v«, nil.Derg, (200-1), 20, 3 : 7S·79

ULUSLAR ARASI SÖZLEŞMELERDEYABANI HAYVAN REFAHı VE

KORUNMASI

Ayşe Menteş Gürler 1@

Wild Animal Welfare and Protection in International Conventions

Özet: Sanayiloşme ve nüfus artışına bağlı olarak doğal kaynaklann bilinçsiz ve aşın kullanımı ekolojik dengenin,~ikçe dahaolumsuz yOnde bozulmasına neden olmaktadır. GünümClzde bu sorunlann çözümüne ilişkin çaıışmalar , biyolojik çeşitliliğin ko­ruMlaSI, sürdUrülebilir kullanımı ve gelecek kuşaklara aktarılması temelinde yoğunlaşrmştı r. Bu kapsamda ucsaı ve uluslararası OIçekte bilimse! araştırmalar ve yasal dC1zenlemeler gerçekleştirilmektedir. Türkiye'de, yabani hayvanların korurması k~

nusundaki çalışma1ar , ulusal rrevzuenn yanısıra, uluslar aras ı sözleşmeler ya da üye olunan uluslar arası kuruluşların fa­aliyetleri ve önerileri çerçevesinde YÜrOlülmektedir. Yabani hayvanların sını r aşan hareketleri de dikkate alındığında; bu hay·vanlann korurYnasl ile i1giU çenşrreıenn uluslar arası işbiı1iği temelinde sürdürülmesinin zorunlu oIduğ.J görülmektedir. Buaraştırma, Türltiye'nin "doğa koruma" konusundataraf oIckığu uluslar aras ı sözleşmelerde, yabani hayvanların refah ı ve ko­l'L.I'V'L\aSL konulannı iıceIemek amacıyta yapılmıştır.

Anahtar Keıımeler: Uluslar Aras ı Sözleşmeler , Hayvan Koruma, Hayvan Relahı, Doğa Koruma

Summary: Dua lo industrialisation and populalion growth, the over-useage of the natural rescurcea causes some damageson the ecoiogicai systems. Recenlly, the endevours for solving these ıssues are focused on the protecıcn and sustainableuseof ıte biodiversityand bequesting to !he new generalions. These occupations corıtunue at national andinıemationallevel

al the stage ol scientific researches and !egal amendmenlS. In Turkey, the cccıoetcoe on lhe conseıvation of the wild life ismanaged with nalional Iegislations, being part of the rnematiooal corıventions and also the advices and support of the in­ternational oıganisations . Taking consideram of transbofder movements of wild animals, the measuremcnts should be de­terminad at internalional levcl. The study was undertaken lo research wiid animals wellare and protoction status in the in­ternational corıventions which areTurkey to party re/ated with nature protedion.

Key Words: International ccovenücos. AnimaI Proteclion, Animal Wellare, Nature Conseıvation

Gir iş

Üzerinde yaşadığımız yerkürede iki temel çev.reden söz edilebilir. Bunlardan birincisi banı1dırdığl tümdoğal kaynaklan ve canh-cansız vanıklanyta bir bütünüoluşturan doğal çevre, ikincisi ise insanlann yarattığı

her türlü etkinliği içeren sosyal çevredir.

Insanlar yüzyı llard ır, doğaya ve onun Onemli birunsuru olan hayvanlara sadece kendi egemenlikleriperspektifinden bakmışlardır. Bu yaklaşımda, insanın

tür olarak diğAr canlılardan üstün olduğu inancı önemliroloynamıştı r. Bu inanç, felsefi, dini ve hukuki me­nnlerinhemen hepsinde kendini göstermektedir.

Ancak, sanayileşme ve nüfus artışına bağlı olarakdoğal kaynaklann bilinçsiz ve aşı rı kullanımı, ekolojikdengenin, gittikçe daha olumsuz yönde bozulmasına

neden olmaktad ı r. Hava, su ve toprak ortamır;ıın kir­Ienmesi; ormanıann lahribi; tanm alanlannın amaç dış ı

kullanımı; sulak sahalann kurutulması; yabani hayvantürlerinin nesiinin tükervnesi başta gelen çevre so­nınIandır (Çolak, 2001; Gürpınar, 1986; Kirkwooı::f,

1994; MoI, ve Saım" 1993).

GünGmlzde, birçok ülke bu kaynaklar ile insanarasındaki sorunlann çözümüne ilişkin çalışmalarını , bi­yolojik çeşitliliQin korurması ve gelecek kuşaklara ak­tanıması temelinde yoOunlaştırmıştır. Bu çalışmalar ulu­sal ve uluslar arası ölçekte, bilimsel araştırmalar, yasaldüzenlemeler ve sivil toplum örgütleri faaliyetleri kap­samında. devam etmektedir.

Dünyada yaklaşık 4070 memeli, 9000 kuş, 6500sürüngen ve 4000 amfibi (iki yaşamlılar) türü bu­lunmaktadır (KJrkwoOO, 1993). Yaban hayatını korumave yönetme konusunda eğitim veren birçok üniversiteve fakülte olmasına karşın, yaban hayatı veteriner he­kimleri bu koruma ekibinin çok küçük bir bölümünü

Geliş Tarihi ; 29.03.2004 e :aY5emen ıes@ hoımai l.com

I. lIarran Universn esi Veteriner Fakültesi, veıcrtocr Hcklmliğt Tarihi ve Dcontcloji Anabilim Dalı, ŞANLIURFA

MENTEŞ GÜRLER

oluştunnaktadır(Nettles, 1992).

Hayvan refahı, kesin olarak tanımlanamamış ol­makla birlikte hayvanların sağlıklı ve çevreleri ile uyumiçinde oldukları bir durumu ifade eder (Duncan, 1981).Yaban hayatı yönetimi açısından bu kriterlere po­pulasyonlarının devametmesi koşulu da eklenmektedir(Nettles, 1992,Boyce, 1993,Kirkwood, 1993).

Bu araştırma, doğa koruma amacıyla imzalanmış,

Türkiye'nin de taraf olduğu uluslar arası söz­leşmelerden, yabanihayvanlarla doğrudan ilgiliolanları"hayvan refahı" ve "koruma" bağlamında incelemekamacıyla yapılmıştır.

Materyal ve Metot

Yabani hayvanlarla ilgili, Türkiye'nin taraf olduğuuluslar arası sözleşmelerin Resmi Gazetede ya­yınlanan metinleri ve bu sözleşmelere ilişkin belgeleraraştırmanın materyalini oluşturmuştur. Elde edilendo­kümanlar "hayvan refahı" ve "koruma" kavramları çer­çevesinde tarih metodolojisi çerçevesinde incelenerekdeğerlendirilm iştir.

Bulgular

Yabani hayvan refahı ve koruma konusunda tarafolduğumuz uluslar arası sözleşmeler Tablo 1'de gös­terilmiştir.

1. Kuşların Himayesine Dair Milletleraras ı Söz­leşme (Paris Sözleşmes i)

On bir maddeden oluşan sözleşme , bazı kuş tür­lerinin yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bulunmas ı veözellikle de göçmen kuşların sayılarının azalması en­dişesinden hareketle, bütün kuşların korunması ge­rektiği ilkesine dayanılarak hazırtanmıştır'.

Sözleşmenin ana amacı bütün kuşların . özellikleüreme devrelerinde; nesli tehlike altında olanların isebütün yıl boyunca korunmalarını sağlamaktır . Ancak,6ncı maddede "bir kuş türünün tarım, hayvancıl ık ve or­manlara zarar vermesi durumunda, yetkili makamların

izni ile öldürülebilecekleri" hükmü yer almaktadır. Budurumda bile, öldürülen kuşların ticaretinin yapılmas ı

yasaklanmıştır. Yedinci maddede ise kötüye kullanım ı

önlemek için gerekli önlemlerin alınması şartıyla bilim,

Tablo 1. Yabani Hayvan Refahı ve Koruma ile ilgili tarafolduğumuz uluslar arası sözleşmeler

Sözleşme Imza Yürürlüğe

Tarihi Giriş Tarihi

Resmi Gazete

Tarih ve Sayısı

1. Kuşlann Himayesine Dair Milletler Arası Sözleşme

International Convention for the Protectionof Birds

(PARIS SÖZLEŞMESI)

2. Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamını Koruma Sözleşmesi

Conventionon the Conservation of European WildUfe and Natural

Habitats

(BERN SÖZLEŞMESI)

3. Özellikle Su Kuşlan Yaşama Ortamı Olarak Uluslar Arası Öneme

Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme

Convention on WeUands of International Irnporlance

Especiallyas WaterfowfHabitat

(RAMSAR SÖZLEŞMESI)

4. Nesli Tehlike Ahında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin

Uluslar Arası Tıcaretine Ilişkin Sözleşme

Convention on International Tradein Endangered Species

of WildFaunaand Rora

(CITES)

5. Biyolojik Çeşitl i l ik Sözleşmesi

Convention on Biological Diversity

1950

1982

1971

1973

1992

17 Ocak 1963 17 Aral ık 1966 - 12480

1 Haziran 1982 20 Şubat 1984·18318

1975 17 Mayıs 1994·21937

lTemmuz 1975 20 Haziran 1996-22672

29 Aralık 1993 27 Aralık 1996-22860

* Kuşların Himayesine Dair MilletlerarasıSözleşme. 17 Aralık 1966 tarih ve 12480 sayılı Resmi Gazete

76

Uluslar Arası SöıJ~mtltrdt Yab an i Ilapan .. ,

eQitim ve avcılık için bazı istisnaların yapılabileceg be­li rtilmiştir.

Sözleşmenin diOCr maddeleri kuşJara. yuvalanna,yurrortalarına ve yavn.rlanna verilecek her türlü zararın

Onlenmesini hükme baQlamakladır. Aynca, taraflar,kuşlann kitle halinde iı'Tilasınl Vf!YB yakalanmasın ı en­gellemek veya IOzumsuz eliyetler çekt irecek ııy­

gulamalann yasaklarvnasını laahI"Lrt etrneld:edir1er.Sözeşmede aynca. kuşlann korunmalarının gerekli19hususunda ÇOCUkia1 ve kamJoyunun eğiblmesi de ıs­

tervnektedir.

2. A~'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Or·ıamann, Koruma SOZIeŞmeSi (Bem SOzIeşmesi)

Dokuz t:ıOIUn ve 24 Madde ile üç Ek Listeden(Tablo 2) OkJŞan Sözleşme. yabani bitki ve hayvanlarie~ yaşama ortamlarını korumak; devletler ara­sındaki işbirti{Jini geliştirmek ve nesıi tehlike altında

olan ve olabilecek tüı1ere Oncebk vermek amacıyla ha·zltlarYnıştır (http://www.nature.coe.int).

Tablo 2. Bem S6z1eşmesnn EkIeri

EK i SIIokonma a/lına alınanbitki tÜrIen

EK ii Sıkı konına arıına alınan hayvan1iırIeri

EK iii Kon.ma altına alınan hayvan iürieri

EK iV YasaIdanan Av Metot ve Araçlan ile Diğer YasakIşletme Şekileri

Avrupa Top luluQu ülkeleri de dahil olmak üzeretoplam 45 ülkenin Oye old~ sözleşme ile 500 denfazla yabani bitki ve 1000'den fazla yabani hayvantürü koruma altına alınmıştı r (htlp :!Jwv..w.nature.coe.int).

Sözleşmenin ~OnsOz· kısmında, "yabani nora vefaunanın, korunması ve gelocek nesillere aktanlması

gerekli, estetik, bilimsel, kü~ürel, rekreasyonel, eko­nomik ve özgün dc{Ierde doQal bir miras oIuştutd~~

ifade edilerek; yabani hayvan ve bitkilerin ko­runmasının , hükümetlerin ulusal amaçları ve prog­ramlarında dikkate alınması ve ÖleDilde göçmen ıür­

lerin konwnasında uluslar arası işbir1iQi yapılması

gerekl iliQi vurgulanfnlŞ tl "' ,

Taraf ülkelerden, yabani hayvan ve bitkilerin,özellikle ekolojik, bilimsel ve kültürel gereksinmelerinide karşıtayacek dUzeyde populasyonlann'n devamı

veya bu düzeye ulaştınlması için gerekli Onlarneri al­malan ve nesil tehlikeye düşmüş ve düşebilecek tür-

erin, özellikle endemik olanlarının ve tehlikeye düşınış

yaşama ortarriannın, korumıası amaoyla ulusal po­litikalannı geliştirmeleri istenmektedir.

SOzJeşmerWı II . Bök:ımünde "Yaşama Ortaınannın

Konımıası· başllQı altında nesii tehlike altında olan tür­lere OnceIik verilerek, yabani bitki ve hayvan türlerirWlve yaşama ortamlarının konnması için gerekli ön­lemlerin alınması hfJkrOO getirilmektedir. ııı . Bölümdeise "Türlem KoI'\I'VT'I8SI~ başllQı altında yabani bitki vehayvanların özelolarak koruMlBSIOl gUVenCe altına aa­cak UYgLXI ve gereki YaSaJ ve jdari önlemerin alınmas ı

istermektedir.

Ek liste ıırde yer alan yatıar; hayvanlara iişkin hertMÜ uygulamanın da, popuIasyonIannın varlıQınl teh­likeye düşümıeyecek şekilde düz"'_ ge­rekmektedir.

3. Özell ikle SU Kuşlan Yaşama Ortam ı olarakUluslar arası oneme $ahip SıJak Alanlar Hakkında

Sözleşme (Ramsar Sözleşmesı)

on Iki maddeden oluşan Sözleşme metninin giriş

kısmında, -nsan ve çevresinin karşılıkb ~ımlılıklan ·

vurgulanarak, suiak alanların temel ekolojik fonk·siyonIarının, su rejimlerini düzenlemek ve karakteristikbitki ve hayvan topUuldannın , özellikle su kuşJarının ya.şama. ortamIan nl desteldemek <*juQu berıltilmişt ir. SUkuşlannı n mevsimsel gOçIeri sıras ında sınırlar aşabik::l igi

Çin utuslar arası bir kaynak oIduQundan hareketle.sulak alanlann ve onlara baQh bitki ve hayvan top­luluklannın korunmasının, ileri gôrüşlü ulusal politikalarile uluslar arası laaliyeUerin birleşti ri lmesi yoluyla sa~·

lanabi leceoı ifade edilmişti,.. · .

Her taraf ülkenin ~Ulusıar arası Öneme SahipSulak Alanlar tlstes rne dahil edilmek üzere en az biralan beliriemes i istenerek, bu listeye dahilolan ya daolmayan tüm alanlann ve burala n yaşama ortamı oıa­

rak kullanan su kuşlannın korunması hükme ba~

!anmıştı r.

Taraflardan . sulak alanların yöneti minden sorumluher düzeydeld kuruluşa, sulak alanlarla bunlann bitkivehayan toplukJktannın korunması , yönelimi ve akıllıca

kullanımına ilişkin Konferans tavsiyelerinin du­yurulmasını ve dikkate alınmasını sa~ıamaıan is­tervnektedlr.

Türkiye'de Ramsa r Sözleşmesi uyarınca bugti'lekadar dokuz alan listeye dahil edilerek, korumaya alın­

mıştır (http:// www.ramsar.org).

4. NesIi Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve BitkiTürlerinin Uluslar arası Tearetine Ilişkin Sözleşme

: .Avrupa·nın Yaban Il ayalı \'e Yaf3ma Ortamlannı Koruma SOıkımeıi . 20 Şubat 1984 larih Vt 18318 uyıh Resmi GazeteOıcilıkle Su Kuşlan Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Oneme Sahip Sulak Alanlar I h.kk ında Sözltşme. 17Mayı s ım larih\'e 21937 sayı lı Resmi Gazere

n

ME TEŞ GÜRLER

(CITES)

CITES, 6 coğrafik bölgede 164 taraf ülkeyi kap­sayan gerçek bir küresel Sözleşme özelliği ta­şımaktadır. Ek listelerinde yer alan 30 binden fazlabitki ve hayvan türünün uluslar arası ticareti, Sözleşmehükümlerincedüzenlenmektedir.Sözleme ismindebe­l irtildiği gibi sadece nesli tehlike altındaki türleri değilbu türlerle birlikte nesilleri henüz tehlike altına gir­memiş fakat uluslar aras ı ticaret nedeniyle nesilleritehlikeye girebilecek diğer türleri de kapsamaktadır

(http://www.cites.org).

CITES, 25 Madde ile üç Ek Listeden (Tablo 3)oluşmuştur. Yabani hayvan ve bitkl türlerinin canlı­

cansız örnekleri ile bunların parça ve türevierinin it­halat, ihracat ve re-eksport izinleri, sözleşmede be­lirtilen şartların yerine getirilmesi halinde verilir".

Tablo3. CITES Sözleşmesi Ek Listeleri

EK i Nesli tükenmetehdidi ile karşı karşıya bulunantür­leri kapsar. Bu listedebulunantürlereait ör­neklerin ticaretisıkı mevzuat kurallarına tabiidirvesadece istisnai durumlardaticarete izinverilir.

EK /i Nesilleri mutlak olarak tükenmetehdidiyle karşı

karşıya olmamaklabirlikte, nesillerinin devamını

tehlikeye atacak kullanımlan önlemekamacıyla ti­caretleri belirliesaslarabağlanan türleriiçerir.

EK iii Herhangi bir taraf ülkenin aşın kullanımını önlemekveya kısıtlamak istediği türlerikapsar. Söz konusuülke kendi yetki ajanı içindedüzenlemeleryaparakdiğer taraflardanişbirliği talebindebulunur.

Her taraf ülke bu izin ve belgeleri düzenlemeyeyetkilibir veya daha fazla sayıda Yönetim Mercii ve buYönetim Mercilerine Sözleşme kapsamında belirtilenbilimsel tavsiyeleri yapmakla görevli bir ya da dahafazla sayıda BilimselMerci belirlemek durumundadır.

Türkiye'de "Nesli Tehlike Altında Olan YabaniHayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine Iliş­

kin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair Yönetmelik",27.12.2001 tarih ve 24623 sayılı Resmi Gazetede ya­yınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelikte;

a) Karasal omurgasızlar, yumuşakçalar, denizmemelileri, su ürünleri, denizlerde ve iç sularda bu­lunan bitkiler ile hayvanlar ve bunların yumurtaları, tümbitkiler ve ağaçlar için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ,

b) Kuşlar, deniz memelileri hariç memeliler, sü­rüngenler için,Orman Bakanlığı,

c) iki yaşamlılar, eklembacaklılar ve diğer türler içinÇevre Bakanlığı Yönetim Mercii olarak belirlenmiş ;

ancak Çevre ve Orman Bakanlıklarının 01.05.2003 ta­rihinde kabul edilen 4856 sayılı Kanunla birleştirilmeleri

nedeniyleYönetim Mercii sayısı iki olmuştur.

Bilimsel Mercii olarak da Türkiye Bilimsel ve Tek­nik Araştırma Kurumu Başkanlığ ı (TÜBITAK) gö­revlendirilmiştir**.

5. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi

Kırk iki maddeden oluşan Sözleşmenin temelamacı, "biyolojikçeşitliliğin korunması, sürdürülebilir kul­lanımı ve doğal kaynaklara erişimin adil ve hakkaniyetiesağlanması· olarak tanımlanmıştır (http://www.biodiver­sity.org).

Sözleşme metninin Önsözünde "biyolojik çe­şitliliğin kendi başına taşıdığ ı değerin ve biyolojik çe­şitlilik ile bunun unsurlarının ekolojik, genetik, sosyal,ekonomik, bilimsel, kültürel, rekreatif ve estetik de­ğerleri" vurgulanarak, biyolojik çeşitliliğin korunmasının

insanlığ ın ortak sorunu olduğu belirtilmiştir"".

Biyolojik çeşitliliğin korunmasının temel gereğinin ,

ekosistemlerin ve doğal yaşam ortamlarının yerinde (in­situ) korunması ve yaşayabilir tür nüfuslarının doğal or­tamlarında idame ettirilmesi ve geri kazanılmas ı olduğu

ifade edilmiştir.

Sözleşmenin 6. Maddesinde "Koruma ve Sür­dürülebilir Kullanım için Alınacak Genel Tedbirler" baş­

lığı altında taraf ülkelerin, bu amaçlar dOğrultusunda

ulusal strateji ve eylem planları geliştirmesi; ka­muoyunun bilgilendirmesi ve bilimsel araştırmaları teş­

vik etmesi istenmektedir.

Tartışma ve Sonuç

Türkiye'de, yabani hayvanların korunması ko­nusundaki çalışmalar ulusal mevzuatın yanısıra , uluslararas ı sözleşmelere taraf olma ya da üye olunan uluslararası kuruluşların faaliyetleri ve önerileri çerçevesindeyürütülmektedir.

Av ve yaban hayatın ın korunması, geliştirilmes i vesürdürülebilirliğinin sağlanması çalışmaları , 2003 yı lına

kadar Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av-Yaban Ha­yatı Genel Müdürlüğü tarafından,S Mayıs 1937 yı lında

kabul edilerek 13 Mayıs 1937 tarih ve 3603 Sayı lı

Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 3167 sa-

• Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine Il işkin Sözleşme. 20 Haziran 1996 tarih ve22672 sayılı Resmi Gazete

** Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine Ilişk in Sözleşmen in Uygulamasına DairYönetmelik. 27. i 2.2001 tarih ve 24623 sayılı Resmi Gazete

... Biyolojik Çeşitlil ik Sözleşmesi . 27 Aralık i 996 tarih ve 22860 sayılı Resmi Gazete

78

Uluslar Ara.'>ı SözleşmelerdeYabani Ilayvan•••

yılı Kara Avcılığı Kanununa (KAt<) dayanılarak ge­çeldeştirilmiştir, Bu Kanun'un 16. Maddesi ger'eOi ku­rulan ve üyelerinin arasında veteriner hekimlerin deyer aldığı Merxezoe "Mer1<ez Av Komisyonu" (MAK), il­lerde "ii Av Komisyonu" ve ilçelerde de "Ilçe Av Ko­misyonlan" oluşturularak, tehdit an ındaki türler ko­rumaya alınmıştı r. MAK kararlan ile ayrıca "yabanhayat ı koruma sahalan ile yaban hayvanı yerleştinne

sebalan" ve "tabiatı koruma alanları" da belirlenmişti r.

Dünyada ve Tüı1dye'deki gelişmelere paralel ola­rak 3167 sayı lı Kanunda değişiklik yapı lması ge­reksinimi ortaya çıkmış ve yeni Kara Avcılığı Kanunu(Kanun No:4915), 11 Temmuz 2003 tarih ve 25165sayı lı Resmi Gazelede yayınlanarak yürürlüğe gir­miştir. Yeni KAK'na göre )tabani nayvantann refah ı vekorunması" ile ilgili çarışmalar Çevre ve Orman Ba­kanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

taraf ından yürütülmektedir.

Uluslar arası sözleşmeere taraf olmak. Tüı1dye

Cumhuriyeti Anayasanın (Kanun No: 2709 Kabul Ta­rihi: 7 Kas ım 1982) 90. Maddesine göre "TürkiyeBüyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygunbulması na" bağlıdır . Aynı maddenin son f ıkras ırda da' Usulüne göre yürürlüğe konu lmuş mi lletleraras ı and·taşmalar kanun hükmürdedir. Bunlar hakkında Ana·yasaya aykırı lı k iddiası ile Anayasa Mahkemesine baş.

vuruıarrez." denmektedir.

Bu bağlamda, taraf. olunan uluslar arası söz­leşmeler ulusal mevzuatm bir parçası olarak kabul edi­lir. Çevre ve Onnan Bakanlığı Teşkilat Kanununun(Kanun No: 4856 Kabul Tarihi: 01.05.2003), 13. Mad·desinin (f) fı krasında ' Uluslar aras ı sözleşme ile ko­ruma altına alınan canlı türleri (flora, fauna) ile alanların

korunması konusunda tedbirler almak, ilgili kuruluşlarlaişbirliği yapmak" Doğa Koruma ve Milli Parklar GenelMüdürlüğünün görevleri arasında tan ımlanmıştı r.

Son on yılda yaban hayatı refahı ve korunması

konularında dünya kamuoyunda artan bir ilgi o lmasına

karşın , yaban hayvanlan üe ilgili akademik, klinik vehayvanat bahçeleri düzeyinde çalışan veteriner hekimsayısı oldukça sını rlıdı r (Soyee, ve ark, 1993; Kirk·wood, 1993 ve 1994, Netües, 1992).

Amerika Birleşik Devletleri'nde bazı veteriner fa­küllelerinde yabani hayvan tedavi üniteleri kurulmuş;

yabani hayvanlann ın sağ lı k sorunlannı ortaya koymakve çözüm üretmek konusunda veteriner hekimleri eği-

79

ıerek, yaban hayat ı refahını artırmak amacıyla Ca­ütomia Davis Üniversitesinde ' Yaban Hayatı Sağlığı "

programı başlatılmıştır (Boyce, 1993, Kiri<wood. 1993).Inginere'de de ~a1 Çevre Araştırma Konseyi 1991 yı­

Iında hazırlad ığı raporda, veteriner hekimlerin, üni­versiteler ve araştırma enstitülerinde, yaban hayalı vehastalıklan konusunda lisans ve lisanslıstü düzeydee~itiımeleri gerektiQini belirtmişti r (Kirkwood, 1993).Royal Veteriner Koleji'nde hayvanat bahçesi ve yabanhayatı hekimliQi, seçmeli ders olarak konulmuş ve Zo­oloji Enstitüsü ile birlikte yüksek lisans programı plan­lanmıştır (Kirkwood, 1994).

Bu gelişmeler dikkate ahrdı~ ırda , tarihsel Oıarak

evcil hayvanlan ön plana çıkaran veteriner hekimliği

mesleğinin , yaban hayal ını koruma ve geliştinne ko­nusunda yapı lan çalışmalara katkı sağlayabilmek içinyeni yaklaş ımlar geliştirmesi gerektiğ i söylenebilir.Sonuç olarak, yaban hayali yönetimi, ekosistemde varolan her bir ö{ıedeki değişimin, sistemin bütününü et­kileyeceoi gerçeQinden hareketle, veteriner hekimlerinde katlldlOı disiplinler arası bir yaklaşımla ger·çekleştirilmelid ir.

Kaynaklar

Boyce W., Kjemtrup, A (1993). Wildlile Health and Urban­Wildlile Interlace. JAVMA,202, 1082·1084

Çolak. A H. (2001). Drmanda. Doğa Koruma. Milli Par1dar veAv-Yaban Hayatı Genel MUdUrIOğü Yayını. Ankara. s.1 3-84

Duncan, I.J.H. (1981). Animal Rights - Animal Wellare: AScientist's Assessment. Poultıy See-ce, 60 (1), 489499

Glosser,J.w. (1 993). Conservation anel W~d1jfe PresereetonChallenges forvetenoarıere. JAVMA, 202, 1078-1081

GOrpınar, T. (1986). Doğayı Korumanın Gerekçesi ve Doğayı

Kol\lma Stratejileri (Iç: Mmi Par1dar ve Yaban Hayat ı se­mineri, Muğla, 1986), Milli ParKIar Dairesi Yayını, Ankara.8.47-50

Kir1<wooc:l, J.K. (1993). Interventions for Wıldlite Health, öco­servationanel Weltare. VelRec., 132, 235-238

Kirkwooc:l, J.K (1994). Veterinary Education for WıIdlile coo­servation, Health and Welfare. Vet. Aec., 135, 148-151

Mot, T., Selrni, E. (1993). Yaban Heyen-çevre DUzenlanesiKonusunda Alınabi lecek Ted:ıirl er. (Iç: 1. Qrmancılık Şurası

Tebliğler ve ön Çalışma Grubu Raporlan Cih·3, Ankara)8.650-657

Nettles, V.F. (1992). Wildlife Diseases and Population Me­dicine. JAVMA,200, 648-652