]Teorija sistema i upravljanja

Ispitna pitanja

1. Sistemi i sistemsko mišljenje Odnosi u funkcionisanju sistema svode se na primanje i davanje informacija, resursa i rezultata, stvarajuci na taj nacin nove kategorije uzajamnog djelovanja koje predstavljaju strukturu relacija sistema. Svi elementi sistema i potencijalnih veza nemaju isti znacaj, tako da je funkcionisanje uslovljeno hijerarhijskim primatom elemenata, tj. primatom dinamickog optimuma onog sistema koji je na višem nivou, koji ima veci broj eleinenata i njihovih funkcija, koji je dugorocniji i koji diktira jacinu promjena. Posmatranje sistema kroz neka njegova svojstva omogucava rješavanje nekih naucnih fenomena, tako da se npr. preduzece može posmatrati kao sistern u kojem se prikupijaju i obraduju informacije, donose odluke, izražavaju akcije i na taj nacin mijenjaju stanja. Upravo su razlicite karakteristike objekata koji se posmatraju kriterij kiasifikacije sistema na osnovu kojeg razuikujemo prirodne i vjetacke sisterne kao dijelove svijeta to nas okružuje. Sistemsko mišljenje polazi od toga da je svaki sistem istovremeno podsistem, tako da sistemska analiza vidi okruženje kao kljucno mjesto u odnosu na dio koji se posmatra sa aspekta promjene i prilagodavanja.

2.Matematicki aspekt teorije sistema

Upoznavanje metodologije matematickog modeliranja u svojstvu je sticanja sposobnosti istražvanja procesa i pojava raz1icite fizicke sadržine koja se može apstraktno opisati jednoznacnim matematickim simbolima. Ovakvim postupkom formira se matematicki model realnog sistema cija slicnost ponekad dozvoljava odredivanje apsolutno adekvatne kopije originala koja omogucava korištenje ponašanja modela u svrhu ocjenjivanja autenticnih svojstava konkretnog sistema. Matematicki model koji formalizacijom opisuje funkcionisanje sistema izražava osnovne karakteristike zakonomjernosti funkcionisanja u vremenskom intervalu (t0 t1). Stanje sistema koji se krece u navedenom intervalu vremena. karakteršie se u svakom trenutku (t) sljedecim velicinama: z, z2, Zj, ... z. Buduci da se ove velicine stanja složnog dinamickog sistema u funkciji vremena mogu napisati kao:

z1(f). z2(t),

3. Sistemski pristup – sinergetski efekat Teorija sistema tijesno je povezana sa razvojem informatike i sistemskim pristupom naucnom istraživanju, cije je osobine moguce djelimicno uociti, opisati i shvatiti koristeci samo deskriptivne i analiticke mctode. Kompleksnost prirode sistema se zbog dinamike ne može do kraja opisati, tako da je neophodno znati sljedece cinjenice u cilju pojednostavijivanja i potpunijeg razumijevanja sistemskog pristupa:

- Sinergija je efekat zajednickog djelovanja elemenata - Dinamicko posmatranje pojava podrazumijeva jedinstvo vremena i prostora - Holisticko posmatranje podrazumijeva sistem kao ukupnost - Relativnost sistema proizilazi iz prirodnih zakona 4. Sistem i okolina Odredivanje okoline sistema, a time i njegovih granica koje nisu egzaktne prirode, je važna etapa u

procesu istraživanja sistema, a posebno bitna dimenzija je vrijeme u kome se mijenjaju ulazi i izlazi, a

time i sam sistem kao i okruženje. Okruženje sistema je skup svih neukljucenih sistema sa kojima je posmatrani sistem u aktivnom. pasivnom ili interaktivnom odnosu za vrijeme istražvanja tokova ulaza i izlaza kao medija razmjene

5. Ulazi i izlazi sistema

Ulazne velicine mogu biti date u obliku materijalnih. energetskih i signalnih velicina odredenih sadržajem informacija. Osnovni oblici ulaznih velicina pojedinih sistema mogu se predstaviti odgovarajucim funkcijama, Iziazi (y) su reagovanje sistema na odredeni intenzitet pobude, što ima za rezultat neku kolicinu stvaranja novog kvaliteta iz datih sastojaka, tj. ko1icine ulaza. Nacin na koji ulaz biva transformisan u izlaz, naravno pod uslovom da ni razvoj ni istraiživanje nisu dijelovi sistema, predstavlja tehnologiiu koja takode djelimicno cini okolinu.

6. Osnovni principi teorije sistema Neki od principa koje možemo dodatno navesti su:

· Princip složene stvarnosti · Princip povezanosti i medusobnog djelovanja · Princip neprekidnih promjena · Princip poimanja funkcionalnog sklada · Princip uticaja okoline na promjene obiika postojanja · Princip struktume analize složenosti · Princip internog uticaja u prostoru i vremenu 7. Zakoni opšte teorije sistema Zakoni opšte teorije koji važe za sve sisteme pri razlicitim uslovima ponašanja i ispitivanja su: -zakon zavisnosti; svakom sistemu ili njegovom elementu moguce je naci sistem koji posjeduje bar jedan element ili obiljeje sa kojim je u vremenskoj i l i funkcionalnoj vezi. -Zakon razlike -Zakon promjene -Zakon neprekidnih projena

8. Osnovne karakteristike sistema Osnovna sistemska svojstva svakog sistema su: funkcija (funkcionalna struktura i elementarne funkcije), ponašanje (stnuktura ponašanja i elementarne transformacije) i grada (struktura grade i elementarni nosioci),

9. Osnovne osobine (obilježja) sistema10. Klasifikacija sistema Klasifikacija sistema predstavlja formiranje skupova za koje je nužno prethodno usvojiti kriterijume slicnosti kao zajednicku osobinu povezanu logickim iskazima ili njihovim alternativama. Podjela sistema prema broju veza sa okolinom, pogodna za proucavanje i rezonovanje je:monovarijabilni

sistem,konjuktivno-disjunktivni sistem,distributivni sistem, multivarijabilni sistem.

11.Kriteriji klasifikacije sistema sisteme prema nastanku dijelimo na prirodne i tehnicke, na organizacione te prema funkcionisanju, na proste i složene itd.Prirodni sistemi obuhvataju geološke, atmosferske, kosmicke, biološke i druge sisteme, a zakone njihovog postanka i opstanka izucavaju brojne prirodne nauke.

12. Logika nastanka i funkcionisanja sistema Apstraktni sistemi su istraživacke konstrukcije, formalne. uopštene, misaone, idejne i matematicke prirode, odnosno oni su opšti, formalni, misaoni, idejni i matematicki. Svrha im je da opišu realne sisteme i da bez mnogo troškova eliminišu nejasnoce i logicke greške kroz cisto formalne veze u okviru istraživacke apstrakcije. Za objašnjavanje opšteg apstraktnog sistema kao univerzalnog modela za sve sisteme, neophodna

je primjena matematicke teorije koja postaje formalni i opšte priznati univerzalni jezik, indukovano korišten za efektivnu proceduru.

13. Struktura apstraktnog sistema Dakle, struktura predstavlja logicki red elemenata koji zadovoljavaju niz uslova kao što su preglednost, fleksibilnost, funkcionalni sklad, blokiranje neprodukiivnog ulaza, razvijanje odbrambenog mehanizma i imuniteta od remetilackih faktora, upravtjivost, održivost itd. Struktura sistema je skup i poredak svih veza i relativno stabilan raspored uloga elemenata unutar kojih postoji odredena zakonitost svojstvena datom sistemu kao integralnoj cjelini.

14.Funkcionisanje apstraktnog sistema

U povezivanju sistema sa njegovim okruženjem interakcije su uslovljene, što ukazuje da postoji

veci broj principa i pravilnosti po kojima se reguliše i odvija funkcionisanje sistema.

Umnožavanjem interakcija povecava se i potreba za njihovim regulisanjem, jer promjene na jednom

elementu izazivaju promjene na više drugih elemenata istog sistema. Prepuštanjem namnoženih interakcija

prirodnoj regulaciji, funkcionisanje sistema teži nuli, a sistem odumiranju, što je narocito tipicno i ocigledno

kod vještackih sistema.Broj faktora koji uticu na funkcionisanje sistema, a preko toga i na njegovo

ponašanje prakticno je neogranicen i stalno se povecava, sa jedne strane zbog namnožavanja promjena, a sa

druge zbog namnožavanja prakticke primjene naucnih fondova.

15. Stabilnost i ponašanje sistema Nacin na koji sistem preslikava ulazne u izlazne velicine odreduje njegovo ponašanje, odnosno prilagodavanje i uskladivanje tog ponašanja sa funkcijom prilagodavanja sistema okolini, promjeni

okoline ili promjeni svojstava i stanja. Odredenost ponašanja sistema je statistike prirode, tako da se odredenost smanjuje povecanjem broja veza sa okolinom, a redukcijom veza sistem se smanjuje.

16. Povratna sprega (dejstvo) sistema Sistemi kod kojih relacije izmedu elemenata mogu biti takve da jedan element posredno, preko drugih elemenata, utice sam na sebe, posjeduju povratno dejstvo, Sistemi sa povratnim dejstvom imaju tacno reprodukovane ulaze, smanjene efekte nelinearnosti i poremecaja, ispoljenu tendenciju ka oscilacijama i nestabilnosti, mogucnost ponovnog uspostavljanja ravnotežnog stanja itd.

17. Entropija Norbert Viner potvrdujc i sljcdecom recenicom; «Kao što je entropija mjera dezorganizacije, tako je i informacija mjera organizacije».Viner primjecuje da odgovori o funkeionisanju jednog skupa sistema važe kao moguci odgovori i za širi skup sistema, postajuci vjerovatniji ukoliko sistemi postaju stariji, a sama mjera ove vjerovatnoce naziva se entropija, Viner dalje konstatuje da dok entropija raste, svemir i svi sistemi u njemu prirodno teže ka raspadu u gubitku svog entiteta, odnosno da iz stanja organizacije i diferencijacije predu u stanje jednoznacnosti i haosa. Haos je staticko stanje sistema koje troši energiju neophodnu za održavanje uredenosti, tj, suprotstavljanje rastu entropije kao prirodne težnje ka beživotnom. Sistem sa vecom entropijom je i manje elastican pa mu je potrebna i intenzivnija regulacija za borbu,odnosnofunkcionalnuravnotžutakodabibilo pretjeranoocekivatiapsolutno jasnu definiciju entropije.

18.Organizaciona forma sistema Upravo zbog znacaja cilja, kao motiva stvaranja organizacione kompozicije sistema, cilj se može uzeti i kao osnovni kriterijum klasifikacije, prema kojem sve organizovane sisteme možemo posmatrati kao moralne, instrumentalne i materijalne.Simbiozom prirodnih, tehnickih i upravljackih kao povezujucih podsistema, nastaju organizovani sistemi a najveci dio obilježja apstraktnih sistema su istovremeno i

obilježja organizovanih sistema. Takode su im svojstvena i neka druga obilježja vezana za njihovu specificnost u pogledu zakona organizovanja, kao npr, da su stvoreni svjesnom ljudskom aktivnošcu, da im je zadan cilj prije njihovog stvaranja i da ih projektant svojom upravljackom akcijom neprestano usmjerava kažieljenom cilju.

19.Principi i pravila organizovanja sistema

Prema izdiferenciranosti njihovih karakteristika, principe organizovanja sistema možemo posmatrati kao

principe cilja, principe kompozicije (konstitucije) i principe funkcionisanja.

Princip cilja je elementarna i eliminatorna pretpostavka za stvaranje i nastanak novog organizacionog

modela sistema ciju struturu i funkcionisanje treba prilagodavati zakonima reda. Kod rnoralno-organizacionog modela sistema traži se odredena ravnoteža kroz balansiranje zahtjeva za maksimalnim izlazima i društveno ogranicenim ulazima, Princip maksimuma jc zajednicko obitježje svakog organizacionog zadatka sistema koji služi za postizanje postavljenog cilja i rijetko se poistovjecuje sa optimumom koji je u prakticnom životu vezan za razna ogranicenja

20. Organizacija kao sistemska zakonitost Zakonima organizovanja se ostvaruju postavljeni ciljevi, a nakon realizacije oni gube smisao i opravdanje, a gašenje cilja, odnosno prerastanje u ciljeve podsistema vodi samouništenju sistema. Potencijalni broj upravljackih informacija je uslovljcn organizacijskom složenošcu sistema, kao i nivoom njegove entropije cije povecavanje i smanjivanje se reguliše dodavanjem ili oduzimanjcm upravljacke inteligencije. U procesu razvoja sistema njegovi pojedini organizacioni nivoi se supstituišu tehnickim podsistemima cije su upravljacke funkcije tehnizirane. Time je proces supstitucije organizacionih zakona tehnickim istovremeno i proces tehnizovanja upravljacke funkcije ciji viši nivo znaci manje potreban broj upravljackih akcija, odnosno niži nivo entropije.

21. Modeliranje organizacionog sistema

Modeli stanja sistema definišu ono što upravljac želi da ostvari pri funkcionisanju sistema, dajuci tako okvire za tipsko upravljacko stanje koje može da se ocekuje u datim okolnostima. U praksi su najcešci oblici ovih modela pozitivnopravni propisi, matematski modeli, simulacioni modeli, simbolicki modeli, metode scenarija i drugi teorijski modeli organizovanja.

22.Upravljanje tokovima i prenosom organizovanja

Pretpostavka održavanja organizacionog reda je komponovanje upravljackog podsistema od kojeg dolaze upravljacke akcije i gdje se cesto kreiraju upravljacke odluke na osnovu kojih nastaju upravljacki impulsi U zavisnosti od odnosa izmedu centra kreiranja upravljacih odluka i adrese preko koje se upravljacke akcije, u cilju izvršenja tih odluka, prenose, razlikujemo decentralizovano upravljanje, delegiranje upravljacke vlasti i centralizovano upravljanje.

23. Hijerarhijeska struktura organizovanja U organizacionom redu hijerarhijska struktura se vidi gotovo eksplicitno i uzima kao da apriori postoji u prirodi upravljanja svake funkcionalnc cjeline.Sa gledista opštc teorije sistema preduzece se posmatra kao postojanje mnoštva podsistema sa hijerarhijski uredenim ciljevima. Iako postoje pravila koja odreduju koje su jedinice višeg, a koje nižeg nivoa, to još uvijek ne dokazuje da su hijerarhijski odnosi jedini i najpovoljniji sa gledišta upravljanja. Iz ovakvog shvatanja proizašla je teorija gdje se hijerarhija eksplicitno proucava kao prirodni fenomen, na osnovu cega otpada imperativ hijerarhijskog uredenja. Svakako da hijerarhijska struktura ne predstavlja izdvajanje upravljackih objekata u vidu posebnih dijelova sistema

24. Upravljanje sistemima – koncept upravljanja 4

Sistem upravljanja cine uprav1jacki i upravljani dijelovi sistema, ali da bi došlo do promjene mora postojati i izvršni organ koji posjeduje uprav1jacko dejstvo lzmedu upraviljanog i upravIjackog organa. kao i izmedu uprav1jackog i izvršnog organa instaliran je tok informacija.Upravijanje je izbor akcije kao nosioca promjene, jer gdje nema akcije nema ni promjene, a gdje nema izbora nema ni adekvatnog upravijanja.

25.Sistem informacija

Informacije o buducnosti su se prikupljale još u starom vijeku, što je bilo objašnjavano prorocanstvom kao rezultatom mašte, intuicije i nadahnuca, pa sve do našeg vremena predvidanja koje se zasniva na podacima, informacijama i njihovom logickom povezivanju sa zakonima prema kojima funkcioniše sistem. Slav o futuristickim informacijama je stav prema upravljanju iznenadenjima, odnosno buducem dogadanju u sistemu u kojem ce se odvijati naša buducnost, tj, njen konacan dio oznacen kao bliska, dalja ili daleka perspektiva.

26.Koncepcijske osnove modeliranja

Provjeravanje planiranih pretpostavki u realnom svijetu i korištenje matematickih modela za izvodenje korektivnih akcija utice na smanjenje slucajnosti i stihijnosti u upravljanju sistemom, u skladu sa promjenama.Matematifiki model za formalizovano opisivanje realnog sistema koristi se onda kada složenost dozvoljava apstraktni opis sistema, tako da se matematickom metodom vrši adekvatno modeliranje posmatranog konkretnog sistema, u svrhu izražavanja zakonomjeraosti fuikcionisanja u odredenom vremenskom intervalu posmatranja.

27. Modeli i metodologija modeliranja Metoda modeliranja je najšire korišteni postupak ispitivanja raznih pojava i procesa, posebno u današnjim uslovima koji se karakterišu promjenama i uticajem sluciajnih faktora širokog spektra. Razlikujemo fiziciko modeliranje koje se bavi procesima prirodnog oblika, gdje se prave modeli u obliku maketa (maketa aviona umjesto stvarnog aviona, djeciji automobil umjesto stvarnog automobila) i matematicko

modeliranje koje se bavi imaginacijom stvarnosti. Fizickim modeliranjem vrši se prirodno eksperimentisanje, ali uslovi realizacije modela (kopije) mogu se znacajno razlikovati od uslova originala.

28.Formalizacija sistema modeliranja

Pri formalizaciji sistema radi se o operacionalizaciji matematicke analogije, tj. neki fizicki problem se prevodi i predstavlja kao matematicki, pri cemu definisanje sistema moee zapoceti formalizaciju ulaza i izlaza.

29.Matematicki opis modeliranja sistema

Izgradnja matematifikog modela koji treba da sadrži sva pitanja operativne i razvojne strategije. Dakle, matematicki model poslovnog sistema treba biti tako napravljen da se mogu istraživati brojni problemi uslovljeni uticajem raznih promjena, kao što su lansiranje novog proizvoda, nova struktura organizacije, novi kriteriji odlucivanja, kadrovske promjene itd.

30.Jednacine elemenata stanja sistema

31.Jednacine elemenata promjene stanja sistema

U formi jednacina elemenata stanja sistema kao i jednacina promjene elemenata stanja sistema nema posebnih ogranicenja. Promjena jednacine elemenata stanja sistema ne sadrži vremenski interval, ne može joj se pojaviti neki element promjene stanja sistema na desnoj strani, a vrijednost elementa promjene stanja izraunava se na intervalu K,L, u momentu K.

Prema tome, jednacina elementa promjene stanja sistema je iskaz o tome kako se informacije sistema prevode u odluke i akcije prikazujuci kako sistem sam sebe kontroliše, odnosno, kako kod organizacionih sistema ljudska zapažanja o stanju sistema dovode do odlucivanja.

32.Modelska podrška odlucivanju Opštimodeldonošenjaodlukeprineizvjesnostimožeseformalno opisati samo onda kad postoji: O -objekt na koji se odnosi odluka Y -skup mogucih odluka koje nam stoje na raspolaganju pri izboru ulaznih upravljackih akcija. X -skup mogucih ishoda u zavisnosti od odabrane odluke (izlazne veliciine; upravljane velicine)

M -skup mogucih poremecajnih dejstava iz okoline koja mogu da uticu na ishod odluke

F -transformacija kojom se odluke u neizvjesnosti preslikavaju u ishod.

33.Optimalno upravljanje sistemima

Princip optimizacije treba staviti u odnos prema problemu neutralizacije posljedica i karakterisati nacinom i šansom kojim on tu svoju funkciju ostvaruje.Dakle, tehnicka optimizacija nije nikakva kompenzacija naucne istine jer cilj navodi protiv tvrdnje da pojedini parcijalni izrazi poslovnog uspjeha mogu utemeljiti optimalnu ispravnost pojedinacnog djelovanja, Sto je ispravno, ali gubi polemicki karakter. Optimizacija iziskuje opreracionalizovanje u smislu empirijskih fiksiranja kriterijuma uspjeha jer se inace ne može izvesti jednoznacno odredeno dešavanje.

34.Automatsko upravljanje sistemima

Automatsko upravljanje je upravljanje koje se ostvaruje bez neposrednog ucešca covjeka. Prave se sistemi sa elementima koji mogu sami da ga kontrolišu, upravljacke odluke i izvršne odluke se samostalno donose i

provjeravaju, Kod automatske regulacije možemo imati otvoren i zatvoren sistem automatskog upravljanja.

35.Kibernetika kao upravljacka disciplina

Osnovna tri obilježja kibernetickih sistema, kako ih je defmisao Viner, složenost, stohasticnost i autoregulacija. Na osnovu toga je moguce razgraniciti tri osnovna metodološka aspekta kibemetskog ucenja: metoda tlcrne kutije", teorija informacija i povratna sprega (autoregulacija). Kibemetika je nauka o opštim zakonima procesa upravljanja, komunikacije i organizovanja sistema (tehnickih i prirodnih) i njihovom medusobnom odnosu u pogledu nacina primanja, predaje, cuvanja, obrade i korištenja informacija.

36.Istraživanje sistema metodom crne kutije

Metoda „cme kutije" (Black Box Method) se primjenjuje da bi se prevazišao problem velike složenosti stanja

sistema, tako da se posmatra redukovan broj ulaznih i izlaznih velicina i pokušavaju se otkriti zakonitosti procesa transformacije.Ovametodasekoristiiusvakodnevnojpraksi što semožeilustrovatibrojnimprimjerimaizmedicine(ljekar pacijentu daje test -ulaz i na bazi odgovara -izlaz uspostavlja dijagnozu), u nastavi (provjera znanja na ispitu), u upravljanju poslovnim sistemiraa (menadžer primjenjuje logiku „crne kutije"), kod upotrebe racunara itd,

37.Kibernetski sistem Jedna specificina klasa sistema oznacava se teraunima kibernetski, upravljivi ili sistem sa povratnom informacionom vezom. Odlikuju se mehanizmom kojim se ostvaruje funkcija upravljanja po principu samoupravljivosti koju najcešce izvršavaju sami elementi sistema naimenovani za upravljanje. Kibernetski sistem je ekvivalent samoupravljivog sistema gdje je objekt upravljanja baza, a upravljacki subjekt nadgradnja organizovana kao informacioni, upravljacki i izvršno-kontrolni sistem, povezani u kibernetski redoslijed.Kibemetski sistem se može razdvojiti na objekat kojim se upravlja i nadgradnju koja upravlja, kao dva dijela iste cjeline, tako da se jedan broj elemenata odnosi na upravljacke objekte, a drugi na upravljanje.

Osnovna karakteristika kibemetskih sistema je da se jedan broj elemenata odnosi na upravljacke, a drugi na

upravljane objekte.

38.Poslovni sistem Funkcionisanje poslovnog sistema može se posmatrati kao adaptivni i racionalni proces sklon reakcijama na mnoštvo unutrašnjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odlucivanja i dolaženja do upravljackih rješenja.

39.Proces modeliranja i odlucivanja u poslovnom sistemu Sa aspekta odvijanja procesa odlucvanja prioritet imaju spoljašnja dejstva koja se rašclanjuju na pojedine oblike meduzavisnosti sa sistemom, što se može pokazati slikom modela pojednostavljene stvarnosti, zbog cega se sa siguraošcu može reci da je faza modeliranja u procesu odlucivanja kriticna i zahtijeva posebnu opreznost. Funkcionisanje poslovnog sistema može se posmatrati kao adaptivni i racionalni proces sklon reakcijama na mnoštvo unutrašnjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odlucivanja i dolaženja do upravljackih rješenja.

40.Struktura poslovnog sistema Transformacija ulaza u izlaze odvija se kroz složenu strukturu poslovnog sistema koja se formira od tokova materijalnih i nematerijalnih resursa i u sebi sadrži kriterijume odlucivanja kao instrumente indeksa promjena elemenata stanja. Relacije elemenata i stopa njihovih promjena formiraju dva kola povratnog dejstva, gdje prvo nastaje kao posljedica medusobne prirodne zavisnosti elemenata sistema, pa tako dobijamo prirodnu strukturu. Drugo nastaje kao posljedica ugradnje kola povratnog dejstva sa ciljem kontrole stanja sistema, pa tako dobijamo kontrolna kola koja sa prirodnom strukturom formiraju takode strukturu preduzeca sa pretpostavkom optimalnog upravljanja

41.Informacioni sistemi Sistemi, pored materije i energije, sa okruženjem razmjenjuju ideje i informacije. S obzirom na odnos ulaznih i izlaznih informacionih veza, moguce je razlikovati informisane (informaciono pasivne, tj.

postoji samo informacioni ulaz), informirmišuce (informaciono aktivni, tj. postoji samo informacioni izlaz) i informacione sisteme (sa ulazno-izlaznim informacionim vezama) koji su najcešci u stvarnosti. Informacioni sistem, djelujuci u okviru poslovnog sistema, omogucava unutranju komunikaciju, kao i komunikaciju sa okruženjem, to potvrduje konstataciju da neposredno doprinosi kvalitetu uprav1jackih i izvršnih funkcija.

42.Informacioni sistemi za podršku menadžmentu

Informacioni sistem za podršku menadžmentu (Management Information System -MIS), podrazumijeva se kao sistem s osnovnim zadatkom prikupljanja informacija neophodnih u rješavanju problema. MIS je mehanizam za detekciju problema koji sadrži sve neophodne elemente problemske strukture, odnosno jedan mehanizam za analizu problema koji obezbjeduje neophodne podatke menadžerima koji donose odluke.

43.Sistemi obezbjedivanja i inžinjeringa kvaliteta

Jedan od najznacajnijih standarda je svakako usvajanje koncepta kvaliteta. U prilog toga je vodeci autoritet u oblasti upravljanja kvalitetom Vilijem Edvards Deming primjetio da kada se unapreduje kvalitet, lancano se unapreduje bogatstvo i znanje. Implementacija i unapredivanje sistema kvaliteta stvaraju uslove za razvoj ostalih faktora koji uticu na postizanje konkurentske sposobnosti, odnosno na rast i uspješnost poslovnog sistema jer su direktno povezani sa strateškim funkcijama i njihovom koordinacijom i optimizacijom.

44.Marketing informacioni sistem

45.Sistem menadžmenta – menadžersko odlucivanje

Funkcija menadžerske sposobnosti je u neposrednoj ulozi ostvarivanja preduzetnickih i organizacionih aktivnosti i rasporedivanja raspoloživih potencijala, omogucila preduzetnicku uspješnost iskazanu visokom efikasnošcu i efektivnošcu. Menadžerske slabosti mogu izazvati zaostajanje u poslovanju, gubljenje pozicije na tržištu, ispadanje iz tržišnog mehanizma, povecanje šansi za rizik i neuspjeh, gubitak nade za profitabilne ideje i kreativnost, odnosno, jednom rijecju, preduzetnicku krizu. Ciljevi procesa odlucivanja prožeti su težnjom za angažovanjem potrebnih resursa, tako da menadžeri imaju razlicitu odgovornost i funkcije koje su odredene hijerarhijskim nivoom i širinom njihovog djelovanja, pa u skladu s tim razlikujemo vrhovni menadiment (top managers), srednji nivo menadžimenta (middle managers) i menadžere prve linije (first-line managers).