TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 1 - znrfak.ni.ac.rs GO… · Novembar 2013. FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 3 Prof. dr Milan Đ. Blagojević 1 Uvod – Tehnički

.......

Novembar 2013. FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 1 Prof. dr Milan Đ. Blagojević

1

TEHNITEHNIČČKI SISTEMI ZAKI SISTEMI ZAŠŠTITETITE

Predavanje 1Predavanje 1

.......


1 LITERATURA

.......


1 Uvod

–

Tehnički

sistemi zaštite od požara i provale

•

Šta se štiti?–

ljudi

(život, privatnost, privatna konverzacija, ...)–

objekti

(sadržaj objekta, tehnološki proces, informacije, ...)–

tehnološki proces (sredstva za rad, radni proces, ...)

•

Od čega se štiti?–

požar, eksplozija, hemijski akcident, ... –

neovlašćeni pristup

(provala, vandalizam, krađa, ...)–

narušen radni proces (poremećaji procedura, faza procesa rada, ...)

•

Elementi potpune fizičko –

tehničke zaštite

ljudi, objekata

i prostora–

aktivna zaštita

(detekcija, alarmiranje, izvršne funkcije, ...)–

pasivna zaštita

(sigurnosne barijere, zidovi, vrata, ...)–

službe odvraćanja i prevencije–

procedure korišćenja–

procedure testiranja i održavanja

.......


1 Uvod

–

Tehnički

sistemi zaštite od požara i provale

•

od momenta alarmiranja

(dojave požara, provale, itd.) direktno zavisi veličina moguće/nastale štete

•

vreme zaštite =

vreme detekcije

+ vreme prenosa informacije+ vreme intervencije

.......


1 Prikupljanje podataka Prikupljanje podataka --

pojmovi i definicijepojmovi i definicije•

Podatak

->

obrada podataka

->

Informacija•

Signal•

Sistemi za prikupljanje podataka

(analogni, digitalni, informacioni sistemi, merno-informacioni sistemi)

•

Sistemi koji rade u realnom vremenu

•

terminologija (veliki broj

različitih, neusaglašenih termina) -

Alarm Systems, Fire Alarm Systems, Fire Detection Systems, Burglar Alarm Systems, Intruder Alarm Systems,

Perimeter Detection System...

.......


1 Prikupljanje podataka Prikupljanje podataka --

pojmovi i definicijepojmovi i definicije

Mnogi parametri požara i provale mogu biti upotrebljeni za alarmiranje bez pretvaranja osnovne veličine u električnu!

(Toplota koja prekida kontakt, magnet koji uspostavlja kontakt, ...)

Sa gledišta integralne zaštite gde se sa jednog mesta nadgleda bezbednosna

situacija, potrebno je sve

“izmerene”

veličine transformisati u električni signal.

.......


1 Struktura i funkcije sistema zaStruktura i funkcije sistema zašštite od potite od požžara i provaleara i provale

•

Podsistemi

sistema zaštite od požara i provale–

aktivni podsistemi

(senzori, detektori/javljači, centrale, računarske mreže, ...)

–

pasivni podsistemi

(barijere, zidovi, brave, ...)–

pomoćni uređaji

(uređaji za napajanje, uključivanje/isključivanje podsistema, ...)

Tehnički sistemi zaštite od požara i provale

su sistemi koji rade u realnom vremenu i pripadaju klasi merno-informacionih sistema.

•

Funkcije sistema zaštite od požara i provale–

otkrivanje/detekcije,–

prenos signala alarma u centralnu jedinicu (centralu),–

obrada alarma u centralnoj jedinici i lokalno alarmiranje,–

izvršne funkcije centrale (funkcije intervencije),–

prenos informacija o alarma na daljinu.

.......


1 SenzoriSenzori

i detektori (javljai detektori (javljačči, davai, davačči, ...)i, ...)

•

Pojmovi to sense

(osetiti) i to detect

(otkriti) iz engleskog jezika su iskorišćeni u većini jezika za definisanje komponente koja je osetljiva na fizičke, hemijske ili energetske promene u okruženju.

•

Pojam detector

je u anglo-saksonskoj

literaturi širi jer definiše uređaj koji sadrži sensing

element. Pojam transducer

se koristi za tip detektora koji obavljaju konverziju energije iz jednog oblika u drugi, tj. energiju izvora koristi za generisanje energije za drugi uređaj na izlazu.

•

U ruskom jeziku se koriste pojmovi датчик

i сенсор, s tim što se preporučuje upotreba termina извещатель

koji je ekvivalentan pojmu javljač

kod nas. Posledica upotrebe navedenih termina u ruskom jeziku je da se i kod nas sreće i pojam davač

(signala).

.......


1 DetektoriDetektori

––

struktura i funkcijestruktura i funkcije

•

Detektor (javljač) je osnovni gradivni element svakog sistema za prikupljenje

podataka koji pripada klasi merno -

informacionih sistema. Detektor se sastoji od tri osnovne celine:

–

senzorskog dela

koji reaguje na na promenu parametara koji se prate u okruženju–

pretvaračkog dela

koji podatak od senzora transformiše u električnu veličinu–

dela za kondicioniranje signala

koji obavlja pojačanje, filtriranje i normalizaciju signala dobijenog od senzora

Ovo je minimalna struktura svakog detektora koji na izlazu daje analogni električni signal (struju ili napon). U većini primena vrši se i pretvaranje u digitalni oblik (A/D konverzija) radi lakše obrade i prosleđivanja

signala višem nivou nadzora.

.......



––

poluprovodnipoluprovodniččka tehnologijaka tehnologija

•

Razvojem poluprovodničke tehnologije, senzori

kao elementi čija je uloga da otkriju materijalne i energetske promene različitog tipa u okruženju, postaju uređaji kod kojih promena parametra u okruženju koja se nadgleda, rezultuje promenom električnog signala na ulazu. U manjem broju slučajeva polu-

provodnički

senzori

ne zahtevaju izvor energije za rad (npr. detektori sa fotodiodama

koji generišu električni signal u zavisnosti od količine primljene svetlosti). Senzori

mogu da funkcionišu i na indirektan način u odnosu na pojavu, na primer, temperatura može da se meri preko naponsko strujne karakteristike diode, ili merenjem promene mehaničkih karakteristika (širenja) trake koja se sastoji od dva ili više slojeva različitih metala (bimetali, itd.).

.......



––

najopnajopšštije podeletije podele

•

Prema mestu postavljanja–

unutrašnji

(+

5 °C do

+

45 °C, otpornost na prašinu, vlagu, ...)–

spoljni

(-

20 °C do

+

60 °C, otpornost

–

kiša, sneg, magla, prašina, ...

)

•

Prema načinu detekcije–

pasivni

(ne zahtevaju dodatnu energiju za rad, vrše analizu različitih oblika energije u prostoru koji se štiti)

–

aktivni

(generišu i šalju energiju u okolni prostor, vrše analizu primljene energije)

•

Prema površini “pokrivanja”

prostora koji se nadgleda–

tačkasti

(detektuju pojavu u okolini tačke postavljanja)–

linijski

(detektuju pojavu duž

linije)–

površinski

(detektuju promene u okviru površine nadgledanja)–

prostorni

(detektuju promene u definisanom prostoru koji se nadgleda)

• Prema načinu generisanja

alarmaDetektori/javljači sa dva stanja

–

normalno stanje/alarmno stanjeDetektori/javljači sa više stanja

–

jedno od većeg broja stanja od normalnog do alarmnog stanja (normalno stanje, više nivoa “predalarma”, alarm)Analogni detektori/javljači

–

vrednost izmerene pojave u analognom ili digitalnom obliku

.......


1 DetekcijaDetekcija

u elektromagnetnom u elektromagnetnom spektruspektru

U savremenim tehničkim sistemima zaštite najzastupljeniji su uređaji koji detektuju pojedine delove elektromagnetnog spektra

koji pripadaju fizičkoj pojavi koja se nadgleda:•

radio talasi i mikrotalasno zračenje–

ultrazvučni detektori provale –

mikrotalasni detektori provale•

infracrveno zračenje–

aktivni i pasivni infracrveni detektori provale,–

infracrveni detektori požara•

ultraljubičasto

zračenje–

ultraljubičasti detektori požara

.......


1 DEFINICIJA SISTEMA ZA DEFINICIJA SISTEMA ZA DOJAVU PODOJAVU POŽŽARAARA

Sistemi za otkrivanje i dojavu požara

(sistemi za detekciju požara, eng. Fire Detection System, Fire Alarm System, rus. Системы

пожарной

сигнализации

) -

sistemi koji rade u realnom vremenu i pripadaju klasi merno-informacionih sistema.

3.10 fire detection and

fire

alarm systemgroup of components including the control and indicating equipment which when arranged in (a ) specific configuration(s) is capable of detecting and indicating a fire, and giving signals for appropriate action.

EN 54-1

A

-

automatski detektor

(javljač) požara;B

- uređaj za nadzor i upravljanje.;C

-

element za signalizaciju i/ili alarmiranje

-

izvan elementa B, u slučaju požara daje zvučne i/ili svetlosne signale; D

- ručni javljač

požara. Uređaj za ručno aktiviranje alarma;E

-

predajni uređaj daljinske signalizacije o požaru;F

-

prijemni uređaj daljinske signalizacije o požaru;G

- uređaj za upravljanje automatskom protivpožarnom zaštitom;H

- uređaj za automatsku protivpožarnu zaštitu;J

-

predajni uređaj za daljinsku signalizaciju neispravnosti,K

- prijemni uređaj za daljinsku signalizaciju neispravnosti,L

-

izvor napajanja.

(Prema standardu

obavezna

je samo

X komponenta, kao minimum koji treba da poseduje sistem za dojavu požara, ali većina današnjih sistema sadrži

sve ili gotovo sve elemente)

Funkcionalne

grupe

sistema

za dojavu požara

XYZ komponente sistema

–

definisane

standardom

ISO 7240-1 i SRPS (JUS)

N.S6.200

.......


1 FAZE RAZVOJA POFAZE RAZVOJA POŽŽARAARA

SA ASPEKTA DETEKCIJESA ASPEKTA DETEKCIJE

Dinamika sagorevanja zavisi od “strana” požarnog trougla: goriva materija – izvor toplote - kiseonik

Detekcija: energija

->

(toplotna, EM zračenje) ili čestice

(dim)Pojave koje se detektuju ->

DIM, TOPLOTA, PLAMEN, CO

.......


1

“... požarni

detektor

(javljač) požara

je deo

sistema

za

automatsko

otkrivanje požara

koji

neprekidno

ili

u određenim

vremenskim

razmacima

prati

odgovarajuće fizičke

i/ili

hemijske

promene

koje

omogućavaju

otkrivanje požara

u prostoru

koji

je pod kontrolom”

(JUS/SRPS N.S6.200)

“A part of an automatic fire detection system that contains at least one sensor which constantly or at frequent intervals monitors at least one suitable physical and/or chemical phenomenon associated with fire, and that provides at least one corresponding signal to the control and indicating equipment.”

(EN 54-1 –

3.11

fire

detector,

ISO 7240: Part I -

3.33. fire

detector)

Пожарный

извещатель

-

Устройство

для

формирования

сигнала

о

пожаре

(ГОСТ

12.2.047-86)

DETEKTORI (DETEKTORI (JAVLJAJAVLJAČČI) POI) POŽŽARA ARA --

Definicije javljaDefinicije javljačča poa požžaraara

.......


1 JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA --

InInteligentni javljateligentni javljačči poi požžaraara

Javljač četvrte generacije

•

konverziju

merene

veličine

(dim, toplota, EM zračenje) u električnu;

•

kondicioniranje električnog

signala;•

kontrolu

da

li

je merena

veličina

prešla unapred

definisan

prag

(pragove);•

lokalnu

zvučnu/svetlosnu

signalizaciju;

•

lokalnu

obradu;•

odziv

na

jedinstvenu

adresu

koja

ga

identifikuje;

•

komuniciranje sa

nadređenim

nivoom

i izvršavanje komandi

i funkcija

od

nadređenog

nivoa

(centralna

jedinica);•

samotestiranje i autokalibraciju.

Komponenta koja vrši:

Mooreov

zakon razvoja

integrisanih komponenti

.......


1 JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARAARA OpOpššte karakteristike javljate karakteristike javljačča poa požžaraara

• Osnovne osobine javljača•

osetljivost -

analitički se definiše

kao odnos nastalog električnog signala i pojave koja je signal prouzrokovala (odnos promene na izlazu prema promeni na ulazu);

•

inertnost -

vreme potrebno da izlaz dostigne 63% (tj. 1/e) zahtevane vrednosti odziva na datu ulaznu pobudu;

•

zona dejstva

-

rastojanje od koga pojava aktivira javljač;•

zaštita od smetnji -

imunost javljača na smetnje iz okruženja u kome se nalazi.

Odziv javljača požara:t0

–

javljač

plamena,

t1

–

javljač

dima

t2

– termički javljač

(TD)

t3

– termički javljač

(TM)

.......


1 JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARAARA VrsteVrste

ii

podelepodele

javljajavljaččaa

popožžaraara

.......


1 JAVLJAČI POŽARA Vrste

i

podele

javljača požara

•

Automatski (prema principu rada)–

Javljači toplote•

Termomaksimalni•

Termo

diferencijalni–

Dimni javljači•

Jonizacioni•

Optički–

Javljači gasa•

Javljači CO–

Javljači plamena•

Ultraljubičasti•

Infracrveni–

Višesenzorski

javljači

•

Prema načinu

aktiviranja–

Ručni javljači–

Automatski javljači•

Prema površini “pokrivanja”–

Tačkasti–

Linijski•

Prema načinu odziva–

Javljači granične vrednosti–

Javljači razlika–

Javljači brzine promena•

Prema mogućnosti resetovanja•

Prema načinu resetovanja•

Prema mogućnosti demontaže

Javljači sa dva stanja

–

normalno stanje / alarmno stanjeJavljači sa više stanja

–

jedno od većeg broja stanja između normalnog i alarmnog stanjaAnalogni javljači

–

vrednost izmerene pojave u digitalnom ili analognom obliku

Javljači bez mogućnosti adresiranja

– klasični, konvencionalni, kolektivniJavljači sa mogućnošću adresiranja

–

adresibilni javljači

.......


1 Pitanja za usmeni deo ispita

Predavanje 1. 20

1. Prikupljanje podataka -

pojmovi i definicijePodatak, Signal,

Informacija,

Sistemi koji rade u realnom vremenu.

2. Senzori

i detektoriPojam detektora i osnovne komponente detektora,

Poluprovodnički senzori, Primena detekcije pojedinih delova elektromagnetnog spektra

u

u

tehničkom sistemu zaštite.

3. Definicija sistema za dojavu požaraX komponenta sistema za dojavu požara,

Y komponenta sistema za dojavu požara, Z komponenta sistema za dojavu požara.

4. Parametri razvoja požara sa aspekta detekcijeFaze požara posle nastanka sa aspekta detekcije,

Materijalna, energetska pretvaranja i produkti sagorevanja.

5. Javljači (detektori) požaraDefinicija javljača požara prema SRPS (JUS) N.S6.200, Inteligentni javljači požara,

Opšte karakteristike javljača požara.

6. Vrste i podele javljača požaraPodela javljača požara prema načinu aktiviranja i prema principu rada, Podela javljača požara u odnosu na

na

površinu pokrivanja i prema broju stanja na izlazu.

.......


1

Hvala na pažnji!

Adresa

za

kontakt:Dr Milan Blagojević, red. prof.Fakultet zaštite na radu u Nišu18106 Niš, Čarnojevića 10a

[email protected]

Documents

TEHNIČKI SISTEMI ZAŠTITE Predavanje 1 - znrfak.ni.ac.rs GO… · Novembar 2013. FAKULTET ZAŠTITE NA RADU U NIŠU Predavanje 1. 3 Prof. dr Milan Đ. Blagojević 1 Uvod – Tehnički