Upload
clare-gilliam
View
67
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
İşletme Bölümü. Ünite 6: Envanter Yönetimi. GÜZ 20 12 - 2013. Çizelge: Anahtar Kavramlar. Stok tanımı ve yönetimi Stok problemleri Stok noktaları Stokun önemi Niçin stok bulundurulur ? Stok problemlerini sınıflandırma Stok maliyetleri ABC analizi - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Envanter Yönetimi; Ünite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Ünite 6: Envanter Yönetimi
İşletme Bölümü
GÜZ 2012-2013
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
2
Çizelge: Anahtar Kavramlar
Stok tanımı ve yönetimi Stok problemleri Stok noktaları Stokun önemi Niçin stok bulundurulur? Stok problemlerini sınıflandırma Stok maliyetleri ABC analizi Bağımsız talep için stok kontrol sistemleri Stok modelleri
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
3
Neden Stok bulunduruyoruz?
Satışlar ve üretim zamanındaki değişimlerin dalgalanmaların etkisini yok etmek için (güven stoğu)
Mevsimlik talebe sahip ürünlerin, sınırlı üretim kapasitesinden ötürü ölü sezonda üretilip bekletilmesi.
Üretim ve satın almada ölçek ekonomisinin avantajından yararlanmak için (fiyat indirimi).
Üretimde çeşitli aşamalarda beklenmeyen durumlar ve darboğazlar için stok bulundurulur.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
4
Stok veya Envanter tanımı
Firmanın gelecekte kullanmak üzere elinde bulundurduğu hammadde, yarı mamul, mamul ya da varlıklardır.
Envanteri elde etme ve elde tutmaya ilişkin harcamalar büyük bir maliyet oluşturur.
Envanter yöneticileri hem talebi karşılayacak kadar stok bulundurmak hem de en düşük stok maliyetlerini sağlamaya çalışırlar.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
5
Envanter yönetimi işletim ve üretim yönetimlerinin temel unsurudur.
İyi bir stok yönetimi bir işletmenin ve onun tedarik zincirinin başarısını göstermentedir.
Kötü bir stok yönetimi işletim sistemini engeller, müşteri memnuniyetini azaltır ve işletim maliyetini artırır.
İyi bir stok yönetiminde işletim sistemi, pazarlama ve finans her zaman önemli rol oynayan birimlerdir.
(Stok) Envanter Tanımı
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
6
Stok kalemlerinin nasıl sınıflandırılacağı.
Stok kayıtlarının doğru olarak nasıl tutulacağı.
(Stok) Envanter Yönetiminin Anlamı
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
7
İstenilen (en uygun) yani optimal düzeyde tutulması ve talep’e uygun fiyat çercevesinde karşılık vermesi.
Bu amacı gerçekleştirirken iki noktayı düzeltmeye çalışıyor;
Yetersiz üretimden dolayı stok seviyesinden yaşanan azalma ve satışlardaki kaybın artmasını.
Stok seviyesinin artmasından dolayı, ticari malların kullanım sürelerinin geçme riski ve fiyatlardaki dengesizliği.
Envanterin Önemi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
8
Finansal açıdan: Stoklar finansal yatırım gerektirir. Stokların maliyeti: tedarik etme, ulaştırma, depolama, elde tutma süresi nedeniyle maliyetler yüksek olabilir. Stokların az olması yönünde baskı yapar.
Üretim açısından: Üretimin aksamaması ve darboğazların önlenmesi için stok istenir.
Envanterin Önemi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
9
Bir eşyanın stoklanması veya uygun bir depoda tutulması.
Üretilen veya depolanan eşyanın talepe karşılık vermesi.
Katma-değere işlenmemiş atılı kaynak. Küçük parçalardan büyük (para değeri yüksek)
parçalara kadar herşey sayılabilinir. Örneğin Kalem, araba, uçak gibi...
Envanter
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
10
Envanter
Bağımsız Talep – Bitmiş mamuller (ürünler).Örnek, Bilgisayar
Bağımlı Talep – Bitmiş ürünün parçalarıÖrnek, Yonga ve sistem ünitesi gibi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
11
Bağımsız Talep
A
B(4) C(2)
D(2) E(1) D(3) F(2)
Bağımlı Talep
Bağımsız Talep belirsizdir. Bağımlı talep belirli ve tahmin edilebilir.
Envanter
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
12
Stok TürleriHammadde ve satın alınan parçalarBileşenler (montaj için bekleyen parçalar)Yarı işlenmiş parçalar (üretim aşamaları
arasında) İşlenmiş parçalar-mamulTamamlayıcı mallar (üretim ve diğer fonk.
tamamlayan direk üründe olmayan parçalar) aletler-ofis malzemesi vs.
Sevkiyat sırasındaki mallar
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
13
Envanterin Fonksiyonları(İşlevleri)
Üretim sürecinin değişik kısımlarının birbirinden ayrıştırılmasını sağlar.
Talepteki dalgalanmalardan firmayı korur ve müşteriler için bir seçme imkanı sağlar.
Miktar iskontolarından yararlanmayı sağlar.
Enflasyona karşı koruyucu rol oynar.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
14
Mal çeşidi (kalem sayısı):
Stok kontrol modelleri genellikle tek ürün içindir. Firmaların çok çeşitli kalemler için ayrı ayrı stok politikası uygulamaları güçtür.
Ürünler gruplandırılabilir (ABC). Çok çeşitli mal olduğunda stok politikasını etkileyen çeşitli kısıtlar olabilir. Para, depo vs.. Sorunu gibi. Optimum stok düzeyini belirlemek güçleşir.
Stok Problemlerini Sınıflandırma
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
15
Talebin yapısı: (bağımsız, bağımlı-dengeli, değişken- statik, dinamik)
talep bağımsız olduğunda, üretimden değil pazardan etkilenir.
Tamamlanmış malların stoğu bağımsız talep özelliği taşır. Çoğu durumda talep dengelidir, doğru tahminlenebilir. Deterministik taleptir. Talep yıl içinde dalgalanabilir veya dengelidir. (ekmek dengeli-statik; tatil malları değişken –dinamik)
Stok Problemlerini Sınıflandırma
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
16
Dönem sayısı: (Tek ya da çok) Bazı durumlarda satış mevsimi kısadır, saklamak uygun değildir. Bunlar tek dönemlik stok problemi gerektirir.
Bekleme süresi: Sipariş verme ile teslim alma arasındaki süredir. Bekleme süresi sabit ya da değişken olabilir. Ulaştırma şeklinden etkilenebilir. Bu süreye mal hazır değilse beklenen süre de eklenir.
Stok Problemlerini Sınıflandırma
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
17
Stoksuzluk: Talebi karşılayacak bir stok elde olmadığı zaman;
siparişlerin geç karşılanması ya da satış kaybı söz konusudur.
Siparişlerin zamanında karşılanamaması ya da satış kaybı ek maliyet doğurur. Müşteriye hizmet açısından stoksuzluk istenmez.
Ancak yüksek değerli mallarda planlı bir stoksuzluk politikası izlenir (Uçak...).
Planlanmamış stoksuzluğa, yanlış öngörü, teslimin zamanında yapılamaması, personel hatası, kalite problemi, yetersiz güven stoğu, kazalar vs.Neden olabilir.
Stok Problemlerini Sınıflandırma
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
18
Malın kendi maliyeti (genelde sabit-fiyat indirimi olursa önemli)
Sipariş verme (üretime hazırlık) maliyeti Stok bulundurma (elde tutma) maliyeti Stoksuzluk maliyeti
Stok Maliyetleri
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
19
Satın alınan her kalem için; ısmarlama işlemi, formlar, tedarikçiyi seçme, bilgiyi gönderme, dökümanları alma ve alınan malı muayene etme gibi işemlere harcanan masraflar..
Sipariş verme maliyeti satın alınan kalem sayısına bağlı değil, sipariş verme sayısına bağlıdır.
Sipariş Verme Maliyeti
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
20
Stok bulundurmadan ötürü olan tüm maliyetler. Kira , elektrik, ısıtma, soğutma, sigorta, vergi, hasarlı ve eskimiş, bozulmuş mallar, sermaye maliyeti...
Sermaye maliyeti; birim stoğun değeri, bekleme süresi, stoğa bağlanan paranın faizinden oluşur.
Stok Tutma Maliyeti
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
21
Stoksuzluk ya siparişin zamanında karşılanamaması ile sonuçlanır, bu durumda müşteri malı bekler.
Ya da satış kaybı ile sonuçlanır, müşteri malı başka yerden alır.
Her iki durum da gelir kaybına neden olur. Ek maliyet gerekir veya fırsat kaybı olur. Belirlenmesi güçtür. Genellikle birim başına stoksuzluk maliyeti olarak hesaplanır.
Stoksuzluk Maliyeti
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
22
ABC Analizi Vilfredo Pareto (1906) ilk kez bu tekniği kullanarak nufusun küçük bölümünün büyük miktarda paralara sahip olduğunu ve küçük miktardaki paralara sahip olan büyük çoğunluğu idare ettiğini ortaya koymuştur- (%20-%80)Analiz birçok farklı envanter kaleminin olması durumunda envanterleri incelemede yardımcı olur.Bu analiz önemli stok kalemlerini belirleme ve kontrol etmek amacıyla çok sayıdaki stok kalemini 3 gruba ayırır-ABC.ABC envanter sınıflandırma sistemi, yakın kontrol gerektiren kalemleri yakın izleme ve kontrol gerektirmeyen kalemlerden ayırmaya yarayan etkin basit bir tekniktir.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
23
ABC AnaliziAnaliz A gurubu: Pahalı değerde az sayıda kalem A sınıfı olarak gruplanır. (toplam değerin %70-80, toplam çeşidin % 15-20 sini oluşturan kalemler) B grubu: orta değerde ve sayıdaki kalemler B sınıfı olarak gruplanır.(değer olarak %15- 20,çeşit olarak %40-50) C grubu: çok sayıda fakat ucuz olan kalemler C sınıfı olarak gruplanır.(toplam değerin %5-10, toplam kalemlerin miktarolarak %40-50 sini oluşturan kalemler)ABC analizi envanter kalemlerinin toplam envanter içindeki kümülatif % lerine göre sınıflandırılmasından ibarettir.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
24
ABC AnaliziAnalizA gurubu: Pahalı değerde az sayıda kalem A sınıfı olarak gruplanır. (toplam değerin %70-80, toplam çeşidin % 15-20 sini oluşturan kalemler) B grubu: orta değerde ve sayıdaki kalemler B sınıfı olarak gruplanır.(değer olarak %15- 20,çeşit olarak %40-50) C grubu: çok sayıda fakat ucuz olan kalemler C sınıfı olarak gruplanır.(toplam değerin %5-10, toplam kalemlerin miktarolarak %40-50 sini oluşturan kalemler)ABC analizi envanter kalemlerinin toplam envanter içindeki kümülatif % lerine göre sınıflandırılmasından ibarettir.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
25
ABC AnaliziYüksek değerli A kalemlerinden az miktarda bulundurmak ancak kontrolunu sıklaştırmak gerekli, doğru ve ayrıntılı kayıtlar gerekli.Düşük değerli C kalemlerinden bol miktarda bulundurulmalı, kontrol, sipariş ve kayıt işlemleri basit tutulmalıdır.ABC analizi ile yıllık büyük harcama gerektiren mallara dikkati çekmek, böylece A grubunun stok düzeylerini düşürerek stok yatırımında bariz bir düşüş sağlamak amaçlanır.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
26
ABC Analizinde Mukayese
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Stok Stok NumaraNumara
sısı
Stoklanan Stoklanan Kalemlerin Kalemlerin Sayısının Sayısının YüzdesiYüzdesi
Yıllık Yıllık MiktarMiktar
((ÜniteÜnite)) xxBirim Birim
MaliyetMaliyet ==
Yıllık Yıllık Parasal Parasal DeğerDeğer
Yıllık Yıllık Parasal Parasal Değerin Değerin YüzdesiYüzdesi ClassClass
#10286#10286 20%20% 1,0001,000 $ 90.00$ 90.00 $ 90,000$ 90,000 38.8%38.8% 72%72% AA
#11526#11526 500500 154.00154.00 77,00077,000 33.2%33.2% AA
#12760#12760 1,5501,550 17.0017.00 26,35026,350 11.3%11.3% BB
#10867#10867 30%30% 350350 42.8642.86 15,00115,001 6.4%6.4% 23%23% BB
#10500#10500 1,0001,000 12.5012.50 12,50012,500 5.4%5.4% BB
ABC ABC AnaliziAnalizi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Stok Stok NumaraNumara
sısı
Stoklanan Stoklanan Kalemlerin Kalemlerin Sayısının Sayısının YüzdesiYüzdesi
Yıllık Yıllık MiktarMiktar
((ÜniteÜnite)) xxBirim Birim
MaliyetMaliyet ==
Yıllık Yıllık Parasal Parasal DeğerDeğer
Yıllık Yıllık Parasal Parasal Değerin Değerin YüzdesiYüzdesi ClassClass
#12572#12572 600600 $ 14.17$ 14.17 $ 8,502$ 8,502 3.7%3.7% CC
#14075#14075 2,0002,000 .60.60 1,2001,200 .5%.5% CC
#01036#01036 50%50% 100100 8.508.50 850850 .4%.4% 5%5% CC
#01307#01307 1,2001,200 .42.42 504504 .2%.2% CC
#10572#10572 250250 .60.60 150150 .1%.1% CC
ABC ABC AnaliziAnalizi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
A A SınıfıSınıfı
B B SınıfıSınıfıC C SınıfıSınıfı
Yıll
ık P
ara
sal D
eğ
er Y
üzd
esi
Yıll
ık P
ara
sal D
eğ
er Y
üzd
esi
80 80 –
70 70 –
60 60 –
50 50 –
40 40 –
30 30 –
20 20 –
10 10 –
0 0 – | | | | | | | | | |
1010 2020 3030 4040 5050 6060 7070 8080 9090 100100
Stoklanan kalemlerin sayısal yüzdesiStoklanan kalemlerin sayısal yüzdesi
ABC ABC AnaliziAnalizi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Kullanılan politikalar şunları içerebilir.Kullanılan politikalar şunları içerebilir. A kalemleri için tedarikçinin geliştirilmesine A kalemleri için tedarikçinin geliştirilmesine
önem vermekönem vermek
A kalemleri için fiziksel stok kontrolunun çok A kalemleri için fiziksel stok kontrolunun çok sıkı takibi.sıkı takibi.
A kalemlerinin tahmininde daha fazla dikkat.A kalemlerinin tahmininde daha fazla dikkat.
ABC ABC AnaliziAnalizi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
31
Stok (Envanter) Kontrol sistemler Periodik gözden geçirme sistemi
Malların haftalık yada aylık Fiziksel sayımını içerir. Sürekli gözden geçirme sistemi
Mallar sürekli izlenir. Yeniden sipariş noktası’nın (YSN) altına düştüğünde tekrar ısmarlanır.
Çift kutu yöntemi (sistemi) – En basit sitemdir. Birinci kutu boşaltıldığı zaman, tekrar sipariş verilir. İkinci kutu her zaman Talebi karşılayacak doluluktadır.
Evrensel Barkod sistemi (UPC) – Ticari mallar üzerinde olan ve bir takım sayıları içeren ve daha çok büyük mağzalarda ve supermarketler’de iş kolaylığı sağlayan etiketlerdir.
Radyo frekansıyla tanımlama (RFID)- Özellikle tedarik zincirindeki malları takipini kolaylaştırır. Sebze ve meyve taşımacılığında ürünün hangi ısı derecesinde taşındığını kontrol eder.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
32
Evrensel Barkod sistemi (UPC)
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
33
Sürekli Stok Kontrolü Sistemi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
34
Periyodik Stok Kontrolü Sistemi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
35
Envanter Kontrolün Amacı Yetersiz kontrollar ya aşırı stok yığılımına yada gereğinden az
stoklamaya sebebiyet verir.
Gereğinden az stoklama hatalı siparişlerden, satışlardaki kayıplardan, müşteri memnuniyetsizliğinden ve üretimdeki darboğazdan kaynaklanmaktadır
Aşırı stok yığılımı kapitali gereksiz yere bağlama ve birbaşka alanda verimli bir şekilde kullanılmamaya sebebiyet verir.
Stok devir hızı (Inventory turnover) Bir firmnın stoklarının bir yıl boyunca kaç kez satılıp yerine yenisinin konulduğunu ifade eder. Yıllık satış maliyetinin (hacminin) ortalama stok değerine bölünmesi ile bulunur.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
36
Ekonomik sipariş Miktarı (ESM)
En iyi bilinen temel envanter modeli
1900 lü yılların başında geliştirilmiş
Modelin Önemli Varsayımları1.1. Talep bilinmekte, sabit ve bağımsızTalep bilinmekte, sabit ve bağımsız
2.2. Tedarik (bekleme/teslim) süresi biliniyor ve sabitTedarik (bekleme/teslim) süresi biliniyor ve sabit
3.3. Stokun teslimiyatı defaten ve aynı andaStokun teslimiyatı defaten ve aynı anda
4.4. Miktar iskontosu yokMiktar iskontosu yok
5.5. Değişken maliyetler: Elde tutma ve sipariş maliyetiDeğişken maliyetler: Elde tutma ve sipariş maliyeti
6.6. Elde bulundurmama söz konusu değilElde bulundurmama söz konusu değil
Envanter Yönetiminde karar modelleri
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Figure 12.3Figure 12.3
Sipariş Sipariş Miktarı= Miktarı=
Q(Maksimum Q(Maksimum stok seviyesistok seviyesi))
Sto
k S
eviy
esi
Sto
k S
eviy
esi
ZamanZaman
Kullanım hızıKullanım hızı Ortalama Ortalama eldeki eldeki
tutulan stoktutulan stokQQ22
Minimum Minimum stokstok
Stokların Zamana Göre Değişimi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Amaç toplam maliyetin minimize edilmesidirAmaç toplam maliyetin minimize edilmesidir
Table 11.5Table 11.5
Yıll
ık M
aliy
etY
ıllık
Mal
iyet
Sipariş miktarıSipariş miktarı
Toplam maliyet Toplam maliyet eğrisieğrisi
Elde tutma Elde tutma maliyetimaliyeti
Hazırlık veya Hazırlık veya (sipariş) maliyet (sipariş) maliyet
eğrisieğrisi
Minimum Minimum toplam toplam maliyetmaliyet
Optimal Optimal sipariş sipariş miktarımiktarı
Maliyetlerin Minimize EdilmesiMaliyetlerin Minimize Edilmesi
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
39
Toplam Stok Maliyet
Elde Tutma Maliyeti(ETM)
EldeEtmeMaliyeti(EEM)
Toplam stok maliyeti (TSM) = +
TSM = Q*2
H DQ*
S+
QQ = = Sipariş başına parça sayısıSipariş başına parça sayısı Q*Q* = = Optimal sipariş miktarı Optimal sipariş miktarı
DD = = Yıllık talepYıllık talepSS = = Her bir sipariş için sipariş veya hazırlık maliyetiHer bir sipariş için sipariş veya hazırlık maliyetiHH = = Her birim için yıllık elde tutma veya taşıma maliyetiHer birim için yıllık elde tutma veya taşıma maliyeti
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
40
ETM sipariş sayısı ile doğru orantılıdırEEM sipariş sayısı ile ters orantılıdırTSM parabolik bir yapıya sahiptir.TSM minimum noktasına eriştiği zaman ETM ve EEM
birbirlerine eşittir.
Maliyet Çeşitleri Arası Matematiksel İlişkiler
Q2
H DQ
S=
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
41
Optimal sipariş miktarı formulünün türetimi
Toplam maliyetin miktara göre türevi alınarak sıfıra eşitlenirse, optimal sipariş miktarı formule etmiş oluruz.
ıma tutma/taşElde
işetme/sipar lde2(Talep)(E =
H
2DS = *Q OPT
H
DSQ
H
DSQ
Q
DSH
Q
DSHS
Q
DdH
dQ
dQ
dTSM
22
20
2
)(
2
22
2
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
42
Örnek 1- ESM modeli Bir araba tekeri bayisinin yıllık satış beklentisi yaklaşık olarak
9600 teker olarak değerlendirilmiştir. Yıllık taşıma maliyeti teker başı 16 $ dır. Sipariş maliyeti ise 75 $ dır. İlgili bayi yılda 288 gün çalışmaktadır.
(a) Ekonomik sipariş miktarını hesaplayınız. (b) Yıllık ihtiyaç miktarını belirleyiniz. (c) Sipariş arası süreyi hesaplayınız. (d) Toplam stok maliyetini hesaplayınız.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
43
Örnek- ESM-Cevap (a) ESM
(b) YIM
(c) SAS
(d) TSM=ETM+EEM
ker30016
75)9600(22te
H
DSQ
kez 32300
9600:
Q
DYIM
güntires
tires
D
QÇGSAS 9
32
1*288
9600
300*)(:
$ 480075300
960016
2
300
2 S
Q
DH
QTSM
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
44
Örnek 2- Optimal Miktar
Bir televizyon firması güvenlik kemarası üretiyor. Yılda ortalama birim fiyatı 65$’dan 3600 tane tv lambası satın alıyor. Sipariş maliyeti 31$ olduğu zaman taşıma maliyet ise birim fiyatın %20’sini teşkil etmektedir.
(a) Optimal miktarı hesaplayınız. (b) Elde tutma maliyetini bulunuz. (c) Elde etme maliyetini belirleyiniz. (d) Toplam maliyeti hesaplayınız.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
45
Örnek - Optimal Miktar-Cevap
(a) OM
(b) ETM
(c) EEM
(d) TM
HQ
2
lambasıTVH
DSQHS 131
13
31)3600(22$13$)65(
100
20$31
$1704$852$85231131
360013
2
131
2 S
Q
DH
QTM
$852
SQ
D $852
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
46
Toplam siparişin sürekli olarak partiler olarak alınması olayıdır.
Bir parçayı üretme kapasitesi o parçanın kullanım yada talep oranından daha büyük olması.
Üretim devam ettiği sürece, envanterin kapsitesi büyür.
Periodik bir şekilde ama partiler halinde üretim devamlı üretimden daha mantıklıdır.
Bu modeldeki varsayımlar ESM modeli ile aynidir, yalınızca sipariş partiler halinde alınmaktadır.
Üretim Parti Büyüklüğü/ Sürekli Tedarik Halinde ESM
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
47
Yalınızca tek parça siparişi mevcutYıllık talep biliniyorKullanım oranı sabitKullanım sürekli oluşurÜretim oranı sabitTedarik süresi değişmiyorMiktar iskontosu yok
Üretim Parti Büyüklüğü/ Sürekli Tedarik Halinde ESM
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Bir sipariş verildikten sonra zaman içinde Bir sipariş verildikten sonra zaman içinde oluşan stoklar için kullanılıroluşan stoklar için kullanılır
Hem üretim hem de tüketimin aynı anda Hem üretim hem de tüketimin aynı anda olduğu durumlarda kullanılırolduğu durumlarda kullanılır
Üretim Sipariş Miktarı Modeli
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Env
ante
r S
eviy
esi
Env
ante
r S
eviy
esi
ZamanZaman
Üretim olmadığı sadece Üretim olmadığı sadece tüketimin olduğu çevrimtüketimin olduğu çevrim
Hem üretim hem de kullanımın Hem üretim hem de kullanımın olduğu çevrimolduğu çevrim
tt
Maksimum Maksimum EnvanterEnvanter
Üretim Sipariş Miktarı Modeli
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
50
Üretim Parti Büyüklüğü/ Sürekli Tedarik Halinde ESM)-Formülleri
2/m
m
1
I
)(I
)süreolan kadar neüretilmesi / (
) / (
/
/
2
))(2
(
ax
Oax
O
Oo
o
o
o
avI
upp
Q
ediliptalepsüresitedarikp
Qt
süresiçevirimzamanarasısiparisleru
Qt
oranıtalepkullanıuu
oranısiparişüretimpUP
P
H
DSQESM
HP
UPQS
Q
DTSM
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
51
Örnek- Sürekli tedarik hali Bir oyuncak imalatçısı oyuncak arabalar için 48000 adet plastik
teker üretiyor. Üretim oranı günde 800 olarak hesaplanıyor. Taşıma maliyeti teker başı 1 $ dır. Elde etme maliyati ise 45$ dır. Firmanın çalışma günleri yıllda 240 gündür.
(a) Ekonomik sipariş miktarını bulunuz (b) Toplam maliyeti belirleyiniz (c) Çevirim süresini hesaplayınız (d) Tedarik süresini belirleyiniz
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
52
Örnek- Sürekli tedarik hali-cevap (a) ESM
(b) TSM
(c) Çevirim süresi
(d) Tedarik süresi
200240/48000
ker2400200800
800
1
)45()48000()2(2
u
teUP
P
H
DSQ
$ 1800$)45(2400
48000$)1)(
800
200800(
2
2400)(
2
S
Q
DH
p
upQTSM
o
o
,12200
2400gün
u
Qt O
O
günp
Qt O 3
800
24001
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
53
Miktar İskontosu/İndirim halinde ESM
Yıllık ETM SAMTM = +
Q2 H D
QSTM = +
+ Yıllık EEM
P*D +
Bazı firmalar büyük miktarda mal alımlarında değişik fiyat uygula politikalarına giderler. Bir başka değişle büyük hacimli mal alımlarında fiyat miktarını aşağıya çekerler
Fiyat azalırken miktar artar. Bu modelde alıcının ana amacı maliyeti minimize
etmesidir.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
54
Miktar İskontosu/İndirim halinde ESM
Yüksek miktarlar satın alındığında düşük fiyatlar söz konusudur
Azalan ürün maliyetiyle artan elde tutma maliyeti arasında bir denge noktası aranır
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
1,0001,000 2,0002,000
Top
lam
Mal
iyet
Top
lam
Mal
iyet
$$
00
Sipariş miktarıSipariş miktarı
2. İndirim için Q* en düşük maliyeti verdiği için bu aralıktaki 2. İndirim için Q* en düşük maliyeti verdiği için bu aralıktaki başlangıç değeri 1000 birimlik miktarı seçbaşlangıç değeri 1000 birimlik miktarı seç
aabb
1. Fiyat 1. Fiyat kırımıkırımı
2. Fiyat 2. Fiyat kırımıkırımı
1.İndirim için 1.İndirim için toplam toplam
maliyet eğrisimaliyet eğrisi
2.İndirim için toplam maliyet eğrisi2.İndirim için toplam maliyet eğrisi
3.İndirim için toplam maliyet eğrisi3.İndirim için toplam maliyet eğrisi
Miktar İskontosu/İndirim halinde ESM
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
56
Miktar İskontosu/İndirim halinde ESM
EEM
ESM Miktar
TM
TMa
TMc
TMbAzalan fiyatlar
ETM a,b,c
Taşıma maliyeti sabit olduğu zaman tüm eğriler in minimum noktası ayni miktardadır. Seviyeler farklı olduğu zaman, birim fiyatın ayni olmadığı gözlemlenir.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
57
Örnek- Miktar İskontosu/İndirim Bir hastahanede yıllık kullanılan temizlik malzemeleri 816
adettir. Sipariş maliyeti12 $, taşıma maliyeti ise yıllık bazında 4 $ dır. Birim fiyat listesi tabloda verildiği gibidir. Bu durumda;
(a) ESM belirleyiniz (b) Optimal sipariş miktarındaki TM’yi hesaplayınız. (c) Diğer sipariş miktarlarındaki TM’yi bulunuz.
Sipariş Miktarı Birim Fiyat
1 - 49 20 $
50 - 79 18
80 - 99 17
100 veya fazlası 16
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
58
Örnek- İskonto Modeli-Cevap
(a) ESM
(b) TM
(c) TM
det7097.694
12)816(22a
H
DSQ
$ 14968)816(181270
8164
2
70
270 PDSQ
DH
QTM
o
TM= ETM + EEM + SAM
$ 13354)816(1612100
8164
2
100
2100 PDSQ
DH
QTM
o
$ 14154)816(171280
8164
2
80
280 PDSQ
DH
QTM
o
Sipariş Miktarı Birim Fiyat
1 - 49 20 $
50 - 79 18
80 - 99 17
100 veya fazlası 16
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
59
Örnek 2- Miktar İskontosu/İndirim
Bir elektrik firması yılda 4000 anahtar kullanıyor. Elekrik anahtarlarının birim fiyatı aşağıdaki tabloda veriliyor. Sipariş için harcanan miktar 30 $ dır. Taşıma maliyati ise birim fiyatın % 40’ını teşkil ediyor.
Sipariş Miktar Birim Fiyat
1 - 449 $ 0.90
500 - 999 0.85
1000 - fazlası 0.80
(a) ESM belirleyiniz (b) Optimal sipariş miktarındaki TM’yi hesaplayınız. (c) Diğer sipariş miktarlarındaki TM’yi bulunuz.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
60
Miktar İskontosu/İndirim-Cevap
(a) ESM
(b) TM
(c) TM
AnahtarH
DSQ 866
32.0
30)4000(2280.0
$ 3686)4000(85.030840
400034.0
2
840
2840 PDSQ
DH
QTM
o
TM = ETM + EEM+ SAM
$ 3480)4000(80.0301000
400032.0
2
1000
21000 PDSQ
DH
QTM
o
H= 0.40 PH= 0.40 (0.80)=0.32H= 0.40 (0.85)=0.34
Miktar Uygun .anahtar 84034.0
30)4000(2285.0
H
DSQ
Sipariş Miktar Birim Fiyat
1 - 449 $ 0.90
500 - 999 0.85
1000 - fazlası 0.80
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
ESM modeli ‘’ne kadar’’ sorusuna cevap verir
Tekrar Sipariş Noktası ise ne zaman sorusuna cevap verir
ROP =Yeni Bir Talep İçin Tedarik Süresi –
gün Olarak
Günlük Talep
= d x L
d = d = DD
Bir yılda çalışılan iş günü sayısıBir yılda çalışılan iş günü sayısı
YSN-Yeniden Sipariş Noktası-ROP
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
Q*Q*
ROP ROP ((üniteünite))
Sto
k se
viye
si (
birim
)S
tok
sevi
yesi
(bi
rim)
ZamanZaman ( (günlergünler))Tedarik süresiTedarik süresi= L= L
EğimEğim = = birimbirim//güngün = d = d
YSN-Yeniden Sipariş Noktası-ROP
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
63
Örnek - YSN
Yaşlı bir kadın günde iki tane vitamin tablet alıyor. Tedarik süresi 7 gün tutduğuna göre, bu hanefendi’nin tekrar sipariş noktası ne olmalıdır?
Kullanım günde 2 tablet
Tedarik süresi 7 gün
ROP=(2) (7)= 14 vitamin
Kısacası, İlgili hanfendi elinde 14 vitamin kaldığı zaman tekrar sipariş vermelidir.
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
64
Emniyet Stoku
Tedarik. Süresi Zaman
Beklenen talep
Maksimum talep
ROP
Mik
tar
Emniyet Stoku
Emniyet stoku tedarik süresince stoksuzluk riskini azaltır.
ROP= Beklenen talep+ emniyet stoku
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
65
ROP/YSN
ROP
Stoksuzluk riskiServis seviyesi
Stok olma olasılığı
Beklenenzaman Emniyet
stoku0 z
Miktar
z-ölçeği
The ROP based on a normal Distribution of lead time demandROP= Beklenen talep + Z αtalep z ölçek sayısı, αtalep ise standart sapma
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
66
Örnek – ROP and Z
Bir inşaatta tedarik süresince talep edilen ortalama kum miktarı 50 tondur. Normal dağılımda standart sapması 5 ton olduğunda stoksuzluk riski yüzde 3 olarak hesaplanıyor.
(a) Z-ölçeğinin değerinin bulunuz.
(b) Ne kadar emniyet stoku tutulması gerekmektedir?
(c) YSN/ROP hangi miktarda olması gerekmektedir?
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
67
Cevap– ROP and Z
(a) Z-değeri? Miktar 50 ton α taleb=5 ton
risk = % 3 1-0.03=0.97 z-tablosundan , z= 1.88 (slayıt 68)
(b) Emniyet stoku?
Emniyet stoku = Z αtalep= (1.88) (5)= 9.40 ton
(c) YSN/ROP?
ROP= Beklenen talep+ Z*αtalep =50+9.40= 59.40 ton
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
68
Z-Tablosu
Envanter Yönetimi; Unite 6
YONT 405 Üretim Yönetimi, 2012/13 © 2012-13- Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, tüm haklar saklıdır;Ders notları
69
Teşekkürler