1. Efekti bušačko-minerskih radova na rad utovarno transportne opreme se ogleda kroz: 1-Zapremina mase- intenzitet ustnjavanja kao priprema za utovar- oblik i veličina mase odminirang materijala

2. Primjena bušačkih i minerskih radova u rudarstvu i geologiji:.......................................1,5- pri eksploataciji čvrstih mineralnih sirovina- pri dobijanju tečnih i gasovitih goriva ( rastresanje pojedinih slojeva,uzimanje uzoraka iz

zidova bušotina, “odglavljivanje” pribora i likvidaciju havarija, gašenje zapaljenih bušotina i dr.)- pri izradi i eksploataciji bunara u cilju odvodnjavanja površinskih kopova- pri izradi i eksploataciji bunara u smislu vodosnabdjevanja- za ispitivanje i istraživanje sastava zemljine kore (geološkog sastava, dubine i konfiguracije

morskog dna, dubine/debljineledenih naslaga,dubine zaleđene zemljine kore i dr.)

3. Industrijske grane upotrebe eksploziva..............................................................1,5- Aviogradnja- Poljoprvreda- Rudarstvo: Miniranje agregata

Miniranju uglja Proizvodnja dijamanata

- Auto industriji-konstrukciji vazdušnih jastuka- Šumarstvo - Rušenje leda- Građevinarstvo / iskop zemljišta, izrada tunela, proizvodnju materijala za nasipanje, izrada temelja putnih trasa, rušenje objekata i dr.) - Sistema protivpožarne zaštite i gašenja požara - Upotreba u medicini- Varenje/spajanje metala- Seizmičkim ispitivanjima

4.Glavni parametri koji karakterišu rad bušaće garniture :.........................................0,5- prečnik bušenja- dubina bušenja- pravac bušenja (pod uglom ili vertikalne)- brzina bušenja.

5. Klasifikacija postupaka bušenja stijena..........................................................1,0

- Mehaničko : udarno,rotaciono,rotaciono-udarno i udarno-rotaciono- Fizičko-hemijski postupci: termičko, hidraulično, ultrazvučno, električno,

elektrohidraulično- Kombinovani postupci: termoudarni,termoobrtni i elektroudarni-

6. Podjele bušaćih garnitura:..................................................................2

1. Prema konstrukciji bušaće gartniture mogu biti:-velike, moćne sa masivnom strukturom- male konstrukcije

2. Prema tehnologiji i pravcu bušenja: -bušilice za vertikalno i - bušilice za horizontalno bušenje.

3. Prema vrsti pogona* mehaničke* električne * hidraulične * pneumatske * parne

4. -prema vrsti bušaćih cijevi* užad- užad se koriste za dizanje i spuštanje bušaćeg čekića* konvencionalne- koriste metalne ili plastićne cijevi različitih tipova i konstrukcija* spiralne cijevi- koriste velike spiralne cijevi motor za dubinsko bušenje

5. -prema visini*pojedinačne- buše samo sa jednom bušaćom cijevi. * duple- mogu držati dvije cijevi koje se povezuju nazvana "dupli držač"* trostruka- može držati tri cijevi u dizalici i hvataču priliko njihovog spajanja

6.prema metodi rotacije ili metodi bušenja* nema rotacije uključujući direktno guranje opreme i držanje opreme* rotacione- rotacija je postignuta okretanjem kvadratne ili šestougaone

cijevi na donjem nivou bušilice* s vrha vođena - rotacija i cirkulacija se radi na vrhu konstrukcije garniture

motorom kamiona zajedno sa dizalicom* zvučna- koristi primarno energiju vibracija za poboljšanje rada bušilice* sa čekićem - koristi rotaciju i udarnu silu (Down-the-hole- drill)

7.Klasifikacija stijena ..................................................................................................1prema postanku :- eruptivne (graniti, diriti, dijabazi i dr. – 95 %)- sedimentne (krečnjaci, dolomiti, škriljci, soli, ugljevi – 1 %)- metamorfne ( gnajsevi, mermeri, kvarciti i dr. – 4 % svih st. masa) prema strukturnim osobinama:- čvrste – jaka veza između sastojaka, jake sile kohezije, unutrašnjeg trenja-plastične – poluvezane- sile su slabije i plastičnost dobijaju na određenom

stepenu vlažnosti- sipke- odsutnost svake veze između sastojaka- tekuće –

8.Osobine stijenske mase........................................................1,0a) Fizičke osobine stijena

Sklopa ili strukturaTežinaPoroznost

b) Hidrofizičke osobine stijenavodoupijanjevodopropusnostvodonepropusnost

c) Mehaničke osobine stijenaTvrdoćaČvrstoća

d) Tehničke osobine stijenaRastresitostBušivostDrobljivost

9. Čvrstoća –.............................................................................................................1Čvrstoća je mehanička osobina koja predstvalja otpor materijala prema spoljnim silama koje teže da razore uzorak stijene pod dejstvom pritiska, rastezanja, savijanja i smicanja.

Najveća je čvrstoća na pritisak a ostale imaju orijentacione odnose prema pritisnoj čvrstoći: pri zatezanju......1/20 – 1/40 dio pritisne čvrstoće

pri savijanju.......1/8 – 1/15 dio pritisne čvrstoće pri smicanju......1/10 – 1/15 dio pritisne čvrstoće

10. Bušivost –.........................................................................................................................1,5Bušivost je osobina stijena da pružaju manji ili veći otpor prodiranju radnog instrumenta za bušenje B = S L / S T

gdje je: B-bušivost stijeneL – ukupna dužina bušenja, cm/mT – ukupno vrijeme bušenja , min

Aktivna bušivost se izražava stepenom habanja sječiva-dlijeta (mg/m bušotine) i zavisi od abrazivnosti stijenske mase

11.Osnovni princip i faze bušenja su:....................................................................................1/ drobljenje,struganje ili usitnjavanje stijene-stalnim kontaktom alata i stijene na dnu bušotine,/ odstranjivanje ustinjenog materijala iz bušotine

12.Prepoznati šeme razaranja stijena s obzirom na način mehaničkog bušenja:................2

udarno

udarno-rotaciono

rotaciono

rotaciono – udarno

13.Smjenski kapacitet udarne bušilice sa prikazom veličina u formuli:............................2

Gdje je: Tsm- trajanje smjene, min Tpz- pripremno-završno vrijeme, min

t1 – čisto vrijeme bušenja 1 m’bušotine, min t2 – vrijeme čišćenja bušotine, min t3 – vrijeme zamjenu jednog dlijeta, min t4 – vrijeme premještanja bušilice,min

m – broj čišćenja bušotine po m’ k- broj zamjena dlijeta po m’bušenja L – srednja dužina bušenja, m

14.Teorijske osnove rotacionog bušenja sile koje postoje u ovom režimu bušenja:........0,5

osovinski pritisak –Pos koji obezbjedjuje utiskivanje sječiva isila rotacije –Mkr , dovodi do rezanja stijene čime se ostavruje napredovanje u dubinu

(napredovanje opada sa povećanjem prečnika bušenja, otpornošću stijene- čvrstoće, žilavosti i tvrdoće.15. Mašine za rotaciono bušenje-vrste prema radovima koje izvode:..........................................1

- Bušenje minskih rupa - Bušilice za bušenje dijamantskim krunama- Bušilice za bušenje minskih bušotina

16. Osnovni parametri udarno- rotacionog režima bušenja:.........................................................0,5-osnovni pritisak- broj okretaja i- dubina bušenja

17. Sile koje djeluju na dlijeto prilikom udarno- rotacionog bušenja :......................................1Statička sila osnog pritiskaDinamička sila udara klipaSila rotacije

18.Uslovi koji trebaju biti ispunjeni priliko udarno-rotacionog bušenja...................................2,5-Osovinski pritisak /specifični pritisak treba da je veći od čvrstoće stijene na pritisak uz dejstvo

i sile udara klipaPos + Pud ³ sp SGdje je:

Pos-statička sila osnog pristiska,KN/cm2Pud-dinamička sila udara klipa, KN/cm2sp- pritisna čvrstoća stijene, KN/cm2S-površina na koju djeluje sječivo dlijeta,cm2

- Poslije svakog udara sječivo se zakreće za izvjestan ugao b= 8-300 u zavisnosti od snage bušaćeg čekića i vrši smicanje isječka obuhvaćenog tim uglom b. Smicanje se vrši tangencijalnom silom gdje je smicanje materijala je moguće ako je ispunjen uslov:

T ³ t SGdje je : t čvrstoća stijene na smicanje, KN/cm2

S – površina isječka izloženog smicanju, cm2

19.Uticaji na čistu brzinu bušenja kod udarno/rotacionog bušenja:....................................1,5- Fizičko-mehaničke i tehničke karakteristike radne sredine- Prečnik bušenja- Smjer i ugao bušenja- Dubina bušenja i pritisak komprimovanog vazduha- Broj obrtaja bušaćeg pribora i broj obrtaja krune- Tip bušaćeg lekića, broj udara i energija udara

20.Agensi za ostranjivanje nabušenog materijala : ...................................................................1voda, vazduh, smjesa vode i vazduha, smjesa vode i neke druge materije (hemijski djeluje na materijal)

21.Prednosti ispiranja vodom............................................................................................1prednosti- sprečava stvaranje prašine, obara čestice prašine, održava dlijeto sječiva čistim, hladi

dlijeto, dubina bušenja nema tako veliki uticaj, teže dolazi do zaglavljivanja alatanedostaci: skupe instalacije, može doći do ispiranja zidova bušotine i zarušavanja, može doći do

zasićenja vazduha vlagom u podzemnoj eksploataciji

22. Podjela mašina udarno-rotacionog principa bušenja:...................................................2-Prema konstrukciji zaokretnog mehanizma:

sa zavisnom rotacijomsa nezavisnom rotacijom

- Prema načinu primjene:RučneStubneUskopne

-Prema masi:Lake (do 18 kg)Srednje teške (20-25 kg)Teške (preko 30 kg)

-Po načinu odstranjivanja nabušenog materijala:Direktno odstranjivanjeIndirektno odstranjivanje

-Prema vrsti energije koju koriste:Pneumatske-koje se i dansa najčešće koriste iako ih ugrožavaju hidrauličneBenzinskeElektrične , Hidraulične

23. Mašine za bušenje minskih rupa.......................................................................1- Pneumatski čekići- Stubni bušaći čekići- Uskopni bušaći čekići- Ostali bušaći čekići: električni, benzinski, hiudraulični, uronjeni dubinski

24. Mehanizmi kod uronjenih dubinskih čekića kod udarno rotacionih bušaćih čekića.......1- Posjeduje dva mehanizma:

- Bušaći čekić –ulazi u bušotinu zajedno sa bušaćim dlijetom i direktno naosi udarce- Elektro ili pneumatski rotor-nalazi se izvan bušotine na katarci i preko bušaćih šipki prenosi

rotaciju na uronjeni bušaći čekić (nezavisna rotacija). Nije sinhronizovan broj udarac dlijeta ( 1000-2500 udara/min) i broj obrtaja šipki (60-150 o/min)25.Pomoćna oprema udarno rotacionih bušaćih čekića............................................................1

Pneumatski oslonacMazalicaMašina za brušenje

26.Udarno rotaciona samohodna bušaća kola-primjena i osnovne proizvodne karakteristike......1Savremeni postupci bušenja u podzemnoj eksploataciji-Bušotine prečnika 150 mm i dužine do 50 m

27.Udarno rotacione masine za busenje minskih busotina....................................................1,0Lake lafetne busilice sa zavisnom rotacijomBušilice sa pojačanim zakretnim mehanizmomLake bušilice sa dubinskim uronjenim čekićemTeške samohodne bušiliceSamohodne bušilice sa hidrailučkim čekićemSamohodne bušilice za sekundarno miniranje

28. Smjenski učinak udarno-rotacionih bušilica velikog prečnika:......................................1,5

m/smjeni

Gdje je: Nsm – smjenski učinak bušilice, m/smjeni Tsm – trajanje smjene, min Tpr – vrijeme pripremno-završnih operacija, min Tnz – vrijeme nepredviđenih zastoja, min V – mehanička brzina bušenja, m/min t1 – potrebno vrijeme za zamjenu šipki, min L – dubina bušotine, m Lš – dužina bušaćih šipki, m t2 – vrijeme potrebno za zamjenu krune, min t3 – vrijeme potrebno za premještanje bušilice, min R – trajnost dlijeta, m

29.Određivanje potrebnog broja udarno-rotacionih bušilica se definiše na osnovu:............1,5- godišnje proizvodnje/kapaciteta rudnika, m3- fizičko-mehaničkih i tehničkih karakteristika radne sredine- konstruktivnih osobina bušilice i njene mehaničke brzine bušenja,m/h- broja radnih dana u godini- broja smjena,- zahtjevane granulacije miniranog proizvoda- drugih faktora

30.Potreban broj udarno-rotacionih bušilica:..............................................................1,5

N=

Gdje je: N – potreban broj bušilica, komž Q – dnevni kapacitet sekcije, bloka ili cijelog rudnika, m3 k – koeficijent rezerve n – broj radnih smjena u danu P – smjenski kapacitet bušilice, m’

M – količina materijala po m’bušotine, m3 / m

31. Režim rotaciono-udarnog bušenja se definiše : .........................................................1osnim pritiskom, broj okretaja dlijeta i načinom odstranjivanja nabušenog materijala (količina agensa)

32.Uslovi za ostavrivanje osovinskog pritiska kod rotaciono-udarnog bušenja:..........1,0Pos = 0,7 GPos = 6 - 7 f D

gdje je: Pos - osovinski pritisak, kN G - težina bušilice, tD - prečnik bušotine, cm

f - koeficijent čvrstoće stijene33Definisanje pritiska na osnovu prečnika krune ("Ingersoll-Rand").......................1

Pos max = 57 D2 , daN/ cm2 po prečniku krune Pos max = 57 D , daN/ cm prečniku krune

Pos- osovinski pritisak, daND-prečnik krune, cm

34.Optimalni broj obrtaja za sprovođenje razaranja stijene i utiskivanje zuba :............1,5

o/min gdje je: no - broj obrtaja Dk - prečnik konusa, cm

Z - broj zuba u obodnom vjencu krune D - prečnik krune, cm

35.Potrebna količina vazduha iznosi:........................................................................2

m3/min

gdje je: Qv - potrebna količina vazduha, koja je kod već poznate bušilice određena kapacitetom kompresora, m3/min

Dk - prečnik krune, cm v - potrebna brzina vazduha, koja zavisi od krupnoće nabušenog materijala I gm

( 15 odnosno 20-35 m/s)

36. Mehanička brzina bušenja rotaciono-udarnih bušilica :.........................................1,0

Gdje je: Pos- osovinski pritisak, daN (kg) n – broj obrtaja, o/min sc – čvrstoća stijen na pritisak, daN/cm2 D- prečnik bušenja, cm

37. Kapaciteti rotaciono-udarnih bušilica.......................................................................2,5

Časovni kapacitet bušilica sa ovim postupkom mehaničkog bušenja se računa

Gdje je: H – visina etaže, m Lpr – dužina probušenja, m

b - ugao nagiba bušotine tc – vrijeme bušenja jedne bušotine sa svim pomoćnim

operacijama,h- Smjenski kapacitet bušilice iznosi;

Gdje je: T – dužina trajanja smjene , h h - koeficijent iskorišćenja bušilice u toku

smjene ( 0,5-0,75)

38.Fizičko-hemijski postupci bušenja-termički postupak-princip rada,prečnici bušenja....2

- Osnova ovog postupka jeste razaranje stijenske mase visokotemperaturnom gasnom strujom (2500-30000 C) . Viskotemperaturna gasna struja izlazi velikom brzinom iz gorionika ( 1500-2000 m/s), udara u dno bušotine, zagrijeva površinski sloj stijene i u njoj izaziva termička naprezanja ( uslijed povećanja zapremine pri zagrijavanju i sl)

-Prečnik bušenja se kreće 250-300 mm a dubine bušenja do 60 m u stijenama sa f= 6-20

39.Prednosti i nedostaci termičkog bušenja..........................................................1,5Prednosti ovakvog postupka bušenja:- visoki učinci u određenim vrstama stijene-mogućnost bušenja bušotina velikog prečnika-neznatan uticaj ovodnjenosti terena na učinak

bušenjaNedostaci:- mogućnost bušenja stijena samo sa

karakterističnim temperaturno-fizičkim osobinama-ograničene dubine bušenja-velika potrošnja radnih komponenti-zagađenje radne sredine- nizak stepen korisnog dejstva ovog postupka bušenja - h = 0,15-0,20 ( dodavanje stimulatora-

katalizatora radi potpunijeg sagorijevanja)

40.Brzina termičkog bušenja:……………………………………………….1,5

Gdje je: q – srednji specifični toplotni protok od gorionika do površine stijene,KJ/h m2

l - srednja toploprovodnost stijene, KJ/kg 0C g - specifična težina stijene, g/cm3 t – temperatura pri kojoj se razara stijena, 0C

41.Bušenja minskih bušotina eksplozivom: .............................................1Bušenje eksplozivnim patronama u čvrstom stanjuBušenje tečnim eksplozivnim punjenjima

42. Bušenje bušotina strujom eksplozije-princip rada..............................1Suština bušenja strujom eksplozije jeste razaranje stijene na dnu bušotine učestalim

eksplozijama trokomponentnih materija (kerozin, azotni četverooksid (oksidans) i hemijski inicijator (K+Na)) , koje pod određenim uslovima postaju jak eksploziv

43. Hidraulični način bušenja minskih bušotina-princip rada i kritičan pritisak vode:......2Razaranje stijenskih masa se vrši mlazom vode koji izlazi iz malznica hidromonitora

Gdje je:Pkr – kritični pritisak vode, pri kojem

se stijena počinje razarati,bar/cm2sc – pritisna čvrstoća stijene,daN/cm2f – koeficijent čvrstoće stijene

44. Od čega zavise efekti bušenja minskih bušotina elektrotermičkim metodama........1Efekti zavise od fizičko-mehaničkih osobina stijene i specifične jačine izvora el.energije

45. Bušenje minskih bušotina elektrotermičkim metodama-princip rada i metode...........1Razaranje stijena ovim metodama se postiže neravnomjernim zagrijavanjima električnom energijom pojedinih mineralnih zrna čvrstih stijenskih masa Beskontaktne i kontaktne

46. Bušenje stijena strujom plazme-princip rada...............................................1- Korišćenjem plazme se omogućava dejstvo energije visoke koncetracije na materijal (vrlo visoke temperature zajedno sa električnim i magnetnim poljem)

47.Kombinovani postupci bušenja- najčešći vidovi ..............................................1kombinacija mehaničkog i termičkog bušenja:a -termoudarni postupakb - termoobrtni postupak ( konusne krune )c - termoobrtni postupak ( elementi režućeg tipa)

48. Eksplozivne materije ............................................................................................0,5Eksplozivne materije su hemijska jedinjenja ili mehaničke smeše hemijskih jedinjenja u čvrstom ili tečnom stanju koje u sebi sadrže neophodne elemente za proticanje hemijske reakcije, praćene oslobađanjem toplote i gasnih produkata

49. Eksplozivi ...................................................................................................................0,5Eksplozivi su jednorodne ili složene eksplozivne materije koje imaju osobinu da se pod uticajem spoljnjeg impulsa (udar, trenje, toplota) naglo razlože i pređu u gasno stanje, pri čemu se razvija visoka temperatura i pritisak, i koji pri tome mogu da izvrše mehanički rad. ILI hemijska jedinjenja ili mehaničke smješe hemijskih jedinjenja, koje su sposobne da pod uticajem spoljnjeg dejstva (udar, trenje, iskra, toplota) za vrlo kratko vrijeme razviju visoku temperaturu, velike količine gasova i ogroman pritisak.

50. Eksplozija ..............................................................................................................0,5Eksplozija se javlja kao zvučni efekat, koji je posledica veoma brzog stvaranja toplotne i mehaničke energije, praćen pojavom gasova pod pritiskom, većim od pritiska sredine u kojoj je nastala eksplozija. Usled razlike u pritiscima, stvorenim procesom eksplozije, nastaje širenje gasova, pri čemu se energija pretvara u mehanički rad.(Pri eksploziji jednog kilograma plastičnog eksploziva oslobodi se oko 4200 KJ/kg energije u trenutku. Sagorevanjem jednog kilograma kamenog uglja oslobodi se 39000 KJ/kg energije, ili kerozina gde se oslobodi 47000 KJ/kg energije, ali nema eksplozije, jer sagorevanje nije bilo u kratkom vremenu).

51. Klasifikacija eksplozija.............................................................................................1- Fizičke - fizički preobražaj jednog oblika energije u drugi, bez promjené hemijskog sastava

materije (munja — grom, eksplozija parnog kotla, pad meteora i dr.).

- Nuklearne- posljedica trenutnog pretvaranja nuklearne energije u toplotnu putem nuklearnih reakcija. (cijepanjem (fisijom) jezgara teških elemenata, na jezgra lakših elemenata, ili spajanjem (fuzijom)

- Hemijske- brzo pretvaranje hemijske energije u toplotnu putem određenih hemijskih reakcija.Produkti reakcije su u gasovitom stanju. Porast pritiska je posljedica istovremenog oslobađanja toplote i gasova.

52. Uslovi za stvaranje hemijske eksplozije:............................................................0,5-proces hemijskih promjena u eksplozivu odvija velikom brzinom-proces hemijskog razlaganja praćen oslobađanjem toplote-proces razlaganja odvija uz oslobađanje gasova

53. Klasifikacija eksplozivnih procesa.....................................................................1,5- Zavisno od načina na koji se dovodi energija aktiviranja, razlaganje eksplozivnih materija

može se odvijati na tri načina: gorenjem, deflagracijom i detonacijom.- Gorenje - procesu gorenja, zavisno od temperature i vremena kojem su izložene visokim

temperaturama, ali ispod temperature pri kojoj dolazi do eksplozije. gorenje eksploziva (odvija bez prisustva kiseonika iz vazduha).

- Deflagracija : proces sagorijevanja sa podzvučnim brzinama koja su predstavljena kroz termička stanja ( goreći materijal zagrijava sledeći sloj hladnog materijala I pali ga) . Pri deflagraciji eksplozivne materije, brzina hemijskog razlaganja je relativno niska (nekoliko cm do nekoliko metara u sekundi) a energija aktiviranja molekula eksplozivne materije predaje se od sloja do sloja prenošenjem toplote

- Detonacija : je proces razlaganja eksploziva, gde se energija potrebna za aktiviranje molekula eksploziva prenosi od sloja do sloja putem udarnog talasa, koji se kroz eksplozivnu materiju kreće nadzvučnom brzinom.

ILI proces sagorijevanja u kojem udarni talasi sa nadzvučnom brzinom pokreću otpuštanje energije kroz fluid u zoni reakcije. Prilikom detonacije udarna kompresija materijala stvara povišenu temperaturu do tačke paljenja. Iniciran materijal sagorijeva pored udara I otpušta energiju koja stvara udarne talase.

54. Razlike izeđu deflagracije i detonacije..............................................................1- Bitna hemijska razlika između::pri deflagraciji nastali gasoviti produkti udaljavaju od površine

reakcione zone, a pri detonaciji ti produkti se približvaju reakcionoj zoni, povećavajući u njoj pritisak,

- Zona hemijske reakcije je pri detonaciji znatno uža nego pri deflagraciji.- Brzina razlaganja pri detonaciji čvrstih i tečnih eksplozivnih materija dostiže vrijednosti od 1300—9300 m/s,

55.Označi ispravan proces za osnovne vrste eksploziva.....................................0,5 Niskobrizantni eksplozivi: detoniraju/ deflagriraju (sagorijevaju) Visokorizantni eksplozivi: detoniraju/deflagriraju (sakorijevaju)

56. Čime se može proizvesti detonacija i koje se najoznatije teorije ponašanja gasova pri detonaciji...........................................................................................................0,5- Detonacije proizvodimo: eksplozivima, reaktivnim gasnim mješavinama , pa i prašinom i

aerosolom - teorija koja predviđa ponašanje gasa u detonaciji jeste Chapman-Jouguet (CJ) teorij a, - Kompleksnija teorija je Zel'dovich , von Neumann , i Doering -a. - ZND teorija

57. Koje uslove treba da ispunjava određena eksplozivna materija da bi se mogla smatrati eksplozivom ..........................................................................................................0,5 - Mora imati minimalnu razornu snagu,

- Mora biti prikladna za rukovanje i upotrebu,- Mora biti sigurna za rukovanje

58. Prema kojim kriterijumima se vrši klasifkacija eksploziva:..............................1 - Po hemijskom sastavu- Čista hemijska jedinjenja, Mehaničke smješe hemijskih jedinjenja

- Po agregatnom stanju- gasovite eksplozivne smješe (metan—vazduh, acetilen-vazduh), eksplozivne smješe čvrstih i tečnih materija sa gasovima (ugljena prašina—vazduh, derivati nafte—vazduh i dr.), tečne eksplozivne smješe (nitro—benzo-azotna kiselina), smješe čvrstih i tečnih eksplozivnih materija (nitroglicerin—amonijumnitrat, amonijumnitrat—tečno dizel gorivo), čvrsta eksplozivna jedinjenja ili smješe (trinitrotoluol, heksogen, amonijum-nitrat—trinitrotoluol).

- Po relativnoj konzistenciji - praškaste, poluplastične, plastične. vodoplastične — kašaste, granulirane, presovane, semiplastične.

- Po načinu delovanja/brzini razlaganja-brizantne, deflagrantne.

59. Osnovne komponenete eksplozvnih materija: ..................................................1- Nitrati kalijuma i natrijuma ulaze u sastav eksploziva kao potencijalni nosioci

kiseonika- Senzibilizatori, materije koje se dodaju radi povećanja osetljivosti i radne sposobnosti

eksploziva (trotil, nitroglikol, želirani nitroglicerin i dr.).- Sagorljive materije, u čvrstom ili tečnom stanju, koje potpomažu sagorijevanje i

povećavaju količinu energije (metalni prahovi, retortni ugalj i dr.).- Flegmatizatori, materije koje smanjuju osetljivost eksploziva, tako što kristale

eksplozivne materije presvuku slojem inertne materije- Materije koje obezbeduju stabilnost suspenzije i viskozitet. Dodaju se supstance koje

lako hidrolizuju i obično se koriste natrijumova so, karboksimetilceluloze, gar

60. Vrste brizantnih eksploziva.....................................................................................1- Inicijalni - primami , koji zahtijevaju veoma malu energiju aktiviranja da bi nastupila

eksplozija, i veoma su osetljivi na udar, trenje, toplotu. - Brizantni — sekundarni, eksplozivi su manje osetljivi na mehaničke i toplotne uticaje, i

detoniraju pod dejstvom udarnog talasa izazvanog inicijalnim eksplozivima.

- Tercijarni eksplozivi - neke teorije dodaju i treću kategoriju- minerske agense. Oni ne mogu pouzadno detonirati sa nekom količinom primarnih eksploziva i zbog toga zahtjevaju među punjenje pojačivača-sekundarnih eksploziva.

61. Karakteristike eksploziva.....................................................................................1- gustina - Predstavlja odnos mase eksploziva i njegove zapremine i izražava se u gr/cm3. - kritični prečnik - Za svaki eksploziv postoji minimalni prečnik patrone ispod koga se ne može

izazvati detonacija. Taj prečnik naziva se kritični prečnik. - početni inicijalni impuls - Za početak razlaganja eksplozivne materije, potrebno je spolja

utrošiti neophodnu količinu energije, -bilans kiseonika - Postojanje molekula kiseonika u sastavu gasovitih produkata razloženog

eksploziva

62. Gustina eksploziva-vrste i šta predstavlja kritična gustina...................................1-Kristalna gustina, -Gustina punjenja,-Gravimetrijska - nasipna gustina i - Gustina minskog punjenja

Kritična gustina - je maksimalna gustina pri kojoj eksploziv sigurno (stabilno) detonira.

63. Kojeg porijekla može biti početni inicijalni imuls.......................................0,5- toplotni (plamen, zagrevanje, snop zraka i si.),- mehanički (udar, trenje i si.),- hemijski (reakcije sa oslobađanjem toplote).

64. Opiši eksplozive s obzirom kakav bilans kiseonika imaju.............................1,0a) Eksploziv ima pozitivan bilans kiseonika kada u produktima sagorevanja, nastalim poslije eksplozije, ima i slobodnog kiseonika, koji je preostao poslije potpune oksidacije ugljenika u C02 i vodonika u H2 0. - nitroglicerin, Amonij umnitratb) Eksploziv ima nulti (uravnotežen) bilans kiseonika kada u produktima sagorijevanja nema slobodnih molekula kiseonika, kada je suv ugljenik prešao u C02 a vodonik u H20.- nitroglikolc) Eksploziv ima negativan bilans kiseonika ako u produktima sagorevanja ima veća količina, nego što je dozvoljena, otrovnog ugljenmonoksida (CO), jer nije bilo dovoljno kiseonika za potpunu oksidaciju ugljenika u ugljendioksid (C02).-trotil,pentrit

65.Izračunaj bilans kiseonika u nitroglikolu C2H4(ONO2)2................................1,5

Opšta formula eksplozivne materije ima oblik CaHbNcOd,

gdj e je: 16 — atomska masa kiseonika, Me - molekulama masa eksploziva.

ako je d>2a + b/2, imamo pozitivan bilans kiseonika, ako je d=2a + b/2, imamo nulti bilans kiseonika, ako je d<2a + b/2, imamo negativan bilans kiseonika

66.Kakav je sastav gasova poslije eksplozje u uslovima normalne eskplozije a koji se otrovni gasovi još mogu pojaviti ugasnim produktima...................................1,0 (13 )

- azot, ugljendioksid, vodena para i eventualno nešto kiseonika. - ugljenmonoksid (CO), ugljendioksid (C02), oksidi azota; azotmonoksid (NO) i azotdioksid

(N02), zatim sumporni gasovi; sumporvodonik (H2S) i sumpordioksid (S02) i rijeđe živine i olovne pare.

67. Od čega zavisi sastav gasnih produkata eksplozije:................................................1- hemijskog sastava eksploziva- obloge patrone eksploziva, - uslova miniranja, - fizičkog stanja eksploziva, - karakteristika stijena, - začepljenja i dr.

68. Uslovi stvaranja otrovnih gasova...........................................................................1B.D. Rossi : - svojstva stijena koja okružuju eksplozivno punjenje,

- hemijski sastav eksploziva, - omotač patrone eksploziva, - uslovi izvođenja miniranja.

Z.G. Pozdnjakov i B.D. Rossi : - Što je veća čvrstoća stijena stvara se veća količina CO.- Pneumatsko punjenje minskih bušotina -smanjuje štetnih gasova.- Položaj udarne patrone u punjenju i smjer iniciranja (na dnu)- Veličina zazora između minskog punjenja i prečnika bušotine - Vrsta materijala za začepljenje

69. Dopuštene koncetracije otrovnih gaosva u radnoj sredini...................................1- Ugljenmonoksid (CO), - 0,02 mg/l (0,0016% zapremina).- Oksidi azota (NO, N02), - 0,005 mg/l ili 0,001% zapremine.- Sumporvodonik (H2S), pri koncentraciji od 0,1% H2S, u vazduhu posle kratkog vremena -, a pri sadržaju od 4,5% obrazuje sa vazduhom eksplozivnu smješu.- Sumpordioksid (S02), - 0,0007% zaprem.- Vodonik (H2),- ksplozivan Dejstvo eksplozije je najjače pri 28,6% H2 u vazduhu.- Živine pare; Živa -nije dozovljeno prisustvo

70. Specifična zapremina gasova kod eksplozivnih smješa

gdje je: Mi, M2 ... Mn — molekulama masa pojedinih komponenti eksplozivne smeše,kg/k. molu, N,,N2 ... Nn — broj kilomolakomponenata eksplozivne smeše, Sn— ukupan broj kilomolova svih gasova dobijenih pri detonaciji određene količine eksplozivne smješe.

71. Odrediti zapreminu gasnih produkata pri eksploziji jednog kilograma nitroglicerina C3H5(ONO2)3 , pri 0°C i pritisku 1,01 x 105 Pa..........................................................1,0

- Molekularne mase pojedinih komponenti eksploziva C -12; O -10 ; N- 6 ; H -1- Molekularna masa nitroglicerina 227- ukupan broj kilomolova dobijenih pri eksploziji 4

72. Šta je toplota eksplozije i izračunati toplotu eksplozije nitroglicerina.................1,5Razlaganje se vrši prema jednačini

2C3H5N309→6C02 + 5H2O + 3N2 + 0,5O2 Toplota produkara eksplozije C02 ................... 395,6 KJ H20.............. 242,0 KJ N2...................... 0 KJ O2.......................... 0 KJToplota stvaranja nitroglicerina...........700,7 KJ

Q produkata - Q reaktanata Q = 2 x 227 × 1000 = 2583 - 700,7

2 x227 x 1000 = 6350 KJ/kg

73. Šta predstavlja temperaturu eksplozije i od čega zavisi...............................0,5

Pod temperaturom eksplozije podrazumevamo temperaturu gasnih produkata koji se obrazuju pri hemijskom razlaganju eksploziva. Temperatura eksplozije zavisi od hemijskog sastava eksploziva i produkata eksplozije.

74. Napisati formulu za pritisak gasova pri eksploziji uzimajući u obzir zapremina molekula materije (kovolumen) produkata eksplozije, koji se uzima daje a = 0,001 V0.....1

gdje je: P0 — atmosferski pritisak gasova pri temperaturi 0°C i pritisku od 1,01 x 105 Pa T — temperatura eksplozije, °C Vo — zapremina komore u kojoj se eksplozija odvija, m3.

75. Odrediti pritisak gasova eksplozije 1 kg nitroglicerina koji pri razlaganju obrazuje 0,716 m3 gasova, pri temperaturi od 5053 °C, pri gustini punjenja od 0,8 gr/cm3.........1,5

76. Tehničke karakteristike eksploziva.........................................................................1

- Brzina detonacije - Brzina detonacije označava brzinu detonacionog talasa koji se kreće kroz masu eksploziva konstantnom brzinom.

- Radna sposobnost - Radna sposobnost je radno dejstvo eksploziva, tj. snaga koju eksploziv proizvede pri upotrebi.

- Brizantnost eksploziva - Brizantnost je osobina eksploziva da pod određenim uslovima drobi stenu.

- Osjetljivost na udar - predstavlja najmanju visinu (cm) sa koje pada teg težine 1,2, ili 5 kg i inicira eksploziv

- Prenos detonacije - Pod prenosom detonacije podrazumevamo najmanje rastojanje kod koga aktivirana patrona energijom udarnog talasa izaziva detonaciju pasivne patrone.

_______________________________________________________________________________77. Podjela brizantnih eksploziva...................................................................................0,5

- Prosti brizantni eksplozivi (eksplozivne materije) - po hemijskom sastavu su to najčešće čisti hemijski spojevi

-Složeni brizantni eksplozivi- po hemijskom sastavu smješe više hemijskih spojeva.

78. Podjela složenih brizantnih eksploziva................................................................0,5Prema agregatnom stanju

praškasti, poluplastični, plastični, vodoplastični — kašasti, granulirani

Prema namjeni Eksplozive opšte namjeneSigurnosne - metanske eksplozive

79. Nabroj osnovne proste brizantne eksplozive.................................................................1NITROGLICERIN C3H5(ON02)3

NITROGLIKOL C2H4(ON02)2

TROTIL(TRINITROTOLUOL) C7H5(N02)3

NITROCELULOZA C10H6OsPENTRITAMONIJUMNITRAT NH4NO3

80. Kakva je upotreba inicijalnih eksploziva i nabroj osnovne inicijalne eksplozive............1

-služe za izazivanje — podsticanje na detonaciju brizantnih eksploziva-za izradu detonatorskih kapisli i elektrodetonatora, sa kojima se vrši iniciranje brizantnih privrednih eksploziva.

ŽIVIN FULMINAT Hg(CNO)2

OLOVNI AZID (Pb(N3)2

AZID SREBRA Ag(N3)2

81. U koju grupu eksploziva spadaju eksplozivi opšte namjene i koje su osnovne vrste........1- Privredni eksplozivi :1. Amonijum nitratski praškasti - *Amonijumnitratski praškasti eksplozivi sa sadržajem trotila, *Amonijumnitratski praškasti eksplozivi sa sadržajem nitroglicerina*Praškasti i granulirani amonijumnitritski eksplozivi i eksplozivne smješe sa sadržajem gorivog

ulja

2. Amonijumnitratski poluplastični eksplozivi -*Amonijum nitratni plastični eksplozivi sa brizantnom komponentom* Vodoplastični amonijum nitratni eksplozivi bez brizantne komponente (Slurry eksplozivi,

Emulzioni eksplozivi ), * Eksplozivi namjenjeni za geofizička i seizmička miniranja 3. Nitroglicerinski plastični eksplozivi - U svom sastavu imaju preko 80% želirane smeše

nitroglicerin—nitroglikol sa nitrocelulozom u želatinoznom stanju, kao i druge organske i neorganske kompomente u manjem procentu.

4. Vodoplastični- slurry eksplozivi za mehanizovano punjenje - Sastoje se od zasićenog - rastvora amonijumnitrata u vodi -sa drugim dodacima za pojačanje ( trotil, bezdimni barut, aluminijum )i dr. kao i - sredstva protiv segregacije ( natrijumova so karboksimetilceluloze, guar ) i dr. Njihov procenat

se kreće oko 2%. 5. Metanski sigurnosni eksplozivi *Praškasti metanski eksplozivi*Poluplastični metanski eksplozivi

82. Rudarski crni barut- sastav ...........................................................................................1- Po svom sastavu izradi i svojstvima crni barut čini posebnu grupu eksploziva, koji ima tu

osobinu, da ne detonira već sagorijeva- Dobro homogenizovana mješavina kalijumnitrata (75%), drvenog uglja (15%) i sumpora (10%).

.

83. Sastav Slurry eksploziva....................................................................................................1

- tečna komponenta,- voda- senzibilizirajuće materije - amonijum i natrijumnitrat kao oksidacione soli, - visoko energetska goriva - metalni prahovi - stabilizatori i - visokomolekularni plastifikatori.

84. Šta predstavljaju emulzioni eksplozivi i sastav emulzionih eksploziva .......................1- oksidans—gorivo - intimna smješa dvije tečnosti koje se ne miješaju (vodeni rastvori neorganskih soli i različiti tipovi ulja, dizel goriva i rastopljenih voskova- tip emulzije, voda u ulju, ili obrnuto tip emulzije, ulje u vodi)- Sastav:

1.Matrica – temeljna struktura2. Staklene mikrokuglice – senzibilizator3. Aluminijumski prah – sekundarni senzibilizator

85. Koje se hemijski čiste mase najčešće koriste kao eksplozivi

Hemijski čiste mase-Nitroglicerin- veoma nestabilna i osjetljiva tečnost- Aceton peroksid - veoma nestabilna sa organskim peroksidima - TNT- žuta neosjetljivi kristali koji mogu biti stopljeni i bačeni bez detonacije- Nitro celuloza- nitartni polimer koji može biti visoko ili nisko eksplozivan zavisno od nivo

nitracije i uslova- RDX, PETN, HMX - veoma moćni eksplozivi koji se koriste čisti ili u plastičnim

eksplozivima- C-4 (ili kompozicija C-4) - RDX plastični eksploziv plastifikovan da bude lijepljiv i lako

oblikovan________________________________________________________________________________