®

TRENING SŁUCHOWY

ZABAWY, ĆWICZENIA KROK PO

KROKU, OD WIEKU

NIEMOWLĘCEGO PO SZKOLNY

VIOLETTA PODSIADŁA- KABACIŃSKA –

neuro, surdologopeda, terapeuta integracji sensorycznej, terapeuta NDT Bobath,

oligofrenopedagog, provider Neuroflow, diagnosta dysleksji rozwojowej

Zgłoszenie w Urzędzie Patentowym nr Z. 493297 Partner:

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

1

Opracowała: mgr Violetta Podsiadła-Kabacińska

Oprawa graficzna: Adrian Podsiadły

Prawa autorskie

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedrukowywana, publikowana w intrenecie ani w żaden sposób reprodukowana i rozpowszechniana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserowaniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Twórców.

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

2

SPIS STREŚCI

1. Zasady prowadzenia ćwiczeń słuchowych………………...w pełnej wersji

2. Stymulacja funkcji słuchowych od okresu niemowlęcego do szkolnego:

konkretne ćwiczenia, zabawy stymulujące słuch awerbalny, słuch

werbalny oraz integrację słuchowo- ruchową z wykorzystaniem

elementów integracji sensorycznej oraz uwzględnieniem innych metod

(m.in. werbo -tonalnej, audytywno-werbalnej):

a. Wykrywanie dźwięku……………………………… w pełnej wersji

b. Świadomość dźwięku……………………………….w pełnej wersji

c. Budowanie reakcji na dźwięk…………………….…w pełnej wersji

d. Różnicowanie cech dźwięku…...……………...…..…………..str. 6

e. Identyfikowanie dźwięków…………………...…….w pełnej wersji

f. Lokalizowanie dźwięków……………...……...…….w pełnej wersji

g. Rytmy………………………………….……...…….w pełnej wersji

h. Ćwiczenia na samogłoskach dla niemowlaków i dzieci w

młodszym wieku…………………….………...…….w pełnej wersji

i. Ćwiczenia rozwijające bezpośrednią pamięć

słuchową…………………................................…….w pełnej wersji

j. Ćwiczenia słuchowe rozwijające sekwencyjność….w pełnej wersji

k. Ćwiczenia rozwijające selekcję słuchową………….w pełnej wersji

l. Ćwiczenia stymulujące funkcje analizatora słuchowego ( słuch

fonemowy, analiza, synteza słuchowa, operacje na głoskach,

paronimach, pamięć fonologiczna) …..………………...……str. 11

m. Ćwiczenia słuchowo-ruchowe z elementami stymulacji

przedsionkowej wskazane szczególnie dla dzieci z zaburzeniami

integracji międzypółkulowej. ………………...…….w pełnej wersji

3. Strategie postępowania w codziennym życiu (domu, szkole, przedszkolu)

wobec dzieci z zaburzonymi funkcjami słuchowymi (niedosłuch, CAPD,

zaburzenia koncentracji uwagi uwarunkowane zaburzonymi funkcjami

słuchowymi). ……………………………...………...…….w pełnej wersji

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

3

Wprowadzenie

Zarówno słuch fizyczny, jak i wyższe funkcje słuchowe są czynnikami

niezbędnymi do wzrastania wielu ważnych funkcji w rozwoju człowieka. Przy

prawidłowym słuchu fizycznym, dzięki któremu mózg człowieka odbiera fale

dźwiękowe o szerokim paśmie częstotliwości, dla rozwoju funkcji słuchowych

ważne są również odpowiednie doświadczenia słuchowe. Są one podstawą

kształtowania się słuchu fonemowego. Słuch fonemowy natomiast pozwala

różnicować, analizować i łączyć dźwięki mowy o określonym natężeniu,

częstotliwości i barwie. Dzięki m.in. niemu dziecko nabywa mowę i rozumie ją.

Jest również niezbędny by koncentrować uwagę, opanować umiejętność pisania

i czytania. Aby te procesy mogły przebiegać prawidłowo ważny jest również

słuch muzyczny.

W skrypcie proponuję aktywności do wykorzystania w gabinecie

terapeutycznym, podczas pracy grupowej, do zaleceń dla rodzica, nauczyciela.

Ćwiczenia wskazane są do stosowania w pracy z dziećmi z zaburzonymi

funkcjami słuchowymi o różnej etiologii – niedosłuch, centralne zaburzenia

przetwarzania słuchowego, opóźniony rozwój funkcji słuchowych. Będą zatem

pomocne do wspierania dzieci z zaburzeniami mowy i języka o różnym podłożu,

np. niedokształcenie mowy uwarunkowane niedosłuchem, prosty opóźniony

rozwój mowy, SLI, niedokształcenie mowy o typie afazji, w przypadku dyslalii,

zaburzeń mowy w autystycznym spektrum zaburzeń, oligofazji, CAPD oraz

dysleksji rozwojowej. Wspomagają również procesy koncentrowania uwagi.

Ćwiczenia podzielone są i uporządkowane według określonych aspektów

funkcji słuchowych (m.in. cechy dźwięków, bezpośrednia pamięć słuchowa,

sekwencje słuchowe, selekcja słuchowa, funkcje analizatora słuchowego itp.). W

prezentowanym opracowaniu przedstawione są wszystkie etapy prowadzenia

ćwiczeń słuchowych od prostych reakcji w oparciu o słuch awerbalny po

skomplikowane operacje na dźwiękach mowy. Uporządkowane są również w

odniesieniu do wieku dziecka- od niemowlęcego po szkolny.

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

4

Proponowane ćwiczenia i zabawy są zbiorem mojej ponad

dwudziestoletniej pracy surdologopedy, terapeuty integracji sensorycznej,

pedagoga oraz diagnosty dysleksji rozwojowej. Poza doświadczeniem wynikają

również z wielu różnorodnych szkoleń, warsztatów, studiów, literatury.

Owocnej pracy!

Violetta Podsiadła-Kabacińska

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

5

ELEMENTY SKŁADOWE ĆWICZEŃ SŁUCHOWYCH W

ZAKRESIE ROZPOZNAWANIA CECH DŹWIĘKÓW:

Tego rodzaju ćwiczenia są szczególnie ważne dla dzieci z różnymi

rodzajami niedosłuchu (od lekkiego, przewodzeniowego po głęboki,

odbiorczy), z Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego

o typie fonologicznym, jak i dla tych z opóźnionym rozwojem mowy

o różnej etiologii. Mogą być stosowane w odpowiedniej formie już na

etapie wieku niemowlęcego. Są również wskazane dla dzieci

starszych, także tych w wieku szkolnym. Ważną grupą odbiorców w

tym wieku będą dzieci z niedosłuchem, dysleksją rozwojową,

zaburzeniami koncentracji uwagi.

Ukierunkowane są na różnicowanie i rozpoznawanie cech

akustycznych dźwięków w następujących modalnościach:

✓ Czas trwania dźwięku

✓ Ilość nadawanych sygnałów akustycznych

✓ Tempo nadawanego sygnału akustycznego

✓ Natężenie dźwięku

✓ Wysokość dźwięku.

Ćwiczenia słuchowe w tym zakresie powinny obejmować

następujące elementy (A. Korzon):

1. Czas trwania dźwięku- krótko- długo

✓ Dziecko rozpoznaje, ale również nadaje dźwięki awerbalne i

werbalne w modalności - krótko- długo. U niemowląt po

prostu fonujemy krótko- długo np. samogłoski /A- O/ (zasady

i pozostałe ćwiczenia opisane w części o pracy z

niemowlętami).

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

6

Ręce dziecka zbliżamy

do siebie nad klatką

piersiową fonując

długie /o/.

Ręce dziecka

rozkładamy na boki

fonując długie /a/

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

7

✓ Starsze dziecko rozpoznaje cechy- np. wskazując na taśmę –

krótka- długa; jadąc autkiem krótko- długo dostosowując się do

słyszanego dźwięku; rozpoznając lub fonując samogłoskę

krótko- długo; rozpoznając na podstawie podanego dźwięku jak

skacze kangurek – krótki skok czy długi, ale też różnicuje

długość słów, zdań (ćwiczenia na słowach i zdaniach podane w

części o stymulowaniu funkcji słuchu werbalnego).

Dziecko wskazuje

taśmę, lub jedzie

autkiem po taśmie

symbolizującej

długość dźwięku

Dziecko dotykając paluszkiem

kropek fonuje krótkie /e/,

przesuwając po linii fonuje

długie /e/. Może również

rozpoznawać nadawany przez nas

dźwięk wskazując na kropkę lub

linię.

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

8

Dziecko rysuje na

podświetlonej piance

reprezentację dźwięku długiego

lub krótkiego.

Auto jedzie krótko lub długo w

zależności od tego jaki sygnał

nadajemy.

Dziecko rozpoznaje nadawany sygnał wskazując na

krótkie lub długie skoki tygryska

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

9

Po usłyszeniu długiego sygnału dziecko porusza autem tak długo

jak długo trwa dźwięk (ćwiczy tu również uwagę słuchową i jej

stabilność), po sygnale krótkim tygrysek skacze na pierwszy

kamyk itd. Można połączyć z ćwiczeniem ilości dźwięków ( 3

sygnały – 3 skoki ). Ćwiczenie można również modyfikować

wprowadzając element sekwencji oraz bezpośredniej pamięci

słuchowej. Nadajemy wówczas sygnał np. krótki, długi, krótki.

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

10

2. Ilość nadawanych sygnałów akustycznych - ile?

✓ Dla dzieci młodszych – mało- dużo np. uderzeń w bębenek,

klaśnięć, podskoków wykonywanych wraz z dzieckiem

siedząc na piłce. U małych dzieci terapeuta nazywa ilość

dźwięków-/ mało- dużo/. Dziecko może odtwarzać małą lub

dużą ilość uderzając np. w bębenek, ale także wskazując małą

ilość kasztanów lub ich dużą ilość.

✓ Od dzieci starszych można wymagać rozpoznania ilości

dźwięków – ile? -/jeden- wiele/ - (warunkiem jest

odpowiedni wiek i stopień rozwoju dziecka –

uwewnętrznione pojęcie liczby).

✓ Dziecko rozpoznaje ilość dźwięków i prezentuje to ilością

podskoków (włączenie aktywności słuchowo- ruchowych

ważne szczególnie dla dzieci z zaburzeniami

motorycznymi, obniżonym napięciem mięśniowym,

osłabioną koordynacją ruchową, zaburzeniami integracji

sensorycznej- więcej o tego rodzaju ćwiczeniach w części

dla dzieci z zaburzeniami integracji międzypółkulowej).

✓ Lub w reakcji na bodziec dźwiękowy dziecko rozpoznaje

ilość nadawanych przez nas sygnałów - wrzuca

odpowiednią ilość klocków do pudełka, rysuje taką samą

ilość kresek na kartce, kropek paluszkiem w tacy z kaszą

manną, pieczątek, klocków budując wieżę itp .

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

11

Zaprezentowanych kilka propozycji stanowi część początkową

całego procesu obejmującego trening słuchowy. Przebiega on w kilku

etapach, obejmuje różnorodne aspekty rozwoju funkcji słuchowych.

Ważność tych aspektów dla poszczególnych dzieci jest kwestia

indywidualną. Zależy od indywidualnego profilu słuchowego dziecka.

Niezmiernie ważnym etapem, dedykowanym szczególnie dzieciom

starszym ( na etapie starszego wieku przedszkolnego i szkolnego ) jest

część poświęcona umiejętnościom fonologicznym.

Poniżej kilka propozycji z tego zakresu.

Dziecko skacze określoną ilość po

wybranych polach. Zadania z

zaangażowaniem motoryki dużej są

szczególnie ważne dla grupy dzieci

opisanych w ostatniej części

treningu słuchowego.

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

12

STYMULOWANIE FUNKCJI ANALIZATORA

SŁUCHOWEGO i umiejętności fonologicznych w zakresie

operowania cząstkami fonologicznymi.

Są to umiejętności niezbędne do rozwoju mowy, poprawnej

artykulacji, opanowania umiejętności pisania i czytania,

koncentrowania uwagi, rozumienia mowy w szumie, podczas dyskusji

grupowej. Ważna jest tutaj znajomość norm rozwoju funkcji

analizatora słuchowego. Dla przykładu- dziecko sześcioletnie

powinno już wyodrębniać głoskę w nagłosie i w wygłosie (oczywiście

niektóre dzieci opanowują tę umiejętność szybciej, a inne nie potrafią

tego dokonać na etapie pierwszej, a niekiedy drugiej klasy). Dzieci z

opóźnionym lub zaburzonym rozwojem funkcji słuchowych

napotykają wówczas na istotne problemy m.in. w zakresie pisania i

czytania.

• Słuch fonemowy

✓ Zatem sześciolatkowi możemy zaproponować następującą

aktywność: po stymulacji ruchowej- dziecko wrzuca

woreczki w ustawione przed nim od lewej do prawej

strony 3 pudełka w zależności od pozycji określonej głoski

w słowie- nagłos- pierwsza skrzynka, śródgłos- druga,

wygłos –trzecia; lub wersja tylko z dwoma pudełkami.

✓ Odmianą ćwiczenia ukierunkowanego na rozpoznawanie

głoski w nagłosie oraz ćwiczenia słuchu fonemowego

będzie wrzucanie woreczków do dwóch pudełek

oznaczonych np. literami P - B po usłyszeniu słów

rozpoczynających się na wymienione głoski.

✓ Wrzucanie woreczka do koszyka zielonego po usłyszeniu

słowa z głoska np. /sz/; do koszyka czerwonego po

usłyszeniu słowa z głoską /s/ .

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

13

✓ lub (dziecko może wykonać to ćwiczenie siedząc na piłce-

pracuje wtedy również nad kontrolą tułowia)- kiedy

usłyszy w słowie wybraną głoskę wrzuca woreczek do

koszyka zielonego, kiedy głoski nie ma w podanym słowie

do koszyka czerwonego itp.

✓ Dziecko po usłyszeniu słowa z głoska /sz/ lub /s/ pokazuje

odpowiednią literę przyklejoną po obu stronach paletki (

dla dzieci, które nie znają jeszcze obrazu graficznego tych

liter można zaproponować symbol – koło-

odzwierciedlenie ułożenia ust podczas artykulacji /sz/, z

drugiej kreska- odzwierciedlenie ułożenia ust podczas

artykulacji /s/, lub odpowiednio obrazek szumiącego

drzewa na wietrze i syczącego węża). Ćwiczony jest tutaj

jednocześnie ruch rotacyjny nadgarstka.

✓ Smok (można wykorzystać rękawice kuchenne) zjada

podawane obrazki lub przedmioty z głoską np. /sz, s/. Z

zamianą roli.

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

14

• Analiza, synteza (sylabowa , głoskowa, zdania, aliteracje)

✓ wyodrębnianie głoski w nagłosie

✓ wyodrębnianie głoski w wygłosie

TRENING SŁUCHOWY

Twórca: Partner:

15

Wiele innych propozycji zabaw i ćwiczeń oraz wszystkie etapy

treningu słuchowego uwzględniającego różnorodne aspekty rozwoju

funkcji słuchowych znaleźć będzie można w pełnej wersji

opracowania TRENING SŁUCHOWY ®.

Oferując Państwu wybrane elementy treningu słuchowego życzę

owocnej pracy!

Violetta Podsiadła-Kabacińska

ŹRÓDŁA:

• Materiały ze studiów – surdologopedia

• Materiały ze szkoleń:

✓ Rehabilitacja dziecka niesłyszącego w warunkach domowych-

doświadczenia polskie i amerykańskie – znaczenie wczesnej terapii

✓ Rehabilitacja domowa dzieci z wadą słuchu w wieku od 0 do 3 roku

życia z wykorzystaniem elementów metody werbo – tonalnej

✓ Profilaktyka logopedyczna u dzieci z wadą słuchu

✓ Konferencja naukowo-szkoleniowa -Listening to Learn

✓ Neuroflow

• Bogdanowicz M.,Integracja percepcyjno-motoryczna – metody diagnozy i

terapii.

• Prożych A., Radziszewska-Konopka M., Dźwięki marzeń