TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİNDE YENİLİKÇİLİK VE İŞLETME …nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/49236.pdf · 2012. 7. 31. · iii . TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİNDE

T.C.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME (İKTİSAT) ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİNDE

YENİLİKÇİLİK VE İŞLETME PERFORMANSI:

HAYAT VE EMEKLİLİK DIŞI SİGORTA

ŞİRKETLERİNDE BİR UYGULAMA

Zehra Binnur AVUNDUK

2501090601

Tez Danışmanı

Prof. Dr. Esin ERGİN

İstanbul-2012

iii

TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİNDE YENİLİKÇİLİK VE

İŞLETME PERFORMANSI: HAYAT VE EMEKLİLİK DIŞI

SİGORTA ŞİRKETLERİNDE BİR UYGULAMA

ZEHRA BİNNUR AVUNDUK

ÖZ

Yenilikçilik, günümüzün hızla değişen ve gelişen dünyasında işletmelerin

hayatta kalmaları için sahip olmaları gereken önemli bir yetenektir. Sigorta ise,

değerleri risklere karşı güvence altına alarak, risk gerçekleşmeden gerekli önlemlerin

alınmasını ve riskin gerçekleşmesi durumunda ise meydana gelen zararların tazmin

edilmesini sağlayan bir sistemdir. Ekonomik kayıpların önlenmesi için sigorta

sektöründe de imalat sanayinde olduğu gibi yenilikler yapılmaktadır. Ancak

yenilikçilik çalışmalarında daha çok imalat sanayi ele alınmakta ve hizmet sektörü

geri planda kalmaktadır. Literatürdeki bu boşluğu doldurmak amacıyla tezde

özellikle prim üretimi bakımından Türkiye’de hayat ve emeklilik sigortacılığının

yaklaşık beş katı büyüklüğe sahip olan hayat ve emeklilik dışı alanda (kaza,

hastalık/sağlık, araç, nakliyat, yangın ve doğal afetler, genel zararlar, sorumluluk,

kredi, emniyeti suistimal, finansal kayıplar, hukuksal koruma, destek sigortaları)

faaliyet gösterensigorta şirketlerinde yenilikçilik ve yenilikçiliğin işletme

performansına etkileri incelenmiştir.

Araştırmada birincil ve ikincil veriler kullanılmış ve birincil veriler, yüz yüze

görüşmeler ve internet üzerinden anket uygulamasıyla elde edilmiştir. İkincil verilere

ise TSRŞB (Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği) ve araştırmaya katılan

şirketlerin internet sitelerinde düzenli bir şekilde yayımladıkları raporlar ve konsolide

olmayan finansal tablolarından ulaşılmış, elde edilen veriler, istatistiki analize tabi

tutulmuştur. Sonuç olarak yeniliklere uygun bir ortamın varlığı (yenilik iklimi), bilgi

teknolojileri kullanımı, çalışan sayısı ve broker sayısının yenilikçiliği pozitif yönde

etkilediği, finansal büyüklüğün, çıktı miktarının ve insan kaynaklarının özelliklerinin

yenilikçilik üzerinde etkisi olmadığı, teknik yenilikçiliğin finansal performansla

pozitif ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.

iv

INNOVATIVENESS AND BUSINESS PERFORMANCE IN THE

NON-LIFE INSURANCE AND NON-PENSION FIRMS IN

TURKEY: A RESEARCH ON THE CASE OF TURKEY

ZEHRA BİNNUR AVUNDUK

ABSTRACT

In today’s rapidly changing and developing world, innovativeness is a

significant capability affecting firms’ survival. Insurance is a system that ensures

assets against risks, provides the necessary precautions against risks before they

occur and compensate for the damages when risks are realized. As is the case in the

manufacturing industry, innovations play a crucial role in the insurance sector in

preventing economic losses. But, innovativeness research mostly addresses the

manufacturing industry and has neglected the service sector and hence the insurance

firms. Therefore, to fill this gap, this thesis has endeavored to study to find any

relations between innovativeness and business performance in the non-life and non-

pension firms (which operates in accident, sickness/health, vehicles, goods on transit,

fire and natural forces, other damage to property, liabilities, credit, suretyship,

miscellaneous financial losses, legal expenses, assistance insurance) in Turkey. We

have to note here that the size of the non-life and non-pension firms in Turkey are

five times larger than the life and pension insurance firms in the point of premium

production.

The primary data used in the research has been gathered through face to face

interviews and a survey served through the internet to the firms in the above

mentioned group. Secondary data has been gathered through the web site of the

TSRŞB (Association of the Insurance and Reinsurance Companies of Turkey), and

the nonconsolidated financial statements and reports of individual firms published on

their individual web sites. The statistical analysis of the data gathered has shown that

the presence of a suitable climate for innovation and use of information technologies

has a positive effect on the innovativeness of the firms. Secondly, the survey results

show that the financial size of firms, output volume and distribution channel size

v

without number of brokers, characteristics of the human resources of the firms have

no impact however; number of employees and brokers has a positive effect on the

innovativeness. And lastly, the results of the research indicate a positive relationship

between technical innovativeness and financial performance.

vi

ÖNSÖZ

Bu tezde Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigortacılık alanında faaliyet

gösteren sigorta şirketlerinde yenilikçilik ve yenilikçiliğin işletme performansı

üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Yenilikçilik konusuyla ilgili çalışmalar genellikle

imalat sanayi üzerine yapılmakta ve hizmet sektörü geri planda kalmaktadır. Hâlbuki

hizmet sektörü de günümüzde en az imalat sektörü kadar önemlidir. Günümüzün

zorlu rekabet koşullarında işletmelerin ayakta kalabilmeleri için sahip olmaları

gereken en önemli yetenek, yenilikçilik, literatürdeki bu boşluğu doldurmak

amacıyla Türkiye’deki hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerinde incelenmiştir.

Tez çalışmalarım boyunca benden desteklerini esirgemeyen değerli

hocalarıma, anketlerin uygulanma aşamasında şirketlerin anketlere katılımını

arttırmak için katkılarından dolayı TSRŞB’ye, sigorta şirketlerinin yöneticileriyle

bağlantı kurulmasına yardımcı olan saygın sektör uzmanlarına, değerli vakitlerini

ayırarak görüşlerini paylaşan tüm sigorta şirketlerine ve varlıkları en büyük hazinem

olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Tezimin hazırlanmasında karşılaştığım sorunlardan en büyüğü, bazı

katılımcıların iş yoğunluğu sebebiyle anketi cevaplandırmaya istekli olmayışlarıydı.

Bu sebeple, ankete katılmak istemeyen şirketleri ve şirket olarak ankete olumlu

bakıp, katılmak istemeyen çalışanları ikna etmenin zaman alması tezin bir kısıtıdır.

Anketlere zaman kaybı olarak bakılması ve cevap verildiği takdirde ise, katılımcının

cevaplarının gizli kalmayacağı kaygısı sebebiyle tüm sigorta şirketlerinden ne yazık

ki olumlu cevap alınamamıştır. Hâlbuki anketlere katılarak yapılan akademik

araştırmalara destek verilirse, sorunlar tespit edilebilir ve çözüm önerileri

geliştirilebilir. Böylece Türkiye’de her alanda ilerleme sağlanabilir.

vii

İÇİNDEKİLER

ÖZ ............................................................................................................................... iii

ABSTRACT ............................................................................................................... iv

ÖNSÖZ ....................................................................................................................... vi

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................ vii

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. xii

ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................... xv

GRAFİKLER LİSTESİ .......................................................................................... xvi

KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................. xviii

GİRİŞ .......................................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM

TEMEL KAVRAMLAR VE İŞLETME YENİLİKÇİLİĞİ

1.1. TEMEL KAVRAMLAR .................................................................................. 5

1.1.1. Yenilik ......................................................................................................... 5

1.1.2. Yaratıcılık ................................................................................................... 8

1.1.3. Yenilikçilik ............................................................................................... 12

1.2. İŞLETME YENİLİKÇİLİĞİ ........................................................................ 14

1.3. YENİLİK ÇEŞİTLERİ .................................................................................. 16

1.3.1. Teknik Yenilik ......................................................................................... 19

1.3.1.1. Ürün Yeniliği ................................................................................ 22

1.3.1.1.1. Artan Ürün Yeniliği ......................................................... 23

1.3.1.1.2. Sentetik Ürün Yeniliği ..................................................... 24

1.3.1.1.3. Radikal (Devamsız) Ürün Yeniliği ................................. 24

1.3.1.2. Süreç Yeniliği ............................................................................... 25

1.3.1.2.1. Artan Süreç Yeniliği ........................................................ 25

1.3.1.2.2. Sentetik Süreç Yeniliği .................................................... 26

1.3.1.2.3. Radikal (Devamsız) Süreç Yeniliği ................................. 27

1.3.1.3. Pazarlama Yeniliği ....................................................................... 29

viii

1.3.2. Yönetimsel Yenilik ................................................................................... 31

1.4. YENİLİK SÜRECİ ......................................................................................... 34

1.4.1. Yenilik Süreci Modelleri ......................................................................... 35

1.4.2. Yenilik Sürecinin Aşamaları .................................................................. 46

1.4.2.1. Fikir ............................................................................................... 46

1.4.2.2. Deneme .......................................................................................... 49

1.4.2.3. Ticarileştirme ............................................................................... 49

1.4.2.4. Yayılma ve Uygulama .................................................................. 50

1.5. YENİLİKÇİLİK BELİRLEYİCİLERİ ........................................................ 52

1.5.1. Yenilik İklimi ........................................................................................... 52

1.5.1.1. Örgütün Desteği ........................................................................... 56

1.5.1.2. Değişime Karşı Tutum ................................................................ 57

1.5.1.3. Yeniliklere Açıklık ....................................................................... 57

1.5.1.4. Kaynaklar ..................................................................................... 58

1.5.2. İşletme Büyüklüğü ................................................................................... 58

1.5.3. Bilgi Teknolojileri .................................................................................... 62

1.5.4. İnsan Kaynaklarının Özellikleri ............................................................ 63

1.6. İŞLETME PERFORMANSI ......................................................................... 64

İKİNCİ BÖLÜM

SİGORTACILIK VE TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİ

2.1. SİGORTACILIK VE TARİHİ GELİŞİMİ .................................................. 69

2.1.1. Sigorta Kavramı ...................................................................................... 69

2.1.2. Sigortacılığın Dünyadaki Tarihi Gelişimi ............................................. 72

2.1.3. Sigortacılığın Türkiye’deki Tarihi Gelişimi .......................................... 77

2.2. SİGORTACILIĞIN ÖNEMİ VE DÜNYA SİGORTA SEKTÖRÜ

VERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ .................................................. 84

2.2.1. Sigortacılığın Önemi ................................................................................ 84

2.2.2. Dünya SigortaSektörü Verileri .............................................................. 89

ix

2.2.2.1. 2010 Yılı Dünyanın En Büyük 500 Şirketi İçerisinde Sigorta

Sektörünün Payı ............................................................................. 90

2.2.2.2. 2008-2010 Dönemi Dünyada Sigorta Primi Üretimi ve

Türkiye’nin Dünya Sıralamasındaki Yeri ................................... 91

2.2.2.2.1. Toplam Prim Miktarı ...................................................... 91

2.2.2.2.2. Hayat ve Emeklilik Prim Miktarı ................................... 94

2.2.2.2.3. Hayat ve Emeklilik Dışı Prim Miktarı ........................... 97

2.2.2.2.4. Kişi Başına Düşen Prim Miktarı .................................. 102

2.2.2.2.5. GSYİH’nin Yüzdesi Olarak Prim Miktarı .................. 106

2.3. TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİ VE SİGORTA SEKTÖRÜNÜN

DEĞERLENDİRİLMESİ ............................................................................ 109

2.3.1. TSRŞB’ye Üye Sigorta Şirketleri ......................................................... 109

2.3.1.1. Hayat ve Emeklilik Şirketleri ................................................... 110

2.3.1.2. Hayat ve Emeklilik Dışı Sigorta Şirketleri .............................. 112

2.3.2. Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin 2008-2011 Dönemi

Değerlendirmesi ....................................................................................... 113

2.4. TÜRK SİGORTA SEKTÖRÜNDE YENİLİK FAALİYETLERİ .......... 120

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HAYAT VE EMEKLİLİK DIŞI SİGORTA ŞİRKETLERİNDE

YENİLİKÇİLİĞİN İŞLETME PERFORMANSI ÜZERİNDEKİ

ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

3.1. ARAŞTIRMANIN AMACI VE YÖNTEMİ .............................................. 124

3.1.1. Araştırmanın Amacı ve Araştırmaya Katılan Şirketler .................... 124

3.1.2. Araştırmanın Yöntemi .......................................................................... 124

3.1.2.1. Kitle ve Örneklem Büyüklüğü .................................................. 125

3.1.2.2. Anket Tasarımı .......................................................................... 127

3.1.2.3. Veri Toplama Yöntemi .............................................................. 127

3.1.2.4. Toplanan Verilerin Analizinde Kullanılan İstatistik

Programları .................................................................................. 128

x

3.2. HİPOTEZLER VE ARAŞTIRMA MODELİ ............................................ 128

3.2.1. Hipotezler ............................................................................................... 128

3.2.1.1. Yenilik İklimi Alt Değişkenleri ile Yenilikçilik İlişkisi ........... 128

3.2.1.2. Yenilik İklimi ile Yenilikçilik İlişkisi ....................................... 129

3.2.1.3. İşletme Büyüklüğü ile Yenilikçilik İlişkisi ............................... 130

3.2.1.4. Bilgi Teknolojileri ile Yenilikçilik İlişkisi ................................ 132

3.2.1.5. İnsan Kaynakları ile Yenilikçilik İlişkisi ................................. 132

3.2.1.6. Yenilikçilik ile İşletme Performansı İlişkisi ............................ 133

3.2.2. Araştırma Modeli .................................................................................. 137

3.3. ARAŞTIRMANIN GÜVENİLİRLİK ANALİZİ ....................................... 139

3.3.1. Pilot Çalışma ve Pilot Çalışmanın Güvenilirlik Analizi ..................... 139

3.3.2. Ana Araştırmanın Güvenilirlik Analizi ............................................... 142

3.4. ARAŞTIRMAYA KATILAN ŞİRKETLERİN VERİLERİ ..................... 144

3.4.1. Araştırmaya Katılan Şirketlerin Özellikleri ....................................... 144

3.4.2. İnsan Kaynaklarının Özellikleri .......................................................... 150

3.4.3. Anket Sorularına İlişkin Frekans Tablolarının Değerlendirilmesi .. 153

3.4.3.1. Yenilik İklimi Ölçeğine Ait Frekans Tabloları ....................... 153

3.4.3.2. Yenilikçilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları ........................... 157

3.4.3.3. Bilgi Teknolojileri Değişkenine Ait Frekans Tabloları .......... 167

3.4.3.4. İşletme Büyüklüğü Değişkenine Ait Frekans Tabloları ......... 169

3.5. HİPOTEZ TESTLERİ ................................................................................. 171

3.5.1. Yenilik İklimi Alt Değişkenleri – Yenilikçilik İlişkisi ........................ 171

3.5.1.1. Örgütün Desteği – Yenilikçilik İlişkisi ..................................... 171

3.5.1.2. Değişime Karşı Tutum – Yenilikçilik İlişkisi .......................... 173

3.5.1.3. Yeniliklere Açıklık – Yenilikçilik İlişkisi ................................. 174

3.5.1.4. Kaynaklar – Yenilikçilik İlişkisi ............................................... 175

3.5.2. Yenilik İklimi – Yenilikçilik İlişkisi ..................................................... 177

3.5.3. İşletme Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişkisi ............................................. 178

3.5.3.1. Finansal Büyüklük – Yenilikçilik İlişkisi ................................. 178

3.5.3.1.1. Aktif Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişkisi ......................... 179

3.5.3.1.2. Özsermaye Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişkisi .............. 179

3.5.3.2. Çıktı Miktarı – Yenilikçilik İlişkisi .......................................... 180

xi

3.5.3.2.1. Poliçe Adedi – Yenilikçilik İlişkisi ................................ 180

3.5.3.2.2. Prim Üretim Miktarı – Yenilikçilik İlişkisi ................. 181

3.5.3.2.3. Sigortalı Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi ............................ 181

3.5.3.3. Çalışan Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi ......................................... 182

3.5.3.4. Dağıtım Kanalı Büyüklüğü ....................................................... 183

3.5.3.4.1. Acente Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi ............................... 183

3.5.3.4.2. Banka Şube Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi ..................... 184

3.5.3.4.3. Broker Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi .............................. 185

3.5.4. Bilgi Teknolojileri – Yenilikçilik İlişkisi .............................................. 187

3.5.5. İnsan Kaynaklarının Özellikleri – Yenilikçilik İlişkisi ...................... 188

3.5.5.1. Eğitim Düzeyi – Yenilikçilik İlişkisi ......................................... 188

3.5.5.2. Mevki – Yenilikçilik İlişkisi ...................................................... 189

3.5.5.3. Bölüm – Yenilikçilik İlişkisi ...................................................... 189

3.5.5.4. Deneyim – Yenilikçilik İlişkisi .................................................. 190

3.5.5.4.1. Mevkideki Deneyim – Yenilikçilik ............................... 190

3.5.5.4.2. Sektör Deneyimi – Yenilikçilik ..................................... 191

3.5.5.5. Yaş – Yenilikçilik İlişkisi ........................................................... 192

3.5.5.6. Cinsiyet – Yenilikçilik İlişkisi ................................................... 192

3.5.6. Yenilikçilik – İşletme Performansı İlişkisi .......................................... 193

3.5.6.1. Yenilikçilik – Pazar Performansı İlişkisi ................................. 195

3.5.6.2. Yenilikçilik – Finansal Performans İlişkisi ............................. 197

3.6. ARAŞTIRMA SONUÇLARI ....................................................................... 200

SONUÇ .................................................................................................................... 203

KAYNAKÇA .......................................................................................................... 206

EK-1: FORMÜLLER ............................................................................................ 232

EK-2: TSRŞB’YE ÜYE SİGORTA ŞİRKETLERİNİN LİSTESİ .................... 234

EK-3:ARAŞTIRMAYA KATILAN SİGORTA ŞİRKETLERİNİN

ORTALAMA PERFORMANS VERİLERİ (%) ................................................ 237

EK-4: ANKET FORMU ........................................................................................ 238

xii

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1.1. Yenilik Çeşitlerine İlişkin Literatür Taraması ................................... 18

Tablo 1.2. Teknik Yenilikler ................................................................................... 20

Tablo 1.3. Yönetimsel Yenilikler ............................................................................ 32

Tablo 1.4. Değişim Sürecinin Aşamaları ................................................................ 36

Tablo 1.5. Beş Aşamalı Yenilik Süreci ................................................................... 38

Tablo 1.6. Kolb ve Frohman’ın Uygulama Modeli ............................................... 39

Tablo 1.7. Değişim ve Uygulama Modellerinin Bileşimi ....................................... 40

Tablo 1.8. Normatif Yeni Hizmet Geliştirme Modeli ........................................... 42

Tablo 1.9. Desouza v.d. ile Vermeulen ve Dankbaar’ın Yenilik Süreçleri .......... 44

Tablo 1.10. Örgüt İklimini İnceleyen Başlıca Çalışmalar .................................... 55

Tablo 1.11. İşletme Büyüklüğünün Ölçülmesinde Kullanılan Belirleyiciler ...... 60

Tablo 1.12. İşletme Büyüklüğü-Yenilikçilik İlişkisini İnceleyen Çalışmaların Sonuçlarının Sınıflandırılması ............................................................. 61

Tablo 1.13. İşletme Performansının Ölçülmesinde Kullanılan Belirleyiciler ..... 67

Tablo 2.1. Sigortanın Mikro Açıdan Önemi .......................................................... 85

Tablo 2.2. Sigortanın Makro Açıdan Önemi ......................................................... 88

Tablo 2.3. Hayat ve Emeklilik Dışı Sigortacılığın Faaliyet Alanları ................. 112

Tablo 2.4. Türkiye’deki Zorunlu Sigortalar ........................................................ 117

Tablo 3.1. Pilot Çalışmanın Güvenilirlik Analizi ................................................ 139

Tablo 3.2. Soru 8 – Soru 16 İlişkisi Ki-Kare Tablosu (Pilot Çalışma) .............. 141

Tablo 3.3. Soru 8 – Soru 16 İlişkisi Çapraz Tablosu (Pilot Çalışma) ................ 141

Tablo 3.4. Ana Araştırmanın Güvenilirlik Analizi ............................................. 142

xiii

Tablo 3.5. Soru 8– Soru 16 İlişkisi Ki-Kare Tablosu (Ana Araştırma) ............ 143

Tablo 3.6. Soru 8 – Soru 16 İlişkisi Çapraz Tablosu (Ana Araştırma) ............. 143

Tablo 3.7. Şirketlerin Özellikleri ile İlgili Frekans Tabloları ............................ 145

Tablo 3.8. İnsan Kaynaklarının Özellikleri ile İlgili Frekans Tabloları ........... 150

Tablo 3.9. Sektör Deneyimi - Mevki İlişkisi Çapraz Tablosu ............................ 152

Tablo 3.10. Yenilik İklimi Ölçeğine Ait Frekans Tabloları ................................ 153

Tablo 3.11. Genel Yenilikçilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları ......................... 158

Tablo 3.12. Teknik Yenilikçilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları ...................... 161

Tablo 3.13. Yönetimsel Yenilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları ....................... 166

Tablo 3.14. Bilgi Teknolojileri Ölçeğine Ait Frekans Tabloları ........................ 168

Tablo 3.15. Dağıtım Kanallarına Ait Frekans Tabloları .................................... 170

Tablo 3.16.Örgütün Desteği –Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ................. 171

Tablo 3.17.Örgütün Desteği – Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu .................. 172

Tablo 3.18. Değişime Karşı Tutum – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ..... 173

Tablo 3.19. Değişime Karşı Tutum– Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu ....... 173

Tablo 3.20. Yeniliklere Açıklık– Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ............ 174

Tablo 3. 21. Yeniliklere Açıklık-Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu............... 175

Tablo 3.22. Kaynaklar– Yenilikçilik İlişkisiKi-Kare Tablosu ........................... 175

Tablo 3.23. Kaynaklar – Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu ........................... 176

Tablo 3.24.Yenilik İklimi – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ..................... 177

Tablo 3.25. Yenilik İklimi– Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu ...................... 177

Tablo 3.26. Aktif Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişki Ki-Kare Tablosu ................. 179

Tablo 3.27.Özsermaye Büyüklüğü –Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu....... 180

Tablo 3.28. Poliçe Adedi – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ...................... 180

Tablo 3.29. Prim Üretim Miktarı – Yenilikçilik İlişkisiKi-Kare Tablosu ........ 181

xiv

Tablo 3.30. Sigortalı Sayısı– Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ................... 182

Tablo 3.31. Çalışan Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu .................... 182

Tablo 3.32. Çalışan Sayısı ile Yenilik İlişkisi Çapraz Tablosu ........................... 183

Tablo 3.33. Acente Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ..................... 184

Tablo 3.34. Banka Şube Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ........... 184

Tablo 3.35. Broker Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu .................... 185

Tablo 3.36. Broker Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu ...................... 185

Tablo 3.37. Bilgi Teknolojileri – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ............ 187

Tablo 3.38. Bilgi Teknolojileri – Yenilikçilik Çapraz Tablosu .......................... 187

Tablo 3.39. Eğitim Düzeyi – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ................... 188

Tablo 3.40. Mevki - Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ................................. 189

Tablo 3.41. Bölüm-Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ................................... 190

Tablo 3.42. Bulunulan Mevkideki Deneyim-Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ............................................................................................................... 191

Tablo 3.43. Sektör Deneyimi - Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu ................ 191

Tablo 3.44. Yaş - Yenilikçilik İlişkisine Ait Ki-Kare Tablosu ........................... 192

Tablo 3.45. Cinsiyet - Yenilikçilik İlişkisine Ait Ki-Kare Tablosu .................... 193

Tablo 3. 46. Yenilikçilik – İşletme Performansı İlişkileri Ki-Kare Sonuçları .. 194

Tablo 3.47. Süreç Yenilikçiliği - Pazar Payı İlişkisi Çapraz Tablosu ................ 195

Tablo 3.48. Pazarlama Yenilikçiliği - Pazar Payı İlişkisi Çapraz Tablosu ....... 196

Tablo 3.49. Teknik Yenilikçilik - Aktif Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu ........ 197

Tablo 3.50. Teknik Yenilikçilik - Özsermaye Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu ............................................................................................................... 198

Tablo 3.51. Genel Yenilikçilik – İşletme Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu ...... 198

Tablo 3.52.Yenilikçilik – İşletme Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu .................. 199

xv

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1.1. Yaratıcılığın Üç Bileşeni ............................................................................ 9

Şekil 1.2. Tushman ve Nadler’in Yenilik Çeşitleri ................................................ 22

Şekil 1.3. Hauschildt’in Yenilik Süreci ................................................................... 41

Şekil 1.4. Yenilik Hunisi: Artan Döngüler ............................................................. 41

Şekil 1.5. Desouza v.d.’nin Yenilik Süreci .............................................................. 43

Şekil 3.1. Yenilikçiliğin İşletme Performansı Üzerindeki Etkisini Araştırmak İçin Önerilen Model ............................................................................ 138

xvi

GRAFİKLER LİSTESİ

Grafik 2.1. 2010 Yılı Dünyanın En Büyük 500 Şirketi İçerisinde Sigorta Sektörünün Payı (%) ............................................................................ 90

Grafik 2.2. 2008-2010 Dönemi Dünyadaki Toplam Prim Üretim Oranları (%) 91

Grafik 2.3. 2008-2010 Dönemi Avrupa Ülkelerinin Prim Üretim Toplamı İçerisinde Türkiye’nin Oranı (%) ....................................................... 93

Grafik 2.4. 2008-2010 Dönemi Dünyadaki Toplam Hayat ve Emeklilik Prim Üretimi Oranları (%) ............................................................................ 94

Grafik 2.5. 2008-2010 Dönemi Avrupa Ülkelerinin Hayat ve Emeklilik Sigortaları Prim Üretimi Toplamı İçerisinde Türkiye’nin Oranı (%) ................................................................................................................. 96

Grafik 2.6. 2008-2010 Dönemi Dünyadaki Toplam Hayat ve Emeklilik Dışı Prim Üretimi Oranları (%) ............................................................................ 97

Grafik 2.7. 2008-2010 Dönemi Avrupa Ülkelerinin Hayat ve Emeklilik Dışı Sigortaları Prim Üretimi Toplamı İçerisinde Türkiye’nin Oranı (%) ................................................................................................................. 99

Grafik 2.8. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de “Hayat ve Emeklilik Dışı” ile “Hayat ve Emeklilik” Sigortaları Prim Üretimlerinin Karşılaştırılması (%) ............................................................................................................... 100

Grafik 2.9. 2008-2010 Dönemi Dünyada “Hayat ve Emeklilik Dışı” ile “Hayat ve Emeklilik” Sigortaları Prim Üretimlerinin Karşılaştırılması (%) . 101

Grafik 2.10. 2008-2010 Dönemi Dünyada Kişi Başına Düşen Prim Miktarı ($) ............................................................................................................... 103

Grafik 2.11. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de Kişi Başına Düşen Prim Miktarının Avrupa Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Ortalama Prim Miktarına Oranı (%) ............................................................................................. 104

Grafik 2.12. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de Kişi Başına Düşen Prim Miktarı ($) ............................................................................................................... 105

Grafik 2.13. 2008-2010 Dönemi Dünyada GSYİH’nin Yüzdesi Olarak Prim Miktarı Oranları ................................................................................. 106

Grafik 2.14. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de Sigorta Sektörünün GSYİH İçerisindeki Payı (%) .......................................................................... 108

xvii

Grafik 2.15. TSRŞB’ye Üye Sigorta Şirketlerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı (%)......................................................................................... 109

Grafik 2.16. TSRŞB Üyesi Hayat ve Emeklilik Şirketlerinin Dağılımı ............. 111

Grafik 2.17. 2008-2011 Dönemi Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin Prim Üretim Miktarı Oranları (%) .......................................................................... 114

Grafik 2.18. 2008-2011 Dönemi Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin Toplam Poliçe Adetleri ...................................................................................... 115

Grafik 2.19. 2008-2011 Dönemi Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin Toplam Sigortalı Sayısı ..................................................................................... 116

Grafik 2.20. 2008-2011 Dönemi Dağıtım Kanallarının Prim Üretim Miktarı (TL) ....................................................................................................... 119

xviii

KISALTMALAR LİSTESİ

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

Ar-Ge : Araştırma-Geliştirme

A.Ş. : Anonim Şirket

BT : Bilgi Teknolojileri

DASK : Doğal Afet Sigortaları Kurumu

Eurostat : Avrupa Topluluğu İstatistik Ofisi

e-posta : Elektronik posta

GSYİH : Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla

HATMER : Sigorta Hasar Takip ve Gözetim Merkezi

HAYMER : Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi

İDO : İstanbul Deniz Otobüsleri

M.Ö. : Milattan önce

M.S. : Milattan sonra

OECD : İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı

Re : Reasürans

SAGMER : Sağlık Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi

SBM : Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi

S. : Soru

s. : Sayfa

TARSİM : Tarım Sigortaları Havuzu

TRAMER : Trafik Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi

TSRŞB : Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği

TTGV : Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı

TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu

TÜSİAD : Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği

T.A.Ş. : Türk Anonim Şirketi

yy : Yüzyıl

1

GİRİŞ

Sigorta, bireyleri ve varlıkları risklere karşı güvence altına almak ve

hasarların yol açtığı zararların tazmin edilmesini sağlamanın yanı sıra fon yaratma,

devlete vergi geliri sağlama, uluslararası ekonomik ilişkileri güçlendirme gibi

işlevlerle ekonomik büyüme ve kalkınmanın sağlanmasında önemli bir yere sahiptir.

Fortune Dergisi’nin 1955 yılından itibaren her yıl düzenli olarak yaptığı Dünya’nın

en büyük 500 şirketi araştırmalarına göre 2010 yılında ilk 500 büyük şirket

içerisinde; bankacılık ve finans sektörü %13,6 oranında bir pay alırken, sadece

sigorta sektörü %9,6 oranında bir paya sahip olmuştur. Bu rakamlardan anlaşılacağı

üzere sigorta sektörü, dünyada bankacılık ve finans sektöründe faaliyet gösteren

kuruluşlara göre ayrı bir öneme sahiptir.

Günümüzün hızla değişen ve gelişen dünyasında artan rekabet koşullarına

ayak uydurabilmek ve başarılı olabilmek için rakiplerden bir adım önde olmanın en

önemli anahtarı yenilik yeteneğine sahip olmaktır. Bilgi teknolojilerinin son

zamanlarda hızlı bir şekilde gelişmesi, finansal hizmetler sektörünü de olumlu yönde

etkileyerek işlemlerin daha hızlı ve kolayca yapılmasını, verilerin sistematik bir

şekilde kontrol edilebilmesini sağladığı gibi pek çok yeni ürün ve süreç için de fırsat

oluşturmaktadır. Yenilikleri sürekli takip eden ve benimseyen sigorta şirketleri,

işlemlerinde daha hızlı ve esnek bir yapıya kavuşmakta ayrıca, oluşan yeni dağıtım

kanallarını kullanarak üstünlük elde edebilmektedir.

Bu tezin temel amacı, Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet

gösteren sigorta şirketlerinde yenilikçilik faaliyetlerini incelemek ve yenilikçi

olmanın işletme performansı üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu tespit etmektir.

Sigorta sektörünün seçilmesinin nedenleri arasında, daha önce yapılan çalışmalarda

yenilikçiliğin işletme performansına etkisinin farklı sektörlerde (bilhassa imalat

sanayi) incelenmesine rağmen, az sayıda çalışmada sigorta sektöründe yenilikçilikten

bahsedilmesi ve bu sektörde yenilikçilik ile ilgili sadece birkaç çalışmaya rastlanmış

olması yer almaktadır. Bu eksiklik nedeniyle tez, sigortacılıkta yenilikçilik ile ilgili

yapılacak çalışmalara ışık tutmayı amaçlamıştır.

2

Tezin birinci bölümünde öncelikle yenilik kavramı tanımlanmış ve konuyla

ilgili diğer kavramlar açıklanmıştır. Yenilikçiliğin işletme performansı üzerindeki

etkilerini araştırmaya yönelik olarak geliştirilen hipotezler için gerekli teorik altyapı

literatür taraması yoluyla oluşturulmuştur. Bu çalışma için temel olduğu düşünülen

yenilik çeşitleri örneklerle anlatılmıştır. Yenilik süreci ise daha önceki çalışmalarda

geliştirilen modeller kapsamında incelenerek, literatürdeki farklı görüşler irdelenmiş

ve “yenilik süreci aşamaları” açıklanmıştır. Daha sonra yenilikçilik

belirleyicilerinden ve yenilikçilik ile işletme performansı ilişkisinden bahsedilmiştir.

Tezin ikinci bölümünde, sigorta kavramı tanımlanmış ve sigortacılığın tarihi

gelişimi ile öneminden bahsedilmiştir. Daha sonra ise, son üç yılın dünya sigorta

sektörü verileri aktarılmış ve Türkiye’nin sigorta primi üretiminde farklı kriterlere

göre dünya sıralamasındaki yerine değinilmiştir. Türkiye’de sigorta şirketleri ve bu

şirketlerin özelliklerine de ikinci bölümde yer verilmiş ayrıca, hayat ve emeklilik dışı

sigorta şirketlerindeki yenilikçi faaliyetlere de yer verilmiştir.

Tezin üçüncü bölümünde ise, Türkiye’deki hayat ve emeklilik dışı sigorta

şirketlerinde; “yenilik iklimi, bilgi teknolojileri, işletme büyüklüğü ve insan

kaynaklarının özellikleri” faktörlerinin yenilikçilik üzerindeki etkileri araştırılmış ve

yenilikçilik ile pazar performansı ve yenilikçilik ile finansal performans arasındaki

ilişkiler incelenmiştir. Bu araştırmada birincil verilerin toplanması için yüz yüze

görüşme tekniği ve anket yöntemi kullanılmış; ikincil veriler için ise, TSRŞB

(Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği) ve araştırmaya katılan şirketlerin

internet sitelerinde düzenli bir şekilde yayımladıkları raporlar ve konsolide olmayan

finansal tablolardan ulaşılmıştır. Anket, Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı

sigortacılık alanında faaliyet gösteren tüm sigorta şirketlerinin genel müdürlüklerine

uygulanmıştır. Anketin genel müdürlük birimlerine uygulanma nedeni ise, şirketin

yenilik stratejileri ile ilgili kararların genel müdürlük tarafından alınmasıdır. Anket

formu tasarlanırken literatürde konuyla ilgili olan çalışmalardan yararlanılmış ve

araştırmacı tarafından da sorular eklenerek yeni bir ölçek oluşturulmuştur. Anket

formunun tasarım aşamasında sektördeki uzmanların görüşlerine başvurularak

gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Araştırma boyunca bilgi teknolojilerinden en iyi

şekilde faydalanılarak anketin internet üzerinden yayımlanması sağlanmış, böylelikle

3

en değerli kaynak olan zaman ve ayrıca maddi kaynaklar da verimli bir şekilde

kullanılmıştır. Anket çalışması tamamlandıktan sonra, veriler istatistikî analize tabi

tutulmuş, çalışmanın güvenirliliği ve hipotezler test edilmiştir. Daha sonra ise

araştırmanın bulguları değerlendirilerek sonuca varılmıştır.

4

BİRİNCİ BÖLÜM

TEMEL KAVRAMLAR VE İŞLETME YENİLİKÇİLİĞİ

Dünyanın hızlı bir şekilde değişmesi ve gelişmesiyle, işletmelerin rekabet

koşulları gün geçtikçe zorlaşmaktadır. Pazardaki aktörlerin her geçen gün artması,

kaynakların kıtlaşması, teknolojinin hızla gelişmesi, arzın artması, rakip ürünlerin

fiyatlarının birbirine yaklaşması sonucu, işletmeler pek çok değişikliğe ayak uydurmak

durumundadır. Rakiplerinden farklı bir konumda olmak isteyen işletmeler ise, değişimin

öncüsü olmak zorundadır. Günümüzün çetin rekabet koşullarında, işletmelerin ayakta

kalabilmesini ve sürdürülebilir rekabet üstünlüğü elde edebilmesini sağlayacak en

önemli anahtar, yenilikçilik yeteneğine sahip olmaktır. Bu yüzden işletmeler yenilikçi

olmaya son derece önem vermektedir.

Ülkeler, bölgeler, işletmeler yenilikçi olabilmekte, çeşitli düzeylerde yenilikler

yapılmakta ve her bir düzeydeki yenilik faaliyetleri farklı araştırmalara konu olmaktadır.

Bu tez, temel olarak işletmelerin yenilikçi faaliyetlerini incelemektedir. Çeşitli

düzeylerde olduğu gibi, işletme içerisinde de birçok alanda yenilik yapılabilmektedir.

İşletmelerin pazara yeni ürün veya hizmet sunması, iş yapış biçimlerinde yeni yöntemler

geliştirmesi, örgüt yapısı veya yönetimsel faaliyetlerde yeni yaklaşımların uygulanması

işletmelerde yapılan yeniliklere örnek olarak verilebilir.

Bu bölümde öncelikle yenilik kavramı tanımlanmakta, konuyla ilgili diğer

kavramlar açıklanmakta, yenilik çeşitleri ve yenilik süreci modellerine yer verilmekte,

literatür taraması yapılarak tezin teorik altyapısı oluşturulmakta ve bu konular, “işletme

yenilikçiliği” açısından ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir. Daha sonra ise tezin

uygulama aşamasına temel oluşturacak olan yenilikçilik belirleyicilerine yer verilmekte

ve işletme performansı, yenilikçilik ile ilişkilendirilmektedir.

5

1.1. TEMEL KAVRAMLAR Bu alt bölümde yenilik kavramının farklı bilim insanları ve kurumlar tarafından

yapılan tanımlarına yer verilmekte ve yenilik ile ilgili kavramlar açıklanmaktadır.

1.1.1. Yenilik Yenilik, çeşitli disiplinlerde çalışılmış ve farklı açılardan incelenmiş olan bir

kavramdır. Örneğin, yapılan çalışmalarda yeniliğe; (1) yeniliklerin yayılması ve

benimsenmesi, (2) yenilik yapma ve yenilikçilik, (3) farklı düzeylerdeki yeniliklerin

analizi (bireyler, işletmeler, bölgeler vs.) gibi açılardan bakılmıştır.1

OECD ve Eurostat’ın ortak olarak yayımladığı Oslo Kılavuzu’nun 3. baskısına

göre yenilik; “işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde

yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet) veya süreç, yeni bir

pazarlama yöntemi ya da yeni bir örgütsel yöntemin gerçekleştirilmesidir.”

Bu çalışmada

yeniliğe işletmeler açısından bakılmaktadır.

2

Joseph Schumpeter’e göre yenilik, beş olayı kapsamaktadır. Bunlar:

“Tüketicilerin henüz alışık olmadığı türde veya ürün kalitesinin geliştirilmesiyle

oluşturulan yeni ürünlerin piyasaya sunumu; ilgili alanda daha önce hiç denenmemiş,

bilimsel olarak yeni bir keşif üzerine kurulu ancak hangi ihtiyaca yönelik olduğu henüz

bilinmeyen yeni bir üretim yöntemi veya mevcut olan bir ürünün yeni bir ticari yöntemle

ele alınması; yeni bir pazarın açılması; hammaddeler veya yarı mamullerin tedarik

edilmesinde yeni kaynakların kazanılması ve herhangi bir endüstride yeniden

örgütlenme faaliyetleridir.”

3

1Fariborz Damanpour, “Organizational Size and Innovation”, Organization Studies, C:XIII, No:3, 1992, s. 376. 2OECD ve Eurostat, Oslo Manual: Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data, 3.bs., 2005, (Çevrimiçi) http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/OSLO/EN/OSLO-EN.PDF, 8 Ocak 2011,s. 46. 3Joseph A. Schumpeter, The Theory of Economic Development: An Inquiry into Profits, Capital, Credit, Interest, and the Business Cycle, Çev. Redvers Opie, USA, New York, Oxford University Press, 1961, s. 66.

Yenilik kavramı, işletmeler açısından genellikle bir örgütte

yeni fikir veya davranışların geliştirilmesi ve kullanılması olarak tanımlanmaktadır. Bu

yeni fikir; yeni bir ürün, hizmet, üretim yöntemi (teknik yenilik) veya yeni bir pazar,

6

örgütsel yapı ve yönetim sistemi (yönetimsel veya örgütsel yenilik) dir.4 Schneider,

Gunnarson ve Niles-Jolly’e göre,“geniş tanımıyla yenilik, bir örgütünkendini değiştirme

ve sürekli olarak kendine yeniden şekil verme kapasitesidir.”5 Tushman ve Nadler’e

göre yenilik, “bir iş birimi için yeni olan herhangi bir ürün, hizmet veya sürecin

yaratılmasıdır.”6

Yeniliğin genellikle yoğun Ar-Ge faaliyetleri sonucu oluştuğu düşünülür, ancak

Ar-Ge faaliyetleri yeniliği oluşturmak için tek başına yeterli değildir. Tushman ve

Nadler de yeniliğin sadece Ar-Ge faaliyetlerinden oluşmadığını, bunun yanında

pazarlama, satış ve üretimin de en az Ar-Ge faaliyetleri kadar önemli olduğunu

vurgulamaktadır.

7 Thompson’un tanımına göre,“yenilik; yeni fikirlerin, süreçlerin, ürün

veya hizmetlerin oluşturulması, kabul edilmesi ve uygulanmasıdır.”8 Vermeulen ve

Dankbaar’a göre, “yenilik; ilgili örgütsel birim tarafından yeni olarak algılanan bir ürün,

süreç, dağıtım yöntemi veya mevcut ürünler ya da ürün unsurlarının bir araya gelmesiyle

oluşturulan yeni bir bileşimdir.”9 “Yenilik, bir fikrin pazarlanabilir bir ürün veya

hizmete, yeni veya geliştirilmiş bir üretim veya dağıtım sürecine ya da yeni bir sosyal

hizmet yöntemine dönüştürülmesidir.”10

4 Fariborz Damanpour ve J. Daniel Wischnevsky, “Research on Innovation in Organizations: Distinguishing Innovation-Generating From Innovation-Adopting Organizations”, Journal of Engineering and Technology Management, C:XXIII, No:4, Aralık 2006, s. 271. 5 Benjamin Schneider, Sarah G. Gunnarson ve Kathryn Niles-Jolly, “Creating the Climate and Culture of Success”, Organizational Dynamics, C:XXIII, No:1, 1994, s. 20. 6 Michael Tushman ve David Nadler, “Organizing for Innovation”, California Management Review, C:XXVIII, No:3, 1986, s. 75. 7 A.y. 8 Victor A. Thompson, “Bureaucracy and Innovation”, Administrative Science Quarterly, C:X, No:1, 1 Haziran 1965, s. 2. 9 Patrick Vermeulenve Ben Dankbaar, “The Organisation of Product Innovation in the Financial Sector”, The Service Industrial Journal, C:XXII, No:3, 2002, s. 80.

Yenilik ile ilgili tanımlamalara bakıldığında

hem bir süreçten hem de bir sonuçtan bahsedildiği görülmektedir. Yenilik kavramından,

yeniliğin bir süreci olduğu ve bu süreç sonrasında elde edilen çıktılar, yani yeni ürün ve

hizmetler anlaşılmaktadır.

10European Commission, Green Paper on Innovation, Aralık 1995, (Çevrimiçi) http://europa.eu/documents/comm/green_papers/pdf/com95_688_en.pdf, 3 Eylül 2011, s. 4.

http://europa.eu/documents/comm/green_papers/pdf/com95_688_en.pdf�

7

Yenilik ile buluş kavramları çoğunlukla karıştırılmaktadır. Samuelson ve

Nordhaus’un kitabında yeniliğin buluştan farklı bir kavram olduğu belirtilmiştir.11

Buluş, “yeni bir ürün veya üretim tekniğinin keşfedilmesi"12, “araştırma faaliyetlerinin

doruk noktası ve fikirler, taslaklar ya da modellerin genellikle patentli bir ürün veya

sürece dönüşmesidir. Ancak buluş, ticari kullanım devreye girdiğinde sonlanmakta, yeni

fikir pazarda kullanıldığı zaman yenilik yapılmış olmaktadır. Yani yenilik, yeni bir fikrin

veya buluşun ticari bir değere dönüştürülmesidir. Taklit ise, bir işletmenin, rakip

işletmenin başarılı bir yeniliğini kopyalamasıdır.”13

Yenilik, ekonomik büyümenin en önemli faktörü ve küresel rekabet üstünlüğü

sağlamanın bir kaynağıdır. Yeni ürünler, pazarlar, sektörler, üretim yöntemleri

oluşturulmasıyla verimlilik, istihdam ve refahta artış sağlanabilir.

İşletmelerin yenilik yapmasının

nedeni, yeni ve kullanışlı ürünleri piyasaya sunarak rakiplerinden daha farklı olduğu

imajını yaratmak ve sürdürülebilir bir rekabet üstünlüğü kazanarak pazar paylarını ve

kârlılıklarını arttırabilmektir.

14 Yenilik, ekonomik

büyümenin merkezinde olan ve işletmeler için sürdürülebilir rekabet üstünlüğünün bir

kaynağıdır.15 Drucker’a göre, “her yöneticinin sorumluluğu olan yenilik, fırsatların

bilinçli bir şekilde araştırılmasıyla başlamaktadır. Bu fırsatlar sınıflandırılabilmekte

ancak öngörülememektedir. Bu fırsatları bulmak, belirlenen amaç doğrultusunda

bunlardan faydalanmak ve uygulanabilir çözümler üretmek disiplinli çalışma

gerektirmektedir.”16

11 Paul A. Samuelson ve William D. Nordhaus, Economics, 18. bs., Singapore, Mc Graw Hill International Edition, 2005, s. 560. 12 A.e, s. 742. 13 G.M. Peter Swaan, The Economics of Innovation: An Introduction, USA, Massachusetts, Edward Elgar Publishing Limited, 2009, s. 25.

“Günümüz koşullarında (küresel rekabet, hızlı teknolojik

ilerlemeler ve kaynak kıtlığı) faaliyet gösteren örgütler büyümek, etkili olmak ve hatta

14 Iain Gray, “Innovation for Growth”,Innovation UK.Innovation Europe, 2011, (Çevrimiçi) http://issuu.com/maritimemedia/docs/innovation_2011?mode=embed&layout=http%3A%2F%2Fskin.issuu.com%2Fv%2Flight%2Flayout.xml&showFlipBtn=true&proShowMenu=true, 5 Mart 2011,s. 17. 15 Damanpour ve Wischnevsky, a.g.m., s. 270. 16 Peter F. Drucker, “The Discipline of Innovation”, Harvard Business Review, C:LXXVI, No:6, 1998, s. 149.

http://issuu.com/maritimemedia/docs/innovation_2011?mode=embed&layout=http%3A%2F%2Fskin.issuu.com%2Fv%2Flight%2Flayout.xml&showFlipBtn=true&proShowMenu=true�


8

hayatta kalabilmek için yenilik yapmak zorundadır.”17

Van de Ven’e göre, “yenilik; eski fikirlerin yeniden bir araya gelmesi, mevcut

düzene meydan okuyan bir plan, bir formül veya özgün bir yaklaşım olabilir ancak

bunların ilgili bireyler tarafından yeni olarak algılanması gerekmektedir.”

Bu yüzden işletmeler ürettikleri

yeni fikirleri ticari değere dönüştürdüklerinde “yenilik” yapmış olur ve yukarıda

bahsedilen amaçlarına ulaşabilirler.

18

1.1.2. Yaratıcılık

İşletmelerin

yeni fikirler geliştirerek müşterilerine yeni ürün ve hizmetler sunmalarını, söz konusu

yenilikleri yapan işletmelerin hayatta kalmaları ve rekabet üstünlüğü kazanmalarını

sağlayan önemli bir faktör olarak görmek mümkündür. Ancak esas sorun, bu yeni

fikirlerin kaynağı, nasıl ve kimler tarafından üretildiğidir. İşte bu noktada yaratıcılık

kavramının önemi ortaya çıkmaktadır.

Amabile v.d.’ye göre, “yaratıcılık, her alanda üretilen yeni ve yararlı fikirlerdir.

Yenilik ise; bir örgüt içinde yaratıcı fikirlerin başarılı bir şekilde uygulanmasıdır.”19

“Tüm yenilikler yaratıcı fikirlerle başlamaktadır. Yeni programların, yeni ürün ve

hizmetlerin sunulması bir kişi veya bir ekibin iyi bir fikre sahip olmasına ve bu fikrin

geliştirilmesine dayanmaktadır.”20 “Yaratıcılık, yararlı olması olası yeni fikirlerin ifade

edildiği ve geliştirildiği bir süreçtir. Yenilik, yeni ve yararlı bilginin değerli yeni ürün,

süreç ya da hizmetlerle şekillenmesi, bileşimi veya sentezidir ve yaratıcı süreç bir

yenilikle sonuçlanmaktadır.”21

17 Damanpour ve Wischnevsky, a.y. 18 Andrew H. Van de Ven, “Central Problems in the Management of Innovation”, Management Science, C:XXXII, No:5, Mayıs 1986, s. 591-592. 19 Teresa M. Amabile, Regina Conti, Heather Coon, Jeffrey Lazenby ve Michael Herron, “Assessing the Work Environment for Creativity”, Academy of Management Journal, C:XXXIX, No:5, 1996, s. 1155. 20 A.e., s. 1154. 21 Dan Rixon, “Strategic Commitment-The Foundation Stone for Innovation”, Innovation: Harnessing Creativity for Business Growth, Ed. Adam Jolly, London, Kogan Page and Contributors, 2003, s. 5.

“Yaratıcılık çoğu zaman, yeni, değişik veya özgün;

yararlı, kullanışlı ve değerli olan şeylerle ilgili olarak düşünülmüştür.” Yaratıcılık ve

yenilik birbiriyle yakın ilişkili ancak farklı iki kavramdır. Yenilik, fikirlerin birey, grup

veya işletme düzeyinde uygulanması; yaratıcılık ise yenilik için gerekli olan ilk adım, bir

9

ön koşuldur.22 West de yaratıcılığın yenilik sürecinin ilk aşamalarında ortaya çıktığını,

yeniliğin ise daha sonra gerçekleştiğini belirtmiştir.23

Şekil 1.1. Yaratıcılığın Üç Bileşeni

Amabile’e göre yaratıcılığın 3 temel bileşeni vardır. Bunlar Şekil 1.1’de

gösterilmektedir.

Kaynak: Teresa M. Amabile, “How to Kill Creativity”, Harvard Business Review, C:LXXVI, No:5, 1998, s. 78’deki şekilden uyarlanmıştır.

22 Christina E. Shalleyve Lucy L. Gilson, “What Leaders Need to Know: A Review of Social and Contextual Factors that can Foster or Hinder Creativity”, The Leadership Quarterly, C:XV, No:1, 2004, s.34-35. 23 Michael West, “Sparkling Fountains or Stagnant Ponds: An Integrative Model of Creativity and Innovation Implementation in Work Groups”, Applied Psychology: An International Review, C:LI, No:3, 2002, s. 355.

Yaratıcı Düşünme Becerileri

Yaratıcılık

Motivasyon

Uzmanlık

10

Amabile’in yaratıcılığın üç bileşeninden ilki olan uzmanlık, teknik bilgide,

prosedürlerde uzmanlık ve düşünsel uzmanlığı temsil etmektedir. İkinci bileşen, yaratıcı

düşünme becerileri, bireylerin sorunlara ne kadar esnek bir şekilde ve hayal gücüyle

yaklaştıklarını ve mevcut fikirleri bir araya getirerek yeni bileşimler oluşturma

kapasitelerini belirtmektedir. Üçüncü bileşen olan motivasyon ise, içsel ve dışsal

motivasyonu içermektedir. Amabile, içsel motivasyonun dışsal motivasyona göre daha

etkili olduğunu belirtmiştir. Bireylerin problem çözmeye istekli davranmaları, işlerinden

zevk almaları, maddi olarak ödüllendirildiklerinden daha fazla yaratıcı çözümler

bulmalarına öncülük etmektedir.24

Amabile v.d. 2004 yılında yaptıkları çalışmada, yenilik için algılanan desteğin,

çalışma ortamında yaratıcılığı destekleyen önemli bir unsur olduğunu belirtilmiştir.

25

Bir örgütte çalışanlar ürettikleri fikirleri kolaylıkla tartışabilirse olaylara farklı

açılardan bakabilirler. Bu da onların çok yönlü düşünmelerini sağlar ve yaratıcılığı

destekleyebilir. Ancak burada empati önemlidir. Çünkü çalışanlar birbirlerini olumsuz

yönde eleştirel bir şekilde dinlerlerse, o fikir tartışmasının sonucu verimsiz olur, eğer

yapıcı yönde eleştiriler getirmek üzere dinlerlerse daha verimli sonuçlar ortaya çıkabilir.

Burada anlatılmak istenen, bir örgütte yeni fikirlerin üretilebilmesi için çalışanların

düşüncelerini özgürce paylaşabilecekleri ve yöneticilerin, çalışanların fikirlerine değer

verdiği bir çalışma ortamında yaratıcılığın gelişebileceğidir. Eğer bir çalışan, yeni bir iş

fikrini yönetime sunar ve yönetim de bu fikri değerlendirirse, sonuç başarılı olmasa bile

böyle bir ortam çalışanı fikir üretmeye teşvik edebilir. Yaratıcı fikir, yönetim tarafından

beğenilir ve uygulandığında da başarılı olursa, fikir sahibini ödüllendirmek ise, hem fikir

üreticisinin hem de diğer çalışanların motivasyonunu arttırarak yeni fikirlerin

geliştirilmesini özendirebilir. Bu yüzden çalışanların yaratıcı fikirler üretebilecekleri bir

çalışma ortamının sağlanması yenilik yapabilmek için önemlidir.

24 Teresa M. Amabile, “How to Kill Creativity”, Harvard Business Review, C:LXXVI, No:5, 1998, s. 76-79. 25 Teresa M. Amabile, Elizabeth A. Schatzel, Giovanni B. Moneta ve Steven J. Kramer, “Leader Behaviours and the Work Environment for Creativity: Perceived Leader Support, The Leadership Quarterly, C:XV, No:1, 2004, s. 9.

11

Fikir tartışmasını Isaksen ve Ekvall şu şekilde açıklamaktadır: “Gerilimin kaynağı

fikirlerin zıt olmasından kaynaklandığında ve sonucun olumlu veya verimli olarak

nitelendirilmesi durumu, “fikir tartışması” olarak adlandırılabilir. Yaratıcı ortamın bir

boyutu olan fikir tartışmasında birçok farklı görüş paylaşılabilir, anlaşılabilir ve

değerlendirilebilir. Eğer bir örgütte gereğinden çok daha fazla fikir tartışması varsa,

uygulamadan ziyade daha fazla konuşma ve tartışma ortaya çıkabilir ve bu da

verimlilikten uzaklaşan bir durum yaratır. Bireyler, fikirlerini konuşup paylaşıyor

olabilirler fakat böyle bir ortamda diğerlerinin fikirlerini gerçekten anlamaya az önem

gösterirler. Tartışmanın odağı örgütsel amaçlara işbirlikçi bir şekilde bağlanmaktan

ziyade daha bireyselci ve rekabetçi olmaktır. Kısacası, çok fazla çeşitlilik olması

mümkündür. Eğer gereğinden çok daha az fikir tartışması varsa, bireyler tartışmada

diğerlerinin ürettiği yeni fikir veya kavramları benimsemekte isteksiz olabilirler.

Tartışma, bastırılmış ve birebir gizli konuşmalarla sınırlandırılmış olabilir. Bu durum,

geçmişte yeni fikirlerin bu şekilde muamele görmesinin veya çalışanların birbirleriyle

açık bir şekilde bağlantı kurabilmesi için yönetim desteği eksikliğinin birer sonucu

olabilir. Amaç, bir örgütsel bölümde veya takımda herhangi bir konu hakkında fikir

tartışmasının en uygun düzeyini bulmaktır. Yöneticiler ve liderler resmi ve resmi

olmayan etkileşimde yer alarak fikir tartışmasını açıklığa kavuşturmada ve

güçlendirmede; etkili, cömert ve aktif dinleme ile ekibi yaratıcı tartışmaya teşvik etme

çabası göstererek fikir tartışmasında çok önemli bir rol oynayabilirler.”26

“Yaratıcılık özünde, bilimden sanata, eğitimden iş hayatına, iş hayatından günlük

hayata, insan faaliyetinin olduğu herhangi bir alanda, yeni ve uygun fikirlerin

üretilmesidir. Fikirler daha önce yapılanlardan farklı olmalıdır ancak, bu fikirler

tamamen ilgisiz olamaz, probleme veya sunulan fırsata uygun olmaları gerekmektedir.

Yaratıcılık, yeni ve uygun fikirlerin başarılı bir şekilde uygulanması olan yeniliğin ilk

basamağıdır. Yenilik, işletmenin uzun vadeli başarısı için son derece önemlidir. Çünkü

iş dünyasının durağanlığı çok azdır ve değişimin temposu hızlanarak arttığından aynı

26 Scott G. Isaksen ve Göran Ekvall, “Managing for Innovation: The Two Faces of Tension in Creative Climates”, Creativity and Innovation Management, C:XIX, No:2, 2010, s. 82-83.

12

ürün ve hizmetleri sunmaya devam eden hiçbir işletme uzun vadede ayakta kalamaz.

Bunların yanında, yeni fikirleri değişen dünya yönünde uygulayarak geleceklerini

hazırlayan işletmelerin başarılı olmaları olasıdır.”27 “Yaratıcılık, riskli ve

öngörülemezdir ancak, uzun vadeli örgütsel başarı için olmazsa olmazdır.”28

1.1.3. Yenilikçilik

Yukarıda bahsedildiği üzere yaratıcılık, yeni fikirlerin üretilebilmesi için ilk

aşamadır. İşletmeler açısından bakıldığında, yaratıcı bir çalışma ortamının olması yeni

fikirlerin başarılı bir şekilde uygulanmasını teşvik edebilecek bir unsurdur.

Yenilikçilik en genel tanımı itibari ile yeniliklere açık olma, yenilikleri

benimseme anlamlarına gelmektedir. Bireyler, işletmeler ve hatta ülkeler yenilikçi

olabilir. Bireylerde yenilikçilik, piyasaya sunulan yeni ürün ve hizmetleri benimseyerek

satın alma eğiliminde olma; işletmelerde yenilikçilik, yeni fikirlere açık bir tutum

sergileyerek yeni ürün, hizmet, süreçler vb. üretme; ülkelerde yenilikçilik ise, ulusal

rekabet stratejilerini yenilik üzerine kurarak bilimsel ve teknolojik gelişmeleri

sağlayacak faaliyetlerde bulunma olarak tanımlanabilir.

Hurley ve Hult yenilikçiliği, yeni fikirlere açık olma veya işletmenin yenilik

yöneliminde bulunması olarak tanımlamaktadır.29 Crespell ve Hansen’e göre;

“yenilikçilik, yeniliklerden önce yeni fikirlere açık olmayı gerektiren örgütsel bir

tutumdur.”30

27 Teresa M. Amabile, “Motivating Creativity in Organizations: On Doing What You Love and Loving What You Do”,California Management Review, C:XL, No:1, Güz 1997, s. 40. 28 Stan Gryskiewicz ve Sylvester Taylor, Making Creativity Practical: Innovation that Gets Results, USA, North Carolina, Center for Creative Leadership, 2003, s. 9. 29 Robert F. Hurley ve G. Tomas M. Hult, “Innovation, Market Orientation and Organizational Learning: An Integration and Empirical Examination”, Journal of Marketing, C:LXII, No:3, 1 Temmuz 1998, s. 44. 30 Pablo Crespell ve Eric Hansen, “Work Climate, Innovativeness, and Firm Performance in the US Forest Sector: In Search of a Conceptual Framework”, Canadian Journal of Forest Research, C:XXXVIII, 2008, s. 1704.

Crespell ve Hansen’in tanımından anlaşılacağı üzere; yeni ürün, hizmet

veya süreçlerin ortaya çıkabilmesi için işletmelerin öncelikle, yeni fikirlere, değişime

açık bir tutum sergilemeleri ve yenilikleri benimsemeye istekli olmaları gerekmektedir.

13

“Yenilikçilik, işletmelerin kendilerini farklılaştırmalarına yardımcı olarak, temel

amaçları olan hayatta kalmalarını güvence altına alma ve performanslarını

iyileştirmelerine yardımcı olabilmektedir.”31 Yenilikçilik bir işletmenin sadece mevcut

üstünlüklerini kullanmaktan ziyade yeni fırsatları araştırarak ileriye dönük hareket

etmesini ifade etmektedir. Hult ve Ketchen’in belirttiği üzere yenilikçilik, işletmenin

konumsal üstünlüğüne katkıda bulunmaktadır. Bunun, işletme özgü ve değerli bir

üstünlük olduğu ayrıca, taklit edilmesinin de zor olduğu düşünülmektedir.32 “Bu,

duruma özgü hal, yenilik ve yenilikçilik arasındaki önemli farkı göstermektedir.”33

Yenilikçilik, bir işletmenin yeniliği kullanma yeteneği ile ilgili bir kavramdır ve

bir işletmenin yeni ve özgün fikirler geliştirmesi, bunları test etmesi ve yeni ürün, hizmet

veya teknolojik süreçlerle sonuçlanabilen yaratıcı süreçlerle ilgilenmesi ile bunlara

destek verme eğilimini belirtmektedir.

34

Mengüç ve Auh’a göre, “yenilikçilik, bir işletmenin alışılagelen iş yaklaşımlarını

kullanmasından farklı olarak, yeni fikirleri benimseme eğilimi, isteği ve kavrayış

yeteneğidir. Yenilikçilik eski alışkanlıkları bırakmaya ve daha önce hiç denenmemiş

fikirleri denemeye istekli olmayı belirtmektedir. Bu tanımın ışığında yenilikçilik,

işletmenin bütününde etkili olabilmesi için ortaklaşa ve yaygın yeni bir zihniyetin veya

tutumun benimsenmesini gerektirir. İşletmenin içine derinlemesine nüfuz eden bu geniş

yayılım kolaylıkla anlaşılamayabilir, bir derece örtüklük gerektirir. Bundan dolayı

yenilikçilik, yenilikten farklı olarak bir son değil fakat o sona erişmek için bir araçtır.”

35

31 A.e., s. 1703. 32 G. Tomas M. Hult ve David J. Ketchen JR., “Does Market Orientation Matter? A test of the Relationship Between Positional Advantage and Performance”, Strategic Management Journal, C:XXII, No:9, 2001, s.899-900. 33 Bülent Mengüç ve Seigyoung Auh, “Creating a Firm-Level Dynamic Capability through Capitalizing of Market Orientation and Innovativeness”, Journal of the Academy of Marketing Science, C:XXXIV, No:1, 2006, s. 65. 34 G.T. Lumpkin ve Gregory Dess, “Clarifying the Entrepreneurial Orientation Construct and Linking It to Performance”, Academy of Management Review, C:XXI, No:1, 1996, s. 142. 35 Mengüçve Auh, a.g.m., s. 66.

Burada esasen anlatılmak istenen, yeni bir fikrin uygulandıktan sonra yeni ürün ve

hizmete dönüşerek sonlandığı ancak yenilikçiliğin ise, devamlı olduğudur. Yani

14

yenilikçi olmak bir tutum, bir felsefedir. Bir işletme, yeni bir fikri uygulanmaya değer

bulup, o fikri yeni bir ürün veya hizmete dönüştürürse bir çıktı elde eder. Ancak söz

konusu işletme o ürünü geliştirme ve daha iyisinin nasıl üretilebileceği üzerine

araştırmalar yapar ve yenilikleri sürekli takip ederse, o işletmenin yenilikçi olduğundan

söz edilebilir. Özetle, üretilen yeni ürün ve hizmetler bir sona; yenilikçilik ise,

sürekliliğe sahiptir.

Çalışanlarını yenilikçi olmaya teşvik eden, yüksek düzeyde yenilikçi olan

işletmelerin daha fazla yenilik yapması olasıdır. Bu yargı, yenilikçiliğin bir gecede

başarılabilecek basit bir dönüşüm olmadığının altını çizmektedir. Yenilikçilik karmaşık

bir süreçtir ve işletmeye özgüdür. Yenilikçiliğin işletmeye özgü bir özelliğe sahip

olması, işletmeden işletmeye aktarılmasını zorlaştırmaktadır.36

1.2. İŞLETME YENİLİKÇİLİĞİ

Burada ifade edilmek

istenen düşünce, bir işletmenin yenilikçi yeteneğinin rakipler tarafından taklit

edilmesinin zor olduğudur.

Çeşitli düzeylerde (örneğin, bölgeler, ülkeler, işletmeler düzeyinde) yenilikler

yapılmakta ve her bir düzeydeki yenilik faaliyetleri farklı araştırmalara konu olmaktadır.

Bu tez, temel olarak işletmelerin yenilikçi faaliyetlerini incelemektedir. Çeşitli

düzeylerde olduğu gibi, işletme içerisinde de birçok alanda yenilik yapılabilmektedir.

İleriki başlıklarda; yenilik çeşitleri, yenilik süreci ve örgüt içerisinde yeniliklere uygun

bir ortamın varlığı (yenilik iklimi) gibi konular işletme yenilikçiliği açısından

incelenektedir.

İşletme yenilikçiliği, bir örgütün yeni fikirlere açıklığı ve bu yeni fikirleri ürün,

hizmet ve süreçlere dönüştürmeye istekli olması olarak tanımlanabilir. Wang ve

Ahmed’e göre, “işletme yenilikçiliği, bir işletmenin yenilikçi tutum ve süreci ile stratejik

36 A.y.

15

yönelimini birleştirerek yeni ürünlerin piyasaya sürülmesi veya yeni pazarların açılması

gibi genel yenilikçi yeteneğidir.”37

Bir başka tanıma göre işletme düzeyinde yenilikçilik, “yeni bir ürün, hizmet,

süreç, teknoloji, politika, yapı veya yönetim sisteminin benimsenmesi”

38; Knight’e göre

ise yenilik; “bir örgüt ve ilgili çevre için yeni olan bir değişimin benimsenmesi olarak

tanımlamaktadır.”39

Damanpour’a göre, “tüm örgütler, içsel ve dışsal çevrelerindeki değişimlere

cevap vermek için yenilikleri benimsemektedir. Bununla birlikte, örgütsel faktörler

değişik yapıdaki örgütlerde yeniliği farklı ölçüde etkileyebilmektedir.”

40 Van de Ven’e

göre, örgüt dışı bağlamda; yasalar, hükümet düzenlemeleri, bilgi ve kaynakların

dağılımı, kuruluşun sanayide konumlandığı yer de yenilikçiliği etkilemektedir.41 Daha

önce de bahsedildiği üzere, değişimin hızlı olduğu küresel rekabet ortamında

değişikliklere cevap veremeyen ve yenilik yapamayan işletmelerin hayatta kalmaları

günümüzde pek mümkün olamamaktadır. Bazı işletmeler değişen koşullara çabuk bir

şekilde uyum sağlarken bazıları ise çevrelerindeki bu değişime ayak uyduramamaktadır.

Bunun nedeni örgüt yapısından kaynaklanıyor olabilir. Burns ve Stalker, örgütleri

“mekanik” ve “organik” olmak üzere sınıflandırmıştır. Mekanik yönetim sistemi

durağan koşullar için uygunken, organik yapı ise değişen koşullara uygun bir yapıdır.42

37 Catherina L. Wang ve Pervaiz K. Ahmed, “The Development and Validation of the Organisational Innovativeness Construct Using Confimatory Factor Analysis”, European Journal of Innovation Management, C:VII, No:4, 2004, s. 304. 38 Fariborz Damanpour ve Marguerite Schneider, “Phases of the Adoption of Innovation in Organizations: Effects of Environment, Organization and Top Managers”, British Journal of Management, C:XVII, No:3, Eylül 2006, s. 216. 39 Kenneth E. Knight, “A Descriptive Model of the Intra-Firm Innovation Process”, Journal of Business, C:XL, No:4, Ekim 1967, s. 478. 40 Fariborz Damanpour, “Organizational Innovation: A Meta-Analysis of Effects of Determinants and Moderators”, Academy of Management Journal, C:XXXIV, No:3, 1991, s. 557. 41 Van de Ven, a.g.m., s. 601. 42 Tom Burns ve G.M. Stalker,The Management of Innovation, Revised ed., USA, New York, Oxford University Press, 1994, s. 119-121.

16

Örgütler; rekabet, deregülasyon (kısıtlayıcı şartların kaldırılması), eş biçimlilik

(isomorphism, işletmelerin birbirini taklit etmesi), müşteri talepleri, kaynak kıtlığı gibi

dış çevrenin baskısıyla veya ayırt edici yetenekler kazanma, hizmet kalitesini arttırma,

daha yüksek düzeydeki amaçlara erişme gibi örgüt içi bir seçim nedeniyle yenilikçi

davranmaktadır.”43 Damanpour, Walker ve Avellaneda’ya göre, “yenilikçiliğin

benimsenmesi, örgütsel değişim yönündeki bir araçtır. Dış çevrenin sunduğu fırsatlar,

tehditler ve değişiklikler, örgütleri uyarlanabilir bir değişimi araştırmaları için harekete

geçirmektedir. Bundan dolayı örgütler, çevresel taleplere cevap verebilmek için

yenilikleri zaman içerisinde benimseyerek, dışsal ve içsel işlevlerini düzenlemek, etkin

ve verimli bir şekilde faaliyetlerini gerçekleştirmek ve performanslarını korumak veya

arttırmak niyetindedirler. Yenilik yapmak riskli olduğu gibi her yeniliğin başarılı olması

ise, garanti edilemez. Ancak, bir yeniliği piyasaya ilk veya erken taşıyan işletme, üstün

bir performans yakalayabilir.”44

1.3. YENİLİK ÇEŞİTLERİ

Eğer o işletmenin sunduğu ürün veya hizmet piyasada

çok tutulursa o işletme, piyasaya ilk girmenin üstünlüğünden faydalanarak, yüksek

oranda kâr elde edebilir ve bunun da işletmenin performansını arttırdığı söylenebilir.

Literatür incelendiğinde, yeniliğin farklı isimlerde birçok çeşidinin olduğu

görülmektedir. Ancak yenilikler temel olarak iki yenilik çeşidi altında sınıflandırılmıştır.

Bunlar, teknik yenilik ve yönetimsel yeniliklerdir.

1980 öncesi dönemde örgütlerde yeniliği inceleyen çalışmalar, bir örgütte

yapılan tüm yenilikleri tek çeşit altında toplamışlardır. Buradaki tek çeşit ise, teknik

yeniliklerdir. Çoğu çalışma, bir örgütün büyümesi ve etkili bir şekilde işleyişi için teknik

yenilik kadar gerekli olan yönetimsel yenilikleri göz ardı etmiş, “Daft ve Becker ise

1978 yılında yaptıkları çalışmada yeniliklerin tek bir çeşit altında yer almaması

43 Fariborz Damanpour, Richard M. Walker ve Claudia N. Avellaneda, “Combinative Effects of Innovation Types and Organizational Performance: A Longitudinal Study of Service Organizations”, Journal of Management Studies, C:XLVI, No:4, Haziran 2009, s. 652-653. 44 A.e., s. 655.

17

gerektiğini vurgulamışlardır.”45

Damanpour ve Evan, yeniliği, bir organizasyonun çevresel değişikliklere cevap

vermesi olarak değerlendirmiştir. Bunun anlamı ise, o örgüte değişimin getirilmesidir.

“Örgütler çevresel değişiklikler ve belirsizliklerle sadece yeni teknolojiyi uygulayarak

değil, ayrıca teknik ve yönetimsel değişiklikleri örgüt yapılarıyla başarılı bir şekilde

bütünleştirerek başa çıkabilirler. Bu da amaçlarına ulaşmada başarı düzeylerini

arttırır.”

Daha sonra ise; Damanpour ve Evan’ın 1984’te, Van de

Ven’in 1986’da, Bantel ve Jackson’ın 1989’da, Ibarra’nın 1993’te (Bkz. Tablo 1.1)

yaptıkları çalışmalar, yeniliklerin, teknik ve yönetimsel yenilik olarak ayrılması

gerektiğini belirtmiştir.

46 Burada vurgulanmak istenen düşünce, bir organizasyonun, sadece teknolojik

gelişmeleri yakından takip ederek değil, teknik ve yönetimsel yeniliklerin uyumlu

bileşimi ile çevresel değişikliklerle başa çıkabileceğidir. Amaçlara ulaşmada başarı

düzeyinin artabilmesi için, teknik ve yönetimsel yeniliklerin bir arada ve uygun

düzeylerde yapılması gerekmektedir. Nitekim Damanpour ve Evan, çalışmalarında,

farklı yeniliklerin birbirini etkilediğini ve tamamladığını, işletmelerin performanslarını

koruma veya arttırmada sadece teknik yenilik ya da yönetimsel yenilik yapmaktansa

ikisini dengeli bir şekilde yapmalarının daha etkili olacağını savunmaktadır.47

45 Richard L. Daft ve Selwyn W. Becker, The Innovative Organization: Innovation Adoption in SchoolOrganizations, New York, Elsevier, 1978 içinde Fariborz Damanpour ve William M. Evan, “Organizational Innovation and Performance: The Problem of Organizational Lag”, Administrative Science Quarterly, C:XXIX, No:3,Eylül 1984, s. 392-394. 46 A.e., s. 393. 47 A.e., s. 392.

18

Tablo 1.1. Yenilik Çeşitlerine İlişkin Literatür Taraması

YAZAR / YIL YENİLİK ÇEŞİTLERİ Daft / 1978 Yönetimsel yenilik, teknik yenilik Damanpour ve Evan / 1984 Yönetimsel yenilik, teknik yenilik Tushman ve Nadler / 1986 Ürün yeniliği, süreç yeniliği

Yeniliğin boyutları: artan, sentetik, devamsız Van de Ven / 1986 Teknik yenilik, yönetimsel yenilik Bantel ve Jackson / 1989 Yönetimsel yenilik, teknik yenilik Damanpour, Szabat, Evan / 1989 Yönetimsel yenilik, teknik yenilik Damanpour /1991 Yönetimsel yenilik, teknik yenilik (ürün ve süreç

yeniliği), radikal yenilik, artan yenilik Ibarra / 1993 Teknik yenilik, yönetimsel yenilik Damanpour ve Gopalakrishnan / 2001

Yönetimsel yenilik-teknik yenilik, radikal yenilik-artan yenilik, ürün yeniliği-süreç yeniliği.

Propris / 2002 Ürün yeniliği, süreç yeniliği, artan yenilik, radikal yenilik

Wang ve Ahmed / 2004 Ürün yeniliği, pazar yeniliği, süreç yeniliği, davranışsal yenilik, stratejik yenilik

Wan, Ong ve Lee / 2005 Teknik – yönetimsel yenilik, Ürün – süreç yeniliği, Radikal – artan yenilik

OECD ve Eurostat / 2005 Ürün yeniliği, süreç yeniliği, örgütsel yenilik, pazarlama yeniliği

Ahmed ve Shepherd / 2010 Ürün yeniliği, süreç yeniliği, stratejik yenilik, sosyal yenilik, politik yenilik, felsefi yenilik

Günday vd. / 2011 Ürün yeniliği, süreç yeniliği, örgütsel yenilik, pazarlama yeniliği

Van de Ven, teknik yenilikleri; “yeni teknoloji, ürün ve hizmetler”, yönetimsel

yenilikleri ise; “yeni prosedür, politika ve örgütsel yöntemler” olarak ifade etmiştir.48

48 Van de Ven, a.g.m., s. 592.

Damanpour ve Evan, teknik yeniliklerin sadece teknolojinin kullanımı sonucunda oluşan

yenilikler olmadığını vurgulamış ve teknik yenilikleri şu şekilde tanımlamışlardır: “Bir

örgütün teknik sisteminde meydana gelen ve başlıca iş faaliyetiyle doğrudan ilgili olan

yeniliklerdir. Bir teknik yenilik, yeni bir ürün/hizmet fikrinin uygulanması veya bir

örgütün üretim, süreç ya da hizmet faaliyetlerine yeni unsurların getirilmesi olabilir.”

Damanpour, teknik yeniliklerin burada, “bir örgütün teknik sisteminin değişen ve

gelişen performansı için bir araç olarak algılandığını”ifade etmektedir. Yönetimsel

19

yenilikleri ise; “bir örgütün sosyal sisteminde meydana gelen yenilikler” olarak ifade

etmişlerdir.49 Cummings ve Srivastva’ya göre sosyal sistem burada, “belirli bir görevi

veya amacı başarılı bir şekilde gerçekleştirmek için etkileşimde bulunan kişileri ve

aralarındaki ilişkileri” oluşturmaktadır.50 Bu sistem ayrıca, insan-insan ve çevre-insan

arasındaki iletişim ve etkileşimin kuralları, rolleri, prosedürleri ve yapılarını

içermektedir. Damanpour ve Evan’a göre yönetimsel yenilik, “personel işe alımı,

kaynakların dağıtımı ve görevler, otorite ve ödüllendirme gibi yapısal faaliyetlerin yeni

yöntemlerle uygulanmasıdır.”51

1.3.1. Teknik Yenilik

Damanpour, Szabat ve Evan’a göre,“teknik yenilikler, bir işletmenin çalışma

faaliyetinin unsuru olarak meydana gelen ve o işletmenin teknik sistemini etkileyen

yenilikler” olarak tanımlanmaktadır.52 Teknik sistem, hammaddelerin, ürün ve

hizmetlere dönüştürülmesi için kullanılan ekipman ve çalışma yöntemlerinden

oluşmaktadır.53 Burada anlatılmak istenen, işletme ister sanayi ister hizmet işletmesi

olsun, üretilen tüm ve mal hizmetler için kullanılan yöntem, bilgi ve ekipmanların, o

işletmenin teknik sistemine dahil olduğudur. Bundan dolayı teknik yenilik, bir işletmede,

yeni bir ürün veya hizmet için yeni bir fikrin benimsenmesi ya da o işletmenin üretim

veya hizmet sürecine yeni unsurların getirilmesi olarak tanımlanabilir.54

49Damanpour ve Evan, a.g.m., s. 394.

50Thomas G. Cummings ve Suresh Srivastva, Management of Work: A Socio-technical Systems Approach, Kent State University Press, 1977, (Çevrimiçi) http://books.google.com, 23 Eylül 2011, s. 49. 51Damanpour ve Evan, a.y. 52Fariborz Damanpour, Kathryn A. Szabat ve William M. Evan, “The Relationship Between Types of Innovation and Organizational Performance”, Journal of Management Studies, C:XXVI, No:6, Kasım 1989, s. 588. 53Thomas G. Cummings, “Self-Regulating Work Groups: A Socio-Technical Synthesis”, Academy of Management Review, C:III, No:3, 1 Temmuz 1978, s. 626. 54Damanpour, Szabat ve Evan, a.y.

http://www.books.google.com/�

20

Ibarra, 1993’te yaptığı çalışmada teknik yenilikleri Tablo 1.2’deki gibi

sınıflandırmıştır:55

Tablo 1.2. Teknik Yenilikler

1. Mikro pazarlama ortak girişimi 2. Yeni müşteri tazminat planı 3. Gazete satış-dağıtım yaygınlığı veri tabanı 4. Müşteri oluşturmak için yeni strateji 5. Müşteri oluşturmak için yeni süreç 6. Pazar araştırmasının yeni kullanımı 7. Yeni müşteri yönetim yapısı 8. Beyin fırtınası teknikleri 9. Yaratıcı iş akış süreci 10. Üretim bölümünün yaratıcı sürece katılımı 11. Üretim maliyetinin tahmin edilmesinde yeni süreç 12. Halkla ilişkiler ve yaratıcı işbirliği süreci

Kaynak: Herminia Ibarra, “Network Centrality, Power, and Innovation Involvement: Determinants of Technical and Administrative Roles”, Academy of Management Journal, C:XXXVI, No:3, 1993, s. 483’teki tablodan uyarlanmıştır.

Tablo 1.2’den görüleceği üzere Ibarra, diğer bilim insanlarından farklı olarak

teknik yenilikleri, pazarlama faaliyetleri ağırlıklı olarak sınıflandırmıştır. Ahmed ve

Shepherd, bir ürün yeniliğinin ya teknoloji ya da pazarlama odaklı olduğunu vurgulamış

ve pazarlama yeniliklerini ürün yeniliğinin altında değerlendirmiştir. Ayrıca ürün

yeniliğinin başarıya ulaşmasında o ürünün gelişmiş teknik özelliklere sahip olmasının

tek başına yeterli olmadığını, buna ek olarak pazarlama yeniliklerinin gerekli olduğunu

savunmuştur.56

55 Herminia Ibarra, “Network Centrality, Power, and Innovation Involvement: Determinants of Technical and Administrative Roles”, Academy of Management Journal, C:XXXVI, No:3, 1993, s. 483. 56 Pervaiz K. Ahmedve Charles D. Shepherd: Innovation Management: Context, Strategies, Systems and Processes, Great Britain, Financial Times Prentice Hall-Pearson Education, 2010, s. 7-8.

Bantel ve Jackson da 1989’da yaptıkları çalışmada pazarlama yeniliğini

21

teknik yenilik kapsamında değerlendirmiştir.57

Tushman ve Nadler, yeniliğin en temel düzeyde iki çeşidinin bulunduğunu ve her

iki çeşidin de üç boyutu olduğunu belirtmiştir. Bu iki temel çeşit; ürün ve süreç

yenilikleridir. Boyutları ise; artan, sentetik ve radikal (devamsız) yeniliklerdir.

Yukarıda teknik yenilik ile ilgili

bahsedilen çalışmalarda özetle; yeni bir ürün, hizmet veya süreç faaliyetlerinde yapılan

yeniliklerin teknik yenilik kapsamına gireceği vurgulanmıştı. Ancak Ibarra, Ahmed ve

Shepherd, Bantel ve Jackson’ın çalışmalarından da görüleceği üzere pazarlama

yenilikleri, teknik yenilik kapsamına dahil edilebilir.

58

Artan yenilikten devamsız yeniliğe doğru risk ve belirsizlik eğilimi

yükselmektedir. Ancak örgütler için gittikçe önemli hale gelen etkin öğrenme sistemleri

işleviyle başarı ve başarısızlıktan ders alınarak, bu tecrübelerden faydalanılmaktadır.

Ancak

yukarıda incelenmiş olan diğer çalışmalarda örgütsel düzeyde, yeniliklerin temel olarak

ikiye (teknik yenilik, yönetimsel yenilik) ayrıldığı ve teknik yeniliklerin de ürün ile

süreç yenilikleri olarak iki kısımda incelendiği görülmektedir. Fakat yukarıda da

bahsedildiği üzere pazarlama yeniliği de teknik yenilik kapsamında

değerlendirilmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada teknik yenilikler; ürün, süreç ve

pazarlama yenilikleri açısından incelenecek olup, ürün ve süreç yenilikleri Tushman ve

Nadler’in üç boyutuna göre açıklanmaktadır. Ancak bu açıklamalardan önce Tushman

ve Nadler’in ürün ve süreç yenilikleri ile bunların boyutlarını şekil üzerinde göstermek,

kavramların daha net bir şekilde anlaşılmasını sağlayacaktır.

59

57 Karen A. Bantel ve Susan E. Jackson, “Top Management and Innovations in Banking: Does the Composition of the Top Team Make a Difference?”, Strategic Management Journal, C:X, 2 Haziran 1989, s. 113. 58 Tushman ve Nadler, a.g.m., s. 75-76. 59 A.e., s. 76.

Şekil 1.2’den de görüleceği üzere yeniliğin boyutu arttıkça (artan yenilikten devamsız

yeniliğe doğru), örgütün öğrenme gereksinimi de artmaktadır, çünkü büyük çaplı

yenilikler yapmak için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

22

Şekil 1.2. Tushman ve Nadler’in Yenilik Çeşitleri

Az

Ürün Süreç

Artan Artan ürün değişikliği Deneyerek öğrenme

Sentetik DC-3, Boeing 707, IBM 360, Baskın tasarımlar

Büyük çaplı süreç iyileştirmeleri

Radikal (Devamsız)

Vakum tüpleri Transistör Pervane Jet Buhar Dizel lokomotif

Bireysel silikon Düzeysel devre levhası üretim süreci

Sürekli taşlama Düz cam ve cilalama

Önemli düzeyde Öğrenme gereksinimi

Kaynak: Michael Tushman ve David Nadler, “Organizing for Innovation”, California Management Review, C:XXVIII, No:3, 1986, s. 76’daki şekilden uyarlanmıştır.

1.3.1.1. Ürün Yeniliği Oslo Kılavuzu’na göre, “mevcut ürünlere kıyasla önemli derecede iyileştirilmiş

işlevsel özelliklere veya kullanıcı özelliklerine sahip mal veya hizmetler”, ürün yeniliği

olarak tanımlanmaktadır.60

Yenilik genellikle ürün ve süreçlerdeki büyük ilerlemelerle ilişkilendirilirken

başarılı yeniliklerin çoğu, artan değişimin kümülatif etkisine ya da mevcut tekniklerin,

fikirlerin veya yöntemlerin yaratıcı bileşimine dayanmaktadır.

61

60 OECD ve Eurostat, a.g.e., s. 48. 61Tushman ve Nadler, a.g.m., s. 75.

23

1.3.1.1.1. Artan Ürün Yeniliği Tushman ve Nadler’e göre, ürün yeniliklerinin çoğu artan değişikliklere

dayanmaktadır. Bu tür ürün yenilikleri, müşteri ihtiyaçlarına göre mevcut ürünlere yeni

özellikler eklenerek önemli bir rekabet üstünlüğü kazanmak için geliştirilen ürünlerdir.62

2008 yılı içerisinde Eureko Sigorta Cin Fikir Platformu tarafından geliştirilen

Kaskometre ürünü, sigorta sektörü için başarılı bir ürün yeniliği örneği olarak

gösterilebilir. Kaskometre ile basit bir aletin araçlara takılmasıyla serviste ön uzman

incelemesi yapılıp hasarlı araçların sigortalanması engellenmektedir. Dünyada da benzer

uygulamaların bulunduğunu ancak buradaki çözüm yönteminin Eureko Sigorta

tarafından geliştirildiğini vurgulayan Eureko Sigorta Genel Müdürü Okan Utkueri’nin

verdiği bilgilere göre; “araca takılan bir cihaz, aracın kaç kilometre kullanıldığını

ölçmekte ve cihazın ilk sinyali göndermesiyle birlikte kasko hayata geçmektedir. Her

ayın sonunda cep telefonuna gönderilen kısa mesaj ile aracın ne kadar kullanıldığı ve ne

kadar ödeme yapılacağı bilgisi araç sahibine ulaştırılmakta ve ücret, araç sahibinin kredi

kartından tahsil edilmektedir.”

Örneğin, cep telefonu piyasaya ilk çıktığında sadece sesli arama yapılabiliyorken,

günümüzde ise, geliştirilen 3G teknolojisi ve akıllı telefonlar sayesinde görüntülü arama

yapmak mümkün hale gelmiştir. Karşısındakini sadece duymak değil ayrıca onu görme

ihtiyacı hisseden tüketiciler için mevcut olan ürüne (cep telefonuna) ek özellikler (3G

teknolojisi ve kamera) eklenerek yeni bir ürün geliştirilmiştir. Bu durum cep telefonunda

artan yenilik yapıldığını göstermektedir.

63

Yüksek yakıt fiyatları nedeniyle Türkiye’de pek çok

kişi aracını sıklıkla kullanmamakta ve bu nedenle de araçlarının kaskosunu yaptırma

hususunda isteksiz kalabilmekteyken, Kaskometre ürünü araç sahiplerine, araçlarını

kullandıkları kadar ödeme yapma imkânı sunarak Eureko Sigorta’nın önemli bir pazara

temas etmesini sağlamıştır.

62A.e., s. 76. 63Habertürk, (Çevrimiçi) http://ekonomi.haberturk.com/ekonomi/haber/63226-cin-fikir-kutusundan-kaskometre-cikti, 19 Haziran 2011.

http://ekonomi.haberturk.com/ekonomi/haber/63226-cin-fikir-kutusundan-kaskometre-cikti�


24

1.3.1.1.2. Sentetik Ürün Yeniliği Ürün yeniliğinin ikinci boyutu olan sentetik yenilik ise, Tushman ve Nadler’e

göre, “mevcut fikir veya teknolojileri yaratıcı yollarla bir araya getirerek önemli

derecede yeni ürünlerin yaratılması” olarak tanımlanmaktadır. “Bu tür ürün yenilikleri

yeni teknolojileri gerektirmemektedir. Mevcut teknoloji; üretim ve pazarlama

yetenekleri ile ilişkilendirilerek yeni bir ürün ile sonuçlanmaktadır.” Merrill Lynch’in

“Nakit Yönetim Hesabı” sentetik yeniliğe verilebilecek önemli bir örnektir.64 Merril

Lynch, nakit yönetim hesabı yeniliğiyle, bankacılık ve menkul kıymetler sektörlerinin

ağır düzenlenmiş rekabetçi tabiatını değiştirmiş, günün karmaşık düzenleyici

standartlarıyla uyumlu, müşteri ihtiyaçlarını karşılayan bir çözüm yaratmıştır. Merrill

Lynch, bir müşterinin tüm varlıklarını (denetim, tasarruf ve komisyonculuk hizmetleri

gibi) bütünleştirerek tek şemsiye altında toplamayı bir pazar fırsatı olarak görmüştü.

Günümüzde birçok finansal kuruluş bu hizmeti vermekte olmasına rağmen sadece

pazara ilk girmenin üstünlüğünden faydalanan Merrill Lynch, pazarın kaymağını

almıştır.65

1.3.1.1.3. Radikal (Devamsız) Ürün Yeniliği

Ürün yeniliğinin üçüncü boyutu olan radikal (devamsız) yenilik ise, “yeni

teknoloji veya fikirlerde önemli derecede bir değişim veya uygulamayı gerektirmektedir.

Bir örgütte büyük derecede yenilikler yapabilmesi için yeni yetenekler, süreçler ve

sistemler gereklidir.”66 Literatürde bu kavram genellikle radikal yenilik olarak

adlandırılmaktadır. “Bir radikal (devamsız) ürün yeniliği, sektördeki mevcut ürünlerle

karşılaştırıldığında önemli derecede farklı bir teknoloji ve pazarlama becerisi

gerektirmektedir.”67

64 Tushman ve Nadler, a.y.

Chandy ve Tellis’in yaptığı bir çalışmaya göre, radikal ürün

65ActionWorks, Solutions for Financial Services, New Product Development,(Çevrimiçi) http://www.actiontech.com/solutions/NPDF.cfm, 19 Haziran 2011. 66 Tushman ve Nadler, a.y. 67 Rajesh K. Chandy, Jaideep C. Prabhu ve Kersi D. Antia, “What Will the Future Bring? Dominance, Technology Expectations and Radical Innovation”, Journal of Marketing, C:LXVII, No:3, Temmuz 2003, s. 2.

http://www.actiontech.com/solutions/NPDF.cfm�

25

yenilikleri müşteri ihtiyaçlarını mevcut ürünlerden daha iyi karşılamakta ve dolar başına

daha fazla müşteri faydası sağlarmaktadır.68 Radikal yenilikler köklü değişimleri

gerektirir. Pervaneli uçaklardan jet uçaklara geçilmesi radikal ürün yeniliğine örnek

gösterilebilir.69

1.3.1.2. Süreç Yeniliği

Bundan başka, radikal yeniliğe örnek olarak Windows’un ilk sürümünün

piyasaya çıkması verilebilir. Daha sonra ise Microsoft’un Windows’un yeni sürümlerini

geliştirmesi (Windows 98, 2003, XP, Vista, 7…) ise, artan yeniliğe örnektir.

Tushman ve Nadler’e göre, “süreç yeniliği, mal veya hizmetlerin üretim ya da

dağıtım yöntemlerindeki değişikliği ifade etmektedir. Süreç yeniliklerinde yapılan

değişiklikler ürünün kalitesinde veya maliyetinde olduğu için kullanıcılar tarafından

görülemeyebilir. Maliyetleri düşürme, kaliteyi arttırma ya da her ikisini de

gerçekleştirmeyle sonuçlanan çoğu süreç yeniliği, ürün yeniliğinde olduğu gibi artan

gelişmelerdir.”70 Süreç yeniliği, bir başka tanıma göre, işletmenin üretim veya hizmet

faaliyetlerine (girdi malzemeleri, görev tanımlamaları, iş ve bilgi akış sistemleri ve

girdileri ürüne veya hizmete dönüştürmek için kullanılan araçlara) yeni unsurların

getirilmesidir.71 Oslo Kılavuzu’na göre ise, “yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş

üretim veya dağıtım yöntemin uygulanmasıdır. Süreç yeniliğiyle; teknikler, ekipman ve

yazılımda önemli değişimler gerçekleştirilmektedir.”72

1.3.1.2.1. Artan Süreç Yeniliği

Süreç yeniliği artan boyutta incelenirse, mal ve hizmetlerin üretimini daha hızlı

ve verimli bir şekilde gerçekleştirmek için kullanılan yöntemlerin iyileştirilmesi ve

geliştirilmesi anlamlarına gelmektedir.

68 Rajesh K. Chandy ve Gerard J. Tellis, “Organizing for Radical Product Innovation: The Overlooked Role of Willingness to Cannibalize”, Journal of Marketing Research, C:XXXV, No:4, Kasım 1998, s. 476. 69 Tushman ve Nadler, a.y. 70 A.e., s. 77. 71 Damanpour, 1991, a.g.m., s. 561. 72 OECD ve Eurostat, a.g.e., s. 49.

26

Robertson, Casali ve Jacobson, yüksek düzeyde performans elde edebilmek için

(tatminkâr düzeydeki genel maliyetlerle) mevcut ve yeni ekipmanların bileşimini

içerenartan süreç yeniliğiylesistemin iyileştirilmesinin mümkün olduğunu belirtmiştir.73

Reichstein ve Salter’e göre, artan süreç yenilikleri, işletme için yenidir ancak, endüstri

için değildir. Bu tür yenilikler, rakipler tarafından endüstriye sunulacaktır. Bu

yeniliklerin girişi, işletmenin üretim sürecinde radikal değişikliklere sebep olabilir fakat

bahsedildiği üzere, bunlar endüstride yeni değildir.74

1.3.1.2.2. Sentetik Süreç Yeniliği

Sentetik süreç yeniliği, mevcut üretim süreçlerinde var olanı daha hızlı, daha

büyük ve daha etkili yapabilmek için büyüklük, hacim ve kapasitedeki keskin artışları

gerektirmektedir.75 Sentetik süreç yeniliği, mevcut fikir veya teknolojileri yaratıcı

yollarla bir araya getirerek önemli derecede yeni süreçlerin yaratılmasıolarak

tanımlanabilir. Bu noktadan hareketle sigorta sektöründe sentetik süreç yeniliğine, Swiss

Reasürans Şirketi’nin uygulaması (ManageReinsurance) örnek olarak verilebilir. “Swiss

Re’nin küresel yenileme uygulaması; sigortacılar, Swiss Re ve üçüncü taraf olan varlık

sigortaları ve kaza sigortaları uzmanları arasında kesintisiz bir anlaşma süreci sağlayan

şirketler arası bir sanayi işletim sistemi uygulamasıdır. Bu sistem ilk defa birçok şirket

arasında karmaşık, çok taraflı anlaşmaları birleştirilmiş tek bir süreçte bir araya

getirmiştir.”76

73 Paul L. Robertson, G. L. Casali ve David Jacobson, “Managing Open Incremental Process Innovation Absorptive Capacity and Distributed Learning”, Research Policy, C:XLI, No:5, 2012, s. 825. 74 Toke Reichstein ve Ammon Salter, “Investigating the Sources of Process Innovation Among UK Manufacturing Firms”, Industrial and Corporate Change, C:XV, No:4, 2006, s. 656. 75 Tushman ve Nadler, a.g.m., s. 77. 76 ActionWorks,a.y.

ManageReinsurance, reasürörler ve brokerlarla etkileşimi, pazarkoşullarını ve

fırsatlarını yönetmede yenilikçi bir yaklaşımdır. ManageReinsurance’ın barındırdığı

temel özelliklerden bazıları şunlardır:

27

• “Kolay küresel yayılma

• Tüm reasürör ve brokerlar arasında etkileşim ve veri alışverişi sağlaması

• Tüm elektronik belge ve eklerin değişimi için yönetim desteği

• İnsan işbirliği ve yazılımın kesintisiz bileşimi

• Tüm reasüransçılar için tarafsız bir platform.”77

1.3.1.2.3. Radikal (Devamsız) Süreç Yeniliği Radikal (devamsız) süreç yenilikleri ise, mal ve hizmetlerin üretiminde tamamen

yeni yöntemleri kullanmaktır. Büyük çaptaki süreç yenilikleri; maliyetleri düşürmeyi,

ürün ve hizmetlerin kalitesini arttırmayı sağlar ancak yeni yönetim metotları, yeni

beceriler ve düzenlemeler gerektirmektedir.78 Reichstein ve Salter’a göre radikal süreç

yeniliği, işletme tarafından geliştirilen süreç yenilikleridir ve ayrıca bunlar endüstri için

de bir yenilik teşkil etmektedir. Bu bağlamda, radikal yenilikler, endüstriye; artan

yenilikler ise işletmeye yenilik getirmektedir. Hatta artan yenilikler, rakip işletmeleri

taklit ederek de yapılabilmektedir.79

Süreç yeniliği radikal boyutta ele alınırsa, önceden kullanılan yöntemler yerine

tamamen yeni bir üretim tekniğinin getirilmesi yani üretim metotlarında köklü bir

değişiklik yapılmasını ifade eder. Örneğin, Ford tarafından geliştirilen üretim bandı

yöntemi sadece otomobil üreticileri tarafından değil, birçok farklı sektörde

kullanılmaktadır. Bu yöntem, süreç yeniliğine radikal bir değişim getirerek üretimin

daha seri ve verimli bir şekilde gerçekleşmesine olanak sağlamıştır. Radikal süreç

yeniliği sigorta sektörü açısından ele alınırsa; on beş-yirmi yıl öncesine gidildiğinde

poliçeler el yordamıyla kesilmekte, depolarda biriktirilmekteydi. Bu nedenle müşteri

bilgilerini yönetmek çok zor ve zaman kaybettirici bir iş iken, günümüzde bilgi

teknolojilerinin hızla gelişmesi ile uygun yazılımlar aracılığıyla poliçeler bilgisayar

77ActionWorks,“ManageReinsurance”, Swiss Reinsurance Company Publications, (Çevrimiçi) http://www.actiontech.com/solutions/manage_reinsurance2.pdf , 19 Haziran 2011, s. 2-3. 78 Tushman ve Nadler, a.g.m., s.77. 79 Reichstein ve Salter, a.y.

http://www.actiontech.com/solutions/manage_reinsurance2.pdf�

28

ortamında takip edilmektedir. Böylece müşteri bilgilerine ulaşmak ve bu bilgileri

yönetmek çok daha kolay bir hal almıştır.

Sigorta şirketlerinde süreç yeniliğine ilişkin bir örnek olay: Müşterinin daha

önceden başka bir sigorta şirketinde kasko sigortası yaptırdığını varsayalım. Müşteri üç

yıl boyunca kaza yapmadığı için hasarsızlık indiriminden üçüncü sene itibariyle %60

oranında faydalanıyor olsun. Bu kişi kaza yaptığında hasarsızlık indiriminden artık

faydalanamayacak ve bu nedenle de daha yüksek prim ödemek durumunda kalacaktır.

Dolayısıyla daha yüksek prim ödemek istemeyen müşteri, diğer sigorta şirketlerinin aynı

sigorta ürününe verdiği fiyatları karşılaştıracak ve hangisi daha uygun fiyat verirse onu

tercih edecektir. Ancak sigorta şirketleri de daha önce hiç kaza yapmamış veya kazadaki

kusur oranı düşük olan müşterilere öncelik vermektedir. Bu kişi başka bir sigorta

şirketinden fiyat almaya gittiğinde diğer sigorta şirketinde kendisine %60 hasarsızlık

indirimi verildiğini söyleyebilir ve o şirketin de bu indirimi kendisine sağlamasını

isteyebilir. Bu noktada sigorta şirketi, bu kişinin gerçekten üç yıl boyunca hiç kaza

yapmamış olduğunu teyit etmek isteyecektir. Birkaç yıl öncesine kadar sigorta şirketleri

bunu teyit etmek için, söz konusu müşterinin hasarsızlık indirimine sahip olduğuna dair,

önceki sigorta şirketinin bölge müdürlüğü veya genel müdürlüğünden onaylı bir belge

istemeleri gerekmekteydi. İki sigorta şirketinin de bu durumda olan birçok müşterisi

olduğu düşünüldüğünde gerçekten zaman kaybettiren bir işlem olduğu görülmektedir.

Ancak geliştirilen yeni bir sistem sayesinde kaza sigortalarında müşterilerin poliçe ve

hasar oranı bilgileri tüm sigorta şirketlerinin yetkilileri tarafından kolayca

görülebilmektedir.80 Bu sistem sayesinde işler daha hızlı bir şekilde yürütülmekte ve bu

da bürokratik işlemleri azaltarak zaman tasarrufu sağlamaktadır. Geliştirilen sistemin

ismi “Trafik Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi (TRAMER)”dir.∗

80 A. Nuri Avunduk, Ziraat Sigorta-Bireysel Sigortalar Bölümü Yönetmen Yrd., Kişisel Görüşme, 2011.

∗ Ayrıntılı bilgi için Bkz. TRAMER, (Çevrimiçi) http://www.tramer.org.tr/misyonumuz.php, 20 Haziran 2011.

http://www.tramer.org.tr/misyonumuz.php�

29

1.3.1.3. Pazarlama Yeniliği Oslo Kılavuzu’na göre,“pazarlama yeniliği, ürünün tasarımı veya

ambalajlanması, ürün konumlandırılması, tanıtımı veya fiyatlandırmasında önemli

değişiklikleri kapsayan yeni bir pazarlama yöntemidir. Pazarlama yenilikleri, işletmenin

satışlarını arttırmak amacıyla, müşteri ihtiyaçlarına daha başarılı şekilde cevap vermeyi,

yeni pazarlar açmayı veya bir ürünü pazarda yeni bir şekilde konumlandırmayı

amaçlamaktadır.”81

Hizmetleri ürünlerden ayıran en temel özellik, hizmetlerin soyutluk eğilimi

göstermesidir.

82

Oslo Kılavuzu’na göre, “yeni pazarlama yöntemi, yenilikçi işletme tarafından

geliştirilebilir ya da diğer organizasyonlardan örnek alınarak uygulanabilir. Yeni

pazarlama yöntemleri hem yeni hem de mevcut ürünler için gerçekleştirilebilir.”

Hizmetler soyut olduğu için ürün ambalajlanması hariç, hizmet

içeriğinin tasarımı, konumlandırılması, tanıtımı, fiyatlandırılması gibi pazarlama

faaliyetlerinde yenilik yapılması, pazarlama yeniliğini oluşturur. Pazarlama yeniliklerini

en temel şekliyle, pazarlamanın 4 P’si olan; ürün (product), fiyat (price), tutundurma

(promotion), dağıtım (place) stratejilerinde yapılan yenilikler olarak tanımlamak

mümkündür.

83

Bir işletme, müşteri portföyünü çeşitli yollarla zenginleştirebilir. Satış kanallarını

genişletmek bu yollardan biridir. Chartis Sigorta A.Ş.’nin satış kanallarında yaptığı

yenilik, sigorta sektöründe pazarlama yeniliğine örnek olarak verilebilir. Chartis Sigorta

Ibarra’nın belirttiği üzere teknik yenilikler içerisinde yer alan; mikro pazarlama ortak

girişimi, müşteri oluşturmak için yeni strateji ve süreçlerin oluşturulması, yeni müşteri

yönetim yapısı, pazar araştırmasının yeni kullanımı gibi (Bkz. Tablo 1.2) faaliyetler

pazarlama yeniliğinin kapsamına girmektedir.

81OECD ve Eurostat, a.y. 82Patrick Vermeulen, “Managing Product Innovation in Financial Services Firms”, European Management Journal, C:XXII, No:1, 2004, s. 44. 83 OECD ve Eurostat, a.g.e., s. 50.

30

A.Ş., deniz taşımacılığı hizmeti almak isteyen müşteri grubuna seyahat sigortası hizmeti

sunarak, farklı bir pazara temas etmiş olmakta, böylece hem ürün yeniliği hem de satış

kanalında yenilik yaparak müşteri portföyünü zenginleştirmektedir. Chartis Sigorta

A.Ş.’nin İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO) A.Ş. ile yaptığı bir anlaşmaya göre, İDO

A.Ş.’nin internetten bilet satın alan müşterilerine seçenek olarak seyahat sigorta poliçesi

içeren bilet sunulmaktadır. Seyahat sigortası hizmeti almak isteyen İDO A.Ş.

müşterilerine, Chartis Sigorta A.Ş. tarafından “Travel Guard Seyahat Sigortası Poliçesi”

satılmaktadır. Bu poliçe, Türkiye sınırları içerisinde yapılacak olan seyahatlerde azami

15 gün geçerli olup, karşılaşılabilecek aksaklıklara karşıyolcuyu güvence altına

almaktadır. Ön koşul ise seyahatin İDO dış hatlar feribotu veya dış hatlar deniz otobüsü

ile gerçekleştirilmesidir. İDO A.Ş. müşterileri internetten bilet satın alırken öncelikle

biletin “seyahat sigortası poliçesi” bedelini içeren fiyatı; eğer müşteriler seyahat

sigortası talep etmiyor ise, sadece deniz otobüsü/feribot biletinin fiyatı hesaplanmakta ve

müşteriler ödemeyi kredi kartı bilgilerini sisteme girerek gerçekleştirmektedir.

Chartis Sigorta A.Ş.’nin Travel Guard seyahat sigortası poliçesi ile sunulan

teminatlar: kaza-hastalık sonucu tedavi masrafları, kaza sonucu ölüm, kaza sonucu

sürekli sakatlık, acil tıbbi nakil, cenaze nakli, aile yakını transferi, ambulans hizmet

giderleri ve tedavi sonrası ikametgâha dönüştür.84

Bir işletmenin, fiyatlama stratejilerinde yenilik yapması da pazarlama yeniliğinin

kapsamına girmektedir. AXA Sigorta 2008 yılında, “İyi Sürücü Projesi” ile kaza

frekansı düşük sürücünün ödediği primin, kaza frekansı yüksek sürücünün ödediği

primden çok daha düşük olmasını sağlayan bir sistem geliştirmiştir. Buna göre

sigortalılık döneminde sıklıkla kaza yapan sürücü, kaza frekansı düşük sürücüden

fiyatlama bazında ayrı değerlendirilmektedir. AXA Sigorta’nın söz konusu sistemi “iyi

sürücüleri” tanıyarak, bu sürücülerin daha fazla indirim almalarını sağlamak üzerine

84İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO) A.Ş., (Çevrimiçi) http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&textid=2121&kapsam=367&ln=tr, 1 Ekim 2011.

http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&textid=2121&kapsam=367&ln=tr�

31

kurulmuştur.85 AXA Sigorta bu ürünüyle, Active Academy Sigortacılık 2009

Ödülleri’nde yenilikçi şirket kategorisinde ödüle layık görülmüştür. “İyi sürücüye iyi

fiyat avantajı” sloganı ile müşteriye özel, etkin fiyatlandırma mekanizması oluşturan

AXA Sigorta, bu sayede müşteri memnuniyetinde ve ürün fiyatlandırmada yenilikçi bir

açılım sağlamıştır.86

1.3.2. Yönetimsel Yenilik

Yönetimsel yenilik, daha önce de bahsedildiği üzere; bir işletmenin örgüt yapısı

veya yönetimsel faaliyetlerinde yeni yaklaşımların uygulanması olarak tanımlanabilir.

Damanpour’a göre,“yönetimsel yenilikler, yönetim süreçleri ve örgüt yapısındaki

değişiklikleri kapsar ve işletmenin temel çalışma faaliyetleri ile dolaylı, kendi iç

yönetimi ile doğrudan ilgilidir.”87 Daft’a göre yönetimsel yenilik; işe alım politikaları,

kaynakların dağıtımı, görevler, yetki ve ödüllendirme yapıları ile ilgili yeniliklerdir. Daft

ayrıca teknik yeniliklerin genellikle teknoloji; yönetimsel yeniliklerin ise, örgütün sosyal

yapısı ile ilgili olabileceğini belirtmiştir.88 Yönetimsel yenilikler, yeni bir yönetim

sisteminin, sürecinin veya personel gelişim programının uygulanmasını oluşturmaktadır.

Bir yönetimsel yenilik, yeni bir ürün veya hizmet sağlamaz ama yeni ürün veya hizmetin

üretim veya sunum aşamalarını dolaylı olarak etkiler.89

Ibarra, 1993 yılında yaptığı çalışmada yönetimsel yenilikleri Tablo 1.3’teki gibi

sınıflandırmıştır:

85AXA Sigorta, (Çevrimiçi) www.axasigorta.com.tr/doc/BASINBÜLTENİ.doc, 2 Ekim 2011. 86Active Academy Sigortacılık Ödülleri, (Çevrimiçi) http://www.activeacademyodulleri.com/sigorta/Content.asp?ID=13, 2 Ekim 2011. 87Fariborz Damanpour, “Innovation Type, Radicalness and the Adoption Process”, Communication Research, C:XV, No:5, 1988, s. 548. 88Richard L. Daft, “A Dual-Core Model of Organizational Innovation”, Academy of Management Journal, C:XXI, No:2, 1978, s. 198. 89Damanpour, Szabat ve Evan, a.y.

http://www.axasigorta.com.tr/doc/BASINBÜLTENİ.doc�

http://www.activeacademyodulleri.com/sigorta/Content.asp?ID=13�

32

Tablo 1.3. Yönetimsel Yenilikler

1. Şirket haber bülteninin sunumu 2. Personel bölümünün oluşturulması 3. Yeni performans değerleme sistemi 4. İş ilanı 5. Çalışan anketi 6. Çalışan veri tabanı 7. Sunum becerileri eğitimi 8. Medya eğitimi 9. Çalışanları desteklemek için yeni terfi sistemi 10. Muhasebe bölümünün bilgisayarlaştırılması 11. Orta yönetim grubunun oluşturulması 12. Çatışma yönetimi programı

Kaynak: Herminia Ibarra, “Network Centrality, Power, and Innovation Involvement: Determinants of Technical and Administrative Roles”, Academy of Management Journal, C:XXXVI, No:3, 1993, s. 483’teki tablodan uyarlanmıştır.

Ibarra’nın sınıflandırması incelendiğinde, yönetimsel yeniliklerin genel olarak,

yeni performans değerleme sistemi, işe alım prosedürleri, çalışanlara eğitim verilmesi

gibi insan kaynakları faaliyetleri ile yönetim yapısı, şirket içi iletişim ve bölümlerin daha

etkin çalışabilmesi için uygun teknolojik araçların tedarik edilmesi gibi faaliyetler

olduğu görülmektedir.

Daft’a göre; “üst düzey yöneticiler, yönetimsel düzenlemelerle ilgili konularda

uzmandır ve yönetimsel sorunlarla ilgilenerek yeni gelişmeleri bu sorunların çözümüyle

uyumlu bir şekilde kullanırlar. Alt düzey yöneticiler ve çalışanlar, yönetimsel açıdan

büyük resmi göremeyebilir ve bundan ötürü de sundukları öneriler, sorunun çözümü için

uygun olmayabilir. Ayrıca yönetim kurulu üyeleri de yönetimsel yenilik fikirleri

önerisinde bulunabilirler. Yönetimsel yenilik fikirlerinin sunulması ve onaylanması

hiyerarşinin üst basamaklarında gerçekleştirilmekte, uygulanması ise hiyerarşinin alt

basamaklarına doğru olmaktadır. Kuşkusuz yöneticilerin yeniliğin başlamasında bir rolü

vardır ancak bunun yönetimsel fikirlerle sınırlı kalması olasıdır.”90

90 Daft, a.g.m., s. 195-196.

Burada vurgulanmak

33

istenen düşünce, yönetimsel düzeydeki yenilik fikirlerini çoğunlukla üst düzey

yöneticilerin üretebileceği görüşü olmakla birlikte bunun sadece yönetimsel yeniliklerle

sınırlı kalabileceğidir. Teknik faaliyetlerle ilgili yeni ve yararlı olabilecek fikirlerin ise

genellikle alt düzey yöneticiler ve çalışanlardan gelebileceğidir. Nitekim Daft

çalışmasında teknik yeniliklerle ilgili ihtiyaçlara uygun fikirlerin üst düzey yönetimin alt

basamaklarından gelebileceğini vurgulamıştır.91

Örgüt yapısında meydana gelen bir değişiklik olarak farklı bir bölümün

kurulması yönetimsel yeniliğe örnek verilebilir. Bir örgütte çalışanların fikirlerini

toplayıp, onları değerlendiren ve başarılı olma ihtimali yüksek görülen fikirlerin hayata

geçirilmesi için gerekli faaliyetleri organize eden bir bölümün varlığı; yeni ürün, hizmet

veya süreç oluşturma faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesini sağlayabilir. Eureko

Sigorta’nın oluşturmuş olduğu “Cin Fikir Platformu” bu konuya örnek teşkil edebilir.

2007 yılında hayata geçirilmiş olan Cin Fikir Platformu, çalışanların yaratıcı önerilerini

paylaştıkları bir mecradır. Bu öneriler yeni bir ürün, sosyal sorumluluk projesi ya da iş

süreçleriyle ilgili olabilmektedir. Cin Fikir Platformu’nda paylaşılan öneriler, Cin Fikir

Komitesi tarafından değerlendirilerek proje fikri, hızlı kazanım veya ön çalışma

gerektiren öneriler olarak sınıflandırılmaktadır. Bugüne kadar birçok yaratıcı ürün ve

projenin kaynağı olan Cin Fikir Platformu’nda 2007’den beri paylaşılan fikirlerin sayısı

7.000’i aşmıştır. Bankamatikten poliçe satışı, Kaskometre ve Bilinçli Çalışan Hareketi,

platforma gelen önerilerle hayata geçirilen projeler arasında yer almaktadır.

92

Ayrıca, bir örgütün kaynaklarını nasıl daha verimli kullanabileceğinin yollarını

araması da yönetimsel yeniliğin kapsamına girmektedir. Bu konuda, Cin Fikir Platformu

tarafından doğan Bilinçli Çalışan Hareketi projesi örnek olarak verilebilir. Bu proje,

91A.e., s. 196. 92Eureko Sigorta, 2010 yılı Faaliyet Raporu, (Çevrimiçi) http://www.eurekosigorta.com.tr/docs/eureko_2010_faaliyet_raporu.pdf, 2 Ekim 2011, s. 28.

http://www.eurekosigorta.com.tr/docs/eureko_2010_faaliyet_raporu.pdf�

34

doğal kaynakların bilinçli kullanımı ilkesi çerçevesinde şirketin kâğıt, elektrik ve su

tüketimini azaltmaya yönelik ödüllü bir kurumsal sosyal sorumluluk projesidir.93

1.4. YENİLİK SÜRECİ

“Her iş bir süreçtir” ve tabi ki yenilik de bir süreçtir.94

Tornatzky v.d. yeniliği, birçok farklı karar ve davranışın zaman içinde yavaşça

yayıldığı bir süreç olarak tanımlamakta ve ayrıca yenilik yapmak için birçok farklı

düzeydeki sosyal birimin (bireyler, gruplar, örgütler) bir araya gelmesi gerektiğini

vurgulamaktadır.

Yenilik süreci, bir

ihtiyacın ortaya çıkması ile o ihtiyaç için çözüm yolları aramakla başlar. Konu üzerinde

öncelikle fikirler üretilir ve eleme yapılarak üretilen fikirler arasından en uygun olanları

seçilir. Daha sonra fikirler geliştirilir, geliştirilen fikirlerin hayata geçirilmesi için

çalışmalar yapılır ve stratejiler belirlenerek yeni ürün ve hizmet ticarileştirilir ve değer

yaratmak üzere piyasaya sunulur. Yenilik yayılırken ürün hakkındaki tepkiler toplanarak

ürünün geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için çalışmalar devam eder.

95 Forrest’a göre, “yenilik süreci hakkında kapsamlı bir bilgi olmadan

yenilik sürecinin hem yönetilmesi hem de süreci kapsayan stratejilerin uygulanması

yöneticiler için zordur.”96

93 A.y.

Bu ifadeden, hem yöneticilerin hem de süreçte yer alan tüm

çalışanların üstlendikleri roller hakkında yeterli derecede bilgiye sahip olmaları gerektiği

anlaşılmaktadır. Çünkü yeni bir ürünün başarılı olmasında yöneticinin süreç

yönetiminde iyi bir performansa sahip olması kadar çalışanların da işlerini titizlikle

yapmaları önem arz etmektedir. Yenilik sürecinin iyi yönetilmesi bir ekip başarısıdır.

94 Peter Merrill, Innovation Generation:Creating an Innovation Process and an Innovation Culture, Ed. William A. Tony, USA, ASQ Quality Press Publications, 2008, (Çevrimiçi) http://books.google.com, 2 Mayıs 2011, s. 7. 95 Louis G. Tornatzky, J.D. Eveland, Myles G. Boylan, William A. Hetzner, Elmina C. Johnson, David Roitman ve Janet Schneider, The Process of Technological Innovation: Reviewing theLiterature, National Science Foundation, Washington, D.C., Mayıs 1983, (Çevrimiçi) http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED233697.pdf., 10 Mayıs 2011, s. 17. 96 Janet E. Forrest, “Models of the Process of Technological Innovation”, Technology Analysis & Strategic Management, C:III, No:4, Aralık 1991, s. 439.


http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED233697.pdf�

35

1.4.1. Yenilik Süreci Modelleri Burns ve Stalker’a göre, “bir bireyin veya örgütün çevresi çok sık değişmektedir.

Bu nedenle bireyler ve kuruluşlar hayatta kalma yeteneklerini aynı derecede muhafaza

etmek için kendi yaşam tarzlarını değiştirmek zorunda kalabilirler.”97 Birkinshaw,

Hamel ve Mol’a göre, “yenilik yönetimi, bir örgüte değişikliklerin getirilmesini

gerektirmekte ve örgütsel değişimin belirli bir şeklini temsil etmektedir.”98 Hargrave ve

Van de Ven’e göre, yenilik yönetimi daha geniş bir anlamda; “değişimin yenilik

yönünde veya geçmişte benzeri görülmemiş bir şekilde olduğu, örgütün yönetim

faaliyetlerinin biçim, kalite veya durumunda zaman içerisinde meydana gelen bir

farklılık” olarak tanımlanabilir.99

Lewin, başarılı bir değişimin üç aşaması olduğunu belirtmiştir. Bu modelin

aşamaları: Çözünme (Unfreezing), Harekete geçme (Moving)

Bu ifadelerden de anlaşılacağı üzere yenilik, öncelikle

değişimi kabul etmek ve değişen dünyaya uyum sağlayabilmek için örgütlerin iş yapış

şekillerini veya ürün ve hizmetlerini farklılaştırmalarıyla mümkün olabilmektedir.

Özetle, yenilik sürecinin “değişim” ile başladığı söylenebilir. Bu takdirde, öncelikle

Lewin’in üç aşamalı değişim modelinden bahsedilmektedir.

ve [Yeniden]

donma([Re]freezing)’dır.100

Schein, bu üç aşamalı değişim sürecini bir tabloda özetlemiştir. Tablo 1.4’te bu

aşamalar yer almaktadır.

97 Burns ve Stalker,a.g.e., s. 21. 98 Julian Birkinshaw, Gary Hamel ve Michael J. Mol, “Management Innovation”, Academy of Management Review, C: XXXIII, No:4, Ekim 2008, s. 826. 99 Timothy J. Hargrave ve Andrew H. Van de Ven, “A Collective Action Model of Institutional Innovation”, Academy of Management Review, C:XXXI, No:4, 2006, s. 866. Schein, “moving” (harekete geçme) kavramı yerine, Lewin’den farklı olarak “changing” (değişme) kavramını kullanmıştır. Kurt Lewin’in Field Theory in Social Science adlı kitabında bu kavram “freezing” (donma), Edgar Schein’in makalelerinde ise “refreezing” (yeniden donma) şeklinde kullanılmıştır. “Donma” sözcüğü, örgütte değişim gerçekleştikten sonra bu değişimin benimsenmesi anlamındadır. “Yeniden donma” ile tabir edilmesi ise şu şekilde değerlendirilebilir: Mevcut durum “donma” hali olarak kabul edilerek, mevcut durumun değişmeye başlaması “çözünme”, değişim için “harekete geçme” ve değişen durumun kabul edilmesi ise “yeniden donma” olarak tabir edilmiştir. 100 Kurt Lewin, Field Theory in Social Science, Ed. Dorwin Cartwright, USA, Newyork, Harper & Row Publishers Incorporated, 1951, s. 228.

36

Tablo 1.4. Değişim Sürecinin Aşamaları

1. Aşama Çözünme (Unfreezing): Değişimi teşvik edici bir ortam yaratma - Onaylamama - Kaygı ve suç ortamı yaratma - Öğrenilen kaygının üstesinden gelmek için psikolojik güvenlik

ortamının yaratılması 2. Aşama Değişme (Changing) [Harekete Geçme (Moving)]:

Yeni kavramlar, anlamlar, standartlar öğrenme - Rol modelleri tanımlama ve taklit etme - Çözümleri tarama ve deneme-yanılma yöntemi ile öğrenme

3. Aşama (Yeniden) Donma ([Re]freezing): Yeni kavram, anlam ve standartları içselleştirme

- Kişinin (yenilikleri) benliğine dahil etmesi - Devam etmekte olan ilişkilere ve gruplara (yenilikleri) dahil etme

Kaynak: Edgar H. Schein, “Models and Tools for Stability and Change in Human Systems”, Reflections, C:IV, No:2, 2002, s. 36’daki tablodan uyarlanmıştır.

“Çözünme aşamasında mevcut sistem, istikrarlı bir dengeden kararsız bir

dengeye dönüşmektedir. Bu dönüşüm; sorunlar, tuzaklar ve mevcut sistemdeki

zayıflıklar hakkında kullanıcılar arasında farkındalık yaratılmasını sağlamakta (içsel

çözünme) ve/veya bir ya da daha fazla alternatif yeni sistemin olası fırsatları, menfaatleri

ve güçlü yönleri hakkında farkındalık yaratmaktadır (dışsal çözünme). Bu aşamada,

öğrenilebilecek yeni bir şeyleri öğrenmeden önce, bilinenleri askıya almaya

odaklanılmaktadır. Başarılı çözünme, mevcut istikrarlı denge durumunda meydana

gelecek bir değişimle sonuçlanmalıdır.”101

101 Shailendra Palvia ve Norman L. Chervany, “Effect of Environmental and Process Variables on DSS Implementation Success: Evidence From an Experimental Investigation for the Moving Stage of Change (Lewin-Schein Model)”, System Sciences, C:III, 1989, s. 813.

Bu aşamada çalışanlar, eski tutum ve

davranışlarını yönetim tarafından istenen şekilde değiştirmeleri için cesaretlendirilir.

Yöneticiler, çalışanların şimdiki tutum ve davranışlarının uygunluğunu ve faydalılığını

onaylamayarak, süreci çözmeye başlarlar. Diğer bir deyişle, çalışanlar yaptıkları işten

hoşnutsuzluk duyarak, iş yapış yöntemlerini istenilen doğrultuda değiştirmeye kanalize

37

olurlar.102 Kıyaslama (benchmarking), bir örgütte çözünme için kullanılacak bir başka

yöntemdir.103 Kıyaslama, bir işletmenin performansını diğer işletmelerle karşılaştırarak,

en başarılı olanların başarıya nasıl ulaştıklarını öğrendikleri kapsamlı bir süreçtir.104

Schein’e göre, “çözünme aşaması, öğrenme için motivasyon yaratır ancak, öğrenmenin

doğrultusunu kontrol etme veya öngörmesi gerekmemektedir.”105 “Harekete geçme

aşaması, mevcuttan yeni sisteme dönüşümü ve yeni sistemin fiili olarak ilerlemesini

gerektirmektedir. Bu aşamada kararsız dengedeki mevcut sistem, kararsız dengedeki

yeni sisteme dönüşmektedir. Bu dönüşüm, çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilmektedir. Bu

aşamada hem mevcut hem de yeni sistemde odak noktası, kullanıcıların mevcut sisteme

“elveda”, yeni sisteme “hoş geldin” demeye çalışmalarıdır. Harekete geçme aşaması,

bireylerin ve grupların yeni bilgiye (yeni davranış modelleri, tutumlar, görev nitelikleri,

ilişkiler ve prosedürler gibi) maruz kalmalarına odaklanmaktadır. Yeniden donma

aşaması ise; yeni sistemin kabulünü ve kullanımını gerektirmektedir. Bu aşama, yeni

sistemi kararsız dengeden istikrarlı denge konumuna dönüştürür. Burada odak, açık bir

şekilde yeni sistem üzerinedir.”106 Schein’e göre, “bir kişi veya grubun kazanmış olduğu

ve günlük davranışta ifade edilmeye başlanan bir dizi yeni bilgi yetisi ve tutumlar

yeniden donma aşamasında yerleşmektedir.”107 Bu aşamada, yeni durumun istikrarı için

teşvike ve yeni davranışı sürekli desteklemeye odaklanılmaktadır.”108 “Destekleme,

maaşların yükseltilmesi, teşvik primi verilmesi, terfi ve daha fazla sorumluluk verme

şeklinde olabilir.”109

102 Angelo Kinicki ve Robert Kreitner, Organizational Behavior: Key Concepts, Skills & Best Practices, China, McGraw-Hill, 2008, s. 402. 103 A.y. 104 Charles Goldwasser, “Benchmarking: People Make the Process”, Management Review, Haziran 1995, C:LXXXIV, No:6, s. 40. 105 Edgar H. Schein, “Kurt Lewin’s Change Theory in the Field and in the Classroom: Notes Toward a Model of Managed Learning ”, Reflections, C:I, No:1, 1999, s. 62. 106 Palvia ve Chervany, a.y. 107 Edgar H. Schein, “Models and Tools for Stability and Change in Human Systems”, Reflections, C:IV, No:2, 2002, s. 39. 108 Palvia ve Chervany, a.y. 109 Dale E. Zandve Richard E. Sorensen, “Theory of Change and the Effective Use of Management Science”, Administrative Science Quarterly, C:XX, No:4, Aralık 1975, s. 536.

38

Johnson ve Rice, yeniliklerin örgüt tarafından benimsenmesi için beş aşamalı bir

süreç olduğundan bahsetmektedir. Bu aşamalar, Tablo 1.5’te gösterilmektedir:

Tablo 1.5. Beş Aşamalı Yenilik Süreci

1. Gündem Belirleme 2. Eşleştirme 3. Yeniden Tanımlama 4. Yapılandırma 5. Birbirine Bağlama

Kaynak: Bonnie McDaniel Johnson ve Ronald E. Rice, Managing Organizational Innovation: The Evolution from Word Processing to Office Information Systems, USA, New York, Colombia University Press, 1987, s. 42-43’ten uyarlanmıştır.

“Gündem belirleme aşamasında, ilgili örgüt üyeleri tarafından bir fikrin veya

problemin ortak bir tanımı yapılır. Bu problem performans eksikliği ile ilgili olmayabilir

ancak problemin çözümü için hissedilen bir ihtiyaç yenilikçi olmasıdır. Eşleştirme

aşamasında, gündemdeki genel problem ve mümkün bir(takım) çözüm(ler) bir araya

getirilir. İlk yenilikçiler tepe yönetimden olabilir veya birtakım eşleştirmeler için tepe

yönetimin desteği gerekebilir. Yenilik nitelikleri ilk olarak bu aşamada tanımlanır.

Yeniden tanımlama aşamasında ise; yeniliğin nitelikleri gündemdeki problemlere göre

tanımlanır. Bununla birlikte, problemler ve hatta gündem bile değişmiş olabilir. Çeşitli

yenilikler ve problem bu aşamada daha derin bir şekilde anlaşılır, üyelerin algılayışları

değişebilir ve daha önemli problem ortaya çıkabilir. Yapılandırma aşamasında yenilik,

örgüt yapısı bünyesinde kurulur ve sıklıkla; direnç, uzlaşma, pazarlık, akran baskısı ve

çatışma gibi durumlar oluşabilir. Kişilerarası iletişim ise; yeniliğin örgütün sosyal

sistemine baştanbaşa yayılmasına olanak sağlar. Birbirine bağlama aşamasında ise;

yenilik artık örgütün rutinleşmiş bir unsuru haline gelmiş, uygulama, prosedürler, bütçe

ve davranışlarla bütünleşmiştir. Örgüt, bu aşamada geniş bir şekilde yeniliğin etkilerine

ve sonuçlarına yanıt vermeli, bu etki ve sonuçları çözümlemelidir.”110

110 Bonnie McDaniel Johnson ve Ronald E. Rice, Managing Organizational Innovation: The Evolution from Word Processing to Office Information Systems, USA, New York, Colombia University Press, 1987, s. 42-43.

39

Johnson ve Rice, yenilik ve uygulama arasında net bir ayrım olduğuna dair

mutabakat olmadığını belirtmiştir. Yenilik, değişim kararı; uygulama ise, bu değişimi

etkileyecek gerekli işlemler olarak tanımlanabilir.111 Nutt’un tanımına göre,“uygulama;

birtakım aşamaların, planlanmış değişim süreçlerinde sorumlu örgütsel birimler

tarafından gerekli değişiklikleri düzenlemek için uyumlu bir şekilde yürütülmesidir.”112

Yenilik genellikle benimseme sürecine ve bu kararı kolaylaştıran değişkenlere

odaklanırken, uygulama ise; sistem yönetimi, bürokratik süreçler, örgütsel gelişme,

kullanıcı direnci, çatışma ve pazarlık gibi konulara odaklanır. Uygulama esasen,

yeniliklerin düzenlenmesi ile ilgili işletme faaliyeti ve yönetimsel detayları

vurgulamaktadır.113

Tablo 1.6. Kolb ve Frohman’ın Uygulama Modeli

Kolb ve Frohman’ın 1970’te geliştirdiği uygulama modeli Tablo

1.6’da gösterilmektedir.

1. Keşfetme (ihtiyaçları belirleme, giriş noktası bulma) 2. Giriş (amaçları belirleme, güven, ihtiyacı hissetme) 3. Tanılama (kaynakları ve verileri tanımlama) 4. Planlama (işletme faaliyetiyle ilgili hedefleri, alternatif çözümleri ve uygulama planını belirlemek) 5. Eylem (uygulama ve uyarlama) 6. Değerlendirme (Hedeflere tatminkâr bir düzeyde ulaşılması, sonlandırma için mutabakata varma) 7. Sonlandırma (yeni davranış modellerinin belirlenmesi ve kullanıcıların rollerini üstlenmesi)

Kaynak: Bonnie McDaniel Johnson ve Ronald E. Rice, Managing Organizational Innovation: The Evolution from Word Processing to Office Information Systems, USA, New York, Colombia University Press, 1987, s. 44’ten uyarlanmıştır.

111A.e., s. 43. 112Paul C.Nutt, “Tactics of Implementation”, Academy of Management Journal, C:XXIX, No:2,1986, s. 230. 113 Johnson ve Rice, a.y.

40

Chan ve Swatman’ın çalışmasında, Lewin’in “değişim modeli” ile Kolb ve

Frohman’ın “uygulama modeli”nin kavramsal olarak birbirini tamamladığı

görülmektedir.114

Tablo 1.7. Değişim ve Uygulama Modellerinin Bileşimi

Bu iki model, Tablo 1.7’de gösterilmektedir.

Lewin’in Değişim Modeli Kolb-Frohman’ın Uygulama Modeli

Çözünme Keşfetme Giriş Tanılama

Harekete Geçme Planlama Eylem Değerlendirme

Yeniden Donma Sonlandırma

Kaynak: Caroline Chan ve Paula M. C. Swatman, “EDI Implementation: A Broader Perspective”, 11th International Conference on Electronic Commerce, Slovenia, Bled, 8-10 Haziran 1998, s. 97’deki tablodan uyarlanmıştır.

Tidd ve Bessant, yenilik sürecinin merkezinin bilgi olduğunu ve rekabetçi bir

çevrede bilgiyi rakiplerden mümkün olduğu kadar erken elde etmenin gerekliliğini

vurgulamıştır. Ayrıca, yenilik yönetiminde asıl sorunun; teknolojik ar-ge, pazar

araştırması, rakip analizi, yeni eğilimlerin takip edilmesi ve benzeri çalışmalar yoluyla

bilgiyi erken elde etmek için yatırım yapmak olduğunu belirtmiştir.115

Hauschildt’e göre fikir üretilmesi ile başlayan yenilik süreci, başarılı ve

sürdürülebilir kullanım ile sonlanmakta ve yedi aşamadan oluşmaktadır.

116

114 Caroline Chan ve Paula M. C. Swatman, “EDI Implementation: A Broader Perspective”,11th International Conference on Electronic Commerce, Slovenia, Bled, 8-10 Haziran 1998, s. 97. 115 Joe Tidd ve John Bessant, Managing Innovation: Integrating Technological, Market and Organizational Change, 4. bs, England, John Wiley & Sons LTD, 2009, s. 312.

Bu aşamalar,

Şekil 1.3’te gösterilmektedir.

116 Hauschildt, J., Innovationsmanagement, Vahlen, München, 1993, s. 18 içinde Ragna Seidler-de Alwis, Evi Hartmann ve Hans Georg Gemünden, “The Role of Tacit Knowledge in Innovation Management”, 20th Annual IMP Conference in Copenhagen, 2-4 Eylül 2004, (Çevrimiçi) http://www.impgroup.org/uploads/papers/4585.pdf, 5 Mayıs 2011, s. 11.

http://www.impgroup.org/uploads/papers/4585.pdf�

41

Şekil 1.3. Hauschildt’in Yenilik Süreci

Kaynak: Hauschildt, J., Innovationsmanagement, Vahlen, München, 1993, s. 18 içindeRagna Seidler-de Alwis, Evi Hartmann ve Hans Georg Gemünden, “The Role of Tacit Knowledge in Innovation Management”, 20th Annual IMP Conference in Copenhagen, 2-4 Eylül 2004, (Çevrimiçi) http://www.impgroup.org/uploads/papers/4585.pdf, 5 Mayıs 2011, s. 11’den uyarlanmıştır.

Leonard ve Sensiper ise yenilik sürecini altı aşamadan oluşan bir huni olarak

değerlendirmiştir. (Bkz. Şekil 1.4)

Şekil 1.4. Yenilik Hunisi: Artan Döngüler

Birbirinden Uzaklaşma

Farklı Birbirine Yaklaşma Düşünme

Birbirine Yaklaşan Vazgeçme Satış Düşünme veya veya Satış Sonrası Test etme Benimseme Uygulama Hizmetler / Geliştirme Sürekli Geliştirme Fikir üretimi

Kaynak: Dorothy Leonard ve Sylvia Sensiper, “The Role of Tacit Knowledge in Group Innovation”, California Management Review, C:XL, No:3, 1998, s. 117’deki şekilden uyarlanmıştır.

“Yenilik süreci; araştırma ve seçmenin, inceleme ve sentezin bir uyumu, başka

bir deyişle “birbirine yaklaşan düşünmenin”“farklı düşünmeyi” takip ettiği bir döngüdür.

Yenilik süreci aşamalarının doğrultusu genellikle; fikir üretimi ve akabinde geliştirme,

Fikir Keşif Araştırma Geliştirme İcat Sunuş

Sürdürülebilir Kullanım


42

daha sonra benimseme ve test etme, son olarak da uygulama veya satış sonrası hizmetler

şeklindedir.”117

Tablo 1.8. Normatif Yeni Hizmet Geliştirme Modeli

(Bkz. Şekil 1.4)

Bowers’ın hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmelere (bankalar, sigortalar

ve hastaneler) uyguladığı çalışmasında, Booz-Allen’in 1982’de geliştirdiği Yeni Ürün

Geliştirme Modeli’nden uyarladığı Yeni Hizmet Geliştirme Modeli, Tablo 1.8’de yer

almaktadır.

1. İşletme Stratejisi Geliştirme (İşletme için uzun vadeli bir yön belirleme)

2. Yeni Bir Hizmet Stratejisi Geliştirme (Geliştirilecek yeni ürün çeşitlerinin ana hatlarını belirten bir plan)

3. Fikir Üretimi (Yeni hizmet fikirlerini teşvik etmek için resmi bir süreç)

4. Fikir Geliştirme ve Değerlendirme (Yeni hizmet fikirlerini eleme ve genişletme)

5. İş Analizi (Yeni hizmetin uygulanabilirliğini ve kârlılığını belirlemek)

6. Hizmet Geliştirme ve Değerlendirme (Yeni hizmetin performansı için standartların saptanması)

7. Pazar Testi (Pazarlama karması değişkenleri ve hizmetin kendisinin test edilmesi)

8. Ticarileştirme (Kamuoyuna sunum)

Kaynak: Michael R. Bowers, “The New Service Development Process: Suggestions for Improvement”, The Strategy of Managing Innovation and Technology, Ed. Murray R. Millson ve David Wilemon, USA, New Jersey, Upper Saddle River, Pearson Prentice Hall, 2008, s. 480’den uyarlanmıştır.

Tablo 1.8’den yeni hizmet geliştirme sürecinde sekiz aşama olduğu

görülmektedir. Ancak Bowers’ın araştırmasına göre, hizmet işletmeleri bu sürecin

yönetiminde eksik iş yapmaktadır. Bowers, bu modelde hizmet işletmeleri için üç

117 Dorothy Leonardve Sylvia Sensiper, “The Role of Tacit Knowledge in Group Innovation”, California Management Review, C:XL, No:3, 1998, s. 116.

43

aşamanın öneminden bahsetmektedir. Bunlar: “fikir üretimi”, “fikir geliştirme ve

değerlendirme” ile “pazar testi” aşamalarıdır.118

Şekil 1.5. Desouza v.d.’nin Yenilik Süreci

Kaynak:, Kevin C. Desouza, Caroline Dombrowski, Yukika Awazu, Peter Baloh, Sridhar Papagari, Sanjeev Jha ve Jeffrey Y. Kim, “Crafting Organizational Innovation Process”, Innovation: Management, Policy & Practice, C:XI, No:1, 2009, s. 10’dan uyarlanmıştır.

“Yenilik, işletme stratejisinin önemli bir unsurudur ancak yenilik sürecinin

yönetilmesi zor olarak görülebilir. İşletmenin, yenilik çevresinde örgütsel girişimleri

planlamak veya yenilikçiliği desteklemek için yenilik sürecini iyice kavraması

gerekmektedir. Desouza v.d.’nin araştırmasına göre az sayıda örgüt yenilik sürecini

118 Michael R. Bowers, “The New Service Development Process: Suggestions for Improvement”,The Strategy of Managing Innovation and Technology, Ed. Murray R. Millson ve David Wilemon, USA, New Jersey, Upper Saddle River, Pearson Prentice Hall, 2008, s. 480.

Fikir Üretimi ve

Fikir Hareketliliği

Fikir Savunuculuğu

ve Fikir Eleme

DenemeTicarileştirme

Yayılmave

Uygulama

44

açıkça tanımlamaktadır.”119

“Desouza v.d.’nin yenilik sürecindeki aşamalar,

Desouza v.d.’ye göre bir örgütün yenilik süreci Şekil 1.5’te

gösterilen aşamalardan oluşmaktadır.

∗ döngüsel olarak birbiriyle

bağlantılıdır. Bir örgüt her bir aşamayı kendi yürütebileceği gibi dış kaynak kullanabilir

veya dışsal birimlerle (müşteriler, iş ortakları vb.) birlikte yürütmeyi tercih edebilir.

Örgüt içerisinde veya dışarısında üretilen bir fikir, işletmede veya pazarda tamamen

benimsenene kadar bir dizi aşamadan geçmektedir. Bir fikrin, tam olarak uygulanması

ve kabul edilmesi için yenilik sürecindeki bu önemli ve ayrıntılı aşamalardan geçmesi

gerekmektedir. Elbette ki tüm fikirler yenilik sürecindeki tüm aşamaları

tamamlayamayacaktır ama yeni uygulamaların yolunu açan, işletmeyle bütünleştirilmiş

veya pazara sunulmak için ticarileştirilmiş tüm ürün ve hizmet fikirleri bu aşamalardan

geçmektedir.”120

Tablo 1.9. Desouza v.d. ile Vermeulen ve Dankbaar’ın Yenilik Süreçleri

Desouza v.d.’nin Yenilik Süreci Vermeulen ve Dankbaar’ın Yenilik Süreci

• Fikir Üretimi ve Fikir Hareketliliği

• Fikir Savunuculuğu ve Fikir Eleme

• Deneme

• Ticarileştirme

• Yayılma ve Uygulama

• Fikir

• Ürün Tanımlama

• Ürün Yapımı

• Uygulama

Kaynak: Kevin C. Desouza, Caroline Dombrowski, Yukika Awazu, Peter Baloh, Sridhar Papagari, Sanjeev Jha ve Jeffrey Y. Kim, “Crafting Organizational Innovation Process”, Innovation: Management, Policy & Practice, C:XI, No:1, 2009, s. 10; Patrick Vermeulen ve Ben Dankbaar, “The Organisation of Product Innovation in the Financial Sector”, The Service Industrial Journal, C:XXII, No:3, 2002, s. 89’daki bilgilerden uyarlamıştır.

119 Kevin C.Desouza, Caroline Dombrowski, Yukika Awazu, Peter Baloh, Sridhar Papagari, Sanjeev Jha ve Jeffrey Y. Kim, “Crafting Organizational Innovation Process”, Innovation: Management, Policy & Practice, C:XI, No:1, 2009, s. 6. ∗ Bkz. Şekil 1.5. 120 A.e., s. 10.

45

Tablo 1.9’dan görüleceği üzere, Desouza v.d., fikir aşamasını ayrıntılı olarak

incelerken;Vermeulen ve Dankbaar ise, tek aşamada ele almıştır. İki aşama birbirine

benzemekte ancak Vermeulen ve Dankbaar, yenilik sürecini Desouza v.d.’ye göre daha

yalın bir şekilde ifade etmiştir.

Vermeulen ve Dankbaar; çoğu işletmenin yenilik sürecinin dört aşamadan

oluştuğunu belirtmektedir. Aşamaların her biri çeşitli faaliyetlerden oluşmaktadır.

Finansal şirketlerde en çok dikkat edilen faaliyetler; bilgi sistemlerinin tasarımı,

fikirlerin oluşturulması ve elenmesi, doğru bir ürün tanımlanması, yönetimin kendi

kararına dayanacak net bir kavram geliştirilmesi ve ürünün satışı için yapılan

hazırlıklardır. Vermeulen ve Dankbaar’a göre fikirler, farklı kanallardan toplandıktan

sonra yeni tasarlanacak ürünün özellikleri dikkate alınarak elenmekte, uygun olanlar

seçilmekte ve seçilen yeni ürün fikirleri yönetim tarafından ya kabul edilmekte ya da

reddedilmektedir. Ürün tanımlama aşamasında, yenilik faaliyetlerinden sorumlu ekip

ürünün özelliklerini belirlemektedir. Ürünün özellikleri belirlendikten sonra iki ayrı akış

başlamaktadır. Bunlar, otomasyon/yönetim ve pazarlama/iletişim akışlarıdır. Ürün

yapımı aşamasında, bilgi teknolojileri (BT) bölümü yeni ürün için yönetimsel sistemleri

hazırlar. Ancak burada pazarlama bölümü personeli ile bilgi teknolojileri personeli

arasında anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Pazarlama bölümü personeli ürünün bilgi

teknolojisi gereksinimlerini yeterince bilmeden ürünü BT personeline tanımlamakta,

dolayısıyla BT personeli de ürün içeriğini yeterince bilmeme eksikliği duymaktadır.

Sonuç olarak, ürün içeriğine uygun bir BT sistemi kurulması için bu aşamanın birçok

kez tekrarlanması gerekebilmektedir. Ancak bu tekrarlamalar, yenilik sürecini

yavaşlatmakta ve hem insan kaynaklarının hem de teknik kaynakların birçok kez

kullanılmasına sebep olmaktadır. Bu aşamada ayrıca ürün test edilmekte ve eksiklikler

tespit edilerek ürün geliştirilmektedir. Daha sonra, yeni ürün için pazarlama/iletişim

akışı gerçekleştirilmektedir. Burada, söz konusu ürün için reklam kampanyası ve diğer

tanıtım faaliyetleri hazırlanmaktadır. Uygulama aşamasında ise, ürünün dağıtım

46

kanallarını girişi gerçekleşmekte, personel, aracılar ve şube müdürlüklerine özel

eğitimler verilmektedir.121

1.4.2. Yenilik Sürecinin Aşamaları

Örgütlerin çoğu yenilikçiliği teşvik eder ve yenilikçiliğin gerekliliğinden söz eder

ama yenilik süreçlerini açıkça belirtmezler. Başarılı bir yenilik programının ilk işareti,

örgütte tanımlanmış bir yenilik sürecinin varlığıdır. Yenilik çevresinde ortak bir dil

yaratma ve tanımlama faaliyeti, örgütte değer yaratılmasını ve yenilik sürecinin ciddi bir

şekilde değerlendirilmesini teşvik eder.122

1.4.2.1. Fikir

Bu aşamanın “fikir üretimi” ya da “fikir seçimi” olarak isimlendirilmeyişinin

sebebi, fikirle ilgili tüm alt başlıkları bir araya toplama gereksinimi duyulmasındandır.

Bu aşama, öncelikle değişimin kabul edilmesi ve mevcut durum analiz edildikten sonra,

problemin belirlenerek eksikliği hissedilen bir konuda fikir üretilmesi, fikir eleme ve

seçme ile fikir değerlendirmeyi kapsamaktadır. Yenilikçi ve yararlı fikirlerin üretilmesi

daha önce de bahsedildiği üzere yaratıcılık ile ilgilidir. Şekil 1.4’te gösterilen “Yenilik

Hunisi” modelinde birbirine yaklaşan ve aykırı düşünme kavramları yer almaktaydı.

“Birbirine yaklaşan düşünme (convergent thinking), açık bir şekilde tanımlanmış bir

soruya en iyi ve tek doğru cevabı verme yönündedir. Bu tür düşünme; hız, doğruluk,

mantık ve benzeri özelliklerin üzerinde durmakta ve bilinen, yeniden başvurulan

teknikler ile biriken bilgiye odaklanmaktadır. Bundan ötürü, hazır bir cevap gerektiren

durumlarda en etkili stratejidir. Ayrıca bu düşünme tarzında cevaplar ya doğru ya da

yanlıştır ve ana sonuç artan bilginin üretilmesidir. Farklı düşünme (divergent thinking),

birbirine yaklaşan düşünce tarzının aksine, mevcut bilgiden çeşitli cevaplar üretir.

Birbirinden uzak kavramlar arasında bağlantı kurarak, beklenmeyen bileşimler

oluşturulmasını gerektirir. Bu düşünme tarzında, önceden var olmayan, sıklıkla özgün,

121 Vermeulen ve Dankbaar, a.g.m., s. 89-92. 122 Desouza v.d.,a.g.m.,s. 10.

47

alışılmadık ve şaşırtıcı fikirler üretilmektedir.”123 Woodman, Sawyer ve Griffin,

toplumsal açıdan faydalı ürün ve hizmetler üretebilmek için “farklı düşünmenin”

“birbirine yaklaşan düşünceyle” bir arada olması gerektiğini vurgulamıştır.124 Edward de

Bono’ya göre, farklı düşünme ve birbirine yaklaşan düşünme, özellikle değişen kavram

ve algılarla ilgili olan yanal düşüncenin iki alt unsurudur.125

Andriopoulos, yaratıcı örgütlerin “geniş açıdan düşünme (outside of box

thinking)” ile geleneksel bilgelikleri arasında dengeyi sağlamak zorunda olduklarını ve

bu dengeyi sağlayamayan işletmelerin risk almaktan kaçındıklarını, risk almayan

işletmelerin yenilik yapamayacağını, dolayısıyla işletmenin ticari gerçekliğinin tehlikeye

girebileceğini belirtmiştir.

126

“Fikir üretimi ve değerlendirilmesi olarak tabir edilen yaratıcılık, yenilik

sürecinin olmazsa olmazıdır ve bu yeni fikirlerin yenilik sürecine dahil edilmesi

gerekmektedir.”

127

123 Arthur Cropley, “In Praise of Convergent Thinking”, Creativity Research Journal, C:XVIII, No:2006, s. 391-392. 124 Richard W. Woodman, John E. Sawyer ve Ricky W. Griffin, “Toward a Theory of Organizational Creativity”, Academy of Management Review, C:XVIII, No:2, 1993, s. 299. 125 Edward de Bono, Serious Creativity: Using the Power of Lateral Thinkingto Create New Ideas, Great Britain, London, Harper Collins Publishers, 1995, s. 55. 126 Constantine Andriopoulos, “Six Paradoxes in Managing Creativity: An Embracing Art, Long Range Planning, C:XXXVI, No:4, 2003, s. 384-385. 127 Viorica Manolache ve Mihaela Băsu, “Creativity is the Future”, Metalurgia International, C:XV, No:4, 2010, s. 35.

“Fikir üretimi, yeni ürün fikirleri için sistematik bir arayıştır. Bu

yenilikçi fikirler işletme içi (yöneticiler, mühendisler, üretim bölümü personeli, satış

personeli, vb. çalışanlar) veya işletme dışından (müşteriler, rakipler, aracılar vb.)

kaynaklanabilir. İşletme içi fikir kaynağına, bazı şirketlerin kurum içi girişimcilik

programları uygulayarak çalışanların fikir üretmelerini teşvik etmesi örnek gösterilebilir.

İyi ürün fikirleri çalışanlardan gelebileceği gibi, müşterileri izleme ve dinleme yoluyla

da elde edilebilir. İşletme, müşterilerin soruları ve şikâyetlerini analiz ederek, bu

sorunları daha iyi şekilde çözebilecek yeni ürünler geliştirebilir ayrıca müşterilerle odak

48

gruplar veya anket çalışmaları yapılarak onların istek ve ihtiyaçları öğrenilebilir.”128

Desouza v.d., “başarı olasılığının arttırılabilmesi için bir örgütte hem fikir

savunucuları hem de fikir eleyicilerinin bir arada olması gerektiğini” belirtmiştir.

Böylece müşteriler yeni fikirlerin ilham kaynağını oluşturduklarından işletme dışı fikir

kaynağına örnek olarak verilebilir.

129

Vermeulen’e göre, “çoğu sigorta şirketi ve banka, fikir toplamak için sistematik

bir çaba sarf etmemektedir. Çünkü yeni ürün fikirleri hemen hemen örgütün her yerinde

ortaya çıkabilmektedir. Yönetim ekibi, bu fikirleri eleyip onayladıktan sonra yenilik

faaliyetlerinden sorumluekip, seçilen fikri yeni bir ürüne dönüştürmek için geliştirir.

Fikir geliştirme sürecinden sonraki aşamada ise ürün özellikleri belirlenir.”

Çünkü fikir üreticileri, fikrin neden gerekli olduğunu açıklarken, üretilen birçok fikir de

amaca uygun olmayabilir. Dolayısıyla bu fikirlerin içinden en uygunlarının seçilmesi

gerekmektedir. O yüzden fikir savunucuları ve eleyicileri dengeyi sağlamakta ve uygun

fikrin ortaya çıkması için zemin hazırlamaktadır.

130 Yeni

fikirler işletme içinden veya dışından gelebilir. İşletme dışından gelen fikirler için şu

örnek verilebilir: Türkiye’de bir internet sitesi∗

Ziraat Sigorta Teknik Genel Müdür Yardımcısı Erhan Bozkurt’a göre, sigorta

sektöründe yeni ürün geliştirilebilmesi için gerekli olan yenilikçi fikrin şirket içerisinden

aracılığıyla yeni ürün ve hizmet fikirleri

arayan işletmeler, geniş bir kitleye çağrıda bulunmakta ve yenilikçi fikir aradıkları

konuyu belirterek, en iyi fikir sahibine ödül vermektedir. Böylelikle hem yaratıcı

düşünme teşvik edilmekte hem de işletme içinden gelemeyecek, farklı bakış açılarıyla

üretilen fikirler değerlendirilmiş olmaktadır. Bazı sigorta şirketleri ve diğer finansal

kuruluşlar da bu yöntemden yararlanmaktadır.

128 Philip Kotler ve Gary Armstrong, Principles of Marketing, 10. bs., USA, New Jersey, Upper Saddle River, Pearson Prentice Hall, 2004, s. 315-316. 129 Desouza v.d., a.g.m., s. 17. 130 Vermeulen, a.g.m., s. 46. ∗ (Çevrimiçi) http://www.acikinovasyon.com, 12 Kasım 2011.

http://www.acikinovasyon.com/�

49

ve üst yönetim kadrosu tarafından üretilebileceği düşünülmektedir. Bozkurt,

sigortacılıkta yenilikçi çalışmaların, deneyimli ve bilgi birikimi yüksek çalışanların bir

araya gelmesiyle kurulacak yeni bir örgütsel birim tarafından yürütülmesi gerektiğini

vurgulamaktadır. Çünkü çalışanların günlük rutin (operasyonel) faaliyetlerle meşgulken

yenilikçi fikir üretemeyeceklerini ve sigortacılıkta yenilikler üretebilmek için

düşünmeye büyük bir zaman ayrılması gerektiğinin altını çizmektedir.131

1.4.2.2. Deneme

“Fikirler elenme aşamasından geçtikten sonra, deneme ve prototip üretim

başlamaktadır. Fikir üreticileri veya savunucuları, prototipi yenilik sürecinin başlarında

üretmiş bile olsalar, fikrin belirlenen sorun için uygunluğu ile kavram ve üretim

zincirinin test edilmesi gerekmektedir. Bu aşamada fikrin amaca değer olduğu değil,

belirli bir zamanda belirli bir örgüte uygunluğu test edilmektedir. Deneme, fikrin,

savunucular ve eleyiciler tarafından tekrar değerlendirildiği bir aşamadır. Test edilen

fikirlerin belirli bir kapsam için uygunluğu değerlendirildikten sonra, fikirler ya bertaraf

edilir ya da yayılma ve uygulama aşamalarına geçiş yapılır. Deneme süreci, üst

yönetimin bir fikri veya yeniliği değerlendirebileceği veri, prototip veya fizibilite

çalışmaları ile sonuçlanır ve olası fikirler saptanır. Bu sürecin en önemli çıktıları,

fikirlerin gelecek için biriktirilmesi ve uygun fikirlerin ticarileştirilmesidir. Bu sürecin

bir diğer çıktısı ise, geliştirilmeye devam eden prototiplerdir. Prototiplerin

değerlendirilmesi, yeni fikirlerin ortaya çıkmasını sağlayabilir ve bu da yenilik sürecinde

yeni döngülerin başlamasını tetikleyebilir.”132

1.4.2.3. Ticarileştirme

“Bu aşamada bir fikrin potansiyel etkileri üzerine odaklanılmakta, geliştirilmiş

fikirler, hedef kitle için cazip hale getirilmektedir. Bu da içsel veya dışsal müşterilere bu

fikirleri sunmak için yöntemler seçmeyi gerektirmektedir. Ticarileştirme aşamasında, 131 Erhan Bozkurt, Ziraat Sigorta Teknik Genel Müdür Yardımcısı, Kişisel Görüşme, 2011. 132 Desouza v.d., a.g.m., s. 20.

50

bireyler veya bir grup tarafından geliştirilen fikirlerin nasıl ve ne zaman kullanılacağının

dışında, verileri veya prototipleri kullanarak maddi ya da görünür faydaların açığa

kavuşturulması gerekmektedir. Ticarileştirme, olası fikirlere iç veya dış pazar değeri

oluşturur ve ifade edilebilir ya da paylaşılabilir değer için tutarlı bir şekilde etkenler

yaratır. Bu aşamada dışsal müşteriler tamamen yeni veya mevcut ürün veya hizmetlerin

geliştirilmiş sürümleri hakkında bilgi edinme ihtiyacı hissedebilir”133

1.4.2.4. Yayılma ve Uygulama

, bunun için yeni

ürün ve hizmetleri tanıtıcı faaliyetler uygulanabilir. Ticarileştirme, özetle, yenilikçi

fikrin hayata geçirildiği aşamadır ve bu aşamada yeni ürün ve hizmetin fiyatlandırılması,

piyasada nasıl konumlandırılacağına dair pazarlama stratejilerinin oluşturulduğu

söylenebilir.

Van de Ven’e göre, “bir buluş veya yaratıcı fikir, uygulanmadan ya da

kurumsallaşmadan bir yenilik haline gelmez. Bir yeniliğin başarısı o fikrin kazandırdığı

değere, diğer bir deyişle paraya dönüşme derecesine ya da uygulanarak gerçeğe

dönüşmesine bağlıdır.”134 Bu yüzden uygulama, buluş veya yaratıcı fikirlerin hayata

geçirildiği ve bir “yenilik” haline geldiği aşamadır. Desouza v.d.’ye göre,“yayılma ve

uygulama aynı madalyonun iki yüzü gibidir. Yayılma (diffusion), bir yeniliği

benimseme ve satın alma süreci iken, uygulama aşaması ise; yapıların kurulması,

devamlılığın sağlanması ve kaynakları yeniliğe olanak verecek şekilde kullanma,

geliştirme ve fayda sağlama sürecidir.”135

133 A.e., s. 22. 134 Van de Ven, a.g.m., s. 604. 135 Desouza v.d., a.g.m., s. 25.

Vermeulen’e göre “uygulama, yeni ürünün

dağıtım kanallarına girişi ile çalışanlar ve aracılara yeni ürün hakkında bilgi verilmesini

gerektirmektedir.” Vermeulen’in çalışmasındaki “sigorta şirketleri ve bankalar, hizmet

geliştirme sürecine, ön büro personeli ve aracıları dahil ederken, müşterileri nadiren

dahil etmekteydi. Bu çalışmada, müşteri etkileşiminin düşük seviyede olduğu

gözlenmiştir. Pazarlama ve ürün geliştirme bölümleri, müşterilerin gerçekten bu

ürünlerle ilgilenip ilgilenmediğini bilmeden yeni ürünlerle ilgili görüşlerle sıklıkla

51

karşılaşmaktaydı. Müşteri etkileşimi eksikliğinin sık duyulan bir sebebi, müşterilerin

karmaşık finansal ürünleri anlama yeteneği ile yakından ilgili olmakla birlikte

müşterilerle yakın iletişimde bulunan ön büro personeli ve aracıların zayıf katılımı da

buna neden olabilmektedir. Bunun anlamı ise; örgüte, ön büro bölümü ve aracılar

kanalıyla ulaşacak olan pek çok müşteri bilgisinin büyük bir ihtimalle

kullanılamayacağıdır. Bununla birlikte bazı şirketler, fikirleri bir araya getirmek veya

tavsiye vermek için ön bürodaki çeşitli temsilcilerle özel toplantılar düzenlemektedir.

Buna benzer olarak bazen aracılarla yeni hizmet kavramının test edilmesi için panel

gruplar yapılmakta, ancak yine de hizmet kavramının geliştirilmesi için müşteri

etkileşiminin derecesi veya müşteri bilgisi düşük bir düzeyde görülmektedir.

Müşterilerle birebir etkileşimde bulunmayan bölümlerin hizmet

kavramınıngeliştirilmesine daha fazla katıldığı gözlenmiştir.”136

Yenilik sürecinin sonunda ise, Desouza v.d., doğru pazarlama stratejilerinin

uygulanmasının, yeniliklerin başarıya ulaşmasına, satışların artmasına katkı sağladığını

belirtmiştir.

Buradan çıkarılacak

sonuç, müşterilerle birebir etkileşimde bulunan personel ve acente, broker gibi aracıların

yenilik süreçlerine katılımının sağlanarak, yeni hizmet kavramını öncelikle iyi bir

şekilde kavramaları ve müşterilere bu yenilikleri aktarmada, müşterilerden geri bildirim

almaları konusunda eğitilmeleri gerekmektedir. Müşterilerden yeni ürünler hakkındaki

tepkilerin doğru bir şekilde toplanıp sigorta şirketine iletilmesi, yeni ürün kavramının

müşterilerin ihtiyaçlarını daha iyi karşılayacak bir şekilde geliştirilmesini sağlayabilir.

137

136 Vermeulen, a.y. 137 Desouza v.d., a.g.m., s. 27.

52

1.5. YENİLİKÇİLİK BELİRLEYİCİLERİ

Bu alt bölümde tezin uygulama kısmına temel oluşturacak olan yenilikçilik

belirleyicilerine yer verilmektedir. Bunlar; yenilik iklimi, işletme büyüklüğü, bilgi

teknolojileri ve insan kaynaklarının özellikleridir.

1.5.1. Yenilik İklimi “İklim araştırmaları, Gestalt psikolojisini temel alan Kurt Lewin’in çalışmalarıyla

başlamıştır.”138 Übius ve Alas’a göre, “örgüt iklimi, bir işletmenin yenilikçiliğinde

önemli bir rol oynamaktadır.”139 Schneider v.d.’ye göre, “örgüt iklimi, bir örgütteki

bireylerin kendine has deneyimleri ve davranışlarını algılanan kalıplara dayandıran bir

gestalttır, diğer bir değişle, bireylerin deneyim ve davranış kalıplarının hissedilmesi

iklim durumunu oluşturmaktadır.”140 Hellriegel ve Slocum’a göre, “belirli bir örgüt veya

onun alt sistemleri tarafından algılanabilen ve o örgütün veya alt sistemlerinin örgüt

üyeleri ve çevresiyle ilgili davranış tarzından kaynaklanabilecek bir takım

özelliklerdir.”141 Bir başka tanıma göre; “çalışanların günlük işlerini gerçekleştirme

davranışlarıyla ilgili ortak tutum ve inanışlarıdır.”142

“İşletme birimi iklimi ise; o birimdeki yaşamı karakterize eden yinelenen

davranış kalıpları, tutumlar ve duygular olarak tanımlanmaktadır. Açık bir iklim; risk

alma, güven ve açık etkileşimi desteklemekte ve yeni bilgi oluşumunu geliştirmekle

138 Benjamin Schneider, David E. Bowen, Mark G. Ehrhart ve Karen M. Holcombe, “The Climate for Service: Evolution of a Construct”, Handbook of Organizational Culture and Climate, Ed. Neal M. Ashkanasy, Celeste P.M. Wilderom & Mark F. Peterson, USA, California, Sage Publications, 2000, s.22. 139 Ülle Übius ve Ruth Alas, “The Innovation Climate-Predictor for Corporate Social Responsibility”, EBS Review, C:XXVII, 2010, s. 71. 140 Schneider v.d., a.y. 141 Don Hellriegel ve John W.Slocum,“Organizational Climate: Measures, Research and Contingencies, Academy of Management Journal, C:XVII, No:2, Haziran 1974, s. 256. 142 Ken G. Smith, Christopher J. Collins ve Kevin D. Clark, “Existing Knowledge, Knowledge Creation Capability and the Rate of New Product Introduction in High-Technology Firms, Academy of Management Journal, C:XLVIII, No:2, Nisan 2005, s. 349.

53

birlikte bilgi paylaşımı ve işletme performansını arttırma davranışına öncülük

etmektedir.”143

Übius ve Alas’a göre, “yenilik iklimi, bir örgütün çalışanlarına, o örgütün fiili

yenilik derecesini etkileyen yenilikçi yaklaşımları araştırmaları ve inisiyatif almaları için

sunduğu destek ve teşvik düzeyidir. Çoğu araştırmacıbireysel yenilikçiliğin örgütsel

başarıya ulaşmaya katkı sağladığını bulmuştur.”

144 “Çalışanların yenilikçi davranışları,

geçmişte uygunsuz, kaba ve hatta huzur bozucu olarak görülebilirken günümüzde ise;

hızla değişen ve küreselleşen iş çevresinde rekabet etmek için kuruluşlar tarafından

giderek daha aranır bir hale gelmiştir.”145 “Çalışanların yenilikçi davranışları, büyük

ölçüde iş yerinde başkalarıyla olan etkileşimlerine bağlıdır.”146 “Davila, Epstein ve

Shelton’a göre, yenilik iklimi, çalışanların yenilik algılarını işletme zihniyetine ne kadar

yerleştirdiğidir.”147 Damanpour ve Schneider ise, “tepe yöneticilerin kişisel ve konumsal

özellikleri, fonksiyonel ve genel yönetim tecrübeleri ile değişime karşı tutumları,

yeniliklere olanak sağlayan örgüt iklimini diğer bir deyişle “yenilik iklimini”

etkilediğini”148 ifade etmiştir. “İklim; çalışanlar ile yapılar, politikalar, amaçlar,

stratejiler, liderlik, kaynaklar, iş yükü, teknoloji ve çalışan özellikleri gibi örgütsel

gerçekler arasındaki uyumsuzluğu evrimleştirmektedir. Bu durumsal faktörler iklimin

belirleyicileridir. Örgütteki bireyler hem iklimin üstlenicileri ve savunucuları hem de

durumsal belirleyicileridir. Bir çalışan diğerine göre bir durumsal gerçekliktir.”149

143 Heidi M.J. Bertels, Elko J. Kleinschmidt ve Peter A. Koen, “Communities of Practice versus Organizational Climate: Which One Matters More to Dispersed Collaboration in the Front End of Innovation?”, Journal of Product Innovation Management, C:XXVIII, No:5, Eylül 2011, s. 758. 144 Übius ve Alas, a.y. 145 Neil Anderson, Carsten K.W. de Dreu ve Bernard A. Nijstad, “The Routinization of Innovation Research: A Constructively Critical Review of the State-of-the-Science”, Journal of Organizational Behavior, C:XXV, No:2, 1 Mart 2004, s. 149. 146 Übius ve Alas, a.y. 147 Tony Davila, Marc J. Epstein ve Robert Shelton, Making Innovation Work: How to Manage It, Measure It and Profit from It, USA, New Jersey, Upper Sadlde River Pearson Education LTD, Wharton School Publishing, 2006, s. 270. 148 Damanpour ve Schneider,a.g.m., s. 220. 149 Göran Ekvall ve Lars Ryhammar, “The Creative Climate: Its Determinants and Effects at a Swedish University”, Creativity Research Journal, C:XII, No:4, 1999, s. 303.

54

“1980’ler ve 1990’larda örgüt ikliminin, yaratıcılığı ve yeniliği teşvik ettiği, ikisi

ABD’de biri Avrupa’da olmak üzere üç araştırma programının konusu olmuştur. Bu

programlardan birçok sayıda makale ve çeşitli tezler üretilmiştir. Her bir program,

yaratıcı veya yenilikçi iklimi ölçmek için birer anket geliştirmiştir. Bu üç programın

kapsadığı temel konular aşağıdaki bulgulara erişmiştir:”150

• “Örgüt üyelerinin yaptıkları işin anlamlı olması, örgütüngelişmesi ve hayatta

kalması gibi amaçlar için mücadele ettiklerini hissetmeleri çalışanlar için önem arz

etmektedir. (Amaçlar, faaliyetler ve görevler onlarda zorlu bir iş yaptıkları hissini

uyandırmalıdır.)

• İnisiyatif alırken kendilerini özgür hissetmeli ve örgüt içinde veya dışında

başkalarıyla etkileşimde bulunurken resmi iletişim kurallarıyla sınırlandırılmamış

hissetmektedirler.

• Yeni fikirler ve değişim girişimleri desteklenmekte, bireyler birbirini

dinlemekte ve inisiyatif almaya teşvik edilmektedir.

• Bireyler fikir ve görüşlerini öne sürmekten çekinmezler çünkü birbirlerine

güvenirler. Girişimlerinde misilleme korkusu ve gülünç duruma düşüp başarısız

olacaklarına dair bir kaygı bulunmamaktadır.

• Açık ve saygın-özgür bir atmosferde fikir tartışmaları yapılır. Tartışmalar,

kişisel çatışmalar ve düşmanlık yüzünden bozulmamaktadır.

• Kişileri risk almaya hazırlayan belirsizlik toleransı hâkimdir. Ortaya çıkan

fırsatlar değerlendirilir ve ayrıntılı araştırma ile analiz için somut deneyim tercih

edilmektedir.”151

Literatürde, yaratıcılığı ve yenilikçiliği teşvik edici örgüt iklimini inceleyen

başlıca çalışmalar Tablo 1.10’da özetlenmiştir.

150A.e., s. 303-304. 151A.y.

55

Tablo 1.10. Örgüt İklimini İnceleyen Başlıca Çalışmalar TEORİK MODELDE İKLİM İLE İLGİLİ ANA UNSURLAR YAZAR/YIL

Yenilikleri destekleyici iklimin boyutları: Liderlik, sahiplik, sürekli geliştirme, farklılık için ilkeler, tutarlılık. Yenilikleri Destekleyici Siegel İklim Ölçeği’ni geliştirmişlerdir.

Siegel, S.M. ve Kaemmerer, W.F., 1978

İklimin boyutları: Özerklik, işbirliği, destekçilik, yapı, ödül sistemleri, performans-ödül bağımlılığı, başarma motivasyonu, statü kutuplaşması, esneklik, merkeziyetçilik.

Abbey, A. ve Dickson, J.W., 1983

İklimin boyutları: Ödüllendirme, özerklik, başarma motivasyonu, yönetimin duyarsızlığı, eş düzeydeki çalışanların ilişkileri, yönetimin yakınlığı.

Joyce, F. ve Slocum J.W., 1984

Yaratıcılığın Teşvik Edilmesi: Örgütsel teşvik, yönetsel teşvik, çalışma grubunun desteği Özerklik: Bağımsızlık Kaynaklar: Yeterli kaynaklar Baskı: Zorlayıcı iş, iş yükü baskısı Yaratıcılığı Engelleyen Örgütsel Faktörler: Örgütsel engeller

YARATICILIK KEYS ölçeği kullanılmıştır. (KEYS, örgütteki yaratıcı iklimi değerlendirmek için geliştirilmiştir. Diğer bir adıyla “çalışma ortamı envanteri”dir. Ekval vd.’nin 1983 yılında geliştirdiği “Yaratıcı İklim Ölçeği (CCQ)” ile birçok yönden benzeşmektedir.)

Amabile, T. v.d. 1996

Yaratıcı İklimin Boyutları: (Creative Climate Dimensions) (CCQ: Creative Climate Questionnaire) Zorlu iş, bağımsızlık, fikir desteği, güven/açıklık, dinamizm/canlılık, şakacılık/mizah, tartışmalar, anlaşmazlıklar, risk alma, fikir-zaman.

Ekvall G. 1996

İklimin Boyutları: Zorlu iş ve katılım, bağımsızlık, güven/açıklık, fikir-zaman, şakacılık/mizah, çatışma, fikir desteği, tartışma, risk alma.

Isaksen, S.G. v.d. 2000-2001

Girişim iklimi, psikolojik güvenlik iklimi Baer, M. ve M, Frese. 2003

Yenilik İklimi (Örgütte yeniliği destekleyici belirleyiciler): Risk alma, ödüllendirme, yetkilendirme, objektif ölçüm, geribildirim, türbülans, dayanışma, adem-i merkeziyetçilik, geniş görüşlülük

Educause Center for Applied Research, 2004

Örgütsel İklim Ölçeği (OCM) Özerklik, bütünleşme, katılım, yönetimin desteği, eğitim, refah, resmileştirme, gelenek, yenilik ve esneklik, dış odak, düşünümsellik, örgütsel amaçların netliği, etkinlik, çaba, performans geribildirimi, üretim için baskı, kalite.

Patterson v.d., 2005

Yenilik İklimi: Takım uyumu, yönetsel teşvik, kaynaklar, yeniliğe açıklık, zorlu iş, özerklik.

Crespell P. ve Hansen E., 2008

Yaratıcı İklimin Boyutları: Zorlu iş ve katılım, bağımsızlık, güven/açıklık, fikir-zaman, şakacılık/mizah, çatışma, fikir desteği, tartışma, risk alma.

Isaksen, S.G. ve Ekvall, G. 2010

56

Schneider ve Reichers'a göre örgüt iklimi tek bir parçadan değil, farklı parçaların

bütününden oluşmaktadır. Bu yüzden yapılacak araştırmanın konusuna göre (değişim

iklimi, girişim iklimi, psikolojik güvenlik iklimi veya yenilik iklimi gibi) iklimin belirli

bir boyutunun ele alınması gerektiğini öne sürmektedir.152 Rousseau da benzer olarak,

amaca özgü iklim çalışmalarının yapılmasını savunmakta ve iklimin dinamik fakat soyut

bir örgütsel gerçek” olduğunu belirtmektedir.153

1.5.1.1. Örgütün Desteği

O yüzden bu çalışmada örgüt ikliminin

yenilik boyutu ele alınmaktadır. Tablo 1.10’daki çalışmalar incelenerek, tezin uygulama

bölümü için kullanılmasının uygun olduğu düşünülen alt değişkenler: örgütün desteği,

değişime karşı tutum, yeniliklere açıklık ve kaynaklardır.

Scott ve Bruce 1994 yılında yaptıkları çalışmada yenilikçi davranışların,

bireylerin örgüt iklimini yenilikleri destekleyici şekilde algılama derecesi ile ilişkili

olduğunu belirtmişlerdir.154 Araştırmalarının sonucunda ise örgütün yeniliklere olan

desteğinin yenilikçi davranışlar üzerinde olumlu yönde bir ilişkisi olduğunu ortaya

koymuşlardır.155 Diğer bir deyişle örgütün yeni fikirler ve değişim çabalarını

desteklediğini vurgulamışlardır.156

Schneider, Gunnarson ve Niles-Jolly’ye göre, “üst düzey yöneticiler

rekabetçiliğe yüksek önem verdikleri için şirket içerisinde yenilik iklimi

oluşturmaktadırlar.”

157

152 Benjamin Schneider ve Arnon E. Reichers, “On the Etiology of Climates”, Personnel Psychology, C:XXXVI, No:1, 1 Mart 1983, s. 22. 153 D. M. Rousseau,“The Construction of Climate in Organization Research”, In: Cooper, C. L. and Robertson, I. T. (Eds) International Review of Industrial and Organizational Psychology, Wiley, Chichester, C:III, 1988, s. 139-159 içinde Neil Anderson ve Michael A. West, “Measuring Climate for Work Group Innovation: Development and Validation of the Team Climate Inventory”, Journal of Organizational Behavior, C:XIX, No:3, Mayıs 1998, s. 238. 154 Susanne G. Scott ve Reginald A. Bruce, “Determinants of Innovative Behaviour: A Path Model of Individual Innovation in the Workplace”, Academy of Management Journal, C:XXXVII, No:3, 1994, s. 583. 155 A.e., s. 598. 156 Bostjan Antoncic, Igor Prodan, Robert D. Hisrich ve Cezar Scarlat, “Technological Innovativeness and Firm Performance in Slovenia and Romania”, Post-Communist Economies, C:XIX, No:3, Eylül 2007, s. 284. 157 Schneider, Gunnarson ve Niles-Jolly, a.g.m., s. 19.

“Yenilikçilikte başarılı olabilmenin anahtarlarından biri, üst

57

düzey yöneticilerin hem manevi hem de finansal olarak yenilikleri desteklemesidir.”158

1.5.1.2. Değişime Karşı Tutum

Ancak sadece üst düzey yöneticilerin değil, orta düzey yöneticilerin de astlarını

desteklemesi, çalışanları yeni fikir üretmeye teşvik etmesi ve onlardan gelen önerileri

değerlendirerek, fikirlerini önemsediğini göstermesinin gerekli olduğu düşünülmektedir.

Özetle, sadece üst yönetimin desteği değil, örgütün her kademesinde yenilikleri teşvik

edici bir ortam olduğu takdirde başarıya ulaşılabilir. Bu sebeple tezde, “üst düzey

yönetimin desteği” yerine “örgütün desteği” olarak kullanılması tercih edilmiştir.

Bir örgütte değişimi ve yenilikleri etkileyen en etkili bireylerin üst düzey

yöneticiler olabileceği belirtilmiştir. “Üst ve orta düzey yöneticiler, yenilik ve değişimi

ödüllendirerek ve çalışanları destekleyerek bir çalışma iklimi ve sosyal iklim

oluşturabilir böylece onların motivasyon ve iş tatminini etkileyebilir.”159

1.5.1.3. Yeniliklere Açıklık

Yöneticilerin

değişime karşı olumlu bir tutum sergilemeleri, çalışanları yenilikçi düşünmeye teşvik

edebilir ancak çalışanların da değişime açık olmaları önem teşkil etmektedir.

Gelenekselleşmiş kalıplar yerine, yapılan her işe eleştirel açıdan bakarak daha iyisinin

nasıl yapılacağını düşünen bir zihniyete sahip olunduğu takdirde yenilikçi fikirlerin

gelişmesi için uygun ortam sağlanabilir. İşletmenin dış çevresindeki gelişmeler takip

edilerek, bu çevresel değişikliklere uyum sağlamak ve hatta değişimin öncüsü olmak

yenilikçi olabilmenin ön koşulu olarak ifade edilebilir.

“Yenilikçilik, yeni fikirlere açık olma ile yeniliklerin gerçekleştirilmesinden önce

gelen gerekli bir örgütsel davranıştır.” Özetle yenilikçiliğin kavranabilmesi için

öncelikle işletmedeki tüm bireylerin yeniliklere açık olmaları gerekmektedir. “Yenilikler

örgütsel bir değer ve amaç olarak kabul edildiğinde, işletmelerin yenilikçi davranışlarını

teşvik edebilir."160

158A.e., s. 20-21. 159Damanpour ve Schneider,a.g.m., s. 216. 160 Crespell ve Hansen,a.g.m., s. 1704.

Şirket içerisinde yenilikçi fikir sahiplerinin ödüllendirilmesi,

58

çalışanların risk almaya cesaretlendirilmesi, örgütsel değişikliklerin kolaylıkla

gerçekleştirilebilmesi, yeniliklere açıklığı temsil etmektedir.161

1.5.1.4. Kaynaklar

Schneider, Gunnarson ve Niles-Jolly’ye göre, “yeniliklerin düşük seviyede

yapıldığı örgütlerde üst yönetim, yeniliklere manevi ve finansal olarak destek

vermemektedir. Ancak yeniliklere önem veren örgütlerde ise tam tersine, yeniliklerin

yapılabilmesi için özel fonlar tahsis edilmektedir.”162 Yenilik ikliminin bir alt unsuru

olan “kaynaklar”; yenilikler için gerekli fonlar, her türlü imkân, araç-gereç ve bilgiye

ulaşım anlamına gelmektedir.163

Literatürde sıklıkla bahsedilen değişkenlerden biri olan “kaynakların”, Amabile

v.d.’nin 1996 yılındaki araştırmasında örgütsel yaratıcıkla zayıf bir ilişkisinin olduğu

tespit edilmiştir.

İşletme içerisinde kaynakların yenilik faaliyetleri için

harcanması gereksiz ve maliyet getiren bir yük olarak görülmediği takdirde çalışanlar

yenilikçi faaliyetleri gerçekleştirmek üzere gereksinim duyduğu kaynaklara rahat bir

şekilde ulaşabileceklerdir.

164 Vincent, Sundar ve Challagalla, çalışmalarında kaynakların finansal

performansla hem doğrudan hem de yenilik aracılığıyla dolaylı olarak olumlu yönde bir

ilişkisi olduğunu bulmuşlardır.165

1.5.2. İşletme Büyüklüğü

Bir işletmenin yenilik faaliyetlerine yeterli düzeyde

kaynak tahsis etmesi ve çalışanların bu kaynakları verimli bir şekilde kullanmaları

yenilikçiliği olumlu yönde etkileyebilir.

Pavitt’e göre, “büyük ve küçük ölçekli işletmelerin yenilik süreçleri arasında

geniş ölçüde fark vardır. Büyük ölçekli işletmelerde yenilik faaliyetleri, küçük ölçekli 161 A.e., s. 1714. 162 Schneider, Gunnarson ve Niles-Jolly, a.g.m., s. 20-21. 163 Amabile, v.d., a.g.m., 1996, s. 1166. 164 A.e., s. 1179. 165 Leslie H.Vincent, Sundar G. Bharadwaj ve Goutam N. Challagalla, “Does Innovation Mediate Firm Performance?: A Meta-Analysis of Determinants and Consequences of Organizational Innovation”, (Çevrimiçi) http://tiger.gatech.edu/files/gt_tiger_does_innovation.pdf, 2004, 2 Nisan 2012, s. 19.

http://tiger.gatech.edu/files/gt_tiger_does_innovation.pdf�

59

işletmelere göre daha fazla sayıda farklı alanlarda uzmanlaşmış ve sorumluluklarını

zaman içerisinde değiştirebilen personel ve ayrıca resmi veya resmi olmayan daha fazla

ayırt edilebilir prosedür gerektirebilmektedir. Küçük ölçekli işletmelerde ise aksine;

fırsatların tanınması, kaynakların tahsisi ile ilgili kararlar ve işlevsel faaliyetlerin

koordinasyonuna, üst düzey yöneticilerin yetkinlik ve davranışlarını yansıtma olasılığı

daha yüksektir.”166

“Yenilik ve büyüklük arasındaki ilişki üzerine farklı tezler öne sürülmektedir.

Aiken ve Hage, Shefer ve Frenkel, Slyvie, büyük işletmelerin daha yenilikçi olduğunu

savunmaktadır.

167 Çünkü “büyük işletmelerin daha fazla finansal kaynakları, çeşitli

imkânları, profesyonel ve kalifiye çalışanları, yüksek teknik potansiyelleri ve bilgileri ile

sermaye artışı için daha iyi ölçek ekonomileri vardır.”168 Hage, Utterback,169 Nord ve

Tucker, küçük işletmelerin daha yenilikçi olduğunu savunmakradır. Çünkü küçük

işletmeler, yeni ve iddialı projeler doğrultusunda daha hızlı karar alabilir, bürokratik

yapı daha az olmakla birlikte daha esnek bir yapıya sahiplerdir.170 Aiken ve Hage,

işletme büyüklüğü ile yenilikçilik ilişkisini inceleyen çoğu çalışmanın, işletme

büyüklüğünün yenilikçiliği olumlu yönde etkilediği sonucuna vardığını belirtmiş ancak

kendilerinin yaptığı çalışmada ise sonuç tam tersi olmuştur.171

166 Keith Pavitt, “The Process of Innovation”, Science and Technology Policy Research (SPRU) Electronic Working Paper Series, No: 89, Ağustos 2003, (Çevrimiçi)

http://www.sussex.ac.uk/Units/spru/publications/imprint/sewps/sewp89/sewp89.pdf, 2 Mayıs 2011, s. 20-21. 167 Michael Aiken ve Jerald Hage, “The Organic Organization and Innovation”, Sociology, C:V, No:1, Ocak 1971, s. 78.; Daniel Shefer ve Amnon Frenkel, “Firm Size and Innovation: An Empirical Analysis”, Technovation, C:XXV, No:1, 2005, s. 25. ; Sylvie Laforet, “Size, Strategic, and Market Orientation Affects on Innovation, Journal of Business Research, C:LXI, No:7, 2008, s. 754. 168 W. R. Nord ve S. Tucker, Implementing Routine and Radical Innovations. Lexington Books, Lexington, MA.1987 içindeDamanpour ve Schneider, a.g.m., s. 219. 169 Jerald Hage, Theories of Organizations, New York, Wiley, 1980; James M. Utterback, “Innovation in Industry and the Diffusion of Technology”, Science, 183, s. 620-626 içinde Damanpour, a.g.m., 1992, s. 377. 170 Damanpour ve Schneider, a.y. 171 Aiken ve Hage, a.g.m., s. 78-80.

http://www.sussex.ac.uk/Units/spru/publications/imprint/sewps/sewp89/sewp89.pdf�

60

Tablo 1.11. İşletme Büyüklüğünün Ölçülmesinde Kullanılan Belirleyiciler

BÜYÜKLÜK BELİRLEYİCİSİ YAZAR / YIL AÇIKLAMALAR

Fiziksel kapasite Kaluzny v.d. / 1974 Kimberly ve Evanisko /1981 Goes ve Park / 1997

Hastane veya otellerde yatak sayısı örnek olarak verilebilir.

Çalışan sayısı Blau ve McKinley / 1979 Kim / 1980 Glisson ve Martin / 1980 Ettlie / 1998 Sengupta / 1998 Zahra ve Garvis* / 2000 Pandit, Cook ve Swaan* / 2002 Damanpour ve Schneider* / 2006 Crespell ve Hansen* / 2008 Cillo, De Luca, Troilo* / 2010 Bertels, Kleinschmidt ve Koen* /2011

Doğrudan ölçme araçlarından literatürde en sık kullanılanıdır.

Girdi miktarı Balridge ve Burnham / 1975 Daft ve Becker / 1978

Belirli bir zaman dilimi içerisinde yapılan iş miktarı. (Kaydedilen öğrenci sayısı örnek olarak verilebilir.)

Çıktı miktarı Sharma ve Kesner / 1996 Balkin v.d. / 2000 Crespell ve Hansen* / 2008

Belirli bir zaman dilimi içerisinde işletmenin başarı düzeyi. (Satış miktarı, müşteri sayısı vb.)

Harris ve Katz* / 1991 Sigorta şirketlerinde yaptıkları çalışmada, prim geliri miktarını kullanmışlardır.

Finansal kaynaklar Damanpour / 1987 Damanpour* / 1992 Nohri ve Gulati / 1996 Lai ve Limpaphayom* / 2003

İşletmenin sermayesi Aktif büyüklüğü

Kaynak: César Camisón-Zornoza, Rafael Lapiedra-Alcamí, Mercedes Segarra-Ciprés ve Montserrat Boronat-Navarro, “A Meta-Analysis of Innovation and Organizational Size”, Organization Studies, C:XXV, No:3, Mart 2004, s. 337’deki tabloya bazı ilaveler ve çıkarımlar yapılarak düzenlenmiştir. (Tabloya yapılan ilaveler [*] ile belirtilmiştir.)

Tablo 1.11’de farklı bilim insanları tarafından işletme büyüklüğünün kantitatif

olarak ölçülmesinde kullanılan en yaygın belirleyiciler yer almaktadır. İşletme

büyüklüğünü ölçmede “çalışan sayısının” en çok kullanılan ölçü olduğu dikkat

61

çekmektedir. Sigorta şirketlerinin büyüklüğünün ölçülmesinde tezin uygulama

bölümünde; finansal büyüklük (aktif büyüklüğü, özsermaye büyüklüğü), çıktı miktarı

(poliçe adedi, prim üretim miktarı, sigortalı sayısı), çalışan sayısı ve dağıtım kanalları

büyüklüğü (acente sayısı, banka şube sayısı, broker sayısı) ölçütleri kullanılmaktadır. Bu

tezde, Tablo 1.11’de yer alan ölçütlerden farklı olarak, dağıtım kanalı büyüklüğü

araştırmacı tarafından eklenmiştir.

Tablo 1.12. İşletme Büyüklüğü-Yenilikçilik İlişkisini İnceleyen Çalışmaların Sonuçlarının Sınıflandırılması

SONUÇLAR YAZAR / YIL Pozitif İlişki Aiken ve Hage / 1971

Moch ve Morse / 1977 Kimberly ve Evanisko /1981 Ettlie v.d. /1984 Dewar ve Dutton / 1986 Damanpour /1992 Sullivan ve Kang /1999 Vincent, Bharadwaj ve Challagalla * / 2004 Camisón-Zornoza v.d.* / 2004 Damanpour ve Schneider * / 2006

Negatif İlişki Hage / 1980 Aldrich ve Auster / 1986 Scherer ve Ross / 1990 Wade / 1996

İlişki yok Jervis / 1975 Aiken / 1980

Kaynak: César Camisón-Zornoza, Rafael Lapiedra-Alcamí, Mercedes Segarra-Ciprés ve Montserrat Boronat-Navarro, “A Meta-Analysis of Innovation and Organizational Size”, Organization Studies, C:XXV, No:3, Mart 2004, s. 339’daki tabloya bazı ilaveler ve çıkarımlar yapılarak düzenlenmiştir. (Tabloya yapılan ilaveler [*] ile belirtilmiştir.)

Araştırmacılar, yenilikçilik ile işletme büyüklüğü arasında farklı yönde ilişkiler

bulmuştur. Kimileri büyüklüğün yenilikçilikle pozitif yönde bir ilişkisi olduğunu

savunurken, kimi araştırmacılar büyüklüğün yenilikçiliği negatif yönde etkilediğini,

kimileri ise, bu iki değişken arasında ilişki bulunmadığını ortaya koymuşlardır. Tablo

62

1.12’de işletme büyüklüğü-yenilikçilik ilişkisini inceleyen çalışmaların sonuçları

özetlenmiştir.

1.5.3. Bilgi Teknolojileri “Bilgi teknolojilerinin gelişmesi birçok hizmet faaliyeti dönüşümünde özel

olmasa da merkezi bir rol oynamaktadır. Geniş bir anlamda düşünüldüğünde, hizmet

işletmelerinin faaliyetlerinin ve daha özel olarak Ar-Ge yenilik faaliyetleri için bilgi

sistemlerinin gelişiminin etkileri karmaşıktır ve çeşitli düzeylerde anlaşılmaktadır. En

üst düzeyde teknoloji (kelimenin genel anlamıyla), bilgiyi işlemek ve dolaştırmak için

sayıları gittikçe artan hizmet işletmelerinin sistemlerinin içine nüfuz eder. Bunlardan

bazıları, özellikle bankacılık ve sigortacılık alanlarında geliştirilen eksper sistemleri,

görüntü işleme teknikleri gibi yeni teknolojilerdir. İkinci düzeyde, bilgi sistemleri yeni

tip hizmetlerin yaratılması ve hizmetleri desteklemek için yeni yollar geliştirilmesinde

çeşitli olasılıklara açıktır. Bilgi teknolojilerinin en önemli etkisi kuşkusuz kendi

kendilerine hizmet yeniliğinin yeni bir dinamiğini yaratmalarıdır.”172

Tarihsel olarak sigorta, bilgi teknolojileri kullanımında önde gelen bir sektör

olmuştur.

173

172 Jean Gadrey, Faïz Gallouj ve Oliver Weinstein, “New Modes of Innovation: How Services Benefit Industry”, International Journal of Service Industry Management, C:VI, No:3, 1995, s. 7. 173 Sidney E. Harris ve Joseph L. Katz, “Organizational Performance and Information Technology Investment Intensity in the Insurance Industry”, Organization Science, C:II, No:3, Ağustos 1991, s. 263.

Evangelista’nın hizmet sektöründe faaliyet gösteren çeşitli işletmelerin

yenilik özelliklerini incelediği araştırmasında yaptığı kümeleme analizi sonucunda,

bankalar ve sigorta şirketleri, “etkileşimli ve bilgi teknolojileri tabanlı sektörler”

grubunda yer almıştır. Bu sektörlerin yenilik süreçlerindeki ayırt edici özellikler,

müşteriler veya kullanıcılarla yakın etkileşimde bulunmaları ve yazılıma büyük

yatırımlar yapmalarıdır. Bu sektörlerde yenilikçi faaliyetler ne Ar-Ge ve tasarıma ne de

teknolojinin yeni makine ve teçhizatlara dahil edilmesine dayanmakta, yenilik

harcamalarının büyük bir kısmı teknik bilginin (know-how) danışmanlık firmalarından

63

elde edilmesine bağlı olmaktadır. Yeni yazılım geliştirme ve satın alma ile eğitim ve

pazarlama gibi faaliyetler yeniliğin diğer kaynaklarıdır.174

1.5.4. İnsan Kaynaklarının Özellikleri

Yenilik çeşitleri kısmında verilen örneklerden de görüldüğü üzere yeni ürün,

süreç veya dağıtım kanalı geliştirmede bilgi teknolojilerinden yoğun bir şekilde

faydalanılmaktadır. Bu yüzden, sigorta şirketleri bilgi teknolojilerine ne kadar yatırım

yaparsa o derece hızlı ve kolay hareket etme yeteneğine kavuşabilir ve böylece daha

fazla yeni ürün geliştirebilir.

Bilgi teknolojilerinin gün geçtikçe gelişmesi ve kullanım alanının artması, sigorta

şirketlerinin hem süreçlerini hızlandırmakta hem de müşterilere internetüzerinden poliçe

satışı gibi farklı seçenekler sunulmasını sağlamaktadır. Bilgi teknolojilerine yatırım

yapan, bu alandaki gelişmeleri yakından takip ederek iş süreçlerine uyarlayan ve

bilgisayar yazılımlarını çalışanların doğru bir şekilde kullanmasına yönelik eğitimler

veren, ayrıca bu teknolojiyi kullanarak müşterilerine farklı alternatifler sunabilen sigorta

şirketleri daha yenilikçi olabilir. Özetle, bilgi teknolojilerini etkin bir şekilde kullanan

sigorta şirketlerinin yenilikçi potansiyelinin yüksek olduğu, bilgi teknolojileri

kullanımının yenilikçiliği arttırdığı düşünülmektedir.

“İnsan kaynakları, işletmelere, keşfetme ve örgüt içerisinde bilgi ve deneyimi

kullanma imkânı tanıyarak yenilikçi faaliyetlere olanak sağlamaktadır.”175

Damanpour ve Schneider 2006 yılında örgütlerde yenilikçilik konusu ile ilgili

yaptıkları çalışmada, yenilikçilik üzerinde etkisi bulunup bulunmadığını araştırmak

amacıyla; cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi ve deneyim değişkenlerini kullanmış ve deneyim

dışındaki değişkenlerin (cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi) yenilikçilik ile anlamlı bir ilişkisi

174 Rinaldo Evangelista, “Sectoral Patterns of Technological Change in Services”, Economics of Innovation and New Technology, C:IX, No:3, 2000, s. 212-213. 175 Wan Khairuzzaman Wan Ismail, Rasmini Omar ve Maryam Bidmeshgipour, “The Relation of Strategic Human Resource Practices with Firm Performance: Considering the Mediating Role of Resource Based View”, Journal of Asia Pacific Studies, C:I, No:3, 2010, s. 401.

64

olmadığını tespit etmiştir.176 Vincent, Brahadwaj ve Challagalla da yenilikçilik ve

işletme performansı üzerine yaptıkları çalışmada eğitim düzeyi ve deneyime yer

vermiş177 ve eğitim düzeyinin yenilikçilikle pozitif ilişkili olduğunu, buna karşın

deneyimin yenilikçilik üzerinde bir etkisi olmadığı sonucuna varmıştır.178

1.6. İŞLETME PERFORMANSI

Bu

çalışmalarda insan kaynaklarının özelliklerine ilişkin değişkenlerin kullanılması, bu

özelliklerin yenilikçilik üzerinde etkisi olabileceği düşüncesini akla getirmektedir.

Bunlara ek olarak katılımcıların görev yaptıkları bölüm ve mevkinin de yenilikçilik

üzerinde etkisi olabileceği düşünülmektedir. Bu sebeple tezin uygulama bölümünde

insan kaynaklarının özellikleri olarak; eğitim düzeyi, mevki, bölüm, deneyim, yaş ve

cinsiyetin yenilikçilik üzerindeki etkisi araştırılmaktadır.

Yenilikçi işletmeler sadece çevresel değişikliklere uyum sağlamamakta, bunun

yanında kaynaklarını ve yeteneklerini yeni çevresel koşullar yaratmak için

kullanmaktadırlar. Örneğin, piyasaya daha önce sunulmamış yeni ürün ve hizmetleri

rakiplerinden önce sunmaktadırlar. Bir başka deyişle, yalnızca değişiklikleri takip

etmeyip, değişime öncülük de etmektedirler. Yenilikler, bir örgütün içsel ve dışsal

değişikliklere uyum sağlamasına yardımcı olmakta ve bundan ötürü işletmelerin

performansını muhafaza etme ve performaslarını geliştirmelerinin aracı rolünü

üstlenmişlerdir.179

Yapılan çalışmalarda, yenilikçiliğin işletme performansı üzerinde genellikle

olumlu bir etkisi olduğu bulunmaktadır.

180

176 Damanpour ve Schneider, a.g.m., s. 220-229. 177 Vincent, Bharadwaj ve Challagalla, a.g.m., s. 7. 178 A.e., s. 33. 179 Damanpour ve Evan,a.g.m., s. 395. 180 Jenny Gibb ve Jarrod M. Haar, “Risk Taking, Innovativeness and Competitive Rivalry: A Three-Way Interaction Towards Firm Performance”, International Journal of Innovation Management, C:XIV, No:5, Ekim 2010, s. 874.

Yenilik ve işletme performansı literatüründe

65

yenilik yeteneğinin, işletme performansının en önemli belirleyicisi olduğu temel bir

varsayımdır.181

Damanpour ve Gopalakrishnan, 2001 yılında yaptıkları çalışmada, işletme

performansını ölçmede ikisi finansal biri sübjektif olmak üzere üç kriter kullanmıştır.

Bunlardan aktif kârlılığı ve özsermaye kârlılığı finansal; yönetici değerlendirmesi ise

subjektif ölçüdür. Aktif kârlılığı, işletmenin kâr elde etmek için yönetimin işletme

kaynaklarını kullanmadaki etkinliğini ölçer ve özellikle işletmeler arasında karşılaştırma

yapmak için ilgili şirketlerin “işletme verimliliğini” karşılaştırmada kullanılır.

Özsermaye kârlılığı, pay sahiplerinin yatırımlarının etkin bir şekilde yönetilip

yönetilmediğini ölçer. Yönetici değerlendirmesi ise; yöneticilerin rakip şirketlere kıyasla

kendi şirketlerinin genel performansını, hizmet kalitesi ve etkinlik gibi açılardan

değerlendirmeleridir.

Yenilikçilik ile işletme performansı arasındaki ilişkiyi inceleyen pek çok çalışma

yapılmıştır. Bu çalışmalarda farklı sektörler ele alınmış olsa bile işletme performansının

ölçülmesinde genellikle benzer ölçüler kullanılmıştır.

182

Aktif kârlılığı, diğer bir deyişle varlıkların kârlılığı, bir işletmede varlıkların ne

ölçüde verimli kullanıldığının saptanmasında kullanılmaktadır.

183

Özsermaye kârlılığı ise, bir işletmenin kendi özsermayesini verimlendirme

derecesini ve işletme sahip(leri) tarafından sağlanan kaynağın bir birimine düşen kâr

payını göstermektedir.

184

İşletme performansı ve yenilikçilik literatüründe, işletme performansını ölçmede

kullanılan başlıca belirleyiciler, Tablo 1.13’te gösterilmektedir.

181 Antoncic v.d., a.g.m., s. 283. 182 Fariborz Damanpour ve Shanthi Gopalakrishnan, “The Dynamics of the Adoption of Product and Process Innovations in Organizations”, Journal of Management Studies, C:XXXVIII, No:1, Ocak 2001, s. 54-55. 183 Nalan Akdoğan ve Nejat Tenker, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, 11.bs., Ankara, Gazi Kitabevi, Mart 2007, s. 674. 184 A.e., s. 671.

66

İşletme performansının ölçülmesiyle ilgili birçok çalışma yapılmıştır ancak Tablo

1.13’teki çalışmalar, yenilikçilik ve işletme performansı ile ilgili çalışmaların en

önemlileridir. İşletme performansının ölçümü Tablo 1.13’ten görüleceği üzere genellikle

finansal oranlarla yapılmaktadır fakat çoğu çalışmada, örneğin son 3 yıldaki performansı

değerlendirmek için şirketlerin finansal tablolarında yer alan rakamların analiz edilmesi

yerine, o şirketlerin üst düzey yöneticilerinden, performanslarını rakiplerine kıyasla

değerlendirmeleri istenmiştir. Piyasadaki gelişmeleri yakından takip eden yöneticiler,

rakiplerine göre son 3 yıldaki performanslarının ne kadar arttığını veya azaldığını aşağı

yukarı bilebilir ancak finansal tablolardaki rakamları esas almak zahmetli olsa da

sonuçların daha sağlıklı çıkması açısından önem teşkil etmektedir.

Harris ve Katz’ın çalışmasının sonuçlarına göre, işletme performansında en çok

ilerleme görülen şirketlerde; prim gelirinde önemli derecede büyüme, faaliyet giderleri

ve bilgi teknolojileri (BT) harcamaları dışındaki giderlerde daha düşük oranda büyüme,

BT harcama oranında yüksek oranda artış ve BT maliyet etkinlik oranında yüksek

oranda azalma olduğu görülmüştür. Çünkü bu firmaların prim gelirleri güçlü ve faaliyet

giderleri çok düşük bir artış göstermektedir.185

185 Harris ve Katz, a.g.m., s. 289. (BT Harcama Oranı ve BT Maliyet Etkinlik Oranı için Bkz. Ek-1)

67

Tablo 1.13. İşletme Performansının Ölçülmesinde Kullanılan Belirleyiciler

YAZAR / YIL PERFORMANS BELİRLEYİCİSİ Harris ve Katz / 1991 İşletme maliyeti etkinlik oranı Kaplan ve Norton / 1992 Faaliyet kârı, satış büyümesi, pazar payı

büyümesi, özsermaye kârlılığı McNamara ve Rhee / 1992 Prim gelirlerindeki % değişim, ürün (poliçe)

karması, sermaye ve sermaye fazlasındaki değişim, faaliyet giderleri oranı, ciro

Han, Kim ve Srivastava / 1998 Net satışlardaki büyüme, aktif kârlılığı Zahra ve Garvis / 2000 Aktif kârlılığı, satışlardaki büyüme Damanpour veGopalakrishnan / 2001 Aktif kârlılığı, özsermaye kârlılığı, yönetici

değerlendirmesi Klomp ve Leeuwen / 2001 Toplam satış büyümesi, toplam istihdam

büyümesi Lai ve Limpaphayom/ 2003 Kârlılık, yatırımın performansı (yatırım

gelirleri/net prim geliri), aktif kârlılığı, poliçe sayıları, serbest nakit akışı ve sermaye yapısı, faaliyet giderleri

Mengüçve Auh / 2006 Yatırım kârlılığı, satış kârlılığı, aktif kârlılığı, satışlardaki büyüme, pazar payı büyümesi, kâr büyümesi, piyasa işlemlerinden sağlanan nakit akışı, kârlılık

Crespell ve Hansen / 2008 Satış kârlılığı, satışlardaki büyüme, aktif kârlılığı, genel rekabetçilik

Cillo, De Luca, Troilo / 2010 Satış kârlılığı, yatırım kârlılığı Fang, Palmatier ve Grewal / 2011 Kâr marjı, aktif kârlılığı, özsermaye kârlılığı Günday vd. / 2011 Finansal performans (satış kârlılığı, firmanın

genel kârlılığı, aktif kârlılığı, yatırımlar hariç nakit akışı), pazar performansı (müşteri memnuniyeti, toplam satışlar, pazar payı), yenilikçi performans (yeni ürün/hizmet sayısı, yeni ürün/hizmet sayısının mevcut ürün portföyündeki oranı, iş süreci ve yöntemlerindeki yenilikler... vb), üretim performansı (uygunluk kalitesi, üretim maliyeti, üretim miktarı elastikiyeti, üretim ve dağıtım hızı)

68

İKİNCİ BÖLÜM

SİGORTACILIK VE TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİ

Gelişmiş ekonomilerde istihdam ve katma değer sağlama açısından hizmet

sektörünün önemli rolü olmasına rağmen hizmet sektörü üzerine yapılan çalışmalar,

imalat sanayi üzerine yapılan çalışmalara göre arka planda kalmıştır.1 Bunun

sebeplerinden biri yenilik teorisinin imalat sanayindeki faaliyetler üzerine geliştirilmiş

olması ve hizmet sektörünün kendine has özelliklerinden dolayı yenilikçiliğin

çıktılarının ölçülmesinin zor olmasıdır.2 Bununla birlikte işletme düzeyinde yenilikçilik

ile ilgili yürütülen çalışmaların da ağırlıklı olarak imalat sanayi üzerine olmasına rağmen

hizmet sektörünün önemi, burada yenilikçilik ile ilgili faaliyetlerin olup olmadığı

sorusunu akla getirmektedir.3

Sigorta, bireyleri ve varlıkları risklere karşı güvence altına alma ve hasarların yol

açtığı zararların tazmin edilmesini sağlamanın yanı sıra; fon yaratma, devlete vergi geliri

sağlama, uluslararası ekonomik ilişkileri güçlendirme gibi işlevlerle ekonomik büyüme

ve kalkınmanın sağlanmasında önemli bir yere sahiptir. Birinci bölümde yenilik kavramı

ve işletme yenilikçiliğine yer verilmiş ve yenilik çeşitleri sigorta sektöründen örneklerle

açıklanmıştı. Bu bölümde ise, tezde yenilikçiliğin incelendiği sektörün daha iyi

anlaşılması amacıyla sigorta kavramına, sigortacılığın tarihi gelişimi ile önemine,

sektörün Dünya ve Türkiye’deki konumuna yer verilmekte ve sektördeki yenilik

faaliyetlerinden örneklerle bahsedilmektedir.

1 L.M. Castro, Angeles Montoro-Sanchez ve Marta Ortiz-De-Urbina-Criado, “Innovation in Service Industries: Current and Future Trends”, The Service Industries Journal, C:XXXI, No:1, Ocak 2011, s. 8. 2 Faïz Gallouj ve Oliver Weinstein, “Innovation in Services”, Research Policy, C:XXVI, No:4-5, 1997, s. 537. 3 Castro, Montoro-Sanchez ve Ortiz-De-Urbina-Criado, a.y.

69

2.1. SİGORTACILIK VE TARİHİ GELİŞİMİ

Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’ne (TSRŞB) göre sigorta

kavramının tanımı aşağıda yer almaktadır:

“Sigorta, aynı türden tehlikeyle karşı karşıya olan kişilerin, belirli bir miktar para ödemesi yoluyla toplanan tutarın, sadece o tehlikenin gerçekleşmesi sonucu fiilen zarara uğrayanların zararını karşılamada kullanıldığı, bir risk transfer sistemidir. Bu sistem sayesinde kişiler, karşı karşıya bulundukları tehlikelerin neden olabileceği, parayla ölçülebilen zararlarını, nisbeten küçük miktarlarda ödemiş oldukları primler yoluyla paylaşmaktadırlar.”4

2.1.1. Sigorta Kavramı

Sigortacılığın temelinde, risklere karşı önlem alma ve riskli durumların

gerçekleşmesi neticesinde ortaya çıkan zararların tazmin edilmesini sağlama amacı

vardır. Aşağıdaki alt başlıklarda ele alınan sigortacılığın tarihinde de bu temel

düşüncenin mevcut olduğu görülmektedir.

İnsanın hayatı ve sahip olduğu mal varlığı her zaman için sayısız tehlikeyle karşı

karşıyadır. Halk dilinde “tehlike” ya da “kaza” olarak bilinen bu tabirler, sigortacılık

dilinde “risk” olarak adlandırılmaktadır.5 Risk, bir kimsenin para ile ölçülebilir çıkarını

tehdit eden ve gerçekleşme olasılığı bulunan tehlike6, bir başka tanıma göre ise,

“gerçekleşmesi mutlak olmayan (veya ölüm gibi gerçekleşmesi mutlak olmakla beraber

ne zaman gerçekleşeceği belli olmayan) ve sigortalı ile sigortacının iradesi dışında

ileride meydana gelebilecek bir olaydır.”7

4 TSRŞB, Sigorta Tanımı, (Çevrimiçi)

Pekiner’e göre, riskin üç temel kaynağı

bulunmaktadır. Bunlar; sosyal, fiziki ve ekonomik risklerdir. Sosyal risklerin kaynağını

kişilerin davranışları oluşturmaktadır. Fiziki riskler, kişilerin yaptığı hatalardan veya

doğa olaylarından kaynaklanmaktadır. Ekonomik risklerin temelini ise, mevsimlik

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/sigorta-tanimlari#S1, 15 Ocak 2012. 5 Hilmi Acınan, Sigortanın Temel Prensipleri, İstanbul, AVİVA Yayınları, 5G Matbaacılık Ltd. Şti., Kasım 2006, s. 5. 6 Enver Alper Güvel ve Afitap Öndaş Güvel, Sigortacılık, 5. bs., Ankara, Seçkin Yayıncılık, Ocak 2010, s. 75. 7 Cengiz Akatlı, Yangına Karşı Sigorta ve Yangın Reasüransı, İstanbul, 1985, s. 11.

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/sigorta-tanimlari#S1�

70

dalgalanmalar ve konjonktür dalgalalanmaları oluşturmaktadır. Sosyal risk kaynaklarına;

hırsızlık, kundakçılık ve kazalar, fiziki risk kaynaklarına; yangın, hava durumu, toprak

kayması ve zelzele, ekonomik risklere ise; depresyon, enflasyon, piyasa şartlarının

değişmesi, arz ve talep dengesizliği örnek olarak verilebilir.8

Sigortacılığın doğmasında, insanların yaşamlarında karşılaştıkları veya

karşılaşabilecekleri risklere karşı önlem alma ihtiyacı büyük rol oynamaktadır. Bu

nedenle sigortanın ilk unsurunun, bireylerin ileride karşılaşabilecekleri riskler için

kendilerini emniyette hissetme arzusu olduğu düşünülmektedir.

9 Sigorta kavramı,

Latince’de “güvence” anlamına gelen “sicurta” kelimesinden gelmekte ve aynı riskin

tehdidi altında bulunan bir topluluğun bir araya gelerek doğabilecek hasarlara birlikte

karşı koyması olarak tanımlanmaktadır.10 Sigortanın amacı, meydana gelecek hasara

engel olmak değil, bu hasarı grup üyeleri arasında dağıtarak hasar yükünü grubun her

üyesi için taşınabilir hale getirmektir.11

Sigorta, bireylerin karşılaşmaları muhtemel tehlike veya risklerin ekonomik

sonuçlarını ortadan kaldırabilmek ve de onları tehlikeyle karşılaşmadan önceki finansal

durumlarına getirebilmek için kullanılan bir sistemdir. Bu sistemde, gerçekleşen

risklerden doğacak olan zarar, sigortacı tarafından ödenmektedir. Ödenen bu zarar

tazminatları ise, hem zarar gören sigortalı hem de diğer sigortalılardan tahsil edilmiş

olan primlerle karşılanmaktadır. Bu durumda sigortanın ikinci unsuru, risklerin

dağıtılması prensibidir. Özetle sigortanın, ileride meydana gelerek, insanın canına,

malına veya üçüncü şahıslara zarar verebilecek olaylar karşısında önceden güvence

sağlayan bir yöntem veya sistem olduğu söylenebilir.

12

8 Kâmuran Pekiner, Sigorta İşletmeciliği: Prensipleri - Hesap Bünyesi, 3. bs., İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2826, İşletme Fakültesi Yayınları No: 124, 1981, s. 3-6. 9 Acınan, a.y. 10 Güvel ve Öndaş Güvel, a.g.e., s. 21. 11 Pekiner, a.g.e., s. 15. 12 Acınan, a.y.

71

Riegel ve Miller’e göre sigorta, “öngörülebilen veya tahmin edilebilen kayıpların

tazmin edilmesi için bireylerin küçük miktarlarda ödedikleri primlerin bir araya

getirilmesiyle kayba uğrayanların zararlarını tazmin eden” bir sistemdir.13

“Kanun ve mukavele ile tesbit edilen belirli bir riskin aynı derecede tehdidi altında bulunan çok sayıda ve benzer ünitelerin, tesadüfi olarak meydana gelen, para birimi ile ölçülmesi ve istatistikî olarak kavranması mümkün hasar olayını, birlikte karşılamak üzere bir araya getirilmesiyle, meydana getirilen bir organizasyondur.”

Pekiner’e göre sigorta:

14

“Sigorta bir akittir ki bununla sigortacı bir prim karşılığında diğer bir kimsenin para ile ölçülebilir bir menfaatini halele uğratan bir tehlikenin (bir rizikonun) meydana gelmesi halinde tazminat vermeyi yahut bir veya birkaç kimsenin hayat müddetleri sebebiyle veya hayatlarında meydana gelen belli bir takım hadiseler dolayısiyle bir para ödemeyi veya sair edalarda bulunmayı üzerine alır.”

6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Sigorta Hukuku adını taşıyan Beşinci

Kitabı’nın 1263. maddesinde sigorta kavramı şu şekilde tanımlanmaktadır:

15

• “Sigortalanacak bir menfaat (bir kimsenin veya kuruluşun para ile ölçülebilir bir

iktisadi kıymeti-menfaati) bulunmalıdır.

Bu tanımdan hareketle sigortanın bazı önemli unsurları şu şekilde belirtilebilir:

• Söz konusu risklerin ileride ortaya çıkma ihtimali olmalıdır. Risk önceden

tahakkuk etmiş veya ileride doğmayacak ise sigortaya konu teşkil etmemektedir.

• Bu riskin ileride doğması ihtimali karşılığında sigortalının bir prim vermesi

gerekmektedir.

• Riskin tahakkuku halinde sigortacı bir tazminat ödemeyi taahhüt etmektedir.”16

13 Robert Riegel ve Jerome S. Miller, Insurance Principles and Practices, 4. bs., USA, New Jersey, Prentice Hall, INC., 1963, s. 24. 14 Pekiner, a.g.e, s. 17.

15 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, Beşinci Kitap: Sigorta Hukuku, Madde 1263, (Çevrimiçi) http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/997.html, 19 Ocak 2012. 16 Acınan, a.g.e., s. 5-6.

http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/997.html�

72

2.1.2. Sigortacılığın Dünyadaki Tarihi Gelişimi Bugünkü uygulamaya pek benzememekle, sigortanın başlangıcına M.Ö. 4500

yıllarında Mısır’da rastlanmaktadır. Mısır’da bazı esnaf gruplarının bir sandık meydana

getirdikleri ve içlerinden ölenlerin ailesine bu sandıktan para yardımı yaptıklarından

bahsedilmekte ve yine M.Ö. 2250 yıllarında Babil’de kervan tüccarlarına borç veren

sermayedarların, kervanların soyulması durumunda tüccarların borçlarını sildikleri, yani

bir nevi sigorta uygulaması yaptıkları araştırmacılar tarafından ifade edilmektedir.17

Dönemin ticaret merkezi durumundaki Babil’de, kervan tüccarlarına borç veren

sermayedarlar, kervanların soyulması veya fidye ödeme durumuyla karşılaşmaları

halinde tüccarların borçlarını silmekte, buna karşılık tüccarlar borçlarını ifa ettikleri

zaman, sermayedarlar taşıdıkları riskin karşılığı olarak ana borç miktarı üzerinden bir

miktar para almaktalardı18 ve ayrıca sermayedarlar ile tüccarlar arasında “Darmatha”

isimli bir kontrat düzenlenmekteydi. Bu olay, daha sonra baştan başa tüm bölgede

yaygınlaşmış ve Kral Hammurabi tarafından yasallaştırılmıştır.19 Hammurabi

Kanunları’nın en önemli özelliğinin haydutların saldırısına uğrayan kervanların

zararlarının tüm diğer kervanlar arasında paylaşılmasını öngörmesi olduğuna dikkat

çekilmekte ve bu durum, risk paylaşımının kara taşımacılığındaki ilk örneği olarak

gösterilmektedir.20 Bu uygulama Fenike’ye de yayılmış, kurallar deniz nakliyeciliğinin

tüm türlerinde uygulanmış ve daha sonra ise antik dünyada baştan başa yayılmıştır.21

M.Ö. 600 yıllarında Hindu’lar sigorta özelliği taşıyan kredi anlaşmaları yapmaya

başlamışlardır. Basit içeriğe sahip nitelikteki bu anlaşmalar, toplumlardaki sigorta

düşüncesini geliştirerek, sigortacılıkta ilk adımları ortaya koyması sebebiyle önem

taşımaktadır. Bu tür kredi anlaşmaları ortaçağda da gelişme göstererek, deniz ödüncü ve

17 A.e., s. 1. 18 TSRŞB, Sigortanın Tarihi, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/sigortanin-tarihi, 19 Ocak 2012. 19 Robert I. Mehrve Emerson Cammack, Principles of Insurance, Ed. Edison L. Bowers, Davis W. Gregg, 4. bs., USA, Richard D. Irwin, INC., 1966, s. 884. 20 TSRŞB, Sigortanın Tarihi, a.y. 21 Mehr ve Cammack, a.y.

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/sigortanin-tarihi�

73

nakliyat sigortalarının temelini oluşturmuşlardır.22 Başka bir kaynağa göre yine “M.Ö.

600 yıllarında Atina’da aynı meslek ve sanat sahipleri arasında kurulan birlikler arasında

toplanan aidatlar karşılığında, üyelerin oluşabilecek maddi ve ölüm gibi zararları

karşılama yoluna gidilmiştir.”23

M.S. 200 yıllarında Roma’da; dini, askeri ve mesleki kuruluşlar tarafından

belirli aidatlar karşılığında, vefat eden üyelerinin en yakınlarına bazı yer değiştirme ya

da zorunlu ihtiyaç durumlarında belli miktarlarda yardımlar yapılmıştır.

24 M.S. 1132

yılında ise, Danimarka armatörleri arasında deniz taşımacılığında hasar oluşması

durumunda meydana gelecek zararın karşılanması garanti altına alınmıştır.25 Daha

sonraki dönemlerde sigortaya benzer uygulamalar özellikle deniz ticaretinin geliştiği

yerlerde görülmektedir.26 Deniz ticaretinin başlangıç noktasının Akdeniz olması ve

Akdeniz’in çok eski tarihlerden bu yana ticaret yolu olarak kullanılması sebebiyle

burada ticaretin yanında sigortanın da yer aldığı anlaşılmaktadır. Başlangıçta tüccarların

mallarıyla birlikte yolculuğa çıkması ve de fırtına veya başka bir tehlikeyle karşılaşan

geminin kurtulması için malların denize atılması ilk olarak uygulanan yöntemlerdendi.

Ancak hiçbir tüccar kendi malının denize atılmasını istememekteydi. Bu sebeple denize

atılan mallardan dolayı uygulanacak zararın gemi ve diğer yükler arasında paylaşılması

zaman içerisinde kural haline gelmiştir.27

22 TSRŞB, Sigortanın Tarihi, a.y. 23 Murat Özbolat, Temel Sigortacılık, 5.bs., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2011, s. 35. 24 Cevat Yücesoy, Sigorta İşletmesi ve Muhasebesi, İstanbul, Çağlayan Kitabevi, 1966, s.11. 25 Özbolat, a.y. 26 TSRŞB, Sigortanın Tarihi, a.y. 27 Acınan, a.y.

İlk denizci uluslardan olan Kartacalılar,

Romalılar ve Yunanlılar arasında geminin taşıdığı yük üzerine borç verip geminin

limana varamaması riskini üstlenen ve gemi salimen limana döndüğünde ise, hem

verdiği borç miktarını hem de taşıdığı risk karşılığı faiz niteliğinde önemli derecede pay

alanlar bulunmaktaydı. Alınan bu faizlerin yüksek miktarda olması, kilise tarafından hoş

görülmemiş ve bir süre sonra da yasaklanmıştır. Bu yasağın büyük ihtimalle,

74

oluşabilecek tehlikelere karşı önceden bir prim alma biçimine, dolayısıyla da sigorta

fikrinin doğmasına yol açtığı düşünülmektedir.28

Prim esaslı sigorta ilk olarak yaklaşık M.S. 1250 yıllarında Venedik, Floransa ve

Cenova şehirlerinde görülmüştür. Yine de bugünkü anlamda sigortadan 14. yy’dan

itibaren söz edilebilir. Ticaret, ekonomik koşulların değişmesiyle 14. yy’dan itibaren çok

önemli gelişmeler göstermeye başlamıştır. O dönemde deniz ticaretinde en ileride

bulunan İtalya’da sigortaya gereksinim duyulmuş ve deniz sigortası kavramı da ilk kez

burada ortaya çıkmıştır.

29 İlk deniz sigortaları İtalya’da Lombardiya ve Venedik’te

yapılmakla birlikte “poliçe” adı İtalyanca; yazılı ve katlanmış belge anlamına gelen

“polizza” sözcüğünden türetilmiştir. İlk sigorta poliçesi 23 Ekim 1347 yılında İtalyanca

düzenlenmiş30 ve bu poliçe, İtalya’nın Cenova limanından hareket eden “Santa Clara”

isimli geminin taşıdığı yükü sigortalamak için kesilmiştir.31 Düzenlenen poliçeler

tüccarların toplandığı pazaryerlerinde ya da kahvelerde hazırlanmakta ve riski

üstlenenlerce imzalanmaktadır. Bu tarihten itibaren sigortacılık açısından yeni bir

dönemin başladığı söylenebilir. Sigorta karşılıklı bir akit olmaya ve bunun sonucunda da

sigorta hukuku gelişmeye başlamıştır.32

İlk sigorta şirketinin 1424 yılında İtalya’nın Cenova kentinde kurulmuş olması,

Akdeniz’in ticaret ve sigorta alanlarında öncü olduğunu göstermektedir. Daha sonraları

deniz ticareti ve sigortaları gelişerek ilk kez 1435 yılında Barcelona Kanunu’nda deniz

sigortalarına ilişkin hükümler yer almıştır. Bu tarihi 1468 yılında Venedik’te çıkarılan

başka bir kanun izlemiştir. İtalya’daki bu gelişmelerden sonra gemi ve yükün

(hamulenin) sigorta edilebilmesi; kaptan, tayfa ve yolcuların da sigortalanabilir olması

görüşünü doğurmuş ve böylelikle hayat sigortası uygulanmaya başlanmıştır.

33

28 TSRŞB, Sigortanın Tarihi, a.y. 29 A.y. 30 Özbolat,a.g.e., s. 36. 31 Acınan, a.y. 32 Özbolat, a.y. 33 Acınan, a.y.

Daha ileri

75

tarihlerde ise en önemli resmi mevzuat arasında, İngiltere’de 1601 yılında yürürlüğe

konulan yönetmelik ile Fransa’da 1681 yılında Colbert tarafından hazırlanıp, XIV. Louis

tarafından yayımlanan Deniz Fermanı yer almaktadır.34

17. yy’nin ikinci yarısı, sigortacılığın gelişmesine sebebiyet veren iki önemli

olaya sahne olmuştur. Bunlardan ilki sigortacılıkta tecrübeye dayanan ampirik metot

yerine, Pascal’ın “Tesadüfün Geometrisi” alanındaki çalışmalarıyla başlattığı olasılık

hesabı ilminin temelini attığı istatistik metot ve tekniğinin uygulanmaya başlanması,

35

ikincisi ise; 2 Eylül 1666 tarihinde Londra’da meydana gelen ve beş gün sürerek36

13.000 ev ile 100 kilisenin kül olmasına yol açan büyük yangındır.37 Bu yangınla

birlikte meydana gelen büyük finansal kayıp, insanları böyle büyük felaketler

neticesinde ortaya çıkabilecek kayıplara çözüm bulmak için düşünmeye sevk etmiştir.38

Bu olay sadece İngiltere’de değil, Dünya’da da yankı uyandırmış ve insanların hem

canlarının hem de mallarının korunması fikri sigortacılığın gelişmesinde önemli rol

oynamış,39 aynı zamanda kara sigortalarının doğmasına da sebep olmuştur. Gelişen bu

fikirden hareketle Dr. Nicolas Barbon tarafından 1667 yılında “Fire Office” (Yangın

Bürosu) kurulmuş ve akabinden, 1683 yılında ilk yangın sigorta şirketi “Friendly

Society” faaliyete geçmiş40 ve bunu, 1696 yılında “Hand in Hand”, 1704 yılında ise

“Lombard House” şirketleri izlemiştir.41 Daha sonra, 1710 yılında Londra’da “Sun Fire

Office” adıyla popülerlik kazanan “Company of London Insurers” kurulmuştur. Bu

şirketin kurulması çoğunlukla, modern yangın sigortacılığının başlangıcı olarak kabul

edilmektedir. “Sun Fire Office” 1726 yılına kadar bir ortaklık iken, daha sonra “Sun

Insurance Office” adıyla bir anonim şirkete dönüştürülmüştür.42

34 Akatlı, a.g.e., s. 15. 35 A.y. 36 Mehr ve Cammack, a.g.e., s. 888. 37 TSRŞB, Sigortanın Tarihi, a.y. 38 Mehrve Cammack,a.g.e., s. 889. 39 Acınan, a.y. 40 Mehr ve Cammack, a.y. 41 Akatlı, a.y. 42 Mehr ve Cammack, a.y.

Yine İngiltere’de 1720

76

yılında ilk nakliyat sigorta şirketleri, “London Assurance” ve “Royal Assurance”

şirketleri faaliyet göstermeye başlamıştır.43

İngiltere’de 1688 yılında Lloyd’s’un temellerinin atılmasıyla birlikte

sigortacılıkta yeni bir dönem başlamıştır. Londra’da Edward Lloyd’un işlettiği kahve;

gemi sahipleri, iş adamları ve tüccarların deniz ticaretine ilişkin bilgi alışverişinde

bulundukları bir mekân olmuştur. Burada sefere çıkan bir gemi ya da geminin yükü

üzerine teminat veren kişiler, “underwriter” sıfatıyla belgeler düzenleyerek faaliyette

bulunmaya başlamışlar ve yine bu kişiler Edward Lloyd’un vefatından sonra, kendi

aralarında Lloyd’s adında bir topluluk oluşturmuşlardır. 1871 yılında Lloyd’s, İngiltere

Parlamentosu’nun çıkardığı bir kanunla “birlik” haline getirilmiştir. Lloyd’s, ilk

yıllarında yalnızca deniz sigortaları alanında faaliyet gösterirken, daha sonraları kara

sigortaları alanına da geçmiş ve günümüzde her türlü sigortanın yapılabildiği bir kuruluş

haline gelmiştir. Lloyd’s, dünyada bir başka benzeri olmayan, kendine has bir sigorta

kuruluşudur. Lloyd’s, bir sigorta şirketi değil, sigorta teminatı veren kişilerin

oluşturduğu bir topluluk, birlik ve aynı zamanda dünya gemicilik istihbaratı konusunda

bir merkezdir. Lloyd’s’un en büyük özelliği; Lloyd’s üyelerinin tüm varlıklarıyla

sorumluluk taşımaları ve hiçbir zaman sigortalıyla doğrudan temas etmemeleri, ilişkinin

“broker” olarak adlandırılan aracı kişi ya da firmalarla sağlanmasıdır. Brokerlar, Lloyd’s

ile çalışabilmek için buraya kaydolmakta ve müşterilerin gerek sigorta ve gerek tazminat

alma işlerini takip etmektedirler.

44

Uzun yıllardan beri İngiltere’nin dünya nakliyat ve reasürans piyasasının merkezi

olmaya devam ettiği ve bu alandaki etkinliği ve önemini hiçbir zaman yitirmediği

görülmektedir. Günümüzde dünya sigortacılarının hemen hemen hepsi tarafından kabul

edilip, uygulamada da kullanılan nakliyat sigortalarıyla ilgili kuralların tümü İngiliz

sigortacılar tarafından hazırlanmaktadır. Örneğin, tekne sigortalarına ilişkin kuralları

43 Acınan, a.y. 44 TSRŞB, Sigortanın Tarihi, a.y.

77

düzenleyen “Joint Hull Understanding” ve yine hem tekne hem de varlık sigortaları için

uygulanan harp fiyatları da Londra’daki “War Rating Committee” tarafından

belirlenmekte ve bu kurallar tüm ülkeler tarafından kabul edilmektedir.45

Modern sigortacılığın doğuşuna deniz; kara sigortacılığına yangın; kaza

sigortacılığına tren kazalarıyla ilgili bireysel kazalar öncülük ederken, sanayinin

gelişmesiyle yaşanan büyük teknik hasarlar ise, mühendislik sigortalarının gelişmesine

sebebiyet vermiştir. Sigorta şirketleri, 20. yy’nin başlarında her türlü sigorta ihtiyacına

cevap verebilecek şekilde örgütlenmelerini tamamlamış kuruluşlar olarak etkin hizmet

sunabilecek seviyeye ulaşmışlardır.

46

2.1.3. Sigortacılığın Türkiye’deki Tarihi Gelişimi

Anadolu Selçukluları Dönemi’nde kervansaraya konaklamak için gelen

kervanlardan belirli bir ücret alınmakta, bunun karşılığında kervanın korunması ve

bakımı sağlanmakta, konaklama sırasında bir yağmaya veya hırsızlığa maruz

kalındığında ise oluşan kaybın, kervansaray sahibi tarafından karşılanmakta olduğu

belirtilmektedir. Böylelikle, o dönemde Anadolu toprakları bir çeşit güvence sağlamış

olmakta ve bu da Anadolu topraklarında sigortanın başlangıcı olarak kabul

edilmektedir.47

19. yy’den önce, Anadolu’nun bazı köylerinde ihtiyaç halinde yardım sağlamak

ve halkın uğrayacağı zararı karşılamak amacıyla sendikalar kurulduğu, esnaf

kuruluşlarının hastalık ve ölüm hallerinde üyelerine yardım etmek amacıyla

örgütlendikleri biliniyorsa da bunlar gerçek anlamda sigorta olmayıp; güvenlik,

yardımlaşma ve sosyal dayanışma fikirleriyle oluşturulmuş kuruluşlardır. Bunlar da

birkaç köye özgü kalarak, Anadolu’ya yayılamamış ve dolayısıyla gelişme

Ancak bahsedilen olay günümüz sigortacılığından farklı bir durum arz

etmektedir.

45 Acınan, a.g.e., s. 2. 46TSRŞB, Sigortanın Tarihi, a.y. 47 Özbolat, a.g.e., s. 39.

78

gösterememişlerdir.Avrupa’da sigortacılıkta kaydedilen önemli ilerlemelere rağmen,

Osmanlı toplumunun sosyal özellikleri, dini ortam ve finansal düzen, buradaki gelişimi

engelleyen nedenler arasında gösterilmektedir.48 “Sigortacılık ancak 1839 yılındaki

Tanzimat Fermanı’ndan sonra, dışa açılımla birlikte” gelişmeye başlamıştır.49 19. yy’nin

ikinci yarısında meydana gelen yangınlar ve bunların sonucunda büyük hasarların

oluşması, sigorta hakkındaki olumsuz düşüncelerin azalmasına az da olsa katkıda

bulunmuştur.50

Türkiye’de sigortacılığın tarihçesi 4 aşamada incelenebilir

51 ve ilk aşama, 1870-

1905 tarihleri arasında ele alınabilir. Türkiye’de sigortaya karşı ilk ilginin, 1870 yazında

İstanbul’un Beyoğlu semtinin büyük bir bölümünü tahrip eden yangından sonra (Büyük

Pera Yangını) duyulmaya başlandığı belirtilmektedir. Bu yangında çok sayıda işyeri, ev,

cami ve kilisenin yanması ve bölgede genellikle yabancı ve yabancılarla ilişkileri olan

zenginlerin oturması, Türkiye’de sigortacılığın gelişme sürecini hızlandırmıştır.52 Daha

sonra 1872 yılında üç İngiliz sigorta şirketi, “Sun”, “Northern” ve “North British”,

Türkiye’de acente açarak Türkiye’deki ilk sigortacılık faaliyetlerini başlatmış ve bunları

Fransız ve Almanlar izlemiştir.53 1878 yılında “La Foncière” isimli Fransız şirketi

Türkiye’ye gelmiş, 1884 tarihinde Alman, İtalyan, Avusturya, Bulgar, Romen ve Rus

sermayeleriyle kurulmuş sigorta şirketleri Türkiye’de çalışmaya başlamışlardır.

Avusturya şirketi hariç, bu sigorta şirketleri yangın sigortası yapmışlardır.54

48 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık,

Bu şirketler

o tarihlerdeki ihtiyacı karşılamakta ancak sigorta şirketlerinin kuruluşu ve faaliyetleri

hakkında devlet denetimini öngören kanunların ve hatta konuyla ilgili bir hükmün bile

bulunmayışı sebebiyle tamamen denetimsiz bir şekilde çalışmakta, merkezlerinden

aldıkları talimatlarla özgürce işlem yapmaktalardı. Poliçelerini İngilizce ya da Fransızca

düzenleyip, anlaşmazlık durumunda da Londra mahkemelerini ya da ilgili şirket

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/turkiyede-sigortacilik, 24 Ocak 2012. 49 Özbolat, a.g.e., s. 40. 50 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 51 Yücesoy, a.g.e., s. 12. 52 Akatlı, a.g.e., s. 17. ; TSRŞB, a.y. 53 Acınan, a.y. 54 Yücesoy, a.y.

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/turkiyede-sigortacilik�

79

merkezinin bulunduğu yerel mahkemeleri dava mercii olarak göstermekte ve diledikleri

zaman sigorta poliçelerini iptal etmektelerdi.55 Daha sonra sayıları artan yabancı

şirketler yanında 1893 yılında; Osmanlı Bankası, Tütün Rejisi ve Düyun-u Umumiye

tarafından ortak olarak 220.000 altın lira sermayeli kısaca “Osmanlı” adıyla anılan bir

sigorta şirketi (Osmanlı Umum Sigorta Kumpanyası) kurulmuştur.56 İlk yerli sigorta

şirketi “Osmanlı” ile birlikte 43’ü yabancı 44 sigorta şirketi temsilcisi 12 Temmuz 1900

yılında bir araya gelerek, Yangın Sigorta Şirketleri Sendikası’nın kuruluşuna ve sabit bir

yangın tarifesi uygulamasına karar vermişlerdir. Londra’ daki “Fire Office

Committee”nin emirleriyle çalışmalarını yürüten sendika tarafından, yangınlara

zamanında yetişerek yangınların büyümesini önlemek ve nedenlerini araştırmak üzere

Fasman isimli bir örgüt kurulmuş, denetim mekanizması ve içeriği geliştirilmiştir.

Buradan da anlaşılacağı üzere, Türkiye’de ilk sigorta uygulaması yangın alanında

olmuştur.57

Türkiye’de sigortacılığın ikinci aşaması ise 1906-1914 yılları arasında

incelenebilir. Bu dönemde de sigortacılık, yabancı şirketlerin egemenliğindedir.

Kapitülasyon ve bağnazlık, yerli sigortacılığın gelişmesini engellemiştir.

58 Sendikanın

yukarıda bahsedilen olumlu çalışmalarına rağmen çalışan şirketlerin tamamı sendikaya

girmemiş, haksız rekabet yapmaya ve alınan kararların aksine davranmaya devam

etmişlerdir.59 1906 yılında Kanunname-i Ticaret’e ilaveten sigorta işlemlerine ilişkin

kanun çıkarılmıştır. Bu kanuna 1908 yılında ek madde ilave edilmiştir.60

Sigortacılığın Türkiye’deki gelişiminin üçüncü aşamasını, 1914-1927 tarihleri

arasında incelemek mümkündür.

61

55 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 56 Akatlı, a.y. ; Yücesoy, a.g.e., s. 13. 57 Akatlı, a.y. ; TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 58 Yücesoy, a.y. 59 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 60 Yücesoy, a.y. 61 A.y.

Yabancı şirketler, 1908 ve 1914 yıllarında kanunlarda

yapılan düzenlemelerle kontrol altına alınmaya çalışılmış ve bu şirketler 1914 yılındaki

80

kanunla vergi vermeye ve teminat göstermeye zorunlu tutulmuşlardır. Sendikanın adı

ise, “Türkiye’de Çalışan Sigorta Şirketleri” olarak değiştirilmiştir. Bu yeniliklerle

birlikte yabancı şirketler Türkler ile ortaklık kurma yoluna gitmişlerdir.62 Yapılan yasal

düzenlemelerle sigorta şirketleri kayıtlara bağlanmış olmaktaydı. Söz konusu kanuna

göre, 1916 yılında Avusturya kökenli “Phenix de Vienne” adlı sigorta şirketinin iştiraki

ile “Türkiye Millî Sigorta Şirketi” ismiyle ilk millî sigorta şirketi, 1918’de ise Fransız

sermayesiyle “İttihad-ı Millî Sigorta Şirketi” kurulmuştur. 1922 yılında Şark Sigorta,

1924’te Millî Sigorta Şirketi kurulmuştur.63

Türkiye’de sigortacılığın gelişiminin dördüncü aşaması ise 1920’den günümüze

kadar olan zaman dilimi içerisinde ele alınabilir.

64 Sigortacılığımız asıl olarak

Cumhuriyet’in ilanından sonra gelişmeye başlamıştır.65 Cumhuriyet’in kurulmasıyla her

alanda ilerleme ve kalkınma adımlarının atılması sigorta sektörünü de etkilemiştir. 1924

yılında Türkçe kullanma zorunluluğu getiren kanunla poliçelerin İngilizce ve Fransızca

düzenlenmesine son verilmiş, aynı yıl içinde sigorta sendikası feshedilerek, “Sigortacılar

Kulübü” ve 1 Nisan 1925’te Türkiye İş Bankası tarafından Anadolu Anonim Türk

Sigorta Şirketi kurulmuştur. Yerli ve yabancı sigorta şirketlerinin denetlenmesi, döviz

çıkışının önlenmesi ve yerli sermayeyle kurulan şirketlerin sayısını arttırmak için

1927’de Sigortacılığın ve Sigorta Şirketlerinin Teftiş ve Murakabesi hakkında kanun

çıkarılmıştır.66 1926’da Sümerbank ve Türkiye Emlak Kredi Bankası’nın kurduğu

Güven Sigorta Şirketikurulmuştur.67

62 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 63 Yücesoy, a.g.e., s. 13-14.; Murat Baskıcı, “Osmanlı Anadolusunda Sigorta Piyasası: 1860-1918”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C:LVII, No:4, 2002, s. 27-28. 64 Yücesoy, a.g.e., s. 14. 65 Acınan, a.y. 66 Özbolat, a.g.e., s. 42. 67 Yücesoy, a.y.

Sigorta faaliyetlerini yönetmek ve yurtdışına çıkan

primlerin bir bölümünün yurtiçinde kalmasını sağlamak amacıyla 1160 sayılı “Mükerrer

Sigorta Hakkındaki Kanun” yürürlüğe girmiştir. 1160 sayılı kanundaki görevlerle ilgili

olarak 26 Şubat 1929 tarihinde yine Türkiye İş Bankası’nın katkılarıyla Millî Reasürans

81

T.A.Ş. kurulmuştur.68 Bu tarihten itibaren Türkiye’de reasürans tekeli başlamış,

ülkedeki yerli ve yabancı tüm sigorta şirketleri topladıkları primlerin bir bölümünü Millî

Reasürans T.A.Ş’a devretmeye zorunlu tutulmuştur. Hemen hemen dünyada kurulan ilk

reasürans tekeli Millî Re, ilk zamanlarda çeşitli tepkilerle karşılaştıysa da suistimalleri

ve haksız rekabeti önleme ve ödemelerin zamanında yapılmasını sağlama gibi

özellikleriyle Türk sigortacılığının gelişmesinde olumlu rol oynayarak halkın sigortaya

olan güvenini arttırmış, bu gelişmelerin paralelinde 1939 yılında sigorta şirketleri Ticaret

Bakanlığı’na bağlanmıştır.69 Daha sonraki yıllarda sırasıyla 1935 yılında Güven Sigorta,

1936’da Ankara Sigorta kurulmuş ve ilk özel sermayeli şirketimiz ise 1942 yılında

kurulan Doğan Sigorta olmuştur. Yine 1955’te Şeker Sigorta, 1957’de Güneş Sigorta,

1958’de Ray Sigorta, 1959’da Cihan Sigorta, 1960’ta Başak Sigorta, 1961’de Aksigorta

ve 1964’te Tam Sigorta Şirketleri kurulmuştur. Bu arada 1959 yılında 7397 sayılı

Sigorta Murakabe Kanunu yürürlüğe girmiştir. 1975 yılı sonu itibariyle yabancıların

Türk Sigorta portföyündeki paylarının başlangıçtaki %99’lardan %4’e düşmesi yerli

şirketlerimizin faaliyetlerini ve kanunlarımızın piyasanın gelişmesindeki yerini

vurgulamaktadır.70

68 Acınan, a.g.e., s. 2-3.; Milli Reasürans T.A.Ş., (Çevrimiçi)

1987 yılında yürürlüğe giren 3379 sayılı kanun ile 7397 sayılı

kanunda, sigorta şirketlerini finansal yönden geliştirmek, yasal alandaki boşlukları

doldurmak ve sigorta aracılarının durumunu yeniden düzenlemek adına köklü ve önemli

değişikler yapılmıştır. Bu kanun, sigortayla ilgili organlar ve faaliyetleri düzenleyen

yönetmeliklerin çıkarılmasını öngörmekteydi. Sigorta şirketleri, Hazine ve Dış Ticaret

Müsteşarlığı’na bağlanarak mali yapının bir parçası olarak kabul edilmişlerdir. 1 Mayıs

1990 tarihinden itibaren; kaza sigortaları (zorunlu sigortalar hariç), mühendislik

sigortaları ile tarımsal sigortalarda, 1 Ekim 1990 tarihinden itibaren de yangın ve

nakliyat sigortalarında “Serbest Tarife Sistemi”ne geçilmiştir. Yeni kurulan sigorta

şirketlerinin sayısı zaman içinde artarken, sigorta taleplerinin aynı ölçüde artmaması,

ayrıca prim tahsilâtında yaşanan sorunlar sebebiyle, 1993’ten beri çıkarılan Kanun

http://www.millire.com/zamantuneli.htm, 29 Ocak 2011. 69 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 70 Acınan, a.y. ; Yücesoy, a.g.e., s. 14-15.

http://www.millire.com/zamantuneli.htm�

82

Hükmünde Kararnameler ile 7397 sayılı Kanunda birtakım düzenlemeler yapılmasına

ihtiyaç duyulmuştur.71

20 Aralık 1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı teşkilat kanunuyla

Sigortacılık Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel

Müdürlüğü günümüzde de sigorta sektörünün düzenlenmesiyle ilgili görevleri

yürütmektedir.

72

Sigorta primlerinin tahsili sorununa çözüm getirilmesi amacıyla 1 Ocak 1995’ten

itibaren primlerin, acente cari hesapları üzerinden takibi sistemi yürürlükten kaldırılarak,

poliçe bazında takip sistemi uygulanmaya başlanmıştır. 1999 depremlerinden sonra 2000

yılında meskenler için zorunlu hale getirilmiş bulunan deprem sigortalarını yürütmek

üzere "Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)” havuzu kurularak, yönetimi beş yıllık

bir süre için bu konuda deneyimli Millî Reasürans T.A.Ş.’a verilmiştir.

73 Zorunlu

Deprem Sigortası, günümüzde DASK nam ve hesabına sözleşme yapmaya yetkili sigorta

şirketleri ve bu şirketlerin acenteleri tarafından yapılmaktadır.28 Mart 2001’de kabul

edilen “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu” ile kurulan Bireysel

Emeklilik Sistemi, 27 Ekim 2003 tarihinde faaliyete geçmiştir. Tarım sektörünü tehdit

eden risk unsurlarının teminat altına alınabilmesi amacıyla74

71 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 72 Özbolat, a.g.e., s. 44. 73 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y.

14 Haziran 2005’te 5363

sayılı "Tarım Sigortaları Kanunu" çıkarılmış ve bu kanun kapsamında “Tarım Sigortaları

Havuzu (TARSİM)” kurulmuştur. Birinci bölümün süreç yeniliği kısmında bahsedilen

“Trafik Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi (TRAMER)” ise; 16.12.2003 tarih ve

25318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Trafik Sigortası Bilgi Merkezi Yönetmeliği

ile kurulmuştur. Trafik sigortası üretimi gerçekleştiren sigorta şirketlerinin 01 Ocak

2003’ten itibaren tüm poliçe bilgileri ile bunların hasar ve ödeme kayıtları, TRAMER

74 (Çevrimiçi) http://www.istekobi.com.tr/sektorler/sigortacilik-sektoru-s20/sektore-bakis/sigortacilik-sektoru-b20.aspx, 30 Ocak 2012.

http://www.istekobi.com.tr/sektorler/sigortacilik-sektoru-s20/sektore-bakis/sigortacilik-sektoru-b20.aspx�


83

sistemine transfer edilmiştir. Yeni üretilen poliçeler ve hasar kayıtları günlük olarak bu

sisteme aktarılmaktadır.75

14 Haziran 2007’de, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu Resmi Gazete'de

yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu gelişmenin ardından 2008 yılında Sigortacılık

Kanunu’yla gelen yeni tanım ve uygulamalarla ilgili ikincil mevzuat düzenlemeleri

çalışmaları tamamlanmıştır. 9 Ağustos 2008’de 26962 sayılı Resmi Gazete'de

yayımlanan yönetmelikle “Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM)” faaliyete

başlamıştır. SBM nezdinde kurulan alt bilgi merkezleri, “Trafik Sigortaları Bilgi ve

Gözetim Merkezi (TRAMER)”, “Sağlık Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi

(SAGMER)”, “Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi (HAYMER)” ve “Sigorta

Hasar Takip ve Gözetim Merkezi (HATMER)” kurulmuştur.

76 Sigorta sektörünün,

günümüzde hızla gelişen bilgi teknolojilerini iş süreçlerine uyarlayarak yenilikleri takip

ettiği görülmektedir. Bu da iş süreçlerini hızlandırmakta ve verilerin ilgili bilgi

merkezlerinde toplanarak; sigortacılık faaliyetlerinin daha kapsamlı ve etkin bir şekilde

yürütülmesi, sektör genelinde uygulama birliğinin sağlanması, sağlıklı fiyatlandırma

yapılabilmesi, güvenilir istatistiklerin oluşturulması, suistimallerin önlenmesi, sigorta

sistemine olan güvenin arttırılması ve kamu gözetim-denetiminin etkinleştirilmesi

amaçlanmaktadır.77

Ağustos 2011 tarihi itibariyle 63’ü sigorta, 2’si reasürans olmak üzere 65 şirket

TSRŞB üyesidir. Toplam 59 sigorta ve 1 reasürans şirketi faaliyette bulunmaktadır. 59

sigorta şirketinden 6’sı kamu şirketi, 53’ü özel, 44’ü Türkiye’de kurulu yabancı ortaklı

şirkettir.

78 Ocak 2012 verilerine göre 64sigorta şirketinin79

75 TSRŞB, Türkiye’de Sigortacılık, a.y. 76 A.y.

TSRŞB üye şirketler

listesinde yer aldığı görülmektedir. Bu rakamlardan yeni bir sigorta şirketinin açıldığı

77 HATMER, (Çevrimiçi) http://www.hatmer.org.tr/index.php?page=about2, 31 Ocak 2012. 78 A.y. 79 TSRŞB, Üye Şirketler, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/ueye-sirketler, 30 Ocak 2012. (Üye şirketler listesi için Bkz. Ek-2)

http://www.hatmer.org.tr/index.php?page=about2�

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/ueye-sirketler�

84

anlaşılmaktadır. Yeni açılan bu şirketin diğerlerinden farkı, yapısının kooperatif

(mutual) olmasıdır. Kooperatif sigorta şirketleri Amerika’da yaygın olmasına rağmen,

ülkemizde ilk kez bir kooperatif sigorta şirketi kurulması Türkiye’de sigorta sektörünün

yapısının değişmeye başladığını göstermektedir.

2.2. SİGORTACILIĞIN ÖNEMİ VE DÜNYA SİGORTA SEKTÖRÜ VERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sigorta, ekonomik ve sosyal hayat açısından büyük bir öneme sahiptir ve

günümüzde; bireyler, şirketler ve ekonomiler için vazgeçilemez bir unsur haline

gelmiştir.80

2.2.1. Sigortacılığın Önemi

Sigorta, risklerin gerçekleşmesi durumunda meydana gelen zararların tazmin

edilmesini sağlayarak hem iktisadi kayıpların hem de sosyolojik ve psikolojik

çöküntülerin önlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca sigorta; yardımlaşma,

dayanışma gibi toplumsal olguları da güçlendirmek ve oluşabilecek tehlikelere karşı

önlem alma bilincini de kazandırmaktadır. Sigortacılığın önemi aşağıdaki alt başlıkta

ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

Sigorta sayesinde birey ve kurumlar geleceklerini güvence altına almakta ve

risklerin gerçekleşmesi sonucunda da hasardan önceki finansal güçlerine

kavuşmaktadırlar. Birey ve kurumlar kümülatif olarak aslında ülke ekonomisini

oluşturmaktadır. Deprem, sel gibi büyük afetlerde meydana gelebilecek ciddi kayıplar

ülke ekonomisini çökertebilir.81

80Güvel ve Öndaş Güvel, a.g.e., s. 25. 81 Acınan, a.g.e., s. 6.

Örneğin büyük bir deprem, meydana geldiği bölgede

birçok ev ve kurumun yıkılmasına, bireylerin evsiz ve işsiz kalmasına sebep olabilir.

Yıkılan kurumların sigortaları yok ise kendi birikimleriyle toparlanmaları zaman alabilir

veya hiçbir birikimleri bulunmuyorsa da tamamen işlevlerini yitirmesine neden olabilir.

Bu da hem maddi hem manevi kayıpları beraberinde getirebileceği gibi ülke

ekonomisinin de küçülmesine yol açabilir. Sigortalı olanlar ise, bu tür afetlerden az

85

düzeyde etkilenerek, önceki maddi durumlarına kısa zamanda kavuşabilirler, dolayısıyla

manevi olarak da daha az zarar görmüş olurlar. Bu gibi durumlarda ülkedeki maddi-

manevi çöküntüleri önleyebilmek için tüm birey ve kurumların, sigorta bilincine sahip

olması gerekmektedir.

Sigortanın önemi farklı kaynaklarda farklı açılardan ele alınmıştır. Bunlardan biri

sigortanın mikro ve makro açılardan değerlendirilmesi, diğeri ise; güvence ve risk

yönetimi işlev ve yararları ile ekonomik işlev ve yararlarıdır. Ancak güvence ve risk

yönetimi işlev ve yararları, sigortanın mikro açıdan; ekonomik işlev ve yararları ise

makro açıdan önemi ile örtüşmektedir. Bu çalışmada sigortanın önemi mikro ve makro

açılardan ele alınmaktadır.

Tablo 2.1’de sigortanın mikro açıdan önemi yer almaktadır.

Tablo 2.1. Sigortanın Mikro Açıdan Önemi

- Bir dayanışma organizasyonu oluşturmaktadır.

- Girişimcilerin kararlarını olumlu yönde etkilemektedir.

- Girişimcilerin daha ucuz fiyattan yatırım sermayesi bulmasını sağlamaktadır.

- Sigorta güvencesi girişimcinin kredi olanakları bulmasını kolaylaştırmaktadır.

- Fiyatların daha gerçekçi bir düzeyde belirlenmesine olanak sağlamaktadır.

- Sigorta sayesinde girişimciler, ellerinde fon tutmayarak, bu fonları yatırıma

dönüştürebilmektedir.

Kaynak: Mehmet Kahya, “Sigorta Sektörünün Ekonomik Kalkınmadaki Yeri ve Önemi ile Fon Yaratma İşlevi ve Sermaye Piyasalarındaki Etkinliği, Reasürör Dergisi, Millî Reasürans T.A.Ş. Yayını, No:37, İstanbul, Ceyma Matbaası, Temmuz 2000, s. 24. Tablo 2.1, belirtilen kaynaktaki bilgilerin derlenmesiyle oluşturulmuştur.

86

Sigorta, bir risk sonucu meydana gelen ve bireylerin veya kurumların tek

başlarına karşılayamayacağı zararları, hepsinin düzenli ödedikleri primlerin oluşturduğu

havuzdan tazmin edilmesini sağlar. Böylece toplum arasında bir dayanışma ve

yardımlaşma olmaktadır.

Yangın veya su basması gibi bir durum, belki bir fabrikanın ya da sanayi

kuruluşunun yok olmasına, kapanmasına veya düşük bir kapasiteyle çalışmasına neden

olabilecek iken, sigortanın devreye girmesiyle oluşan zarar tazmin edilebilecek ve bu

şekilde zarara uğrayanlar, önceki durumlarına dönebilecektir. Böylece girişimciler,

kurum yöneticileri, çalışanlar vb. güven içerisinde çalışabileceklerdir. Sigorta, yatırım

kararlarının sağlıklı bir şekilde verilmesini sağlamakla ekonomik gelişmeyi arttırıcı bir

işleve sahiptir. Bir diğer ifadeyle, teşebbüslerin faaliyetlerini tehdit eden her çeşit riskin

kontrol altına alınmasını sağlayarak, ekonomik potansiyelin korunmasına katkıda

bulunmaktadır. Kısaca, sigorta sayesinde bireysel veya kurumsal servet güvence altına

alınırken millî servetin korunması da sağlanmaktadır.82

Sigortanın başka bir özelliği ise, birey veya işletmelerin kredi alabilmeleri için

bir önkoşulun (sigortanın) gerçekleşmesini sağlayarak, kredialımınına olanak

tanımasıdır. Örneğin, bir gayrimenkulün ipoteğini teminat göstererek borç almak isteyen

kişi, ancak bu gayrimenkulünü sigorta ettirerek isteğine kavuşabilmektedir. Çünkü

taşınmazın yangın veya başka bir afetle yok olması ve dolayısıyla gösterilen teminatın

ortadan kalkması riski vardır.

83 Bundan başka, kredi talebinde bulunan kişinin hayat

sigortası yaptırması, banka açısından kredi müşterisinin ölümü veya çalışamaz durumda

iken kredisinin ödenmeyeceği riskini ortadan kaldırmaktadır. Girişimcinin de

oluşabilecek riskini sigorta ettirmesi kolay kredi bulmasını sağlayacaktır.84

82 Mehmet Kahya, “Sigorta Sektörünün Ekonomik Kalkınmadaki Yeri ve Önemi ile Fon Yaratma İşlevi ve Sermaye Piyasalarındaki Etkinliği, Reasürör Dergisi, Millî Reasürans T.A.Ş. Yayını, No:37, İstanbul, Ceyma Matbaası, Temmuz 2000, s. 23. 83 Akatlı, a.g.e., s. 21. 84 Özbolat,a.g.e., s. 30.

87

Sigortacılığın bir diğer faydası ise, sigorta kuruluşlarının sigortalılara koruma ve

kurtarma tekniklerini öğreterek gerçekleşen risklerden en az zarar ile kurtulmalarını

sağlamasıdır.85 Böylece oluşabilecek risklere karşı önlem alma konusunda bilinç

artmakta ve hasarların azalması mümkün olabilmektedir. Bu hizmetlerle sağlanan katkı

sayesinde sigorta fiyatları da ucuzlamaktadır.86

85 Acınan, a.y. 86 Kahya, a.y.

Sigortacılar, sadece müşterilerini değil,

bir sosyal sorumluluk gereği tüm toplumu bilinçlendirmeye yönelik çalışmalar da

yapabilirler. Çünkü esasen önemli olan, toplumda sigorta hakkında yeterince bilgi sahibi

olmayan ve risklere karşı nasıl tedbir alacağını bilmeyen kesimlerde bu farkındalığı

uyandırmaktır. İsmet Çakın ve Özcan Çalışkan’ın ilköğretim 4-8. sınıf öğrencilerine

yönelik olarak hazırladığı “İnsan ve Risk” projesi bu konuya verilebilecek güzel bir

örnektir. “Ağaç yaşken eğilir” atasözünden de anlaşılacağı üzere, bilinçlendirmenin

küçük yaşta yapılması daha sağlıklı olmakta ve böylece küçükler de bu bilgilerini

ailelerine aktararak olası risklere karşı tedbir alan ve sigortanın önemini kavrayan birey

sayısının artması sağlanmaktadır.

Sosyal sorumluluk projelerinde sigorta kuruluşlarının rol alması hem risklerin

gerçekleşmesi sonucu meydana gelebilecek zararların en aza inmesini sağlayarak millî

servetin korunmasını sağlamakta hem de sigortalı sayısını arttırarak sigorta şirketlerinin

güçlenmesine ve sektörün büyümesine katkıda bulunarak istihdamı arttırıcı bir etki

yapmaktadır.

Sigortanın makro açıdan önemi ise Tablo 2.2’de yer almaktadır.

88

Tablo 2.2. Sigortanın Makro Açıdan Önemi

- Ekonomide bir tasarruf kaynağı yaratmaktadır.

- Sosyal ve ekonomik çöküntü ve kayıpların önlenmesine yardımcı olmaktadır.

- Uluslararası ekonomik ilişkiler ile ticaretin gelişmesine katkı sağlamaktadır.

- Sigorta işletmeleri, devlete vergi geliri sağlamaktadır.

- Sektör olarak istihdama katkıda bulunmaktadır. - Yurtiçinde oluşan hasar ve kayıpların reasürans yoluyla diğer reasürans ve

sigorta şirketlerine dağıtılmasını ve yurtiçi kayıpların azalmasını sağlamaktadır. - Ülkenin sosyal güvenlik sistemini önemli ölçüde desteklemektedir.

Kaynak: Mehmet Kahya, “Sigorta Sektörünün Ekonomik Kalkınmadaki Yeri ve Önemi ile Fon Yaratma İşlevi ve Sermaye Piyasalarındaki Etkinliği, Reasürör Dergisi, Millî Reasürans T.A.Ş. Yayını, No:37, İstanbul, Ceyma Matbaası, Temmuz 2000, s. 24.Tablo 2.2 belirtilen kaynaktaki bilgilerin derlenmesiyle oluşturulmuştur.

Sigorta tasarrufu geliştirmektedir.87 Sigorta şirketlerinin bireyler ve kurumlardan

aldığı primler, sigorta şirketleri için bir yatırım kaynağı özelliği taşımaktadır.88 Sigorta,

sigorta şirketlerinin yanı sıra bireylerin de tasarruf yapmalarını sağlamaktadır. Özellikle

hayat sigortalarının uzun vadeli olmaları tasarrufa öncülük edebilmektedir.89 Sigorta,

tasarruf ve kredi aracı olma özelliğine sahiptir. Dolaylı olarak kredi işlemlerini

gerçekleştiren sigorta şirketleri, aynı zamanda sermaye birikimi sağlayan toplu tasarruf

kurumlarıdır. Makro ekonomik açıdan söz konusu tasarruflar yatırıma

yönlendirilebildiği oranda değer kazanmaktadır. Sigorta sektörü, yatırımlara kanalize

edilebilecek fonların yaratılmasına katkıda bulunarak, döviz kazandırıcı ya da döviz

tasarrufu sağlayacak hizmetleri gerçekleştirerek, ekonomik faaliyetlerin güven içerisinde

yürütülmesine imkân sağlayacak koşulları hazırlayarak ekonominin kalkınmasına

önemli ölçüde yardımcı olmaktadır.90

87 Acınan, a.y. 88 Kahya, a.y. 89 Acınan, a.y. 90 Targan Ünal, Sigorta Sektörünün Ekonomik İşlevi ve Fon Yaratma Kapasitesi, Yayın no: 1994-04, İstanbul, İTO Yayınları, Temel Matbaacılık, 1994, s. 46.

89

Kahya’ya göre, “sigortacılığın fon oluşturma işlevinin yanı sıra, ekonomik

faaliyetlerin güven içerisinde yapılmasına olanak verecek koşullar hazırladığı ve ülke

ekonomisinin gelişmesine yardımcı olduğu yadsınamaz bir gerçektir.”

“Sigorta endüstrisi, uluslararası bir ekonomi alanı olma özelliğinden dolayı

yurtdışından sağlanan döviz getirileri sayesinde ödemeler dengesine olumlu etki

yapabilen bir sektördür. Sigortacılık, ithalat ve ihracat konusu mal, nakliyat sigortaları

ve uluslararası kapasitenin kullanıldığı reasürans işlemleri ve ekonomik hareketlerin

sınır ötesinde gerçekleştirilmesi sayesinde uluslararası ekonomik işbirliğine örnek

oluşturmaktadır.”91 Sigortacılık tekniği açısından risklerin dağıtılması önem

taşımaktadır. Bu sebeple sigortacının üzerine aldığı risklerin sadece yurt içinde değil

yurt dışında da dağıtılması gerekmektedir. Reasürans denilen bu sistem sayesinde

uluslararası ilişkiler de gelişmektedir.92

Sigortanın önemli bir diğer özelliği de vergi kaynağı olmasıdır. “Banka ve

Sigorta Muameleleri Vergisi, Gider Vergisi ve Yangın Sigorta Vergisi” gibi vergilerle

devletin gelirini arttırıcı bir role sahiptir.

93

Kahya’ya göre, sigortanın diğer bir işlevi ise, “devletin sosyal güvenliğine, özel

sağlık ve emeklilik sigortalarının sağladıkları güvencelerle önemli katkılarda

bulunmasıdır.”

94

2.2.2. Dünya SigortaSektörü Verileri

Bu alt bölümde sigorta sektörünün Dünya ve Türkiye’deki konumu

incelenmektedir.

91 Kahya, a.y. 92 Acınan, a.y. 93Kahya,a.y. 94A.e., s. 24.

90

2.2.2.1. 2010 Yılı Dünyanın En Büyük 500 Şirketi İçerisinde Sigorta Sektörünün Payı

Fortune Dergisi’nin 1955 yılından itibaren her yıl düzenli olarak yaptığı

dünyanın en büyük 500 şirketi araştırmalarına göre 2010 yılında ilk 500 büyük şirket

içerisinde; bankacılık ve finans sektörü %12,2 (61/500) oranında95 bir pay alırken,

sadece sigorta sektörü %9,6 (48/500) oranında96

Grafik 2.1. 2010 Yılı Dünyanın En Büyük 500 Şirketi İçerisinde Sigorta Sektörünün Payı (%)

bir paya sahip olmuştur. Bu

rakamlardan anlaşılacağı üzere sigorta sektörü, bankacılık ve finans sektöründe faaliyet

gösteren kuruluşlara göre ayrı bir öneme sahiptir.

Not: Bu şekil 31 Ocak 2012 tarihinde, Research Bank, (Çevrimiçi) http://www.researchbank.co.uk/Sector-Fortune-Global-500-reports.htm adresinden erişilen verilerle oluşturulmuştur.

Grafik 2.1’den de görüldüğü üzere sigorta sektörü, bankacılık ve finans sektörü

içerisinde değerlendirilmemiş ve 2010 yılı dünyanın en büyük 500 şirketi arasında

bankacılık ve finans sektöründen 61 şirket yer alırken, sigorta sektöründen 48 şirket yer

almıştır. Bu da sigorta sektörünün ayrı bir öneme sahip olduğunu göstermektedir. 95Research Bank, Banking and Finance SectorFortune Global 500 Report2010, (Çevrimiçi) http://www.researchbank.co.uk/Banking-and-Finance-Fortune-Global-500-Company-Profiles.htm, 31 Ocak 2012. 96Research Bank, Insurance Sector Fortune Global 500 Report 2010, (Çevrimiçi)http://www.researchbank.co.uk/Insurance-Fortune-Global-500-Company-Profiles.htm, 31 Ocak 2012.

12,20%9,60%

78,20%

Bankacılık ve Finans SektörüSigorta Sektörü

Diğer Sektörler

http://www.researchbank.co.uk/Sector-Fortune-Global-500-reports.htm�

http://www.researchbank.co.uk/Sector-Fortune-Global-500-reports.htm�

http://www.researchbank.co.uk/Banking-and-Finance-Fortune-Global-500-Company-Profiles.htm�

http://www.researchbank.co.uk/Insurance-Fortune-Global-500-Company-Profiles.htm�

91

2.2.2.2. 2008-2010 Dönemi Dünyada Sigorta Primi Üretimi ve Türkiye’nin Dünya Sıralamasındaki Yeri Bu alt bölümde 2008-2010 dönemi, Swiss Re’nin her yıl düzenli olarak

yayımladığı dünya sigorta sektörü verileri ve dünya geneline kıyasla Türkiye’de sigorta

sektörünün durumu değerlendirilmektedir.

2.2.2.2.1. Toplam Prim Miktarı Swiss Re’nin her yıl düzenli olarak yayımladığı dünya sigorta sektörü verileri

kullanılarak 2008-2009 ve 2010 yıllarında farklı kıtalardaki toplam prim üretimi oranı

Grafik 2.2’de gösterilmiştir.

Grafik 2.2. 2008-2010 Dönemi Dünyadaki Toplam Prim Üretim Oranları (%)

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”,No:2/2011,(Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 33 ve “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 31.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

ABD Avrupa Asya Afrika Okyanusya

Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Kıtalar

2008

2009

2010

http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf�


92

Dünya genelinde 2008 yılında 4.220.069 milyon $, 2009’da 4.109.635 milyon $

ve 2010 yılında ise toplam 4.338.965 milyon $ sigorta primi üretilmiştir.97

Yukarıdaki verilere göre dünyadaki en büyük prim üretimi payına ABD, sonra

Avrupa ve Asya’nın sahip olduğu görülmektedir. Ancak ABD ve Avrupa’nın az bir

oranda da olsa gerilemeye başladığı, Asya kıtasındaki ülkelerin ise düzenli bir şekilde

ABD’nin prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki toplam prim üretim miktarının

%60,81’i, 2009’da %60,27’si ve 2010 yılında ise %60,14’ü kadar olmuştur. Son üç yıl

itibariyle genel olarak %60 seviyesinde seyretmekle birlikte çok az bir miktarda düşüş

yaşandığı görülmektedir.

Avrupa’nın prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki toplam prim üretim miktarının

%24,1’i, 2009’da %23,3’ü, 2010 yılında %22,04’ü kadardır. Bu rakamlardan da

görüleceği üzere son üç yıllık periyotta, her yıl yaklaşık olarak %1’lik bir düşüş

yaşanmıştır.

Asya’nın durumunda ise, son üç yılda kademeli bir artış görülmektedir. Asya’nın

prim üretimi 2008 yılında dünyadaki toplam prim üretim miktarının %13,22’si, 2009’da

%14,64’ü ve 2010’da ise %15,8’i kadar olmuştur. Son üç yıllık periyotta her yıl

ortalama %1,29’luk bir artış gerçekleşmiştir.

Afrika’nın prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki toplam prim üretim miktarının

%0,75’i, 2009’da %0,83’ü ve 2010 yılında ise %0,90’ı kadar olmuştur. son üç yılda çok

az bir oranda da olsa artış görülmüştür.

Okyanusya’nın prim üretimi dünyadaki toplam prim üretiminin; 2008 yılında

%1,11’i, 2009’da %0,95’i, 2010’da %1,1’i kadardır. Ciddi artış-azalışlar olmamakla

birlikte genel olarak %1 civarında seyrettiği söylenebilir.

97 Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 33 ve Sigma-World Insurance in 2009,“Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 31.



93

ilerleme kaydettiği görülmektedir. Buradan da görüldüğü gibi sigorta sektörü,

ekonominin geliştiği veya gelişmekte olduğu piyasalarda kendini göstermektedir. Geri

kalmış ekonomilerde ise sigorta sektörünün gelişmediği buna rağmen çok az miktarlarda

da olsa prim üretiminin mevcut olduğu anlaşılmaktadır.

Swiss Re raporuna göre Türkiye, Avrupa kıtası içerisinde değerlendirilmiş ve

dünya genelinde değerlendirmeye alınan 88 ülke arasından toplam prim üretiminde 2008

yılında 36. sıradayken 2009 yılında 38. sıraya düşmüş ve 2010 yılında 37. sıraya

yükselmiştir.98

Grafik 2.3. 2008-2010 Dönemi Avrupa Ülkelerinin Prim Üretim Toplamı İçerisinde Türkiye’nin Oranı (%)

Grafik 2.3’te son üç yıl itibariyle Türkiye’nin Avrupa içerisindeki toplam

prim üretimi oranı gösterilmektedir.

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 33 ve “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 31.

98Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 33.; Swiss Re, 2010, a.g.e., s. 31; Swiss Re, “Sigma-World Insurance in 2008: Life Premiums Fall in the Industrialised Countries-Strong Growth in the Emerging Economies”, No:3/2009, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma3_2009_en.pdf, 11 Ağustos 2011, s. 37.

0,52%

0,49%

0,57%

0,44%

0,46%

0,48%

0,50%

0,52%

0,54%

0,56%

0,58%

2008 2009 2010

Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Yıllar




94

Türkiye’de 2010 yılında toplam 9.220 milyon $ sigorta primi üretilmiş;99

2.2.2.2.2. Hayat ve Emeklilik Prim Miktarı

2008,

2009 ve 2010 yıllarında Türkiye’nin toplam prim üretim oranı Avrupa ülkelerinin

toplam prim üretimi içerisinde %1’in altında kalmıştır. Bu rakam Türkiye’de sigorta

sektörünün geri kaldığının bir göstergesidir. 2008 yılından 2009 yılına geçişte

Türkiye’nin toplam prim üretiminde Avrupa geneline göre %0,03 oranında bir düşüş

yaşanırken, 2010 yılında 2009 yılına göre %0,08 oranında artış olmuştur. Düşük oranda

bir artış olması, çok az da olsa Türkiye’de sigorta sektörünün gelişmeye devam ettiğini

ifade etmektedir.

Swiss Re’nin her yıl düzenli olarak yayımladığı dünya sigorta sektörü verileri

kullanılarak, 2008-2010 döneminde “hayat ve emeklilik” alanında, farklı kıtalardaki

prim üretimi oranları Grafik 2.4’te gösterilmektedir.

Grafik 2.4. 2008-2010 Dönemi Dünyadaki Toplam Hayat ve Emeklilik Prim Üretimi Oranları (%)

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”,No:2/2011,(Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 35 ve “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi)http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 33.

99 Swiss Re, 2011, a.y.

0,00%5,00%

10,00%15,00%20,00%25,00%30,00%35,00%40,00%45,00%


Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Kıtalar

2008

2009

2010



95

Dünya genelinde 2008 yılında hayat ve emeklilik alanında toplam 2.439.294

milyon $, 2009’da 2.367.442 milyon $ ve 2010 yılında 2.520.072 milyon $ sigorta primi

üretilmiştir.100

100 Swiss Re, 2010, a.g.e., s. 33ve Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 35.

ABD’nin hayat ve emeklilik alanındaki prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki

toplam hayat ve emeklilik prim üretim miktarının %27,34’ü, 2009’da %24,88’i ve2010

yılında ise %24,3’ü kadar olmuştur. Son üç yıl içerisinde ABD’de hayat ve emeklilik

sigortaları prim üretiminin düşüş meylinde olduğu görülmektedir.

Avrupa’nın prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki toplam hayat ve emeklilik prim

üretim miktarının %40,84’ü, 2009’da %40,27’si ve 2010 yılında %38,32’si kadardır. Bu

rakamlardan da görüldüğü gibi son üç yılda Avrupa ülkelerinin hayat ve emeklilik primi

üretiminde düşüş olmuştur.

Asya’nın durumunda ise, son üç yılda kademeli bir artış görülmektedir. Asya’nın

hayat ve emeklilik sigortaları prim üretimi 2008 yılında dünyadaki toplam hayat ve

emeklilik prim üretim miktarının %28,54’ü, 2009’da %31,79'u ve 2010’da ise %33,94’ü

kadar olmuştur. Asya ülkelerinde son üç yıldaki artış oranı ortalama %2,7 olarak

gerçekleşmiştir.

Afrika’nın hayat ve emeklilik prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki toplam hayat

ve emeklilik prim üretim miktarının %1,49’u, 2009’da %1,71’i ve 2010 yılında ise

%1,87’si kadar olmuştur. Son üç yıllık periyotta, her yıl ortalama %0,19 oranında bir

artış gerçekleşmiştir.

Okyanusya’nın hayat ve emeklilik prim üretimi dünyadaki toplam hayat ve

emeklilik prim üretiminin; 2008 yılında %1,80’i, 2009’da %1,34’ü, 2010’da %1,57’si

kadardır.

96

Yukarıdaki verilere göre dünyadaki en büyük hayat ve emeklilik primi üretimi

oranına Avrupa, ikinci sırada Asya ve üçüncü olarak da ABD’nin sahip olduğu

görülmektedir. Ancak ABD ve Avrupa az bir oranda da olsa gerileme göstermiş, buna

karşınAsya kıtasındaki ülkeler ise, hayat ve emeklilik sigortaları alanında her yıl düzenli

bir gelişme kaydetmiştir.

Swiss Re raporuna göre Avrupa kıtası içerisinde değerlendirilen Türkiye, dünya

genelindedeğerlendirmeye alınan 88 ülke arasından hayat ve emeklilik primi üretiminde

2008 ve 2009 yıllarında 44. sıradayken, 2010 yılında 42. sıraya yükselmiştir.101

Grafik 2.5. 2008-2010 Dönemi Avrupa Ülkelerinin Hayat ve Emeklilik Sigortaları Prim Üretimi Toplamı İçerisinde Türkiye’nin Oranı (%)

Grafik

2.5’te son üç yıl itibariyle Türkiye’nin hayat ve emeklilik sigortalarında Avrupa

içerisindeki prim üretimi oranı gösterilmektedir.

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company,“Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 35 ve “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 33.

101Swiss Re, 2009, a.g.e., s. 39; Swiss Re, 2010, a.g.e., s. 33; Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 35.

0,12% 0,12%

0,15%

0,00%

0,02%

0,04%

0,06%

0,08%

0,10%

0,12%

0,14%

0,16%

2008 2009 2010

Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Yıllar



97

2008, 2009 ve 2010 yıllarında Avrupa ülkelerinin hayat ve emeklilik prim

üretimleri toplamı içerisinde, Türkiye’nin hayat ve emeklilik prim üretim oranı %1’in

altında kalmış ve Türkiye’de 2008-2009 yıllarına göre %0,03 kadar az bir artışla 2010

yılında 1.434 milyon $’lık102

2.2.2.2.3. Hayat ve Emeklilik Dışı Prim Miktarı

sigorta primi üretilmiştir.

2008-2010 döneminde “hayat ve emeklilik dışı” sigortacılık alanında farklı

kıtalardakitoplam prim üretimi oranları, Swiss Re’nin her yıl düzenli olarak yayımladığı

dünya sigorta sektörüverileri kullanılarak elde edilmiştir. Grafik 2.6’da son üç yılın

verilerine göre dünyadaki hayat ve emeklilik dışı prim üretim oranları gösterilmektedir.

Grafik 2.6. 2008-2010 Dönemi Dünyadaki Toplam Hayat ve Emeklilik Dışı Prim Üretimi Oranları (%)

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”,No:2/2011,(Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 37 ve “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi)http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 35.

102Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 35.

0,00%5,00%

10,00%15,00%20,00%25,00%30,00%35,00%40,00%45,00%


Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Kıtalar

200820092010



98

2008 yılında dünya genelinde hayat ve emeklilik dışı sigortacılık alanında,

toplam 1.780.775 milyon $, 2009’da 1.742.195 milyon $ ve 2010 yılında 1.818.892

milyon $ sigorta primi üretilmiştir.103

Okyanusya’nın hayat ve emeklilik dışı prim üretimi dünyadaki toplam hayat ve

emeklilik dışı prim üretiminin; 2008 yılında %1,95’i, 2009’da %1,95’i, 2010’da

ABD’nin hayat ve emeklilik dışı sigortacılık alanındaki prim üretimi, 2008

yılında dünyadaki toplam hayat ve emeklilik dışı prim üretim miktarının %44’ü,

2009’da %44,11’i ve 2010 yılında ise %43,83’ü kadar olmuştur. Son üç yıl içerisinde

ABD’de hayat ve emeklilik dışı sigortaları prim üretimi ortalaması %43,98 olmuştur.

Avrupa’nın prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki toplam hayat ve emeklilik dışı

sigorta prim üretimi miktarının %39,74’ü, 2009’da %37,94’ü ve 2010 yılında %36’sı

kadardır. Bu rakamlardan da görüldüğü gibi son üç yılda Avrupa ülkelerinin hayat ve

emeklilik dışı primi üretiminin düşüş meylinde olduğu görülmektedir.

Asya’da hayat ve emeklilik dışı sigortacılık primlerinde, son üç yılda artış olduğu

görülmektedir. Asya’nın hayat ve emeklilik dışı sigorta prim üretimi 2008 yılında

dünyadaki toplam hayat ve emeklilik dışı prim üretim miktarının %13,39’u, 2009’da

%15,03’ü ve 2010’da ise %16,84’ü kadar olmuştur. Asya ülkelerinde son üç yıldaki artış

oranı ortalama %1,71 olarak gerçekleşmiştir.

Afrika’nın hayat ve emeklilik dışı prim üretimi, 2008 yılında dünyadaki toplam

hayat ve emeklilik dışı sigorta prim üretim miktarının %0,93’ü, 2009’da %0,97’si ve

2010 yılında ise %1,07’si kadar olmuştur. Son üç yıllık periyotta, her yıl ortalama %0,07

oranında bir artış gerçekleşmiştir. Afrika, hayat ve emeklilik dışı sigortacılık alanında

çok az bir oranda da olsa ilerleme kaydetmiştir.

103 Swiss Re, 2010, a.g.e., s. 35ve Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 37.

99

%2,29’u kadardır. İki yıl bu oranda değişiklik görülmezken, 2010 yılında %0,34’lük bir

artış olmuştur.

Yukarıdaki verilere göre dünyadaki en büyük hayat ve emeklilik dışı sigorta

primi üretimi oranına ABD, daha sonra Avrupa ve üçüncü olarak da Asya’nın sahip

olduğu görülmektedir. Son üç yılda ABD aşağı yukarı aynı seviyede kalırken, Avrupa

gerileme göstermiş, buna karşın Asya kıtasındaki ülkeler ise; hayat ve emeklilik dışı

sigorta alanında her yıl düzenli bir ilerleme kaydetmiştir.

Swiss Re raporunda Avrupa kıtası içerisinde değerlendirilen Türkiye, dünya

genelinde değerlendirmeye alınan 88 ülke arasından hayat ve emeklilik dışı sigorta primi

üretiminde 2008 yılında 27. sıraya sahipken, 2009 yılında 28., 2010 yılında ise 29. sıraya

gerilemiştir.104

Grafik 2.7. 2008-2010 Dönemi Avrupa Ülkelerinin Hayat ve Emeklilik Dışı Sigortaları Prim Üretimi Toplamı İçerisinde Türkiye’nin Oranı (%)

Grafik 2.7’de son üç yıl itibariyle Türkiye’nin hayat ve emeklilik dışı

sigortalarında Avrupa içerisindeki prim üretimi oranı gösterilmektedir.

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 37 ve “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 35.

104Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 37.; Swiss Re, 2010, a.g.e., s. 35.; Swiss Re, 2009, a.g.e., s. 41.

1,09%

1,01%

1,19%

0,90%

0,95%

1,00%

1,05%

1,10%

1,15%

1,20%

1,25%

2008 2009 2010

Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Yıllar



100

2008, 2009 ve 2010 yıllarında Avrupa ülkelerinin hayat ve emeklilik dışı prim

üretimleri toplamı içerisinde, Türkiye’nin hayat ve emeklilik dışı prim üretim oranı

%1’in az bir miktar üzerinde seyretmiş ve Türkiye’de son üç yılda ortalama %0,055

kadar bir artışla 2010 yılında 7.786 milyon $’lık hayat ve emeklilik dışı sigorta primi

üretilmiştir.105 Türkiye, hayat ve emeklilik dışı sigorta alanında 2009 yılında düşüş

yaşamış ancak 2009’da 6704 milyon $ olan prim üretimini 2010 yılında %0,18’lik bir

artışla 7.786 milyon $’ayükseltmesine rağmen, dünyada 1 sıra gerilemiştir.106

Grafik 2.8. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de “Hayat ve Emeklilik Dışı” ile “Hayat ve Emeklilik” Sigortaları Prim Üretimlerinin Karşılaştırılması (%)

Bunun

nedeni, çoğu ülkenin 2010 yılında hayat ve emeklilik dışı sigorta alanında büyüme

göstermesi olarak ifade edilebilir.

Türkiye’nin “hayat ve emeklilik dışı” ile “hayat ve emeklilik” alanlarındaki

sigorta prim üretimleri Grafik 2.8’de gösterilmektedir.

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 35, 37 ve “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 33, 35.

105Swiss Re, 2011, a.y. 106Swiss Re, 2011, a.y.

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

2008 2009 2010

87% 85% 84%

13% 15% 16%

Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Yıllar

Hayat ve Emeklilik DışıHayat ve Emeklilik



101

Grafik 2.8’den Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigorta primi üretiminin, hayat

ve emeklilik alanındaki prim üretimine göre çok yüksek olduğu görülmektedir.

Türkiye’deki toplam prim üretiminin 2008 yılında %13’ünü hayat ve emeklilik

oluştururken %87’sini hayat ve emeklilik dışı; 2009’da %15’ini hayat ve emeklilik,

%85’ini hayat ve emeklilik dışı; 2010 yılında ise %16’sını hayat ve emeklilik, %84’ünü

ise hayat ve emeklilik dışı oluşturmuştur. Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere son üç

yıl içerisinde Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigortacılık, hayat ve emeklilik alanının

yaklaşık 5,7 katı prim üretimi büyüklüğüne sahiptir. Bu durum, Türkiye’de bireyler ve

kuruluşların hayat ve emeklilik dışı sigortaları (çoğunlukla varlık sigortaları), hayat ve

emeklilik sigortalarına göre daha fazla tercih ettiklerini göstermektedir. Dünya geneline

bakıldığında ise durum tam tersidir. Grafik 2.9’da 2008, 2009 ve 2010 yıllarında dünya

genelinde hayat ve emeklilik dışı ve hayat/emeklilik sigortaları primlerinin oranları

karşılaştırılmaktadır.

Grafik 2.9. 2008-2010 Dönemi Dünyada “Hayat ve Emeklilik Dışı” ile “Hayat ve Emeklilik” Sigortaları Prim Üretimlerinin Karşılaştırılması (%)

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 33, 35, 37 ; “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 31, 33, 35.

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

2008 2009 2010

57,80% 57,61% 58,08%

42,20% 42,39% 41,92%

Prim

Üre

tim O

ranı

(%)

Yıllar

Hayat ve Emeklilik

Hayat ve Emeklilik Dışı



102

Grafik 2.9’a göre son üç yılda dünyada hayat ve emeklilik dışı sigorta primi

üretimi ortalama %42,17; hayat ve emeklilik prim üretim miktarı ise %57,83 oranında

gerçekleşmiştir. Grafik 2.9’dan da görüldüğü üzere dünyadaki genel eğilim, hayat ve

emeklilik dışı sigortalardan ziyade, hayat ve emeklilik sigortalarına daha fazla önem

verildiği yönündedir.

“Mal canın yongasıdır” atasözünün de belirttiği üzere, insan yaşamında, varlıklar

önemli bir yere sahiptir. Ancak Türkiye’de varlıklara insan hayatından daha fazla değer

verildiği, dünya genelinde ise insan hayatının varlıklardan daha önemli görüldüğü

sonucuna varılabilir. Ancak şöyle bir varsayımda bulunmak da mümkündür. Bir bireyin

genellikle bir hayat ve bir emeklilik sigortası (bazılarının birkaç adet hayat/emeklilik

poliçesi) vardır. Bireyin tek canı olduğu için hayat/emeklilik sigortalarının da genellikle

bir adet buna karşın birçok sigortalanabilir kıymetinin mevcut olduğu düşünülebilir.

Örneğin birey; ev-iş yeri gibi gayrimenkullerini sigortalatabileceği gibi araç, kasa, çanta,

elektronik cihaz gibi pek çok taşınabilir kıymetini sigortalatabilir. Bu durumda bireyin

bir adetten fazla poliçesi olabileceği ve dolayısıyla daha fazla hayat ve emeklilik dışı

sigorta yaptırabileceği anlaşılmaktadır. Bu kural aslında dünyanın her yerinde geçerlidir

ancak dünya genelinde hayat ve emeklilik sigortaları, hayat ve emeklilik dışı sigortalara

göre daha büyük bir paya sahiptir.

2.2.2.2.4. Kişi Başına Düşen Prim Miktarı Swiss Re’nin her yıl düzenli olarak yayımladığı dünya sigorta sektörü verilerine

göre, 2008-2010 döneminde farklı kıtalarda kişi başına düşen prim oranları Grafik

2.10’da gösterilmektedir.

Grafik 2.10’a göre kişi başına düşen prim üretimi sırasıyla en fazla Kuzey

ABD’de, daha sonra Okyanusya’da ve üçüncü olarak da Avrupa’da görülmektedir.

Kuzey ABD’de 2010 yılında 2008 yılına göre düşüş olduysa da 2010 yılında, 3.724,4

$’la107

107Swiss Re, 2011,a.g.e., s. 38.

kişi başına düşen prim miktarının ile en yüksek olduğu kıtadır. Yukarıda

103

incelenen şekillerde Okyanusya’nın, prim üretimi miktarlarıyla Asya kıtasının gerisinde

kaldığı ve Asya’nın son üç yıldaki verilere göre yükseliş trendinde olduğu görülürken,

kişi başına düşen prim miktarında ise Okyanusya’nın payı, Asya’nın ortalama 8 katı

olmuştur. Böyle bir sonuca, kıtalardaki nüfus yoğunlukları neden olmaktadır. Kıtaların

toplam prim üretimleri, kişi başına düşen prim miktarlarına bölündüğünde nüfus

sayılarına ulaşılmaktadır. Buna göre, 2010 yılında Okyanusya’nın nüfusu 35.548.158

kişi,108Asya kıtasının nüfusu ise 3.603.619.893 kişidir.109

Grafik 2.10. 2008-2010 Dönemi Dünyada Kişi Başına Düşen Prim Miktarı ($)

Bu rakamlardan da görüleceği

üzere Asya’da yaşayan nüfus, Okyanusya’nın nüfusunun yaklaşık 101 katıdır ve kişi

başına düşen prim miktarında Asya kıtasının düşük oranlara sahip olması, çok kalabalık

bir nüfusu olmasındandır.

Not: Bu şekil, Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 38; “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 36; “Sigma-World Insurance in 2008: Life Premiums Fall in the Industrialised Countries-Strong Growth in the Emerging Economies”, No:3/2009, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma3_2009_en.pdf, 11 Ağustos 2011, s. 42.

108(81160000000 / 2283,1≈ 35.548.158 ) 109 (1014419000000/281,5 = 3.603.619.893)

0500

1000150020002500300035004000

Kuzey ABD

Latin ABD ve

Karayipler

Avrupa Asya Afrika Okyanusya Dünya

Prim

Mik

tarı

($)

Kıtalar ve Dünya 2008 2009 2010




104

Asya kıtasında kişi başına düşen prim miktarı düşük olsa bile, bu oranlarda son

üç yıl içerisinde çok az da olsa artış eğilimi olmuştur. Dünyada kişi başına düşen

ortalama prim miktarı ise 2008 yılında 633,9 $, 2009’da 595,1 $, 2010 yılında ise 627,3

$ olmuştur.110


genelindedeğerlendirmeye alınan 88 ülke arasından kişi başına düşen prim miktarında

2008 yılında 65., 2009’da 67. ve 2010 yılında ise 66. sıraya sahip olmuştur.

111

Grafik 2.11. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de Kişi Başına Düşen Prim Miktarının Avrupa Ülkelerinde Kişi Başına Düşen Ortalama Prim Miktarına Oranı (%)

Bu alanda

ülkemizin iyi bir durumda olduğu söylenemez.

Grafik 2.11’de son üç yıl itibariyle Türkiye’nin, Avrupa ortalamasına görekişi

başına düşen prim miktarı oranı gösterilmektedir.

Not: Bu şekil,Swiss Re’nin raporlarındaki veriler kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan veriler, ilgili raporların belirtilen sayfalarında yer almaktadır. Kaynak: Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 38; “Sigma-World Insurance in 2009: Premiums Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2010_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 36; “Sigma-World Insurance in 2008: Life Premiums Fall in the Industrialised Countries-Strong Growth in the Emerging Economies”, No:3/2009, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma3_2009_en.pdf, 11 Ağustos 2011, s. 42. 110Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 38.; Swiss Re, 2010, a.g.e., s. 36.; Swiss Re, 2009, a.g.e., s. 42. 111A.y.

5,68% 5,64%

6,57%

5,00%5,20%5,40%5,60%5,80%6,00%6,20%6,40%6,60%6,80%

2008 2009 2010

Prim

Mik

tarı

(%)

Yıllar




105

Türkiye’de kişi başına düşen prim miktarı, 2008-2009 yıllarında Avrupa

ortalamasının yaklaşık %5,66’sına tekabül ederken, 2010 yılında bu oranın %6,57’ye

yükseldiği görülmektedir. Bu yükselişte Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigorta

primleri artışının büyük katkısı vardır.

Türkiye’nin 2008-2009 ve 2010 yıllarında hayat ve emeklilik dışı sigorta

alanında kişi başına düşen prim miktarı oranları ile hayat ve emeklilik alanında kişi

başına düşen prim miktarı oranları, Grafik 2.12’de gösterilmektedir.

Grafik 2.12. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de Kişi Başına Düşen Prim Miktarı ($)


Grafik 2.12’den 2008-2010 döneminde Türkiye’de kişi başına düşen hayat ve

emeklilik dışı prim miktarının, kişi başına düşen hayat ve emeklilik primi miktarının

0

20

40

60

80

100

120

2008 2009 2010

101,3

89,6

102,7

14,8 15,418,9Pr

im M

ikta

rı($

)

Yıllar


Hayat ve Emeklilik




106

ortalama 6 katı olduğu görülmektedir. Türkiye’de kişi başına düşen toplam sigorta primi

miktarı 2008 yılında 116,1 $, 2009’da 105 $ ve 2010 yılında 121,6 $ olmuştur. 2010

yılındaki artış, Grafik 2.12’den de görüldüğü üzere hayat ve emeklilik dışı primleri

artışından kaynaklanmaktadır.

2.2.2.2.5. GSYİH’nin Yüzdesi Olarak Prim Miktarı Swiss Re’nin her yıl düzenli olarak yayımladığı dünya sigorta sektörü verilerine

göre, 2008-2010 döneminde farklı kıtalarda GSYİH’nin yüzdesi olarak prim miktarı

oranları Grafik 2.13’te gösterilmektedir.

Grafik 2.13. 2008-2010 Dönemi Dünyada GSYİH’nin Yüzdesi Olarak Prim Miktarı Oranları


0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

9,0%

Kuzey ABD

Latin ABD ve

Karayipler

Avrupa Asya Afrika Okyanusya Dünya

GSY

İH'n

in %

'si o

lara

k Pr

im M

ikta

rı

Kıtalar ve Dünya2008 2009 2010




107

2008-2010 döneminde, Dünyada GSYİH’nin yüzdesi olarak prim miktarı

oranları incelendiğinde bu oranın en fazla Kuzey ABD’de, daha sonra Avrupa’da ve

üçüncü olarak da Okyanusya’da olduğu görülmektedir. Ancak yıllar itibariyle bu oran;

Okyanusya’da düşme, Asya’da ise yükselme eğilimindedir. Sigorta sektörü 2010 yılında

Kuzey ABD ekonomisinin %7,9’unu oluştururken, Latin ABD ve Karayipler’de

ekonominin %2,7’sini, Avrupa’da %7,5’ini, Asya’da %6,2’sini, Okyanusya’da %5,8’ini

ve Afrika’da %3,9’unu oluşturmaktadır. Dünya ortalamasına bakıldığında ise; 2008

yılında %7,1 olan oran, her yıl 10 baz puan değer kaybederek 2010 yılında %6,9’a

düşmüştür.112


genelindedeğerlendirmeye alınan 88 ülke arasından GSYİH’nin yüzdesi olarak üretilen

prim miktarında 2008 ve 2009 yılında 76. ve 2010 yılında ise 77. sıraya sahip

olmuştur.

Bu da sigorta sektörünün dünya ekonomisi içerisinde az da olsa güç

kaybettiğini ortaya koymaktadır.

113

112 Swiss Re, 2011, a.g.e., s. 39; Swiss Re, 2010, a.g.e., s. 37.; Swiss Re, 2009, a.g.e., s. 43. 113 A.y.

Dünyadaki diğer ülkelere göre, sigorta sektörünün ekonomideki payı

Türkiye’de maalesef çok düşük seviyelerdedir. Grafik 2.14’te son üç yıl içerisinde Türk

sigorta sektörünün, Türkiye ekonomisinde sahip olduğu oranlar gösterilmektedir.

Grafik 2.14’ten görüldüğü üzere; 2008, 2009 ve 2010 yıllarında Türkiye’de hayat

ve emeklilik alanının GSYİH içerisindeki payı sabit kalmıştır. 2008 yılında GSYİH’ye

%1 katkı sağlayan hayat ve emeklilik dışı sigortacılık ise, 2009 yılında 10 baz puan

yükselerek %1,1 seviyesine ulaşmış ve 2010 yılında bir değişim olmamasına rağmen

Türkiye, dünyada 1 sıra gerilemiştir. Dünya genelinde prim üretimlerinin az da olsa

yükselmesi bunun sebebi olarak gösterilebilir. Verilerden de anlaşılacağı üzere

Türkiye’de sigorta sektörünün GSYİH içerisinde fazla bir payı bulunmamaktadır. Ancak

mevcut payın yaklaşık %85’ini hayat ve emeklilik dışı sigortaların oluşturduğu

görülmektedir. Bu da Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigortacılığın, hayat ve

emeklilik alanına göre daha ekonomiye daha fazla katkı sağladığını göstermektedir.

108

Grafik 2.14. 2008-2010 Dönemi Türkiye’de Sigorta Sektörünün GSYİH İçerisindeki Payı (%)


Türkiye’nin dünya sigorta piyasasında rekabet gücüne sahip olabilmesi için

sigorta şirketlerinin, sigorta bilincini arttırmaya yönelik çalışmalar yaparak sigortalı

sayısını arttırmaları, daha fazla prim üretmeleri ve topladıkları primleri doğru

yatırımlarla değerlendirip, piyasaya sağladıkları fon akışını arttırarak ekonomiye önemli

ölçüde kaynak yaratan sektörlerin başında gelmesi gerekmektedir.

0%

0%

0%

1%

1%

1%

1%

2008 2009 2010

1%1,10% 1,10%

0,20% 0,20% 0,20%

GSY

İH'n

in %

'si O

lara

k Pr

im M

ikta

rı

Yıllar


Hayat ve Emeklilik




109

2.3. TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİ VE SİGORTA SEKTÖRÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ Bu alt bölümde Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketleri ele alınacak ve

ayrıca Türkiye’de sigorta sektörünün 2008-2010 dönemi değerlendirilmektedir.

2.3.1. TSRŞB’ye Üye Sigorta Şirketleri Ocak 2012 verilerine göre Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’ne

(TSRŞB) toplam 64 şirket üyedir.114

Grafik 2.15. TSRŞB’ye Üye Sigorta Şirketlerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı (%)

Bu şirketlerin faaliyet gösterdikleri alanlara ilişkin

dağılımı Grafik 2.15’te gösterilmektedir.

Not: Bu şeklin oluşturulmasında, 30 Ocak 2012 tarihinde TSRŞB, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/ueye-sirketler adresinde yer alan sigorta şirketlerinin sayısı kullanılmıştır. Ayrıca “(emeklilik) %7,81 + (hayat) %14,06 + (hayat ve emeklilik) 17,19 = % 39, 06 Türkiye’de hayat ve emeklilik alanında faaliyet gösteren şirketlerinin oranını temsil etmektedir. Grafikte, turuncu renk ile belirtilen “hayat ve emeklilik”, şirket adında bu iki kelimenin yer aldığı şirketleri oluşturmaktadır.

114 TSRŞB, Üye Şirketler, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/ueye-sirketler, 30 Ocak 2012.

7,81%

14,06%

17,19%60,94%

EmeklilikHayatHayat ve EmeklilikHayat ve Emeklilik Dışı



110

Dünyada genellikle sigortacılık, hayat (life insurance) ve hayat dışı (non-life

insurance) olarak sınıflandırılmakta, emeklilik alanının ise “life insurance” içerisinde

değerlendirildiği görülmektedir. Türkiye’de ise “hayat/emeklilik” alanlarında faaliyet

gösteren sigorta şirketlerinin isimlerine bakıldığında bazılarında sadece “hayat”,

bazılarında “emeklilik”, bazılarında ise “hayat ve emeklilik” sözcüklerinin bir arada

kullanıldığı görülmektedir. Bu yüzden yukarıda Swiss Re’nin raporları yorumlanırken

“hayat” yerine “hayat ve emeklilik” terimi kullanılmıştır. Hayat ve emeklilik dışı

şirketler, “elementer” şirketler olarak da ifade edilmektedir ancak tezde “hayat ve

emeklilik dışı” (non-life and non-pension) kavramının kullanılması tercih edilmiştir.

Buradaki “hayat ve emeklilik dışı” sözcüğü, hem “hayat” hem “emeklilik” hem de

“hayat ve emeklilik” alanlarında faaliyet gösteren şirketlerin haricindeki sigorta

şirketlerini ifade etmektedir.

Grafik 2.15’e göre Ocak 2012’de Türkiye’de “emeklilik” alanında faaliyet

gösteren sigorta şirketlerinin oranı %7,81; “hayat” alanında %14,06; “hayat ve

emeklilik” alanında %17,19 ve “hayat ve emeklilik dışı” alanda faaliyet gösteren sigorta

şirketlerinin oranı ise %60,94’tür. Türkiye’de “hayat ve emeklilik dışı” alanda faaliyet

gösteren sigorta şirketlerinin, diğer alanlarda115

2.3.1.1. Hayat ve Emeklilik Şirketleri

faaliyet gösteren sigorta şirketlerin

yüzde toplamlarının 1,56 katı kadardır. Bu verilerden anlaşılacağı üzere Türkiye’de

“hayat ve emeklilik dışı” sigorta şirketlerinin sayısı diğer alanlardaki sigorta şirketlerine

göre oldukça fazladır. Bu da Türkiye’de “hayat ve emeklilik dışı” sigortacılığın

gelişmekte olduğunu göstermektedir.

Bu başlık altında “emeklilik”, “hayat” ile “hayat ve emeklilik” alanlarında

faaliyet gösteren şirketler ele alınmaktadır. Ocak 2012 verilerine göre Türkiye’de

“emeklilik” alanında 5, “hayat” alanında 9, “hayat ve emeklilik” alanında ise 11 sigorta

115 Hayat ve emeklilik şirketleri toplamı (emeklilik + hayat + hayat ve emeklilik)

111

şirketi faaliyet göstermektedir116

Grafik 2.16. TSRŞB Üyesi Hayat ve Emeklilik Şirketlerinin Dağılımı

. Bu şirketlerin dağılımları Grafik 2.16’da

gösterilmektedir.

Not: Bu şeklin oluşturulmasında, 30 Ocak 2012 tarihinde TSRŞB’nin internet sitesinde“üye şirketler” kısmında yer alan sigorta şirketlerinin sayısı kullanılmıştır.

Türkiye’de “emeklilik”, “hayat”, “hayat ve emeklilik” alanlarında toplam 25

sigorta şirketi faaliyet göstermektedir. Aralarındaki dağılım incelendiğinde %44’lük bir

oranla “hayat ve emeklilik”, %36 oranında “hayat” ve son olarak da %20’lik bir oranla

“emeklilik” şirketlerinin geldiği görülmektedir. Bu rakamlara göre Türkiye’de “hayat”

veya “emeklilik” alanlarında ayrı ayrı faaliyet gösteren şirketler bulunduğu gibi, “hayat

ve emeklilik” alanlarının ikisinde birden faaliyet gösteren şirketler ağırlıktadır.

TSRŞB’nin 2011 Aralık sonu verilerine göre, Türkiye’de hayat ve emeklilik sigortaları

alanında 2.685.686.964 TL prim üretilmiştir.117

116 TSRŞB, Üye Şirketler, a.y. 117 TSRŞB, Prim Üretimleri Sıralama, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, 7 Şubat 2012.

20%

36%

44%EmeklilikHayatHayat ve Emeklilik

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik�


112

2.3.1.2. Hayat ve Emeklilik Dışı Sigorta Şirketleri TSRŞB verilerine göre Ocak 2012 tarihi itibariyle Türkiye’de 39 sigorta şirketi

“hayat ve emeklilik dışı” alanda faaliyet göstermektedir.118

Hayat ve emeklilik dışı sigortacılığın kapsamı genel olarak şu şekillerde ele

alınmıştır: Mehr ve Cammack’a göre; yangın, nakliyat, kaza ve kredi sigortaları,

Yukarıda da bahsedildiği

gibi Türkiye’de diğer sigorta alanlarına kıyasla “hayat ve emeklilik dışı” sigortacılığın

ağırlığı daha fazladır.

119

Acınan’a göre; yangın, nakliyat, kaza, mühendislik ve tarım sigortaları,120 Özbolat’a

göre; yangın, kaza, mühendislik, nakliyat, tarım, sağlık, kredi, hukuksal koruma

sigortaları,121

Tablo 2.3. Hayat ve Emeklilik Dışı Sigortacılığın Faaliyet Alanları

TSRŞB’nin 2011 Aralık sonu “poliçe adetleri” raporunda ise hayat ve

emeklilik dışı sigortacılığın faaliyet alanı Tablo 2.3’teki gibi gruplandırılmıştır.

- Kaza - Hastalık/Sağlık - Kara araçları, raylı araçlar, hava araçları, su araçları - Nakliyat - Yangın ve doğal afetler - Genel zararlar - Kara araçları sorumluluk, hava araçları sorumluluk, su araçları sorumluluk - Genel sorumluluk - Kredi - Emniyeti suistimal - Finansal kayıplar - Hukuksal koruma - Destek

Not: Bu tablo, TSRŞB’nin internet sitesindeki “poliçe adetleri” raporundaki bilgilerden faydalanılarak oluşturulmuştur. Kaynak:TSRŞB, Poliçe Adetleri, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, 7 Şubat 2012.

118 TSRŞB, Üye Şirketler, a.y. 119 Mehr ve Cammack, a.g.e., s. 268. 120 Acınan, a.g.e., s. 18-66. 121 Özbolat, a.g.e., s. 251.


113

Bunlar yalnızca ana başlıklar olmakla birlikte alanların çoğu kendi içerisinde alt

başlıklara ayrılmaktadır. Ancak bütün alt başlıkların bu çalışmada incelenmesi tezin

sınırlarını aşmaya neden olacağı için, hayat ve emeklilik dışı sigorta çeşitleri sadece

genel hatlarıyla ele alınmıştır. TSRŞB’nin yıllar itibariyle “poliçe adetleri” raporları

incelendiğinde 2008 yılından itibaren hayat ve emeklilik dışı sigortacılık faaliyet

alanlarının gruplandırılmasında bazı değişiklikler olduğu görülmektedir. Bu

değişikliklerden en belirgin olanları ise “tarım” ve “mühendislik” sigortalarının yeni

gruplandırmada ana başlık olarak yer almamasıdır. Hayat ve emeklilik dışı sigortacılıkta

önemli yere sahip olan bu alanların nerede yer aldığı merak edildiğinden, eski ve yeni

düzenlemeye göre iki ayrı rapor halinde sunulmuş olan 2008 yılı Aralık sonu poliçe

adetleri raporları arasında karşılaştırma yapılmıştır. Öncelikle eski düzenlemeye göre

oluşturulan raporda tarım ve mühendislik sigortalarının alt başlıklarına bakılmış, daha

sonra ise yeni düzenlemeye göre hazırlanan raporda bu alt başlıkların hangi gruba dahil

olduğu araştırılmıştır. Yeni düzenlemeyi esas alan rapora göre bu alt başlıkların “genel

zararlar” ve “genel sorumluluk”122 sigortaları içerisinde gruplandırıldığı tespit edilmiştir.

TSRŞB’nin 2011 Aralık sonu verilerine göre Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı

sigortacılık alanında 14.487.376.423 milyon TL prim üretilmiştir.123

2.3.2. Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin 2008-2011 Dönemi Değerlendirmesi

Bu alt bölümde TSRŞB’nin her yıl düzenli olarak yayımladığı verilere göre Türk

sigorta sektörünün 2008-2011 dönemi değerlendirilmektedir.

Grafik 2.17’de Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin prim üretim

miktarı oranları yer almaktadır.

122 Tarım sigortalarının tüm alt başlıklarının “genel zararlar”; mühendislik sigortalarının ise beş alt başlığından dördünün “genel zararlar”, bir alt başlığının ise “genel sorumluluk” grubunda yer aldığı görülmektedir. Bu bilgilere TSRŞB’nin internet sitesindeki poliçe adetleri raporlarından ulaşılmıştır. Kaynak:TSRŞB, Poliçe Adetleri, (Çevrimiçi)http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2008-yili-istatistikleri, 7 Şubat 2012. 123 TSRŞB, Prim Üretimleri Sıralama, a.y.

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2008-yili-istatistikleri�

114

Grafik 2.17. 2008-2011 Dönemi Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin Prim Üretim Miktarı Oranları (%)

Not: Bu şekil, TSRŞB’nin internet sitesinde yer alan raporlar kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan verilerin kaynağı aşağıda belirtilmektedir. Kaynak: TSRŞB, Prim Üretimleri Sıralama, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik; http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2010-yili-istatistikleri-aralik; http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2009-yili-istatistikleri-aralik-0, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2008-yili-istatistikleri; 7 Şubat 2012.

2008-2011 döneminde prim üretimi bakımından Türkiye’de hayat ve emeklilik

dışı sigortacılık, hayat ve emeklilik alanının ortalama 5,77 katıdır. Hayat ve emeklilik

dışı sigortacılığın Türkiye’de, hayat ve emeklilik alanına göre çok daha fazla geliştiği

söylenebilir. Ancak son dört yılda hayat ve emekliliğin payı çok az bir oranda artmış,

buna karşın hayat ve emeklilik dışı sigortacılık alanından da elde edilen prim miktarı

yıllar itibariyle artmasına rağmen, Grafik 2.17’den de görüldüğü gibi çok az bir oranda

da olsa düşüş eğilimine girmiştir.

Grafik 2.18’de ise, Türkiye’deki sigorta şirketlerinin ürettiği toplam poliçe

adetleri yer almaktadır.

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

2008 2009 2010 2011

86,62% 85,35% 84,56% 84,36%

13,38% 14,65% 15,44% 15,64%Prim

Mik

tarı

(%)

Yıllar


Hayat ve Emeklilik



http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2009-yili-istatistikleri-aralik-0�


115

Grafik 2.18. 2008-2011 Dönemi Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin Toplam Poliçe Adetleri

Not: Bu şekil, TSRŞB’nin internet sitesinde yer alan raporlar kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan verilerin kaynağı aşağıda belirtilmektedir. Kaynak: TSRŞB, Poliçe Adetleri, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2010-yili-istatistikleri-aralik, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2009-yili-istatistikleri-aralik-0, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2008-yili-istatistikleri, 26 Şubat 2012.

Grafik 2.18’den 2008-2011 döneminde yıllar itibariyle hayat ve emeklilik dışı

sigorta poliçelerinde kademeli bir artış olduğu görülmektedir. Hayat ve emeklilik

poliçelerinde ise 2009 yılında, 2008 yılına göre bir gerileme yaşanmış ancak 2010 ve

2011 yıllarında bu poliçelerde artış görülmüştür. Poliçe adetlerinin yıllar itibariyle

artmasıyla sektörün gelişmekte olduğu ve sigorta şirketlerinin daha fazla satış yaparak

satış gelirlerini arttırdıkları söylenebilir.

Grafik 2.19’da ise; Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin TSRŞB’nin

poliçe adetleri raporunda yer alan toplam sigortalı sayıları gösterilmektedir.

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

30000000

35000000

40000000

45000000

2008 2009 2010 2011

Poliç

e A

detle

ri

Yıllar


Hayat ve Emeklilik





116

Grafik 2.19. 2008-2011 Dönemi Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin Toplam Sigortalı Sayısı

Not: Bu şekil, TSRŞB’nin internet sitesinde yer alan raporlar kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan verilerin kaynağı aşağıda belirtilmektedir. Kaynak: TSRŞB, Poliçe Adetleri, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2010-yili-istatistikleri-aralik, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2009-yili-istatistikleri-aralik-0, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2008-yili-istatistikleri, 26 Şubat 2012.

Grafik 2.19’a göre, hayat ve emeklilik alanında sigortalı sayısında yıllar itibariyle

kademeli bir artış görülmektedir. Hayat ve emeklilik dışı sigortalı sayısı ise 2008

yılından 2009 yılına geçişte ciddi bir düşüş yaşanmış, 2010 yılında toparlanma

gözlenmekle birlikte 2008 yılındaki seviyeye ulaşılamamış ve 2011 yılında büyük

ölçüde artış olmuştur.

2009 yılında hayat ve emeklilik dışı sigortalı sayısındaki ani düşüşe 2008 yılında

başlayan ve 2009’da da devam eden ekonomik krizin sebep olduğu söylenebilir. Bu

krizde birçok iş yeri kapanarak, istihdam azalmış ve dolayısıyla sigortalı sayısında

dramatik bir düşüş görülmüştür. 10 Temmuz 2009 tarihli Radikal Gazetesi’nde de

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

30000000

2008 2009 2010 2011

Sigo

rtal

ı Say

ısı

Yıllar


Hayat ve Emeklilik





117

konuyla ilgili habere göre; Mayıs 2008'den Nisan 2009'a kadarki dönemde 41.684 iş yeri

kapanmış ve sigortalı sayısı 1.200.000 kişi azalmıştır.124

Yukarıda ayrıntılı olarak incelenen sigorta sektörü verilerine göre, dünya

genelinde hayat ve emeklilik sigortaları alanında, hayat ve emeklilik dışı sigortalara göre

daha fazla prim üretimi sağlanırken, Türkiye’de ise durum tam tersidir. Hayat ve

emeklilik dışı sigortaların Türkiye’deki toplam prim üretimi içerisindeki oranı ortalama

%85 iken, hayat ve emeklilik alanından sağlanan prim miktarı ise, %15’tir. Bu

rakamlardan Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigortacılığın daha fazla paya sahip

olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumun, Türkiye’deki yasal zorunluluklardan

kaynaklandığı söylenebilir. Türkiye’deki zorunlu sigortalar Tablo 2.4’te yer almaktadır.

Tablo 2.4. Türkiye’deki Zorunlu Sigortalar

- Denizyolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası - Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası - Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası - Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası - Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası - Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası - Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası - Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası - Zorunlu Deprem Sigortası - Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası - Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası

Kaynak: TSRŞB,Genel Şartlar, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/genel-sartlar, 27 Nisan 2012.

2011 Aralık sonu itibariyle Türkiye’de 16.089.528 adet araç varken, bunların

3.374.671’inin zorunlu trafik sigortası,125

124Radikal Gazetesi, Ekonomi, 10 Temmuz 2009, (Çevrimiçi)

buna ek olarak da 4.357.523 aracın kasko

http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&Date=&ArticleID=944456, 26 Şubat 2012.

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/genel-sartlar�

http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&Date=&ArticleID=944456�

118

sigortası126 bulunmamaktadır. DASK’ın zorunlu deprem sigortası verilerine göre ise,

Türkiye’deki toplam 16.375.840 konuttan sadece 3.836.427 tanesinde zorunlu deprem

sigortası bulunmaktadır.127

İsviçre, 2010 yılında Avrupa ülkeleri içerisinde kişi başına en fazla primin

düştüğü ülke olmuştur.

Bu verilerden Türkiye’de en temel sigorta ürünlerinde bile

pazarda boşluk olduğu görülmektedir. Pazardaki bu boşluğu doldurabilmek için güçlü

şirketlerin süreçlerini iyileştirmesi, kamuoyunu bilinçlendirme çalışmaları yaparak

sigortanın hayati önemini vurgulaması daha etkili olabilir. Küçük ve orta ölçekli

işletmeler ise, yeni ve kârlı pazarlar arayarak etkin tanıtım faaliyetleriyle başarıya

ulaşabilir. Ancak şu da bir gerçektir ki bireylerin geliri artmadıkça yeni pazar

arayışlarının da fazla bir önemi bulunmamaktadır. Bireylerin sigorta algısı üzerine bir

araştırma yapılması gerekir ama genel olarak Türkiye’de bireylerin sigortayı temel bir

ihtiyaç olarak görmedikleri poliçe rakamlarından anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bireylerin

mevcut gelirlerinden belirli bir pay ayırarak sigorta olgusuna sıcak bakmaları ancak

bilinçlendirme çalışmalarıyla mümkün olabilir. Sigortalı sayısını arttırmak için

bireylerin gelirinin artmasını beklemek doğru bir strateji değildir.

128 İsviçre’deki zorunlu sigortalara bakıldığında, bisiklet

sigortasının bile zorunlu olduğu dikkat çekmektedir.129

125 TRAMER, (Çevrimiçi)

Bireylerin yaşam standartları

yükseldikçe, zorunlu sigortalar da boyut değiştirmektedir. Türkiye’de ise, zorunlu

deprem ve trafik gibi en temel sigortalarda dahi yukarıdaki rakamlardan görüldüğü

üzere, sigortalılık oranı çok azdır.

http://www.tramer.org.tr/raporlar.php?harita_suffix=_sigortasizlik, 26 Nisan 2012. 126 TSRŞB, Kasko Prim Adet, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, 7 Şubat 2012. 127 DASK,(Çevrimiçi) http://dask.gov.tr/istatistik21.html, 26 Nisan 2012. 128Swiss Reinsurance Company, “Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back to Growth”, No:2/2011, (Çevrimiçi) http://media.swissre.com/documents/sigma2_2011_en.pdf, 9 Ağustos 2011, s. 38. 129 (Çevrimiçi) http://zurich.angloinfo.com/countries/switzerland/insurance.asp, 28 Nisan 2012.

http://www.tramer.org.tr/raporlar.php?harita_suffix=_sigortasizlik�


http://dask.gov.tr/istatistik21.html�


http://zurich.angloinfo.com/countries/switzerland/insurance.asp�

119

Grafik 2.20. 2008-2011 Dönemi Dağıtım Kanallarının Prim Üretim Miktarı (TL)

Not: Bu şekil, TSRŞB’nin internet sitesinde yer alan raporlar kullanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan verilerin kaynağı aşağıda belirtilmektedir. Kaynak: TSRŞB, Satış Kanalı Bazında Primler, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2010-yili-istatistikleri-aralik, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2009-yili-istatistikleri-aralik-0, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2008-yili-istatistikleri, 25 Nisan 2012.

Türkiye’de sigorta şirketlerinin en yaygın dağıtım kanalları acentelerdir ancak

banka şubeleri kanalıyla poliçe satışlarının da acentelerden sonraki ikinci büyük kanal

olduğu Grafik 2.20’den görülmektedir. Yabancı ülkelerde sigorta şirketleri elde ettikleri

fonlarla bankalar kurarken, Türkiye’de ise sigorta sektörünün geç gelişmeye başlaması

dolayısıyla genellikle bankalar sigorta şirketi kurmaktadır. Bu durum sigorta

şirketlerinin bankasürans faaliyetlerini arttırmaktadır. Grafik 2.20’den broker∗

∗Brokerlar da acente veya banka şubeleri gibi aracılık görevi yapmaktadır. Ancak bunlardan ayrıldığı noktalar vardır. Sigorta Murakabe Kanunu’na göre, daimi bir surette Türkiye'deki sigorta şirketlerinin sigorta sözleşmelerine aracılık eden ya da bunları sigorta şirketi adına yapan gerçek veya tüzel kişiler sigorta acentesidir. Broker ise; sigorta sözleşmelerinde sigortalıyı temsil ederek ve sigorta şirketinin seçiminde tamamen tarafsız ve bağımsız davranarak, sigorta sözleşmesi yapmak isteyenler ile sigorta şirketlerini bir araya getiren, sigorta sözleşmesinin akdinden önceki gerekli hazırlıkları yapan ve gerektiğinde bu anlaşmaların uygulanmasında, özellikle tazminatın ödenmesinde yardımcı olan gerçek veya tüzel kişilerdir.** Acentelik ve brokerlik yapacaklarda aranan özellikler açısından da aralarında birçok farklılık bulunmaktadır. Bu farklılıklardan bazıları; acentelik yapacaklarda en az 2 yıllık mesleki deneyim ve en az 2 yıllık yüksekokul (ön lisans) mezunu olma şartı aranırken; brokerlik yapacaklarda en az 10 yıllık mesleki deneyim ve en az dört yıllık yüksekokul (lisans) mezunu olma şartı aranmaktadır.***

kanalıyla

0 1.000.000.000 2.000.000.000 3.000.000.000 4.000.000.000 5.000.000.000 6.000.000.000 7.000.000.000 8.000.000.000 9.000.000.000

10.000.000.000

2008 2009 2010 2011

Prim

Mik

tarı

(TL

)

Yıllar

Direkt Satış (Merkez) Acente Banka Şubesi Broker







120

satışın banka şubesine çok yakın olduğu, en az payı ise direkt satışın (merkez) aldığı

görülmektedir. Son 4 yıl itibariyle Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigorta

şirketlerinin tüm kanallardaki toplam prim üretimi artış göstermiştir.

2.4. TÜRK SİGORTA SEKTÖRÜNDE YENİLİK FAALİYETLERİ

Günümüzde hızla yaygınlaşan ve hayatımızdaki önemi her geçen gün artan bilgi

teknolojileri sayesinde birçok bilgiye kolayca erişilebilmekte ve uzun zamanda yapılan

işlemler çok daha kolay bir şekilde yapılabilmektedir. Yenilikleri sürekli takip eden ve

müşterilerin ürün ve hizmetlere daha hızlı ve kolay bir şekilde ulaşabilmesini sağlayan

işletmeler şüphesiz rakiplerinin bir adım önüne geçmektedir. İnternet kullanımının

yaygınlaşmasıyla birlikte sigorta şirketleri, bilgi teknolojilerini kullanarak ürünlerini

daha erişilebilir kılmakta ve böylece daha fazla müşteriye ulaştırabilmektedir.

Sigortam.net, Sigortadukkanim.com gibi internet siteleri vasıtasıyla müşteriler,

kıymetlerini farklı şirketlerin verdiği fiyat teklifleriyle karşılaştırarak kolay bir şekilde

sigorta ettirebilmektedir. 27 Mart 2001 tarihinde T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı

Sigortacılık Genel Müdürlüğü’nden Sigorta ve Reasürans Brokerliği ruhsatlarını alan,

yirmiden fazla şirketin ürününü bir araya getirerek Türkiye’de ilk çevrimiçi sigorta

karşılaştırması ve poliçe satışı yapılan internet sitesi “Sigortam.net”tir. Bu site, 2011

yılında Altın Örümcek yarışmasında sigortacılık kategorisinde 2010 yılı “Halkın

Favorisi” seçilmiştir. Aynı yarışmada 2002 ve 2003 yıllarında "En iyi Bankacılık, Finans

ve Sigortacılık Sitesi" kategorisinde üçüncülük, 2008 yılında altıncısı düzenlenen "En

İyi Sigortacılık Sitesi" kategorisinde ise birincilik ödülüne layık görülmüş ve bunlara ek

olarak TÜBİTAK, TTGV ve TÜSİAD tarafından düzenlenen "IV. Teknoloji Ödülleri"

yarışmasında Teknoloji Büyük Ödül kategorisinde finalist olmuştur.130

**Sigorta Murakabe Kanunu, Madde 9, (Çevrimiçi)

Sigortadukkanim.com ise; Sigorta Dükkânım Sigorta ve Reasürans Brokerlik A.Ş. adıyla

http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1021.html, 15 Nisan 2012. *** Özbolat, a.g.e, s. 142-152. 130 (Çevrimiçi) http://www.sigortam.net/biz-kimiz, 26 Şubat 2012.

http://www.sigortam.net/odullerimiz�

http://www.sigortam.net/odullerimiz�


http://www.sigortam.net/biz-kimiz�

121

20 Nisan 2011 tarihinde kurulmuştur. Şirketin misyonu; internet, çevrimiçi konuşma,

çağrı merkezi ve mobil dünyanın tüm imkânlarını kullanarak, müşterilerinin sigorta

ihtiyaçları için “akıllı seçimler” sunmaktır.131

www.sigortadukkanim.com

20 sigorta şirketinin bireysel ürünlerini tek

çatı altında toplayarak müşterilere çevrimiçi hizmet sunan sigortadukkanim.com, DASK

sigortasını çevrimiçi ve farklı ödeme seçenekleriyle internetten satışa sunarak bir ilki

gerçekleştirmiştir. DASK poliçe primi 5 adımda kolaylıkla hesaplanabilmekte ve poliçe

internet üzerinden satın alınabilmektedir. Ayrıca poliçenin çıktısı alınarak gerektiğinde

tapu daireleri gibi kamu kuruluşlarında kullanılabilmekte ve poliçe primi ödemesi de

internetten yapılabilmektedir. Zaman yetersizliği sebebiyle ihmale gelmeyecek kadar

ciddi olan zorunlu deprem sigortasının daha kolay ve kısa zamanda yapılabilmesi,

tarafından sunulan önemli bir hizmettir.132

Sigortadukkanim.com ayrıca; kasko, trafik ve konut sigortaları alanında da hizmet

vermektedir.133

131 (Çevrimiçi)

Bahsedilen bu yenilikler, internet kullanımının hızlı bir şekilde arttığı

günümüzde daha fazla müşteriye ulaşarak, müşterilerin kolaylıkla poliçe almasını

sağlayan bir pazarlama yeniliği olarak nitelendirilebilir. Bunların dışında, eğitim

sistemimizin önemli bir parçası olan sınavlara yönelik bir sigorta ürününün satışa

sunulması, ürün yeniliğine örnek teşkil etmektedir. Klasik anlamda hayat ve emeklilik

dışı sigortalar; konut, kasko, doğal afetler gibi sigorta çeşitlerini kapsarken, farklı bir

hedef kitle seçilerek özellikle sınav dönemindeki gençlere yönelik bir sigorta ürününün

tasarlanması, gençlerin de sigortayı erken yaşta benimsemesini sağlamayı

amaçlamaktadır. Neova Sigorta’nın bir ürünü olan “sınav sigortası”; SBS, YGS, LYS ve

KPSS’ye girecek adaylar için tasarlanmıştır. Sınav sigortası ile adayların poliçede

belirtilen sebeplerden dolayı sınava girememesi durumunda bir yıllık dershane ücreti

sigortalıya geri ödenmekte, adayların ve ailelerin sınava hazırlandığı stresli dönemde ve

sınav gününde uğrayabilecekleri maddi ve manevi kayıpları güvence altına almaktadır.

Bunun yanı sıra adayların sınava daha iyi şekilde hazırlanmasını sağlamak amacıyla

Psikoakademi’nin sınav kaygısı yaşayan adaylara yönelik özel olarak hazırladığı

http://www.sigortadukkanim.com/biz-kimiz, 26 Şubat 2012. 132 Akıllı Yaşam, Sigorta ve Bireysel Emeklilik Dergisi (Fortune dergisi eki), No:9, Ocak 2012, s. 8. 133 (Çevrimiçi) http://www.sigortadukkanim.com, 26 Şubat 2012.

http://www.sigortadukkanim.com/�

http://www.sigortadukkanim.com/biz-kimiz�


122

“Eğitim Danışmanlığı Paketi”, “sınav sigortası” ürünüyle ücretsiz olarak

sunulmaktadır.134 Türkiye’deki eğitim sisteminin ayrılmaz bir parçası olan sınavların

sigortaya konu edilmesi, sigortacılıkta yenilikçiliğin örneklerindendir. Ürün yeniliğine

bir başka örnek ise Ray Sigorta’nın kadın sürücülere özel olarak sunduğu bir ürün olan

“Prenses Kaskoplus”tır. “Prenses Kaskoplus, hasar anında sigortalı aracı bulunduğu

yerden alarak, onarımı yapıldıktan sonra sigortalının adresine teslim etmektedir. Ayrıca,

tutarı 2.000 TL’nin altındaki hasarlarda en geç 3 gün içerisinde araç teslimi

yapılmaktadır. Aracın tamirinin uzun sürdüğü durumlarda ise ek prim ödemek kaydıyla

sürücüye ikame araç temin edilmektedir. Bunlara ek olarak kadınlara özel hizmetler de

sağlamaktadır. Ambulans hizmeti, özel günler veya işle ilgili organizasyon planlaması,

çocuklar için güncel kültürel faaliyetlerle ilgili bilgilendirmeler”135

Yönetimsel yeniliğe örnek olarak ise birinci bölümde kısaca bahsedilmiş olan

Eureko Sigorta’nın “Bilinçli Çalışan Hareketi” projesi örnek olarak verilebilir. Bu proje,

şirketin kaynaklarını rasyonel bir şekilde kullanmak ve doğaya verilen zararı azaltmak

amacıyla Eureko Sigorta çalışanları tarafından geliştirilmiş ve 8 Nisan 2009 tarihinde

Active Academy Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projesi dalında ödüle layık görülmüştür.

Bu projenin kapsamında; su, enerji ve kâğıt tüketimini azaltmak için somut adımlar

atılmıştır. Kâğıt tüketimini azaltmak ve daha çok ağacı kurtarmak için kâğıt bardak

yerine kupa kullanımı tercih edilmiş, belgegeçer iletileri elektronik ortama taşınmış, yeni

yazıcı ve fotokopi makinelerine geçiş yapılmış, geri dönüşüm kutuları daha etkin

gibi kadınlara özel

hizmetler sunan, hayatlarını kolaylaştırmaya yardımcı olmaya çalışan yenilikçi bir

üründür.

134 Neova Sigorta, (Çevrimiçi) http://www.sinavsigortasi.com/?sayfa=nedir-bu-sinav-sigortasi, 21 Mart 2012. 135 Ray Sigorta, (Çevrimiçi) http://www.raysigorta.com.tr/irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navext(ROLES://portal_content/com.ray.folders.0RayContent/com.ray.roles.Roles/com.ray.roles.Ray_Sigorta_Anonymous/WPC/Ray_Sigorta|wpcnavigation:///wpccontent/Sites/Ray Sigorta/Site Navigation/navigation.wpc/~/12/I12_7/II12_7_7), 14 Nisan 2012.

http://www.sinavsigortasi.com/?sayfa=nedir-bu-sinav-sigortasi�

123

kullanılmaya başlanmış ve bu kutuların sayılarını arttırılmıştır. Ayrıca kargo gönderileri

için geliştirdikleri yeni sistemle daha az zarf kullanmaya başlanmıştır.136

Hayat ve emeklilik dışı sigorta çeşitleri bu ve benzeri birçok yeni uygulamayla

buluştuğunda sigorta şirketlerinin hem müşteri sayısı artacak hem de müşteriler için

sigortalı olmak daha kolay bir hâl alacaktır. Sigorta şirketleri, daha fazla kişiyi sigortalı

yapabilmek için onlara kolay çözümler sağlamalı ve kolay ulaşılabilir ve değişen çağın

gereksinimlerine uygun yeni ürünler tasarlayabilecek esnekliğe sahip olmalıdır.

Yenilikçi şirketler, pazara sundukları yeni ürünler başarılı olduğu takdirde pazar

paylarını arttırabilir ve diğer şirketleri de yenilikçi düşünmeye teşvik edebilirler.

136Eureko Sigorta, Bilinçli Çalışan Hareketi, (Çevrimiçi) http://www.eurekosigorta.com.tr/DisplayContents.asp?ContentId=5E5B5D, 14 Nisan 2012.

http://www.eurekosigorta.com.tr/DisplayContents.asp?ContentId=5E5B5D�

124

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HAYAT VE EMEKLİLİK DIŞI SİGORTA ŞİRKETLERİNDE

YENİLİKÇİLİĞİN İŞLETME PERFORMANSI ÜZERİNDEKİ

ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Hizmet sektörünün önemli unsurlarından biri olan finansal hizmetler sektöründe,

bilgi teknolojilerinin hızla gelişmesiyle birlikte birçok yenilikçi faaliyet

gerçekleştirilmiştir.

Bu tezdeki araştırmanın amacı, Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet

gösteren sigorta şirketlerinde yenilikçiliğin işletme performansına etkisini ölçmektir.

3.1. ARAŞTIRMANIN AMACI VE YÖNTEMİ Araştırmanın amacı, kapsamı ve yöntemi hakkındaki açıklamalar aşağıda yer

almaktadır.

3.1.1. Araştırmanın Amacı ve Araştırmaya Katılan Şirketler Bu araştırmanın amacı, yenilikçilik faaliyetlerinin işletme performası üzerindeki

etkisinin Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketleri

üzerinde incelenmesidir.

3.1.2. Araştırmanın Yöntemi Bu alt bölümde araştırmanın kitlesi, örneklemi, anket tasarımı, veri toplama

yöntemi ve toplanan verilerin analizi hakkında açıklamalar yer almaktadır.

125

3.1.2.1. Kitle ve Örneklem Büyüklüğü TSRŞB’nin internet sitesindeki bilgilere göre Türkiye’de 39 şirket hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet göstermektedir. Şirket sayısının az olması sebebiyle

kitlenin tamamı araştırma kapsamına alınmıştır. (Bkz. Ek-2)

Şirket ile ilgili kararlar genel müdürlük tarafından alındığı ve araştırma konusu

gereği yenilikçilik ile ilgili stratejilerin genel müdürlükçe belirlendiği göz önüne

alınarak örneklem içerisine bölge müdürlükleri ve acenteler dahil edilmemiştir. Şirket

içerisinde yenilikçilik stratejileri ile ilgili kararları üst yönetim almaktadır, ancak orta

düzey yöneticiler ile çalışanların fikirleri de büyük öneme sahiptir. Çünkü yenilikçilik

ile ilgili fikirler mevki ve bölüm ayrımı yapılmaksızın herhangi bir bölümde ve mevkide

çalışan biri tarafından üretilebilir. Bu sebeple araştırmanın kitlesi, Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin genel müdürlük birimlerinin

tüm yönetici ve çalışanlarını kapsamaktadır. Araştırmaya dahil olan şirketlerden

özellikle temel bölümlerin (teknik, pazarlama/satış, finansman, insan kaynakları, bilgi

teknolojileri) ve yenilikçi faaliyetleri koordine eden bir bölümleri mevcut ise bu

bölümlerdeki her düzey çalışanın katılımı konusunda talepte bulunulmuştur.

Araştırmadan anlamlı bir sonuç elde edilebilmesi için şirketlerin söz konusu

bölümlerinden en az; 1 üst düzey yönetici, 1 orta düzey yönetici ve 1 uzman/uzman

yardımcısının ankete katılımı talep edilmiştir. Araştırma yapılırken Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren 35 şirketin bulunduğu tespit edilmiştir. (Bkz. Ek-

2) Bu sebeple araştırmanın kitlesini 35 şirketin genel müdürlüklerindeki tüm yönetici ve

çalışanlar oluşturmakta ve örneklemde, Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigortacılık

alanında faaliyet gösteren 35 şirketin genel müdürlüklerindeki temel bölümler

bulunmaktadır.

Araştırmaya 25 hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren şirket katılmış,

dolayısıyla hayat ve emeklilik dışı şirketlerin katılım oranı %71,4 olmuştur. Ayrıca

akademik bir çalışmaya yardımcı olmak amacıyla şirketlere gönderilen e-postanın bazı

126

şirketler tarafından emeklilik grubu şirketlerine de gönderildiği tespit edilmiştir. 3 adet

emeklilik şirketinden toplam 7 kişi ankete katıldığı, 1 kişi çalıştığı şirketin adını

yazmadığı, 1 kişi de bölge müdürü olduğu için 9 anket değerlendirme dışı tutularak, geri

dönüşü olan toplam 230 anketten 221 tanesi değerlendirmeye alınmıştır. Şirketlerden 4

tanesinin çalışan sayısı az olduğu için araştırma kapsamında katılımı istenilen her

bölümün bu şirketlerde mevcut olmaması sebebiyle bu şirketler, en az 15 katılımcı

şartını sağlayamamaktadır. Geriye kalan 31 şirketten yukarıda ifade edilen bölümlerden

en az 3’er kişinin ankete katılımı talep edilmiştir. Böylece söz konusu 31 şirketten en az

15 ve az sayıda çalışanı olan 4 şirketten de şirketlerini temsilen birkaç yetkilinin,

dolayısıyla yaklaşık 473 kişinin ankete katılımı hedeflenmiştir. 473 kişi olarak

belirlenenörneklem içerisinden 222 kişi ankete katılmıştır. Dolayısıyla kişi bazında

araştırmaya %47 oranında katılım olmuştur. Ancak 1 kişi şirket adını yazmadığı için 221

anket değerlendirmeye alınmıştır. Buna ek olarak yenilikçi faaliyetleri koordine eden bir

bölümü mevcut olan şirketlerin söz konusu bölümlerinden de katılım talep edilmiştir.

Söz konusu şirketlerde böyle bir bölümün olduğu varsayımı altındaörneklem büyüklüğü

yaklaşık 500 kişi olarak tahmin edilebilir.*** Sonuçların güvenilirliği ve anket

tekrarlığında benzer sonuçların elde edilebilmesi açısından, Gill ve Johnson’a göre 500

kişilik bir kitleden, %95 güven aralığında %5 hata oranı ilearaştırmaya en az 217

kişinin1; Bartlett, Kotrlik ve Higgins’e göre ise, en az 218 kişinin katılımı

gerekmektedir.2

*** Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde yenilikçi faaliyetleri koordine eden bir bölümün olduğu varsayımı altında 500 kişi olarak tahmin edilen örnekleme göre katılım oranı (222/500) %44,4’tür. 1 John Gill ve Phil Johnson, Research Methods for Managers, 4. bs., London, Sage Publications, 2010, s. 130. 2 James E. Bartlett, Joe Kotrlik ve Chadwick C. Higgins, “Organizational Research: Determining Appropriate Sample Size in Survey Research”, Information Technology, Learning and Performance Journal, C:XIX, No:1, 2001, s. 48.

Bu bilgilere göre araştırmanın güvenilir sonuçlar verebilmesi için yeterli

katılımın sağlandığı görülmektedir.

127

3.1.2.2. Anket Tasarımı Anket formunda 37 adet Likert ölçekli soru, 2 adet evet/hayır sorusu, görev

yapılan bölüm, mevki, deneyim, yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, gibi insan kaynaklarının

özelliklerini belirlemeye ilişkin sorular ve sadece pazarlama bölümünün

cevaplandırabileceği, işletme büyüklüğü değişkenin bir alt unsuru olan dağıtım kanalları

büyüklüğünü ölçmeye yönelik 2 adet soru yer almaktadır. Çalışan sayısı, prim üretim

miktarı, aktif büyüklüğü gibi şirket büyüklüğüne dair gruplandırmaların ve bu

gruplandırmalara göre genel değerlendirmelerin yapılabilmesi amacıyla katılımcılardan

çalıştıkları şirketin adını yazmaları istenmiştir. Anket formundaki bilgilendirme

yazısında da şirket adı yazılması neden ihtiyaç olduğu açıkça belirtilmiştir.

Anket formu oluşturulduktan sonra yönetim ve organizasyon ile istatistik

alanlarında akademisyen ile hayat ve emeklilik dışı sigorta sektöründeki uzmanların

görüşleri alınarak düzenlemeler yapılmış ve anket formuna son şekli verilmiştir. (Anket

formu için Bkz. Ek-4)

3.1.2.3. Veri Toplama Yöntemi Araştırmada birincil ve ikincil verilerden yararlanılmıştır. Birincil veriler, bu tez

için hazırlanan anketin, internet sitesi üzerinden yayımlanmasıyla toplanmış; şirket

büyüklüğü ve performansını ölçmek için kullanılan ikincil veriler ise, TSRŞB’nin

raporlarından ve araştırmaya katılan şirketlerin internet sitelerinde dönemsel olarak

yayımladıkları konsolide olmayan finansal tablo ve faaliyet raporlarından elde

edilmiştir. Şirketlerin çalışan sayısı, prim üretim miktarı, poliçe adedi ve pazar paylarına

TSRŞB’nin raporlarından; aktif büyüklüğü, özsermaye büyüklüğü, kârlılık gibi finansal

bilgilere ise, araştırmaya katılan şirketlerin konsolide olmayan finansal tablolarından

ulaşılmıştır. Ancak 2012 Mart itibariyle şirketlerin tamamı 2011 Aralık verilerini

yayımlamadıkları için finansal performansların karşılaştırılmasında tutarlı sonuçlar elde

edebilmek amacıyla dönemsellik ilkesi gereği, şirketlerin son 3 yıla ait III. Çeyrek

raporlarındaki veriler değerlendirmeye alınmıştır.

128

3.1.2.4. Toplanan Verilerin Analizinde Kullanılan İstatistik Programları

Veri analizinde Microsoft Office Excel 2007 ve 2010, sosyal bilimler için

hazırlanan SPSS 15.0 (Statistics Package for Social Sciences) ve PSPP (SPSS’in açık

kaynaklı muadili) paket programları kullanılmıştır. Bu çalışma için anlamlılık düzeyi (α)

0,05 olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla güven aralığı da 0,95 (1 - α) olmaktadır.

Katılımcıların dikkatini ölçmek içinanket formuna, olumsuz anlam içeren 5 adet kontrol

sorusu yerleştirilmiştir.

3.2. HİPOTEZLER VE ARAŞTIRMA MODELİ

(Bkz: Ek-4)

Aşağıda tezin temel hipotezleri verilmekteve araştırmada kullanılan değişkenler,

model üzerinde gösterilmektedir.

3.2.1. Hipotezler Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde

yenilikçilik ve işletme performansı ilişkisini incelemek üzere oluşturulan modelde yer

alan değişkenlerle ilgili hipotezler ana başlıklarıyla aşağıda yer almaktadır.

3.2.1.1. Yenilik İklimi Alt Değişkenleri ile Yenilikçilik İlişkisi Bu başlık altında; yenilik iklimin alt değişkenleri olan “örgütün desteği, değişime

karşı tutum, yeniliklere açıklık ve kaynaklar” yer almaktadır.

Örgütün desteği, anket formundaki 1-3. sorularla ölçülmüştür. (Bkz. Ek-4).

“Örgütün desteği” değişkenin test edilecek hipotezleri (H) şu şekildedir:

H0: Örgütün yenilikleri desteklemesi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki

yoktur.


vardır. Kontrol soruları anket formunda (*) ile belirtilmiştir. (Bkz. Ek-4)

129

Değişime karşı tutum, anket formundaki 4-6. sorularla ölçülmüştür. (Bkz.

Ek-4). “Değişime karşı tutum” değişkenin test edilecek hipotezleri şu şekildedir: H0: İşletmenin değişime karşı açık bir tutumu olması ile yenilikçilik arasında

anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: İşletmenin değişime karşı açık bir tutumu olması ile yenilikçilik arasında

anlamlı bir ilişki vardır.

Yeniliklere açıklık, anket formundaki 7-9. sorularla ölçülmüştür. (Bkz.

Ek-4). “Yeniliklere açıklık” değişkenin test edilecek hipotezleri şu şekildedir:

H0: İşletmenin yeniliklere açık olmasıyla yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki

yoktur.


vardır.

Kaynaklar, anket formundaki 10-13. sorularla ölçülmüştür. (Bkz. Ek-4).

“Kaynaklar” değişkenin test edilecek hipotezleri şu şekildedir:

H0: İşletmenin yeterli ve çalışanlar tarafından rahatça ulaşılabilir kaynaklarının

olmasıyla yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.


olmasıyla yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

3.2.1.2. Yenilik İklimi ile Yenilikçilik İlişkisi “Yenilik iklimi” ana değişkenin “yenilikçilik” üzerindeki etkisi ile ilgili

hipotezler şu şekildedir:

H0: Yenilik iklimi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Yenilik iklimi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

130

3.2.1.3. İşletme Büyüklüğü ile Yenilikçilik İlişkisi

İşletme büyüklüğü, anket formundaki 40. ve 41. sorularla ve ayrıca konsolide

olmayan finansal tablo ve faaliyet raporlarından ulaşılan verilerle ölçülmüştür. İşletme

büyüklüğü değişkenin birçok alt değişkeni olduğundan her bir değişken ile yenilikçilik

ilişkisi ayrı bir şekilde incelenmiş ve tüm ölçütlerin sonuçları dikkate alınarak işletme

büyüklüğü-yenilikçilik ilişkisi hakkında yorum yapılmıştır. İşletme büyüklüğü-

yenilikçilik ilişkisini test etmek üzere kurulan hipotezler şu şekildedir:

Finansal Büyüklük - Yenilikçilik Araştırmaya katılan şirketlerin finansal büyüklükleri, aktif ve özsermaye

büyüklüğü ile ölçülmüştür. Bu büyüklük ölçütlerine söz konusu şirketlerin konsolide

olmayan finansal tablolarından ulaşılmıştır.

H0: Aktif büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

Finansal büyüklüğe ait hipotezler aşağıda

yer almaktadır:

H1: Aktif büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Özsermaye büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Özsermaye büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Çıktı Miktarı - Yenilikçilik Araştırmaya katılan şirketlerin çıktı miktarları; poliçe adedi, prim üretim miktarı

ve sigortalı sayısı ile ölçülmüştür.

H0:Poliçe adedi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

Çıktı miktarlarına ait hipotezler aşağıdadır:

H1:Poliçe adediile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

2012 Mart itibariyle araştırmaya katılan şirketlerin tümü, 2011 yılının dönem sonuna ait finansal tablolarını yayımlamadıkları için, dönemsellik ilkesi gereği yapılan karşılaştırmaların tutarlı olması amacıyla söz konusu şirketlerin 2011 yılı III. Çeyrek verileri kullanılmıştır. Çıktı miktarına ilişkin verilere, TSRŞB’nin 2011 Aralık “poliçe adedi” ve “prim üretimleri sıralama” raporlarından erişilmiştir.

131

H0: Prim üretim miktarı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Prim üretim miktarı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Sigortalı sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Sigortalı sayısıile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Çalışan Sayısı- Yenilikçilik Araştırmaya katılan şirketlerin çalışan sayıları, TSRŞB’nin 2011 Aralık

“istihdam tablolarında” yer alan bilgiler kullanılarak ölçülmüştür. Çalışan sayısı ve

yenilikçilik ilişkisini test etmek amacıyla kurulan hipotezler aşağıda yer almaktadır:

H0: Çalışan sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Çalışan sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Dağıtım Kanalı Büyüklüğü – Yenilikçilik Araştırmaya katılan şirketlerin dağıtım kanalı büyüklükleri anket formunda yer

alan ve sadece pazarlama bölümü katılımcılarına yönelik hazırlanan 40. ve 41. sorulara

verilen cevaplardan ve ilgili şirketlerin faaliyet raporlarından derlenerek elde edilmiştir.

Dağıtım kanalı büyüklüğünü test etmek için kurulan hipotezler aşağıdadır:

H0: Acente sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Acente sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Banka şube sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Banka şube sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Broker sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Broker sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

132

3.2.1.4. Bilgi Teknolojileri ile Yenilikçilik İlişkisi Bilgi teknolojileri anket formunda yer alan 35-39. sorularla ölçülmüştür. Bu

ilişkiyi test etmek için kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0:Bilgi teknolojileri ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1:Bilgi teknolojileri ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

3.2.1.5. İnsan Kaynakları ile Yenilikçilik İlişkisi İnsan kaynaklarının özellikleri, anket formunun son sayfasında yer alan sorularla

ölçülmüştür. (Bzk. Ek-4) Değişkenlerin yenilikçilikle ilişkisini test etmek için kurulan

hipotezler aşağıda yer almaktadır:

Eğitim Düzeyi - Yenilikçilik

H0: Eğitim düzeyi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Eğitim düzeyi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Mevki - Yenilikçilik

H0: Mevki ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Mevki ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Bölüm - Yenilikçilik

H0: Bölümile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Bölüm ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Deneyim - Yenilikçilik

H0: Bulunulan mevkideki deneyimile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki

yoktur.

H1: Bulunulan mevkideki deneyim ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki

vardır.

H0:Sektördeki deneyim ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1:Sektördeki deneyim ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

133

Yaş - Yenilikçilik H0: Yaş ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Yaş ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Cinsiyet - Yenilikçilik H0: Cinsiyetile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Cinsiyet ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

3.2.1.6. Yenilikçilik ile İşletme Performansı İlişkisi Bu tezde yenilikçilik hem pazar performansı hem de finansal performansa göre

değerlendirilmiştir. Finansal performansı ölçmek için araştırmaya katılan işletmelerin

son 3 yıldaki aktif ve özsermaye kârlılıkları ile işletme kârlılıkları, pazar

performansını ölçmek için ise, yine son 3 yıldaki pazar payı değişimleri (artış-

azalışları) kullanılmıştır. (Formüller için bkz. Ek-1)

Yenilikçilik ise, genel yenilikçilik; ürün, süreç ve pazarlama yenilikçiliklerinin

oluşturduğu teknik yenilikçilik; yönetimsel yenilikçilik ve bunların bütününü temsil

eden ana “yenilikçilik” değişkeni ile ölçülmüştür. Yenilikçilik ve işletme performansı

ilişkisi; 3 farklı performans ölçütü ve yenilikçiliğin barındırdığı tüm alt ve ana ölçekler

açısından incelenmiştir. Bu ilişkileri test etmek için kurulan hipotezler şu şekildedir:

Genel Yenilikçilik– Pazar Performansı H0:İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1:İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

134

Genel Yenilikçilik– Finansal Performans H0: İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile aktif kârlılığıarasında anlamlı bir ilişki vardır. H0: İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır. H0: İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: İşletmenin genel olarak yenilikçi bir tutum göstermesi ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Ürün Yenilikçiliği – Pazar Performansı H0: Ürün yenilikçiliği ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Ürün yenilikçiliği ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Ürün Yenilikçiliği – Finansal Performans H0: Ürün yenilikçiliği ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Ürün yenilikçiliği ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır. H0: Ürün yenilikçiliği ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Ürün yenilikçiliği ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır. H0: Ürün yenilikçiliği ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Ürün yenilikçiliği ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Süreç Yenilikçiliği – Pazar Performansı H0: Süreç yenilikçiliği ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Süreç yenilikçiliği ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

135

Süreç Yenilikçiliği – Finansal Performans H0: Süreç yenilikçiliği ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Süreç yenilikçiliği ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Süreç yenilikçiliği ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Süreç yenilikçiliği ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Süreç yenilikçiliği ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Süreç yenilikçiliği ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Pazarlama Yenilikçiliği – Pazar Performansı H0: Pazarlama yenilikçiliği pazar performansı arasında ilişki yoktur. H1: Pazarlama yenilikçiliği pazar performansı arasında ilişki vardır.

Pazarlama Yenilikçiliği – Finansal Performans H0: Pazarlama yenilikçiliği ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Pazarlama yenilikçiliği ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Pazarlama yenilikçiliği ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Pazarlama yenilikçiliği ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Pazarlama yenilikçiliği ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Pazarlama yenilikçiliği ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Teknik Yenilikçilik – Pazar Performansı H0: Teknik yenilikçilik ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Teknik yenilikçilik ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

136

Teknik Yenilikçilik – Finansal Performans H0: Teknik yenilikçilik ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Teknik yenilikçilik ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Teknik yenilikçilik ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Teknik yenilikçilik ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır. H0: Teknik yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Teknik yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Yönetimsel Yenilikçilik – Pazar Performansı H0: Yönetimsel yenilikçilik ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Yönetimsel yenilikçilik ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Yönetimsel Yenilikçilik – Finansal Performans H0: Yönetimsel yenilikçilik ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Yönetimsel yenilikçilik ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0: Yönetimsel yenilikçilik ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Yönetimsel yenilikçilik ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır. H0: Yönetimsel yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1: Yönetimsel yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Yenilikçilik – Pazar Performansı H0:Yenilikçilik ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1:Yenilikçilik ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

137

Yenilikçilik – Finansal Performans H0:Yenilikçilik ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1:Yenilikçilik ile aktif kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0:Yenilikçilik ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1:Yenilikçilik ile özsermaye kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

H0:Yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H1:Yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki vardır.

3.2.2. Araştırma Modeli Yukarıda açıklanan hipotezler doğrultusunda tezin araştırma modeli Şekil 3.1’de

gösterilmektedir.

138

Şekil 3.1. Yenilikçiliğin İşletme Performansı Üzerindeki Etkisini Araştırmak İçin Önerilen Model

İşletme Büyüklüğü • Finansal Büyüklük

Aktif Büyüklüğü Özsermaye Büyüklüğü

• Çıktı Miktarı Poliçe Adedi Prim Üretim Miktarı Sigortalı Sayısı

• Çalışan Sayısı • Dağıtım Kanalı Büyüklüğü

Acente Sayısı Banka Şube Sayısı Broker Sayısı

Yenilik İklimi

• Örgütün Desteği • Değişime Karşı Tutum • Yeniliklere Açıklık • Kaynaklar

İşletme Performansı • Pazar Performansı • Finansal Performans

Özsermaye Kârlılığı Aktif Kârlılığı İşletme Kârlılığı

Yenilikçilik • Genel Yenilikçilik • Teknik Yenilikçilik Ürün Yenilikçiliği Süreç Yenilikçiliği Pazarlama Yenilikçiliği

• Yönetimsel Yenilikçilik

Bilgi Teknolojileri

İnsan Kaynaklarının Özellikleri

Eğitim düzeyi, mevki, bölüm, deneyim, yaş, cinsiyet

139

3.3. ARAŞTIRMANIN GÜVENİLİRLİK ANALİZİ Aşağıda pilot çalışma ve ana araştırmanın güvenilirlik analizleri yer

almaktadır.

3.3.1. Pilot Çalışma ve Pilot Çalışmanın Güvenilirlik Analizi Anket formunun tasarımı tamamlandıktan sonra, örneklemdeki şirketler

arasından 5 tanesi seçilerek pilot çalışma uygulanmıştır. Anketin internet sitesi e-

posta ile ilgili şirketlere gönderilmiştir. Pilot çalışma için seçilen 5 şirketten gelen

cevaplar, anket sitesinin yönetim panelinden takip edilmiştir. Pilot çalışmanın

uygulandığı 5 şirkete ek olarak 3 şirketin daha ankete katıldığı tespit edilmiştir.

Bunun nedeni araştırıldığında, akademik bir çalışmaya destek vermek amacıyla bazı

çalışanların anketin internet adresini farklı şirketlerde çalışan arkadaşlarına

gönderdiği anlaşılmıştır. Fakat bu 3 şirketten 1 tanesi emeklilik alanında faaliyet

göstermesi dolayısıyla çalışmanın örneklemi dışında kaldığından değerlendirmeye

alınmamıştır. Bu sebeple pilot çalışmada 7 şirketten gelen cevaplar

değerlendirilmiştir. Toplam 50 kişi anketi cevaplandırmış, anketlerden 1 tanesi

emeklilik şirketinden geldiği, diğeri ise şirket adını belirtmediği için 2 anket

değerlendirme dışı bırakılarak 48 tanesi değerlendirmeye alınmıştır.

Öncelikle testin güvenilirliğini sınamak için Cronbach Alfa modeli

kullanılarak güvenilirlik analizi yapılmıştır.

Tablo 3.1. Pilot Çalışmanın Güvenilirlik Analizi

Cronbach Alfa (α) Ölçekte Kullanılan İfade Sayısı

0,95 38

Tablo 3.1’de görüldüğü üzere Cronbach Alfa katsayısının 1’e çok yakın bir

değer (0,95) çıkması, ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğunu ortaya

koymaktadır.

140

Anket formunda insan kaynaklarının özelliklerine ilişkin sorular hariç, 41

ifade yer almakla birlikte tüm katılımcıların cevaplandırdığı ifade sayısı 38’dir.

Anket formunda yer alan 34. soru, 33. soruya “hayır” cevabını verenler tarafından;

40. ve 41. sorular ise sadece pazarlama bölümü katılımcıları tarafından

cevaplandırıldığı için bu sorular güvenilirlik analizine tabi tutulmamıştır.

Hazırlanan ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğu Cronbach Alfa

değerinin yüksekliği ile açıklanmıştır. Ancak güvenilirliğini test etmek için bir

yönteme daha başvurulmuştur. Anket formunda katılımcıların soruları algılamasında

bir problem olup olmadığını ve soruları dikkatli bir şekilde okuyarak aynı anlama

gelen fakat soruluş tarzları farklı iki soruya ne şekilde cevap verdiklerini

karşılaştırmak için Ki-Kare bağımsızlık testi yapılmıştır. Bu test parametrik olmayan

bir test olmakla birlikte iki ya da daha fazla ordinal veya nominal ölçekle ölçülmüş

değişkenler arasında bağımlılık olup olmadığını tespit etmek için kullanılmaktadır.3

Ki-Kare bağımsızlık testi çapraz tablolarda karşılaştırılan iki değişken arasında

istatistikî bir anlamlılık veya sistematik bir ilişki olup olmadığını ölçmektedir.4

Ki-Kare bağımsızlık testi uygulanan iki değişken

5

- Soru 8: Yeni fikir üretenler ve yeniliklerin hayata geçirilmesinde aktif rol

üstlenenler şirketimiz tarafından ödüllendirilir.

:

- Soru 16: Şirketimizde yenilikçi fikirlere çok önem verilir ve yenilikçilik

ödüllendirilir.

Söz konusu iki değişken arasındaki ilişkiyi ölçmek için kurulan hipotezler şu

şekildedir:

H0:Soru 8’e verilen cevaplar ile Soru 16’ya verilen cevaplar arasında anlamlı

bir ilişki yoktur.

3İbrahim Turan, Temel İstatistik Ders Notları, SPSS Analiz Menüsü, 2012, (Çevrimiçi) http://temelistatistik.files.wordpress.com/2012/01/spss-4.pdf, 11 Mart 2012, s. 5. 4 Naresh K. Malhotra, Marketing Research: An Applied Orientation, 3. bs., New Jersey, Upper Saddle River, Prentice Hall, 1999, s. 465. 5 Bkz. Ek-4: 8. ve 16. sorular.

141

H1:Soru 8’e verilen cevaplar ile Soru 16’ya verilen cevaplar arasında anlamlı

bir ilişki vardır.

Tablo 3.2. Soru 8 – Soru 16 İlişkisi Ki-Kare Tablosu (Pilot Çalışma)

Değer Serbestlik Derecesi p [Asymp. Sig. (2-sided)]

Pearson Chi-Square 49,423 16 ,00 Likelihood Ratio 45,441 16 ,00 Linear-by-Linear Association 24,515 1 ,00

Geçerli Değer Sayısı (N) 48

Tablo 3.2’den karşılaştırılan bu iki değişkenin p değerinin 0,00 çıktığı

görülmektedir. Dolayısıyla H0 hipotezi reddedilmektedir. Bu sonuç, karşılaştırılan

iki değişken arasında çok güçlü ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu

göstermektedir. Tablo 3.3’ten iki değişken arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı olarak

incelenebilir.

Tablo 3.3. Soru 8 – Soru 16 İlişkisi Çapraz Tablosu (Pilot Çalışma)

SORU 16

SORU 8 HİÇBİR ZAMAN

NADİREN

BAZEN GENELLİKLE HER

ZAMAN Toplam

HİÇBİR ZAMAN 4,0 40,0%

3,0 30,0%

3,0 30,0%

,0 ,0%

,0 ,0%

10,0 100,0%

NADİREN 1,0 14,3%

1,0 14,3%

4,0 57,1%

1,0 14,3%

,0 ,0%

7,0 100,0%

BAZEN ,0 ,0%

3,0 17,6%

10,0 58,8%

3,0 17,6%

1,0 5,9%

17,0 100,0%

GENELLİKLE ,0 ,0%

,0 ,0%

1,0 12,5%

7,0 87,5%

,0 ,0%

8,0 100,0%

HER ZAMAN ,0 ,0%

,0 ,0%

1,0 16,7%

2,0 33,3%

3,0 50,0%

6,0 100,0%

Toplam 5,0 10,4%

7,0 14,6%

19,0 39,6%

13,0 27,1%

4,0 8,3%

48,0 100,0%

Birbiriyle güçlü bir ilişkisi olan Soru (S.) 8 ve S. 16 çapraz tablolarda

karşılaştırılmıştır. Çapraz tablolar, karşılaştırılan değişkenlere aynı yönde cevaplar

verilip verilmediğinin gözlenmesini sağlamaktadır. Tablo 3.3’ten S. 8’e “hiçbir

zaman” cevabını verenlerin %40 oranında S. 16’ya da “hiçbir zaman”; S. 8’e

“bazen” cevabı verenlerin S. 16’ya %58,8 oranında “bazen”; benzer şekilde S. 8’e

142

“genellikle” cevabını verenlerin %87,5 oranında S. 16’ya da “genellikle” cevabı

verdikleri görülmektedir. Benzer anlamı taşıyan iki soruya verilerin cevapların aynı

doğrultuda olması, katılımcıların soruları dikkatli bir şekilde okuyup, sorulmak

isteneni doğru bir şekilde algılayarak cevaplandırdıkları anlamına gelmektedir.

Cronbach Alfa ve Ki-Kare testleri sonucunda, anketin yapısında bir sorun

bulunmadığı tespit edildiğinden sorularda bir değişiklik yapılmadan anketin tüm

hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerine uygulanması kararı verilmiştir.

3.3.2. Ana Araştırmanın Güvenilirlik Analizi Pilot çalışma sonucunda sadece anketin açıklama yazısında değişiklik

yapılarak tüm hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerine anketin internet adresi

gönderilmiştir. Şirketlerin insan kaynakları bölümü ve (bazı şirketlerde insan

kaynakları bölümü olmadığından) ilgili kişilerle temasa geçilerek önce telefonla bilgi

verilmiş, daha sonra anket adresini ve gerekli açıklamaları içeren e-posta ilgililere

gönderilmiştir. Araştırmadan anlamlı bir sonuç elde edilebilmesi için şirketlerden

özellikle; pazarlama, teknik, insan kaynakları, finansman, bilgi teknolojileri ve

yenilikçi faaliyetlerini koordine eden bir bölümleri mevcut ise bu bölümlerin her

birinden 1 üst düzey yönetici, 1 orta düzey yönetici ve 1 uzman/uzman yardımcısı

şeklinde en az 3’er kişinin katılımı konusunda talepte bulunulmuştur.

Araştırma katılımcıları hakkında ayrıntılı bilgi ileriki başlıklarda

verilmektedir, ancak bu bilgilerden önce ana araştırmanın güvenilirlik analizinin

sonuçlarından bahsetmek yerinde olacaktır.

Tablo 3.4. Ana Araştırmanın Güvenilirlik Analizi

Cronbach Alfa (α) Ölçekte Kullanılan İfade Sayısı

0,96 38

Tablo 3.4’ten görüldüğü üzere Cronbach Alfa katsayısının 1’e çok yakın bir

değer (0,96) çıkması, ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğunu ortaya

koymaktadır.

143

Tablo 3.5. Soru 8– Soru 16 İlişkisi Ki-Kare Tablosu (Ana Araştırma)

Değer

Serbestlik Derecesi

p [Asymp. Sig. (2-sided)]

Pearson Chi-Square 286,38 16 ,00 Likelihood Ratio 228,45 16 ,00 Linear-by-Linear Association 130,292 1 ,00 Geçerli Değer Sayısı (N) 221

Tablo 3.5’ten karşılaştırılan bu iki değişkenin p değerinin 0,00 çıktığı

görülmekte ve p ≤ 0,05 olduğu içinH0 hipotezi reddedilmektedir. Bu sonuç,

karşılaştırılan iki değişken arasında çok güçlü ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu

göstermektedir. Tablo 3.6’dan iki değişken arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı olarak

incelenebilir.

Tablo 3.6. Soru 8 – Soru 16 İlişkisi Çapraz Tablosu (Ana Araştırma) SORU 16

SORU 8 HİÇBİR ZAMAN

NADİREN

BAZEN

GENELLİKLE HER ZAMAN

Toplam

HİÇBİR ZAMAN 9,0 50,0%

5,0 27,8%

4,0 22,2%

,0 ,0%

,0 ,0%

18,0 100,0%

NADİREN 2,0 4,9%

21,0 51,2%

14,0 34,1%

2,0 4,9%

2,0 4,9%

41,0 100,0%

BAZEN ,0 ,0%

6,0 10,0%

31,0 51,7%

19,0 31,7%

4,0 6,7%

60,0 100,0%

GENELLİKLE ,0 ,0%

,0 ,0%

13,0 20,0%

45,0 69,2%

7,0 10,8%

65,0 100,0%

HER ZAMAN ,0 ,0%

,0 ,0%

3,0 8,1%

5,0 13,5%

29,0 78,4%

37,0 100,0%

Toplam 11,0 5,0%

32,0 14,5%

65,0 29,4%

71,0 32,1%

42,0 19,0%

221,0 100,0%

Birbiriyle güçlü bir ilişkisi olan S. 8 ve S. 16 çapraz tablolarda

karşılaştırılmıştır. Çapraz tablolar, karşılaştırılan değişkenlere aynı yönde cevaplar

verilip verilmediğinin gözlenmesini sağlamaktadır. Tablo 3.6’dan görüleceği üzere

katılımcıların bu iki soruya verdiği cevaplar arasında tutarlılık vardır, şöyle ki: aynı

seçeneklerin kesişim noktası iki soru için de aynı satırdaki en yüksek frekans

değerine sahiptir ve en yüksek frekanslar köşegen üzerinde toplanmıştır. Örneğin

144

S. 8’e “genellikle” cevabı verenler %69,2 oranında S. 16’ya “genellikle” cevabını

vermiştir. Bir başka örnek: S. 8’ e “her zaman” cevabı verenler, %78,4 oranında

S. 16’ya “her zaman” cevabı vermiştir. Bu sonuçlar, katılımcıların benzer anlamı

içeren iki farklı soruya aynı yönde cevaplar vererek soruları dikkatli bir şekilde

okuyup, sorulmak isteneni doğru bir şekilde algılayarak cevaplandırdıkları anlamına

gelmektedir. Bu iki soruya verilen cevaplardan Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı

sigorta şirketlerinde yenilikçi fikir sahiplerinin genellikle ödüllendirildiği

anlaşılmaktadır.

3.4. ARAŞTIRMAYA KATILAN ŞİRKETLERİN VERİLERİ

Aşağıda araştırmaya katılan şirketlerin verileri açıklanmaktadır. Bunlar:

araştırmaya katılan şirketlerin ve insan kaynaklarının özellikleriile anket formunda

yer alan tüm sorulara ilişkin frekans tabloları verilmektedir.

3.4.1. Araştırmaya Katılan Şirketlerin Özellikleri TSRŞB’nin üye şirketler listesinde hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet

gösteren 39 şirket yer almaktadır. Ancak yapılan aramalar esnasında 4 şirketin

faaliyet göstermediği ortaya çıkmıştır.∗ Ayrıca TSRŞB’nin 2011 Aralık “poliçe

adetleri” raporu6 da incelendiğinde, bu 4 şirketin poliçe adetleri ve sigortalı

sayılarının “0” olduğu, yani faaliyette bulunmadıkları anlaşılmıştır. Bu şirketler:ϕ

∗ Bu 4 şirketin TSRŞB’ye üyelikleri devam etmekte ancak faaliyette bulunmamaktadırlar. 6 TSRŞB, Poliçe Adetleri, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, 7 Şubat 2012. ϕ Bu şirketlerin durumunu tespit etmek için yapılan araştırmaya göre, Inter Sigorta A.Ş.’nin 90.750.500 adet hissesinin 14 Ocak 2009 tarihinde Euro Insurance Group’a satıldığı ve şirketin toplam hisselerinin %9,25’ine tekabül eden kısmının ise Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) tarafından 2010 yılında satışa sunulduğua; Rumeli Sigorta A.Ş.’nin TMSF tarafından satışa sunulduğu ilanının 9 Aralık 2011 tarihli Resmi Gazete’de yer aldığıb, Magdeburger Sigorta’nın internet sitesinde yer alan bilgilere görec ortaklık yapısı incelendiğinde Allianz Sigorta A.Ş.’nin %79,99, Allianz Hayat ve Emeklilik A.Ş.’nin %19,99 olmak üzere şirket hisselerinin toplam %99,98’ine Allianz Sigorta grubunun sahip olduğu ve şirket iletişim bilgilerinin Allianz Sigorta ile aynı olduğu, Merkez Sigorta A.Ş.’nin ise TSRŞB’nin 2011 Aralık “poliçe adetleri” raporunda hem poliçe adedinin hem de sigortalı sayısının “0” olduğu, dolayısıyla faaliyette bulunmadıkları tespit edilmiştir. a (Çevrimiçi) http://www.finansgundem.com/haber/TMSF-Inter-Sigorta-hisselerini-satiyor/18823, 26 Şubat 2012. b (Çevrimiçi) http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111209.htm, 25 Mart 2012. c (Çevrimiçi) http://www.magsigorta.com/Shares.aspx , 24 Şubat 2012.


http://www.finansgundem.com/haber/TMSF-Inter-Sigorta-hisselerini-satiyor/18823�

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111209.htm�

http://www.magsigorta.com/Shares.aspx�

145

- Inter Sigorta A.Ş.

- Magdeburger Sigorta A.Ş.

- Merkez Sigorta A.Ş.

- Rumeli Sigorta A.Ş.’dir.

Şirket büyüklük ölçütlerine TSRŞB’nin internet sitesinde yer alan 2011

Aralık verileri ve araştırmaya katılan şirketlerin şeffaflık ilkesi gereği internet

sitelerinde dönemsel olarak yayımladıkları finansal tablo ve faaliyet raporlarından

ulaşılmıştır. Şirketlerin özellikleriyle ilgili tabloda (Bkz. Tablo 3.7), ölçütlerin

frekans dağılımları dikkate alınarak gruplar oluşturulmuştur. Buna gruplandırmalarda

alt sınır gruba dahil, üst sınır dahil değildir.

Tablo 3.7. Şirketlerin Özellikleri ile İlgili Frekans Tabloları

A- FİNANSAL BÜYÜKLÜK AKTİF BÜYÜKLÜĞÜ

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde 0-300.000.000 TL 91 41,36 300.000.000-1.000.000.000 TL 46 20,91 1.000.000.000 TL ve üzeri 83 37,73 - 1 Eksik veri

Toplam 221 100,0 ÖZSERMAYE BÜYÜKLÜĞÜ

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde 55.000.000 TL ve altı 77 35,0 55.000.000-350.000.000 TL 60 27,3 350.000.000 TL ve üzeri 83 37,7 - 1 Eksik veri

Toplam 221 100,0 B- ÇIKTI MİKTARI

POLİÇE ADEDİ Gruplar Frekans Geçerli Yüzde

0-1.000.000 67 30,32 1.000.000-2.500.000 69 31,22 2.500.000 ve üzeri 85 38,46

Toplam 221 100,0

146

PRİM ÜRETİM MİKTARI Gruplar Frekans Geçerli Yüzde

0-250.000.000 TL 45 20,36 250.000.000-750.000.000 TL 70 31,67 750.000.000 TL ve üzeri 106 47,96

Toplam 221 100,0 SİGORTALI SAYISI

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde 0-200.000 kişi 70 31,67 200.000-500.000 kişi 96 43,44 500.000 kişi ve üzeri 55 24,89 Toplam 221 100,0

C- ÇALIŞAN SAYISI Gruplar Frekans Geçerli Yüzde

1-100 kişi 20 9,05 100-500 kişi 89 40,27 500 kişi ve üzeri 112 50,68

Toplam 221 100,0 D- DAĞITIM KANALI BÜYÜKLÜĞÜ

ACENTE SAYISI Gruplar Frekans Geçerli Yüzde

0-750 56 25,45 750-1500 70 31,82 1500 ve üzeri 94 42,73 - 1 Eksik veri Toplam 221 100,0

BANKA ŞUBE SAYISI Gruplar Frekans Geçerli Yüzde

0-500 84 38,53 500-1000 88 40,37 1000 ve üzeri 46 21,10 - 3 Eksik veri Toplam 221 100,0

BROKER SAYISI

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde 0-10 48 22,22 10-50 148 68,52 50 ve üzeri 20 9,26 - 5 Eksik veri Toplam 221 100,0

147

Araştırmaya katılan şirketlerin özellikleri, frekans dağılımlarına göre

gruplandırılmış ve Tablo 3.7’den görüldüğü üzere her bir ölçüt, üç ana grupta

incelenmiştir. Söz konusu ölçütlerin yenilikçilik üzerinde etkisi bulunup bulunmadığı

bu gruplara göre incelenmiştir.

• Aktif büyüklüklerine göre; birinci grup (0-300.000.000 TL) küçük ölçekli,

ikinci grup (300.000.000-1.000.000.000 TL) orta ölçekli, üçüncü grup ise,

(1.000.000.000 TL ve üzeri) büyük ölçekli işletmeler olmak üzere sınıflandırılmıştır.

Birinci bölümde bahsedildiği üzere şirket büyüklüğünü çoğu çalışmada “aktif

büyüklüğünün” sıkça kullanıldığı görülmektedir. (Bkz. Tablo 1.11) Araştırmaya en

fazla katılımın aktif büyüklüğü bazında küçük ölçekli işletmelerden geldiği Tablo

3.7’den görülmektedir. Aktif büyüklüklerine araştırmaya katılan şirketlerin internet

sitelerinde yayımladıkları finansal tablolardan ulaşılmıştır. Tüm şirketlerin tutarlı bir

şekilde değerlendirilebilmesi için hepsinin aynı dönemde yayınladıkları verileri

kullanmak bir anlam ifade etmektedir. 2012 Mart itibariyle tüm şirketler henüz 2011

Aralık sonu finansal tablolarını yayımlamadıkları için tutarlı bir karşılaştırmanın

yapılabilmesi amacıyla 2011 Eylül (III. Çeyrek) verileri kullanılmıştır. Ancak

araştırmaya katılan şirketlerden biri yeni kurulduğu için internet sitesinde herhangi

bir finansal tablo yer almadığından toplam katılımcılar içerisinde 1 eksik veri olduğu

Tablo 3.7’den görülmektedir. Bu sebeple aktif büyüklüğü açısından değerlendirme

yapılırken 220 katılımcının cevapları dikkate alınmıştır.

• Özsermaye büyüklüklerine göre; birinci grup (55.000.000 TL ve altı)

küçük ölçekli, ikinci grup (55.000.000-350.000.000 TL) orta ölçekli, üçüncü grup ise

(350.000.000 TL ve üzeri) büyük ölçekli işletmeler olmak üzere sınıflandırılmıştır.

Birinci bölümde bahsedildiği üzere işletme büyüklüğünü inceleyen çoğu çalışmada

“özsermaye büyüklüğünün” sıkça kullanıldığı görülmektedir. (Bkz. Tablo 1.11)

Araştırmaya en fazla katılımın özsermaye büyüklüğü bazında büyük ölçekli

işletmelerden geldiği Tablo 3.7’den görülmektedir. Özsermaye büyüklüklerine

araştırmaya katılan şirketlerin internet sitelerinde yayımladıkları finansal tablolardan

ulaşılmıştır. Aktif büyüklüklerine ait frekans tablosunu açıklarken belirtildiği üzere,

tutarlı bir karşılaştırmanın yapılabilmesi için 2011 Eylül verileri kullanılmıştır.

148

Ayrıca 1 şirket yeni kurulduğu için finansal bilgileri henüz yayımlanmadığından

Tablo 3.7’den görüleceği üzere 1 eksik veri mevcuttur. Bu sebeple özsermaye

büyüklüğü açısından değerlendirme yapılırken 220 katılımcının cevapları dikkate

alınmıştır.

• Poliçe adetlerine göre; birinci grup (0-1.000.000) küçük ölçekli, ikinci grup

(1.000.000-2.500.000) orta ölçekli, üçüncü grup ise (2.500.000 ve üzeri) büyük

ölçekli işletmeler olmak üzere sınıflandırılmıştır. Sigorta şirketlerinin poliçe

adetlerine TSRŞB’nin 2011 Aralık “poliçe adetleri”7

raporundan erişilmiştir. Tablo

3.7’den görüldüğü gibi poliçe adetleri büyüklüğüne göre en fazla katılımı %38,46

oranıylabüyük ölçekli işletmeler sağlamıştır.

• Prim üretim miktarlarına göre; birinci grup (0-250.000.000 TL) küçük

ölçekli, ikinci grup (250.000.000-750.000.000 TL) orta ölçekli, üçüncü grup ise

(750.000.000 TL ve üzeri) büyük ölçekli işletmeler olmak üzere sınıflandırılmıştır.

Araştırmaya prim üretim miktarları bazında %47,96 oranıyla en fazla katılımınbüyük

ölçekli işletmelerden geldiği Tablo 3.16’dan görülmektedir. Şirketlerin prim üretim

miktarları için TSRŞB’nin 2011 Aralık “prim üretimleri sıralama”8

raporundan

yararlanılmıştır.

• Sigortalı sayılarına göre; birinci grup (0-200.000) küçük ölçekli, ikinci grup

(200.0000-500.000) orta ölçekli, üçüncü grup ise (500.000 ve üzeri) büyük ölçekli

işletmeler olmak üzere sınıflandırılmıştır. Birinci bölümde bahsedildiği üzere şirket

büyüklüğünü ölçmede “müşteri sayısı” sık kullanılan ölçütlerden biridir. (Bkz. Tablo

1.11) Ancak hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren bir sigorta şirketinde bir

kişinin 1’den fazla poliçesi olabilmekte ve ayrıca herhangi bir şirket, çalışanlarını

sigorta ettirdiğinde müşteri, sigorta ettiren şirket olmakta ve sigortalı kişiler ise o

şirketin çalışanları olmaktadır. Buradan 1 kişinin 1’den fazla kişiyi sigorta

ettirebileceği anlaşılmaktadır. Bu sebeple anket katılımcılarına şirketlerinin müşteri

7 TSRŞB, Poliçe Adetleri, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, 7 Şubat 2012. 8 TSRŞB, Prim Üretimleri Sıralama, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, 7 Şubat 2012.




149

sayılarını sorarak belirsiz cevaplar almak yerine büyüklük ölçütü olarak TSRŞB’nin

2011 Aralık “poliçe adetleri”9

raporunda yer alan sigortalı sayısının kullanılmasının

yerinde olacağı düşünülmüştür. Sigortalı sayıları bazında araştırmaya en fazla

katılımın orta ölçekli işletmelerden geldiği Tablo 3.7’den görülmektedir.

• Çalışan sayılarına göre; birinci grup (1-100) küçük ölçekli, ikinci grup (100-

500) orta ölçekli, üçüncü grup ise (500 ve üzeri) büyük ölçekli işletmeler olmak

üzere sınıflandırılmıştır. Şirket büyüklüğü ölçütlerinden biri olan çalışan sayısının

yenilikçilik üzerinde etkisi bulunup bulunmadığı bu gruplara göre incelenmiştir.

Birinci bölümde bahsedildiği üzere, işletme büyüklüğünü inceleyen çoğu çalışmada

“çalışan sayısı” büyüklük ölçütü olarak kullanmıştır. (Bkz. Tablo 1.11) Araştırmaya

en fazla katılımın çalışan sayıları bazında büyük ölçekli işletmelerden geldiği tablo

Tablo 3.7’den görülmektedir.

Sigorta şirketlerinin büyüklüğünü ölçmek için yukarıda bahsedilen ölçütlerin

yanı sıra dağıtım kanalları büyüklükleri incelenmiştir. Dağıtım kanalları büyüklüğü;

acente sayısı, banka şube sayısı ve broker sayısı ile ölçülmüştür. Anket formunda bu

alanla ilgili soruların sadece pazarlama/satış bölümlerindeki katılımcılara görünmesi

sağlanarak birincil veriler toplanmıştır. Ancak şirket içerisinde aynı bölümde ve

farklı düzeylerdeki çalışanlar tarafından bu ölçütlere farklı cevaplar verildiği

görülünce, ilgili şirketlerin söz konusu bölümlerinden katılan en yetkili kişinin doğru

cevabı verdiği düşünülmüş, fakat daha sonra bundan da şüphe duyularak ikincil

verilere başvurulmuştur. Bu verilere ilgili şirketlerin internet sitelerinde her yıl

düzenli olarak yayımladıkları faaliyet raporlarından ulaşılmıştır.

• Acente sayılarına göre; birinci grup (0-750) küçük ölçekli, ikinci grup (750-

1500) orta ölçekli, üçüncü grup ise (1500 ve üzeri) büyük ölçekli işletmeler olmak

üzere sınıflandırılmıştır. Araştırmaya acente sayıları bazında %42,73 oranıyla en

fazla katılımınbüyük ölçekli işletmelerden geldiği Tablo 3.7’den görülmektedir.

9 TSRŞB, Poliçe Adetleri, (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-istatistikleri-aralik, 7 Şubat 2012.


150

• Banka şube sayılarına göre; birinci grup (0-500) küçük ölçekli, ikinci grup

(500-1000) orta ölçekli, üçüncü grup ise (1500 ve üzeri) büyük ölçekli işletmeler

olmak üzere sınıflandırılmıştır. Araştırmaya, kullanılan banka şubesi kanalı bazında

%40,37 oranıyla en fazla katılımın orta ölçekli işletmelerden geldiği Tablo 3.7’den

görülmektedir.

• Broker sayılarına göre; birinci grup (0-10) küçük ölçekli, ikinci grup (10-

50) orta ölçekli, üçüncü grup ise (50 ve üzeri) büyük ölçekli işletmeler olmak üzere

sınıflandırılmıştır. Araştırmaya, broker sayısı bazında %68,52 oranıyla en fazla

katılımın orta ölçekli işletmelerden geldiği Tablo 3.7’den görülmektedir.

3.4.2. İnsan Kaynaklarının Özellikleri Bu alt bölümde araştırmaya katılan şirketlerin insan kaynaklarının özellikleri

hakkında bilgi verilmektedir. Bu özellikler: eğitim düzeyi, mevki, bölüm, deneyim

(bulunulan mevkideki deneyim, sektör deneyimi), yaş ve cinsiyet olmak üzere

sınıflandırılmıştır. Deneyim ve yaş ölçütlerindeki gruplarda alt sınır gruba dahil, üst

sınır dahil değildir.

Tablo 3.8. İnsan Kaynaklarının Özellikleri ile İlgili Frekans Tabloları

EĞİTİM DÜZEYİ

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde

Lise ve Ön lisans 20 9,05 Lisans 141 63,8 Lisansüstü 60 27,15 Toplam 221 100

MEVKİ

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde

Çalışanlar 120 54,3 Orta düzey yöneticiler 88 39,82 Üst düzey yöneticiler 13 5,88 Toplam 221 100

151

BÖLÜM

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde Finansman 28 12,67 Teknik 54 24,43 Bilgi Teknolojileri 15 6,79 Pazarlama/Satış 70 31,67 İnsan Kaynakları 15 6,79 Diğer 39 17,65 Toplam 221 100

BULUNULAN MEVKİDEKİ DENEYİM

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde 0-3 yıl 105 47,51 3-10 yıl 95 42,99 10 yıl ve üzeri 21 9,5 Toplam 221 100

SEKTÖR DENEYİMİ

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde 0-5 yıl 71 32,13 5-10 yıl 45 20,36 10 yıl ve üzeri 105 47,51 Toplam 221 100

YAŞ

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde 20-30 yaş 61 27,60 30-40 yaş 116 52,49 40 yaş ve üzeri 44 19,91 Toplam 221 100

CİNSİYET

Gruplar Frekans Geçerli Yüzde Kadın 97 43,89 Erkek 124 56,11 Toplam 221 100

Tablo 3.8’den ankete en fazla katılımın pazarlama/satış bölümünden; ikinci

olarak ise, teknik bölümden olduğu görülmektedir. Ayrıca yukarıda yer alan 5 ana

bölümün dışında genel müdürlük içerisindeki diğer bölümlerden %17,65 oranında bir

katılım olmuştur. Anket formunda diğer seçeneğini işaretleyen katılımcılara hangi

bölümlerde görev yaptıkları sorulmuştur. Buna göre “diğer” grubu içerisinde yer alan

152

bölümler şöyledir: “acente ve kanal yönetimi, Ar-Ge ve reasürans, aktüerya ve risk

yönetimi, hasar-hasar araştırma, hukuk, iç denetim, idari işler, kurumsal iletişim,

lojistik, müşteri ilişkileri yönetimi, strateji ve iş geliştirme, strateji ve sistem Ar-Ge,

uyumdur.”

Tablo 3.8’den araştırmaya en fazla katılımın sigorta sektöründe 10 yıl ve

üzeri deneyime sahip olanlardan geldiği görülmektedir. Sektör deneyiminin mevki

ile ilişkisi, Tablo 3.9’da gösterilmektedir.

Tablo 3.9. Sektör Deneyimi - Mevki İlişkisi Çapraz Tablosu

SEKTÖR DENEYİMİ MEVKİ 0-5 yıl 5-10 yıl 10 yıl ve üzeri Toplam

Çalışan 59,0 34,0 27,0 120,0

Orta Düzey Yönetici 12,0 11,0 65,0 88,0

Üst Düzey Yönetici 0 0 13,0 13,0

Toplam 71,0 45,0 105,0 221,0

Tablo 3.9’dan araştırmaya katılan üst düzey yöneticilerin tümünün 10 yıl ve

üzeri sektör deneyimine sahip olduğu, buna karşın, 10 yıl ve üzeri sektör deneyimine

sahip olup hala (uzman/uzman yrd. düzeyinde) çalışan konumunda bulunanların

olduğu görülmektedir. Sektörde 0-5 yıllık deneyime sahip olup, orta düzey yönetici

mevkinde bulunanlar mevcut iken; orta düzey yöneticiler, ağırlıklı olarak 10 yıldan

fazla deneyime sahiptir. Ancak Tablo 3.8.’den araştırmaya en fazla katılım, mevkide

“çalışanlar” ve sektör deneyiminde ise, 10 yıl ve üzeri deneyime sahip olanlar

tarafından gerçekleşmiştir. Oysaki araştırma katılımcılarının yüksek deneyimine

karşın, daha üst mevkilerde olması beklenebilir bir sonuç olurdu. Buradan, sigorta

sektöründe yüksek deneyime sahip olan çalışanların bir üst kademeye kolaylıkla terfi

edemediği sonucu ortaya çıkmaktadır.

153

3.4.3. Anket Sorularına İlişkin Frekans Tablolarının Değerlendirilmesi

Bu alt bölümde anket formunda yer alan sorulara ilişkin frekans tabloları,

soruların ait olduğu ölçekler içerisinde değerlendirilmiştir.

3.4.3.1. Yenilik İklimi Ölçeğine Ait Frekans Tabloları Yenilik iklimi ölçeği 4 alt değişkenle ölçülmüştür. Bunlar: “örgütün desteği,

değişime karşı tutum, yeniliklere açıklık ve kaynaklar”dır. Bu değişkenlere ait

frekans tabloları Tablo 3.10’da yer almaktadır.

Tablo 3.10. Yenilik İklimi Ölçeğine Ait Frekans Tabloları

A- YENİLİK İKLİMİ ÖRGÜTÜN DESTEĞİ

S-1) Yaratıcılık teknikleri konusunda çalışanlara eğitim verilir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 40 18,10 Nadiren 47 21,27 Bazen 70 31,67 Genellikle 52 23,53 Her zaman 12 5,43 Toplam 221 100,0 S-2) Çalışanların yenilikçi faaliyetlerde bulunması desteklenir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 5 2,26 Nadiren 27 12,22 Bazen 49 22,17 Genellikle 94 42,53 Her zaman 46 20,81 Toplam 221 100,0 S-3a) Çalışanlardan sadece rutin işleri yapmaları beklenir ve onların yeni fikir geliştiremeyecekleri düşünülür.* İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 89 40,27 Nadiren 51 23,08 Bazen 40 18,10 Genellikle 33 14,93 Her zaman 8 3,62 Toplam 221 100,0

154

S-3b) Çalışanlardan sadece rutin işleri yapmaları beklenmez ve onların yeni fikir geliştirebilecekleri düşünülür. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 8 3,62 Nadiren 33 14,93 Bazen 40 18,10 Genellikle 51 23,08 Her zaman 89 40,27 Toplam 221 100,0

DEĞİŞİME KARŞI TUTUM S-4) Yeni çözüm arayışlarında bulunur ve işlerimizi farklı yöntemlerle yapmayı deneriz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 3 1,36 Nadiren 15 6,79 Bazen 67 30,32 Genellikle 104 47,06 Her zaman 32 14,48 Toplam 221 100,0 S-5)Değişiklikleri ve yenilikleri sürekli takip eder ve bunları örgütümüze uyarlarız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 3 1,36 Nadiren 16 7,24 Bazen 61 27,60 Genellikle 105 47,51 Her zaman 36 16,29 S-6) Çevresel değişikliklere hızlı bir şekilde cevap verebilmenin başarımızı arttıracağına inanmaktayız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 3 1,36 Nadiren 6 2,71 Bazen 30 13,57 Genellikle 92 41,63 Her zaman 90 40,72 Toplam 221 100,0

YENİLİKLERE AÇIKLIK S-7) Sonuçlar başarısız bile olsa çalışanlar risk almaya cesaretlendirilir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 24 10,86 Nadiren 38 17,19 Bazen 76 34,39 Genellikle 68 30,77 Her zaman 15 6,79 Toplam 221 100,0

155

S-8) Yeni fikir üretenler ve yeniliklerin hayata geçirilmesinde aktif rol üstlenenler şirketimiz tarafından ödüllendirilir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 18 8,14 Nadiren 41 18,55 Bazen 60 27,15 Genellikle 65 29,41 Her zaman 37 16,74 Toplam 221 100,0 S-9a)Örgütsel değişiklikleri gerçekleştirmek çoğunlukla zordur. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 16 7,24 Nadiren 50 22,62 Bazen 78 35,29 Genellikle 63 28,51 Her zaman 14 6,33 Toplam 221 100,0 S-9b)Örgütsel değişiklikleri gerçekleştirmek çoğunlukla kolaydır. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 14 6,33 Nadiren 631 28,51 Bazen 78 35,29 Genellikle 50 22,62 Her zaman 16 7,24 Toplam 221 100,0

KAYNAKLAR S-10) Kaynaklar, yeni projeler için hazır bulundurulur. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 8 3,62 Nadiren 51 23,08 Bazen 70 31,67 Genellikle 82 37,10 Her zaman 10 4,52 Toplam 221 100,0 S-11) Çalışanlar işleriyle ilgili ihtiyaç duyduğu bilgi ve kaynaklara genellikle ulaşabilir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 1 0,45 Nadiren 15 6,79 Bazen 43 19,46 Genellikle 117 52,94 Her zaman 45 20,36 Toplam 221 100,0

156

S-12) Şirket içerisindeki her bir iş birimi diğer iş birimleriyle bilgi ve kaynaklarını paylaşır. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 1 0,45 Nadiren 20 9,05 Bazen 58 26,24 Genellikle 101 45,70 Her zaman 41 18,55 Toplam 221 100,0 S-13a) Kaynakların yenilik faaliyetleri için harcanması gereksiz ve şirketimize maliyet getiren bir yük olarak görülmektedir.* İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 63 28,51 Nadiren 74 33,48 Bazen 54 24,43 Genellikle 25 11,31 Her zaman 5 2,26 Toplam 221 100,0 S-13b) Kaynakların yenilik faaliyetleri için harcanması gereklidir ve şirketimize maliyet getiren bir yük olarak görülmemektedir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 5 2,26 Nadiren 25 11,31 Bazen 54 24,43 Genellikle 74 33,48 Her zaman 63 28,51 Toplam 221 100,0 Not: Tabloda (*) ile işaretlenen sorular kontrol sorusudur. Bu sorular olumsuz anlam içerdiği için ifadelerin ve cevapların ters çevrilmesi gerekmektedir. Örneğin; S-3a’da ifadeye “hiçbir zaman” cevabını verenlerin oranı %40,27 iken, ifade ve kodlar ters çevrildiğinde S-3b’de bu oran, ifadeye “her zaman” cevabını verenleri temsil etmektedirler. (Kontrol soruları, soru numarasından sonra “a” harfi ile, kontrol sorusunun ters çevrilmiş hali ise “b” harfi ile ifade edilmiştir.)

Örgütün Desteği Tablo 3.10’dan görüleceği üzere, genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde yaratıcılık teknikleri

konusunda bazı şirketlerde çalışanlara hiç eğitim verilmediği, bazılarında ise çok sık

aralıklarla olmasa bile eğitim verildiği; çalışanların yenilikçi faaliyetlerinin

genellikle desteklendiği; çalışanlardan çoğunlukla rutin işler yapmanın dışında yeni

fikir geliştirmelerinin de beklendiği sonuçları ortaya çıkmaktadır.

157

Değişime Karşı Tutum Bu rakamlardan görüleceği üzere, genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde, yeni çözüm arayışlarında

bulunmaya ve işleri farklı yöntemlerle yapmayı denemeye büyük ölçüde sıcak

bakılmakta; şirketler, değişiklikleri ve yenilikleri sürekli bir şekilde takip ederek,

bunları büyük ölçüde örgütlerine uyarlamakta ve çevresel değişikliklere hızlı bir

şekilde cevap verebilmenin başarıyı arttıracağı düşünülmektedir.

Yeniliklere Açıklık

Tablo 3.10’dan görüleceği üzere, genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde, sonuçlar başarısız bile

olsa çalışanların risk alması çok yüksek bir oranda olmamakla birlikte

desteklenmekte; yenilikçi fikir sahiplerinin genel olarak ödüllendirildiği görülürken,

ödüllendirmenin olmadığını veya çok az olduğunu ifade edenler de

bulunmakta;örgütseldeğişiklikleri gerçekleştirmenin mümkün olduğu ancak bu

değişimin kolay olmadığı anlaşılmaktadır.

Kaynaklar Tablo 3.10’dan, Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren

sigorta şirketlerinde genel durum itibariyle kaynakların yenilik faaliyetleri için

çoğunlukla hazır bulundurulduğu, çalışanların işleriyle ilgili ihtiyaç duyduğu bilgi ve

kaynaklara genellikle ulaşabildiği, her bir iş biriminin diğer iş birimleriyle bilgi ve

kaynaklarını çoğunlukla paylaştığı anlaşılmakta vekaynakların yenilik faaliyetleri

için harcanması maliyet getiren bir yük olarak görülmemekle birlikte büyük ölçüde

gerekli olduğu düşünülmektedir.

3.4.3.2. Yenilikçilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları Yenilikçilik, 3 alt ölçekten(genel yenilikçilik, teknik yenilikçilik ve

yönetimsel yenilikçilik) oluşmaktadır.

158

GENEL YENİLİKÇİLİK “Genel yenilikçilik” ile işletmenin yenilikçiliğe karşı genel tutumu

ölçülmektedir. Genel yenilikçilik, anket formundaki 14-17. ve 33-34. sorularla

ölçülmüştür. Genel yenilikçiliğe ilişkin frekans tabloları Tablo 3.11’de yer

almaktadır.

Tablo 3.11. Genel Yenilikçilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları

GENEL YENİLİKÇİLİK S-14) Şirketimizde yenilik süreci aşamaları açık bir şekilde tanımlanmıştır. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 22 9,95 Nadiren 46 20,81 Bazen 54 24,43 Genellikle 72 32,58 Her zaman 27 12,22 Toplam 221 100,0 S-15a) Şirketimizde yenilik yapmak çok riskli olarak algılanır ve yeniliklere direnç gösterilir.* İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 58 26,24 Nadiren 68 30,77 Bazen 63 28,51 Genellikle 26 11,76 Her zaman 6 2,71 Toplam 221 100,0 S-15b) Şirketimizde yenilik yapmak çok riskli olarak algılanmaz ve yeniliklere direnç gösterilmez. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 6 2,71 Nadiren 26 11,76 Bazen 63 28,51 Genellikle 68 30,77 Her zaman 58 26,24 Toplam 221 100,0 S-16) Şirketimizde yenilikçi fikirlere çok önem verilir ve yenilikçilik ödüllendirilir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 11 4,98 Nadiren 32 14,48 Bazen 65 29,41 Genellikle 71 32,13 Her zaman 42 19,00 Toplam 221 100,0

159

S-17) Başarılı olan yeni fikirler, tüm çalışanlarla paylaşılarak onların da yeni fikir geliştirmeleri teşvik edilir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 12 5,43 Nadiren 25 11,31 Bazen 57 25,79 Genellikle 82 37,10 Her zaman 45 20,36 Toplam 221 100,0 S-33) Şirket içi veya dışından gelen fikirleri toplayan ve değerlendiren, şirketin yenilikçi çalışmalarını planlı bir şekilde yürüten bir bölümümüz mevcuttur.

İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Evet 114 51,58 Hayır 107 48,42 Toplam 221 100,0 S-34) Şirketinizde böyle bir bölümün açılmasının gerekli olduğunu düşünüyor musunuz? İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Evet 90 84,11 Hayır 17 15,89 Eksik veri 114 - Toplam 221 100,0 Not: Tabloda (*) ile işaretlenen sorular kontrol sorusudur. Bu sorular olumsuz anlam içerdiği için ifadelerin ve cevapların ters çevrilmesi gerekmektedir. Örneğin; S-15a’da ifadeye “nadiren” cevabını verenlerin oranı %30,77 iken, ifade ve kodlar ters çevrildiğinde S-15b’de bu oran, ifadeye “genellikle” cevabını verenleri temsil etmektedirler. (Kontrol soruları, soru numarasından sonra “a” harfi ile, kontrol sorusunun ters çevrilmiş hali ise “b” harfi ile ifade edilmiştir.)

14. soruda en yüksek oran “genellikle” seçeneğinde olsa bile, kümülatif

oranlar dikkate alındığında, genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı

alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin büyük bir kısmında yenilik süreci

aşamalarının net bir şekilde tanımlanmadığı, bir kısmında ise bu aşamaların net bir

şekilde tanımlandığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Tablo 3.11’den genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı

alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde yenilik yapmanın çok riskli olarak

algılanmadığı ve yeniliklere karşı direnç gösterilmediği; yenilikçi fikirlere genel

olarak çok önem verildiğive ödüllendirildiği görülürken, yenilikçi fikirlerin

önemsenmediğini ve ödüllendirmenin olmadığını veya çok az olduğunu ifade edenler

de mevcuttur.Bunlara ek olarak, başarıya ulaşan yeni fikirlerin tüm çalışanlarla

160

paylaşılarak onların da yeni fikir geliştirmelerinin teşvik edildiği sonucu ortaya

çıkmaktadır.

Genel yenilikçiliği ölçmek için Likert tipi ölçekle hazırlanmış 4 adet, evet-

hayır şıklarını içeren ise 2 adet soru kullanılmıştır. Ancak anket formundaki gidişatı

bozmamak adına evet-hayır şıklı sorular “yenilikçilik” ölçeğindeki soruların sonuna

yerleştirilmiştir. Bu yüzden “genel yenilikçilik” değişkeni içerisindeki soruların

frekans tabloları incelenirken anket formundaki 33. ve 34. sorular burada

değerlendirilmektedir.

Tablo 3.11’deki 33. soruya ait frekanstablosundan, Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı sigortacılık alanında faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin yarısına

yaklaşık bir kısmında yenilikçi faaliyetleri planlı bir şekilde koordine eden ayrı bir

bölüm bulunmazken yarısından biraz fazlasında böyle bir bölümün bulunduğu

sonucu ortaya çıkmaktadır.

33. soruya “hayır” cevabı veren katılımcılara, şirketlerinde yenilikçi

faaliyetleri planlı bir şekilde koordine eden bir bölümün açılmasının gerekli

olduğunu düşünüp düşünmedikleri sorulmuştur.

Tablo 3.11’de 33. soruya “hayır” cevabı veren 107 kişinin olduğu

görülmektedir. Anket, internet sitesi üzerinden yapıldığı için bu soru sadece 33.

soruya “hayır” cevabı verenlerin karşısına çıkmıştır. Dolayısıyla 34. soruya 107 kişi

cevap vermiştir. Tablo 3.11’de eksik veri olarak gözüken 114 rakamı, 33. soruya

“evet” cevabı verenleri temsil etmektedir. Tablodan da görüldüğü üzere 107 kişiden

90’ı şirket içerisinde yenilikçi faaliyetleri koordine eden bir bölümün açılması

gerektiğini düşünmektedir. Şirketlerden gelen cevaplar incelendiğinde 33. soruya

şirket içerisinde aynı bölümde çalışıp farklı cevap verenler olduğu gibi farklı

bölümlerdeki kişilerin de farklı cevap verdikleri gözlenmiştir. Kimileri şirketlerinde

yenilikçi faaliyetlerini koordine eden bir bölüm olduğunu ifade ederken kimileri ise

böyle bir bölümün bulunmadığını ve yenilikçi faaliyetleri koordine eden bir bölümün

açılmasının çoğunlukla gerekli olduğunu ifade etmiştir. Buradan, çalışanların

161

şirketleri hakkında yeterince bilgi sahibi olmadıkları ve şirket içerisinde haberleşme

ağının etkin olmadığı hatta çalışanların şirketlerine karşı ilgisiz oldukları ve çoğu

çalışanın sadece kendi işine odaklanıp şirket içerisindeki yenilikleri takip etmediği

sonucu ortaya çıkmaktadır.

TEKNİK YENİLİKÇİLİK Yenilikçiliğin ikinci alt ölçeği olan “teknik yenilikçilik”,anket formundaki

18-28. sorularla ölçülmüştür. Bu sorulara ilişkin frekans tabloları ve yorumlar Tablo

3.12’de yer almaktadır. Teknik yenilikçilik, 3 alt değişkenle ölçülmüştür. Bunlar:

ürün yenilikçiliği, süreç yenilikçiliği ve pazarlama yenilikçiliğidir.

Tablo 3.12. Teknik Yenilikçilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları

TEKNİK YENİLİKÇİLİK

ÜRÜN YENİLİKÇİLİĞİ

S-18) Mevcut ürünlerimize, müşterilerimizin ihtiyaçlarına göre yeni özellikler ekler ve bunları geliştiririz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 2 0,90 Nadiren 14 6,33 Bazen 43 19,46 Genellikle 106 47,96 Her zaman 56 25,34 Toplam 221 100,0 S-19) Mevcut fikir veya teknolojileri yaratıcı yollarla bir araya getirerek önemli derecede yeni ürünler geliştiririz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 2 0,90 Nadiren 38 17,19 Bazen 67 30,32 Genellikle 72 32,58 Her zaman 42 19,00 Toplam 221 100,0

162

S-20a) Yeni ürün fikirleri geliştirmek için çaba harcamak zaman kaybı olarak görülür.* İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 110 49,77 Nadiren 55 24,89 Bazen 34 15,38 Genellikle 21 9,50 Her zaman 1 0,45 Toplam 221 100,0 S-20b) Yeni ürün fikirleri geliştirmek için çaba harcamak zaman kaybı olarak görülmez. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 1 0,45 Nadiren 21 9,50 Bazen 34 15,38 Genellikle 55 24,89 Her zaman 110 49,77 Toplam 221 100,0

SÜREÇ YENİLİKÇİLİĞİ

S-21) Mevcut fikir veya teknolojileri yaratıcı yollarla bir araya getirerek önemli derecede yeni süreçler oluştururuz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 3 1,36 Nadiren 28 12,67 Bazen 84 38,01 Genellikle 89 40,27 Her zaman 17 7,69 Toplam 221 100,0 S-22) İş süreçlerimizi hızlandırma ve geliştirmenin yollarını ararız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 0 0 Nadiren 12 5,43 Bazen 36 16,29 Genellikle 106 47,96 Her zaman 67 30,32 Toplam 221 100,0 S-23)İş süreçlerimizde etkinlik ve verimliliği arttırmaya yönelik çözümler geliştiririz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 1 0,45 Nadiren 14 6,33 Bazen 62 28,05 Genellikle 94 42,53 Her zaman 50 22,62 Toplam 221 100,0

163

S-24) İş süreçlerimizde bilgi teknolojilerini yoğun bir şekilde kullanmamız işlerimizi hızlandırmakta ve kolaylaştırmaktadır. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 2 0,90 Nadiren 17 7,69 Bazen 40 18,10 Genellikle 84 38,01 Her zaman 78 35,29 Toplam 221 100,0

PAZARLAMA YENİLİKÇİLİĞİ S-25) Farklı sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerle anlaşma yaparak farklı müşteri gruplarının ihtiyaçlarına yönelik yeni ürünler sunarız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 17 7,69 Nadiren 42 19,00 Bazen 75 33,94 Genellikle 66 29,86 Her zaman 21 9,50 Toplam 221 100,0 S-26) İnternetten poliçe satışı yapmaktayız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 104 47,06 Nadiren 28 12,67 Bazen 25 11,31 Genellikle 32 14,48 Her zaman 32 14,48 Toplam 221 100,0 S-27) Ürünlerimizin fiyatlandırma politikasında yeni yaklaşımlar geliştiririz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 4 1,81 Nadiren 18 8,14 Bazen 65 29,41 Genellikle 93 42,08 Her zaman 41 18,55 Toplam 221 100,0 S-28) Müşterilerimizin fikirlerine önem verir ve onlardan gelen fikirleri değerlendirerek yeni ürünler tasarlarız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 5 2,26 Nadiren 23 10,41 Bazen 64 28,96 Genellikle 91 41,18 Her zaman 38 17,19 Toplam 221 100,0 Not: Tabloda (*) ile işaretlenen 20. soru, kontrol sorusudur. Bu soru olumsuz anlam içerdiği için ifadelerin ve cevapların ters çevrilmesi gerekmektedir. S-20’ya örneğin; “her zaman” cevabını verenlerin oranı %0,45 iken, ifade ve kodlar ters çevrildiğinde S-20b’de bu oran, ifadeye “hiçbir zaman” cevabını verenleri temsil etmektedirler. (Kontrol sorusu, soru numarasından sonra “a” harfi ile, kontrol sorusunun ters çevrilmiş hali ise “b” harfi ile ifade edilmiştir.)

164

Ürün Yenilikçiliği Ürün yenilikçiliği, anket formunda yer alan 18-20. sorularla ölçülmüştür.

Tablo 3.12’den görüleceği üzere, genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde yüksek oranda artan ürün

yeniliklerinin; çok yüksek oranda olmamakla birlikte sentetik ürün yeniliklerinin

yapıldığı ve yeni ürün fikirleri için çaba harcamanın zaman kaybı olarak görülmediği

sonuçları ortaya çıkmaktadır.

Süreç Yenilikçiliği Süreç yenilikçiliği, anket formunda yer alan 21-24. sorularla ölçülmüştür.

Tablo 3.12’den görüldüğü üzere, genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde çok yüksek oranda

olmamakla birlikte sentetik süreç yeniliklerinin ve yüksek oranda artan süreç

yeniliklerinin yapıldığı, iş süreçlerinin daha etkin ve verimli bir hale getirilebilmesi

için çözümlerin geliştirildiği ve bilgi teknolojileri kullanımının işleri hızlandırdığı ve

kolaylaştırdığı görülmektedir.

Pazarlama Yenilikçiliği Teknik yenilikçiliğin üçüncü alt değişkeni olan “pazarlama yenilikçiliği”

anket formunda yer alan 25-28. sorularla ölçülmüştür. Tablo 3.12’denTürkiye’de

hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde genel durum

itibariyle farklı sektörlerdeki şirketlerle anlaşma yaparak farklı hedef kitlelere

yönelik yeni ürünlerin orta derecede sunulduğu anlaşılmaktadır. Hâlbuki birinci

bölümde pazarlama yeniliği konusuyla ilgili verilen örnekteki gibi ürünler

geliştirilirse sigorta şirketleri hem farklı ürün çeşitleriyle farklı hedef kitlelerin

güvence ihtiyaçlarını karşılar hem de ürün başarılı olduğu takdirde prim gelirlerini

arttırma imkânına sahip olabilirler. Buna ek olarak Türkiye’deki hayat ve emeklilik

dışı sigorta şirketlerinin çoğunluğunda internetten poliçe satışının yapılmadığı

anlaşılmaktadır. Hâlbuki internet kullanımının her geçen gün arttığı günümüzde

sigorta şirketlerinin internet kanalını kullanmaları sigorta şirketlerine büyük

üstünlükler sağlayabilir. Bu üstünlükleri şu şekilde belirtmek mümkündür:

165

Pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinden tasarruf edilebilir, internet kullanıcılarının

sigorta hakkında bilinçlenmelerine yönelik yayınlar sunulabilir ve poliçeler ile

fiyatlar hakkında bilgi verilerek internet kullanıcılarının poliçe satın alması

sağlanabilir. Çünkü günümüzde tüketicilerin büyük bölümü bir ürün veya hizmet

satın almadan önce internet üzerinden birbirine rakip şirketlerin ürünlerinin

özelliklerini ve fiyatlarını karşılaştırarak karar vermekte, daha sonra ise ya

ürün/hizmetin sunulduğu mağazaya gitmekte ya da mümkünse internet sitesi

üzerinden alışveriş yapmaktadırlar. Kimi tüketiciler internet üzerinden alışverişe,

internet bankacılığına vb. güvenmezken kimileri bu alışveriş türünü çok kolay ve

yararlı bulmaktadır. İnternet sitesi üzerinden alışverişi teşvik etmek amacıyla bazı

şirketler bu kanaldan alışverişi seçen tüketicilere belirli oranlarda indirim imkânı

sağlamaktadır. Önceleri, farklı şirketlerin ürünlerini satan internet siteleri kurulurken,

günümüzde ise bazı şirketler müşterilerine kendi siteleri üzerinden alışveriş yapma

imkânı tanımaktadır. Hatta şirketler hâlihazırdaki müşterilerine, ilgilenebilecekleri

ürün/hizmetleri e-posta ile göndererek onlara özel faydalar sunmaktadır. Bilgi

teknolojilerinin yoğun olarak kullanıldığı finans sektöründe sigorta şirketleri de bunu

bir üstünlüğe dönüştürerek “internet sigortacılığını” teşvik etmeye yönelik çalışmalar

yapabilir.

Pazarlama yenilikçiliği ile ilgili Tablo 3.12’deki verilere göre son olarak,

Türkiye’deki hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerinde genel durum itibariyle

ürünlerin fiyatlandırma politikalarında yeni yaklaşımlar geliştirildiği ve söz konusu

şirketlerin, müşterilerinin fikirlerine önem vererek, bu fikirleri değerlendirdikleri ve

böylelikle yeni ürünler tasarladıkları anlaşılmaktadır. Ancak Tablo 3.12’den

görüldüğü üzere bu ifadeye olumsuz yönde görüş belirtenler de mevcuttur. Bu

tablodaki rakamlar, müşterilerin fikirlerini almaya gerek duymayan bir kesim

olduğunu da ortaya koymaktadır.

Yönetimsel Yenilikçilik Yenilikçiliğinüçüncü alt ölçeği olan “yönetimsel yenilikçilik” anket formunda

yer alan29-32.sorularla ölçülmüştür. Yönetimsel yenilikçiliğe ilişkin frekans tabloları

Tablo 3.13’te gösterilmektedir.

166

Tablo 3.13. Yönetimsel Yenilik Ölçeğine Ait Frekans Tabloları

YÖNETİMSEL YENİLİKÇİLİK

S-29)Yönetim süreçlerimizde yeni yaklaşımlar geliştirir ve işleri farklı yöntemlerle yapmayı deneriz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 0 0 Nadiren 29 13,12 Bazen 83 37,56 Genellikle 93 42,08 Her zaman 16 7,24 Toplam 221 100,0 S-30)Şirketimizin ihtiyaçlarına göre, işlerin daha etkin bir şekilde yürümesini kolaylaştıracak yeni bölümler açabiliriz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 5 2,26 Nadiren 31 14,03 Bazen 80 36,20 Genellikle 78 35,29 Her zaman 27 12,22 Toplam 221 100,0 S-31) Kaynaklarımızı rasyonel bir şekilde kullanmak için yeni yollar ararız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 0 0 Nadiren 18 8,14 Bazen 52 23,53 Genellikle 103 46,61 Her zaman 48 21,72 Toplam 221 100,0 S-32) İnsan kaynakları politikalarımızda (yeni işe alım prosedürleri, yeni performans değerleme sistemleri gibi) yenilikler yaparız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 9 4,07 Nadiren 28 12,67 Bazen 59 26,70 Genellikle 84 38,01 Her zaman 41 18,55 Toplam 221 100,0

Tablo 3.13’teki rakamlardan Türkiye’deki hayat ve emeklilik dışı alanda

faaliyet gösteren sigorta şirketlerinde genel olarak yeni yönetimsel yaklaşımların

geliştirildiği ve farklı iş yapış yöntemlerinin denendiği anlaşılmaktadır. Bu ifadeye

167

hiçbir zaman cevabı veren kimse bulunmamakla birlikte %13,12’lik kesimin,

yönetim süreçlerinde çok nadir olarak yenilik yaptıkları görülmektedir. Bunun

yanında, işlerin daha etkin bir şekilde yürümesini kolaylaştıracak yeni bölümler

açmanın çok yaygın bir durum olmadığı anlaşılmaktadır. Şirket içerisinde yenilik

faaliyetlerini planlı bir şekilde koordine edecek bir bölümün açılmasını örnek olarak

ele alabiliriz. 34. soruya verilen cevaplardan görüldüğü üzere, şirketlerinde böyle bir

bölümün olmadığını ifade edenlerin %84,11’i bu bölümün açılmasının gerekli

olduğunu düşünmekteydi. Ancak Tablo 3.13’ten de görüldüğü üzere yeni bölüm

açmanın mümkün olduğu ama nadir görüldüğü anlaşılmaktadır. Bunun altındaki

nedenlerin araştırılması gerekmektedir. Bu nedenlerden birinin gelenekselleşmiş

yönetim tarzının dışına çıkılmak istenmemesi olduğu düşünülmektedir.

Tablo 3.13’ten ayrıca, Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet

gösteren sigorta şirketlerinde genel durum itibariyle kaynakların rasyonel bir şekilde

kullanılması için yeni yöntemlerin arandığı veinsan kaynakları politikalarında çok sık

olmamakla birlikte yenilikler yapıldığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

3.4.3.3. Bilgi Teknolojileri Değişkenine Ait Frekans Tabloları Bilgi teknolojileri değişkenini ölçmek için kullanılan 35-39. sorulara ilişkin

frekans tabloları ve yorumlar aşağıda yer almaktadır.

Tablo 3.14’teki verilere göre genel durum itibariyle Türkiye’deki hayat ve

emeklilik dışı sigorta şirketlerinin bilgi teknolojilerine önem verdikleri ve bu

alandaki gelişmeleri devamlı takip ettikleri anlaşılmaktadır. Bilgi teknolojilerinin her

alana nüfuz ettiği bir ortamda bilgi teknolojilerine önem vermediklerini veya çok az

önemsediklerini belirten katılımcıların da olması dikkat çekmektedir. Bir diğer

bulguya göre söz konusu şirketlerin, büyük ölçüde iş süreçlerine uygun bilgi

teknolojilerini kullandıkları, çok sık aralıklarla olmasa bile bu konuda çalışanlarına

eğitim verdikleri anlaşılmaktadır. Ancak bilgi teknolojilerinin öneminin her geçen

gün arttığı günümüzde, şirketlerinde bu konuda hiçbir zaman eğitim verilmediği

görüşünü paylaşan katılımcılar da bulunmaktadır.

168

Tablo 3.14. Bilgi Teknolojileri Ölçeğine Ait Frekans Tabloları

BİLGİ TEKNOLOJİLERİ S-35) Bilgi teknolojilerine önem verir ve bu alandaki gelişmeleri sürekli takip ederiz. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 4 1,81 Nadiren 24 10,86 Bazen 43 19,46 Genellikle 86 38,91 Her zaman 64 28,96 Toplam 221 100,0 S-36) İş süreçlerimize uygun bilgi teknolojilerini kullanırız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 2 0,90 Nadiren 23 10,41 Bazen 43 19,46 Genellikle 106 47,96 Her zaman 47 21,27 Toplam 221 100,0 S-37) Yeni bilgi teknolojilerini çalışanlarımızın doğru bir şekilde kullanmaları için sürekli eğitim programları uygularız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 19 8,60 Nadiren 41 18,55 Bazen 59 26,70 Genellikle 79 35,75 Her zaman 23 10,41 Toplam 221 100,0 S-38) İnternet sitemizdeki bilgiler sürekli güncellenir ve müşterilerimiz internet sitemizden de işlem yapabilir. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 7 3,17 Nadiren 30 13,57 Bazen 43 19,46 Genellikle 85 38,46 Her zaman 56 25,34 Toplam 221 100,0 S-39) Bilgisayar yazılımlarına büyük yatırım yapmaktayız. İfadeler Frekans Geçerli Yüzde Hiçbir zaman 11 4,98 Nadiren 31 14,03 Bazen 39 17,65 Genellikle 95 42,99 Her zaman 45 20,36 Toplam 221 100,0

169

Tablo 3.14’teki verilerden genel durum itibariyle Türkiye’de hayat ve

emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin internet sitelerindeki

verilerin sürekli güncellediği ve müşterilerinin internet sitesinden de işlem

yapabildiği anlaşılmaktadır. Burada site üzerinden işlem yapma sadece poliçe satışı

anlamında kullanılmamıştır. Bazı şirketler, internet sitelerinden poliçe satış hizmeti

sunmasalar bile müşterilerinin poliçe ve hasar dosyalarına, borçlarına ilişkin bilgilere

erişmelerini mümkün kılmaktadır. Böyle bir hizmetin veriliyor olması, sigorta

şirketlerinin bilgi teknolojilerini iş süreçlerine uyarlayarak müşterilerinin bilgilere

kolaylıkla ulaşmasına imkân tanımaktadır. Bu da sigorta şirketlerinin bilgi

teknolojileri alanında yenilik yaptığını göstermektedir. Ayrıca söz konusu şirketlerin,

bilgisayar yazılımlarına büyük ölçüde yatırım yaptıkları anlaşılmaktadır. Ancak çok

az bir oranda da olsa şirketlerinin bilgisayar yazılımlarına “hiçbir zaman” yatırım

yapmadığı görüşünü paylaşan katılımcılar da bulunmaktadır.

3.4.3.4. İşletme Büyüklüğü Değişkenine Ait Frekans Tabloları İşletme büyüklüğü değişkenini ölçmek için daha önce de bahsedildiği üzere

ikincil verilerden yararlanılmıştır. Ancak dağıtım kanalı büyüklüğüne ilişkin sadece

pazarlama bölümü katılımcılarına yönelik sorular hazırlanmıştır. Bu sorularla

şirketlerin acenteler dışında hangi dağıtım kanallarını kullandıkları hakkında bilgi

toplanmıştır. Bu alt bölümde kullanılan dağıtım kanallarına ilişkin frekans tabloları

değerlendirilmektedir. Pazarlama bölümünden 70 kişi araştırmaya katılmış ve

bunlardan 64’ü aşağıdaki sorulara cevap verdiğinden bu tablolarda 64 kişinin

cevapları değerlendirilmiştir. Diğer bölümlerin katılımcıları ve bu alana cevap

vermeyen 6 pazarlama bölümü çalışanı bu soruları cevaplandırmadığı için “eksik

veri” alanında gösterilmektedir.

170

Tablo 3.15. Dağıtım Kanallarına Ait Frekans Tabloları

BANKA ŞUBESİ KANALI (Acenteler dışında kullandığınız satış kanallarını işaretleyiniz.) İfadeler Frekans Geçerli Yüzde

Evet 42 65,63 Hayır 22 34,38

Eksik veri 157 - Toplam 221 100,0

BROKER KANALI (Acenteler dışında kullandığınız satış kanallarını işaretleyiniz.) İfadeler Frekans Geçerli Yüzde

Evet 44 68,75 Hayır 20 31,25


İNTERNET KANALI (Acenteler dışında kullandığınız satış kanallarını işaretleyiniz.) İfadeler Frekans Geçerli Yüzde

Evet 18 28,13 Hayır 46 71,88


ÇAĞRI MERKEZİ KANALI (Acenteler dışında kullandığınız satış kanallarını işaretleyiniz.) İfadeler Frekans Geçerli Yüzde

Evet 22 34,38 Hayır 42 65,63


DİREKT SATIŞ KANALI (Acenteler dışında kullandığınız satış kanallarını işaretleyiniz.) İfadeler Frekans Geçerli Yüzde

Evet 29 45,31 Hayır 35 54,69


Pazarlama bölümü katılımcılarının ifade ettiği üzere, Tablo 3.15’ten

Türkiye’deki hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerinde %65,63 oranında banka

şubesi kanalı kullanılmaktadır. Bu oran Türkiye’de bankasürans faaliyetlerinin

yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. Broker kanalının da yüksek ölçüde

171

(%68,75) kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bunlara ek olarak, %28,13 oranında

internet kanalı, %34,38 oranında çağrı merkezi kanalı ve %45,31 oranında direkt

satış kanalı kullanılmaktadır. Bu verilerden, internet kanalı kullanımının yeterince

yaygınlaşmadığı açıkça görülmektedir.

3.5. HİPOTEZ TESTLERİ

Araştırmanın veri seti nominal ve ordinal ölçeklerden oluştuğu için

değişkenler arasındaki ilişkiler Ki-Kare bağımsızlık testlerine tabi tutulmuştur.

Aralarında ilişki çıkan değişkenler çapraz tablolarda karşılaştırılmıştır. Araştırma

modelinde yer alan tüm alt ve ana değişkenlere ilişkin analizler aşağıda yer

almaktadır.

3.5.1. Yenilik İklimi Alt Değişkenleri – Yenilikçilik İlişkisi Yenilik iklimi 4 alt değişkenden oluşmaktadır. Bu alt değişkenlerin

yenilikçilikle ilişkileri bu kısımda incelenmiş ve nihai olarak yenilik iklimin

yenilikçilik üzerindeki etkisi test edilmiştir.

3.5.1.1. Örgütün Desteği – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:


yoktur.


vardır.

Tablo 3.16.Örgütün Desteği –Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu

Değer Serbestlik Derecesi


Pearson Chi-Square 126,74 12 0,00 Likelihood Ratio 122,20 12 0,00 Linear-by-Linear Association 91,57 1 0,00 Geçerli Değer Sayısı (N) 221

172

Ki-Kare bağımsızlık testi sonucuna göre karşılaştırılan bu iki değişkenin p

değerinin 0,00 çıktığı Tablo 3.16’dan görülmekte ve p ≤ 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilmektedir. Bu sonuç, karşılaştırılan iki değişken arasında çok güçlü ve

anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Tablo 3.17’den iki değişken

arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı bir şekilde incelenebilir.

H1: Örgütün yenilikleri desteklemesi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir

ilişki vardır.

Tablo 3.17.Örgütün Desteği – Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK ORGANİZASYONUN

DESTEĞİ Yenilikçi

Olmayanlar Vasat

Yenilikçiler Yenilikçiler En

Yenilikçiler Toplam

Hiçbir zaman 1 2 0 0 3

Nadiren 11 23 4 0 38

Bazen 4 26 28 1 59

Genellikle 0 15 72 12 99

Her zaman 0 2 9 11 22

Toplam 16 68 113 24 221

Tablo 3.17’den örgütün yeniliklere destek vermesi ile yenilikçilik arasında

güçlü ve anlamlı bir ilişki olduğu katılımcıların ifadelere verdikleri cevapların

orantılı olmasıyla açıklanmaktadır. Tablodaki verilere göre, “en yenilikçiler” her

zaman yenilikçi faaliyetleri desteklerken, “yenilikçilerin” genellikle, “vasatların”

bazen ve “yenilikçi olmayanların” ise nadiren desteklediği görülmektedir. Sonuç

olarak, örgütün yenilikçi faaliyetleri desteklemesi yenilikçiliği arttırmaktadır.

173

3.5.1.2. Değişime Karşı Tutum – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:


anlamlı bir ilişki yoktur.


anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.18. Değişime Karşı Tutum – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,00 çıktığı Tablo 3.18’den görülmekte ve p ≤ 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilmektedir. Bu sonuç, karşılaştırılan iki değişken arasındaki ilişkinin çok

güçlü ve anlamlı olduğunu ifade etmektedir. Tablo 3.19’dan iki değişken

arasındaki bu güçlü ilişki daha ayrıntılı incelenebilir.

H1: İşletmenin değişime karşı açık bir tutumu olması ile yenilikçilik

arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.19. Değişime Karşı Tutum– Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK DEĞİŞİME KARŞI

TUTUM Yenilikçi

Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler

Yenilikçiler En Yenilikçiler

Toplam

Hiçbir zaman 0 0 1 0 1 Nadiren 6 4 2 0 12 Bazen 8 26 11 0 45 Genellikle 2 38 79 6 125 Her zaman 0 0 20 18 38 Toplam 16 68 113 24 221

174

Tablo 3.19’dan işletmenin değişime karşı açık bir tutumu olması ile

yenilikçilik arasında güçlü ve anlamlı bir ilişki olduğu katılımcıların ifadelere

verdikleri cevapların orantılı olmasıyla açıklanmaktadır. En yüksek frekans, 4 puan

değerindeki “genellikle” seçeneğine aittir. “En yenilikçiler” değişime karşı en olumlu

tutuma sahipken, “yenilikçilerin” de yüksek oranda olumlu bir tutuma sahip oldukları

ve “vasat yenilikçilerin” de bu iki gruba göre daha düşük bir oranda değişime açık

oldukları görülmektedir.

3.5.1.3. Yeniliklere Açıklık – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:


yoktur.


vardır.

Tablo 3.20. Yeniliklere Açıklık– Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu







anlamlı bir ilişkinin olduğunu ifade etmektedir. Tablo 3.21’den iki değişken

arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı bir şekilde incelenebilir.

H1: İşletmenin yeniliklere açık olmasıyla yenilikçilik arasında anlamlı bir

ilişki vardır.

175

Tablo 3. 21. Yeniliklere Açıklık-Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK YENİLİKLERE

AÇIKLIK Yenilikçi

Olmayanlar Vasat

Yenilikçiler


Toplam

Hiçbir zaman 1 3 1 0 5 Nadiren 13 23 5 0 41 Bazen 2 36 61 7 106 Genellikle 0 6 41 15 62 Her zaman 0 0 5 2 7 Toplam 16 68 113 24 221

Tablo 3.21’den işletmenin yeniliklere açık olması ile yenilikçilik arasındaki

ilişki incelendiğinde “en yenilikçilerin” genellikle; “yenilikçilerin” bazen; vasatların

ve yenilikçi olmayanların ise yeniliklere nadiren açık olduğu görülmektedir.

3.5.1.4. Kaynaklar – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:


olmasıyla yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.


olmasıyla yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.22. Kaynaklar– Yenilikçilik İlişkisiKi-Kare Tablosu




176




anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Tablo 3.23’ten iki değişken

arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı olarak incelenebilir.

H1: İşletmenin yeterli ve çalışanlar tarafından rahatça ulaşılabilir

kaynaklarının olmasıyla yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.23. Kaynaklar – Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK

KAYNAKLAR Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Nadiren 4 6 0 0 10 Bazen 12 40 18 0 70 Genellikle 0 22 79 10 111 Her zaman 0 0 16 14 30 Toplam 16 68 113 24 221

Tablo 3.23’ten işletmenin yeterli ve çalışanlar tarafından rahatça ulaşılabilir

kaynaklarının olmasıyla yenilikçilik arasında güçlü ve anlamlı bir ilişki olduğu

katılımcıların ifadelere verdikleri cevapların orantılı olmasıyla açıklanmaktadır. En

yüksek frekansa 4 puan değerindeki “genellikle” seçeneği sahiptir. En yenilikçiler,

yenilik faaliyetleri için gerekli kaynakların tahsis edilmesi gerektiğine ağırlıklı olarak

5 puan vermiş ve yenilikçiler ise yüksek çoğunlukla 4 puan vermiştir. Vasat

yenilikçiler ve yenilikçi olmayanlar ise genellikle 3 puan vermiştir. Buradan en

yenilikçiler ve yenilikçilerin, yenilik faaliyetleri için gerekli ve yeterli düzeyde

kaynak tahsis edilmesini ve çalışanların bu kaynaklara kolaylıkla ulaşabilmesini

yüksek oranda önemli gördükleri anlaşılmaktadır.

177

3.5.2. Yenilik İklimi – Yenilikçilik İlişkisi Yenilik iklimi değişkenini oluşturan dört alt değişkenin “yenilikçilik”

üzerinde güçlü ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu Ki-Kare ve çapraz tablolar

yardımıyla açıklanmıştır. Bu dört alt değişkenin ortalaması alınarak “yenilik iklimi”

değişkeninin “yenilikçilik” üzerindeki etkisi araştırılmıştır. “Yenilik iklimi-

yenilikçilik” ilişkisini test etmek için kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Yenilik iklimi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.


Tablo 3.24.Yenilik İklimi – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,00 çıktığı Tablo 3.24’ten görülmekte ve p ≤ 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilmektedir. Bu sonuç, “yenilik iklimi” ile “yenilikçilik” değişkenleri

arasında çok güçlü ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Tablo

3.25’ten iki değişken arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı olarak incelenebilir.


Tablo 3.25. Yenilik İklimi– Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK

YENİLİK İKLİMİ Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Nadiren 8 5 1 0 14 Bazen 8 45 18 0 71 Genellikle 0 18 87 12 117 Her zaman 0 0 7 12 19 Toplam 16 68 113 24 221

178

Tablo 3.25’ten işletmenin yeniliklere uygun bir ortamının olmasıyla

yenilikçilik arasında güçlü ve anlamlı bir ilişki olduğu katılımcıların ifadelere

verdikleri cevapların orantılı olmasıyla açıklanmaktadır. Bu orantılı ilişki Tablo

3.25’te her bir seçenek için sütunlardaki en yüksek frekansların köşegen üzerinde

toplanmasıyla belirtilmiştir. Örneğin vasat yenilikçilerin “yenilik iklimi”

değişkenindeki sorulara verdiği cevapların ortalaması 3 iken, yenilikçilerin de 4’tür.

Ki-Kare bağımsızlık testi ve çapraz tablolardan görüleceği üzere “yenilik

iklimi” ile “yenilikçilik” arasında çok güçlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigortacılık alanında faaliyet gösteren sigorta

şirketlerinde yenilik yapmaya uygun bir ortama sahip olanların yenilikçi

potansiyellerinin daha yüksek olduğu sonucu ortaya çıkmıştır.

3.5.3. İşletme Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişkisi İşletme büyüklüğü ile yenilikçilik ilişkisini ölçmek için farklı büyüklük

ölçütlerinden yararlanılmıştır. Bu ölçütlere ait veriler, ikincil verilerden ve anket

formunda işletme büyüklüğü ile ilgili sorulara verilen cevaplarla elde edilen birincil

verilerden oluşturulmuştur. İşletme büyüklüğünün “yenilikçilik” üzerinde etkisi

bulunup bulunmadığını incelemek amacıyla işletme büyüklüğüne ait tüm değişkenler

için ayrı ayrı Ki-Kare bağımsızlık testi yapılmıştır. Ki-Kare bağımsızlık testinde ele

alınan değişkenler arasında anlamlı bir ilişki çıkması durumunda çapraz tablolar

incelenmektedir.

3.5.3.1. Finansal Büyüklük – Yenilikçilik İlişkisi Araştırmaya katılan işletmelerin finansal büyüklüğünü ölçmek için aktif

büyüklüğü ve özsermaye büyüklüğü değişkenleri kullanılmıştır. Bu değişkenlerin

yenilikçilikle ilişkileri aşağıda incelenmektedir.

179

3.5.3.1.1. Aktif Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şöyledir:

H0: Aktif büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Aktif büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.26. Aktif Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişki Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,08 çıktığı Tablo 3.26’dan görülmekte ve p > 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilememektedir. Bu sonuç, %5 anlamlılık düzeyinde aktif büyüklüğü ile

yenilikçilik değişkenleri arasında bir ilişki olmadığını ifade etmektedir. Ancak

çalışmanın başında anlamlılık düzeyi %10 kabul edilmiş olsaydı, aktif büyüklüğü ile

yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki olduğundan bahsedilebilirdi. Bu sebeple iki

değişkenin birbirinden tamamen bağımsız olduklarını ifade etmek yerine aralarındaki

ilişkinin çok zayıf olduğu söylenebilir. Çalışmada anlamlılık düzeyinin %5 olarak

kabul edilmesinden dolayı H0 hipotezi reddedilememektedir.

3.5.3.1.2. Özsermaye Büyüklüğü – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şöyledir:

H0: Özsermaye büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Özsermaye büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

180

Tablo 3.27.Özsermaye Büyüklüğü –Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,07 çıktığı Tablo 3.27’den görülmekte ve p > 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilememektedir. Bu sonuç, %5 anlamlılık düzeyinde özsermaye

büyüklüğü ile yenilikçilik değişkenleri arasında bir ilişki olmadığını ortaya

koymaktadır. Ancak çalışmanın başında anlamlılık düzeyi %10 kabul edilmiş

olsaydı, özsermaye büyüklüğü ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki olduğundan

bahsedilebilirdi. Bu sebeple iki değişkenin birbirinden tamamen bağımsız olduklarını

ifade etmek yerine aralarındaki ilişkinin çok zayıf olduğu belirtilebilir. Çalışmada

anlamlılık düzeyinin %5 olarak kabul edilmesinden dolayı H0 hipotezi

reddedilememektedir.

3.5.3.2. Çıktı Miktarı – Yenilikçilik İlişkisi Araştırmaya katılan işletmelerin çıktı miktarlarını ölçmek için poliçe adedi,

prim üretim miktarı ve sigortalı sayısı değişkenleri kullanılmıştır.

3.5.3.2.1. Poliçe Adedi – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şöyledir:

H0: Poliçe adedi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Poliçe adediile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.28. Poliçe Adedi – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu




181



reddedilememektedir. Bu sonuç, poliçe adedi ile yenilikçilik değişkenleri

arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını ifade etmektedir.

3.5.3.2.2. Prim Üretim Miktarı – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şöyledir:

H0: Prim üretim miktarı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Prim üretim miktarı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.29. Prim Üretim Miktarı – Yenilikçilik İlişkisiKi-Kare Tablosu






reddedilememektedir. Bu sonuç, prim üretim miktarı ile yenilikçilik

değişkenleri arasında anlamlı bir ilişki olmadığını, bir diğer ifadeyle bu iki

değişkenin birbirinden bağımsız olduğunu ifade etmektedir.

3.5.3.2.3. Sigortalı Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şöyledir:

H0: Sigortalı sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Sigortalı sayısıile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

182

Tablo 3.30. Sigortalı Sayısı– Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu






reddedilememektedir. Bu sonuç, sigortalı sayısı ile yenilikçilik değişkenleri

arasında anlamlı bir ilişki olmadığını ifade etmektedir.

3.5.3.3. Çalışan Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Araştırmaya katılan şirketlerin çalışan sayıları için TSRŞB’nin 2011 Aralık

istihdam tabloları kullanılmıştır. Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu

şekildedir:

H0: Çalışan sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.


Tablo 3.31. Çalışan Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu






reddedilmektedir. Bu sonuç, karşılaştırılan iki değişken arasındaki ilişkinin

183

güçlü ve anlamlı olduğunu ifade etmektedir. Tablo 3.32’den iki değişken

arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı olarak incelenebilir.


Tablo 3.32. Çalışan Sayısı ile Yenilik İlişkisi Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK

Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

1-100 kişi 5 8 6 1 20

100-500 kişi 5 30 48 6 89

500 kişi ve üzeri 6 30 59 17 112

Toplam 16 68 113 24 221

Tablo 3.32 çalışan sayısı 1-100 kişi olan küçük ölçekli işletmelerin, orta ve

büyük ölçekli işletmelere göre daha az yenilikçi olduğu görülmektedir. Orta ve

büyük ölçekli işletmelerin frekansları birbirine çok yakın olmakla birlikte çalışan

sayısına göre orta ölçekli işletmelerin daha yenilikçi olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü

çalışanların deneyimleri ve bilgilerini birbirleriyle paylaşması, olaylara farklı

açılardan bakmaları, sinerji oluşturarak yenilikçiliğe uygun bir zemin sağlamaktadır.

3.5.3.4. Dağıtım Kanalı Büyüklüğü Araştırmaya katılan işletmelerin dağıtım kanalı büyüklüğü; acente sayısı,

banka şube sayısı ve broker sayısı ile ölçülmüştür.

3.5.3.4.1. Acente Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Acente sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Acente sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

184

Tablo 3.33. Acente Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,28 çıktığı Tablo 3.33’ten görülmekte ve p > 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilememektedir. Bu sonuç, acente sayısı ile yenilikçilik değişkenleri

arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını ifade etmektedir. Bir diğer deyişle,

acente sayısı ile yenilikçilik birbirinden bağımsızdır.

3.5.3.4.2. Banka Şube Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Türkiye’deki hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerinin acenteler dışında

kullandıkları bir satış kanalı da banka şubeleridir. Banka şube sayısı ile yenilikçilik

ilişkisini test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Banka şube sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Banka şube sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.34. Banka Şube Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu






reddedilememektedir. Bu sonuç, banka şube sayısı ile yenilikçilik değişkenleri

arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını ifade etmektedir.

185

3.5.3.4.3. Broker Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Türkiye’deki hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerinin acenteler dışındaki

satış kanallarından biri de brokerlardır. Broker sayısı ileyenilikçilik ilişkisini test

etmek amacıyla kurulan hipotezler şöyledir:

H0: Broker sayısı ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.


Tablo 3.35. Broker Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,05 olduğu Tablo 3.35’ten görülmekte ve p ≤ 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilmektedir. Bu sonuç, broker sayısı ve yenilikçilik arasında anlamlı bir

ilişkinin olduğunu göstermektedir. Tablo 3.36’dan iki değişken arasındaki bu

anlamlı ilişki ayrıntılı olarak incelenebilir.


Tablo 3.36. Broker Sayısı – Yenilikçilik İlişkisi Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK

BROKER SAYISI Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

0-10 6,0 12,5%

20,0 41,7%

22,0 45,8%

,0 ,0%

48,0 100,0%

10-50 7,0 4,7%

43,0 29,1%

78,0 52,7%

20,0 13,5%

148,0 100,0%

50 ve üzeri 2,0 10,0%

5,0 25,0%

10,0 50,0%

3,0 15,0%

20,0 100,0%

Toplam 15,0 6,9%

68,0 31,5%

110,0 50,9%

23,0 10,6%

216,0 100,0%

186

Tablo 3.36’dan broker sayısı 1-10 olan küçük ölçekli işletmelerin, orta ve

büyük ölçekli işletmelere göre daha az yenilikçi olduğu görülmektedir. Orta ve

büyük ölçekli işletmelerin (%) frekansları birbirine çok yakın olmakla birlikte broker

sayısına göre orta ölçekli işletmelerin daha yenilikçi olduğu anlaşılmaktadır.

Yukarıda incelenen tüm işletme büyüklüğü ölçütleri dikkate alındığında

sadece “çalışan sayısı” ve “broker sayısı” değişkenlerinin yenilikçilikle anlamlı bir

ilişkisi olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre; finansal

büyüklüğün, çıktı miktarının ve dağıtım kanalı ölçütlerinin (broker sayısı hariç),

hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerinin yenilikçi olma yeteneği ile anlamlı bir

ilişkisi bulunmamaktadır. Buna karşın yenilikçiliğin sadece insan kaynağını temsil

eden ölçütler olan çalışan sayısı ve broker sayısı ile anlamlı bir ilişkisi olduğu

görülmüştür. Çalışan sayısının yüksek olması, çalışanların birbiriyle fikir alışverişi

yapmasını sağlamakta ve yenilikleri teşvik edici bir ortam oluşturmaktadır. Yüksek

sayıda broker ile çalışan sigorta şirketlerinin yenilikçi olduğu tespit edilmiştir.

Acente, sigorta şirketi adına işlem yaparken, broker sigortalıyı temsil etmekte

ve sigorta şirketi seçimi konusunda tarafsız davranmaktadır. Bunlara ek olarak

broker, acenteye göre mesleğinde daha yetkin ve donanımlıdır. Sigorta şirketleri

adına hizmet veren birçok sayıda acente veya banka şubesi olması sadece

ulaşılabilirliği arttırmakta ve araştırmanın sonuçlarına göre yüksek sayıda acente ve

banka şubesi ile çalışan sigorta şirketleri ile yenilikçilik arasında bir ilişki

bulunmamaktadır. Broker ise, sigortalıyı temsil etmektedir ve acenteye göre daha

yüksek bir eğitim ve mesleki deneyime sahiptir. Araştırmanın sonucuna göre yüksek

sayıda broker ile çalışan sigorta şirketlerinin daha yenilikçi olduğu sonucuna

varılmıştır.

187

3.5.4. Bilgi Teknolojileri – Yenilikçilik İlişkisi Bilgi teknolojilerinin yenilikçilik üzerinde etkisi olup olmadığını incelemek

için Ki-Kare bağımsızlık testi yapılmıştır. Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan

hipotezler şöyledir:

H0: Bilgi teknolojileri ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Bilgi teknolojileri ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.37. Bilgi Teknolojileri – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu






reddedilmektedir. Bu sonuç, “bilgi teknolojileri” ile “yenilikçilik” değişkenleri

arasında çok güçlü ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir. Tablo

3.38’den iki değişken arasındaki bu güçlü ilişki ayrıntılı olarak incelenebilir.

H1: Bilgi teknolojileri ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.38. Bilgi Teknolojileri – Yenilikçilik Çapraz Tablosu

YENİLİKÇİLİK BİLGİ

TEKNOLOJİLERİ Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Hiçbir zaman 1 2 0 0 3

Nadiren 9 17 1 0 27

Bazen 5 26 27 1 59

Genellikle 1 20 67 9 97

Her zaman 0 3 18 14 35

Toplam 16 68 113 24 221

188

Tablo 3.38’den bilgi teknolojileri kullanımında en yenilikçilerin kendi

içerisindeki dağılımda “her zaman”; yenilikçilerin “genellikle”, vasat yenilikçilerin

“bazen” ve yenilikçi olmayanların da “hiçbir zaman” seçeneğinde yoğunlaştıkları,

dolayısıyla doğru orantılı bir dağılımın olduğu görülmektedir. Buradan bilgi

dolayısıyla doğru orantılı bir dağılımın olduğu görülmektedir. Buradan bilgi

teknolojilerine önem veren şirketlerin yenilikçi eğiliminin yüksek olduğu

anlaşılmaktadır. Özetle, şirketlerin bilgi teknolojileri kullanımı arttıkça yenilikçilik

de artmaktadır.

3.5.5. İnsan Kaynaklarının Özellikleri – Yenilikçilik İlişkisi Araştırmaya katılan işletmelerin insan kaynaklarının özelliklerinin

yenilikçilikle ilişkisi olup olmadığını incelemek için Ki-Kare bağımsızlık testi

yapılmıştır. Ki-Kare bağımsızlık testinde bu iki değişken arasında anlamlı bir ilişki

çıkması durumunda çapraz tablolar incelenmektedir. İnsan kaynaklarının özellikleri,

anket formunun son kısmındaki sorulara verilen cevaplarla ölçülmüştür.

3.5.5.1. Eğitim Düzeyi – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek için kurulan hipotezler şöyledir:

H0: Eğitim düzeyi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Eğitim düzeyi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.39. Eğitim Düzeyi – Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu






reddedilememektedir. Bu sonuç, eğitim düzeyi ile yenilikçilik değişkenleri

189

arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını, diğer bir deyişle iki değişkenin

birbirinden bağımsız olduğunu ifade etmektedir.

3.5.5.2. Mevki – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Mevki ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Mevki ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.40. Mevki - Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,57 çıktığı Tablo 3.40’tan görülmekte ve p > 0,05 olduğu için H0 hipotezi

reddedilememektedir. Bu sonuç, bulunulan mevki ile yenilikçilik değişkenleri

arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını ifade etmektedir. Özetle, çalışan ve

yöneticilerin yenilikçilikle ilgili görüşlerinde önemli bir farklılık

bulunmamaktadır.

3.5.5.3. Bölüm – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek amacıyla kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Bölüm ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Bölüm ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

190

Tablo 3.41. Bölüm-Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu





değerinin 0,09 çıktığı Tablo 3.41’den görülmekte ve p > 0,05 olduğu için H0hipotezi

reddedilememektedir. Bu sonuç, %5 anlamlılık düzeyinde görev yapılan bölüm ile

yenilikçilik değişkenleri arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını ifade

etmektedir. Ancak çalışmanın başında anlamlılık düzeyi %10 kabul edilmiş olsaydı,

bölüm ile yenilikçilik arasında bir ilişki olduğundan bahsedilebilirdi. Bu sebeple iki

değişkenin birbirinden tamamen bağımsız olduklarını ifade etmek yerine aralarındaki

ilişkinin çok zayıf olduğu söylenebilir. Çalışmada anlamlılık düzeyinin %5 olarak

kabul edilmesinden dolayı H0 hipotezi reddedilememektedir.

3.5.5.4. Deneyim – Yenilikçilik İlişkisi Deneyim değişkeninin yenilikçilik üzerindeki etkisi iki farklı açıdan

incelenmiştir. Birincisi bulunulan mevkide, ikincisi ise sektörde kaç yıllık deneyime

sahip olunduğudur.

3.5.5.4.1. Mevkideki Deneyim – Yenilikçilik

Bu ilişkiyi test etmek için kurulan hipotezler şu şekildedir:


yoktur.


vardır.

191

Tablo 3.42. Bulunulan Mevkideki Deneyim-Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu



Pearson Chi-Square 7,19 6 0,30 Likelihood Ratio 6,44 6 0,38

Linear-by-Linear Association 3,10 1 0,08 Geçerli Değer Sayısı (N) 221



reddedilememektedir. Bu sonuç, Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı sigorta

şirketlerindeki yönetici ve çalışanların bulundukları mevkideki deneyimleri ile


etmektedir.

3.5.5.4.2. Sektör Deneyimi – Yenilikçilik Bu ilişkiyi test etmek üzere kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Sektör deneyimi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Sektör deneyimi ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.43. Sektör Deneyimi - Yenilikçilik İlişkisi Ki-Kare Tablosu






reddedilememektedir. Bu sonuç, Türkiye’de faaliyet gösteren hayat ve emeklilik

dışı sigorta şirketlerindeki yönetici ve çalışanların sektör deneyimleri ile


etmektedir.

192

Bu sonuçlardan Türkiye’de faaliyet gösteren hayat ve emeklilik dışı sigorta

şirketlerindeki yönetici ve çalışanların hem bulunulan mevkideki deneyim hem de

sektör deneyimlerinin yenilikçilikle anlamlı bir ilişkisinin bulunmadığı

anlaşılmaktadır.

3.5.5.5. Yaş – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek üzere kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Yaş ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Yaş ile ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Tablo 3.44. Yaş - Yenilikçilik İlişkisine Ait Ki-Kare Tablosu



Pearson Chi-Square 3,18 6 0,79 Likelihood Ratio 3,24 6 0,78

Linear-by-Linear Association 0,43 1 0,51 Geçerli Değer Sayısı (N) 221



reddedilememektedir. Bu sonuç, yaş ile yenilikçilik değişkenleri arasında

anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını ifade etmektedir. Özetle, genç yaştaki bir kişi

ile orta yaştaki bir kişinin yenilikçilikle ilgili düşüncelerinin farklı olduğu

söylenememektedir. Bir diğer değişle, yaş ve yenilikçilik değişkenleri birbirinden

bağımsızdır.

3.5.5.6. Cinsiyet – Yenilikçilik İlişkisi Bu ilişkiyi test etmek için kurulan hipotezler şu şekildedir:

H0: Cinsiyet ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

H1: Cinsiyet ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.

193

Tablo 3.45. Cinsiyet - Yenilikçilik İlişkisine Ait Ki-Kare Tablosu






reddedilememektedir. Bu sonuç, cinsiyet ile yenilikçilik değişkenleri arasında

anlamlı bir ilişkinin bulunmadığını ifade etmektedir. Özetle, kadın ve erkeklerin

yenilikçiliğe bakış açıları arasında önemli bir fark bulunmamaktadır. Dolayısıyla H0

hipotezi (Cinsiyet ile yenilikçilik arasında anlamlı bir ilişki yoktur.) doğrulanmıştır.

3.5.6. Yenilikçilik – İşletme Performansı İlişkisi Aşağıda yenilikçilik ve işletme performansı ilişkisi incelenmiş ve işletme

performansı farklı açılardan ele alınmıştır. Bunlar; pazar performansı ve finansal

performanstır.

Pazar performansı, şirketlerin son 3 yıldaki pazar paylarındaki değişimle ölçülmüştür. Şirketlerin son 3 yıla ait pazar paylarına TSRŞB’nin sitesindeki “Prim Üretimleri Sıralama” raporundan ulaşılmıştır. Finansal performans ise; aktif kârlılığı, özsermaye kârlılığı ve işletme kârlılığı ile ölçülmüştür. 3 şirket son 3 yıl içerisinde kurulduğu için yeni kurulan bu şirketlerin son 2 yıla ait finansal verileri mevcut olduğundan, 2 yıllık finansal verilerinin ortalamalası alınmıştır. 1 şirket de 2011 yılında kurulduğundan hiçbir finansal verisi olmadığı için değerlendirmeye alınamamıştır. Finansal performans formülleri için Bkz. Ek-1.

(Araştırmaya katılan şirketlerin ortalama performans verileri için

bkz. Ek-3)

Pazar performansını ölçmek için araştırmaya katılan sigorta şirketlerinin son

3 yıldaki pazar paylarının ortalaması alınarak, bu ortalama 2011 yılındaki pazar payı

ile karşılaştırılmıştır. 2011 yılı verisi ortalamanın altında ise pazar payı “azalan”;

üzerinde ise pazar payı “artan” şeklinde gruplandırılmıştır. Aynı işlemler finansal

performans ölçütlerinin her biri için ayrı ayrı uygulanmıştır. Dolayısıyla her bir ölçüt

için iki şıklı nominal gruplar elde edilmiştir.

194

Yenilikçilik ve alt değişkenlerinin

Tablo 3. 46. Yenilikçilik – İşletme Performansı İlişkileri Ki-Kare Sonuçları

; pazar payı, aktif kârlılığı, özsermaye

kârlılığı ve işletme kârlılığı değişkenleri arasındaki ilişki Ki-Kare bağımsızlık testi

ile incelenmiştir. Yenilikçilikle anlamlı bir ilişkisi çıkan değişkenler çapraz

tablolarda değerlendirilmiştir. Ki-Kare bağımsızlık testlerinde değişkenler arasında

anlamlı bir ilişkinin olup olmadığı p değerlerinin, anlamlılık düzeyinden küçük ya da

büyük çıkmasıyla tespit edilmektedir. Bu sebeple her iki değişken arasındaki ilişkiyi

gösteren toplam 28 tablonun ayrı ayrı gösterilmesi yerine tüm performans

ölçütlerinin p değerleri Tablo 3.46’da özetlenmiştir.

Genel Yenilikçilik

Ürün Y. Süreç Y. Pazarlama Yenilikçiliği

Teknik Y.

Yönetimsel Yenilikçilik

Yenilikçilik

Pazar Payı(Pazar Performansı)

0,767 0,585 0,047* 0,005* 0,565 0,383 0,637

Fina

nsal

Per

form

ans Aktif

Kârlılığı 0,179 0,095 0,347 0,17 0,027* 0,436 0,138

Özsermaye Kârlılığı

0,127 0,088 0,355 0,099 0,027* 0,509 0,11

İşletme Kârlılığı

0,007* 0,547 0,448 0,67 0,292 0,062 0,018*

Açıklama:(*) ile ifade edilen rakamlar p ≤ 0,05 koşulunu sağlamaktadır.

Tablo 3.46’dan p ≤ 0,05 koşulunu sağlayan ve dolayısıyla H0hipotezi

reddedilerek aralarında anlamlı ilişki olan değişkenler:

• Süreç yenilikçiliği - Pazar performansı

• Pazarlama yenilikçiliği-Pazar performansı

• Teknik yenilikçilik- Aktif kârlılığı

• Teknik yenilikçilik-Özsermaye kârlılığı

• Genel yenilikçilik - İşletme kârlılığı

• Yenilikçilik-İşletme kârlılığı

Yenilikçiliğin alt değişkenleri: genel yenilikçilik, teknik yenilikçilik (ürün yenilikçiliği, süreç yenilikçiliği, pazarlama yenilikçiliği) ve yönetimsel yenilikçiliktir.

195

Ki-Kare bağımsızlık testi sonuçlarına göre karşılaştırılanikili değişken

grupları arasından sadece yukarıda belirtilen 6 grup arasında anlamlı ilişkiler

çıkmıştır. Bu ilişkiler aşağıdaki çapraz tablolarda ayrıntılı olarak incelenmektedir.

3.5.6.1. Yenilikçilik – Pazar Performansı İlişkisi Tablo 3.46’dan görüldüğü üzere yenilikçilik değişkenlerinden sadece süreç ve

pazarlama yenilikçiliği ile pazar performansı arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Bu ilişkiler çapraz tablolarda ele alınmaktadır. Tablo 3.47’de süreç yenilikçiliği ve

pazar performansı arasındaki ilişki incelenmektedir.

Tablo 3.47. Süreç Yenilikçiliği - Pazar Payı İlişkisi Çapraz Tablosu

Süreç Yenilikçiliği Pazar Payı

(Pazar Performansı) Yenilikçi

Olmayanlar Vasat

Yenilikçiler Yenilikçiler En

Yenilikçiler Toplam

Azalan 1 30 57 25 113

Artan 8 22 47 30 107

Toplam 9 52 104 55 220

Tablo 3.47’den “en yenilikçilerin” ve “yenilikçi olmayanların” son 3 yılda

pazar performanslarının arttığı; buna karşın “vasat yenilikçiler ve yenilikçilerin”

pazar performanslarının azaldığı görülmektedir. Buradan süreç yenilikçiliği ile pazar

performansı arasında yüksek derecede olmasa bile negatif bir ilişki olduğu ortaya

çıkmaktadır. En yenilikçilerin pazar paylarının yüksek olması iş süreçlerinde

yaptıkları yeniliklerde başarılı olduklarını göstermektedir. Yenilikçi olmayanlar ise;

fazla yenilik yapmadıkları halde artan bir pazar performansına sahiptir. Dolayısıyla

bu şirketler yenilik yapmasalar bile büyüklüklerinden ötürü yüksek bir pazar payı

elde etmişlerdir. Yeniliğe esasen düşük pazar payına sahip şirketlerin ihtiyacı vardır.

Vasat yenilikçiler ve yenilikçiler, süreç yenilikçiliğine önem vermiş fakat Tablo

3.47’den görüldüğü üzere pek başarılı olamamışlardır. Bunun birçok sebebi olabilir.

(Örneğin; şirket içerisinde kurulan yeni bir sistemin henüz tüm çalışanlar tarafından

benimsenememesi...) Pazarda çok yüksek bir paya sahip olan şirketler, pazara yeni

ürün sunmasalar dahi büyük ölçüde müşteriye sahiptir. Dolayısıyla bu tür şirketlerin

196

verimliliklerinin daha da artabilmesi için süreçlerine yatırım yaparak, örneğin; her

geçen gün gelişen bilgi teknolojilerini iş süreçlerine uyarlayarak, iç müşterilerin

işlerini kolaylaştırma ve müşterilerine daha iyi hizmet sağlama gibi artan süreç

yeniliği faaliyetlerine ağırlık verirlerse pazar payları daha da artabilir.

Tablo 3.48’de pazarlama yenilikçiliği ve pazar performansı arasındaki ilişki

incelenmektedir.

Tablo 3.48. Pazarlama Yenilikçiliği - Pazar Payı İlişkisi Çapraz Tablosu

Pazarlama Yenilikçiliği

Pazar Payı (Pazar Performansı)

Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Azalan 10 49 45 9 113

Artan 31 35 35 6 107

Toplam 41 84 80 15 220

Tablo 3.48’den pazarlama yenilikçiliği ile pazar performansı arasında negatif

bir ilişki olduğu görülmektedir. En yenilikçiler, yenilikçiler ve vasat yenilikçilerin

büyük bir kısmında pazar performansı azalmış buna karşın, yenilikçi olmayanların

pazar payları artmıştır. Pazar paylarında artış görülen şirketler çoğunlukla büyük

ölçekli işletmelerdir. Bu tür işletmeler, süreç yenilikleri yaparak mevcut

müşterilerine daha kaliteli hizmet sunma ve daha fazla ürün satarak, kısaca pazara

nüfuz ederek mevcut pazardaki paylarını arttırabilirler. Ancak pazarda düşük paya

sahip olan işletmeler, devamlılıklarını sürdürebilmek için yenilik yaparak niş

pazarlara yönelik stratejiler izlerlerse başarılı olabilirler. Mevcut pazarlarda klasik

ürünler üzerinden fiyat indirimi gibi stratejiler izledikleri takdirde hem kârlılıkları

azalabilir hem de güçlü rakipleri karşısında uzun vadede ayakta kalamayabilirler. Bu

yüzden yenilikçi olmak, küçük ve orta ölçekli işletmeler için kaçınılmazdır. Tablo

3.48’den yapılan pazarlama yeniliklerinin başarılı olmadığı görülmektedir.

197

3.5.6.2. Yenilikçilik – Finansal Performans İlişkisi Tablo 3.46’dan görüldüğü üzere yenilikçilik değişkenlerinden teknik

yenilikçilik-aktif kârlılığı; teknik yenilikçilik-özsermaye kârlılığı; genel yenilikçilik-

işletme kârlılığı ve yenilikçilik-işletme kârlılığı arasında anlamlı ilişkiler

bulunmuştur. Bu ilişkiler çapraz tablolarda ele alınmıştır. Tablo 3.49’da teknik

yenilikçilik ve aktif kârlılığı arasındaki ilişki incelenmektedir.

Tablo 3.49. Teknik Yenilikçilik - Aktif Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu

Teknik Yenilikçilik

Aktif Kârlılığı Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Azalan 2 13 41 11 67

Artan 10 57 67 19 153

Toplam 12 70 108 30 220

Tablo 3.49’dan teknik yenilikçilikle aktif kârlılığı arasında pozitif yönde

anlamlı bir ilişkinin bulunduğu görülmektedir. Teknik yenilikçilik arttıkça aktif

kârlılığı da artmaktadır. Şirketler, varlık yapıları güçlendikçe daha fazla hareket

yeteneğine sahip olmaktadır. Dolayısıyla yenilik faaliyetleri için daha fazla varlıktan

yararlanma imkânına kavuşmaktadırlar. Ürün, süreç ve pazarlama yenilikleri bir

arada ve tutarlı bir şekilde yapıldığında aktif kârlılığının arttığı sonucu ortaya

çıkmaktadır.

Tablo 3.50’de teknik yenilikçilik ve özsermaye kârlılığı arasındaki ilişki

incelenmektedir.

198

Tablo 3.50. Teknik Yenilikçilik - Özsermaye Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu

Teknik Yenilikçilik

Özsermaye Kârlılığı Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Azalan 2 12 39 11 64

Artan 10 58 69 19 156

Toplam 12 70 108 30 220

Teknik yenilikçilik - aktif kârlılığı ilişkisinde olduğu gibi teknik yenilikçilik -

özsermaye kârlılığı arasında da pozitif yönlü anlamlı bir ilişki mevcuttur. Tablo

3.50’den teknik yenilikçilik arttıkça özsermaye kârlılığının da arttığı görülmektedir.

Şirketler, kaynak yapıları güçlendikçe daha fazla hareket yeteneğine sahip olmakta

ve dolayısıyla yenilik faaliyetleri için daha fazla kaynak tahsis etme imkânına

kavuşmaktadırlar. Ürün, süreç ve pazarlama yenilikleri bir arada ve tutarlı bir şekilde

yapıldığında özsermaye kârlılığının arttığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Tablo 3.51’de genel yenilikçilik ve işletme kârlılığı arasındaki ilişki

incelenmektedir.

Tablo 3.51. Genel Yenilikçilik – İşletme Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu

Genel Yenilikçilik

İşletme Kârlılığı Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Azalan 11 30 49 29 119

Artan 18 41 31 11 101

Toplam 29 71 80 40 220

199

Tablo 3.51 incelendiğinde genel yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında

negatif yönlü bir ilişki olduğu görülmektedir. Yenilikçi olmayanlar ve vasat

yenilikçilerin işletme kârlılıklarının genel olarak arttığı, buna karşın yenilikçiler ve

en yenilikçilerin işletme kârlılıklarının azaldığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu

sonuçtan, işletmenin yeniliklere karşı genel tutumu (genel yenilikçilik) ile işletme

kârlılığının birbirini ters yönde etkilediği anlaşılmaktadır.

Tablo 3.52’de yenilikçilik ve işletme kârlılığı arasındaki ilişki

incelenmektedir.

Tablo 3.52.Yenilikçilik – İşletme Kârlılığı İlişkisi Çapraz Tablosu

Yenilikçilik

İşletme Kârlılığı Yenilikçi Olmayanlar

Vasat Yenilikçiler


Toplam

Azalan 7 28 67 17 119

Artan 9 40 46 6 101

Toplam 16 68 113 23 220

Tablo 3.52’den yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında negatif yönlü bir

ilişki olduğu görülmektedir. Yenilikçi olmayanlar ve vasat yenilikçilerin işletme

kârlılıkları artarken, yenilikçiler ve en yenilikçilerin işletme kârlılıkları azalmaktadır.

200

3.6. ARAŞTIRMA SONUÇLARI

Türkiye’de hayat ve emeklilik dışı alanda faaliyet gösteren sigorta

şirketlerinde yenilikçilik araştırmasına katılan 25 sigorta şirketi ve 221 katılımcının

cevaplarının sonuçları aşağıda gibi özetlenebilir:

• Araştırmaya katılan sigorta şirketlerinin yarısına yaklaşık bir kısmında

yenilikçi faaliyetleri planlı bir şekilde koordine eden ayrı bir bölüm bulunmazken

yarısından biraz fazlasında böyle bir bölümün bulunduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.

Şirketlerinde yenilikçi faaliyetlerden sorumlu ayrı bir bölümün olmadığını ifade

edenlerin %84,11’i, böyle bir bölümün açılmasının gerekli olduğunu belirtmiştir.

Ayrıca, ihtiyaç duyulduğu takdirde yeni bir bölümün açılmasının genellikle mümkün

ancak çok rastlanır bir durum olmadığı tespit edilmiştir.

• Araştırmaya katılan sigorta şirketlerinin büyük bir kısmında yenilik süreci

aşamalarının net bir şekilde tanımlanmadığı sonucu ortaya çıkmıştır.

• Katılımcıların bazı sorulara verdikleri cevaplardan şirket içerisinde etkin

haberleşme sisteminin bulunmadığı ve çalışanların şirket içerisindeki yenilikler

hakkında pek fazla bilgi sahibi olmadıkları anlaşılmıştır.

• Yeniliklere uygun bir ortamı, bir diğer ifadeyleyenilik iklimini sağlayan

işletmelerde, yenilikçilik olumlu yönde etkilenmektedir.

• İşletme büyüklüğünün yenilikçilik üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır.

Yenilikçilik; finansal büyüklük, çıktı miktarı ve dağıtım kanalı büyüklüğü (broker

sayısı hariç) ölçütleriyle ilişkili çıkmamış, yenilikçiliğin sadece insan kaynağını

temsil eden ölçütler olan çalışan sayısı ve broker sayısı ile anlamlı bir ilişkisi

olduğu tespit edilmiştir. Yüksek sayıda broker ve yüksek sayıda kalifiye insan

kaynağı ile çalışan sigorta şirketlerinin yenilikçi olduğu tespit edilmiştir.

201

• Bilgi teknolojilerini yakından takip ederek, iş süreçlerine uyarlayan

işletmelerin yenilikçi potansiyellerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Diğer bir

deyişle, bilgi teknolojilerine önem veren ve etkin bir şekilde kullanan sigorta

şirketleri yenilikçidir.

• İnsan kaynaklarının özellikleriyle yenilikçilik arasında ilişki olmadığı tespit

edilmiştir. Yenilikçilik ile ilgili sorulara genel olarak alınan cevaplardan, insan

kaynaklarının eğitim düzeyi, mevki, bölüm, deneyim, yaş ve cinsiyetlerine göre bir

farklılık bulunmamıştır. Buradan tüm yönetici ve çalışanların, şirketlerindeki

yenilikçilik faaliyetlerini benzer şekilde algıladıkları anlaşılmaktadır.

• Yüksek sektör deneyimine sahip olduğu halde, orta düzey yöneticilik

mevkine terfi edemeyip, hala çalışan düzeyinde görev yapanların mevcut olduğu

görülmüştür. Bu sonuçtan, sigorta şirketlerinde yüksek deneyime sahip olunsa bile,

bir üst mevkiye terfi etmenin kolay olmadığı anlaşılmaktadır.

Yenilikçiliğin işletme performası üzerinde etkileri ise aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Süreç yenilikçiliği ile pazar performansı, pazarlama yenilikçiği ile pazar

performansı, genel yenilikçilik (işletmenin yeniliklere karşı genel tutumu) ile işletme

kârlılığı, yenilikçilik ile işletme kârlılığı arasında negatif yönde ilişki olduğu tespit

edilmiştir.

• Teknik yenilikçilikle aktif kârlılığı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki

bulunmakta ve şirketler, varlık yapıları güçlendikçe daha fazla hareket yeteneğine

sahip olmaktadır. Dolayısıyla yenilik faaliyetleri için daha fazla varlıktan yararlanma

imkânına kavuşmaktadırlar. Ürün, süreç ve pazarlama yenilikleri bir arada ve tutarlı

bir şekilde yapıldığında aktif kârlılığının arttığı sonucu ortaya çıkmıştır.

• Teknik yenilikçilikle özsermaye kârlılığı arasında pozitif yönde anlamlı bir

ilişki bulunmakta ve şirketler, kaynak yapıları güçlendikçe daha fazla hareket

202

yeteneğine sahip olmaktadır. Dolayısıyla yenilik faaliyetleri için daha fazla kaynak

tahsis etme imkânına kavuşmaktadırlar. Ürün, süreç ve pazarlama yenilikleri bir

arada ve tutarlı bir şekilde yapıldığında özsermaye kârlılığının arttığı sonucu ortaya

çıkmıştır.

203

SONUÇ

Yenilikçilik yeteneğine sahip olmak, hızla gelişen ve değişen dünyadaki çetin

rekabet koşullarında işletmelerin ayakta kalmasını sağlayacak en önemli anahtardır.

Bilgi teknolojilerinin hızlı bir şekilde gelişmesi, işlemlerin daha hızlı ve kolay bir

şekilde yapılmasına imkân tanımaktadır. Böylece, müşteri bilgileri düzenli bir

şekilde toplanmakta ve onlara daha iyi hizmet sunabilme imkânı elde edilmektedir.

Bilgi teknolojilerini yakından takip ederek, iş süreçlerine uyarlayan işletmelerin

yenilikçi potansiyellerinin yüksek olduğu görülmektedir.

Tezin sonuçlarına göre Türkiye’de faaliyet gösteren hayat ve emeklilik dışı

sigorta şirketlerinde hala geleneksel yönetim tarzının devam ettiği anlaşılmaktadır.

İşletmelerde müşterilerin ve çalışanların fikirlerini toplayan ve değerlendiren,

yenilikçi faaliyetleri planlı bir şekilde koordine eden bir bölümün açılmasına gerek

vardır. Müşterilerin ve çalışanların fikirlerine açık olmayan işletmeler, olaylara

sadece tek yönlü bakarak aslında birçok fırsatı da kaçırmış olmaktadır. İşletmelerde

yenilik süreci aşamaları açık bir şekilde tanımlanmalı ve düzenli işleyen, şirket

içerisinde tüm çalışanların yeniliklerden haberdar olmasını sağlayacak bir sistem

kurulmalıdır.

Yenilikçilikle ilişkili olan büyüklük ölçütleri, çalışan sayısı ve broker

sayısıdır. Kalifiye çalışanların yeterince fazla olduğu bir işletmede, çalışanların

aralarında bilgi alışverişi yaparak, birbirlerinin deneyimlerinden yararlanmaları ve

olaylara farklı açılardan bakabilmeleri, yenilikçi faaliyetlere uygun bir zemin

hazırlamaktadır. Brokerlar ise, diğer dağıtım kanallarındaki satış temsilcilerinden

daha eğitimli ve deneyimli olup, sigorta şirketine bağlı çalışmamakta, müşteriler için

optimum teklifi veren şirketlere aracılık etmektedir. Dolayısıyla brokerlar şirketlerin

daha iyi hizmet sunmaları için rekabet ortamını tetiklemekte ve ayrıca sigorta

şirketlerine fikir de vermektedir. Böylece brokerlar sigorta şirketlerini yenilikçi

olmaya teşvik etmektedir.

204

Türkiye’de faaliyet gösteren hayat ve emeklilik dışı sigorta şirketlerinin son

üç yıla ait finansal verileri incelendiğinde kârlılıkların genel olarak düşük olduğu

görülmektedir. Bu durum, sigorta şirketlerinin daha fazla pazar payına sahip olmak

amacıyla daha fazla poliçe satmak için fiyat savaşları vermesinden kaynaklanıyor

olabilir. Risk – fiyat analizleri optimum bir şekilde yapılmadan poliçe fiyatlarını

düşürmek satışları arttırabilir, ancak işletmenin kârlılığının düşmesine sebep olabilir.

Böylece işletme, finansal açıdan zayıflar ve yüksek derecede hasar oluştuğu takdirde

darboğaza girebilir. Bu durum şirketin varlığını sürdürebilmesi için bir tehlike unsuru

oluşturabilir. Bu yüzden pazar payı düşük olan şirketler, büyük rakipleriyle aynı

kulvarda savaşmak yerine, yenilikçiliğe önem vererek kârlılığı yüksek yeni pazarlar

aramalıdır. Performansı yüksek olan şirketler, yenilik yapmasalar bile piyasadaki

bilinirlikleri sebebiyle geniş ölçüde müşteri portföyüne sahiplerdir. İşletme

büyüklüğü ile yenilikçilik arasında genel olarak anlamlı ilişkiler olmadığından

bahsedilmişti. Dolayısıyla büyük işletmeler pazardaki güçlü konumlarından ötürü

yeniliklere pek fazla ağırlık vermemektedir. Bu tür işletmelerin pazar paylarını daha

da arttırmaları için süreç yenilikçiliğine öncelik vermeleri gerekmektedir. Özetle,

araştırma sonuçlarına göre, pazar performansı artanların süreç yeniliklerine; pazar

performansı azalanların ise yeni ürünlerle yeni pazar arayışlarına ağırlık vermeleri

yerinde olacaktır. Sigorta şirketlerinin en zayıf yönlerinden biri de etkin pazarlama

stratejileri izleyememeleridir. Pazara yeni ürünler sunan işletmelerin, bunları

yeterince tanıtamaması sonucu yeni ürünlerin başarıya ulaşamadığı görülmektedir.

Etkin pazarlama stratejileri uygulandığında böyle bir ürünün varlığından haberdar

olan potansiyel müşterilere ürün cazip gelebilir ve ürünün satışları artarak beklenen

başarıya ulaşılabilir.

Yenilikçi olmak her zaman başarıyı arttırmamaktadır. Bu yeniliklerin

bütünleşik rasyonel stratejilerle kazanca dönüştürülmesi gerekmektedir. Farklı

sektörlerle işbirliği yapılarakçeşitli müşteri gruplarının ihtiyaçlarına yönelik yeni

ürünler geliştirilebilir, böylece küçük ve orta ölçekli işletmeler, yeni pazarlara yeni

ürünlerle girerek varlıklarını sürdürebilir. Bunlara ek olarak dağıtım kanallarında

çeşitlilik sağlanmalıdır. İnternet sigortacılığına önem verilmeli ve bankamatikten

poliçe satışı gibi kanallardan ulaşılabilirlik arttırılmalıdır. Çünkü teknoloji kullanımı

205

git gide artmakta ve bireyler işlemlerini acente veya bankaya giderek zaman

kaybetmeden gerçekleştirmeyi tercih etmektedirler.

Yenilikçilik ve işletme kârlılığı arasında negatif ilişki bulunmasının nedenleri

şöyle açıklanabilir: Yeniliklere asıl ihtiyacı olan şirketler küçük ve orta ölçekli

işletmelerdir. Bunların pazar payı oldukça az ve finansal açıdan da zayıftırlar. Bu

yüzden güçlü rakipleri karşısında piyasadaki varlıklarını ancak yenilikler yaparak

sürdürebilirler ve belirli alanlarda uzmanlaşıp, niş pazarlara yönelik stratejiler

izlerlerse başarılı olabilirler. Mevcut pazarlarda klasik ürünler üzerinden fiyat

indirimi gibi stratejiler izledikleri takdirde hem kârlılıkları azalabilir hem de güçlü

rakipleri karşısında uzun vadede ayakta kalamayabilirler. Bu yüzden yenilikçi olmak,

küçük ve orta ölçekli işletmeler için kaçınılmazdır. Yeni ürünlerin yeterince

tanıtılamaması, yenilik yatırımları için yüksek ölçüde harcama yapılması ve yeni

ürünlerin satışından yeteri kadar gelir elde edilememesi şirketin darboğaza girmesine

neden olmuş olabilir. Yenilikçi işletmelerin başarılı olamamasının nedenleri

araştırılmalıdır ancak, seçilen hedef kitlenin ihtiyaçlarına uygun ürünler sunulmadığı

veya bu ürünler için yeterli ve etkili tanıtım faaliyetleri yapılmadığında kaynaklar

gereksizce harcanmış olmakta, bu da işletmelerin kârlılıklarının düşmesine neden

olmaktadır.

Teknik yenilikçilik, finansal performansı olumlu yönde etkilemektedir.

İşletmelerin sadece bir yenilik çeşidine odaklanarak değil, ürün, süreç ve pazarlama

yeniliklerini dengeli bir şekilde yaptıklarında işletme performansına olumlu

sonuçların yansıdığı görülmüştür. Yenilikçilik, işletmenin tüm faaliyetlerine

yayıldığı, gerektiği gibi ve etkin bir şekilde uygulandığı takdirde işletme

performansına olumlu sonuçlar yansıyabilecektir.

206

KAYNAKÇA

A- KİTAPLAR

Acınan, Hilmi: Sigortanın Temel Prensipleri, İstanbul, Aviva

Yayınları, 5G Matbaacılık Ltd. Şti., Kasım 2006.

Ahmed, Pervaiz K. ve

Charles D. Shepherd:

Innovation Management: Context, Strategies,

Systems and Processes, Great Britain, Financial

Times Prentice Hall-Pearson Education, 2010.

Akatlı, Cengiz: Yangına Karşı Sigorta ve Yangın Reasüransı,

İstanbul, 1985.

Akdoğan, Nalan

ve Nejat Tenker:

Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri,

11.bs., Ankara, Gazi Kitabevi, Mart 2007.

Burns, Tom ve

G.M. Stalker:

The Management of Innovation, Revised ed.,

USA, New York, Oxford University Press, 1994.

Cummings, Thomas G.

ve Suresh Srivastva:

Management of Work: A Socio-technical

Systems Approach, Kent State University Press,

1977, (Çevrimiçi) http://books.google.com, 23

Eylül 2011.


207

Davila, Tony, Marc J.

Epstein ve Robert

Shelton:

Making Innovation Work: How to Manage It,

Measure It and Profit from It, USA, New

Jersey, Upper Sadlde River Pearson Education

LTD, Wharton School Publishing, 2006.

De Bono, Edward:

Serious Creativity: Using the Power of Lateral

Thinkingto Create New Ideas, Great Britain,

London, Harper Collins Publishers, 1995.

Gill, John ve Phil

Johnson:

Research Methods for Managers, 4. bs., London,

Sage Publications, 2010.

Gryskiewicz, Stan ve

Sylvester Taylor:

Making Creativity Practical: Innovation that

Gets Results, USA, North Carolina, Center for

Creative Leadership, 2003.

Güvel, Enver Alper ve

Afitap Öndaş Güvel:

Sigortacılık, 5. bs., Ankara, Seçkin Yayıncılık,

Ocak 2010.

Johnson, Bonnie

McDaniel ve Ronald E.

Rice:

Managing Organizational Innovation: The

Evolution from Word Processing to Office

Information Systems, USA, New York,

Colombia University Press, 1987.

Kinicki, Angelo ve

Robert Kreitner:

Organizational Behavior: Key Concepts, Skills

& Best Practices, China, McGraw-Hill, 2008.

Kotler, Philip ve Gary

Armstrong:

Principles of Marketing, 10. bs., USA, New

Jersey, Upper Saddle River, Pearson Prentice Hall,

2004.

208

Lewin, Kurt: Field Theory in Social Science, Ed. Dorwin

Cartwright, USA, Newyork, Harper & Row

Publishers Incorporated, 1951.

Malhotra, Naresh K: Marketing Research: An Applied Orientation,

3. bs., New Jersey, Upper Saddle River, Prentice

Hall, 1999.

Mehr, Robert I. ve

Emerson Cammack:

Principles of Insurance, Ed. Edison L. Bowers,

Davis W. Gregg, 4. bs., USA, Richard D. Irwin,

INC., 1966.

Merrill, Peter: Innovation Generation: Creating an Innovation

Process and an Innovation Culture, Ed. William

A. Tony, USA, ASQ Quality Press Publications,

2008, (Çevrimiçi) http://books.google.com, 2

Mayıs 2011.

Özbolat, Murat: Temel Sigortacılık, 5.bs., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2011.

Pekiner, Kâmuran: Sigorta İşletmeciliği: Prensipleri - Hesap

Bünyesi, 3. bs., İstanbul, İ.Ü. Yayınları No: 2826,

İşletme Fakültesi Yayınları No: 124, 1981.

Riegel, Robert ve

Jerome S. Miller:

Insurance Principles and Practices, 4. bs., USA,

New Jersey, Prentice Hall, INC., 1963.


209

Samuelson, Paul A. ve

William D. Nordhaus:

Economics, 18. bs., Singapore, Mc Graw Hill

International Edition, 2005.

Schumpeter, Joseph A.: The Theory of Economic Development: An

Inquiry into Profits, Capital, Credit, Interest,

and the Business Cycle, Çev. Redvers Opie,

USA, New York, Oxford University Press, 1961.

Swaan, G.M. Peter: The Economics of Innovation: An Introduction,

USA, Massachusetts, Edward Elgar Publishing

Limited, 2009.

Tidd, Joe ve John

Bessant:

Managing Innovation: Integrating

Technological, Market and Organizational

Change, 4. bs, England, John Wiley & Sons LTD,

2009.

Tornatzky, Louis G.,

J.D. Eveland, Myles G.

Boylan, William A.

Hetzner, Elmina C.

Johnson, David

Roitman ve Janet

Schneider:

The Process of Technological Innovation:

Reviewing the Literature, National Science

Foundation, Washington, D.C., May 1983,

(Çevrimiçi)

http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED233697.pdf., 10

Mayıs 2011.

Ünal, Targan: Sigorta Sektörünün Ekonomik İşlevi ve Fon

Yaratma Kapasitesi, Yayın no:1994-04, İstanbul,

İTO Yayınları, Temel Matbaacılık, 1994.

http://www.eric.ed.gov/PDFS/ED233697.pdf�

210

Yücesoy, Cevat: Sigorta İşletmesi ve Muhasebesi, İstanbul,

Çağlayan Kitabevi, 1966.

B- MAKALELER

Abbey, Augustus ve

John W. Dickson:

“R&D Work Climate and Innovation in

Semiconductors”, Academy of Management

Journal, C:XXVI, No:2, 1983, s. 362-368.

Aiken, Michael ve

Jerald Hage:

“The Organic Organization and Innovation”,

Sociology, C:V, No:1, Ocak 1971, s. 63-82.

Akıllı Yaşam: Sigorta ve Bireysel Emeklilik Dergisi (Fortune

dergisi eki), No:9, Ocak 2012.

Amabile, Teresa M.:

“Motivating Creativity in Organizations: On Doing

What You Love and Loving What You Do”,

California Management Review, C:XL, No:1,

Güz 1997, s. 39-58.

Amabile, Teresa M.: “How to Kill Creativity”, Harvard Business

Review, C:LXXVI, No:5, 1998, s. 76-87.

Amabile, Teresa M.,

Regina Conti, Heather

Coon, Jeffrey Lazenby

ve Michael Herron:

“Assessing the Work Environment for Creativity”,

Academy of Management Journal, C:XXXIX,

No:5, 1996, s. 1154-1184.

211

Amabile, Teresa M.,

Elizabeth A. Schatzel,

Giovanni B. Moneta ve

Steven J. Kramer:

“Leader Behaviours and the Work Environment for

Creativity: Perceived Leader Support, The

Leadership Quarterly, C:XV, No:1, 2004, s. 5-32.

Anderson, Neil ve

Michael A. West:

“Measuring Climate for Work Group Innovation:

Development and Validation of the Team Climate

Inventory”, Journal of Organizational Behavior,

C:XIX, No:3, Mayıs 1998, s. 235-258.

Anderson, Neil,

Carsten K.W. de Dreu

ve Bernard A. Nijstad:

“The Routinization of Innovation Research: A

Constructively Critical Review of the State-of-the-

Science”, Journal of Organizational Behavior,

C:XXV, No:2, 1 Mart 2004, s. 147-173.

Andriopoulos,

Constantine:

“Six Paradoxes in Managing Creativity: An

Embracing Art, Long Range Planning, C:XXXVI,

No:4, 2003, s. 375-388.

Antoncic, Bostjan, Igor

Prodan, Robert D.

Hisrich ve Cezar

Scarlat:

“Technological Innovativeness and Firm

Performance in Slovenia and Romania”, Post-

Communist Economies, C:XIX, No:3, Eylül 2007,

s. 281-298.

Baer, Markus ve

Michael Frese:

“Innovation is not Enough: Climates for Initiative

and Psychological Safety, Process Innovations, and

Firm Performance”, Journal of Organizational

Behaviour, C:XXIV, No:1, 2003, s. 45-68.

212

Bantel, Karen A. ve

Susan E. Jackson:

“Top Management and Innovations in Banking:

Does the Composition of the Top Team Make a

Difference?”, Strategic Management Journal,

C:X, 2 Haziran 1989, s. 107-124.

Bartlett, James E., Joe

Kotrlik ve Chadwick C.

Higgins:

“Organizational Research: Determining

Appropriate Sample Size in Survey Research”,

Information Technology, Learning and

Performance Journal, C:XIX, No:1, 2001, s. 43-

50.

Baskıcı, Murat: “Osmanlı Anadolusunda Sigorta Piyasası: 1860-

1918”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler

Fakültesi Dergisi, C:LVII, No:4, 2002, s. 1-33.

Bertels, Heidi M.J.,

Elko J. Kleinschmidt

ve Peter A. Koen:

“Communities of Practice versus Organizational

Climate: Which One Matters More to Dispersed

Collaboration in the Front End of Innovation?”,

Journal of Product Innovation Management,

C:XXVIII, No:5, Eylül 2011, s. 757-772.

Birkinshaw, Julian,

Gary Hamel ve

Michael J. Mol:

“Management Innovation”, Academy of

Management Review, C: XXXIII, No:4, Ekim

2008, s. 825-845.

Bowers, Michael R.: “The New Service Development Process:

Suggestions for Improvement”, The Strategy of

Managing Innovation and Technology, Ed.

Murray R. Millson & David Wilemon, USA, New

Jersey, Upper Saddle River, Pearson Prentice Hall,

2008, s. 475-481.

213

Camisón-Zornoza,

César, Rafael Lapiedra-

Alcamí, Mercedes

Segarra-Ciprés ve

Montserrat Boronat-

Navarro:

“A Meta-Analysis of Innovation and

Organizational Size”, Organization Studies,

C:XXV, No:3, Mart 2004, s. 331-361.

Castro, L.M., Angeles

Montoro-Sanchez ve

Marta Ortiz-De-

Urbina-Criado:

“Innovation in Service Industries: Current and

Future Trends”, The Service Industries Journal,

C:XXXI, No:1, Ocak 2011, s. 7-20.

Chan, Caroline ve

Paula M. C. Swatman:

“EDI Implementation: A Broader Perspective”,

11th International Conference on Electronic

Commerce, Slovenia, Bled, 8-10 Haziran 1998, s.

90-108.

Chandy, Rajesh K. ve

Gerard J. Tellis:

“Organizing for Radical Product Innovation: The

Overlooked Role of Willingness to Cannibalize”,

Journal of Marketing Research, C:XXXV, No:4,

Kasım 1998, s. 474-487.

Chandy, Rajesh K.,

Jaideep C. Prabhu ve

Kersi D. Antia:

“What Will the Future Bring? Dominance,

Technology Expectations and Radical Innovation”,

Journal of Marketing, C: LXVII, No:3, Temmuz

2003, s. 1-18.

Cillo, Paola, Luigi M.

De Luca ve Gabriele

Troilo:

“Market Information Approaches, Product

Innovativeness and Firm Performance: An

Empirical Study in Fashion Industry”, Research

Policy, C:XXXIX, No:9, Kasım 2010, s. 1242-

1252.

214

Crespell, Pablo ve Eric

Hansen:

“Work Climate, Innovativeness, and Firm

Performance in the US Forest Sector: In Search of a

Conceptual Framework”, Canadian Journal of

Forest Research,C:XXXVIII, 2008, s. 1703-1715.

Cropley, Arthur: “In Praise of Convergent Thinking”, Creativity

Research Journal, C:XVIII, No:2006, s. 391-404.

Cummings, Thomas

G.:

“Self-Regulating Work Groups: A Socio-Technical

Synthesis”, Academy of Management Review,

C:III, No:3, 1 Temmuz 1978, s. 625-634.

Daft, Richard L.: “A Dual-Core Model of Organizational

Innovation”, Academy of Management Journal,

C:XXI, No:2, 1978, s. 193-210.

Damanpour, Fariborz: “Innovation Type, Radicalness and the Adoption

Process”, Communication Research, C:XV, No:5,

1988, s. 545-567.

Damanpour, Fariborz: “Organizational Innovation: A Meta-Analysis of

Effects of Determinants and Moderators”,

Academy of Management Journal, C:XXXIV,

No:3, 1991, s. 555-590.

Damanpour, Fariborz: “Organizational Size and Innovation”,

Organization Studies, C:XIII, No:3, 1992, s. 375-

402.

Damanpour, Fariborz

ve William M. Evan:

“Organizational Innovation and Performance: The

Problem of Organizational Lag”, Administrative

Science Quarterly, C:XXIX, No:3, Eylül 1984, s.

392-409.

215

Damanpour, Fariborz,

Kathryn A. Szabat ve

William M. Evan:

“The Relationship Between Types of Innovation

and Organizational Performance”, Journal of

Management Studies, C:XXVI, No:6, Kasım

1989, s. 587-601.

Damanpour, Fariborz

ve Shanthi

Gopalakrishnan:

“The Dynamics of the Adoption of Product and

Process Innovations in Organizations”, Journal of

Management Studies, C:XXXVIII, No:1, Ocak

2001, s. 45-65.

Damanpour, Fariborz

ve Marguerite

Schneider:

“Phases of the Adoption of Innovation in

Organizations: Effects of Environment,

Organization and Top Managers”, British Journal

of Management, C:XVII, No:3, Eylül 2006, s.

215-236.

Damanpour, Fariborz

ve J. Daniel

Wischnevsky:

“Research on Innovation in Organizations:

Distinguishing Innovation-Generating From

Innovation-Adopting Organizations”, Journal of

Engineering and Technology Management,

C:XXIII, No:4, Aralık 2006, s. 269-291.

Damanpour, Fariborz,

Richard M. Walker ve

Claudia N. Avellaneda:

“Combinative Effects of Innovation Types and

Organizational Performance: A Longitudinal Study

of Service Organizations”, Journal of

Management Studies, C:XLVI, No:4, Haziran

2009, s. 650-675.

De Propris, Lisa: “Types of Innovation and Inter-Firm Co-

operation”, Entrepreneurship and Regional

Development, C:14, No:4, 2002, s. 337-353.

216

Desouza, Kevin C.,

Caroline Dombrowski,

Yukika Awazu, Peter

Baloh, Sridhar

Papagari, Sanjeev Jha

ve Jeffrey Y. Kim:

“Crafting Organizational Innovation Process”,

Innovation: Management, Policy & Practice,

C:XI, No:1, 2009, s. 6-33.

Drucker, Peter F.: “The Discipline of Innovation”, Harvard Business

Review, C:LXXVI, No:6, 1998, s. 149-157.

Ekvall, Göran: “Organizational Climate for Creativity and

Innovation”, European Journal of Work and

Organizational Psychology, C:5, No:1, 1996, s.

105-123.

Ekvall, Göran ve Lars

Ryhammar:

“The Creative Climate: Its Determinants and

Effects at a Swedish University”, Creativity

Research Journal, C:XII, No:4, 1999, s. 303-310.

Evangelista, Rinaldo: “Sectoral Patterns of Technological Change in

Services”, Economics of Innovation and New

Technology, C:IX, No:3, 2000, s. 183-222.

Fang, Eric (Er), Robert

W. Palmatier ve

Rajdeep Grewal:

“Effects of Customer and Innovation Asset

Configuration Strategies on Firm Performance”,

Journal of Marketing Research, C:XLVIII, No:3,

Haziran 2011, s. 587-602.

Forrest, Janet E.: “Models of the Process of Technological

Innovation”, Technology Analysis & Strategic

Management, C:III, No:4, Aralık 1991, s. 439-

453.

217

Gadrey, Jean, Faïz

Gallouj ve Oliver

Weinstein:

“New Modes of Innovation: How Services Benefit

Industry”, International Journal of Service

Industry Management, C:VI, No:3, 1995, s. 4-16.

Gallouj, Faïz ve Oliver

Weinstein:

“Innovation in Services”, Research Policy,

C:XXVI, No:4-5, 1997, s. 537-556.

Gibb, Jenny ve Jarrod

M. Haar:

“Risk Taking, Innovativeness and Competitive

rivalry: a three-way Interaction towards Firm

Performance”, International Journal of

Innovation Management, C:XIV, No:5, Ekim

2010, s. 871-891.

Goldwasser, Charles: “Benchmarking: People Make the Process”,

Management Review, Haziran 1995, C:LXXXIV,

No:6, s. 39-43.

Günday, Gürhan,

Gündüz Ulusoy, Kemal

Kılıç ve Lütfihak

Alpkan:

“Effects of Innovation Types on Firm

Performance”, International Journal of

Production Economics, C:XXXIII, No:2, Ekim

2011, s. 662-676.

Han, Jin K., Namwoon

Kim ve Rajendra K.

Srivastava:

“Market Orientation and Organizational

Performance: Is Innovation a Missing Link?”,

Journal of Marketing, Ekim 1998, C:LXII, No:4,

s. 30-45.

Hargrave, Timothy J.

ve Andrew H. Van de

Ven:

“A Collective Action Model of Institutional

Innovation”, Academy of Management Review,

C:XXXI, No:4, 2006, s. 864-868.

218

Harris, Sidney E. ve

Joseph L. Katz:

“Organizational Performance and Information

Technology Investment Intensity in the Insurance

Industry”, Organization Science, C:II, No:3,

Ağustos 1991, s. 263-295.

Hellriegel, Don ve John

W. Slocum:

“Organizational Climate: Measures, Research and

Contingencies, Academy of Management

Journal, C:XVII, No:2, Haziran 1974, s. 255-280.

Hult, G. Tomas M. ve

David J. Ketchen JR.:

“Does Market Orientation Matter? A test of the

Relationship Between Positional Advantage and

Performance”, Strategic Management Journal,

C:XXII, No:9, 2001, s. 899-906.

Hurley, Robert F. ve G.

Tomas M. Hult:

“Innovation, Market Orientation and

Organizational Learning: An Integration and

Empirical Examination”, Journal of Marketing,

C:LXII, No:3, 1 Temmuz 1998, s. 42-54.

Ibarra, Herminia: “Network Centrality, Power, and Innovation

Involvement: Determinants of Technical and

Administrative Roles”, Academy of Management

Journal, C:XXXVI, No:3, 1993, s. 471-501.

Isaksen, Scott G. ve

Göran Ekvall:

“Managing For Innovation: The Two Faces of

Tension in Creative Climates”, Creativity and

Innovation Management, C:XIX, No:2, 2010, s.

73-88.

Isaksen, Scott G.,

Kenneth J. Lauer,

Göran Ekvall ve

Alexander Britz:

“Perception of the Best and Worst Climates for

Creativity: Preliminary Validation Evidence fort he

Situational Outlook Questionnaire, Creativity

Research Journal, C:XIII, No:1, 2000-2001, s.

171-184.

219

Ismail, Wan

Khairuzzaman Wan,

Rasmini Omar ve

Maryam

Bidmeshgipour:

“The Relation of Strategic Human Resource

Practices with Firm Performance: Considering the

Mediating Role of Resource Based View”, Journal

of Asia Pacific Studies, C:I, No:3, 2010, s. 395-

420.

Joyce, William F. ve

John W. Slocum:

“Collective Climate: Agreement as a Basis for

Defining Aggregate Climates in Organizations”,

Academy of Management Journal, C:XXVII,

No:4, 1984, s. 721-742.

Kahya, Mehmet: “Sigorta Sektörünün Ekonomik Kalkınmadaki Yeri

ve Önemi ile Fon Yaratma İşlevi ve Sermaye

Piyasalarındaki Etkinliği, Reasürör Dergisi, Millî

Reasürans T.A.Ş. Yayını, No:37, İstanbul, Ceyma

Matbaası, Temmuz 2000, s. 22-35.

Kaplan, Robert S. ve

David P. Norton:

“The Balanced Scorecard-Measures that Drive

Performance”, Harvard Business Review, C:LXX,

No:1, Ocak-Şubat 1992, s. 71-79.

Klomp, Luuk ve

George Van Leeuwen:

“Linking Innovation and Firm Performance: A

New Approach”, Economics of Business, C:XIII,

No:3, 2011, s. 343-364.

Knight, Kenneth E: “A Descriptive Model of the Intra-Firm Innovation

Process”, Journal of Business, C:XL, No:4, Ekim

1967, s. 478-496.

Lai, Gene C. ve Piman

Limpaphayom:

“Organizational Structure and Performance:

Evidence From the Nonlife Insurance Industry in

Japan”, The Journal of Risk and Insurance,

C:LXX, No:4, 2003, s. 735-757.

220

Laforet, Sylvie: “Size, Strategic, and Market Orientation Affects on

Innovation, Journal of Business Research, C:LXI,

No:7, 2008, s. 753-764.

Leonard, Dorothy ve

Sylvia Sensiper:

“The Role of Tacit Knowledge in Group

Innovation”, California Management Review,

C:XL, No:3, 1998, s. 112-132.

Lumpkin, G.T. ve

Gregory Dess:

“Clarifying the Entrepreneurial Orientation

Construct and Linking It to Performance”,

Academy of Management Review, C:XXI, No:1,

1996, s. 135-172.

Manolache, Viorica ve

Mihaela Băsu:

“Creativity is the Future”, Metalurgia

International, C:XV, No:4, 2010, s. 35-38.

McNamara, Michael J.

ve S. Ghon Rhee:

“Ownership Structure and Performance: The

Demutualization of Life Insurers”, The Journal of

Risk and Insurance, C:LIX, No:2, Haziran 1992,

s. 221-238.

Mengüç, Bülent ve

Seigyoung Auh:

“Creating a Firm-Level Dynamic Capability

through Capitalizing of Market Orientation and

Innovativeness”, Journal of the Academy of

Marketing Science, C:XXXIV, No:1, 2006, s. 63-

73.

Nutt, Paul C.: “Tactics of Implementation”, Academy of

Management Journal, C:XXIX, No:2, 1986, s.

230-261.

Palvia, Shailendra ve “Effect of Environmental and Process Variables on

221

Norman L. Chervany: DSS Implementation Success: Evidence From an

Experimental Investigation for the Moving Stage of

Change (Lewin-Schein Model)”, System Sciences,

C:III, 1989, s. 812-821.

Pandit, Naresh R., Gary

A. S. Cook ve G. M. P.

Swaan:

“A Comparison of Clustering Dynamics in the

British Broadcasting and Financial Services

Industries”, International Journal of Economics

of Business, C:IX, No:2, 2002, s. 195-224.

Patterson, Malcolm G.,

Michael A. West, Viv

Jeremy Shackleton, J.F.

Dawson, Rebecca

Lawthom, Sally

Maitlis, David L.

Robinson ve Alison M.

Wallace:

“Validating the Organizational Climate Measure:

Links to Managerial Practices, Productivity and

Innovation”, Journal of Organizational Behavior,

C:XXVI, No:4, Haziran 2005, s. 379-408.

Reichstein, Toke ve

Ammon Salter:

“Investigating the Sources of Process Innovation

Among UK Manufacturing Firms”, Industrial and

Corporate Change, C:XV, No:4, 2006, s. 653-

682.

Rixon, Dan: “Strategic Commitment-The Foundation Stone for

Innovation”, Innovation: Harnessing Creativity

for Business Growth, Ed. Adam Jolly, London,

Kogan Page and Contributors, 2003, s. 5-11.

Robertson, Paul L., G.

L. Casali ve David

Jacobson:

“Managing Open Incremental Process Innovation

Absorptive Capacity and Distributed Learning”,

Research Policy, C:XLI, No:5, 2012, s. 822-832.

222

Schein, Edgar H.: “Kurt Lewin’s Change Theory in the Field and in

the Classroom: Notes Toward a Model of Managed

Learning ”, Reflections, C:I, No:1, 1999, s. 59-74.

Schein, Edgar H.: “Models and Tools for Stability and Change in

Human Systems”, Reflections, C:IV, No:2, 2002,

s. 34-46.

Schneider, Benjamin ve

Arnon E. Reichers:

“On the Etiology of Climates”, Personnel

Psychology, C:XXXVI, No:1, 1 Mart 1983, s. 19-

39.

Schneider, Benjamin,

Sarah G. Gunnarson ve

Kathryn Niles-Jolly:

“Creating the Climate and Culture of Success”,

Organizational Dynamics, C:XXIII, No:1, 1994,

s. 17-29.

Schneider, Benjamin,

David E. Bowen, Mark

G. Ehrhart ve Karen M.

Holcombe:

“The Climate for Service: Evolution of a

Construct”, Handbook of Organizational Culture

and Climate, Ed. Neal M. Ashkanasy, Celeste

P.M. Wilderom & Mark F. Peterson, USA,

California, Sage Publications, 2000, s. 21-36.

Scott, Susanne G. ve

Reginald A. Bruce:

“Determinants of Innovative Behaviour: A Path

Model of Individual Innovation in the Workplace”,

Academy of Management Journal, C:XXXVII,

No:3, 1994, s. 580-607.

Seidler-de Alwis,

Ragna, Evi Hartmann

ve Hans Georg

Gemünden:

“The Role of Tacit Knowledge in Innovation

Management”, 20th Annual IMP Conference in

Copenhagen, 2-4 Eylül 2004, (Çevrimiçi)

http://www.impgroup.org/uploads/papers/4585.pdf,

5 Mayıs 2011, s. 1-23.


223

Shalley, Christina E. ve

Lucy L. Gilson:

“What Leaders Need to Know: A Review of Social

and Contextual Factors that can Foster or Hinder

Creativity”, The Leadership Quarterly, C:XV,

No:1, 2004, s. 33-53.

Shefer, Daniel ve

Amnon Frenkel:

“Firm Size and Innovation: An Empirical

Analysis”, Technovation, C:XXV, No:1, 2005, s.

25-32.

Siegel, Saul M. ve

William F. Kaemmerer:

“Measuring the Perceived Support for Innovation

in Organizations”, Journal of Applied

Psychology, C:LXIII, No:5, 1978, s. 553-562.

Smith, Ken G.,

Christopher J. Collins

ve Kevin D. Clark:

“Existing Knowledge, Knowledge Creation

Capability and the Rate of New Product

Introduction in High-Technology Firms, Academy

of Management Journal, C:XLVIII, No:2, Nisan

2005, s. 346-357.

Thompson, Victor A.: “Bureaucracy and Innovation”, Administrative

Science Quarterly, C:X, No:1, 1 Haziran 1965, s.

1-20.

Tushman, Michael ve

David Nadler:

“Organizing for Innovation”, California

Management Review, C:XXVIII, No:3, 1986, s.

74-92.

Übius, Ülle ve Ruth

Alas:

“The Innovation Climate-Predictor for Corporate

Social Responsibility”, EBS Review, C:XXVII,

2010, s. 70-86.

224

Van de Ven, Andrew

H.:

“Central Problems in the Management of

Innovation”, Management Science, C:XXXII,

No:5, Mayıs 1986, s. 590-607.

Vermeulen, Patrick: “Managing Product Innovation in Financial

Services Firms”, European Management

Journal, C:XXII, No:1, 2004, s. 43-50.

Vermeulen, Patrick ve

Ben Dankbaar:

“The Organisation of Product Innovation in the

Financial Sector”, The Service Industrial

Journal, C:XXII, No:3, 2002, s. 77-98.

Wan, David, Chin Huat

Ong ve Francis Lee:

“Determinants of Firm Innovation in Singapore”,

Technovation, C:XXV, No:3, s. 261-268.

Wang, Catherina L. ve

Pervaiz K. Ahmed:

“The Development and Validation of the

Organisational Innovativeness Construct Using

Confimatory Factor Analysis”, European Journal

of Innovation Management, C:VII, No:4, 2004, s.

303-313.

West, Michael: “Sparkling Fountains or Stagnant Ponds: An

Integrative Model of Creativity and Innovation

Implementation in Work Groups”, Applied

Psychology: An International Review, C:LI,

No:3, 2002, s. 355-424.

Woodman, Richard W.,

John E. Sawyer ve

Ricky W. Griffin:

“Toward a Theory of Organizational Creativity”,

Academy of Management Review, C:XVIII,

No:2, 1993, s. 293-321.

225

Zahra, Shaker A. ve

Dennis M. Garvis:

“International Corporate Entrepreneurship and

Firm Performance: The Moderating Effect of

International Environmental Hostility”, Journal of

Business Venturing, C:XV, No:5-6, 2000, s. 469-

492.

Zand, Dale E. ve

Richard E. Sorensen:

“Theory of Change and the Effective Use of

Management Science”, Administrative Science

Quarterly, C:XX, No:4, Aralık 1975, s. 532-545.

C- ELEKTRONİK KAYNAKLAR ActionWorks: Solutions for Financial Services, New Product

Development,

(Çevrimiçi)

http://www.actiontech.com/solutions/NPDF.cfm,

19 Haziran 2011.

ActionWorks: ManageReinsurance, Swiss Reinsurance Company

Publications, (Çevrimiçi)

http://www.actiontech.com/solutions/manage_reins

urance2.pdf, 19 Haziran 2011.

Active Academy

Sigortacılık Ödülleri:

(Çevrimiçi)

http://www.activeacademyodulleri.com/sigorta/Con

tent.asp?ID=13, 2 Ekim 2011.

http://www.actiontech.com/solutions/NPDF.cfm�





226

AXA Sigorta: (Çevrimiçi)

www.axasigorta.com.tr/doc/BASINBÜLTENİ.doc,

2 Ekim 2011.

DASK: (Çevrimiçi) http://dask.gov.tr/istatistik21.html, 26

Nisan 2012.

Educause Center for

Applied Research:

“Innovation Climate”, IT Leadership in Higher

Education, C:I, 2004, (Çevrimiçi)

http://net.educause.edu/ir/library/pdf/ers0401/rs/ers

04017.pdf, 22 Ağustos 2011, s. 73-82.

Eureko Sigorta: 2010 yılı Faaliyet Raporu, (Çevrimiçi)

http://www.eurekosigorta.com.tr/docs/eureko_2010

faaliyet_raporu.pdf, 2 Ekim 2011.

Eureko Sigorta: Bilinçli Çalışan Hareketi, (Çevrimiçi)

http://www.eurekosigorta.com.tr/DisplayContents.a

sp?ContentId=5E5B5D, 14 Nisan 2012.

European Commission: Green Paper on Innovation, Aralık 1995,

(Çevrimiçi)

http://europa.eu/documents/comm/green_papers/pd

f/com95_688_en.pdf, 3 Eylül 2011.

Gray, Iain: “Innovation for Growth”, Innovation

UK.Innovation Europe, 2011, (Çevrimiçi)

http://issuu.com/maritimemedia/docs/innovation_2

011?mode=embed&layout=http%3A%2F%2Fskin.

issuu.com%2Fv%2Flight%2Flayout.xml&showFli

pBtn=true&proShowMenu=true, 5 Mart 2011.

http://www.axasigorta.com.tr/doc/BASINBÜLTENİ.doc�

http://dask.gov.tr/istatistik21.html�

http://net.educause.edu/ir/library/pdf/ers0401/rs/ers04017.pdf�

http://net.educause.edu/ir/library/pdf/ers0401/rs/ers04017.pdf�

http://www.eurekosigorta.com.tr/docs/eureko_2010faaliyet_raporu.pdf�

http://www.eurekosigorta.com.tr/docs/eureko_2010faaliyet_raporu.pdf�









227

Habertürk:

(Çevrimiçi)

http://ekonomi.haberturk.com/ekonomi/haber/6322

6-cin-fikir-kutusundan-kaskometre-cikti,

19 Haziran 2011.

HATMER: (Çevrimiçi)

http://www.hatmer.org.tr/index.php?page=about2,

31 Ocak 2012.

İstanbul Deniz

Otobüsleri (İDO) A.Ş.:

(Çevrimiçi)

http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&t

extid=2121&kapsam=367&ln=tr, 1 Ekim 2011.

Milli Reasürans T.A.Ş.: (Çevrimiçi)

http://www.millire.com/zamantuneli.htm, 29 Ocak

2011.

Neova Sigorta: (Çevrimiçi)

http://www.sinavsigortasi.com/?sayfa=nedir-bu-

sinav-sigortasi, 21 Mart 2012.

OECD ve Eurostat: Oslo Manual: Guidelines for Collecting and

Interpreting Innovation Data, 3.bs., 2005,

(Çevrimiçi)

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLI

C/OSLO/EN/OSLO-EN.PDF, 8 Ocak 2011.

Pavitt, Keith: “The Process of Innovation”, Science and

Technology Policy Research (SPRU) Electronic

Working Paper Series, No: 89, Ağustos 2003,

(Çevrimiçi)

http://www.sussex.ac.uk/Units/spru/publications/im

print/sewps/sewp89/sewp89.pdf, 2 Mayıs 2011.



http://www.hatmer.org.tr/index.php?page=about2�



http://www.millire.com/zamantuneli.htm�





228

Radikal Gazetesi: Ekonomi, 10 Temmuz 2009, (Çevrimiçi)

http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Ra

dikalDetayV3&Date=&ArticleID=944456, 26

Şubat 2012.

Ray Sigorta:

(Çevrimiçi),

http://www.raysigorta.com.tr/irj/portal/anonymous?

NavigationTarget=navext(ROLES://portal_content/

com.ray.folders.0RayContent/com.ray.roles.Roles/c

om.ray.roles.Ray_Sigorta_Anonymous/WPC/Ray_

Sigorta|wpcnavigation:///wpccontent/Sites/Ray

Sigorta/Site

Navigation/navigation.wpc/~/12/I12_7/II12_7_7),

14 Nisan 2012.

Research Bank: Insurance Sector Fortune Global 500 Report 2010,

(Çevrimiçi)

http://www.researchbank.co.uk/Insurance-Fortune-

Global-500-Company-Profiles.htm, 31 Ocak 2012.

Sigorta Murakabe

Kanunu:

Madde 9, (Çevrimiçi)

http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1021.html,

15 Nisan 2012.

Swiss Reinsurance

Company:

“Sigma-World Insurance in 2008”, No:3/2009,

(Çevrimiçi)

http://media.swissre.com/documents/sigma3_2009_

en.pdf, 11 Ağustos 2011.








229

Swiss Reinsurance

Company:

“Sigma-World Insurance in 2009: Premiums

Dipped but Industry Capital Improved”, No:2/2010,

(Çevrimiçi)



Swiss Reinsurance

Company:

“Sigma-World Insurance in 2010: Premiums Back

to Growth”, No:2/2011, No:2/2011, (Çevrimiçi)



TRAMER: (Çevrimiçi)

http://www.tramer.org.tr/misyonumuz.php, 20

Haziran 2011.

TRAMER: (Çevrimiçi)

http://www.tramer.org.tr/raporlar.php?harita_suffix

=_sigortasizlik, 26 Nisan 2012.

TSRŞB: Genel Şartlar, (Çevrimiçi)

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/genel-sartlar, 27

Nisan 2012.

TSRŞB: İstatistikler, (Prim Üretimleri Sıralama, Poliçe

Adetleri, Kasko Prim Adet, Satış Kanalı Bazında

Primler...vb.)

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/2011-yili-

istatistikleri-aralik;


istatistikleri-aralik;





http://www.tramer.org.tr/misyonumuz.php�



http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/genel-sartlar�





230


istatistikleri-aralik-0,


istatistikleri,7 Şubat 2012.

TSRŞB: İstihdam Tabloları,

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/istihdam-tablolari-

2011, 15 Mart 2012.

TSRŞB: Sigortanın Tanımı,

(Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/sigorta-

tanimlari#S1,15 Ocak 2012.

TSRŞB: Sigortanın Tarihi,

(Çevrimiçi)

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/sigortanin-tarihi, 19

Ocak 2012.

TSRŞB: Türkiye’de Sigortacılık,

(Çevrimiçi)

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/turkiyede-

sigortacilik, 24 Ocak 2012.

TSRŞB: Üye Şirketler,

(Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/ueye-

sirketler, 30 Ocak 2012.

Turan, İbrahim: Temel İstatistik Ders Notları, SPSS Analiz

Menüsü, 2012, (Çevrimiçi)

http://temelistatistik.files.wordpress.com/2012/01/s

pss-4.pdf, 11 Mart 2012.





http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/istihdam-tablolari-2011�

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/istihdam-tablolari-2011�



http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/sigortanin-tarihi�





231

Vincent, Leslie H.,

Sundar G. Bharadwaj

ve Goutam N.

Challagalla:

“Does Innovation Mediate Firm Performance?: A

Meta-Analysis of Determinants and Consequences

of Organizational Innovation”, 2004, (Çevrimiçi)

http://tiger.gatech.edu/files/gt_tiger_does_innovatio

n.pdf, 2 Nisan 2012.

6762 Sayılı Türk

Ticaret Kanunu Beşinci

Kitap:

Sigorta Hukuku, Madde 1263, (Çevrimiçi)

http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/997.html,

19 Ocak 2012.

(Çevrimiçi) http://www.acikinovasyon.com, 12 Kasım 2011.

(Çevrimiçi) http://www.istekobi.com.tr/sektorler/sigortacilik-sektoru-s20/sektore-

bakis/sigortacilik-sektoru-b20.aspx, 30 Ocak 2012.

(Çevrimiçi) http://www.sigortam.net/biz-kimiz, 26 Şubat 2012.

(Çevrimiçi) http://www.sigortadukkanim.com/biz-kimiz, 26 Şubat 2012.

(Çevrimiçi) http://www.sigortadukkanim.com, 26 Şubat 2012.

(Çevrimiçi) http://www.finansgundem.com/haber/TMSF-Inter-Sigorta-hisselerini-

satiyor/18823, 26 Şubat 2012.

(Çevrimiçi) http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111209.htm, 25 Mart

2012.

(Çevrimiçi) http://www.magsigorta.com/Shares.aspx , 24 Şubat 2012.

(Çevrimiçi) http://zurich.angloinfo.com/countries/switzerland/insurance.asp, 28

Nisan 2012.




http://www.acikinovasyon.com/�



http://www.sigortam.net/biz-kimiz�

http://www.sigortadukkanim.com/biz-kimiz�




http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111209.htm�

http://www.magsigorta.com/Shares.aspx�

http://zurich.angloinfo.com/countries/switzerland/insurance.asp�

232

EK-1: FORMÜLLER Aktif Kârlılığı:

Net Kâr Aktif (varlıkların) kârlılığı = Toplam Varlıklar (Σ Aktif)

Özsermaye Kârlılığı:

Net Kâr Özsermaye kârlılığı = Özsermaye

“Aktif Kârlılığı”ve “Özsermaye Kârlılığı” için kaynak: Nalan Akdoğanve Nejat Tenker,Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, 11.bs., Ankara, Gazi Kitabevi, Mart 2007, s. 671, 674.

Ortalama Aktif Kârlılığı: Aktif Kârlılığı2009 + Aktif Kârlılığı2010 + Aktif Kârlılığı2011 Ortalama Aktif =

Kârlılığı 3

Ortalama Özsermaye Kârlılığı:

Özsermaye Kârlılığı2009 + Özser. Kâr.2010 + Özser. Kâr.2011 Ortalama Özsermaye =

Kârlılığı 3

Ortalama İşletme Kârlılığı:

Net Kâr2009 +Net Kâr2010 + Net Kâr2011 Ortalama İşletme =

Kârlılığı 3

233

Ortalama Pazar Performansı:

Pazar Performansı2009 +Pazar Perf.2010 + Pazar Perf.2011 Ortalama Pazar =

Performansı 3

Bilgi Teknolojileri Harcama Oranı:

BT Harcamaları BT Harcama Oranı =

Toplam Faaliyet Giderleri

Bilgi Teknolojileri Maliyet Etkinlik Oranı:

BT Harcamaları BT Maliyet Etkinlik Oranı =

Toplam Prim Gelirleri

“BT Harcama Oranı” ve “BT Maliyet Etkinlik Oranı” için kaynak: Sidney E. Harris ve Joseph L. Katz, “Organizational Performance and Information Technology Investment Intensity in the Insurance Industry”, Organization Science, C:II, No:3, Ağustos 1991, s. 267.

234

EK-2: TSRŞB’YE ÜYE SİGORTA ŞİRKETLERİNİN LİSTESİ

A. HAYAT VE EMEKLİLİK DIŞI ALANDA FAALİYET

GÖSTEREN SİGORTA ŞİRKETLERİ

1) ACE European Group Limited

2) Aksigorta A.Ş.

3) Allianz Sigorta A.Ş.

4) Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi

5) Ankara Anonim Türk Sigorta Şirketi

6) Atradius Credit Insurance

7) Aviva Sigorta A.Ş.

8) AXA Sigorta A.Ş.

9) BNP Paribas Cardif Sigorta A.Ş.

10) Chartis Sigorta A.Ş.

11) Coface Sigorta A.Ş.

12) Demir Sigorta A.Ş.

13) Dubai Group Sigorta A.Ş.

14) Ergo Sigorta A.Ş.

15) Euler Hermes Sigorta A.Ş.

16) Eureko Sigorta A.Ş.

17) Euro Sigorta A.Ş.

18) Generali Sigorta A.Ş.

19) Groupama Sigorta A.Ş.

20) Güneş Sigorta A.Ş.

21) Halk Sigorta A.Ş.

22) HDI Sigorta A.Ş.

235

23) Hür Sigorta A.Ş.

24) Inter Sigorta A.Ş.

25) Işık Sigorta A.Ş.

26) Liberty Sigorta A.Ş.

27) Madgeburger Sigorta A.Ş.

28) Mapfre Genel Sigorta A.Ş.

29) Merkez Sigorta A.Ş.

30) Neova Sigorta A.Ş.

31) Ray Sigorta A.Ş.

32) Rumeli Sigorta A.Ş

33) S.S. Koru Sigorta Kooperatifi

34) SBN Sigorta A.Ş.

35) Sompo Japan Sigorta A.Ş.

36) Türk Nippon Sigorta A.Ş.

37) Yapı Kredi Sigorta A.Ş.

38) Ziraat Sigorta A.Ş.

39) Zurich Sigorta A.Ş.

Not:

Gri ile temsil edilen şirketlerin faaliyet göstermediği tespit edilmiştir.

B. HAYAT VE EMEKLİLİK ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN SİGORTA ŞİRKETLERİ

40) Acıbadem Sağlık ve Hayat Sigorta A.Ş.

41) Aegon Emeklilik ve Hayat A.Ş.

42) Allianz Hayat ve Emeklilik A.Ş.

43) American Life Hayat Sigorta A.Ş.

44) Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş.

45) AvivaSa Hayat ve Emeklilik A.Ş.

236

46) AXA Hayat ve Emeklilik A.Ş.

47) BNP Paribas Cardif Hayat Sigorta A.Ş.

48) BNP Paribas Cardif Emeklilik A.Ş.

49) Cigna Hayat Sigorta A.Ş.

50) Civ Hayat Sigorta A.Ş.

51) Demir Hayat Sigorta A.Ş.

52) Deniz Emeklilik ve Hayat A.Ş.

53) Ergo Emeklilik ve Hayat A.Ş.

54) Finans Emeklilik ve Hayat A.Ş.

55) Garanti Emeklilik ve Hayat A.Ş.

56) Groupama Emeklilik A.Ş.

57) Halk Hayat ve Emeklilik A.Ş.

58) ING Emeklilik A.Ş.

59) Mapfre Genel Yaşam Sigorta A.Ş.

60) New Life Yaşam Sigorta A.Ş.

61) Rumeli Hayat Sigorta A.Ş.

62) Vakıf Emeklilik A.Ş.

63) Yapı Kredi Emeklilik A.Ş.

64) Ziraat Hayat ve Emeklilik A.Ş.

Kaynak: (Çevrimiçi) http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/ueye-sirketler, 30 Ocak 2012.


237

EK-3:ARAŞTIRMAYA KATILAN SİGORTA ŞİRKETLERİNİN ORTALAMA PERFORMANS VERİLERİ (%) SİGORTA ŞİRKETİ

ORTALAMA PAZAR PAYI

ORTALAMA AKTİF

ORTALAMA ÖZSERMAYE

ORTALAMA KÂRLILIK

1) 7,76% 0,87% 1,79% 20.279.696,67

2) 8,30% 1,73% 5,49% 19.488.774,33

3) 12,30% 1,08% 2,63% 19.363.900,67

4) 1,54% -10,43% -443,63% -18.374.673,97

5) 0,05% -7,47% -35,76% -1.187.242,67

6) 2,34% -2,37% -18,72% -9.557.064,33

7) 12,84% 3,05% 9,73% 51.987.821,08

8) 0,86% -19,82% -610,24% -16.806.381,67

9) 5,67% -6,06% -41,09% -50.266.957,67

10) 5,05% 4,91% 11,05% 30.747.827,19

11) 0,75% -2,67% -12,42% -2.008.024,15

12) 6,10% 0,66% 2,35% 1.085.329,00

13) 6,23% -0,46% -1,32% -2.811.886,67

14) 1,27% -1,44% -6,77% -3.000.732,67

15) 0,43% -0,54% -3,87% -345.551,43

16) 1,00% 0,87% 2,00% 905.931,67

17) 0,53% -10,35% -26,39% -18.362.478,67

18) 0,37% -13,36% -53,54% -8.144.326,00

19) 2,09% -5,35% -25,25% -12.632.057,00

20) 0,00% 0,00% 0,00% 0

21) 0,73% -8,78% -68,75% -4.849.045,52

22) 2,61% 3,94% 12,14% 15.145.413,33

23) 0,16% -38,95% 820,85% -10.967.461,00

24) 6,27% 3,45% 8,89% 15.145.413,33

25) 1,21% 11,74% 37,57% 19.152.588,00

238

EK-4: ANKET FORMU

Sayın Katılımcı,

İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme (İktisat) Anabilim Dalı’nda Prof. Dr. Esin ERGİN danışmanlığında “Türkiye’de Sigorta Şirketlerinde Yenilikçilik ve İşletme Performansı: Hayat ve Emeklilik Dışı Sigorta Şirketlerinde Bir Uygulama” konulu yüksek lisans tezini hazırlamaktayız. Bu çalışmanın amacı, yenilikçiliğin işletme performansı üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu araştırmaya yöneliktir. Vereceğiniz cevaplar akademik amaçlı kullanılacak, kesinlikle üçüncü kişilerle paylaşılmayacak ve şirketinizdeki başka kişiler tarafından da görülemeyecektir. Çalışmada "Hayat ve Emeklilik Dışı" alanda faaliyet gösteren tüm sigorta şirketlerinden gelen cevaplar toplu bir şekilde değerlendirilecek ve şirketler; çalışan sayıları, prim üretim miktarları gibi farklı büyüklük ölçütlerine göre şirket adı belirtilmeden gruplandırılacaktır. Şirket adı ve cevaplarınız gizli tutulacaktır. Ancak bu gruplandırmaların yapılabilmesi için "şirket adının" mutlaka yazılması gerekmektedir, yazılmadığı takdirde verilen cevaplar değerlendirmeye alınamayacaktır. Yapmakta olduğumuz araştırmanın sağlıklı bir sonuca ulaşabilmesi için, ankete katılımınızın önemli olduğunu vurgulamak isteriz. Anketi cevaplandırdıktan sonra lütfen "submit form" butonuna basınız. Aksi takdirde cevaplarınız sisteme kaydedilmeyecektir. Katılımınız ve akademik bir çalışmaya verdiğiniz destekten dolayı şimdiden teşekkür ederiz.

Prof. Dr. Esin ERGİN

Arş. Gör. Zehra Binnur AVUNDUK

239

Aşağıdaki soruları çalıştığınız şirket adına yanıtlayınız.

Şirket adı: __________________________________________________________

Şirketinizin çalışma ortamı ve yenilikçi faaliyetlerini göz önünde bulundurarak, aşağıdaki ifadeleri, şirketinizde gerçekleşme derecesine göre 1’den 5’e kadar puanlayınız. (İfadelere katılma derecenizi şu şekilde belirtiniz: Her zaman gerçekleştiğini düşündüklerinize “5”; hiçbir zaman gerçekleşmediğini düşündüğünüz ifadelere ise “1” puan veriniz.)

Hiç

bir z

aman

Nad

iren

B

azen

Gen

ellik

le

H

er z

aman

No: A- YENİLİK İKLİMİ 1 2 3 4 5 1) Yaratıcılık teknikleri konusunda çalışanlara eğitim verilir.

2) Çalışanların yenilikçi faaliyetlerde bulunması desteklenir.

3) Çalışanlardan sadece rutin işleri yapmaları beklenir ve onların yeni fikir geliştiremeyecekleri düşünülür.*

4) Yeni çözüm arayışlarında bulunur ve işlerimizi farklı yöntemlerle yapmayı deneriz.

5) Değişiklikleri ve yenilikleri sürekli takip eder ve bunları örgütümüze uyarlarız.

6) Çevresel değişikliklere hızlı bir şekilde cevap verebilmenin başarımızı arttıracağına inanmaktayız.

7) Sonuçlar başarısız bile olsa çalışanlar risk almaya cesaretlendirilir.

8) Yeni fikir üretenler ve yeniliklerin hayata geçirilmesinde aktif rol üstlenenler şirketimiz tarafından ödüllendirilir.

9) Örgütsel değişiklikleri gerçekleştirmek çoğunlukla zordur. *

10) Kaynaklar, yeni projeler için hazır bulundurulur.

11) Çalışanlar işleriyle ilgili ihtiyaç duyduğu bilgi ve kaynaklara genellikle ulaşabilir.

12) Şirket içerisindeki her bir iş birimi diğer iş birimleriyle bilgi ve kaynaklarını paylaşır.

13) Kaynakların yenilik faaliyetleri için harcanması gereksiz ve şirketimize maliyet getiren bir yük olarak görülmektedir.*

No: B- YENİLİKÇİLİK 1 2 3 4 5 14) Şirketimizde yenilik süreci aşamaları açık bir şekilde

tanımlanmıştır.

15) Şirketimizde yenilik yapmak çok riskli olarak algılanır ve yeniliklere direnç gösterilir.*

16) Şirketimizde yenilikçi fikirlere çok önem verilir ve yenilikçilik ödüllendirilir.

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2

3 4 5

4 5 1 2

3

1 2 3 4 5

3 1 2 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

2 3 4 5 1

2 3 4 5 1

1 2

3 4 5

2 3 4 5 1

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

240

17) Başarılı olan yeni fikirler, tüm çalışanlarla paylaşılarak onların da yeni fikir geliştirmeleri teşvik edilir.

18) Mevcut ürünlerimize, müşterilerimizin ihtiyaçlarına göre yeni özellikler ekler ve bunları geliştiririz.

19) Mevcut fikir veya teknolojileri yaratıcı yollarla bir araya getirerek önemli derecede yeni ürünler geliştiririz.

20) Yeni ürün fikirleri geliştirmek için çaba harcamak zaman kaybı olarak görülür.*

21) Mevcut fikir veya teknolojileri yaratıcı yollarla bir araya getirerek önemli derecede yeni süreçler oluştururuz.

22) İş süreçlerimizi hızlandırma ve geliştirmenin yollarını ararız.

23) İş süreçlerimizde etkinlik ve verimliliği arttırmaya yönelik çözümler geliştiririz.

24) İş süreçlerimizde bilgi teknolojilerini yoğun bir şekilde kullanmamız işlerimizi hızlandırmakta ve kolaylaştırmaktadır.

25) Farklı sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerle anlaşma yaparak farklı müşteri gruplarının ihtiyaçlarına yönelik yeni ürünler sunarız.

26) İnternetten poliçe satışı yapmaktayız.

27) Ürünlerimizin fiyatlandırma politikasında yeni yaklaşımlar geliştiririz.

28) Müşterilerimizin fikirlerine önem verir ve onlardan gelen fikirleri değerlendirerek yeni ürünler tasarlarız.

29) Yönetim süreçlerimizde yeni yaklaşımlar geliştirir ve işleri farklı yöntemlerle yapmayı deneriz.

30) Şirketimizin ihtiyaçlarına göre, işlerin daha etkin bir şekilde yürümesini kolaylaştıracak yeni bölümler açabiliriz.

31) Kaynaklarımızı rasyonel bir şekilde kullanmak için yeni yollar ararız.

32) İnsan kaynakları politikalarımızda (yeni işe alım prosedürleri, yeni performans değerleme sistemleri gibi) yenilikler yaparız.

33) Şirket içi veya dışından gelen fikirleri toplayan ve değerlendiren, şirketin yenilikçi çalışmalarını planlı bir şekilde yürüten bir bölümümüz mevcuttur.

EVET HAYIR

Cevabınız HAYIR ise; 34) Şirketinizde böyle bir bölümün açılmasının gerekli

olduğunu düşünüyor musunuz? EVET HAYIR

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

3 1 2 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

2 3 4 5 1

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

241

Aşağıdaki ifadeleri, şirketinizde gerçekleşme derecesine göre 1’den 5’e kadar puanlayınız. (İfadelere katılma derecenizi şu şekilde belirtiniz: Her zaman gerçekleştiğini düşündüklerinize “5”; hiçbir zaman gerçekleşmediğini düşündüğünüz ifadelere ise “1” puan veriniz.)

Hiç

bir z

aman

Nad

iren

B

azen

Gen

ellik

le

H

er z

aman

No: C- BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 1 2 3 4 5 35) Bilgi teknolojilerine önem verir ve bu alandaki

gelişmeleri sürekli takip ederiz.

36) İş süreçlerimize uygun bilgi teknolojilerini kullanırız.

37) Yeni bilgi teknolojilerini çalışanlarımızın doğru bir şekilde kullanmaları için sürekli eğitim programları uygularız.

38) İnternet sitemizdeki bilgiler sürekli güncellenir ve müşterilerimiz internet sitemizden de işlem yapabilir.

39) Bilgisayar yazılımlarına büyük yatırım yapmaktayız.

D- İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ

Bu bölümde yer alan (40. ve 41.) sorular sadece “pazarlama yönetimi” tarafından cevaplandıracaktır.

Aşağıdaki sorular şirketinizin büyüklüğünü ölçmeye yöneliktir. Cevaplarınızı güncel rakamlarla belirtiniz.

40) Çalışmakta olduğunuz acente sayısını belirtiniz. ____________ 41) Acenteler dışında kullandığınız satış kanallarını işaretleyiniz ve sayısı verilebilecek olanların sayılarını belirtiniz. � Banka şube adedi _____ � Broker ______ � İnternet sitesi / siteleri aracılığıyla satış � Çağrı merkezi aracılığıyla satış � Direkt Satış � Diğer (belirtiniz) ______________________________________________

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

1 2 3 4 5

2 3 4 5 1

2 3 4 5 1

242

E- İNSAN KAYNAKLARININ ÖZELLİKLERİ

Şirkette;

a) Hangi bölümde görev yapmaktasınız?

Mali İşler Teknik Bilgi Teknolojileri

Pazarlama/Satış İnsan Kaynakları Diğer (Belirtiniz)

____________________

b) Hangi mevkide görev yapmaktasınız?

Genel Müdür Müdür Yardımcısı

Genel Müdür Yardımcısı Uzman

Grup Müdürü Uzman Yardımcısı

Müdür Diğer (Belirtiniz)

______________________

Şu anda bulunduğunuz mevkide kaç yıldır görev yapmaktasınız? 1 yıldan az

süredir görev yapıyorsanız lütfen 0 yazınız. yıl

Sigorta sektöründe kaç yıllık deneyim sahibisiniz? 1 yıldan az bir deneyiminiz var

ise lütfen 0 yazınız. yıl

En son mezun olduğunuz eğitim seviyesini işaretleyiniz.

Lise Meslek Yüksekokulu Üniversite Yüksek Lisans Doktora

Yaşınız: _________

Cinsiyetiniz: Kadın Erkek

Eklemek istediğiniz görüş ve öneriler: Zaman ayırdığınız ve anketimizi cevaplandırdığınız için teşekkür ederiz.

243

DEĞİŞKENLER SORU NUMARALARI

YENİLİK İKLİMİ 1-13 - Örgütün desteği 1-3 - Değişime karşı tutum 4-6 - Yeniliklere açıklık 7-9 - Kaynaklar 10-13

YENİLİKÇİLİK 14-34 - Genel yenilikçilik 14-17 ve 33, 34 - Teknik yenilikçilik 18-28

- Ürün yenilikçiliği 18-20 - Süreç yenilikçiliği 21-24 - Pazarlama yenilikçiliği 25-28

- Yönetimsel yenilikçilik 29-32 BİLGİ TEKNOLOJİLERİ 35-39 İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ 40, 41

Not: Anket formunda (*) ile ifade edilen 3, 9, 13, 15 ve 20. sorular kontrol sorusudur.

Documents

TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİNDE YENİLİKÇİLİK VE İŞLETME …nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/49236.pdf · 2012. 7. 31. · iii . TÜRKİYE’DE SİGORTA ŞİRKETLERİNDE