegur 41 | 800 Selfoss | Sími: 480 2700 | [email protected] | www.set.is

6HW�HKI�Ţ�5µUDYHUNVPL¯MD

Söludeild Set

veitir allar nánari

upplýsingar í síma

480 2700 eða á

[email protected]


Runólfur Ómar Jónsson fæddist þann 5.desember árið 1952 í Reykjavík og gekk í Melaskóla. Hugur hans stóð þó snemma til sjós og þegar hann var 18

ára fékk hann vinnu á fraktskipinu Hvassafell. „Þar er einn túrinn mér mjög minnisstæður en þá náðum við einhvern veginn að stranda tvisvar sinnum, fyrst við Finnland og svo aftur þegar við komum að Flatey í Skjálfanda. Það er nú al-veg kapítuli út af fyrir sig að segja frá því,“ segir Runólfur. Í 200 mílna þorskastríðinu var Run-ólfur á varðskipinu Baldri, og var þar skipherra Höskuldur Skarphéðinsson. Þegar því lauk fór hann yfir á Þór og var þar þá skipherra Helgi Hallvarðsson og var Sigurður Steinar þar stýri-maður en hann er nú skipherra. „Svo er það eitt sinn þegar Þór kemur til Eskifjarðar og ég fer í land að ég kynnist eiginkonu minni, Jóhönnu Kristínu, og ég er ekki enn farinn héðan. Þetta er því orðin nokkuð löng heimsókn. Ég sagði aldrei upp á varðskipinu, það er gott að eiga inni pláss á því nýja!“ Runólfur og Jóhanna eiga tvær dætur, Kristrúnu og Dagný. „Svo hef ég orðið moldríkur síðustu árin með því að eignast þrjú barnabörn!“

Skemmtileg og fjölbreytt vinnaSíðan að Runólfur fór af varðskipinu við Eski-fjörð hefur hann starfað á skipum Hraðfrysti-húss Eskifjarðar, eða Eskju. Fyrst á Jóni Krist-jánssyni, síðan á Guðrúnu Þorkelsdóttur, Hólmaborg og loks á Aðalsteini Jónssyni. Til skamms tíma var hann svo líka á Eldborg, áður en það var keypt af Eskju. „Það sem heillar mig við sjómennskuna er að þetta er skemmtileg og fjölbreytt vinna enda hef ég lítið gert annað um ævina en að vera á sjó,“ segir hann. „Á Baldri

var t.d rosalega gaman á sínum tíma og mikið af skrautlegum karakterum sem maður kynnt-ist, t.d var þar Geiri heitinn á Maxim‘s kokkur.“ Runólfur segist hafa verið afar heppinn með samstarfsfélaga í gegnum tíðina. „Upp til hópa hafa þetta verið yndislegir drengir sem ég hef unnið með og plássin hér á Eskifirði hafa verið rosalega góð, á Jóni Kjartani, Hólmaborginni og svo hér á Aðalsteini núna.“

50 þúsund tonn af loðnuÞeir eru ekki margir sem hafa farið á fleiri loðnu-vertíðir en Runólfur og fór hann í sína fyrstu í ágúst 1978. ,,Þá var þetta kallað haustvertíð. Ég var þá á Jóni Kjartanssyni SU111 og var þetta fyrsta loðnuvertíðin sem Þorsteinn Kristjánsson fór á með þetta skip. Vertíðin, sem reyndist vera með eindæmum góð, byrjaði við Jan Mayen og endaði á heimamiðunum. Svo var ég með Steina á Hólma-borginni og síðan fórum við báðir á Aðalstein Jóns-son,“ segir Runólfur. „Ætli ég hafi ekki farið á 37 loðnuvertíðir. Þær hafa verið mislangar en ég hef tekið þátt í þeim öllum.“ Runólfur segir að ein eft-irminnilegasta vertíðin hafi verið vertíð á Hólma-borginni. „Við veiddum 50.000 tonn af loðnu og allt eftir áramótin. Ég held að það met verði seint

eða aldrei slegið. Þetta var svona hefðbundin ver-tíð en okkur gekk svona líka rosalega vel og þegar loðnað var hér fyrir austan lönduðum við dag-lega. Ef minnið svíkur mig ekki þá er eins og mig minni að við höfum landað tvisvar á dag, um 2700 tonnum í hverjum túr.“ Runólfur segir að vertíð-irnar hafi verið miklu skemmtilegri hér áður fyrr.

„Þetta var alvöru vertíðarstemning, það var farið út og skipið fyllt á eins skömmum tíma og hægt var og síðan farið í land. Það var engin stýring á veið-unum, við veiddum bara eins og við gátum. Þetta hefur auðvitað gjörbreyst, nú er kvótinn minni og áherslurnar orðnar allt aðrar en þær voru þá.“

Vertíðin verður þokkalegRunólfur segist vera frystihússpeyji í dag. „Ekki að það sé neitt leiðinlegra, það er bara öðruvísi.“ Aðspurður um hvernig honum lítist á vertíðina svarar hann: „Hún leggst nú bara ágætlega í mig. Það var að minnsta kosti gefinn út byrjunarkvóti og svo hef ég það nú á tilfinningunni að það verði bætt við hann seinna, miðað við það sem ég hef séð gegnum tíðina.“


Ómar ásamt skipsfélögum sínum, Davíð Erni, Ómari, Þórhalli og Daða.

Hefur farið á 37 loðnuvertíðir Er enn í heimsókn á Eskifirði

Aðalsteinn Jónsson SU-11. MYND: TÓI VIDÓ.

Ómar ásamt skipsfélögum sínum, Grétari og Tóta.

Mörgum þótti loðnuvertíðin byrja hægt og ekki hjálpaði veðrið en nánast stöðug bræla hefur verið á miðunum. Teikn eru þó á lofti um

að vertíðin sé að glæðast og vona menn enn að það geti ræst úr vertíðinni.

Verðum bara að vera bjartsýnSkinney Þinganes er með tvö skip á loðnuveið-um, Ásgrím Halldórsson og Jónu Eðvalds. Ás-geir Gunnarsson, útgerðarstjóri, segir loðnu-vertíðina hafa verið barning en hann sé þó jákvæður á framhaldið.

„Reyndar er að koma bræla núna sem er slæmt á svona krítísku svæði,“ segir hann en annað skip félagsins, Ásgrímur Halldórsson, var þá við veiðar út af Reykjanesi. Hann sagði veðrið undanfarna daga hafa verið gott og vel hafi fiskast, enda hafi verið unnið sleitu-laust undanfarna tíu daga og góður gangur í öllu. „Við erum með eitt skip úti núna og von-umst til að ná einum túr áður en brælan skellur á.“ Ásgrímur segir ekki gott að fá bræluna út af Reykjanesinu þar sem þetta sé krítískt svæði og torfan gæti tvístrast. ,,Það gæti verið erfitt að

fara að leita aftur nú kerlingin er svo langt kom-in í hrygningu. Stundum gerist það hreinlega að kerlingin leggst og verður þá erfið viðureign-ar og karlinn getur orðið svartur og ljótur og erf-itt að eiga við hann einan. En við verðum bara að vera bjartsýn.“ Eftir að loðnan kom upp fyrir austan og vestan var þokkaleg veiði í viku og bætti síðan töluvert í gönguna við Eyjar.,,Þetta hefur verið fremur dapurt, vertíðin erfið með nánast stöðugri brælu og lítið að sjá framan af. Við hefðum viljað sjá þetta byrja fyrr.“

Ásgeir segir að það sem gæti bjargað vertíð-inni væri vestanganga á móti, með meiri kvóta.

,,Við vonumst eftir því, það væri draumurinn. Það myndi þá gerast á næstu dögum eða vikum.

Stundum gerist það í mars þótt síðasta vikan áður en við hættum kringum 20. mars sé oft óttalegur barningur.“

Loðnan er í góðu standiGuðjón Jóhannsson, skipstjóri á Hákoni EA sem Gjögur gerir út, sat í brúnni þegar Útvegsblaðið náði tali af honum og frysting í fullum gangi áður en brælan kæmi. ,,Það er austan gjóla núna og við erum að klára áður en við förum til Reykjavíkur annað kvöld, við erum búnir að vera úti síðan á föstudag,“ segir Guðjón. Hann segist hafa veitt vel undanfarna daga sem sé kærkomin breyting.

,,Þetta er búið að vera mjög gott og hér hefði verið hægt að mokveiða ef kvótinn hefði verið hærri. Oft hefur kvótinn verið meiri en núna og samt hefur maður séð minna af loðnu,“ segir hann. ,,Maður er sáttur í augnablikinu en vertíð-in byrjaði öðruvísi núna en oft hefur verið þótt hún byrji reyndar oft ekki fyrir alvöru fyrr en um miðjan febrúar.“ Hákon kastaði tvisvar í túrnum en skipið getur fryst 130 tonn á sólarhring. Hann segir loðnuna núna vera óvenjugóða. ,,Við erum með tvo Japani um borð sem segjast aldrei hafa séð jafn fína loðnu. Það er að koma upp mjög fínn fiskur og skiptingin milli karl og kvenloðnu er góð líka.“


Loðnuvertíð glæðist Rysjótt veðurfar hefur sett strik í reikninginn

Hákon EAMYND: ÞORGEIR BALDURSSON.

Þetta er búið að vera mjög gott og hér hefði verið hægt að mokveiða ef kvótinn hefði verið hærri. Oft hefur kvótinn verið meiri en núna og samt hefur maður séð minna af loðnu.



Okkur finnst vera talsvert af loðnu með allri Suðurströndinni og þegar við fórum af miðunum í gær var fremsti hluti göngunnar kominn að Sand-

gerði,“ sagði Albert Sveinsson skipstjóri á Faxa RE-9 þegar Úvegsblaðið náði tali af honum á fimmtudaginn. Faxi var þá að landa tæpum 900 tonnum til vinnslu á Vopnafirði. „Löndun-in gengur frekar hægt þegar þetta er allt tekið í gegnum vinnsluna en okkur liggur ekki svo á fyrst ekki er búið að bæta við kvótann,“ sagði Al-bert þá en lítið var eftir af þeim kvóta sem Faxi fékk við upphafsúthlutun.

Albert segir að á siglingunni til Vopnafjarðar hafi þeir á Faxa orðið varir við loðnu meðfram allri suðurströndinni og sama hafi þeir á Ingunni AK-150 orðið varir við en þeir fóru þarna yfir á svipuðum tíma. „Það voru ágætis lóðningar víða, t.d. við Ingólfshöfða og síðan var loðnudreif lengra austur með. Það er líka loðna fyrir Norður-landi, þannig að hún er um allan sjó,“ segir hann. Albert segir loðnugöngurnar hverju sinni fara al-veg eftir sjávarhita, straumum og veðri. „Það er því margt sem hefur áhrif. Norðaustanáttin hef-ur verið ríkjandi í janúar og febrúar og hún getur haft umtalsverð áhrif á hefðbundna gönguslóð

með Suðurlandinu. Við tókum til dæmis bara tvo túra í janúar og erum búnir að taka aðra tvo í þessum mánuði og það er kominn 20. febrúar. Þetta er bæði út af brælu og því að við erum að spara kvótann ef ekki verður bætt við áður en að hrognatöku kemur.“ Hann segir hrognasýni sem tekin voru úr þessum farmi hafa sýnt 18-22%

hrognafyllingu en hún þyrfti að aukast upp í 25-27% og hrognin væru heldur ekki nógu þroskuð ennþá. „Útlitið er ekkert slæmt og þetta kemur. Vertíðin er bara aðeins seinna á ferðinni núna en stundum áður en svo gæti komið vestanganga líka, hver veit, annað eins hefur gerst,“ sagði Al-bert Sveinsson skipstjóri á Faxa RE-9.

Það er víða loðna við landið Albert Sveinsson skipstjóri á Faxa RE-9

Við erum flutt í Hús SjávarklasansGrandagarði 16

Navis ehf Hús Sjávarklasans Grandagarði 16101 Reykjavík

Skipahönnun,

ráðgjöf og

eftirlit

Sími 544 [email protected]

Skipahönnun, ráðgjöf og eftirlit

Haraldur Bjarnason

Faxi RE í höfn á Akranesi fyrr í vetur. Til vinstri sést á Víking AK. MYND: HARALDUR BJARNASONMYND:


Góð aflameðferð er lykill að gæðavöru Mikið vantar enn upp á rétta meðferð afla

Fiskur er dýrmætt hráefni sem er ein af grunnstoðum íslensks efnahags. Fiskur verður ekki betri en þegar hann kemur upp úr sjónum og miklu skiptir því að meðhöndla fiskinn rétt

allt frá því að hann er dreginn úr sjó og þangað til hann er kominn til kaupenda. Talsvert vantar enn upp á að svo sé alltaf.

Verð ætti að ráðast meira af gæðumSigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Mat-ís, hefur lengi talað fyrir réttri meðferð afla og komið að flestum verkefnum sem unnin hafa verið hérlendis á því sviði og lúta að góðri með-ferð afla. Sigurjón segir að hjá stærri útgerðum hafi um nokkurt skeið verið vaxandi meðvitund um nauðsyn góðrar aflameðferðar og hafi fyrir-tæki á borð við Samherja, HB Granda, FISK Sea-food, Þorbjörn, Vísir og fjölda annarra fyrirtækja unnið mikið með Matís á því sviði. Sama eigi við um Landssamband smábátasjómanna. Það þurfi þó enn að ná til fleiri og ekki síst til þeirra sjó-manna sem ekki vanda sig nægjanlega. ,,Það er enginn að veiða bara til þess að veiða, það vilja

allir fá sem mest fyrir aflann. Hvað menn fá mik-ið fyrir hann á að ráðast af gæðunum. Menn hafa vissulega tekið sig á, ástandið hefur skánað, en það er ekki orðið nægjanlega gott ennþá. Það þurfa allir að róa í sömu átt og koma með bestu hugsanlegu gæði að landi.“ Sigurjón telur að vilj-inn sé fyrir hendi, það vantar hins vegar hvatn-inguna. Almennt séu menn meðvitaðir um mikil-vægi gæðanna og vilji gera betur en það sé fátt í umhverfinu sem hvetji þá til þess. Hann segir að fyrirtæki ættu að koma með leiðbeiningar um hvernig fisk þau vilji kaupa; í hvaða gæðaflokki

hann eigi að vera. Kaupendur ættu að leggja línurnar og hvatningin væri þá komin. Þá ætti líka að verðleggja hráefnið eftir gæðum, að mati Sigurjóns, og forðast að kaupa fisk í örvæntingu af því að hráefni vanti í vinnslurnar. Hann segir að menn ættu sömuleiðis að hætta að tala svona mikið um metafla og segja frekar frá því hversu mikið af fiskinum fór í A flokk eða að allur afli frá þeim hafi verið í 0°C við löndun. Fjölmiðla-fólk einblíni almennt á magn aflans en hugsi lítið um gæði. Sú áhersla sem lögð er á magnið í fjölmiðlum sé oft skaðleg og hvetji fólk ekki til þess að leggja fremur áherslu á gæði en magn. Ákjósanlegt væri að fjölmiðlafólk bætti við þekk-ingu sína og viti t.d. hvernig fiskur á að líta út og hvaða breytur ráða helst gæðum aflans.

Skortur á eftirliti með aflameðferðÞar sem fiskurinn verður aldrei betri en þegar hann kemur upp úr sjónum er mikilvægt er að varðveita þau gæði sem best. ,,Eiginleikar fisks eru 800 sinnum viðkvæmari en eiginleikar landhráefnis s.s lambakjöts,“ segir Sigurjón.

„Að koma með óísaðan fisk að landi er því mjög slæmt mál. Ef við tökum t.d lambakjöt sem dæmi, þá er lambið áfram í sínu náttúrlega umhverfi


Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís.


Góð aflameðferð er lykill að gæðavörueftir að því hefur verið slátrað en það er fiskurinn ekki. Það að fólk skuli komast upp með slæma meðferð á afla er með hreinum ólíkindum“.

,,Eitt sinn var það svo að ríkið hafði eftirlit með gæðum aflans en síðan það lagðist af hefur eng-inn sinnt þessu en fyrirtækin og fiskkaupendur ættu að setja upp viðmiðunarkröfur um gæði og koma með tillögu að verklagi sem tryggir bestu gæðin á hráefninu. Fiskmarkaðirnir eiga ekki að vera eingöngu milliliðir, en þeir ættu einnig sinna gæðaeftirliti að mínu mati,“ segir Sigurjón. Þeir ættu að sjá hag sinn í því að höndla með góð-an fisk. Gæðin ráði því miður ekki alltaf ferðinni í dag heldur magnið.

Árstími, veiðisvæði, meðhöndlunGæði afla ráðast af þremur þáttum, segir Sig-urjón. Þetta séu árstími, veiðisvæði og með-höndlun á afla allt frá því að hann kemur upp úr sjónum og þar til hann hefur farið gegnum vinnslu. Nauðsynlegt sé að þekkja hráefnið vel áður en það er veitt og t.d. þekkja breytileikann í hráefninu eftir árstíma. Nauðsynlegt sé líka að þekkja vel veiðistaðinn og hvaða hráefni maður eigi von á þar sem veiðar fara fram. Þetta sé breytilegt milli ára og jafnvel árstíða, bæði

vegna ætis og annarra þátta, og þetta þurfi að hafa í huga. ,,Laxinn leitar í sömu árnar og þorskurinn leitar í sömu lægðir, hann þekkir sitt svæði. Fiskur er almennt ekki mikið að flakka á milli landshluta.“ Árstími sé annað sem menn þurfa að hafa í huga. Ef menn veiði t.d. á sumrin þá sé fiskurinn ekki í góðu ástandi þar sem hann sé þá nýbúinn að hrygna, enda leggi

margir skipum sínum á þessum tíma. Kvótinn sé þá geymdur þar til í september enda er vöðvi fisksins bestur frá september til mars. ,,Það vill enginn slátra kindum sem eru nýbúnar að bera og hið sama gildir um fiskinn. Það er ekki að ástæðulausu sem kvótaárið byrjar 1. september en ekki 1. janúar.“

Blæðing og kælingLykillinn að því að koma með gott hráefni í land segir Sigurjón vera blæðingu og kælingu. Það séu líka ýmis atriði sem hafa beri í huga. Mikil-vægt sé að slægja aflann sem fyrst og ef slæg-ing á sér ekki stað fyrr en í landi þarf að fram-kvæma hana fljótlega eftir löndun . Hvað varðar blæðingu aflans þá er tíminn lykilatriði og það er of seint að hugsa um blæðingu þegar fiskur-inn er dauður. Þá brenni það líka við að menn taki rangt á fiskinum og haldi um klumbubein-ið en við það opnast á milli búks og hauss og blóð komist inn í hold. Þegar tekið sé um fisk-inn eigi að halda um eða við hausinn. Þá megi heldur ekki henda til fiskinum áður en hann sé blóðgaður, við það komi á hann marblettir og illa blóðgaður fiskur geymist mun verr. Fisk-urinn megi heldur alls ekki liggja í eigin blóði.

Eiginleikar fisks eru 800 sinnum viðkvæmari en eiginleikar landhráefnis s.s lambakjöts, að koma með óísaðan fisk að landi er því mjög slæmt mál. Ef við tökum t.d lambakjöt sem dæmi, þá er lambið áfram í sínu náttúrlega umhverfi eftir að því hefur verið slátrað en það er fiskurinn ekki. Það að fólk skuli komast upp með slæma meðferð á afla er með hreinum ólíkindum.


,,Góð kæling er svo algert lykilatriði. Ef við kom-um aflanum vel kældum í fiskker sem hágæða afurð erum við í góðum málum,“ segir hann og bendir á að byrja þurfi að kæla fiskinn um leið og hann kemur um borð. Ef það sé ekki gert skerðist geymsluþol fisksins verulega. Í þessu samhengi er vert að minnast á ísAPP eða ís-reikni fyrir snjallsíma og vef sem Matís hefur búið til. Með ísreikninum er hægt með auðveld-um hætti að reikna ísþörf miðað við aflamagn og ytri aðstæður, s.s. hitastig sjávar, lofthitastig og hversu lengi á að halda aflanum vel kældum. Því þarf enginn að bera fyrir sig þekkingar-skorti þegar ísþörf er ákveðin. Forritið má nálg-ast á Google Play og á heimasíðu Matís, www.matis.is.

Fiskur þarf að meyrnaRétt eins og kjöt þarf fiskur að meyrna með því að fara hægt og rólega gegnum dauðastirðnun. Ef hann fer of hratt gegnum hana verður vöðv-inn sundurtættur, segir Sigurjón. Svo þetta ferli sé rétt þarf blæðing og kæling á fiskinum að vera rétt. ,,Stór hluti blóðsins er í holdinu og í því er járn sem hvetur til oxunar, eða þránunar, á fitunni sem er í fiskinum. Hvítur vöðvi breyt-ist í gulan þegar hann fer að þrána. Það verð-ur því að láta fiskinum blæða mjög vel,“ segir hann. Geymsluþolið ræðst síðan að mestu af hitastiginu. Fiskurinn þurfi að liggja í ákveðinn tíma á ís, 48-60 klukkustundir, til þess að fara í gegnum dauðastirðnun. ,,Það er ástæða fyrir

því að bátarnir hjá stærri útgerðum eru úti 4-5 daga. Fiskurinn þarf þetta langan tíma á ís, þá er hann langbesta hráefnið til söltunar því fisk-urinn er eiginlega óhæfur til söltunar uns hann hefur farið í gegnum dauðastirðnun.“ Vel ísuð flök verði að gæðavöru og allur afli á að vera 0°C þegar komið er að landi. Sigurjón segir hins vegar of algengt að sjá fisk á boðstólum sem ekki hefur verið nægilega blæddur eða farið gegnum dauðastirðnun. Fólki sé líka boðið upp á fisk sem sé jafnvel sundurtættur í holdi.

Aukahráefnin líka mikilvægMikill virðisauki getur skapast vegna aukahráefna sem myndast við vinnslu aflans og endurspeglast virðisaukinn af gæðum hráefnisins. Slík hráefni, sem hafa haldið hámarksgæðum eru mjög verð-mæt vara sem hægt er nýta til ýmissa hluta. Dæmi um afurðir eru t.d. þurrkaðir og saltaðir hausar, niðursoðin lifur, lýsi, hrognaafurðir og einnig er hægt að vinna úr þeim ensím sem nota má t.d. í mat- og snyrtivörur. ,,Við þurfum að alltaf að vera meðvitað að auka gæðin og hugsa einnig um nýt-ingu á hráefnum eins og lifur og hausum.“

Aflameðferð þarf að bæta mikiðSigurjón segir í fínu lagi að verið sé að stunda út-gerð svo lengi sem fólk kunni að fara með aflann.

,,Það á t.d ekki að fara út með fleiri bala en fólk ræður við, 3-4 tonn á dag er algert hámark fyrir lítinn bát.“ Sigurjón nefnir að 15 metra bátar geti t.d. haft allan nauðsynlegan búnað til blæðing-ar og kælingar um borð, rétt eins og stærri bátar. Sem dæmi um vel útbúinn smábát má nefna Ástu B. sem er smíðaður af Trefjum fyrir Noregsmark-að og með vinnslubúnað frá 3X. ,,Við þurfum að bæta okkur verulega hvað aflameðferð snertir og ef menn treysta sér ekki til þess að ganga vel um aflann þá eiga þeir ekki erindi á sjóinn.“ Hann segir að reglur eigi heldur ekki að hamla grein-inni. Ef nauðsynlegt sé að nota ákveðna gerð báta svo gæði fisksins haldist þá eigi að stefna að

því að slíkir bátar sinni veiðunum. Fortíðarþrá og hefðir eigi ekki að ráða ferðinni.

Bullandi samkeppni á erlendum mörkuðumMikil samkeppni ríkir á markaði með fisk er-lendis og segir Sigurjón það mikinn misskiln-ing að íslenski fiskurinn hafi einhverja sérstöðu bara vegna þess að um íslenskan fisk sé að ræða. Gæði hvítra flaka af öðrum tegundum séu orðin mjög góð og íslenskur fiskur hafi færri hluti en margir haldi fram umfram aðrar tegundir. Það sé því nauðsynlegt fyrir Íslendinga að bjóða upp á hágæðafisk. Enginn vilji kaupa slæma afurð.

,,Ímynd og veruleiki fylgjast að. Við þurfum að hafa hlutina í lagi og passa að hráefnið sé ávallt fyrsta flokks.“ Sigurjón segir stóru fyrirtækin almennt ganga mjög vel frá aflanum og þess vegna hafi þetta mikla áhlaup á Evrópumarkað á sínum tíma verið mögulegt. Fyrirtæki eins og HB Grandi og Samherji gátu þá hafið útflutning á ferskum flökum í miklu magni vegna þess að hjá þeim sé aflameðferðin mjög góð. Matís og þessi fyrirtæki hafi eytt miklum tíma í að þróa réttar aðferðir við vinnslu afla og núna sé t.d. geymslu-þol á flökum 12 dagar en hafi verið 6 dagar áður en þessi vinna hófst. Sem dæmi um þróunar-vinnu megi nefna að tekist hafi að bæta einangr-unargetu frauðkassa með því að þeir hefðu ekki 90° horn. Kassarnir hafi því verið endurhannað-ir og núna séu hornin rúnuð. Hjá flestum fyrir-tækjum er hugað að réttri meðferð fisks allt frá því að hann er dreginn úr sjó, því slæmur fiskur geti ekki farið í útflutning á markaði með kröfu-harða neytendur. Ef ekki er farið rétt með aflann strax minnkar geymsluþol hans í upphafi virðis-keðjunnar og fiskurinn færist mögulega niður í C flokk. Þá sé afar slæmt ef kaupendur fá í hend-ur slæman fisk og slíkt geti jafnvel orðið til þess að fólk hætti að kaupa fisk. Góð ímynd sé okkur nauðsynleg ef við viljum sækja fram á erlendum mörkuðum og lykill að því sé hágæðavara sem fáist með réttri aflameðferð.

Við þurfum að bæta okkur verulega hvað aflameðferð snertir og ef menn treysta sér ekki til þess að ganga vel um aflann þá eiga þeir ekki erindi á sjóinn.

,,Við þurfum að alltaf að vera meðvitað að auka gæðin og hugsa einnig um nýtingu á hráefnum eins og lifur og hausum.“


„Það hafa ekki verið nein hita-skil í sjónum“

Geir F. Zoëga skipstjóri á Polar Amaroq

Ég er nánast alinn upp hjá útgerðar-félaginu Gjögri á Grenivík. Það var kannski við hæfi því pabbi er frá Gjögri á Ströndum,“ segir Geir F. Zoëga skipstjóri á grænlenska

nótaveiðiskipinu Polar Amaroq. Hann segist hafa fylgt með Áskeli EA þegar Síldarvinnslan keypti skipið og þaðan til Grænlands. Á Græn-landi hefur hann búið ásamt konu sinni síðan árið 2009 en saman eiga þau nú von á sínu fyrsta barni en Geir á tvö börn fyrir. Hann kann vel við sig á Grænlandi þar sem hann býr í 1.800 manna bæ á austurströndinni sem heitir Tasilaq.

Nokkuð bjartsýnn á loðnuvertíðinaNýjasta Amaroq var upphaflega norska skipið Gardar og Geir segir skipið vera næsta númer ofan við Aðalstein Jónsson SU. „Hann er með sömu vél og Aðalsteinn en með aðeins stærri frystilest en hann. Þetta er mjög gott skip. Við höfum ekki verið að frysta mikið en förum sennilega á frystingu á makrílnum. Frystigetan er ágæt um borð,“ segir Geir og hann segir kvóta Grænlendinga á loðnunni ekki mikinn.

„Þetta dugar varla fyrir eitt skip og fyrst eftir að ég byrjaði þarna var skipið bundið við bryggju í fjóra mánuði á ári. Eftir loðnuna förum við líklega að veiða kolmunna í írsku lögsögunni en nú er það loðnan og hún er að koma til. Þetta hefur verið svolítið skrítið hitastig í sjónum að undanförnu enda stöðugar brælur sem hafa sín áhrif á sjávarhitann. Það hefur eiginlega alls staðar verið nokkuð jafn hiti, það voru engin hitaskil í janúar, hvort sem var djúpt eða grunnt. Nú er loðnan að reitast inn á grunnið við Suðuausturlandið og þétta sig. Þetta lítur ekki illa út og ég er nokkuð bjartsýnn á það sem eftir lifir vertíðar. Það var nú yfirleitt talað um rúmlega fimmtíu daga vertíð eftir að hún fór að koma upp á grunnið en kannski er þetta ekki eins langt núna,“ segir hann.

Makríllinn að byrja að sjást í grænlensku lögsögunni

„Við byrjuðum að reyna við loðnuna úti fyrir Norðurlandi en það gekk ekki vel. Eiginlega kom ekki neinn kippur í þetta fyrr en loðnan kom upp á grunnið. Við höfum minni kvóta en Íslendingar í öllum þessum veiðum jafnt

kolmunnanum sem loðnunni. Makríllinn er aðeins byrjaður að ganga inn í grænlenska lög-sögu en það er ekki mikið enn sem komið er, hvað sem kann að verða. Hann er ótútreiknan-legur og oft mikil ferð á honum. Það fer bara eftir hitastigi og æti hvar hann er hverju sinni.“ Geir segir skipið vel útbúið fyrir flottroll jafnt

sem nót en það megi ekki nota alls staðar og því ekkert að vanbúnaði að veiða allan upp-sjávarfisk. „Við löndum öllu hjá Síldarvinnsl-unni enda á fyrirtækið hlut í útgerðinni og það er þá ýmist landað á Norðfirði eða í Helguvík,“ segir Geir F. Zoëga skipstjóri á eina grænlenska nótaskipinu.

Haraldur Bjarnason

Amaroq frá Grænlandi. MYND: ÞORGEIR BALDURSSON.

Eru veiðigjöldin dragbítur eða fyrirsláttur?

Samþjöppun í sjávarútvegi hefur viðgengist lengi, og gerir enn



Beðið er að Sigurður Ingi Jóhannsson sjávarútvegsráðherra sýni á spilin, sýni hvaða breytingar hann ætlar að gera á lögum um stjórn fiskveiða. Vitað er að núverandi fyrirkomulag gildir aðeins tímabundið. Ný lög,

með breyttum veiðigjöldum eða afnotagjöldum, taka gildi á næsta fiskveiðiári. Annað er ómögulegt. Frá hruninu, 2008, hefur hagur sjávarútvegsins aukist umtalsvert. Hágengisstefnan var erfið, en nú er allt annað uppi á teningnum. Fyrrverandi ríkis-stjórn var oft sökuð um að vera sjávarútveginum fjandsamleg.

„Þessu er alltaf stillt upp einsog fólk sé vinir eða óvinir útgerðarinnar, sumum hentar að leggja þetta þannig upp ,“ sagði Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri grænna, þegar hún var spurð um veiði-gjöldin í þættinum Sprengisandi sunnudaginn 16. febrúar s.l.

Minni útgerðir í hættuÚtgerðin segir þá aðferð sem er notuð við útreikn-inga og álagningu veiðigjaldsins hafi skaðað lítil og meðalstór fyrirtæki mjög. Víst er að þeim fækkar og sú þróun er hafin.

Adolf Guðmundsson, formaður Landssambands íslenskra útvegsmanna, hefur sagt að leysi menn ekki úr þeirri miklu óvissu sem nú sé í sjávarútvegi fækki einstaklings og minni útgerðum verulega á næstu misserum. Dæmi um þá er kaup Ísfélagsins í Vestmannaeyjum á skipinu Dala-Rafni ásamt afla-heimildum en Dala-Rafn á að baki fjögurra áratuga farsælan rekstur. Njáll Ragnarsson, framkvæmda-stjóra Fiskmarkaðar Vestmannaeyja sagði að eig-endaskipti hafi orðið á nokkrum skipum í Eyja-flotanum undanfarin misseri og sagði Njáll þetta:

„Menn þurfa að loka augunum og stinga höfðinu býsna djúpt í sandinn til þess að sjá ekkert sam-hengi á milli veiðigjalda annars vegar og þessa. Þessar litlu útgerðir berjast í bökkum við að halda áfram rekstri.“

„Ég held að kerfið, sem við höfum starfað eftir, ýti undir samþjöppun. Sú þróun byrjaði ekkert í fyrra með samþykkt veiðigjalda. Við höfum því miður ekki náð samkomulagi um hvernig er hægt að styrkja stöðu minni útgerða. Þar bendir hver á ann-an. Þetta er erfitt viðfangsefni. Inn í það blandast tilfinning fólks gagnvart því þegar kerfinu var kom-ið á í upphafi og kvótunum var úthlutað, og marg-ir eru enn reiðir yfir því og svo eru aðrir sem hafa keypt kvóta og þeir segja, ég keypti minn kvóta og á að refsa mér fyrir það? Uppbyggingin býður upp á samþjöppun og þeir sem tala mest fyrir kerfinu segja kerfið stuðla að hagræðingu í sjávarútvegi og það hefur áhrif á minni útgerðirnar,“ segir Katrín.

„Þeir segjast hafa varað við að lögin gætu leitt til samþjöppunar. Það gerðum við líka, þegar málið var til umfjöllunar í veiðigjaldanefndinni. Þá var

lagt til um að skoða stöðu lítilla og meðalstórra fyr-irtækja. Þetta er einsog við sjáum oft í lagasetningu hér, að það verður að reyna á framkvæmdina betur og laga hana eftir þörfum.“

Hún bendir jafnframt á að sérstöku veiðigjöld-in hafi verið lækkuð og því ekki hægt að kenna þeim um.

Bíða eftir stjórnvöldumKolbeinn Árnason, framkvæmdastjóri Landssam-bands íslenskra útvegsmanna segir á heimasíðu sambandsins, brýnt að tillögur um sanngjarnari útfærslu veiðigjaldsins fari að berast frá yfirvöldum, slæmt verði ef ekki náist að afgreiða tillögurnar á vorþingi. Fyrirkomulag veiðigjaldsins hafi nú þegar haft verulega neikvæð áhrif á fjölda útgerðarfyrir-tækja og þarfnist endurskoðunar.

„Við sjáum stóru útgerðirnar vera að borga eig-endum sínum gríðarlega háan arð,“ segir Katrín og bendir á að tekjutap ríkissjóðs var um sex milljarð-ar vegna lækkunar á veiðigjöldum.

Áfram um sjávarútveg og Katrínu Jakobsdóttur. Talið berst að góðri stöðu margra fyrirtækja, framsækni og nýsköpun. „Það er heilmikil nýsköpun í sjávarútvegi. Þessu er alltaf stillt upp einsog fólk sé vinir eða óvinir útgerðarinnar. Sumum hentar að tala um leggja þetta þannig upp. Staðreyndin er sú að þessi ágætu fyrirtæki nýta auðlind sem stendur í lögum stjórn fiskveiða, eru sameign þjóðarinnar. Fyrir því finnur almenningur ekki. Þetta er ekki einsog hver önnur sjoppa, þar sem þú greiðir bara tekjuskatt. Fyrirtækin hafa rétt til að yrkja auðlindina og það er eðlilegt að greiða gjald fyrir það. Það er bara ekki hægt að segja að þetta snúist um hvort fólk er með eða á móti sjáv-arútvegi, sem er undirstöðugrein í íslenskku sam-félagi. Á það föllumst við öll, þetta er lifibrauðið okkar. Niðurstaðan er sú að stjórnmálamenn hafa ekki komið sér saman um hvað á að borga fyrir að nýta auðlindina.“

Hvað með fjárfestingarnar? „Það er búið að fara með allskyns rangfærslur,

einsog ekkert hafi verið fjárfest í sjávarútvegi vegna óstöðugleika í lagaumhverfi. Það er bara ekki rétt. Það er búið að fjárfesta fyrir tugi milljarða,“ sagði Katrín Jakobsdóttir.

Milljarða álögum létt af fyrirtækjumEkki er fjarri lagi að líta rúm tuttugu ár til baka. Þá var vandi í ríkisbúskapnum. Eitt helsta úrlausnar-efnið var staða sjávarútvegsins. Þá þótti nær von-laust að öllum sjávarútvegsfyrirtækjum landsins yrði bjargað. Kíkjum til fortíðar, aftur til ársins 1992.

Meðal þeirra aðgerða sem gripið verður til er stofnun Þróunarsjóðs sjávarútvegsins. Sjóðnum verða lagðir til fjórir milljarðar, afborgunarlausir i þrjú ár. Sjóðnum er ætlað kaupa upp fiskiskip, fiskvinnslufyrirtæki og fleira. Eins er ætlast til að sveitarfélög skeri niður hafnargjöld, til að létta út-gerðum róðurinn.

Allt sem stendur hér að ofan er satt og rétt. Rík-

isstjórnin samþykkti þessar aðgerðir og fleiri, hún gerði það vegna þrenginga í þjóðarbúskapnum og ekki síst vegna þess hversu illa sjávarútvegurinn stóð. En hér er ekki skrifað um ríkisstjórn Fram-sóknarflokks og Sjálfstæðisflokks, heldur fyrstu ríkisstjórn Davíðs Oddssonar, Viðeyjarstjórn Sjálf-stæðisflokks og Alþýðuflokks.

Ástæða þess að þetta er rifjað upp nú er sú að sýna hvernig komið var fyrir aðeins rúmum tuttugu árum. Þá var, þrátt fyrir miklar aðgerðir, talið vonlaust að bjarga öllum sjávarútvgsfyrirtækju, þjófélagið réð ekki við það verkefni.

Áður en við skoðum sjávarútveginn ögn betur skulum við skoða aðrar aðgerðir.

Á þessum tíma vakti athygli margra að ríkisstjórn Davíðs hefði stofnað sjóð til bjargar sjávarútvegi, en það hafði hann fordæmt hjá fyrri ríkisstjórn.Ólafur Ragnar Grímsson, var þá formaður Alþýðubandalagsins, og hann sagði þetta merkilegt fyrir þá sök að þetta væri dagurinn sem Davíð Oddsson hóf sjóðasukkið.

Hátekjuskattur á hálfa miljón„Hátekjuskatturinn verður með þeim hætti að ein-staklingar greiði 5 prósent af þeim tekjum sem eru yfir 200 þúsund á mánuði og hjá hjónum eru mörkin við 400 þúsund krónur. Ríkisstjórnin gerir ráð fyrir að hátekjuskatturinn verði í gildi í tvö ár.“ Þetta er orðrétt tilvitnun í frétt í DV frá nóvember 1992. Framreiknuð eru viðmiðunar-launin 500.000 þúsund hjá einstaklingi og millj-ón hjá hjónum.

Ríkisstjórnin ákvað einnig að taka upp tvö þrep í virðisaukaskatti og fækka undanþágum, einnig að skerða barnabætur og vaxabætur, hækka bensín-gjald og fleira og fleira.

Ekki voru allir vissir um að þetta allt myndi duga til.

„Atvinnuleysi mun halda áfram að vaxa, það er ekkert í þessum aðgerðum sem dregur úr því,“ sagði Ólafur Ragnar Grímsson og sagði að nú væri gamli verðbólguhugsunarhátturinn byrjaður aftur, verðhækkana-, kollsteypu- og gengisfellihngar-hugsunarhátturinn hefði byrjað aftur með þessum aðgerðum. Ólafur Ragnar sagði að Davíð Oddsson hefði átt að biðjast lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt.

Og hvað svo?Engin ástæða er til að ætla að við þurfum í næstu framtíð að glíma við vanda einsog þann sem var árið 1992. Það er rétt, sem haft er eftir Katrínu Jak-obsdóttur, hér að framan að samþjöppun í sjávar-útvegi hefur til þessa verið talin kostur, eitt helsta einkenni kvótakerfisins, og því er ekki að undra að hún bendi á að þeir sem mest hafa lofað kerfið finni manna mest að því að útgerðum fækki og ekki síst skipum.

Hvaða skref verða stigin næst skýrist vonbráðar. Unnið er að breyttu fyrirkomulagi, nýju lagafrum-varpi, innan atvinnuvegaráðuneytisins. Þar til það opinberast, er bara eitt að gera, bíða.

Sigurjón M. Egilsson

Menn þurfa að loka augunum og stinga höfðinu býsna djúpt í sandinn til þess að sjá ekkert samhengi á milli veiðigjalda annars vegar og þessa. Þessar litlu útgerðir berjast í bökkum við að halda áfram rekstri.


Port-Ice er sölu- og markaðsfyrirtæki sem einbeitir sér að sölu og markaðs-setningu á krókaveiddum makríl í nánu samstarfi við smábátaútgerðir og fisk-

vinnslur á landsbyggðinni. Port-Ice markaðs-setur gæði krókaveidds makríls þar sem öflugt gæðakerfi skiptir miklu frá veiðum til markaða. Aðalmarkaðirnir eru í Asíu og Rússlandi.

Selja í umboðssöluEitt af því sem gerir Port-Ice sérstakt er að fyrirtæk-ið kaupir ekki fiskinn af smábátunum heldur selur hann í umboðssölu og Kristinn segir að fyrirtækið sé í raun kaupfélag, eða fyrirtæki sem rekið sé með samlagshugsun. Fiskinum er pakkað í umbúðir sem ber vörumerki Port-Ice sem hefur verið byggt upp í Asíu og Rússlandi. „Merkið náði strax athygli og hefur síðan smátt og smátt orðið þekktara,“ seg-ir Kristinn Hjálmarsson hjá Port-Ice. Kristinn segir Port-Ice hafa hannað ákveðið kerfi sem haldi utan um veiðarnar, vinnsluna og söluna. „Bátar og vinnslur í Port-Ice hópnum vinna síðan eftir þeim leiðbeiningum enda eru þær grunnurinn að þessu gæðavörumerki okkar, Port-Ice, sem byggir á því að fiskurinn sé veiddur með umhverfisvænum krókaveiðum. Við byggjum því á gæðum en ekki magni.“ Fiskurinn sé meðhöndlaður sem einstak-lingur; allt frá því að hann sé veiddur á krók upp úr sjónum og þar til hann skili sér til kaupenda. Lítið magn sé í hverjum kassa sem geri það auðveld-ara að afþíða fiskinn og því væri raunar hægt að selja hann sem ferskan ef svo ber undir. Afurðin er að sjálfsögðu rekjanleg fyrir kaupendur og segir Kristinn að bætt verði frekar í þær upplýsingar á næsta ári. „Við erum að svara því sem markað-urinn kallar eftir og spyrjum hvers konar makríl vantar þig og hvaða upplýsingar viltu fá með hon-um, umfram það sem þegar tíðkast.“

Lykilorðið er samvinnaÞegar Port-Ice fór af stað með makrílverkefn-ið var byrjað á að funda með öllum sem að því komu, vinnslum og smábátaútgerðarmönnum, og gekk það mjög vel að sögn Kristins. „Mönnum fannst þetta áhugavert og þeir fannst gaman að tilheyra hópi, sem getur verið gott þegar maður rekur lítið fyrirtæki í útgerð.“ Meðan verkefnið var í gangi hafi menn líka rætt mikið saman og skipst á skoðunum, enda hafi það komið öllum til góða að veitt væri sem mest með áherslu á gæði hráefnisins. Samvinna hafi þarna verið lykilorð því allir þurfi að leggjast á eitt svo gæði afurð-arinnar séu sem mest. „Það má enginn klikka,“ segir Kristinn. „Ef það finnst einn skemmdur fiskur er það högg fyrir alla.“

Markaðssetning gengið afar velKristinn segir að eftir þetta fyrsta tímabil hafi vörumerkið verið kynnt fyrir stórum kaupend-

um í Rússlandi og Asíu og byggt verði á því 2014. Port-Ice horfi aðallega á Asíu og þá sérstaklega Japan en þangað fóru um 60% vörunnar. „Auð-vitað eru til markaðir alls staðar fyrir hvaða gæði sem er en við höfum verið að horfa til Japan sem er tryggur í sessi sem hágæðamarkaður sem krefst hæstu gæða.“

Hann segir íslenska makrílinn ekki hafa farið glæsilega af stað á sínum tíma og þeir berjist enn við neikvæða gæðaímynd í mörgum löndum svo markaðssetningin krefjist mikillar vinnu. „Þetta hefur samt verið að ganga framar öllum vonum,“ segir hann. Verkefnið byrjaði í maí 2013 og segir Kristinn að tími hafi verið kominn á hugmynd-ina. Þeir hafi rætt við mögulega samstarfsaðila og margir hafi verið hrifnir af hugmyndinni.

„Samstarfsaðilar í útgerð þurftu auðvitað að taka áhættu með því að fara inn í óþekkt verkefni og

það krafðist þolinmæði frá öllum í sumar svo allt gengi upp. Allir sýndu hana, enda kom í ljós að það borgaði sig því nú er búið að leggja grunninn að verðmætu vörumerki,“ segir Kristinn.

Mikil og jákvæð áhrif á byggðir landsinsKristinn segir að krókapotturinn hafi gríðarlega mikla þýðingu fyrir smábátaútgerðir og byggðir landsins þótt hann hafi ekki verið nema 4800 tonn í lok vertíðar 2013, en átti upphaflega átti hann aðeins að vera 3200 tonn. „Þarna fékk fólk vinnu sem hefði mögulega ekki fengið vinnu annars, hvort sem það var við löndun, flutninga eða vinnslu. Í kringum þetta litla magn var mikil hreyfing og þetta hafði mikil og jákvæð áhrif á samfélagið umhverfis landið. Bara sjómennirnir í verkefninu voru milli 150 og 200 og má áætla að svipaður fjöldi hafi unnið í vinnslum í landi,“ segir hann. Hvað framtíðaráætlanir varðar segir Kristinn að þegar verkefnið hafi verið keyrt í tvö ár með góðum árangri verði kominn grundvöllur til að horfa víðar. „Að því gefnu að stjórnvöld taki góðar ákvarðanir sem henta vel smábátaútgerð höldum við áfram að byggja upp premium vöru-merki í samvinnu við smábátaútgerðir og bæta ímynd íslensks makríls á erlendum markaði og þar með ná hærra verði,“ segir hann. Næsta ár stefni Port-Ice því á að selja enn meira magn af línuveiddum íslenskum makríl en síðasta ár.

Fyrirtæki með samlagshugsun Línudreginn makríll er hágæðavara

„Merkið náði strax athygli og hefur síðan smátt og

smátt orðið þekktara,“ segir Kristinn Hjálmars-

son hjá Port-Ice.

Guðbjörn Magnússon gerir út tvo báta, Signýju HU og Magnús HU. Hann lét útbúa þá á makríl í fyrra og er nokkuð sáttur við árangur veiðanna. „Ég fékk

Einar Gíslason á Akranesi til að setja allan búnað í bátinn og hann leysti það vel úr hendi. Við vorum með fimm slítara á bátnum. Þetta voru svona byrj-unarörðugleikar en aðalvandamálið var að það þarf að vera sónar í þessum bátum því makríllinn kemur svo illa fram á dýptarmæli. Það var svo mikil ferð á honum í fyrra. Við byrjuðum bara stutt út af Akranesi á makrílnum og út af Keflavík en fórum svo vestur með landinu en þegar við komum loks í Húnaflóann var hann nánast búinn þar. Maður var aðeins að reyna að elta þessa báta með sónartækin. Ég fylgdist talsvert með hvar Eiður á Ísak AK hélt sig en hann rótaði alveg upp makrílnum enda vel útbúinn.“

Unnum saman í grúbbumReynsluna af því að láta makrílinn fara í gegn hjá Port-Ice segir Guðbjörn mjög góða. „Ég er mjög ánægður með hvernig þeir stóðu að þessu . Við lönd-uðum í Keflavík, á Akranesi, í Ólafsvík og á Hólma-vík. Þeir ná svo í þetta og þegar við erum hér syðst fer þetta til Slægingarþjónustu Suðurnesja en síðan á Flateyri hjá Artic-Odda. Það skiptir öllu að kæla makrílinn vel. Við pössum vel upp á það og förum alltaf inn að kvöldi, jafnvel þótt aflinn sé lítill því lykilatriði er að koma honum sem fyrst frá sér. Við vorum alltaf með fjögur kör af ís sem við blönduðum með salti eftir ákveðinni formúlu. Við fórum alveg eftir því sem Port-Ice menn sögðu okkur og unnum svo í grúbbum með fleiri bátum til að samræma landanir og auðvelda flutninginn. Við vorum sam-an í þessu, bátarnir sem höfum verið á Akranesi. Ég var með tvo báta, svo voru þarna Björn Þorri á Borg-ar Sig, síðan voru þarna í grúbbunni Böddi og Álfur, svo fylgdumst við alltaf með Eida eins og ég sagði áðan. Hann var líka með fleiri slítara og afkastaði miklu þegar vel fiskaðist.“

Hærra verð og mannskapurinn ánægðurGuðbjörn segir eina vandamálið vera, þegar selt er svona í umboðssölu að þeir þurfi að fjármagna sig svolítið sjálfir því endanlegt verð liggi ekki fyr-ir fyrr en makríllinn er kominn til kaupenda ytra.

„Við þurfum auðvitað að borga mannskapnum vikulega. Þetta kom mjög vel út ég býst við að við höfum fengið um 20% hærra verð en hefði verið. Mannskapurinn er mjög ánægður með þetta. Þeir hjá Port-Ice hugsuðu líka vel um okkur og voru í stöðugu sambandi við okkur. Þeir pössuðu alltaf upp á að nægur ís og salt væri þar sem við lönduð-um hverju sinni. Svo er hægt að rekja þetta þannig að kaupandi getur séð hvar fiskinn er veiddur og hver veiddi. Við tókum líka alltaf sýni af því sem kom um borð. Síðan sá Fiskmarkaður Íslands um löndun og geymslu þar sem við komum og þangað var makríllinn sóttur.“

Á flótta undan ýsunni á línuveiðunumÍ mörg ár hefur Guðbjörn róið frá Akranesi á báti sínum Signýju HU en hann býr í Reykjavík og er með beitningarskúr þar. Beituna og bjóðin flytur hann svo á 5 tonna kassabíl sem hann á. „Hann er með kælingu og frystingu og ég kem upp undir 100 bjóðum í hann og keyri alla leið norður á Skaga-strönd með þetta þegar við erum þar en þangað hef ég yfirleitt farið í lok ágúst og verið um haustið.Við förum svo heim um helgar og tökum þá beituna með til baka. Þessa dagana hefur hann þó verið að róa frá Grindavík. Hinn bátinn, Magnús HU, fékk hann nýjan í fyrra en nú er svo komið að hann verður bara að vera bundinn við bryggju vegna kvótaleysis. Hann segir ýsuna hafa gert sér erfitt fyrir að róa með línu frá Skaganum að undanförnu enda sé mikið af henni á grunnslóð og hefðbundn-um miðum Skagamanna. „Við höfum aldrei þurft að fara frá Akranesi fyrr. Við erum bara á flótta frá ýsunni. Ýsan en meira að segja að koma í gráslepp-unetin þar, þetta er alltaf að aukast. Ég byrjaði með Magnús á grásleppu í vor en fór svo með hann eftir það á makrílinn,“ sagði Guðbjörn Magnússon út-gerðarmaður.

Haraldur Bjarnason

Fengum mun hærra verð og vel var hugsað um okkur

Guðbjörn Magnússon útgerðarmaður og skipstjóri


Jóhann Magnússon vinnslustjóri hjá Arc-tic-Odda á Flateyri segir mjög mikilvægt að makríl sem fer í frystingu sé ferskur og vel kældur þegar hann kemur til vinnslunn-

ar. Jóhann hafði verið skipstjóri á vélbátnum Stormi en hætti þar og segist hafa stokkið inn í

afleysingar hjá Slægingar-þjónustu Suðurnesja í mak-rílfrystingu. Á sama tíma seg-ir hann að sér hafi verið boðið að koma vestur á Flateyri en þar hafði verið vinnslustöðv-un um tíma. „Ég þekkti strák-ana í Port-Ice og þeir voru fljótir að kveikja og fengu mig til að taka við þarna fyrir vestan og það var ákveðið að skella í gang makrílfrystingu.

Þetta er allt af smábátum og mikið kom af Snæ-fellsnesinu og Hólmavík. Þetta verkefni hjá mér, sem vinnslustjóri fyrir vestan átti að vera tíma-bundið en það ætlar að teygjast úr því.“

Jóhann segir þetta allt í umboðssölu og útgerð-ir bátanna fái það verð sem fæst endanlega fyrir fiskinn eftir að búið er að draga frá vinnslukostn-að, flutning og geymslukostnað.

„Ég heyri ekki annað á út-gerðarmönnum þessara báta en þeir séu ánægðir og þeirra sjómenn líka. Þetta var góð vara. Til dæmis komu japanskir eft-irlitsmenn til okkar og þeir alveg sleiktu útum yfir vörunni. Þegar við erum að fá þennan mak-ríl í hús er hann svona frá núlli til mínus núll komma fimm gráður. Hann fer beint í kæli hjá okkur og síðan í öflug-an lausfrysti sem við erum með og úr honum kemur makríllinn eftir rúman klukkutíma í mín-us 25-26 gráðum. Hann er ekki kominn í gegnum dauðastirðnunarkerfið þegar hann er frystur. Japanirnir líktu makrílnum við besta túnfisk en það er ekki hægt að ná þessum gæðum í túnfiski. Endanlegt verð á makríl sem er unninn svona er til jafns við þorskverð.“

Á síðustu vertíð var ekki byrjað að frysta hjá Arctic-Odda fyrr en tíunda ágúst. „Þá fór ég vestur til að byrja á þessu. Við frystum samt 200 tonn af þeim 560 tonnum sem fóru í gegnum Port-Ice. Megnið af þessu frystum við á tveimur vikum en við getum fryst 20 tonn á sólarhring í þessum gæðum. Við erum líka að heilfrysta silung úr fiskeldi fyrir vestan og hann er mun stærri en makríllinn, upp í 2,7 kíló og við náum honum í mínus 22 gráður á 90 mín-útum. Það sem máli skiptir er að krókamakríll-inn er topphráefni og sjómenn sjá um að kæla vel í krapa.“ Jóhann segist þekkja muninn því í hitteðfyrra hafi hann verið að veiða makríl í troll á Stormi. „Makríl úr trolli og krókaveiddur er eins og svart og hvítt. Núna þegar ég er að fá makrílinn í hús tek ég alltaf sýni í hádeginu og fæ mér að smakka enda er þetta eins og flott-

asti túnfiskur. Eins og Port-Ice setur þetta, að selja hann í umboðssölu, hvetur það líka sjó-mennina til að ganga vel um hráefnið. Til að ná góðum árangri er málið að frá því makríll-inn er veiddur og þangað til búið er að vinna hann mega ekki líða nema 30-40 klukkutímar. Hins vegar var talað um það á trollinu að frá því að fyrsti makríll kom um borð mættu ekki líða meira en 30 tímar þar til farið var að landa svo vinnslan hefði sólarhring til að vinna. Með þennan krókuveidda er þetta sett upp þann-ig að hann kemur í land að kvöldi og hann er aldrei meira en sólarhrings gamall þegar farið er að vinna hann. Hann er í öllum tilfellum fros-inn innan 30-40 tíma. Þetta er ekki hægt á stóru skipunum í trollið.“

Jóhann segir makrílinn hafa verið erfiðan í fyrra og mikla ferð á honum. „Þeir voru út sept-ember. Það kom skot þarna eftir að upprunalegi veiðitíminn var búinn en meiningin er að byrja frystingu fyrr hjá okkur fyrir vestan í ár. Smá-bátarnir mynda grúbbur sem fylgjast að til að auðvelda flutninginn svo ekki sé verið að senda bíl fyrir einn bát. Þeir flökkuðu um 4-5 bátar saman til að hægt sé að réttlæta að senda flutn-ingabíl. Ef við sendum okkar bíl t.d. frá Flateyri til Hólmavíkur þá eru þetta 1.050 km fram og til baka. Það er ekki sjálfgefið að þetta komist innan tímamarka ef bíða á eftir flutningabíl. Bátur sem landar t.d. á Hólmavík á laugardegi þarf að koma aflanum frá sér strax, makríll-

inn getur ekki beðið til mánudags, þá er þetta ekki lengur gott hráefni, segir Jóhann

Magnússon vinnslustjóri hjá Arctic-Odda


Haraldur Bjarnason

„Öllu skiptir að koma makrílnum fljótt í frystingu“

Japanir segja krókaveiddan makríl eins og góðan túnfisk

Jóhann Magnússon.

Til að ná góðum árangri er málið að frá því makríllinn er veiddur og þangað til búið er að vinna hann mega ekki líða nema 30-40 klukkutímar.


Úkraínu-markaðurinn hefur vaxið mikið

Úkraína – einn mikilvægasti markaður Íslendinga fyrir uppsjávarfisk

Skip mætast á Norðfirði. Til hægri er uppsjávarskipið Vilhelm Þorsteinsson EA á leið út á miðin að lokinni löndun á góðum makrílafla. Til vinstri og fjær sést flutningaskipið Sierra Merlot á leið til hafnar til að lesta frysta síld og makríl til Úkraínu.

Úkraína er mikið í fréttum um þess-ar mundir og hefur reyndar verið það undanfarin ár. Stjórnarfarið þar er ótryggt og mikið hefur verið um sviptingar og átök. Þessa dag-

ana flykkist fólk út á götur og torg og mótmælir stjórnarháttum ríkisstjórnar Janúkóvitsj. Sumir telja að ástandið í landinu sé mjög viðsjárvert og veruleg hætta sé á borgarastyrjöld.Það er hins vegar ef til vill ekki á allra vitorði

að Úkraína er mjög mikilvægt viðskiptaland fyrir Íslendinga og þar er að finna einn sterk-asta markaðinn fyrir íslenskan uppsjávarfisk

ásamt því að Íslendingar hafa verið að þreifa sig áfram með sölu á eldisbleikju og botnfiski þang-að. Vegna þessara viðskipta hljóta þær væringar sem nú standa yfir í Úkraínu að vera Íslending-um sérstakt áhyggjuefni því ekki er ósennilegt að hörð innanlandsátök geti haft neikvæð áhrif á viðskipti með fisk.

Í þessari grein verður stuttlega fjallað um þróun fiskviðskipta á milli Íslands og Úkraínu og eins getið um hvernig Íslendingar hafa verið að styrkja stöðu sína á úkraínskum markaði hin síðari ár.

Útflutningur á uppsjávartegundum beint til

Úkraínu hefur vaxið mjög hin síðari ár en auk þess fer verulegt magn þangað í gegnum Klai-peda í Litháen. Samkvæmt tölum frá Hagstof-unni voru tæplega 10.000 tonn af uppsjávarfiski flutt út beint til landsins árið 2009 og nam and-virði þess útflutnings rúmlega einum milljarði króna. Flest næstu ár fór þessi útflutningur stig-vaxandi og á síðasta ári nam hann 52.000 tonn-um og andvirðið tæplega sjö milljörðum. Fisk-neysla í Úkraínu hefur farið vaxandi og nemur nú um 14 kg. á hvert mannsbarn á ári. Miklir möguleikar eru á að neyslan aukist enn frekar á komandi tímum en í vel stæðum iðnvæddum

löndum er hún gjarnan um 30 kg. á ári. Hafa verður í huga í þessu sambandi að íbúar Úkraínu eru tæplega 50 milljónir þannig að um fjölmenn-an og árifaríkan markað er að ræða.Þær tegundir uppsjávarfiska sem helst hafa

verið fluttar út til Úkraínu frá Íslandi eru síld, loðna og hin síðari ár einnig makríll. Á ár-unum 2009-2010 var töluvert flutt út af heil-frystum kolmunna en slík framleiðsla hefur verið takmörkuð eftir það. Síldin sem seld er til Úkraínu er ýmist heilfryst eða flökuð (sam-flök). Mikill hluti af loðnunni er sjófrystur og hlutdeild heilfrysts makríls hefur aukist jafnt og þétt eftir að makrílveiðar hófust að ráði við landið. Þá hafa Úkraínumenn keypt dálítið af loðnuhrognum.

Síðustu árin hefur eldisbleikja og botnfiskur verið seldur til Úkraínu og er unnið að því að treysta stöðu þeirra tegunda á markaðnum til hliðar við uppsjávartegundirnar.

Slegist um markaðshlutdeild Norskur fiskur hefur löngum haft sterka stöðu á úkraínskum markaði og hefur íslensk fram-leiðsla þurft að keppa við hann. Fyrir nokkrum árum var nánast útilokað að úkraínskir innflytj-endur hefðu látið sér detta í hug að bjóða upp á annað en norskan uppsjávarfisk, sérstaklega skipaði norsk síld háan sess sem talið var að síld frá öðrum þjóðum gæti aldrei ógnað. Hinsvegar hefur það gerst fyrir tilverknað íslenskra fisk-sölufyrirtækja að verulega hefur tekist að ógna hinni sterku stöðu norska fisksins á markaðnum og reyndar hafa Færeyingar einnig náð veruleg-um árangri á því sviði.

Hinn úkraínski markaður er viðkvæmur fyrir verðum og þegar norsk síld hækkaði verulega í verði fyrir nokkrum árum skapaðist sóknarfæri fyrir aðrar þjóðir sem framleiddu síld. Ef litið er á markaðshlutdeild Norðmanna hvað síldina varðar þá hefur hún minnkað úr 83% árið 2010 í 68% árið 2013. Á sama tíma hefur hlutdeild Ís-lendinga vaxið úr 16% í 25% og hlutur Færeyinga

úr nánast engu í 6%. Þá hafa Íslendingar náð um 10% hludeild á makrílmarkaðnum í Úkraínu á meðan Norðmenn hafa um 30% hlutdeild og Bretar heil 45%.

Samkeppnin um sölu á fiski til Úkraínu er býsna hörð og hafa íslensk sölufyrirtæki náð þar góðum árangri. Samkeppnin er hins vegar ekki einvörðungu á milli þeirra þjóða sem selja þang-að fisk heldur á fiskurinn í harðri samkeppni við aðra matvöru og þá einkum kjúkling. Sífellt verð-ur að gæta þess að verð á fiski hækki ekki um of svo að samkeppnisstaða hans gagnvart annarri matvöru raskist ekki til muna.

Þá ber að geta þess að þær kröfur sem úkra-ínskir neytendur gera hafa breyst mikið á liðnum árum; hér áður keypti fólk fisk í stórum umbúð-um en nú er í auknum mæli gerð krafa um gæða-vöru í neytendapakkningum.

Góður árangur af markvissu markaðsstarfi með íslenskan fiskNorðmenn eru þekktir fyrir viðamikið markaðs-starf þar sem lögð er áhersla á að kynna fiskinn sem kemur þaðan sem norskan fisk. Slíkt mark-aðsstarf Norðmanna hefur verið umfangsmikið í Úkraínu og sennilega skilað góðum árangri í


Oleg Luschik eigandi Ukranian Fish Company (UFC) framan við eina af 19

fiskbúðum Don Mape – keðjunnar.

Í Úkraínu er að finna einhverjar glæsilegustu fiskbúðir í Evrópu. Myndin er tekin í einni af fiskbúðum Don Mape – keðjunnar.

Ef litið er á markaðshlutdeild Norðmanna hvað síldina varðar þá hefur hún minnkað úr 83% árið 2010 í 68% árið 2013. Á sama tíma hefur hlutdeild Íslendinga vaxið úr 16% í 25% og hlutur Færeyinga úr nánast engu í 6%. Þá hafa Íslendingar náð um 10% hludeild á makrílmarkaðnum í Úkraínu á meðan Norðmenn hafa um 30% hlutdeild og Bretar heil 45%.

gegnum tíðina. Einn helsti kaupandi íslensks fisks í Úkraínu er fyrirtæki sem nefnist UFC (Ukrainian Fish Company). Þetta fyrirtæki hefur mikil umsvif í heimalandinu og sinnir innflutningi, framleiðslu og sölustarfsemi. Flytur það inn fiskafurðir frá meira en 100 þjóðríkjum víða um heim og 20% af þeim uppsjávarfiski sem Úkraínumenn kaupa er fluttur inn af þessu fyrirtæki. Hefur UFC sjö skrif-stofur sem dreifðar eru um landið og síðan rekur

það 19 glæsilegar fiskbúðir undir nafninu Don Mare. Á árinu 2013 ákvað UFC að efna til sérstaks átaks til kynningar á íslenskum fiski í Úkraínu og var farið í smiðju til Norðmanna í því sambandi. Kynningarherferðin fól í sér gerð auglýsinga og umbúða þar sem öll áhersla var lögð á að fiskurinn væri íslenskur. Íslenski fáninn lék stórt hlutverk í herferðinni líkt og Norðmenn hafa í ríkum mæli notað sinn fána til að kynna norskan fisk.

Skemmst frá að segja náðist mjög góður árang-ur með umræddri kynningarherferð og á því tíma-bili sem herferðin stóð jókst sala á íslenskum fiski um heil 219% miðað við tímabilið á undan.

Framtak UFC í kynningarmálum er ómetanlegt en öllum sem til þekkja er ljóst að íslensku sölu-fyrirtækin þurfa ávallt að fylgjast náið með hinum viðkvæma matvælamarkaði í Úkraínu og bregð-ast skjótt við öllum þeim breytingum sem á hon-um verða. Það þarf lítið að gerast til þess að góð markaðsstaða taki stakkaskiptum og þarf þá bæði að hugsa um verð og magn svo ekki sé minnst á gæði. Nú er til dæmis full ástæða til að velta fyrir sér hvaða áhrif núverandi loðnuvertíð getur haft, en hún verður að öllum líkindum mun lakari en vertíðin í fyrra auk þess sem lítill loðnukvóti hef-ur verið gefinn út í Barentshafi í ár. Þá hljóta að vakna spurningar um hvað gerist á markaði eins og hinum úkraínska ef sú stefna Norðmanna nær

fram að ganga að veiddar verði 1,3 milljón tonna af makríl á þessu ári, en alls voru veidd um 900 þúsund tonn á síðasta ári.

Sölumaður í ÚkraínuÍ íslenskum fjölmiðlum var nýverið birt ferða-saga Gústafs Baldvinssonar framkvæmdastjóra Ice Fresh Seafood sem greindi frá heimsókn hans til Úkraínu í janúarmánuði sl. Gústaf, eins og aðrir sem starfa við að selja íslenskan fisk, er á sífelldum ferðalögum til að halda sem bestum tengslum við viðskiptavinina og kynnast þeim markaðssvæðum sem fiskurinn fer til. Þessi ferð hans var hefðbundin en hann hefur haft það fyrir sið á þessum árstíma að hitta kaupendur loðnuafurða, skipuleggja sölur og semja um verð og afhendingartíma á vörunni. Heimsóknin til Úkraínu að þessu sinni á án efa eftir að verða Gústaf ógleymanleg en auk þess að hitta kaup-endurna gafst honum tækifæri til að kynnast þeim aðgerðum sem andstæðingar stjórnvalda standa fyrir. Hann fór til höfuðborgarinnar Kiev og fylgdist með mótmælendunum á aðaltorginu en margir þeirra höfðu dvalið þar síðan í nóvem-ber í þeim tilgangi að afhrópa stjórn Janúkóvitsj. Þarna áttu sér stað mótmæli upp á líf og dauða.

Lýsing Gústafs á ástandinu í þessu mikil-væga viðskiptalandi Íslendinga hlýtur að vera umhugsunarefni. Hvað gerist ef allt fer í bál og brand og borgarastyrjöld brestur á, en ýmsir stjórnmálamenn og fréttaskýrendur telja veru-lega hættu á slíku .

Hið viðkvæma stjórnmálaástand í Úkraínu ætti að vera Íslendingum áminning um að það er ekki einfalt mál að koma íslenskum sjávar-afurðum í verð á erlendum mörkuðum. Þeir sem annast sölu afurðanna verða að vera í full-komnum tengslum við framleiðendur en þeir þurfa jafnframt að fylgjast vel með öllu sem ger-ist á viðkomandi markaðssvæðum, bæði stöðu markaðanna sjálfra á hverjum tíma og því þjóð-félagsástandi sem ríkjandi er. Það þarf svo sann-arlega vakandi dugnaðarfólk til að ná árangri á sviði sölu íslenskra fiskafurða. Það sést glögg-lega á þróun og stöðu mála í Úkraínu.


Íslenskur fiskur er gjarnan auglýstur á stórum götuskiltum í Kiev, höfuðborg Úkraínu. Á skiltinu á myndinni er verið að auglýsa íslenska eldisbleikju.

Þegar efnt var til sérstaks átaks til kynningar á ís-lenskum fiski í Úkraínu á síðasta ári var hann aug-lýstur með veggspjöldum með myndum af íslensku landslagi og íslenska fánanum.

Gústaf Baldvinsson framkvæmdastjóri Ice Fresh Seafood á aðaltorginu í Kiev kvöld eitt í janúar-mánuði sl. Í baksýn sjást mótmælendur sem haldið hafa til á torginu.

Skilningur á samspili lífvera í haf-inu er mikilvægur til að geta veitt ráðgjöf um nýtingu fiskistofna. Magasýni eru þau gögn sem helst hjálpa til að átta sig á hver étur hvern. Þegar reynt er að fá tölulegt

mat á átið er hins vegar margt sem flækir málið.1. Fæðutegundir meltast mishratt og almennt

endast stærri einingar lengur, sem leiðir til að hlutdeild smærri dýra er vanmetin.

2. Stærri máltíðir endast lengur; fjórfalt meira magainnihald þýðir ekki að fjórfalt meira magn sé étið á tímaeiningu. Í mörgum tilvikum er betra að horfa á hlutfall maga þar sem tiltekin fæðutegund kemur fyrir í.

3. Útbreiðsla ránfisksins. Hver stór hluti stofnsins er á tilteknu svæði á hverjum tíma.

4. Melting er hraðari við hærra hitastig.5. Ekkert söfnunartæki (veiðarfæri) safnar

tilviljunarkennt, lína veiðir til dæmis ekki fisk

í mikilli fæðu, meðan sá fiskur getur verið að-gengilegur fyrir botnvörpu.

Í tilraunum í eldisstöðvum hefur verið reynt að meta meltingarhraða út frá stærð fisks, fæðu-tegund, magni fæðu í maga, hitastigi og fleiri þátta. Samkvæmt því reiknilíkani sem var beitt hér er gert ráð fyrir að meltingarhraði aukist um 10% við hverja gráðu og í réttu hlutfalli við kvaðratrótina af magninu í maga (fjórföldun í magni þýðir tvöföldun í meltingarhraða). Gert er ráð fyrir að kerfið sé í jafnvægi það er að segja að til skamms tíma meltist jafn mikið í mögum fiskanna og er étið.

Eins og nánast öll gögn í fiskifræði og líf-fræði almennt verða þær upplýsingar sem fást úr magasýnum áreiðanlegri eftir því sem þeim hefur verið safnað í lengri tíma á sambærilegan hátt. Söfnun úr reglubundnum stofnmælinga-leiðöngrum Hafrannsóknastofnunar, röllunum svokölluðu, í mars og október og rækjuralli í júlí, er dæmi um langar tímaraðir af fæðugögnum. Söfnun er mest í haustrallinu en þar hefur verið safnað magasýnum úr u.þ.b 20 tegundum, en aðeins tveimur í togararallinu að vori þar sem aðstaða er ekki eins góð og tími minni til grein-

Hvað éta fiskarnir?Fæða fiska er mjög breytileg milli mánaða og þarf því að safna allt árið ef góð mynd á að fást af fæðutengslum.

Höskuldur Björnsson og Hjalti Karlsson, sérfæðingar á Hafrannsóknastofnun

010

2030

40

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

49 91 75

Át p

róse

nt a

f þyn

gd á

mán

uði

Ár

LoðnaSíliSíldLjósátaÍsrækjaAnnað

Mynd 2 Breytingar í áti þorsks eftir mánuðum; heildarát og magn mikilvægustu fæðuhópa. Myndin sýnir reiknað át á mánuði sem hlutfall af þyngd fisksins.

Starfsmenn Hafrannsókna-stofnunar við söfnun maga-sýna um borð í fiskiskipi.


inga fæðusýna. Úr haustrallinu hafa því fengist verðmætustu gögnin varðandi samspil tegunda á Íslandsmiðum.

Fæða fiska er mjög breytileg milli mánaða og þarf því að safna allt árið ef góð mynd á að fást af fæðutengslum. Er það einkum yfir sumar-tímann sem breytileiki er mikill meðal annars vegna átublóma og ferða flökkustofna. Ekki er hægt að hafa rall í hverjum mánuði. Í lok árs 2001 hófst samstarf við áhafnir fiskiskipa um að safna fæðugögnum. Frá árinu 2010 hafa starfs-menn Hafrannsóknastofnunar einnig farið á sjó með togurum til að fá meira af gögnum yfir sumarmánuðina, auk þess sem sýnum hefur verið safnað úr lönduðum afla frá strandveiði-flotanum.

Allmörg fiskiskip hafa tekið þátt í verkefninu og sýnin hafa verið tekin úr ýmis konar veið-arfærum, botnvörpu, dragnót, netum, línu og handfærum. Áhöfnin á togaranum Páli Pálsyni frá Ísafirði hefur tekið þátt í verkefninu frá upp-hafi, samtals í 12 ár. Þess má geta að einn mað-ur Róbert Rúnar Sigmundsson hefur tekið þátt í söfnuninni öll árin og tekið sýni úr um 12500 fiskum. Hér verða sýni frá Páli Pálsyni sýnd sem dæmi um það hvað þess gögn geta sýnt okkur um fæðutengsl í hafinu.

Togarinn er mest að veiðum norðvestur af landinu og eru 90% af sýnunum þaðan, 3% frá suðausturmiðum og 7% annars staðar frá (1. mynd). Síðan 2008 hefur togarinn eingöngu verið að veiðum á norðvesturmiðum. Um 46% toganna á norðvesturmiðum eru út í kanti, dýpra en 200 m. Þar er aðallega verið að sækja í þorsk meðan veiðar á grynnra vatni beinast fremur að ýsu og öðrum tegundum. Síðan 2011 hefur skipið að mestu verið á þorskveiðum og eru um 80% toganna tekin út í kanti.

Sé litið á át þorsks, er það metið á um 19% af þyngd þorsksins á mánuði eða 2,3 sinnum þyngd hans á ári. Sambærileg tala úr haust-rallinu 2001 – 2013 er einnig um 19%. Hlutdeild loðnu í fæðu þorsks skv. sýnum frá Páli Páls-syni er um 32% og kemur loðna fyrir í öllum mánuðum eins og sést á 2. mynd.

Svæðið í kantinum út af Vestfjörðum (dýpi > 200m) er mikilvægasta þorskveiðisvæði Ís-landsmiða með um þriðjung botnvörpuaflans

síðan 2001. Á þessu svæði er loðna yfirgnæf-andi hluti af fæðu þorsksins eins og sést á 3. mynd. Vinstra megin er sýnd hlutdeild bráðar í fæðu en hægra megin hlutfall fiska þar sem bráð finnst. Sést að sviflægar marflær og ljósáta finnast í mörgum fiskum en lítið í hverjum. Þessar litlu fæðutegundir meltast hratt og gæti hlutdeild þeirra því verið vanmetin.

Síðan 2006 hefur ufsamögum einnig verið safnað í þessu verkefni. Er áhugavert að bera saman fæðu ufsa og þorsks sem er safnað á sömu stöðvum en alls er um að ræða um 600 fiska af hvorri tegund. Niðurstaðan er að maga-innihald og reiknað át ufsa eru 2-3falt meira en hjá þorski á sömu stöðvum og hlutdeild loðnu er einnig meiri hjá ufsanum eins og sést á 4. mynd. Svæðið djúpt út af Vestfjörðum er fremur kalt fyrir ufsa sem er þar á norðurmörkum út-breiðslu sinnar og mögulega meltir hann hægar en þorskurinn við þetta lága hitastig. Samsetn-ing fæðu ufsa er töluvert frábrugðin því sem er hjá þorski. Ljósáta er stór hluti af fæðu ufsa, eins hefur sést annars staðar.

Að áhafnir fiskiskipa safni fæðusýnum er mjög árangursrík leið til að fá mynd af fæðu-tengslum í hafinu. Ef vel á að ganga þurfa sam-skipti starfsmanna Hafrannsóknastofnunar og áhafnarmeðlima að vera töluvert mikil. Það hefur oft heppnast mjög vel og gríðarlega verðmæt gögn hafa fengist í þessu samstarfs-verkefni stofnunarinnar og sjómanna á fiski-skipum.

63°

64°

65°

66°

67°

26° 24° 22° 20° 18° 16° 14° 12° 10°

500

200

010

2030

40

6S UOLQJXUï��

/D[VtOGï��

6tOGï��

6tOLï��

0DUIO

U�ERWQO�ï��

0DUIO

U�VYLI�ï��

5 NMXU�yJU�ï��

ÐJUHLQGDU�OHLIDUï��

)LVNDU�yJU�ï��

gJQï�� /MyViWDï��

/RêQDï��

Prós

ent a

f áti

Ufsi

0�

10��

20��

30

/LWOL�WUMyQXNUDEELï��

6WyUL�NDP

SDODPSLï��


0DUIO

U�ERWQO�ï��

ÌVU

NMDï��

6S UOLQJXUï��

gJQï��

0DUIO

U�VYLI�ï��


/MyViWDï��


/RêQDï��

Þorskur

Prós

ent a

f áti

0�

10��

20Pr

ósen

t

(LQE~DNUDEELï��

6tOGï��

/MyViWDï��

6WyUL�NDP

SDODPSLï��

6O|QJXVWM|UQXUï��


/LWOL�NDP

SDODPSLï��



6tOLï��


/RêQDï��

Prósent af áti

0�

10��

20Pr

ósen

t

6WyUL�NDP

SDODPSLï��

%XUVWDRUPDUï��

/MyViWDï��

.XêXQJDUï��

6tOLï��

6O|QJXVWM|UQXUï��

/LWOL�NDP

SDODPSLï��

/RêQDï��





Prósent maga með fæðutegund

Mynd 1Staðsetningu sýna frá togaranum Páli Pálssyni á árunum 2001 - 2013.

Mynd 4Samanburður á fæðuvali þorsks og ufsa 2006-2013 á þeim stöðvum sem mögum úr báðum teg-undum var safnað. Myndin sýnir hlutfall af reiknuðu áti.

Mynd 3Hlutdeild mismunandi fæðuhópa í mögum þorsks. Vinstra megin er hlutdeild fæðunnar sýnd sem hlutfall af heildaráti. Hægra megin er hún sýnd sem hlutfall fiska með fæðutegund í maga.


Eins allir sjómenn og útgerðarmenn vita eru nær engin takmörk fyrir því sem getur komið upp á. Sérfræðingar fyrirtækjaþjónustu VÍS bjóða sérsniðna

tryggingavernd eftir breytilegum þörfum fyrirtækja í sjávarútvegi. Þannig getur þú einbeitt þér að því sem þú gerir best. VÍS – þar sem tryggingar snúast um fólk.

Við vitum að allt getur gerst í sjávarútvegi

VÍS | ÁRMÚLA 3 | 108 REYKJAVÍK | SÍMI 560 5000 | VIS.IS

EN

NE

MM

/ S

ÍA /

NM

60

613

Documents

Útvegsblaðið 2.tbl 2014