TATBKUS-SARFDers Notlar(zet)
Erzurum 2010
Tatbikus-Saf Ders NotlarNDEKLER
2
Giri........................................................................................4
1- Sarfn lminin
Alan..............................................................4
2-
Mizanus-Sarf......................................................................5
3- Kalbu
Mekn.......................................................................5BRNC
BLM.....................................................................7
FLLER VE MTAKKTLAR...........................................7
1- Aksam-
Seba......................................................................7
2- Vezinlerin
Anlamlar..........................................................10
nemli
Notlar:....................................................................12
3- Fiillerin Zamirlere snad
Edilmesi.....................................13 a- Salim ve Mehmuz
Fiiller:...............................................13 b- Mudaaf
Fiiller:
...............................................................14
c- Misal
Fiiller:...................................................................15
d- Ecvef
Fiiller:...................................................................15
e- Naks ve Lefif
Fiiller:.....................................................17 f-
Tekid Nunu Bitien Fiillerin Zamirlere snad:............19 4- Tekid
Nunu........................................................................20
Tekid Nununun
artlar:..................................................20 5-
Mastar.................................................................................23
a- sm-i Mastar:
..................................................................23
b- Mevvel Mastar:
............................................................23 c-
Slas
Mastarlar:.............................................................23
c.1- Manadan Hareketle Mastar Tayini:.........................24
c.2- Lafzdan Hareketle Mastar Tayini:.........................24 d-
Mastar- Gayr-i
Slas:...................................................25 e-
Mastar- Mm:
...............................................................27
f- Sna Mastarlar:
..............................................................28 e-
Mastar- Merre:
..............................................................28 g-
Mastar- Heye:
.............................................................28 6-
Mtakkt...........................................................................29
a- sm-i Fail:
.......................................................................29
b- Mbalaa
Sigas:............................................................30
Tatbikus-Saf Ders Notlar
3
c- Sfat-
Mebbehe:..........................................................31
d- sm-i
Meful:..................................................................32
e- sm-i Zaman, sm-i
Mekan:............................................33 f- sm-i
Alet:.......................................................................34
7- Taaccb ve
Tafdil...............................................................35
a-
Taaccb:..........................................................................35
b-
Tafdil:.............................................................................37KNC
BLM......................................................................40
1-
SMLER............................................................................40
a- Sahih sim:
.....................................................................40
b- Maksur sim:
..................................................................40
c- Memdud sim:
................................................................42
d- Mankus
sim:..................................................................43
2-
Cemiler:..............................................................................44
3- sm-i
Tasgir:.......................................................................46
4- sm-i
Mensub:.....................................................................49NC
BLM.................................................................52
LAL VE
BDAL..................................................................52
1-
bdal....................................................................................52
a- Babnda bdal Kurallar:........................................52
b- Bablarnda bdal:..........................................53 2-
ll
Kurallar......................................................................53
a- Kalb Yoluyla
'll...........................................................53 b-
Harekenin Hazfi Yoluyla
'll........................................57 c- Harfin Hazfi
Yoluyla 'll...............................................57 Baz
lal
Kurallar..................................................................58
Baz Vakf
Kurallar...............................................................61
Tatbikus-Saf Ders NotlarTATBKUS-SARF Giri 1- Sarfn lminin Alan
Dilbilimi: 1- Morfoloji 2- Sentax 3- Semantik Sarf:1
4
Biim Bilim Sz Dizimi Anlam Bilim
Sarf Nahiv Maan
: 2
Tasrif: Lugatte engellemek, evirmek, dntrmek gibi anlamlara
gelir. Sarf stlahnda ise kk halde bulunan lafz, kalptan kalba,
sigadan sigaya bolca aktarmaktr. Sarf ise; Tasrifi de iine alan
genel bir terimdir.
Alfabe h.
H.Cerler ) )
Not: Sarf, bu tablodaki , ile ilgilenir.
1
Sarf: stenilen bir takm anlamlara ulamak iin masdarn eitli
vezinlere (kalplara) dklmesidir. 2 Sarf: Nahivle ilgisi bulunmayan
kelime yaplarnn durumlarn bilmemize yarayan kurallardr.
Tatbikus-Saf Ders Notlar2- Mizanus-Sarf
5
* Eer bir kelimede harf dyorsa o zaman o fiilin veznini ifade
ederken de o harfe tekabl eden harfi drerek vezni ifade ederiz. *
lal yoluyla kendisinde deiiklik olan harfi vezinde ifade ederken
asln esas alrz. * Kelimenin harflerinde kalb-i mekan varsa vezinde
de bu kalb uygulanr. // ) ) 3- Kalbu Mekn Kalbu Meknyi bilme
yollar: 1- Mastara ruc edilir: ( ( // 2- Kelimenin asli
harflerinden tretilen baka kelimelere baklr. kelimesi byledir. Bu
kelimenin tretildii ayn kkten baka kelimelerde tretilmitir. rnein;
yleyse burada kelimesinin vezni dr. )( eklinde bir deiim geirir.
Dolaysyla kelimesi aslnda kelimesinden maklubdur. Burada kalbi
uyguladmzda kelimesinin vezni olur. 3- Kelimede lal uygulanmas
gereken bir harf var ancak bu harfte ilal yaplmamsa burada bir
kalb-i mekan olduu ortaya kar. kelimesi byledir. Burada vav-ya
mteharrik ma-kabli meftuh olursa vav, ya; elife kalbedilir. Kaidesi
uygulanmas gerekir, dolaysyla da kelime olmaldr. Ancak
Tatbikus-Saf Ders Notlar
6
bu ilal yaplmam, bu durumda burada bir kalb-i mekan vardr.
deriz. Bu kelime asl olarak fiilinden maklubdur. Dolaysyla da
kelimesinin vezni olur. 4- Herhangi bir kalb olmakszn iki hemzenin
kelimenin sonuna geldii durumlarda kalb uygulanr. // // // 5-
Herhangi bir ak sebep olmamasna ramen gayr-i munsarif olan
kelimelerde de kalb-i mekan vardr. : // :
Tatbikus-Saf Ders NotlarBRNC BLM FLLER VE MTAKKTLAR Fiil: : 1-
Aksam- Seba Kk harflerinden biri veya ikisi illet harfi olan fiil
Kk harflerinden ilki yahut olan fiildir. // Kk harfleriden ortadaki
harf illet harfi , , olan fiildir. // Kk harflerinden sonuncusu
illet harflerinden biri olan fiildir. ki harfi birden illetli olan
fiildir. >= Lefif mefruk >=Lefif makrun Kk harflerinden
hibirisi illet harfi olmayan fiil
7
Kknde hemze ve illet harfi bulunmayan ve ayn harften iki tane
olmayan fildir. Kk harflerinden birisi hemze olan fiildir. / / Kk
harflerinden ikisi ayn olan fiildir.
) , )2
) )
Tatbikus-Saf Ders Notlar
) ) 3
) )
8
)6(
)21( ) )3 ) ) 1 ) 2 ) 4
) )4
1
) )3 ) 1 ) 2 ) 3 ) 4 )
) )5
) ) )
) , ) 5
Tatbikus-Saf Ders Notlar
9
1 2 1
1 2 3 4 5 6
1 2
2 3 4 5
01 Tatbikus-Saf Ders Notlar2- Vezinlerin Anlamlar :* Ruba
Mcerred Veznin Kullanld Anlamlar :1- Tebih 2- sm-i alet tretilmesi:
(Bu genelde yabanc lafzlarda ).kullanlr :3- Sayruret :4- Naht
: 1 : 2 : 3 : : :) )4
: 1 : : 2 : 3 : : 4 : : 5 : : 6 : : 7 : : :
: 1 2 : : : 3 : 4 : : 5 : : 6 : 7 : : 8 : : 9
11 Tatbikus-Saf Ders Notlar : 1 : 1 ( ) : )(: )(: : 2 : 3 : 1 (
: 4 : )
:1 )) : 2 : 3 : : 4 : :
: 1 : 2 )3 :) :4 ))
) : ) ( ) 1 : ) ( 2 ) : ) ( ) 3 )(: 4 : : 5 : 6 )(: 7 1 1 )
)
Tatbikus-Saf Ders Notlar 12nemli Notlar: 1- Mutavaatta; slas
mcerretteki fail ortadan kalkar, meful de fail konumuna gelir. 2-
Lazm fiilin mehul ism-i meful ve mutavaat vezinleri olmaz. Ancak
harf-i cer yardmyla bunlar yaplr. Tasrifi de harf-i cerden sonra
gelen zamirde olur. .. /// 3- Rubai muzari bir fiil, ister slasiye
mezid, ister rubai mcerret olsun ilk harfi olan muzaraat harfi
daima dammeli olur. 2- ve bablarnn genel zellii meful
alabilmeleridir. Ancak bazen bu iki babdan lazm fiillerin geldii de
grlr. ( ) 3- Mteaddi bir fiil babna aktarldnda hala tek meful
almaya devam ediyorsa bab bu durumda teksir anlam ifade eder. kalb
da bu durumda mubalaa anlam kazanr. 4- bab genele olarak mareket
ifade eder. Ancak bu babda ortaklardan eylemi ilk yapan fail eyleme
cevap veren meful olur veya fail galip meful maluptur. ve babnda
ise ortaklarn hepsi faildir ve ( )ile atfedilirler. 5- Mutavaat:
Bir alt babda meful alabilen mteaddi bir fiilin, infial bab gibi
bir bba aktarldnda lazm olmas ve mefuln, faile dnmesidir. Alt st
Mteaddi Lazm : Mutavaat
Tatbikus-Saf Ders Notlar 13Lazm Lazm : Mubalagatul-Lazm *
Mutavaat, Trkedeki dnllk kipini karlamaz. nk dnllk failin yapt
eylemin yine fail zerinde gereklemesidir. Eer eylem bu arta uymazsa
fiilin kipi edilgen olur. (Bebek ykand = edilgen) (Adam ykand =
dnllk) 6- Bu otuz be bbn alts slas geri kalan yirmi dokuzu ise
gayr- slasdir. Slas bblardan hakim olan unsur, bu bblarn semaya
dayal olmasdr; Gayr- slaslerin ortak zellii ise mazi-muzari- masdar
gibi trevlerinin belli bir kaideye uygun olarak gelmesi ve szl bal
olmasdr ki bblarn slas ve gayr- slas olarak snflandrlmasnn altnda
yatan mantk da budur.
7- Lazm olan bir fiilin mechul yaps kullanlamaz, mehul
kullanlmayan bir fiilin de ism-i meful de tretilmez.3- Fiillerin
Zamirlere snad Edilmesi a- Salim ve Mehmuz Fiiller: Salim ve
mehmuzda herhangi bir deiiklik olmaz; ancak mehmuz fiillerden u
kelimeler istisna edilmitir. 1- ve fiillerinin emr-i hazrlarnda
hemzeler hazfedilir. 2- ve ,cmle banda geldiklerinde hemzeleri
hazfedilir. ; // cmle ortasnda geldiinde ise genelde hazfedilmez 3-
: muzari ve emir sigalarnda hemzesi hazfedilir. Muzaride vezni ,
emirde ise ) )eklinde gelir.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 144- : mazi, muzari ve emir btn
sigalarnda aynel-fili olan hemze ( )hazfedilir. ) )( )( )( ) b-
Mudaaf Fiiller: 1- Mteharrik merfu zamir bititiinda idgam zlr. 2-
Emr-i hazrda mfret muhatab ve mfret muhataba sigalarnda idgaml
gelmesi caiz olduu gibi idgamsz da gelebilir. / dgam: Ayn cins iki
harften birincisini ikincisine katmaktr. trl idgam vardr. 1- Vacip
dgam: kiye ayrlr: 1a- Ayncins iki harften her ikisi de harekeli ise
birinci harfin harekesi hazfedilir. Birinci harf ikinci harfe
katlr. //
1b- Ayn cins iki harften birincisi sakin ikincisi harekeli ise
birinci harf ikincide idgam edilir. . // 2- Mmteni dgam: Mudaaf
fiilde bulunan idgam mazimuzari ve emir gibi ekimlerde, fiilde
bulunan idam baz sigalarda almak zorunda kalr ve idgam, mmteni
olur. bu sigalar her tr fiilin ekiminde harekeli ref zamirine
bititii sigalardr. nk; Harekeli ref zamiri ma kalbini sakin ister.
dgamn mmteni olduu yerlerin tabloda gsterimi: 3- Caiz dgam: Ayn
cins iki harften birincisi harekeli ikincisi
skun-i arz ile sakin olursa caiz idgam olur.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 15 Not: Caiz idgam sadece slasi mudaaf
fiilin birincisi babnda drt veche sahip olur. Geriye kalan 2. ve 4.
bab ile mudaaf fiilin her trl mezid babnda sadece vecih sz
konusudur. c- Misal Fiiller: 1- Misal ylerde hibir deiikli yaplmaz.
2- Misal vavilerde, 2.,3.,6. bablarn malum muzari, emir ve
nehiylerinde vav derken 4. ve 5. babdan gelen misal vavilerde vav
dmez. Not: nin emri hazr olan cmle banda da ortasnda da geldiinde
okunurken makablinde damme bulunduunda, lamel-fili olan yann
yerinde vav harfi varm gibi okunur. 3- ve fiillerinin muzarisinde
kyasa aykr olarak faul fili olan vav hazfedilir. / d- Ecvef
Fiiller: 1- Mazide merfu mteharrik zamire bititiinde ve emrin mfred
muhatabnda illet harfi hazfedilir. 2- Mazide 1. babdan gelen
ecveflerde merfu mteharrik zamire bititiinde faul-fiil dammeli
olur. 3- Mazide, y ecveflerde merfu mteharrik zamir bititiinde
faul-fiil meksur olur. 4- Mazide, ecvef-i vv 4. babdan geldiinde
faul-fiil meksur olur.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 165- Yukardaki (4. madde) durumda
malumda dammeli olan her mehul, meksur; malumda meksur olan her
mehul de dammeli olur. 6- Mazi ve emirde nun-u nisve bitien sigalar
ayndr. / / 7- Ecvef fiilin ve bablarnn mastarlarnn sonuna
hazfedilen aynel-fiile delalet edecek ondan bedel bir getirilir. 3
8- Ecvef fiilin bablarnda, ecvef fiilin illet harfi ortaya kar. 9-
Ecvef fiilin bablarnda illet harfi olan veya mutlaka olarak yazlr.
)( 10- Evcef vavi veya yilerin sfat- mebbeheleri vezninde gelir.
11- Ecvef fiilden ism-i meful getirirken a) vv ise harekesi
makabline nakledilerek aynel-fiil hazfedilir. b) y ise harekesi
hazfedilerek makabli kesra yaplr. (Hareke hazfedildikten sonra
illet harfi de hazfedilir.) 4
3
Bu mastarlarn vezni hususunda ihtilaf var Sibeveyhe gre Ahfee
gre dr. 4 Burada fiilin aslna ittibaen ism-i meful kalbndaki harfi
ya kalbedilir. Daha sonra da ya uygun hareke ma kabiline
verilir.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 17Not: vezni ism-i fail ve ismi meful
iin ortak kullanlan bir vezindir. sm-i meful anlamnda kullanldnda
mzekkerlik, menneslik msavidir. Ancak bu durumda eer mevsuf mezkur
ise vezninin sonuna mzekkerden ayrmak iin getirilir. Not: vezni
mbalaal ism-i fail ve ism-i meful anlamnda ortak kullanlr. Mbalaal
ism-i fail anlamnda kullanldnda tezkir-tenis msavidir. sm-i meful
anlamnda kullanldnda ise tezkir tenisi ayrmak iin getirilir. / ///
e- Naks ve Lefif Fiiller: Lefif-i makrun fiiller 2. ve 4. bablardan
gelir. / ; Lefif-i mefruk fiiller 2. ve 6. bablardan gelir. / ;
Lefif-i mefrukun emri hazr malulu vezninde gelir. Lefif-i mefruk
sonu itibariyle naks, ba itibariyle misal fiil gibidir. ; Lefif-i
makrun fiiller ise naks fiil gibi ilem grr. Naks fiiller
1.5,2.6,3.7, ve 4.8 bablardan gelir. Naks fiillerin mazisinde
bulunan illet harfi sadece slasi mcerredin birinci babnn mazi
malumunda eklinde yazlr. Naks ve Lefif Fiilerin ekimi: 1- Cemi ve
muhataba s birletiinde illet harfi der.95 6
7 8 9 ) )( )( / )
Tatbikus-Saf Ders Notlar 182- Tenis geldiinde sonu elif ise
hazfedilir.10 3- Gaib tesniye zamiri ve merfu mteharrik zamirler
bititiinde sonu olan nakslarda asl, ise ya; ise a kalbedilir.11 4-
Cemi ve muhataba s birletiinde hazfedilen harf elif ise cemi ve
muhataba sndan nceki harf meftuh olur.12 5- Cemi ve muhataba s
birletiinde hazfedilen harf ise cemi ndan nceki harf dammeli;
muhataba sndan nceki harf, kesral olur.13 6- Naks fiillerde )
)vezninde gelen cemi mzekker mkesser kalb ) )vezninde gelir.14 7-
Naks vvilerin ism-i mefulleri ;) )Naks yilerin ism-i mefulleri )
)vezninde gelir. 8- Naks vvilerin muzaride cemi mzekker ve cemi
mennes kalplar ayndr.15 9- Sonu ve olan nakslarn, muzaride mfred
muhataba ve cemi mennes muhatabalar ayn kalpta ifade edilir.16 10-
Naks vvilerin mazi mehullerinde , ya kalbedilir.1710 11
12 / 13 / 14 15 ) )( // ) 16 ) )( )( / )( ) 17
Tatbikus-Saf Ders Notlar 1911- Nakslarn muzari mechullerinde
mfred gaib, mfred gaibe, mfred muhatab ve mtekellim sigalarnda
lamel-fiil olurken dier sigalarda olur.18 12- Naks ve lefif
fiillerin ve bablarnn mastarlarnda aynel-fiilin harekesi sonda
bulunan harfine itibarla dammeden kesraya kalbedilir.19 Not: Naks
fiilerde lamel-fiil olan ve harekeli olur, makablinde de elif
bulunursa veya hemzeye kalbedilir (isim ve mastarlarda). ) )( / )(
/ ) f- Tekid Nunu Bitien Fiillerin Zamirlere snad: 1- Tesniye
elifine isnad: rab nunu hazfedilir ancak tesniye elifi hazfedilmez.
Fiil naks ise lamel-fiil aslna fethal olarak dner. 2- Cemi vavna
isnad: a) Sahih fiilde irab nunu ve cemi vav hazfedilir. b) Naks
fiilde: sonu vav ve ya olan nakslarda hem cemi vav hem de irab nunu
hem de lamel fiil hazfedilir. ; sonu elif olan nakslarda ise irab
nunu ve lamel fiil hazfedilir. Cemi vavna ise damme harekesi
verilir. ) ) * =< * =< 18 19
Tatbikus-Saf Ders Notlar 20 * * ( ) Not: Misal vvilerin
veznindeki mkesser cemilerinde faul-fiil olan vav hemzeye
kalbedilir. ( // ) 4- Tekid Nunu Arapada Tekid Nunu a) Sakl b) Haff
olmak zere iki ksma ayrlr. Bu fiili kuvvetlendiren ve fiilin zamann
gelecek zaman yapan bir harftir. Fiili muzari, hal ve istikbale
delalet ediyorken20, bu fiili muzarinin sonuna bu Nun-u tekid
eklenirse delalet ettii anlam sadece gelecek zaman olur. Tekid
Nununun artlar: a- Mazi fiilin sonuna tekid nunu bitimez.21 b-
Emir-i hazrn sonuna tekid nunu -mutlak olarak- herhangi bir art
olmakszn bitiir. c- Muzari fiilin sonuna tekid nunun getirebilmek
iin u artlarn yerine gelmesi gerekir. I. Vacip Olduu Durumlar: 1-
Anlam msbet olmaldr. 2- Gelecek manas ifade etmelidir. 3- Kasemin
cevab olmaldr. 4- Lam- Kasem ile arasna bir fasla girmemesi
gerekir.20 21
Tekid nununun yukardaki zelliinden dolay
Tatbikus-Saf Ders Notlar 21* Eer bu artlardan herhangi birisini
kaybederse o zaman fiili muzarinin sonuna tekid nunu bitimez. II.
Mmteni Olduu Durumlar: 1- Kasemin cevabnn menfi olursa: 2- Hale
delalet ederse: 3- Fiil ile kasem arasna gibi bir edat girerse: 4-
Kaseme cevap olan fiil ile kasem lam arasna bu fiilin bir mamulnn
girmesidir: 22 Bu maddelerde zellikleri mezkur muzari fiiller tekid
nunu ile tekid edilemezler. III. Vacibe Yakn Derecede Mstahsen
Olduu Durumlar: u iki durumda muzari fiilin tekidi vcub derecesine
yaklar, ounlukla mstahsendir. 1- art fiili; art kelimesi, harf23
olan bir cmlede vaki olursa. 2- Fiil; Talep, emir, nehy, dua,
temenni ve istifhama delalet eden bir kelimeden sonra gelirse. ) (
)( IV. Caiz, Ancak Kullanm Az Olan Durumlar: u durumda muzari fiili
tekid etmek caiz olmasna karn; bu durumlarn kullanm azdr:22
Lam ile cevabn ( )aras fiilin mamulu (burada dr ve mefuldr) ile
ayrlmtr 23 Bu harf de ve nn idgam edilmi hali olan dr
Tatbikus-Saf Ders Notlar 221- Fiil, den sonra gelirse: 2- Fiil,
den sonra gelirse: 3- Fiil, in haricinde bir art edatndan sonra
gelirse: Not: Fiili muzari iki durum dnda daima murabdr. Eer fiili
muzarinin sonuna nun-u nisve bitiirse skun zere; Nun-u tekid
mubaereten bitiirse fetha zere mebni olur. ---- ------- Mfret
muhatab, fetha; dierleri, nunun hazfi ile mebnidir. Mfret muhatab,
fetha; cemi mennes muhata-ba, ile mebnidir. skun; dierleri, nun-un
hazfi ---- ------------ * * * * * *
-------- ---- * * * iaretli yerler mebni; dierleri murabdr.
---- * * * iaretli yerler mebni; dierleri murabdr.
* Sonuna tekid nunu bititirilirken; lamel-fiili illetli olan bir
fiilde sondaki harf aslna dndrlr. Not: Nun- tekid muhaffefe
olduunda istinad elifi ile birlikte tenvin olarak yazlr. )( )( Not:
Muzarinin tekid nun almas halinde Basrallara gre evvelin de tekidi
vaciptir ve lam- tekid, lam- emr, lam- nehy
Tatbikus-Saf Ders Notlar 23veya muzarinin evvelinde talep olmas
gerekir. (Emir, nehiy, istifham, dua temenni, tereci, arz). 5-
Mastar Mastar, isim olmas hasebiyle fiilden ayrlrken; bir olaya
iaret etmesi bakmndan fiille benzeir; yalnz fiil mastara ek olarak
olayn zamanna da iaret eder. a- sm-i Mastar: Slasi mezid bablarn
mastarlarnda harf dmesi ya da harf ilavesi eklinde deiime urayan ve
kuralna uygun bir ekilde gelmeyen mastarlara denir. ( ) ( ) ( ) ( )
b- Mevvel Mastar: Cmlenin bana mastar harflerinden biri getirilerek
cmlenin mastara evrilmesiyle oluan mastardr. Mastar harfleri: ) )
)( / ) ( / () c- Slas Mastarlar: Slasi mastarlar kyas deildir.
Genel bir kural yoktur ve ounlukla sadece semaya24 dayanr. Bununla
birlikte nahivciler baz kurallar ortaya koymulardr. Buna gre:
24
": ." : " ."
Tatbikus-Saf Ders Notlar 24c.1- Manadan Hareketle Mastar Tayini:
c.1.1- Mesleke delalet eden ou fiilin mastarlar vezninde gelir.
c.1.2- Hareket ve dnm ifade eden ou fiillerin mastarlar vezninde
gelir. c.1.3- Hastalk bildiren fiillerin ounun mastar vezninde
gelir. c.1.4- Ses ifade eden fiillerin ounun mastar vezinlerinden
gelir. c.1.5- Renke delalet eden fiillerin ounun mastar vezninde
gelir. c.1.6- Kusur bildiren fiillerin ounun mastar vezninde gelir.
c.1.7- Mualece25 anlam veren ou fiillerin mastar vezninde gelir.
c.1.8- Sabit bir manaya delalet eden fiillerin mastarlar vezninde
gelir. c.2- Lafzdan Hareketle Mastar Tayini: c.2.1- Slasi mteaddi
fiilerin ounun mastar vezninden gelir. c.2.2- Mazide aynul-fili
kesral slasi lazm fiillerin ounun mastar vezninde gelir.
25
Bu tabire organlarla yaplan ileri bildiren fiiller veya aba ve
gayret sarfetme anlam tayan fiiller denilebilir.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 25c.2.3- Mazide aynul-fili fethal slasi
sahih lazm fiillerin ounun mastar vezninden gelir. Eer aynul-fili
illetli ise ounlukla, mastar veya vezninden gelir. / c.2.4- Mazide
aynul-fili medmum, slasi lazm fiillerin genelinin mastar veya
vezninde gelir. d- Mastar- Gayr-i Slas: Mastar- gayr- slasi
kyasidir ve kurallar unlardr: d.1- Mastar- Rubai Mcerred: vezninde
gelir. Eer, rubai mcerred mudaaf fiil ise o zaman mastar veya
62vezninde gelir. d.2- Slasi mezid babnn mastar: a- Eer aynul-fili
sahih ise mastar kalbnda gelir. b- Eer aynul-fili illetli (ecvef)
ise mastar 72vezninde gelir. 82 d.3- Slasi mezid babnn mastar:
d.3.1- Eer sonu sahih ise mastar vezninde d.3.2- Eer sonu illetli
ise mastar vezninde 26 27
Bu kalptan gelen mastarlar semadir. Bu mastarlarn kalbnda
ihtilaf vardr. Yukardaki gr Sibeveyhe gredir. nk Sibeveyh, alameti
hazfeder; Ahfee gre ise vezni olur. Ahfe de illet harfini hazfeder.
28 Bu harfi kalbnda bulunan ve burada hazfedilen ten ivaz olarak
getirilmitir.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 26d.3.3- Fiil mehmuzul-lam ise mastar
genellikle iki vezinde de gelebilir. Bunlar: d.3.4- Baz sahih
fiillerin mastarlar da bu iki vezinden gelebilir. d.4- Slasi mezid
babnn mastar: Bu babn mastar u iki vezinde de gelebilir: 92 .
Faul-fili olan fiiller ounlukla sadece vezinden gelir. d.5- Humasi
Fiilin Mastar: d.5.1- Eer fiil, humasi vezinlerinde ise; mastarlar,
sondan bir nceki harfin dammelenmesi ile elde edilir. Eer
lamel-fiil illetli ise sondan bir nceki harf kesralanr d.5.2- Fiil
babnda ise mastar olur. d.5.3- Fiil babnda ise mastar olur. b.5.4-
Fiil babnda ise mastar olur. d6- Sdasi Fiilin Mastar: Bu fiillerin
mastarlar; nc harf kesralanr, sondan bir nceki harfden nce de bir
elif konularak elde edilir. b.6.1- b.6.2- b.6.3- b.6.4- 29
Mufaale babnn dier mastar olan vezni belli bal fiillerde
gelir.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 27b.6.5- nemli Not: babndaki fiilin
aynul-fili illetli olursa; babndaki ecvef fiilin mastarndaki bu
babn mastarna da getirilir. e- Mastar- Mm: Bu mastar yukardaki
normal bir mastarn ifade ettii anlam ifade eder. Bunun tek fark mim
ile balamasdr. e.1- Slasi Fiillerin Mimli Mastar:30Slasi Mcerredin
Mimli mastar, ism-i zaman, ism-i mekan A) Sahih- Ecvef-
MudaafMehmuz 1- Muzari aynel-fiili () 2- Muzari aynel-fiili () a)
Mimli mastar b) .zaman, i. mekan, i. meful B) Naks ve Lefif Makrun
alt babda da C) Misal- Lefif Mefruk
Not: Mimli mastar vezninde olmas gerekirken z olarak vezninde
gelen mastarlar da vardr: e.2- Gayr-i Slasi Fiillerin Mimli
Mastarlar: Muzaraat harfi dammeli bir mm harfine kalbedilip, Sondan
bir nceki harf de fethal yaplarak elde edilir.
30
Bu tablo T.Sarfden deil; maksuddan alnmtr.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 28f- Sna Mastarlar:31 Bu mastar kyasi
olarak isimlerden -o isimlerde bulunan zelliklerle tavsif etme
amacyla- tretilir. ster camd ister mtak her trl ismin ya da zamirin
sonuna eddeli bir harfi ve akabine de bir harfi eklenerek yaplr. e-
Mastar- Merre: sm-i merre olarak da adlandrlr, bir olayn bir kere
yapldna delalet eden bir mastardr. Slasilerde vezninde gelir. gibi,
ancak normal mastar olan bir fiilin mastar- merresi kelimesiyle
vasfedilerek yaplr. gibi Gayr-i slasilerde ise normal mastarn
sonuna bir 23 eklenerek mastar- merre elde edilir. . Eer normal
mastarn sonu ile bitiyorsa mastar- merresi kelimesiyle vasfedilerek
yaplr. g- Mastar- Heye: Genellikle ism-i heye olarak adlandrlr.
Mastar- nev de denilir. Fiilin yapl eklini ifade eder. Sadece slasi
fiilden vezninde tretilir. . Baz kitaplarda mezid fiillerin de
mastar- heyelerine
31
Bu mastar: / / olarak da isimlendirilmektedir. 32
Tatbikus-Saf Ders Notlar 29rastlanabilmektedir. Bu kyas bir
durum deil, semadir. gibi Not: Mastar- bina-i merre ve mastar-
bina-i heye cmle ierisinde daima meful mutlak olarak mansub
olurlar. Not: 1- Mastarlar, hem mehul hem de malum manas verebilir.
2- Mastarlarda, tezkir-tenis msavidir. 6- Mtakkt a- sm-i Fail:
Fiilden, fiili ilemekle vasfedilene delalet etmesi iin, tretilen
isimdir. a1- Slas fiilin ism-i faili, vezninde tretilir. * Eer fiil
ecvef ve aynul-fili elif ise bu elif, ism-i failde hemzeye dntrlr.
* Eer fiil ecvef ve aynul-fili sahih (yani deime-mi vav veya ya)
ise, bu harfler olduu gibi kalr. * Eer fiil naks ise, ism-i failde
fiilin son harfi tpk ism-i mankusda yapld gibi raf ve cerr halinde
hazfedilirken nasb halinde olduu hal zere braklr. ) )( ) a2- Gayr-i
slasilerde; ism-i fail muzaraat harfinin madmum bir mim ile
deitirip sondan bir nceki harfin kesralanmasyla elde edilir. * Eer
sondan bir nceki harf elif ise (ecvefin mezitlerinde) olduu hal
zere braklr. :
Tatbikus-Saf Ders Notlar 30* Burada bu kurallara uymayan ism-i
faillere de -bunlarn says az olmakla beraber- rastlanabilir. *
Bazen rubai fiillerin ism-i failleri de vezninde -z olarak- gelir.
b- Mbalaa Sigas: Bu, ism-i failin manasn tekid ile birlikte onu
mbalaa ile takviye iin fiilden tretilen bir isimdir. Bu sadece slas
fiillerden tretilir. En mehur vezinleri unlardr. b.1- b.2- b.3-
b.4- b.5- 1- 2- 3- 4- 5- 33 34
33
: 43 : : : : 73 : : : : 93: 38 36 35
Bunlar yannda kullanm az olan baz kalplar da vardr:
Sondan bir nceki harf kesra olmas gerekirken, fetha olmu. Bu
vezin ayn zamanda ism-i mensub kalbdr. 35 Ayn zamanda ism-i alet
kalbdr 36 Lazm fiilde gelirse sfat- mebbehe; mteaddi fiilde gelirse
mbalaal ism-i fail olur. 37 sm-i alet olarak da gelebilir. 38 sm-i
alet olarak da gelebilir. 39 Ayn zamanda cem-i mkesser ism-i fail
kalbdr.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 31* Gayr-i slasiler iin mbalaa ifade
eden kuralsz kullanmlar da vardr. rnein: c- Sfat- Mebbehe: sm-i
failin manasna delalet etmek zere lazm fiilden tretilen isimdir.
Mana konusunda ism-i faile benzediinden dolay sfat- mebbehe
denilmitir. Ancak sarf alimlerine gre sfat- mebbehe ism-i faile gre
daha kalc bir vasfa delalet etmesiyle temayz eder. Sfat- mebbehe
vezinleri: c.1- Fiil, vezninde ise sfat- mebbehesi ekilde gelir. *
Sevi, hzn, yenilik gibi manalar ieren bir fiilse , mennesi de
vezninde gelir. * Renk, kusur ve zinet, ss (hilye), zellik ifade
eden bir fiil ise ,mennesi de vezninde40 gelir. *
* Boluk ve doluluk ifade eden bir fiil ise ,mennesi de
vezninde41 gelir. 40 41
Bu vezin gayr- munsariftir. Bu vezin gayr- munsarftr.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 32 gelir. * * * * * : : : : : Bu
vezinlerin hepsi munsarftr. c.2- Fiil, vezninde ise sfat- mebbehesi
u be vezinde
c.3- Fiil vezninde bir ecvef ise sfat- mebbehesi, ism-i fail ve
mbalaa sigas vezinlerinden farkl olarak, genellikle vezninde gelir.
Bu ana balktan farkl olarak baka sfat- mebbehe vezinleri de vardr:
Kalc bir sfata delalet eden * * * *
d- sm-i Meful: Muzari, mteaddi, mehul fiilden tretilen ve fiilin
zerinde vaki olduu vasfa delalet eden isimdir. d.1- Slasi fiilden
vezninde tretilir. * Aynul-fili ya da olan fiilde ism-i meful,
muzarisinin vezni zere yaplr. 24 42
( Beni Temim lgatna gre burada hazif yaplmaz yani ism i
mefulleri eklinde getirirler, vezni de olur.)
Tatbikus-Saf Ders Notlar 33* Aynul-fili olan fiillerde de ayn
ekilde ism-i meful yaplr. Ancak burada asli suretine kalbedilir.
(vav ise vava; y ise yaya kalbedilir.) 34 * Fiil naks olursa
muzaraat harfinin yerine fethal bir mim getirilir ve son harf
eddelenerek i. meful yaplr. ) )( ) d.2- Gayr-i slasilerde, muzaraat
harfinin yerine medmum bir mim harfi getirilip sondan bir nceki
harf fethalanarak i. meful yaplr. d.3- sm-i meful eer lazm bir
fiilden tretilecekse o zaman daha nce zikredilen kurallarn yannda
bir de bu lazm fiille birlikte ibih cmle44 eklenerek, ism-i meful
tretilir. Burada fiil deil cr-mecur tasrif edilir. d.4- Her hangi
bir kural olmakszn tretilen baz ism-i mefuller de vardr. d.5- sm-i
meful olarak kullanlan baz yaplarda mevcuttur. * * * : : :
e- sm-i Zaman, sm-i Mekan: Fiilin gerekletii zaman ve mekana
delalet eden isimdir. e.1- Slasi fiillerden tretilen ism-i zaman ve
i. mekan : u durumlarda i. zaman ve i. mekan dir. * Fiil misali vav
veya y olursa: 43 44
ibih cmle hem cr-mecrurdan hem de zarftan oluur.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 34* Fiil aynul-fili ya olursa (ecvef):
* Fiil sahih ve aynul-fili muzaride kesra olursa: Bu durumlarn
haricinde btn i. zaman ve i. mekanlar dir. e.2- Gayr-i slasilerde
i. zaman ve i. mekan, muzaraat harfinin medmum bir mim ile
kalbedilip sondan bir nceki harfin fethalanmasyla elde edilir. * .
Zaman ve i. mekan ifade eden baz kelimeler z olarak kalbnda gelir.
54 * Arapada baz i. zaman ve i. mekan kelimelerinin sonuna 64harfi
getirilir. * Yine Arapada baz i. zaman ve i. mekanlar camid slasi
isimlerden kalbnda tretilir. f- sm-i Alet: Sadece slasi ve mteaddi
fiilden tretilen bir isimdir. u kalplarda gelir: * * * *45 46
: : : * : :
Konuma dilinde baz kalplar da vardr:
Bu kelimelerin bir ksm kuralna uygun ekliyle de kullanlr.
Tatbikus-Saf Ders Notlar 35* : . Alet olarak kullanlan baz z
vezinler de mevcuttur. Bir fiilden tretilmi deil de, mtak olarak
kullanlan baz camid ism-i aletler de mevcuttur. 7- Taaccb ve Tafdil
a- Taaccb: Taaccb iin iki sia vardr. artlar: 1- Bir fiil olmaldr.
Fiilleri olmayan isimlerden bu sia tretilemez. rnein. kelimesinin
taaccb sias olarak denilemez. 2- Fiil slasi olmaldr. Gayr-i slasi
fiillerin teaccb sias z olarak gelir. ) ( ) )( ) ( ) 3- Mutasarrf
fiil olmaldr. Camid fiillerden ve gibi naks ekimli fiillerden bu
sia tretilemez. 4- Manas artma ve eksilmeyi kabul etmelidir.
Cmertlik, cimrilik, uzunluk, ksalk v.s. gibi. Bundan dolay gibi
fiiller bu siaya sokulamaz. 5- Fiil mehul olmamaldr. Ancak baz z
kullanmlar mevcuttur. ) ) * Arapada baz fiiller mehul olarak
kullanlrlar. Bu fiillerin taaccb sigasna sokulmas mmkndr. )( )) bu
iki siann
Tatbikus-Saf Ders Notlar 366- Fiil tam olmaldr. gibi naks
fiiller bu sigaya sokulamaz. 7- Fiilin anlam msbet olmaldr. 8- Renk
ve kusur bildiren kelimeler bu baba sokulamaz. . * Eer fiil bu
artlar tamazsa taaccb u ekilde olur: 1- Fiil camid ( gibi) ve
ziyade ve noksanl kabul etmiyorsa ( ;) o halde bu fiillerden teaccb
sigas gelmez. 2- Eer fiil gayr-i slasi ise artlar karlayan baka bir
fiilden istifade edilir ve gayr-i slasi fiilin mastar getirerek u
ekilde taaccb sigas oluturulur. 3- Bu yol aynen mennesi olan
vezninin fiillerinde de uygulanr. 4- Eer fiil menfi ise; nce,
artlar haiz baka bir fiilden yardm alnr, bu fiilden sonra, muzari
menfi fiilden nce 74 getirerek teaccb olutururuz. 5- Fiil mehul
ise; artlar haiz baka bir fiilden yardm alnr ve mehul fiilden nce
getirilerek teaccb sigas oluturulur.
47
mastariyesinin, nefiy s ile idgam edilmi hali
Tatbikus-Saf Ders Notlar 376- Eer fiil Nasih48 bir fiil olur da
eer bu fiilin mastar olursa; artlar tayan bir fiilden sonra bu
mastar getirerek teaccb oluturulur. Eer fiil gibi mastar olmayan
bir fiilse; o halde fiilin bana getirilerek ayn ilem uygulanr. Not:
Ayn gruptan iki taaccb fiili birbirine atfedilirse birinci gruptaki
ve ikinci gruptaki atftan sonrakinde hazfedilir. ) ) ( ) b- Tafdil:
Bu kalp, belli bir vasfta ortak olan iki eyden birinin dierinden
fazlaln anlatmak iin - vezniyle- kullanlan isimdir. artlar: 1-
Slasi fiillerden tretilir. Gayr-i slasilerden z olarak varit olur.
) ( 2- Mehul fiilden tretilmez. Ancak baz z kullanmlar vardr. ) (
): ) 3- Camid, Naks, stnlk kabul etmeyen ve renk ve kusur
bildiren49 fiillerden tretilemez. * Bu artlar tamayan fiillerde
teaccbde uygulanan kurallar uygulanr, ancak mastar burada mansub
olur ki nahivciler bunu temyiz olarak irab etmitir.48 49
Mennesi olan, kalbndaki fiillerden
Tatbikus-Saf Ders Notlar 38* Burada hemzenin hazfiyle mehur olmu
tane ism-i tafdil vardr. Bunlar: 05 : * Fiil ecvef bir fiil ve
aynul-fili, ya da dan kalbedilmi bir elif ise; tafdil yaplrken elif
aslna dndrlr: Kullanm: 1- Muzaf olmakszn nekra olur ve kendinden
sonra harfi cerri olur. Bu durumda ism-i tafdil daima mfret ve
mzekker olur. Tafdil edilene mutabk olmaz.
2- Nekraya muzaf ve kendisi de nekra olur. Bu durumda da ism-i
tafdil daima mfret ve mzekker olur. Tafdil edilene mutabk olmaz.
Ancak burada i. tafdilin muzafun ileyhi tafdil edilene
uymaktadr.
3- Marifeye muzaf olabilir. Bu durumda ism-i tafdilin -tafdil
edilene mtabakat olmakszn- mfret mzekker olmas veya tafdil edilene
mutabk olmas caizdir. 50
Bu kelimelerin hemzesiz hali munsarf; hemzeli halleri olan ise
gayr-i munsarftr.
93 Tatbikus-Saf Ders Notlar
4- sm-i tafdilin marife olmas (yani lam- tarifli) veya makabline
sfat olmasdr. Bu durumda ism-i tafdilin tafdil edilene .mutabakat
vaciptir :Not Bu son maddedeki ism-i tafdillerde dier
maddedekilerin zddna sfat-mevsuf ilikisi vardr. Anlam .olarak da
Ahlaka en faziletli olan Zeyd dir * *
Tatbikus-Saf Ders Notlar 40KNC BLM 1- SMLER Arapada isimler lal
ve Shhat bakmndan drt ksma ayrlr: a- Sahih sim: Sonu itibariyle
Maksur, memdud ve mankus isimlerin zelliklerini tamayan isimlerdir.
b- Maksur sim: Son harfi lazm bir elif olup bir nceki harfin
harekesi de fetha olan isimdir. sm-i maksur iki ksma ayrlr: a)
Sema: Herhangi bir kural olmayan, mercisi dildeki kullanmlar olan
"" gibi isimlerdir. b) Kyas: Kaideler erevesinde kalba konulabilen
isimlerdir. Genel olarak, sonunda elif olan ve sahih isimden
benzeri bulunan isimlerdir.51 sm-i maksur ile ilgili ortaya konulan
kaideler: a) " "vezninde sonu illetli slas lazm fiilin "
"veznindeki mastar; 25 b) Mfredi " "vezninde; sonunda tenis tas,
ondan nce de illetli bir harf bulunan ismin " "veznindeki cem-i
teksiri: 35
51 52
Karl bulunmazsa o isim semaidir. Sahih isimdeki benzerleri: 53
Sahih isimdeki benzerleri:
Tatbikus-Saf Ders Notlar 41c) Mfredi " "vezninde; sonunda tenis
tas, ondan nce de illetli bir harf bulunan ismin " "veznindeki
cem-i teksiri: 45 d) Sonu illetli (naks) gayr-i slasi fiilin ism-i
mefulleri: 55 e) " "vezninde sonu illetli isim (smi tafdilin veya
baka bir ismin kalb da olabilir.) 65 f) Sonu illetli slasi fiilden
" "kalbnda tretilen isimler (bu isimlerin; ism-i zaman, ism-i mekan
veya mastar- mimi olmas fark etmez.) 75 Tesniye: u esaslar zere
tesniyesi yaplr: a. ki durumda " "", "kalbedilir. a.1. " "nc harf
olup asl " "olursa: a.2. " "drt veya daha yukarsndaki harf olursa:
b. " "nc harf olup, asl da " "olursa tesniye yaplrken " "a
kalbedilir. Cem: Cem-i mzekker salim yaplrken, elif vcuben
hazfedilir ancak elife delalet eden fetha, kendisinden nceki harfe
verilir.
54 55
Sahih isimdeki benzerleri: Sahih isimdeki benzerleri: 56 Sahih
isimdeki benzerleri: 57 Sahih isimdeki benzerleri:
Tatbikus-Saf Ders Notlar 42Cem-i mennes salim yaplrken; a) elif
drt veya daha yukardaki harf olursa, b) Elif nc harf olup da asl ""
olursa; bu iki durumda da elif, yaya kalbedilir. // c- Memdud sim:
Son harfi; ma-kablinde zaid bir elif-i memdude bulunan murab
isimdir. Memdud isim de kyas ve sema58 olmak zere iki ksma ayrlr.
Kyas olanlar iin konulan kurallar: a) vezninde sonu elif ile
illetli fiilin, sahih isimde benzeri bulunan mastar: 95 b) lk harfi
hemze-i vasl olan, sonu illetli ve sahih isimde benzeri bulunan
humas veya sdas fiilin mastar: 06 c) Ses veya hastalk bildiren,
vezninde sonu illetli slas fiilden vezninde tretilen mastarlar: 16
d) vezninde sonu ile biten ve kendisinden nce illetli bir harf
bulunan cemi teksirin; sonu hemzeli ve ondan nceki harfi de elif
olan mfredi: 26 e) veznindeki sonu illetli fiilin veznindeki
mastar: 36 58 59
Sahih isimdeki benzerleri: 60 Sahih isimdeki benzerleri: 61
Sahih isimdeki benzerleri: 62 Sahih isimdeki benzerleri: 63 Sahih
isimdeki benzerleri:
Tatbikus-Saf Ders Notlar 43f) vezninde mastar; ya da veznindeki
mbalaa sigasndaki isimler: 46 Not: iirde vezin zaruretinden dolay
memdud isim maksur olarak gelebilir. Tesniye ve Cem Yaplrken Durumu
Vardr: a. Eer hemze kelimenin aslndan ise o halde hemzenin kalmas
(hazfedilmemesi) vaciptir. b. Tenis iin ziyade klnm bir elif ise
vava kalbedilmesi vaciptir:
c. Eer hemze kelimenin asli harfine bedel bir harf ise hemzenin
hi deiiklik yaplmadan braklmas veya vava kalbedilmesi caizdir: ( )
/ ( )/ ( ) / ( ) / ( ) / ( ) / d- Mankus sim: Sonunda lazm, gayr-i
medded ve ma-kabli kesral bir harfi bulunan murab isimdir. * Mankus
isim; nekra olup, herhangi bir kelimeye muzaf olmazsa sondaki harfi
raf ve cer halinde hazfedilir. Hazfedilen bu harften ivaz bir
tenvin getirilir.
64
Sahih isimdeki benzerleri:
Tatbikus-Saf Ders Notlar 44Tesniye: Tesniye durumunda herhangi
bir deiiklik yaplmaz. Eer mankus ismin sonundaki hazfedilmise
tesniye yaplrken geri dner. Cem: Cemi mzekker salim yaplrken mankus
ismin sonundaki ilal kaideleri gerei hazfedilir. Eer kelime merfu
durumunda ise dan nceki kesra, raf alameti olan a uygun olsun diye
dammelenir. Nasb ve cer durumunda kesra olduu gibi kalr.
Cemi mennes salim yaplrken tesniyedeki gibi hibir deiiklik
yaplmaz. 2- Cemiler:
4 3 1 : 2 : 3 : 4 : 1
Cemi isimler drde ayrlr:
1 7 : 8 : 2 : 9 : 3 : 01 : 4 : 5 : 11 : 6 : 21 :
Tatbikus-Saf Ders Notlar 45bulunmamaldr. varsa cemi mzekker
salim gibi cemi yaplr. . // Eer vasf ise; belirtilen bu artlara ek
olarak vasfn u vezinlerden olmas gerekir. . / b) Cemi Mennes Salim:
Cemisi mfredinin sonuna () ilavesiyle yaplan isimlerdir. 2- Sigatu
Mntehel-Cmu: Mkesser cemi olup cemilie delalet eden ten sonra iki
ya da harf gelip ortadaki harfi sakin olan btn sigalar mntehel-cmu
sigasdr. Mntehelcmu sigasnn iki temel yaps, birok vezni vardr: - (
( - ( ( a- , b- , c- , d- ,e- , f-( , ( g- , h- ,- , i- , j- , k-
3- smul-Cem: Binas itibariyle mfred olan ancak manas bakmndan cemi
olan isimlerdir. Bu isimlerin ayn zamanda cem-i teksirleri de
vardr. < < < Not: sm-i cemlerin mfredi ism-i mensub
eklinde gelir. Not: sm-i cemiler, manaya baklarak cemi gibi amel
ettirilebilecei gibi lafzna baklarak mfret gibi de amel
ettirilebilir. 4- ibhul-Cem: Cins isim demektir. ibhul-Cemilerin
mfredi sonuna geririlerek yaplr. < <
Tatbikus-Saf Ders Notlar 46Not: Cemi salimlerin kllet ve kesrete
delaleti konusunda gr vardr: - Cemi salim kllet ve kesret anlamnda
mterektir. - Cemi salimler kesrete delalet eder. - Cemi salimler
kllete delalet eder. Not: Cemi kllet ve cemi kesret vezinleri
karine ile birbirileri yerine kullanlabilir. 3- sm-i Tasgir: Sevgi,
sayg, takrib, tehabbub, taklil, hakaret, hiciv vb. amalarla isimden
tretilen bir isimdir. Bir isimden ism-i tasgir yaplabilmesi iin o
isimde u artlar aranr: 1- sim, murab olmaldr, 2- sim, tasgir
kalbnda olmamaldr. 3- smin anlam tasgire elverili olmaldr. Buna gre
Yce Allahn isimleri peygamber isimleri, melek isimleri, ay ve gn
isimleri, gibi lafzlar, kesret bildiren cemi mkesserlerin ism-i
tasgiri kural olarak gelmez. sm-i tasgirin kalb vardr: 1- , 2- , 3-
I- Slasi simlerin sm-i Tasgirlerinin Yapl: a- Slasi isimlerin
tasgiri birinci kalptan yaplr, sonunda varsa tasgirden sonra bu
eklenir.
