Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture

8/18/2019 Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture

http://slidepdf.com/reader/full/tekstura-dhe-drita-ne-arkitekture 1/36

TEKSTURA DHE DRITA NËARKITEKTURË

Përgatiti: Mr.Sc. Rozafa Basha, PhD cand., ligj. e autorizuar për lëndën Projektimi 1, UP_FNA_Dept. Arkitekturë, 21 dhjetor 2015



Tekstura është cilësia taktile e një siperfaqeje.

*Taktile i referohet perceptimit me anë të prekjes.



Në dizajn tekstura joshë shikimin dhe prekjen.

Fjalët që më së shpeshti përdoren për të përshkruar teksturat:

• E brinjëzuar (e hullizuar)



• E rrudhur



• E vrazhdë



• E lëmuar



Shpeshherë, struktura (modeli) dhengjyra përdoren për të krijuariluzionin e teksturës.

Sipërfaqet e lëmuara reflektojnëmë shumë dritë se siperfaqet e

vrazhda, duke i bërë ato që tëduken më të lehta dhe me tëshkelqyeshme.

Sipërfaqet e vrazhda absorbojnëmë shumë dritë, duke i bëre ato tëduken më të errta dhe me pakintenzive.



Tipet e teksturave

a. Tekstura optike e një ndërtese, i referohet strukturës së saj pamore që përjetohet

në një shkallë më të madhe.

b. Tekstura taktile i referohet asaj që mund të ndjehet fizikisht përmes dorës së

njeriut.

b. Tekstura taktile, në anën tjetër, mund të caktohet prej materialit ndërtimor,

sikurse betoni, tulla, guri, qelqi, çeliku, etj. Materialet e lëmuara sikurse qelqi,

krijojnë teksturë të butë dhe të lëmuar, përderisa materialet e vrazhda, sikurse guri,

tulla dhe betoni, krijojnë teksturë të vrazhdë dhe të fortë.



a. Tekstura optike përfitohet përmes organizimit të elementeve arkitekturale, sikurse

dritaret, dyert, të plotat dhe boshllëqet. Përseritja e elementeve krijon strukturën

sipërfaqesore (modelin) që përjetohet si teksturë optike.



a. Tekstura optike



a. Tekstura optike



Në Unite d’Habitation të Le Corbusier-së, ekziston një teksturë e guximshme optike, por

edhe një teksturë taktile.

Le Corbusier thekson teksturën përmes vrazhdësisë së sipërfaqeve të betonta në

ndërtesë. Ai përdore kallëpe të drunjta për betonin, dhe, pasi të largohet kallëpi,struktura e drurit mbetet e shtypur në beton.



Në Baker House, përpos ritmit pamor, Alvar Alto

përdorë tullën klinker për t’i dhënë një teksturë të

veçantë taktile ndërtesës.

Tullat janë të shtruara ne një strukturë të rëndomtë

për të shtuar teksturën pamore.



b. Tekstura taktile

Betoni ka potencial të madh që të krijojë tekstura taktile dhe optike, për shkak se merrformë nga kallëpet në të cilat derdhet, dhe përfiton teksturë sipërfaqësore nga

materiali dhe struktura e kallëpit.

Në beton, ndërmjet derdhjeve të njepasnjëshme të tij në kallëpe, krijohen fuga, të

cilat arkitektët, sikurse Louis Kahn-i në Salk Institute, mund t’i përdorin për të krijuar

tekstura.



Një tjetër përpjekje për të krijuar tekstura përmes fugave në beton, ka çuar deri tekrijimi i sipërfaqeve të betonta edhe me të vrazhda.

Në ndertesën për Art dhe Arkitekturë në Universitetin e Yale-it, arkitekti Paul Rudolph,u përpoq që të japë teksturë betoni duke ndërtuar kallëpe të veçanta për derdhjen ebetonit.

Meqënëse, kallëpi i betonit ishte ngjitur për beton kur ai ishte tharë, arkitekti urdhëroiqë punëtorët përmes çekanit të rrafshonin të dalat e vogla të betonit që ishin ngjitur në

dërrasat e kallëpit. Rezultati përfundimtar ishte një sipërfaqe shumë e vrazhdë porshumë mbresëlënëse.



Arkitektët mund të krijojnë kontraste të mëdha ndërmjet materialeve të ndryshme.Në pallatin e Medici Riccardi në Firencë, arkitekti ka përdorur tri materiale të ndryshme

me tri tekstura në fasadë, të cilat shkrihen prej me të vrazhdës drejt më të lëmuarës.

Duke i përdorur këto ndryshime teksturale, ai ka krijuar variacione pamore në fasadë.



Materialet dhe tekstura

Ekzistojnë tri tendenca për të krijuar teksturë taktile në arkitekturë:

Përdorimi i teksturave të vrazhda; përdorimi i teksturave të lëmuara dhe

përdorimi i këtyre të dyjave për të krjuar kontrast.

Në të gjitha këto raste, tekstura është rezultat i përdorimit të materialeve të

ndryshme.

- Duhet të theksohet se secili material duhet të përdoret në harmoni më

karakterin e tij. Nuk mund të përdorni çelikun si tullën, ose gurin si çelikun.

- Duhet të prodhoni forma të tilla, ku përdorimi i materialit përshtatet me

natyrën e tij.



Çeliku dhe qelqi kanë siperfaqe të mprehta dhe

të lëmuara. Arkitekti duhet t’i përdorë ashtu që

t’i shfrytezojë dhe theksojë mirë këto atribute të

këtyre materialeve.

Crown Hall i Mies van der Rohe-s është njëshembull i një përdorimi të tillë.

Tulla natyrshëm ka teksturë modulare, andajedhe arkitetët e përdorin këtë

atribut të karakterit të materialit në krijimin e

ndërtesave.

p.sh. ndërtesa e komunës Saynatsalo e Aalto-s.

Ai tullen e ekspozon në fasadë.



Të mbulosh materialet apo t’i bësh ato të duken diçka tjetër, si dhe të

përdorësh materialin përkundër tipareve karakteristike të veta, nuk

është punë që bëhet nga arkitektë të mirë.



DRITA NË ARKITEKTURË

Elementi më i fuqishëm në perceptimin tonë

të arkitekturës është drita. Ne i perceptojmë

hapësirat arkitekturale përmes dritës;

ne i perceptojmë teksturat përmes dritës,

si dhe ndikohemi psikologjikisht nga përdorimi

i dritës në hapësirë.

Andaj, ajo ka rëndësi vendimtare për

përjetimin e arkitekturës. Hapësirat e njëjta

japin mbresa të ndryshme hapësinore vetëm

me ndryshimin e madhësise apo pozitës së

hapjeve të tyre.

Të lëvizesh një dritare nga mesi i murit në skaj

të tij, transformon tëresisht karakterin e një

dhomë.



Mund t’i ilustrojmë tri metoda të përdorimit të dritës së ditës në hapësirën

arkitekturale për të shpjeguar efektin e dritës:

• holli i hapur dhe i ndritshëm;

• dhoma me ndriçim zenital; dhe

• dhoma e ndriçuar nga anash.



a. Holli i hapur

Holli i hapur përbëhet prej një çatie të mbajtur nga shtyllat. Drita hyn në holl nga të

gjitha anët. Por, megjithatë, drita brenda hollit është shumë e ndryshme prej asaj

jashtë. Në ditë të vranëta, holli do të jetë më i ndriçuar.

Chipping Campden Market Hall



Një shemubull i kushteve të ngjashme të dritës arrihet në shtëpinë e arkitektit Philip

Johnson, në Connecticut. Shtëpia e Johnsonit është një prizmë tërësisht e tejdukshme, menjë pjesë të mbyllur, brenda së cilës gjendet banja dhe WC-ja.

Edhe pse mund të jetë vështirë të imagjinohet se si një ndjesi e veçantë e dritës mund të

krijohet brenda prizmit të tejdukshëm, shtëpia megjithatë ka një ndjesi të brendshme të

dritës, për shkak të tavanit dhe dyshemesë që reflektojnë dritën në hapësirën ebrendshme.



Ndriçimi zenital

Ndryshe nga rasti paraprak (hapësira e

hapur në të gjitha anët dhe e mbyllur

sipër me tavan), është rasti i hapësires së

mbyllur gjithandej, dhe të hapur sipër.

Rasti i parë ofron një varietet të efekteve

ndriçuese në pjesë të ndryshme të

dhomave, ndërsa i dyti ofron mundësi të

planifikimit të tillë, që drita të jetë njësoje mirë në të gjitha pjesët e dhomës.

Por, nëse i gjithë tavani punohet me

ndriçim zenital, depërtimi i lirë i dritës

krijon interier pa hije, ku efektet

teksturore paraqiten të dobëta.



Një nga përdorimet më dramatike dhe më të famshme të ndriçimit zenital në arkitekturë

është në Pantheon të Romës.

Fillimisht i ndërtuar si tempull pagan në Romen antike në vitin 126 të erës sonë,

Pantheoni përdor efektin dramatik të dritës që hyn brenda nga një oculus (hapjerrethore) e vendosur sipër.

Rrezet e dritës që vijnë nga lartë, lëvizin nëpër kupollë dhe rotondë (hapësirën nën

kupollë), sipas lëvizjes së diellit gjatë ditës. Nëse qielli është i vranët apo nës bie shi, dhe

ndriçimi i jashtëm është difuz, atëherë edhe ndriçimi i brendshëm do të jetë difuz.

Pantheon, Romë



Libraria akademike Helsinki,

Alvar AaltoKisha në Riola di Vergato, Itali,

Alvar Aalto



c. Ndriçimi anësor

Mënyra më e rëndomtë e përdorimit të dritës brenda hapësirave është nga

anash. Këtë mund ta ilustrojmë me ndriçimin ditor të përdorur në shtëpitë

holandeze. Meqë toka ka qenë shumë e vlefshme në Holandë, shtëpitë u

ndërtuan shumë të ngushta, të larta dhe ngjitur me njëra tjetrën.

Për këtë arsye, e vetmja mënyrë për të marrë dritë natyrore brenda hapësirësishte prej përpara dhe prapa shtëpisë. Për të marrë mjaft dritë në hapësira të

brendshme shtëpitë janë punuar me tavane të larta dhe dritare shume të larta.

Per të rregulluar dritën që vjen nga këto dritare, u përdorën kapakët.

Prandaj sasia dhe cilësia e dritës ishte mjaft e rëndësishme te holandezët, dhe kjomund të shihet tek veprat e artistëve si Rembrandt-i dhe Vermeer-i.



Johannes Vermeer

Lartë djathtas: Gjeografi; poshtë: Oficeri dhe vajza që qesh

Shtëpitë në rend në Amsterdam



Një shembull i rëndësishëm i përdorimit të dritës anësore është edhe nga Le Corbusier

në kapelën Ronchamp.

Le Corbusier e futi dritën natyrore në kapele përmes vendosjes së rëndomtë të

dritareve të shtrembërta dhe kullave të dritës që e sjellin dritën sipër altareve. Ky lloj

përdorimi i dritës i jepte një ndjesi të lartësuar shpirtërore ndërtesës.



Louis Kahn: Capitol Building, Bangladesh



Jean Nouvel: Institut du Monde Arabe, Paris



Katedralja e Këlnit









Përgatiti:

Mr.Sc. Rozafa Basha, PhD cand.,

ligj. e autorizuar për lëndën Projektimi 1,

UP_FNA_Dept. Arkitekturë, 21 dhjetor 2015

Referencë:

- Introduction to Architecture 1, lecture notes(cankaya.edu.tr)

- S. E. Rasmussen: Experiencing Architecture,kapitujt: Textural Effects, fq. 159 – 185dhe Daylight in Arcitecture, fq. 186 – 214;MIT Press

Documents

Tekstura Dhe Drita Ne Arkitekture