1

11

TANAHHAK KITADOKUMENTASI

KAMPUNG ORANG ASLIPEMETAAN KOMUNITI

1

TANAH HAK KAMI

Dokumentasi Pemetaan Komuniti 11 Kampung Orang Asli

Penyelidik/Penulis

Rizuan Tempek

Sinui Pai Nanek Sengik (SPNS)

Pereka Bentuk

Julya Oui

Editor

Faisal bin Mustaffa

Penerbit

PUSAT KOMAS

Tel/Fax: +603-79685415

komasjj@pc.jaring.my

www.komas.org

>

>

>

>

>>

>>

>

>

>>

>>

2

Table of Contents

Pendahuluan 3

Proil Kawasan Kampung Chang Sungai Gepai 15

Proil Kawasan Kampung Bukit Terang 28

Proil Kawasan Kampung Sandin 32

Proil Kawasan Kampung Sat 40

Proil Kawasan Kampung Tisong 54

Peta 11 Kawasan Komuniti Orang Asli 65

Proil Kawasan Kampung Sungai Bil 77

Proil Kawasan Kampung Tidung 87

Proil Kawasan Kampung Sungai Teras 98

Proil Kawasan Kampung Gerhus 113

Proil Kawasan Bukit Ganggai 119

Proil Kawasan Pos Bersih 128

>

>

>

>

>>

>>

>

>

>>

>>

3

Tujuan utama penghasilan Buku Pemetaan Komuniti ini adalah untuk merekod

proil dan memaparkan Peta Komuniti 11 Wilayah Tanah Adat (kampung) yang telah terlibat dengan projek pemetaan komuniti.

Pemetaan Komuniti adalah cara yang digunakan untuk mengenalpasti

sempadan Wilayah Adat 11 kampung yang terlibat dengan projek ini.

Peta Wilayah Tanah Adat hasil Pemetaan Komuniti adalah bahan rujukan dan bahan bukti yang penting semasa kes mahkamah, proses rundingan, dialog,

perbincangan dan surat-menyurat yang berkaitan dengan kes tanah Orang

Asli.

Masalah tanah Orang Asli berlaku sejak Malaysia belum dikenali sebagai

Malaysia lagi.

Ketika sekitar tahun 1870-an, Perang Sangkil telah berlaku. Sangkil ialah nama

yang diberikan oleh Orang Asli untuk pengganas dan penjahat dari kalangan

orang Mandailing dan orang Rawa. Pada era tersebut, Sangkil telah menyerang

penempatan Orang Asli. Golongan yang tua diseksa dan dibunuh, golongan lelaki muda ditangkap dan dijual kepada pembesar Melayu untuk dijadikan hamba

abdi dan golongan wanita muda pula ditangkap dan dijual kepada pembesar

Melayu untuk dijadikan gundik dan bahan pemuas nafsu.

Harta benda dalam penempatan Orang Asli yang diserang dan dijajah pula

dirampas atau dimusnahkan. Orang Asli yang takut dengan serangan Sangkil

meninggalkan kawasan Tanah Adat untuk mencari kawasan penempatan baru

yang lebih selamat dan sukar ditemui dan dijejaki oleh Sangkil yang biasanya

lebih jauh ke dalam hutan. Oleh itu, Tanah Adat yang ditinggalkan bersama

dengan sumber-sumber yang ada menjadi milik Sangkil dan pembesar Melayu

pada ketika itu.

Ketika musim Darurat Malaya (1948-1960), beribu-ribu Orang Asli telah

dipindahkan dari kawasan Tanah Adat mereka dan telah ditempatkan dalam

kawasan penempatan semula untuk mengelakkan Orang Asli bekerjasama

dengan Parti Komunis Malaya (MCP). Ini bukan sahaja menyebabkan Orang Asli kehilangan Tanah Adat malah banyak Orang Asli yang kehilangan nyawa akibat

pelbagai jenis penyakit. Ini adalah kerana sistem pengurusan skim pemindahan

semula diimplementasikan oleh Jabatan Orang Asli (Department of Aborigine

Affairs) yang tidak terlatih, kawasan penempatan semula yang tidak bersih, tiada

PENDAHULUAN

4

sistem penjagaan kesihatan yang baik, suasana dan persekitaran penempatan

semula yang jauh berbeza dengan penempatan asal yang menyebabkan

tekanan, trauma dan rasa panik yang terlampau. (John D. Leary, Violence and

the Dream People: The Orang Asli in the Malayan Emergency 1948 – 1960)

Selepas Kemerdekaan Malaya, Orang Asli masih dikawal oleh JHEOA. Tanah

Adat Orang Asli masih diceroboh, dirampas dan dibangunkan oleh dan untuk

orang luar sewenang-wenangnya tanpa izin dengan makluman awal, bebas

dan telus . Akta Orang Asli iaitu Akta 134 langsung tidak memberikan jaminan

dalam hal pengiktirafan Tanah Adat. Menurut akta ini, kawasan yang diduduki

oleh Orang Asli hanya dimiliki secara Lesen Penempatan Sementara Temporary

Occupation License (TOL).

Bermula sekitar tahun 2009 pula, Orang Asli dikejutkan dengan Dasar Pemberimilikan dan PembangunanTanah Orang Asli. Dasar ini secara langsung

menaikan hak Orang Asli ke atas Tanah Adat. Antara kandungan dasar ini ialah, ia menyatakan bahawa setiap ketua isi rumah Orang Asli hanya akan diberikan

tanah seluas 2 hingga 6 ekar atau kurang untuk lot perumahan dan pertanian (yang tertakluk kepada budibicara dan kemampuan Kerajaan Negeri masing-

masing) yang secara jelas menaikan hak Orang Asli dalam mengamalkan pemilikan tanah secara adat. Dasar ini juga menyatakan lot perumahan dan

pertanian sahaja, ia tidak menyatakan zon perkuburan, zon tadahan air,

zon dusun, zon memburu, zon hutan dan zon-zon lain yang sangat penting

dalam sesebuah Tanah Adat Orang Asli. Selain itu, dasar ini dengan jelas juga

menyatakan bahawa Orang Asli tidak boleh membawa kes pencerobohan Tanah

Adat ke mahkamah untuk menuntut keadilan.

Hasil Perjuangan SPNS

Pada sekitar tahun 2003 hingga 2005, telah berlaku pencerobohan Kawasan Tadahan Air Kampung Chang Sungai Gepai di mana terletaknya satu-satunya empangan komuniti yang menyalurkan sumber air ke Kampung Chang Sungai Gepai. Pihak Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak (PPPNP) dan Kampung Poh Plantations mahu menjalankan Projek Tanaman Kelapa Pandan

dan Kelapa Sawit di kawasan tersebut. Penduduk Kampung Chang Sungai Gepai dan juga SPNS telah bekerjasama membuat laporan polis, menghantar surat

bantahan rasmi, terlibat dengan sessi dialog dengan pihak-pihak berkenaan

dan membuat kenyataan-kenyataan media berkenaan dengan isu ini. Akhirnya,

projek tersebut dihentikan atas bantahan oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai. Jika projek tersebut diteruskan, kesan-kesan yang akan berlaku ialah pencemaran dan keracunan satu-satunya sumber air penduduk Kampung

5

Chang Sungai Gepai kerana penggunaan baja dan racun serangga. Selain itu, kawasan sejarah, dusun dan perkuburan mungkin telah dimusnahkan jika projek

ini diteruskan.

Projek Taman Botani Negara dan Projek Cari Gali Sumber Air Bawah Tanah berlaku pada tahun 2007 di Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai. Projek ini dibantah kerana tiada izin dengan makluman awal, bebas dan dan

telus. Kerja-kerja pembersihan kawasan yang dijalankan secara tiba-tiba oleh

syarikat pemaju projek telah memusnahkan tanaman dan sumber-sumber

alam yang penting untuk penduduk Kampung Chang Sungai Gepai. Sekali lagi Penduduk Kampung Chang Sungai Gepai dengan SPNS telah membuat laporan polis, sessi dialog dengan pelbagai pihak contohnya pihak pemaju projek dan

JHEOA, menghantar surat bantahan rasmi dan membuat kenyataan-kenyataan

media. Atas desakan dan bantahan penduduk Kampung Chang Sungai Gepai, projek tersebut ditangguhkan dan semasa Perak bertukar kerajaan selepas

Pilihanraya Umum ke-12, projek tersebut dihentikan secara rasmi dan kawasan yang diceroboh dikembalikan kepada penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Selain itu, di Pos Jernang, Sungkai, Perak. Hasil daripada latihan membangun

masyarakat yang dijalankan oleh SPNS, penduduk Pos Jernang telah berjaya

memberhentikan pembalakan yang telah dijalankan di kawasan Tanah Adat

mereka yang telah berlarutan sejak tahun 70-an lagi. Penduduk Pos Jernang telah

menghantar surat bantahan rasmi, berunding/berdialog dengan badan-badan/

agensi-agensi yang berkenaan dan akhirnya membina benteng yang diperbuat

daripada kayu besar (barricade) untuk menghalang pembalak dari memasuki

kawasan Tanah Adat Jernang. Tindakan membina benteng terpaksa diambil

kerana pihak JHEOA dan pihak Jabatan Hutan langsung tidak mengendahkan

dan tidak mengambil serius bantahan dan tuntutan penduduk Pos Jernang.

Penduduk Kampung Sungai Tisong, Sungkai, Perak telah menuntut balik kawasan

Tanah Adat mereka yang telah dibangunkan sebagai kawasan rekreasi oleh orang

luar. Kawasan tersebut dituntut kerana walaupun pihak yang membangunkan

kawasan tersebut menjanjikan bahawa penduduk Kampung Tisong akan turut

mendapat faedah jika kawasan tersebut dibangunkan sebagai kawasan rekreasi,

namun janji tersebut hanyalah janji manis semata-mata.

Kes pembalakan yang telah berlaku di Pos Gedung, Bidor, Perak pada sekitar tahun 2002 hingga 2004 telah memusnahkan sumber-sumber semulajadi dan tanaman penduduk di Kawasan Tanah Adat Gedung. Penduduk di sini hanya dibayar pampasan RM30 untuk pokok petai yang telah mengeluarkan

6

hasil ribuan ringgit. Penduduk Pos Gedung tidak puas hati dengan penipuan tersebut. Penduduk Pos Gedung telah bekerjasama dengan SPNS untuk menghasilkan memorandum yang telah diserahkan kepada wakil Menteri Besar

Perak pada masa itu. Selain itu, penduduk juga telah berunding dengan pihak-

pihak berkenaan secara berdikari. Hasil usaha tersebut, pembalakan telah

dihentikan.

Kesimpulannya, Orang Asli bukan menolak pembangunan tetapi pembangunan

tersebut tidak mengikut aspirasi dan keperluan Orang Asli. Pembangunan-

pembangunan seperti pembalakan, pembukaan pusat rekreasi, projek cari gali

air bawah tanah, taman botani berpagar dan pembinaan pusat penternakan

babi langsung tidak membawa sebarang manfaat dan faedah kepada Orang

Asli dalam apa jua bentuk. Malah, pembangunan-pembangunan ini hanya

memusnahkan sumber-sumber alam dan tanaman kami. Tambahan pula,

pembangunan sebegini hanya akan menambahkan lagi kadar kemiskinan Orang

Asli yang memang sudah sediakala bangsa termiskin di Malaysia.

Dalam bahagian pertama buku ini, kita akan didedahkan dengan latar belakang

Projek Pemetaan Komuniti.

Dalam bahagian kedua, metodologi yang digunakan oleh SPNS untuk menjalankan

Projek Pemetaan Komuniti dijelaskan. Dalam bahagian ini, kita akan menyelami

proses-proses yang telah digunapakai ketika bekerjasama dengan komuniti 11

kampung tersebut ketika Projek Pemetaan Komuniti dijalankan.

Dalam bahagian ketiga pula, Kita akan melihat proil 11 kampung yang terlibat dengan Projek Pemetaan Komuniti ini. Proil tersebut merangkumi sejarah lisan yang diwariskan dari generasi ke generasi, isu yang pernah dan sedang berlaku

dalam 11 kampung tersebut, tindakan-tindakan yang pernah diambil oleh 11

kampung tersebut untuk menyelesaikan isu-isu yang dihadapi dan tuntutan-

tuntutan 11 kampung ini. Kita juga akan melihat 11 peta komuniti yang telah

dihasilkan dalam Projek Pemetaan Komuniti.

Buku ini diterbitkan oleh SPNS dengan kerjasama Pusat KOMAS dan penaja

kewangan oleh Konrad-Adeneur-Stiftung (KAS), Jerman.

> >>> >>

7

Latarbelakang Projek Pemetaan Komuniti

Tanah Adat Orang Asli

Orang Asli Semai di tempat-tempat di mana Projek ini dijalankan mengenali

kawasan kami sebagai Nengrik atau Wilayah Adat atau Tanah Adat.

Perkataan ‘kampung’ dan konsep ‘kampung’ mula digunapakai setelah pihak

luar mula campur tangan dalam pentadbiran Nengrik Orang Asli yang pada

asalnya bersifat autonomi. Walaupun begitu, Orang Asli masih mengekalkan konsep Wilayah Adat untuk mengenali sempadan antara kawasan kampung kami dengan kampung-kampung lain yang bersempadan/berjiran dengan

kampong kami.

Namun, mengenali Wilayah Adat secara minda tidak cukup. Wilayah Adat penting untuk digambarkan secara lukisan iaitu lengkap dengan skala, tanda

arah utara, petunjuk dan sebagainya.

Atas kesedaran ini, SPNS telah mula belajar Pemetaan Komuniti seawal tahun

90-an. Pada tahun 2002, SPNS telah mula menganjurkan Latihan Pemetaan Komuniti yang pertama.Ketika itu, cara pemetaan komuniti yang digunapakai

ialah Survei dengan Kompas dan Pita Pengukur. Survei bermaksud tinjauan/

kaji selidik. Perkataan survei biasanya digunakan ketika pemetaan komuniti

berbanding dengan tinjauan.

Pada tahun 2005, SPNS dengan kerjasama Pusat KOMAS telah menganjurkan Pemetaan Komuniti yang meggunakan teknik GPS dan GIS. Wakil JOAS/PACOS Trust telah hadir bersama sebagai jurulatih pemetaan pada ketika itu. Terdapat

juga beberapa Latihan Lanjutan Pemetaan Komuniti yang telah dijalankan

selepas itu. Kampung-kampung Orang Asli yang telah menyertai latihan ini

adalah dari sekitar Perak. Namun, ada juga kampung Orang Asli dari Selangor

dan Pahang yang terlibat dalam latihan ini.

Selepas beberapa siri latihan, SPNS secara berdikari telah menjalankan

pemetaan komuniti. Hasil inisiatif ini, 11 pemetaan komuniti telah dijalankan

dalam tempoh tahun 2005 hingga tahun 2009.

LATARBELAKANG PROJEK

8

Pengenalan Sinui Pai Nanek Sengik (SPNS)

SPNS ialah Organisasi Berasaskan Komuniti (Community Based Organisation) yang ditubuhkan oleh Komuniti Kampung Chang Sungai Gepai. SPNS adalah singkatan Bahasa Semai untuk ‘Sinui Pai Nanek Sengik’ atau dalam Bahasa

Malaysia Hidup Baru, Bersatu Hati atau dalam Bahasa Inggeris New Life in

Unity. SPNS berpusat di Bidor, Perak, Malaysia. Idea, usaha dan perjuangan

untuk menubuhkan SPNS bermula sejak tahun 1986 oleh pengasas SPNS iaitu

Tijah Yok Chopil. Organisasi ini diberi nama SPNS secara rasmi pada tahun 1995 oleh komuniti Kampung Chang Sungai Gepai.

Inisiatif ke arah penubuhan SPNS dimulakan dengan penubuhan kelas

tadika, kelas tambahan dan kelas celik huruf untuk kanak-kanak, remaja dan

golongan dewasa di Kampung Chang Sungai Gepai. Tujuan jangka panjang ialah supaya ilmu tersebut bukan sahaja digunakan untuk membaca, menulis dan

membantu pencapaian di sekolah tetapi membangkitkan kesedaran bahawa

ilmu tersebut boleh digunakan untuk membantu komuniti Orang Asli. Selain

itu, hasil penubuhan kelas-kelas tersebut, kadar keciciran berkurangan, tahap

pencapaian akademik di sekolah meningkat dan remaja-remaja serta golongan

dewasa yang tidak pernah bersekolah di sekolah formal telah berupaya untuk

membaca dan menulis.

Selepas beberapa tahun, SPNS menjalankan aktiviti lain untuk meluaskan

skopnya. Antara aktiviti tersebut ialah projek-projek menjana ekonomi seperti

penternakan ayam kampung dan penanaman sayur. Selain itu, SPNS juga

menubuhkan kelas tadika dan kelas tambahan/kelas celik huruf di beberapa

kampung lain. Kini, selain Kampung Chang Sungai Gepai, kampung-kampung yang mempunyai tadika/kelas tambahan komuniti ialah Kampung Sungai Bil,

Slim River, Perak, Kampung Sungai Teras, Trolak, Perak, Kampung Gesau, Ulu Slim, Perak, Kampung Musuh, Jalan Pahang, Tapah, Perak dan Kampung Tekir,

Labu, Negeri Sembilan.

Selain itu, SPNS menjalankan aktiviti yang berbentuk bengkel yang biasanya

berkenaan langsung dengan Orang Asli seperti Bengkel Hak Tanah Adat,

Bengkel Kepimpinan dan Pengorganisasian/Membangun Masyarakat, Bengkel

Kesedaran Undi, Bengkel Hak Asasi, Bengkel Kepentingan Pendidikan dan

sebagainya.

9

SPNS juga mengambil tanggungjawab utama dalam penubuhan Jaringan

Kampung Orang Asli Perak (JKOAP). Inisiatif ini bermula ketika persediaan Hari

Orang Asal Sedunia 2003 bertempat di Kampung Chang Sungai Gepai.

Oleh itu, SPNS bukan sahaja terlibat secara aktif dalam membantu dan

bekerjasama dalam program dan aktiviti yang dijalankan oleh JKOAP malah

Jaringan Kampung Orang Asli di negeri lain. Pada 17 Mac 2010, SPNS telah bekerjasama dalam persediaan dan seterusnya Penyerahan Memorandum

Membantah Dasar Pemberimilikan Tanah Orang Asli kepada Menteri KKLW bertempat di Putrajaya yang mana seramai kira-kira 4000 Orang Asli hadir

untuk penyerahan memorandum tersebut.

SPNS juga telah dipilih sebulat suara sebagai urusetia untuk Jaringan Kampung

Orang Asli Semenanjung Malaysia.

SPNS juga terlibat dalam forum-forum dan aktiviti-aktiviti berkenaan dengan

Orang Asal sama ada di Malaysia dan di peringkat antarabangsa.

SPNS didaftarkan di bawah ROB dengan nama SPNS Communication (perkhidmatan pengurusan) pada bulan Ogos tahun 2005.

SPNS juga terlibat dalam hal rundingan dan penyelarasan jika kampung-

kampung lain dalam Jaringan menghadapi masalah pencerobohan Tanah

Adat. Dalam hal ini, SPNS akan memperkuat dan mempertingkat keupayaan

orang kampung dalam hal penulisan surat formal, cara-cara berunding dengan

pihak-pihak berkenaan dan pemaju, cara membuat laporan polis dan tindakan-

tindakan lain supaya orang kampung faham dengan isu yang berlaku dan

mengambil tindakan berlandaskan kefahaman yang jelas dan kemampuan

mereka.

SPNS mempunyai struktur pentadbiran yang ringkas disebabkan oleh sumber

tenaga dan sumber kewangan yang amat terhad. Kini, terdapat (9) sembilan

orang guru dan (3) tiga orang pentadbir / pengatur masyarakat yang berkhidmat

dengan SPNS.

10

METODOLOGI PEMETAAN KOMUNITI YANG DIIMPLENTASIKAN

OLEH SINUI PAI NANEK SENGIK (SPNS)

Resource person / jurulatih pemetaan dijemput untuk menjadi tenaga pengajar untuk 1.

latihan pemetaan. Kampung-kampung Orang Asli dijemput untuk menyertai bengkel

ini. Kriteria penyertaan latihan pemetaan komuniti ialah;

Majoriti atau semua penghuni kampung tersebut sedar dan serius untuk a.

menjalankan pemetaan komuniti.

Sebelum bengkel tersebut, orang kampung harus bermesyuarat di peringkat b.

kampung masing-masing untuk berbincang dan memilih secara peserta-peserta

latihan pemetaan yang layak kerana peserta tersebut yang akan menjadi wakil

komuniti masing-masing dalam segala hal yang berkenaan dengan pemetaan

komuniti.

Komuniti Orang Asli yang terlibat dengan pemetaan komuniti diingatkan untuk c.

memilih peserta seperti kriteria berikut:

Wakil dewasa/warga emas yang arif/peka dengan hal-hal sejarah i.

kampung dan isu-isu di kampung,

Wakil belia/remaja yang berkemahiran menulis dan membaca supaya ii.

senang untuk merekod data jika pemetaan komuniti yang sebenar

dijalankan di kampung mereka, dan

Wakil wanita yang aktif dalam komuniti.iii.

Ketika bengkel pemetaan, aktiviti-aktiviti berikut akan dijalankan:2. Penerangan berkenaan dengan jenis-jenis peta yang wujud.a.

Penerangan khas berkenaan dengan peta komuniti. Peta komuniti ialah peta b.

yang dihasilkan oleh komuniti sendiri dengan menggunakan peralatan dan

perisian iaitu teknologi yang sama atau hampir sama yang digunakan oleh

jabatan pemetaan.

Penerangan berkenaan dengan alat yang digunakan untuk menjalankan survey c.

PROSES PEMETAAN

11

(tinjauan) iaitu Sistem Penentukedudukan Global (Global Positioning System - GPS).Latihan praktikal cara-cara menggunakan GPS dengan betul. Peserta diberikan d.

GPS dan diajar langkah-langkah penggunaan GPS yang betul dari mula hingga akhir. Latihan praktikal tersebut dijalankan sehingga semua peserta mengambil

bahagian dan benar-benar berupaya menggunakan GPS dengan betul. Petunjuk utama yang membuktikan peserta sudah mahir mengelolakan GPS dengan betul ialah peserta sudah pandai mengambil waypoints (titik lokasi) dan merekod

waypoints tersebut dengan betul di dalam GPS dan di atas kertas survey. Kawasan yang dipilih untuk tujuan latihan ini biasanya kawasan perumahan

atau kawasan pertanian yang berdekatan dengan tempat berbengkel.

Penerangan berkenaan dengan perisian yang digunakan untuk menjalankan e.

pemetaan komuniti iaitu GIS. GIS ialah singkatan untuk Geographic Information System atau dalam Bahasa Malaysia Sistem Maklumat Geograi. Nama perisian GIS yang digunakan ialah ArcGIS yang mengandungi ArcMap dan ArcCatalog. Latihan praktikal cara-cara menggunakan GIS dengan betul. Peserta diajar f.

langkah demi langkah untuk memuat turun data (waypoints) yang telah dikutip

dari GPS ke dalam komputer. Perisian DNR Garmin akan digunakan untuk memindahkan waypoints dari GPS ke dalam komputer. Waypoints tersebut kemudian akan digunakan untuk memplot kawasan yang telah disurvey di

dalam perisian ArcGIS. Proses mempelajari GIS sangat teknikal dan rumit. Wakil komuniti yang berminat mempelajari GIS biasanya mengambil masa lebih daripada satu latihan untuk membiasakan diri, membina keyakinan

dan berupaya menggunakan perisian ArcGIS. Apabila peserta sudah siap menjalankan kesemua proses yang terlibat dalam latihan ArcGIS, peta yang telah dihasilkan akan dicetak.

Para peserta juga akan didedahkan dengan konsep peta lakaran. Orang Asli g.

mengenali Wilayah Adat masing-masing secara peta minda. Maksudnya, sempadan Wilayah Adat dan zon-zon di dalam Wilayah Adat memang tersimpan dalam rekod pemikiran komuniti terutama golongan warga emas. Pengetahuan

berkenaan dengan sempadan Wilayah Adat dan zon-zon di dalamnya diwariskan dari generasi terdahulu ke generasi seterusnya. Secara ringkas, salah satu

12

proses dalam Pemetaan Komuniti ialah mengekstrak peta minda ini kepada

peta lakaran yang seterusnya peta lakaran akan dijadikan Peta Wilayah Adat Komuniti dengan bantuan teknologi GPS dan GIS.Untuk latihan praktikal peta lakaran, biasanya peserta yang terlibat akan h.

dibahagikan kepada kumpulan mengikut kampung masing-masing. Golongan warga emas/dewasa biasanya akan menggambarkan bentuk, susunan

dan kedudukan Wilayah Adat di atas kertas A0 (kertas mahjong) manakala golongan muda akan membantu melakarkan peta Wilayah Adat dan zon-zon di dalamnya. Kemudian, mereka akan diminta oleh penyelaras bengkel untuk

membentangkan peta lakaran tersebut. Pada akhir bengkel, peserta akan

diminta untuk membawa peta lakaran tersebut pulang ke kampung masing-

masing dan menambah baik peta lakaran yang telah dihasilkan ketika latihan.

Peta lakaran ini akan digunakan sebagai rujukan jika kampung tersebut serius

untuk menjalankan pemetaan komuniti di kampung mereka.

Sesi yang penting juga ialah sesi tindakan lanjut. Dalam sesi ini, kampung-i.

kampung yang menyertai bengkel akan mencadangkan tarikh-tarikh yang

sesuai untuk menjalankan pemetaan komuniti di kampung masing-masing.

3. Proses Pemetaan Wilayah Adat Komuniti. Proses ini berlaku hasil daripada bengkel yang dijalankan dan hanya akan dijalankan jika wakil-wakil komuniti telah bersetuju

menentukan tarikh untuk menjalankan pemetaan Wilayah Adat Komuniti yang sebenar.

Sekurang-kurangnya dua orang jurulatih dari SPNS akan ke kampung yang a.

telah bersetuju untuk menjalankan pemetaan Wilayah Adat.Bengkel ulangkaji akan dijalankan pada hari pertama untuk mengimbas b.

kembali dan mengulangkaji bahagian penting iaitu langkah penggunaan GPS dengan betul, langkah mencatit maklumat yang perlu direkod dalam kertas

survey dengan betul dan merujuk peta lakaran komuniti yang dihasilkan semasa

latihan terdahulu. Peta lakaran komuniti ini sangat penting kerana peta lakaran

inilah yang digunakan sebagai rujukan untuk kawasan Wilayah Adat yang akan disurvey.

Komuniti yang terlibat dalam Pemetaan Komuniti ini akan dipecahkan kepada c.

13

dua (2) kumpulan. Kumpulan ini biasanya diberi nama kumpulan A dan kumpulan B. Ketua akan dilantik untuk kedua-dua kumpulan ini. Penyertaan

sama rata golongan tua, dewasa, belia/remaja dan wanita diwajibkan dalam

kedua-dua kumpulan tersebut. Jumlah keluasan kawasan yang bakal disurvey

juga akan dipastikan sama rata. Jurulatih akan meminta ketua kumpulan

masing-masing untuk menentukan titik/tempat kedua-dua kumpulan berpecah

(Point of Compass – POC) dan titik/tempat untuk bertemu kembali. Pada pagi berikutnya, jurulatih akan meminta ketua kedua-dua kumpulan untuk d.

memeriksa peralatan yang wajib dibawa iaitu GPS, kertas survey, pen, pensel, pemadam, bateri ekstra, cat, berus cat, makanan, ubat dan sebagainya.

Jika semuanya sudah lengkap. Kedua-dua kumpulan akan mula menjalankan e.

survey. Waypoint yang pertama akan ditandakan sebagai 000 atau lebih dikenali sebagai POC (point of compass). Begitulah seterusnya, 001, 002… hinggalah ke titik terakhir di mana kedua-dua kumpulan bertemu. Semua waypoint yang

dikutip akan disimpan dalam GPS dan dicatit dalam kertas survey. Lokasi di mana waypoint tersebut dikutip juga akan dicatit dalam kertas survey. Selain

itu, perkara penting berkenaan kawasan tersebut juga akan dicatit. Contohnya jika kawasan tersebut ada sejarah lisan berkenaan dengan harimau atau

kawasan dusun durian. Ini adalah untuk memudahkan peserta mengingati

semula lokasi tersebut jika perlu dirujuk dan jika ada kesilapan ketika data

dimasukkan dalam ArcGIS. Jika kawasan Wilayah Adat tersebut luas, pemetaan komuniti akan mengambil masa beberapa hari.

Data-data / waypoints yang telah berjaya dikutip akan diserahkan kepada f.

SPNS. Wakil SPNS yang mengelolakan bahagian GIS akan menggunakan data tersebut untuk menghasilkan draf peta Wilayah Adat kampung-kampung yang terlibat.

Selepas draf pertama terhasil, wakil-wakil komuniti akan dimaklumkan. Satu g.

tarikh akan ditentukan untuk pertemuan bagi membincangkan draf pertama

peta Wilayah Adat tersebut. Jika ada point-point (titik-titik) yang tersasar, maka, jurulatih atau pengelola GIS akan meminta kerjasama komuniti tersebut untuk kembali ke kawasan tersebut untuk mengambil semula waypoint kawasan

tersebut. Draf kedua akan dihasilkan dan proses yang sama akan diulang,

14

sehinggalah komuniti betul-betul berpuas hati dengan peta Wilayah Adat yang dihasilkan. Peta yang lengkap akan mengandungi semua maklumat yang

dikutip semasa survey, tanda arah utara, legend (petunjuk), skala, logo SPNS,

nama kampung, nama wakil/ketua AJK Pemetaan, nama orang-orang yang

menjalankan survey dan sebagainya.

Satu salinan peta akan dicetak dan diberikan kepada orang kampung. Salinan h.

digital pula disimpan oleh SPNS.

Selain itu, maklumat tambahan yang perlu dikutip untuk melengkapkan Peta i.

Wilayah Adat ialah proil kampung. Maklumat yang diperlukan untuk proil kampung termasuklah;

Jumlah penduduk (termasuk wanita, lelaki, warga emas, remaja dan i.

kanak-kanak)

Tanaman yang diusahakanii.

Sumber alam semulajadi yang masih adaiii.

Sejarah kampung dan sejarah-sejarah penting lain yang pernah berlaku iv.

di kampung sama ada lisan atau sejarah bertulis

Kemudahan asas yang ada (dan tiada)v.

Kronologi isu-isu yang berlaku di kampungvi.

Surat-surat aduan/bantahan/permohonan yang pernah dihantar vii.

kepada pihak-pihak berkenaan

Surat-surat yang pernah diterima daripada pihak-pihak berkenaanviii.

Gambar-gambar lama/ buku sejarah/ surat-surat lama / warta perizaban ix.

/ watikah pelantikan batin (jika ada)

Keratan akhbar (jika kes atau isu pernah diterbitkan dalam mana-mana x.

akhbar)

Laporan polis yang pernah dibuat oleh penduduk kampongxi.

Dokumen-dokumen lain yang berkenaan dengan kampungxii.

15

PROFIL KAWASANKAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI, BIDOR, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

16

Man bin Badai1.

Rosenah binti Ah Yen2. Masran binti Man 3.

Rasyida a/p Man4.

Malean a/p Man5.

Jelly a/l Man6.

Bah Jessy a/l Man7.

Bah Jefe a/l Man8.

Yok Ken a/l Bah Chai9.

Salasiah a/p Man10.

Bah Izam a/l Yok Ken11.

Bah Radika a/l Yok Ken12. Yam a/p Badai13.

Lona a/p Yok Dau 14.

Kairull bin Esa15.

Julaina binti Man16.

Laiyana a/p Kairull17.

Mat Epen a/l Yok 18.

Senggah

Fadiah a/p Ahmed19.

Famiza a/p Mat Epen20. Mihjian a/l Mat Epen21. Fareza a/l Mat Epen22. Zuren a/p Johar23. Iezal a/l Fareza24. Faizal a/l Mat Epen25. Wak Jak a/p Bah Alok26. Izah a/p Faizal27. Masrim a/l Che Ton28. Rokiah a/p Yeok Rapat29. Samoni a/p Masrim30.

Benett a/l Masrim31.

Bakree a/k Bah Shadat32. Saiah a/p Masrim33.

Asybel a/l Bakree34.

Suhaimi a/l Pejajah35.

Norita a/p Masrim36.

Magdalina a/p Suhaimi37.

Felix a/l Suhaimi38.

Bah Derita a/l Ranchi39.

Rosita a/p Bah Yong Yit40.

Maori a/p Bah Derita41.

Wak Timang a/p Bah 42.

Derita

Sahari a/l Bah Long43.

Chu Lailinda a/p Bah 44.

Kang

Emelly a/p Sahari 45.

Jones a/l Sahari 46.

Bah Axnes a/l Sahari 47.

Wak Ri bt Nambon48.

Yok Jelimok a/l Bah 49.

Raga

Mohamad Nazri a/l Bah 50.

Raga

Bah Hais a/l Bah Raga51.

Hani a/p Bah Raga52. Zubaidah a/p Bah Raga 53.

Hamidah bt Bah Raga54.

Saiabadi a/l Bah Churai55.

Rohani a/p Chu56.

Rosen a/l Saiabadi57.

Roslaini a/p Saiabadi58.

Jalil a/l Chong Yik 59.

Rosepida a/p Bah Yong 60.

Yit

Bah Cundang a/ Jalil 61.

Bah Tata a/l Jalil62. Wak Enga a/p Jalil63.

Bah Rizal a/p Jalil64.

Shazzy a/p Jalil65.

Rizzy a/l Jalil66.

Saraida a/p Jalil67.

Zera a/l Zakaria68.

Salmiah a/p Yok 69.

Sungkop

Zack Daniel a/l Zera70.

Yok Sunkop a/l Yok 71.

Nieley

Taoi a/p Rata72. Arezul a/l Junit73.

Saloma a/p Yok Chopil74.

Tijah a/p Yok Chopil75.

Abri a/l Yok Chopil76.

Bah Yong Yit a/l Yok 77.

Lengan

Johari a/l Bah Yong Yit78.

Ruslan bib Bah Selindah79.

Marja a/p Bah Yong Yit80.

Wani binti Ruslan81.

Baseri bin Ruslan82. Khairil a/l Ruslan83.

Zamrol bin Ruslan84.

Leha a/p Bah Kerabal85.

As Saharrudin a/l 86.

Zamrol

Norasira a/lp Zamrol87.

Zafrul Ikwan a/l Zamrol88.

Yusni a/l Sunkop89.

Suria a/l Bah Jaee90.

Feby Elaine a/p Yusni91.

Seman a/l Chuoh92. Simah binti Chetom93.

Fazli a/l Seman94.

Elly Sonia a/p Seman95.

Henry a/l Seman96.

Bah Mat a/l Yok Ridih97.

Wak Rugi a/p Halap98.

Bah Nasri a/l Bah Mat99.

Bah Gi a/l Halap100.

Ridah a/p Bah Mat101.

Julia 102. Juliana103.

Did a/l Bah Yong Yit104.

Senah a/p Bah Mat105.

Sikha a/p Did106.

Suzan a/p Did 107.

Demen a/l Did108.

Juni a/l Ah Yen109.

Ainun a/p Bah Selindah110.

Rosen a/l Juni111.

Yani a/p Juni112. Loji a/p Yee113.

Suhaime a/l Unyet114.

Tpah binti Bah Toyok115.

Sahrul a/l Suhaime116.

Sahlis a/l Suhaime 117.

Sahmil a/l Suhaime 118.

Tisa a/p Suhaime119.

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI, BIDOR, PERAK

17

Jamari a/l Bah Bot120. Rosnah a/p Bah Toyok121. Jamal a/l Jamari122. Roziana a/p Jamari123. Mohammad Zambri a/l 124. Jamari

Bah Toyok a/l Yok 125. Lengan

Wak Teh a/p Ahyem126. Jumi a/l Bah Toyok127. Risam a/l Bah Toyok128. Liana a/p bah Toyok129. Larry a/l Bah Toyok130.

Bah Dani bin Bah Cheh131.

Norasiah a/p Bah Toyok132. Deric a/l Bah Dani133.

Noraini a/p Bah Toyok134.

Suraini a/p Surkardi135.

Hery a/l Surkardi136.

Ja’afar a/l Bah Mandong137.

Asma binti Ahmad138.

Ziana a/p Ja’afar139.

Yok Ujuk a/l Bah Alock140.

Rozimah a/p Ja’afar141.

Suhairy a/l Yok Ujuk142. Bah Juri a/l bah Kassim143.

Marina a/p Ja’afar 144.

Jumaidi a/l Bah Juri145.

Vicher a/l Yok Baba146.

Roziah a/p Ja’afar147.

Sakina a/p Vicher148.

Shahira a/p Vicher 149.

Ahmed a/l Umar 150.

Draman anak Putat151.

Serian binti Ahmed 152. Izzat Brooklyn anak 153.

Deraman

Isaac a/l Ahmed 154.

Asiah binti Alang155.

Ikmal a/l Isaac156.

Ilysarisma a/p Isaac157.

Ilyka a/p Isaac158.

Ilyzaimi a/l Isaac159.

Main bin Ahmad160.

Wak Timah a/p Kebam161.

Laila a/p Main162. Mazi a/l Main163.

Azlin a/p Main164.

Chu bin Badai165.

Salama binti Ahmed166.

Lela binti Chu167.

Wak Saimoi a/p Chu168.

Bah Rizan a/l Chu169.

Bah Arzuna a/l Bah 170.

Kassim

Aniza bt Chu171.

Shadira a/p bah Arzuna172. Elisri a/l Bah Arzuna173.

Bah Asam a/l Bah 174.

Sambu

Tuna a/p Bah Merdi175.

Wak Mirra a/p Bah 176.

Asam

Wak Lida a/p Bah Asam177.

Aniza a/p Bah Asam178.

Idarisma a/p Bah Asam179.

Kei Ying a/l Bah Asam180.

Muhaja a/l Bah Merdi 181.

Wak Ramah182. Amija a/l Muhaja183.

Muhaini a/p Muhaja184.

Daidah a/p Muhaja185.

Mansur a/l Bah Merdi 186.

Mazuan a/l Mansur187.

Mazizen a/l Mansur188.

Wak Nin189.

Kiboy a/l Mansur190.

Ramli a/l Bah Tanduk191.

Saharian a/p Bah Merdi192. Ager a/p Ramli193.

Lia a/p Ramli194.

Cilia a/p Ramli195.

Bah Merdi a/l Bah Yee196.

Wak Mek binti Umor197.

Hariman a/l Bah Merdi198.

Anuar a/l Bah Merdi199.

Mah a/p Bah Merdi200. Suami201. Wak Jerangkeng bt Bah 202. Yu

Bah Rembang bin Taye203. Bah Ti a/l Bah Rembang204. Rosli bin Rembang205. Siria a/p bah Rembang206. Bah Turi a/l Bah 207. Rembang

Rizen a/l Bah Rembang208. Rihenna a/p Bah 209. Rembang

Jasaman a/l Bah Rihan210. Wak Ani bt Bah Simpan211. Wak Lia a/p Jasaman212. Bahari a/l Bah San213. Liza a/p bah Rembang214. Imei Iben a/l Bahari215. Nellysi a/p Bahari 216. Yok Manda a/l Yok Ri217. Wak Kiah a/p Yok i218. Bah Manja a/l Yok Ri219. Ijid a/l Yok Ri220. Bah Toyam a/l Bah 221. Pehong

Wak Milo a/p Yok Ri222. Momin a/l Bah Toyam223. Ejad a/l bah Toyam224. Dimensi a/l Bah Toyam225. Ringhan a/l Sneoi 226. Azma a/p Ringhan227. Jumidah a/p Bah 228. Ringhan

Samuel a/l Ringhan229. Jony a/l Ringhan230. Jarinam a/p Ketnit231. Semon a/l Jony232. Gening a/l Jony233. Jasuah a/l Bah Ringhan234. Wak Ajex a/p Bah 235. Tungtung

Norlina a/p Jasuah236.

18

Bah Kassim a/p Taye237. Wak Long a/p Bah 238. Tanduk

Bah Jura a/l Bah 239. Kassim

Julia a/p bah Kassim240. Markus a/l Bah Kassim241. Nelmi a/l Bah Kassim242. Bah Enchu a/l Bah 243. ChengBidah a/p Rahin244. Erni Nadia Fariza a/p 245. bah Enchu

Bah Simeon a/l Bah 246. Enchu

Bah Seltos a/l Bah 247. Enchu

Ngah a/l Yeok Rapat248. Saadiah bt Yok Chopil249. Nisah a/p Ngah250. Kamil a/l Ngah251. Eddy Daniel a/l Ngah252. Georgy Lai253. Zuraini a/p Ngah254. Ashley Evelyn Lai255. Sudin a/l Bah Bandok256. Marta a/p Bah Kantet257. Allen a/p Bah Sudin258. Almeno a/l Sudin259. Amy Alisa a/p Sudin260. Esah bt Trus261. Samad a/l Rahin262. Azahay bin Rahin263. Jimat a/l Yeok Rapat264. Zurini a/p Bah Kikir265. Firza a/l Jimat266. Farizan a/l Jimat267. Firna a/p Jimat268. Saad bin Yok Tah Toh269. Wak Luyah a/p Yeok 270. Rapat

Yusni a/p Saa271. Bah Dim bin Yok Tah Toh272.

Keretina a/p Yoon Le 273. Poh

Dymmarisyna a/p Bah 274. Dim

Ereyien a/l Bah Dim275. Vincent a/l Bah Dim276. Bah Bandok a/l Bah 277. Rintau

Jimi a/l Enging278. Wak Anim a/p Bah 279. Bandok

Fatend a/l Jimi280. Fazri a/l Jimi281. Azery Asra a/l Zainal 282. Abidin

Tinea a/p Yok Tah Toh283. Aidy Arizy a/l Azery Asra284. Yeok Rapat a/l Yeok 285. Rang

Midan a/p Ah Sang286. Inah a/p Yok Rapat287. Wak Icha a/p Yepk 288. Rapat

Diza a/p Yeok Rapat289. Bah Rimin a/l Yok Tah 290. Toh

Aslina a/p Salleh291. Melanie a/p Bah Rimin292. Mizal a/l Bah Rimin293. Rizal a/l Bah Rimin294. Ong Kak Wah295. Rogaayah bt Yeok Rapat296. Ong Chiew Kee297. Ong Chiew Kuan298. Ong Chiew Chen 299. Ong Chiew Yi300.

Bah San a/l Bah Ranchi301.

Timah a/p Yok Yah Toh302. Haniza a/p Bah San303.

Bah Ram a/l Bah San304.

Bah Lam a/l Bah San305.

Yok Tah Toh a/l Kril306.

Bah Ajid a/l Yok Tah Toh307.

Bah Sali a/l Yeok Rapat308.

Vhiew Teck Lee309.

Idora a/p Bah Sali310.

Izzat a/l Bah Sali311.

Ieliz a/p Bah Sali312. Idona a/p Bah Sali313.

Ali bin Rahin314.

Norisa a/p Bah Simpan315.

Lydiawati bt Ali316.

Ramlee a/l Long317.

Misah a/p Saad318.

Maria Eza a/p Ramlee319.

Sarif a/l Bah Mandong320. Piah A/p Tok Mua’a321. Amerul a/l Sarif322. Azrul a/l Sarif323. Jahaya bin Yok Keh324. Sepi a/p Bah Mandong325. Wak Lee Bees binti 326. Jahaya

Rosli a/l Bah Mandong327. Mun bt Salleh328. Rosdi a/l Yee329. Moriani a/p Harun330.

Atam a/l Harun331.

Jasni a/p Harun332. Nadiayana a/p Harun333.

Shaim a/l Harun334.

Amjan a/p Bah 335.

Mandong

Amin a/l Ah Hai336.

Bah Emi a/l Bah Daud337.

Bah Dumex 338.

Jamal a/l Bah Mat339.

Norsiah a/p Ah Hai340.

Huzaira a/p Jamal341.

Junaidi a/l Jamal342. Yentty a/p Bah Masak343.

Jamil a/l Bah Long344.

Yati a/p Ubong345.

Ina a/p Jamil346.

Bah Jamal bin Jamil347.

Norlina a/l Jamil348.

19

Dhia Zulaikha a/l Jamil349.

Dimas Inderawan a/l 350.

Jamil

Nili a/p Deraoh351.

Dines Arven a/p Ubong352. Dian a/p Bah Long353.

Cammelia Amdi354.

Dharma Amdi355.

Ammel Amdi a/l 356.

Bahaman

Benh-Ji Amdi a/l 357.

Bahaman

Bah Basri a/l Bah Long358.

Nia Deya a/p Razak359.

Bah Long a/l Asen 360.

Wak Moi a/p Bah Grun361.

Bah Aluan a/p bah Long362. Hashim a/l Bah Long363.

Sobiah a/p Bah Long364.

Norliza a/p Bah Seren 365.

Yak

Bah Sham a/l Bah 366.

Boklay

Rozila a/p Ubong367.

Ayulen368.

Azarela 369.

Bah Alang a/l Kulop370.

Wak Riong a/p Chulok 371.

Mat a/l Salin372. Lira a/p Bah Alang373.

Zaki a/l Zakaria374.

Long Fieda a/p Zaki375.

Aiyu Rebecca a/p Zaki376.

Yeok Rentang a/l Bah 377.

GrunMinah a/p Umor378.

Rizuan a/l Tempek379.

Robiah a/p Tempek380.

Radi a/l Tempek381.

Rajis a/l Tempek382. Rasyidah Bt Tempek383.

Dexter 384.

Azlan a/l Kedek385.

Marina Bt Selindah386.

Amizaidi a/l Azlan387.

Bah Selindah a/l 388.

Nambon

Wak Ri Bt Halap389.

Zamri a/l Bah Selindah390.

Ellana a/p bah Selindah391.

Ricky a/l Bah Selindah392. Syahiah Syaika binti 393.

Ramli

Amin a/l bah Mandong394.

Sumah a/p Hatta395.

Felix Ocean a/l Amin396.

Najeri a/l Amin397.

Norshahila Bt Basni398.

Angah bin Busu399.

Azizah a/p Amin400.

Rima a/p Angah401.

Rubi a/p Angah402. Chek Mah a/p Renjok403.

Uda a/l Bah Simpan404.

Liman a/l Bah Simpan405.

Roslina a/p Bah Simpan406.

Ain a/l Bah Simpan407.

Rahimah a/p Bah 408.

Simpan

Alun a/l Yok Tah Toh409.

Semah a/p Bah Selindar410.

Zarul a/l Alon411.

Marlin a/p Alon412. Han Mara a/p Yok Niki413.

Bah Ngah a/l Bah Perhit 414.

Nonek a/l Komin415.

Anurat a/p Kerai416.

Maimon a/p Yok Nonek417.

Leha a/p Yok Nonek418.

Gaya a/p Yok Nonek419.

Marian a/p Yok Nonek420. Nisah a/p Yok Nonek421. Yuwana a/p Yok Nonek422. Norkarizam a/l Yok 423. Nonek

Ridzuan a/l Yok Nonek424.

Norashikin a/p Bah 425. Jehor

Lya Nazira426. Bah Jong a/l Bah 427. Mandong

Mariah a/p Yok Niki428. Zainal a/l Bah Jong429. Bah Kamil a/l Bah Jong430.

Saidin a/l Joni431.

Selulia a/p Bah Jong432. Suzellika a/p Saidin433.

Zahari a/l Yee434.

Lai Lee Ming435.

Laila a/p Zahari436.

Riske a/p Zahari437.

Yohanes a/l Zahari438.

Rahel bin Zahari439.

Yusuh a/l Bah Nuken440.

Mela a/p Peram441.

Yusnan a/l Yusuh442. Eddy a/l Yusuh443.

Jein a/l Peram444.

Bah Awan a/l Rahin445.

Dony a/p Badai446.

Alia a/p Bah Awan447.

Dinieyen a/l Bah Awan448.

Divien a/l Bah Awan449.

Dimaz a/l Bah Awan450.

Hashim a/l Chuoh451.

Sakora a/p Chu452. Lotter a/l Hashim453.

Lydia a/p Hashim454.

Badai a/l Konchoh455.

Ajai a/l Chu456.

Kutong a/l Yok Walok457.

Ramah a/p Yee458.

Wak Anne a/p Kutong459.

Wak Key a/p Kutong460.

Saadi a/l Kutong461.

Azroy a/l Kutong462. Rgina a/p Kutong463.

Rade a/l Kutong464.

Ramlan a/l Kutong465.

20

Nurul Huda a/p 466.

Meruang

Bah Risal a/l Ramlan467.

Rokiah a/p Junan468.

Bah Yed a/l Bah Sama469.

Ane a/p Denas470.

Johan a/l Bah Yed471.

Elis a/p Bah Yed472. Eliza a/p Bah Yed473.

Hisham a/l Bah Yed474.

Denas a/l Yee475.

Rokiah a/p Yok Walok476.

Zamri a/l Denas477.

Rosiah a/p Denas478.

Rohana a/p Denas479.

Husi a/p Denas480.

Jali a/l Kenamoi481.

Emelia a/p Denas 482. Jemilah a/p Jali483.

Dahalin a/l Jali484.

Rahim a/l Jali485.

Habin a/l Jali486.

Bah Idok a/l Uda 487.

Chernak a/l Uda488.

Husin a/l Uda489.

Bah Jehor a/l Bah 490.

Achong

Aida a/p Nonek491.

Bah Nazril492. Long a/l Saleh493.

Jinah a/p Bah Perhit494.

Noraini a/p Long495.

Edon a/l Long496.

Roslan a/l Long497.

Ali a/l Long498.

Sabran a/l Aalap499.

Rozi a/p Panjang500.

Niah a/p Sabran501.

Nadia a/p Sabran502. Naniya a/p Sabran503.

Nasriq a/l Sabran504.

Atan a/l Rahin 505.

Ahmad a/l Yok Keh506.

Risa a/p Panjang507.

Sainie a/p Ahmad508.

Bah Rika a/l Ahmad509.

Bah Tem a/l Ahmad510.

Wak Ayi a/p Ahmad511.

Bah Kairil a/l Ahmad512. Ellyla Fenisa a/p Ahmad513.

Masuin a/p Ahmad514.

Fais a/l Rohejan515.

Bah Ibrahim bin Long516.

Normah a/p Bah Mat517.

Lisa a/p Bah Ibrahim518.

Sina binti Bah Ibrahim519.

Bah Ramli bin Bah 520. Ibrahim

Shaiq Nazrin Azroy a/l 521. Bah Ibrahim

Han Achu a/p Rahin522. Mazrie a/l Bah Biot523. Harry a/l Bah Biot524. Azlinza a/p Bah Biot525. Saila a/p Bah Biot526. Haira a/p Bah Biot527. Syaira a/p Bah Biot528. Hamizam bin Rani529. Mastura a/p Bah Biot530.

Atalia Natasha a/p 531.

Hamizam

Dahil bin Yok Chopil532. Ramlah a/p Sahid533.

Rosnita bt Dahil534.

Noraini bt Dahil535.

Rimizia a/p Dahil536.

Nobazi bt Dahil537.

Ramli a/l Bah Selindar538.

Zuze a/p Hassan539.

Aliq a/l Ramli 540.

Alex a/l Ramli541.

Belce a/l Ramli542. Azhar a/l Bah Toyok543.

Ana a/p Kechik544.

Azwan a/l Azhar545.

Maya a/p Azhar546.

Fiza a/p Azhar547.

Rosli a/l Tempek548.

Ngah Nora a/p Bah 549.

Linju

Roynizam a/l Rosli550.

Ros Ezra Hanny a/p 551.

Rosli

Raynis a/p Rosli552.

21

Penduduk Kampung Chang Sungai Gepai ialah dari suku kaum Semai iaitu salah satu

dalam etnik Senoi.

Kampung Chang Sungai Gepai dinamakan oleh penduduk yang terawal menetap di

Kampung ini sempena dengan nama dua

batang sungai iaitu

Sungai Gepai dan Sungai Caag (Chang) yang terletak di dalam

kawasan kampung

ini. Caag bermaksud

Cabang dalam bahasa Malaysia. Orang luar

(yang bukan Orang

Asli) yang masuk ke

kampung ini tidak biasa

menyebut Caag lantas

menyebut Chang. Oleh itu, dari situ lah

wujudnya panggilan

Kampung Chang.

Kampung Chang terletak di Daerah

Batang Padang di Perak Selatan, kira-kira

5km dari pekan Bidor. Kampung Chang berjiran dan berkongsi sempadan dengan

dua lagi Kampung iaitu Kampung Kuala Senta

dan Kampung Sandin. Sempadan di antara

Kampung Chang dengan Kampung Sandin ialah permatang Senat dan Gandu manakala

sempadan di antara Kampung Chang dengan Kampung Kuala Senta ialah Sungai Gelpeh.

Sempadan di antara Wilayah Adat Kampung

Chang Sungai Gepai dan Wilayah Adat Pos Gedung ialah permatang dan begitu juga dengan Wilayah Adat Pos Jernang.

Sebelum kemasukan dan campurtangan

dalam pentadbiran autonomi Kampung

Chang Sungai Gepai, Kampung Chang Sungai Gepai dikenali oleh penduduk pasak (asal)

sendiri sebagai Nengrik

Caag atau Tanah Adat

Caag. Nengrik bermaksud

wilayah. Nengrik Caag

mempunyai sempadan

yang jelas dengan

Nengrik lain seperti yang

telah dinyatakan dalam

perenggan di atas. Di dalam

Nengrik Caag terdapat

zon-zon yang spesiik, yang telah dikenalpasti

dan diwariskan secara

turun temurun iaitu zon

kampong (genei), zon

pertanian komersial, zon

perkuburan (penep), zon

pertanian sara diri (cetnet), zon tadahan

air (pendeg), kawasan hutan dara (darat),

kawasan keramat (ne’enduk) dan sebagainya.

Walaupun sistem guna tanah di zon-zon ini mungkin mengalami sedikit perubahan

akibat pengaruh luar dan peredaran zaman,

namun adat istiadat sistem guna tanah

turun temurun masih kekal dan masih kuat

diamalkan. Oleh itu, dakwaan orang luar yang

mengatakan sistem pertanian Orang Asli

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI, BIDOR, PERAK

22

memusnahkan sumber alam

adalah salah. Ini kerana,

dalam amalan kami, walaupun berbentuk

pertanian ‘berpindah randah’, sistem ini

hanya dilaksanakan di dalam wilayah kami

sendiri. Logiknya ialah sesuatu kawasan

yang telah digunapakai/diusahakan untuk

pertanian dalam satu tempoh masa tertentu

harus digilirkan untuk memastikan tanah

tersebut tidak ‘mati’ dan kesuburan tanah

tersebut ‘sembuh’ ketika dalam tempoh

penggiliran atau tempoh ‘berpindah randah’.

Menurut perkongsian lisan warga tua

Kampung Chang. Nengrik Caag memang

telah lama wujud. Sejak generasi tertua

ini lahir, mereka memang sudah ada di

sini. Maksudnya, Nengrik ini telah pun

wujud sebelum bermulanya pemerintahan

Kesultanan Melayu pada abad ke-15.

Jumlah penduduk di Kampung Chang Sungai Gepai menurut banci yang dijalankan oleh orang kampung sendiri pada bulan Oktober

2010 ialah lebih kurang 552 orang. Ini tidak termasuk keseluruhan warga Kampung Chang Sungai Gepai yang menetap di luar Kampung Chang Sungai Gepai kerana komitmen kerja dan perkahwinan.

SISTEM PENTADBIRAN Menurut generasi

berumur di Kampung

Chang Sungai, pada masa dahulu, tiada

sistem kepimpinan

Tok Batin di Kampung

Chang Sungai Gepai. Kampung ini dipimpin

oleh sekumpulan orang

tua yang fasih dan

arif dalam hal hukum

adat, adat resam, budaya dan sebagainya.

Golongan tua ini dinamakan mai raknak.

Dalam golongan mai raknak ini biasanya

terdapat seorang ketua atau pemandu

kumpulan tersebut. Mai raknak memimpin

sebagai sebuah kumpulan dan bukan sebagai

individu yang mempunyai kuasa mutlak untuk

membuat keputusan bagi penduduk di bawah

jagaan mereka seperti sistem kepimpinan Tok

Batin yang diamalkan sekarang.

Antara mai raknak terawal yang memimpin

Kampung Chang Sungai Gepai yang masih boleh diingati oleh orang kampung ialah

Atuk Mertak dan Atuk Mawai. Seperti yang

dijelaskan tadi, mai raknak ini tiada pangkat

Tok Batin kerana pada masa itu Kampung

Chang Sungai Gepai ditadbir sepenuhnya secara autonomi.

Setalah kemasukan pengaruh luar dalam

sistem pentadbiran Kmapung Chang Sungai Gepai, baru wujud sistem Tok Batin. Antara

beberapa Tok Batin yang masih diingat nama

mereka ialah Penghulu Mangut, Penghulu

Renjok, Penghulu Ahmed, Penghulu Bandok

23

dan yang terkini Penghulu Ngah a/l Yeok

Rapat. Beliau dipilih hasil undi yang dijalankan

di kalangan penduduk Kampung

Chang Sungai Gepai. Nama timangan penghulu/Tok Batin/

ketua kampung ini diperoleh

setelah pihak luar seperti Melayu

dan British mula campurtangan

dalam kehidupan dan sistem

pentadbiran Orang Asli.

KEMUDAHAN ASASPada tahun 1968, Projek Rakyat

termiskin dilancarkan di Kampung

Chang Sungai Gepai. Pada masa itulah bermulanya penduduk

kampung dilarang daripada

menjalankan pertanian pindah/

pertanian bergilir balik. Penduduk Kampung

Chang Sungai Gepai diberikan sebuah rumah papan tersusun untuk setiap keluarga. Rumah

tersebut wujud hingga kini tetapi sudah reput

kerana sudah berusia lebih daripada 40

tahun.

Pada tahun 1969, benih getah kahwin dan

kelapa diberi oleh JHEOA kepada penduduk

Kampung Chang Sungai Gepai. Pada tahun 1998 dan 1999, getah kahwin tersebut

ditolak dan digantikan oleh tanaman kelapa

sawit. Kini kelapa sawit tersebut diuruskan

oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai secara berdikari.

Pada tahun 1987, Jabatan Kesihatan telah

memberikan bantuan paip PVC. Orang kampung telah menyalurkan air bersih dari

bukit ke kampung. Walau pun begitu, tidak

semua penduduk mendapat air kerana

tekanan air yang tidak kuat. Orang kampung

telah mengambil inisiatif sendiri untuk

membeli polypipe dan PVC tambahan, tangki dan enjin untuk memperkuat tekanan air dan

memastikan sekurang-kurangnya hampir

semua penduduk menikmati bekalan air

yang cukup. Bekalan air kerap terganggu

kerana paip kerap dipecahkan oleh pemilik /

penternak babi. Taukeh tersebut mendakwa

bahawa jajaran paip tersebut berada di dalam

kawasannya. Jajaran paip telah dialihkan

dan ini menyebabkan tekanan air bertambah

lemah. Tekanan air yang tidak cukup dan paip

yang selalu pecah menyebabkan enjin selalu

mengalami kerosakan. Kini, orang kampung

tidak lagi menggunakan enjin disebabkan

oleh faktor tersebut. Pihak Pejabat Daerah

pernah menawarkan untuk membantu

menyalurkan bekalan air tetapi dengan

syarat penduduk kampung membenarkan

Projek Taman Botani Negara dan Projek Cari

24

Gali Sumber Air Bawah Tanah diteruskan di kawasan air terjun yang merupakan zon

ne’enduk (kawasan keramat) Kampung

Chang. Orang Kampung Chang tidak setuju dan menolak tawaran tersebut.

Pada tahun 1987 juga, tabika KEMAS dibuka

di Kampung Chang Sungai Gepai. Kelas tabika tersebut terbuka untuk kanak-kanak dari

Kampung Chang Sungai Gepai dan Kampung Chang Baru. Kelas tersebut masih berjalan hingga kini.

Pada tahun 1989, Kampung Chang Sungai Gepai diberikan bekalan elektrik oleh Lembaga Letrik Negara (LLN) yang kini

dikenali sebagai TNB.

Pada tahun 1993, sekolah kampung yang

dibina pada tahun 1962 oleh JHEOA dijadikan asrama untuk pelajar Orang Asli yang berasal

dari pedalaman tetapi bersekolah di pekan

Bidor.

Pada tahun 1993 juga, tiang telefon mula

dipasang dan seterusnya beberapa keluarga

telah melanggan talian tetap. Namun, atas

sebab kerosakan yang kerap dan revolusi

telefon mudahalih, talian tetap tidak lagi

digunakan di Kampung Chang Sungai Gepai.

Pada tahun 1998, rumah PPRT diberikan

kepada beberapa keluarga. Kualiti bahan iaitu

papan yang digunakan amat rendah. Rumah-

rumah tersebut sudah reput manakala saiz

rumah tersebut amat kecil dan tidak sesuai

jika sesebuah keluarga tersebut mempunyai

ramai ahli.

Pada tahun 2009, beberapa keluarga terpilih diberikan rumah batu PPRT. Namun, ramai

yang berusaha sendiri untuk membina

rumah yang selesa untuk didiami sama ada

rumah adat (yang diperbuat daripada buluh,

bertam, rotan dan kayu-kayu hutan), rumah

papan dan rumah batu.

Selain itu, terdapat kemudahan klinik

bergerak dan perpustakaan desa dan wii (internet tanpa wayar).

TANAMAN YANG DIUSAHAKANTanaman komersial yang terdapat di Kampung

Chang Sungai Gepai ialah Kelapa Sawit. Kelapa Sawit Fasa 1 adalah seluas 100 ekar.

Kelapa Sawit Fasa 2 pula seluas 120 ekar. Manakala Getah yang ditanam secara rawak oleh penduduk kampong dengan konsep milik

keluarga/individu jumlahnya seluas kira-kira

50 ekar. Durian yang ditanam di beberapa

kawasan dusun dan kawasan rumah pula

kira-kira 200 pokok. Selain itu, terdapat tanaman sara diri yang masih diamalkan

iaitu Ubi Kayu, Ubi Keledek, Keladi, Jagung,

Terung, Kacang Panjang, Kacang Kelisa,

Kundur, Pandan, Serai, Pokok Kulip, Daun

Bengmong. .

Selain itu, pokok buah-buahan juga turut

ditanam. Pokok buah-buahan yang ditanam

di Tanah Adat Chang Sungai Gepai ialah rambutan, kelapa, koko, limau, rambai,

langsat, larah, sentul, mangga, mempelam,

cupu, cempedak, nangka, jering, manggis,

betik, pinang.

25

Tumbuhan berunsur perubatan yang ditanam

di sekitar kampung ialah Cadak, Berkoog,

Penuleh, Selboog, Tabar Bujaag dan

sebagainya.

SUMBER ALAMTumbuhan

Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai masih kaya dengan sumber alam.Tumbuhan dituai, dikutip dan diproses secara

tradisional untuk pelbagai tujuan seperti

membuat rumah, makanan, senjata, jerat

dan perubatan.

Beberapa jenis tumbuhan yang digunakan

untuk membuat rumah ialah buluh, bertam,

kayu-kayu berteras seperti mahang, ngencar

dan setou.

Beberapa jenis tumbuhan untuk tujuan

perubatan termasuk bertam, ben genar, ben

bakoh, sumbe dan ben calun.

Manakala beberapa jenis tumbuhan yang

biasa menjadi sumber makanan ialah

ber’as, dekoh, perah, larah, sempak

darat, kerdas, kuwak dan reboog.

Antara tumbuhan yang dilarang untuk

disentuh/dimakan ialah tentej, pelek

kenrok, ri’is kenrok kerana tumbuhan

ini beracun.

Haiwan

Haiwan hutan sudah lama menjadi

sumber makanan berprotein utama

untuk penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Antara haiwan hutan yang biasa diburu

dan dijerat sebagai sumber makanan ialah

babi hutan, pelbagai jenis tupai, rau, sabat,

betnot, hareg dan poos.

Selain itu, haiwan yang hidup dalam air

juga ditangkap, dipancing dan dibubu untuk

tujuan makanan juga. Antaranya ialah ikan

tengas, ikan selak, ikan eg heell, ikan selog,

ikan bageh, ikan teramis, ikan limbat, ikan

kaciw dan ikan bujug.

ISU KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAIKampung Chang Sungai Gepai tidak terkecuali daripada masalah tanah. Antara

masalah tanah yang berlaku di Kampung

Chang Sungai Gepai ialah pengambilan tanah oleh syarikat / individu untuk tujuan

perladangan dan penternakan. Beberapa

kawasan dalam Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai telah diambil untuk pertanian/perladangan kelapa sawit,

durian, getah dan sayur. Terdapat dua tempat

penternakan babi telah dibina di dalam

26

Kawasan Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai sejak tahun 70-an lagi. Salah satu tempat penternakan babi tersebut

telah memusnahkan kubur lama dan juga

mengganggu jajaran paip yang menyalurkan

air dari hutan ke Kampung Chang Sungai Gepai. Kedua-dua tempat penternakan babi ini menyebabkan pencemaran Sungai Gepai kerana najis babi dilepaskan ke sungai oleh

taukeh dan pekerja tempat penternakan babi

tersebut.

Selain itu, Kes Kawasan Tadahan Air Senat

telah berlaku pada sekitar tahun 2003 hingga tahun 2005. Pihak Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak

(PPPNP) telah menolak 350 ekar Kawasan

Tadahan Air Senat untuk tujuan pertanian

Kelapa Sawit. Keluasan kawasan keseluruhan

yang hampir ditolak mengikut fasa tersebut

ialah 1200 hektar. Jika projek tersebut diteruskan, maka empangan komuniti, kubur-

kubur lama, sumber hutan dan tanaman

/ dusun lama dalam kawasan Tadahan Air

Senat sudah tentunya musnah. Menurut

kerajaan, kawasan ini ialah kawasan Tanah

Kerajaan Negeri Perak yang telah diberimilik

kepada PPPNP. Tapi secara adat, kawasan ini

ialah zon Tadahan Air Chang Sungai Gepai (zon Pendeg).

Kes Taman Botani Negara dan Projek Cari Gali Sumber Air Bawah Tanah telah berlaku sekitar tahun 2007 hingga 2008. Projek ini melibatkan kawasan air terjun / kawasan

tadahan air yang juga merupakan zon

ne’enduk (kawasan keramat/suci) dan zon

tadahan air di dalam Wilayah Tanah Adat

Kampung Chang Sungai Gepai. Jika projek ini telah diteruskan, maka kawasan ini sudah

tentunya telah dipagar, tanaman dimusnahkan

dan nilai-nilai budaya yang wujud/diamalkan

di kawasan ini pupus.

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBILKawasan yang telah diambil oleh individu dan

syarikat untuk tujuan perladangan/pertanian

dan penternakan sukar untuk dituntut kembali

kerana sudah lama menjadi milik mereka.

Orang tua dan penduduk Kampung Chang Sungai Gepai pada masa itu digertak dan dikotak-katikkan dengan undang-undang dan

akta-akta yang dicipta oleh pihak kerajaan

untuk menyerahkan tanah kepada pihak

luar.

Kes Tadahan Air Senat telah selesai pada

tahun 2005 di mana pihak PPPNP telah menyerahkan kembali tanah kepada pihak

Kerajaan Negeri Perak dan projek tersebut

telah dibatalkan kerana penduduk membantah

dengan menghantar surat rasmi/bantahan

bertulis yang dihantar kepada pihak-pihak

yang menjalankan projek, pertemuan dan

mesyuarat dengan pihak-pihak berkenaan

dan juga kenyataan akhbar yang telah dibuat

oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Kes Taman Botani dan Cari Gali Sumber Air Bawah Tanah telah dihentikan pada sekitar

tahun 2008 kerana pada masa itu Perak telah beralih kerajaan. Tapak Projek seluas 500

ekar telah dikembalikan kepada penduduk

Kampung Chang Sungai Gepai

27

Wilayah Tanah Adat yang telah dinyatakan dan ditandakan dengan jelas secara pemetaan

komuniti diiktiraf sewajarnya sesuai dengan

kehendak penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Tanah-tanah di dalam Wilayah Tanah Adat yang telah diceroboh dikembalikan kepada

penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

Pihak kerajaan mengamalkan dan

menghormati sewajarnya Deklarasi Hak Asasi

Orang Asal Sedunia apabila berurusan dengan

Orang Asli di Wilayah Tanah Adat Kampung Chang Sungai Gepai.

Sebarang Projek dan keputusan tidak boleh

dipersetujui, diberikan dan dijalankan tanpa

izin dengan makluman awal, bebas dan telus

oleh penduduk Kampung Chang Sungai Gepai.

TUNTUTAN KAMPUNG CHANG SUNGAI GEPAI

28

PROFIL KAWASANBUKIT TERANG,

KAMPAR, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

29

Nama asal Kampung Bukit Terang ialah

Kampung Cebak Manjar. Kampung Cebak

Manjar diambil namanya sempena nama

Sungai Manjar. Keseluruhan penduduk di

kampung ini adalah berbangsa Semai.

Terdapat kira-kira 400 orang menetap di

Kampung Bukit Terang. Ini merangkumi

golongan warga emas, dewasa, remaja dan

kanak-kanak.

Kampung Bukit Terang terletak di Daerah

Kinta di Perak Tengah, kira-kira 2km sahaja dari pekan Kampar.

Pada masa dahulu, sebelum Kampar

dimajukan dan dijadikan sebagai sebuah

pekan yang pesat membangun seperti

sekarang, kami mengenali kawasan ini

sebagai Batang Tunggang. Orang tua di Bukit

Terang masih ingat bahawa kawasan ini pada

waktu itu adalah hutan rimba. Oleh itu, kami

memang sudah menetap di sini sebelum

pekan Kampar diwujudkan lagi.

Kampung-kampung Orang Asli lain yang

terdapat di kawasan ini ialah Kampung Badak

Berendam dan Kampung Lembah.

Satu lagi kampung yang terdapat di kawasan

ini ialah Kampung Bakousit. Sebenarnya nama

asal kampung ini ialah Kampung Semambu.

Nama kampung ini diambil sempena dengan

Rotan Semambu yang terdapat banyak di

kawasan tersebut pada masa dahulu.

Di kawasan Tanah Adat Bukit terang terdapat

banyak legenda atau Cermor yang berkenaan

dengan gunung yang terdapat di sini.

Cermor tersebut ialah berkenaan dengan

Gunung Relau. Secara ringkasnya, Cermor

ini mengatakan bahawa terdapat seorang

tua iaitu salah seorang penghuni asal di sini

mahu membuka ladang atau berlau dalam

bahasa kami. Apabila orang tua tersebut

mula melakukan kerja berlau, dia telah ghaib

begitu sahaja tanpa sebarang kesan. Orang

kampung telah mencari tapi gagal menemui

beliau. Oleh itu, kawasan tersebut telah

dinamakan Gunung Relau.

Salah satu lagi Cermor yang ada ialah

Cermor Bujang Melaka. Sebelum kawasan

ini dinamakan Bujang Melaka, ada seorang

pemuda yang bernama Bujang Melaka telah

masuk ke kawasan ini untuk mencari rezeki.

Pemuda telah ghaib di kawasan tersebut.

Penduduk kampung telah mencari Bujang

Melaka siang dan malam namun gagal

menemuinya. Oleh itu, nama tempat tersebut

dinamakan sempena mengingati Bujang

Melaka.

Satu lagi Cermor yang ada di kawasan ini ialah

Bah Gerau. Nama ini diberi nama sempena seekor monyet yang selalu muncul di kawasan

tersebut. Apabila orang masuk ke kawasan

itu, monyet tersebut akan menggoyang pokok-

pokok di kawasan tersebut. Monyet tersebut

ialah penunggu di kawasan tersebut. Jika

orang yang masuk ke kawasan ini terjumpa

monyet tersebut maka orang itu akan jatuh

sakit. Mairaknak halak telah menjalankan

upacara untuk mengubati dan memulihkan

kawasan tersebut supaya kawasan tersebut

tidak keras dan penduduk di sini boleh

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG BUKIT TERANG, KAMPAR, PERAK, MALAYSIA

30

masuk mencari rezeki tanpa rasa takut dan

ngeri. Selepas upacara perubatan dijalankan,

barulah monyet tersebut ghaib dari kawasan

tersebut. Oleh itu, nama tersebut dinamakan

Bah Gerau.

Selain itu, sebenarnya banyak lagi cerita

Cermor yang terdapat di kawasan tersebut.

Tiga Cermor ini hanyalah sebagai contoh dan

rujukan sahaja.

SISTEM PENTADBIRANPada masa dahulu, sebelum campurtangan

pihak luar dalam hal ehwal kampung kami,

kami tiada system tok Batin atau penghulu

seperti yang telah diwujudkan hingga ke hari

ini. Kami hanya mengenali pemimpin tersebut

sebagai ketua kami atau ketua kampung.

Pemimpin dipilih oleh penduduk berdasarkan

ciri-ciri kepimpinan dan yang paling penting

pengetahuan dan pengalaman dalam hal

budaya dan adat resam penduduk Kampung

Bukit Terang. Salah satu ciri yang paling

penting ialah ketua tersebut mempunyai ilmu

dan kemahiran untuk menjalankan upacara

penyembuhan penyakit dan menjalankan

pelbagai upacara Adat dan budaya termasuk

dalam hal membuka tanah untuk pertanian

(berselai).

Orang tua yang paling awal memimpin

kampung ini ialah Tok Kurak. Beliau memimpin

sebelum adanya campurtangan orang luar

dalam pentadbiran Orang Asli di sini.

Ini diikuti oleh Penghulu Bah Gor. Beliau dilantik ketika pemerintah Melayu dan British

sudah cempurtangan dalam kehidupan kami

Orang Asli di sini.

Selepas beliau meninggal dunia, beliau telah

digantikan oleh Batin Tok Enggeok.

Apabila berakhirnya zaman pemerintahan

Batin Tok Enggeok, beliau telah digantikan

oleh Batin Bah Sam. Beliau masih lagi menjadi

Batin untuk kampung kami hingga ke hari ini.

KEMUDAHAN ASASBekalan elektrik pula diberikan pada sekitar

tahun 1992.

Kami diberikan bantuan paip PVC dan paip besi dan kami telah menyalurkan sendiri

punca air dari Ulu Sungai Manjar ke rumah-

rumah yang terdapat di kampung kami pada

sekitar tahun 1994.

Jalan berturap telah diberikan pada sekitar

tahun 2000.

Bantuan rumah papan PPRT fasa I diberikan

pada sekitar tahun 1998. Rumah ini

mempunyai satu bilik dan bersaiz kecil. Hanya

5 keluarga mendapat bantuan rumah PPRT

tersebut.

Bantuan rumah separa batu/papan PPRT

Fasa II diberikan sekitar tahun 2000. Rumah ini mempunyai dua (2) bilik. Rumah ini bersaiz lebih besar sedikit daripada rumah PPRT Fasa

I. Hanya dua (2) keluarga mendapat bantuan untuk Fasa II ini.

Bantuan rumah batu PPRT Fasa III diberikan

pada sekitar tahun 2007. Rumah ini mempunyai mempunyai dua (2) bilik. Hanya tiga (3) orang sahaja yang mendapat bantuan

ini.

Bantuan pengangkutan disediakan untuk

kanak-kanak bersekolah. Van membawa

pelajar berulang-alik dari kampung ke

sekolah.

31

Kemudahan asas yang belum cukup ialah

rumah PPRT. Permohonan telah dibuat dan

pihak berkenaan menangguhkan permohonan

kami dengan alasan menunggu belanjawan

seterusnya.

Kami juga telah memohoan bantuan paip poli

(polypipe) untuk menggantikan paip PVC dan paip besi yang telah rosak/pecah.

TANAMAN YANG DIUSAHAKANTanaman utama untuk tujuan komersial yang

diusahakan oleh kami ialah getah, petai dan

durian.

Selain itu, tanaman sampingan yang turut

kami usahakan ialah Larah, Rambai,

Rambutan, Manggis, Langsat, Cempedak, Nangka, Pisang, Tebu, Ubi Kayu, Tongkat Ali,

Kacip Fatimah, Pengkeras, Leng’am, Selbog,

Rotan Manau dan sebagainya.

Keluasan kawasan yang kami usahakan

ini adalah lebih kurang 500 ekar. Namun,

keluasan ini cuma kawasan yang diusahakan

sahaja.

ISU KAMPUNG BUKIT TERANGPada sekitar tahun 2005 – 2006, Kampung ini pernah menghadapi isu dengan pihak Majlis

Agama Islam Perak (MAIP). Pihak MAIP mahu

membuka tanah untuk projek perladangan

kelapa sawit di kawasan kampung dan

kawasan Tanah Adat Bukit Terang. Pihak MAIP

telah menjalankan kerja sukat. Ketika kerja-

kerja sukat ini dijalankan, AJK Bukit Terang

telah memberhentikan mereka dan mendesak

mereka untuk berbincang dengan AJK Bukit

Terang kerana mereka telah menceroboh

kawasan Wilayah Tanah Adat kami tanpa izin dengan makluman awal, bebas dan telus.

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBILAJK Bukit Terang telah mendesak dan

menuntut pihak penceroboh untuk berjumpa

dan berbincang dengan kami. Ekoran daripada

tuntutan dan desakan tersebut, kami mula

dilibatkan dan aktif mengutarakan bantahan

dan cadangan dalam beberapa perjumpaan

antara MAIP, JHEOA, ADO dan wakil-wakil

Kampung Bukit Terang. Ada juga perjumpaan

yang dihadiri oleh setiausaha Menteri Besar

Perak pada masa itu.

Atas bantahan penduduk Kampung Bukit

Terang, pihak MAIP telah memulangkan

tanah tersebut kepada pihak Kerajaan

Negeri Perak. Lantas, projek tersebut telah

dihentikan hingga ke hari ini.

Selain berjumpa dengan pihak-pihak

berkenaan, penduduk Kampung Bukit Terang

juga telah menghantar surat-surat bantahan

dan surat-surat tuntutan untuk mendapat

hak milik tanah kekal di rezab Orang Asli

Bukit Terang.

TUNTUTAN KAMPUNG BUKIT TERANGKami tuntut Tanah Adat kami dirizabkan

secara kekal dan diwartakan dalam pelan.

Kami putuskan secara sebulat suara bahawa

itu yang paling penting.

Jika tanah sudah diiktiraf, kemajuan dan

pembangunan lain yang kami rasa sesuai

dan wajar akan menjadi mudah diatur dan

dibincangkan.

32

PROFIL KAWASANKAMPUNG SANDIN,

BIDOR, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

33

Bah Sedan a/l Sambow1.

Sabri a/l Bah Sedan2. Dilah a/l Minggu 3.

Hartini a/p Bah Sedan4.

Nicholas a/l Dilah5.

Yok Sendiri a/l Sambow6.

Dahalan a/l Sianek7.

Kaedah a/p Kebam8.

Ani a/p Dahalan9.

Azman a/l Dahalan10.

Fazara a/p Dahalan11.

Mahani a/p Dahalan12. Nizam a/l Dahalan13.

Bah Ansur a/l Dahalan14.

Lela a/p Bah Seman15.

Atek a/l Bah Ansur 16.

Sambri a/l Yok Pel17.

Saliza a/p Dahalan18.

Shamsul Azri a/l Samri19.

Bah Sari a/l Bah Tener20. Tijah a/p Bah Alon21. Fazely a/l Bah Sari 22. Hais a/l Bah Sari 23. Rosidah a/p Bah Sari24. Rojani a/l Bah Sari 25. Ezuan a/l Bah Sari 26. Bah Meruwang a/l Bah 27. Hari

Wak Ninan a/p Bah 28. Siang

Murni a/p Bah 29. Meruwang

Aishah a/p bah 30.

Meruwang

Kerenmok a/p Bah 31.

Meruwang

Mahani a/p Mat32. Soney a/l Yok Tinggi33.

Anisa a/p Bah 34.

Meruwang

Bah Jemin a/l Kebam35.

Zaleha a/p bah 36.

Meruwang

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG BEN NYEGG/SANDIN, JALAN BRUSEH, BIDOR, PERAKNazri a/l Bah Jemin37.

Nadia a/p Bah Jemin38.

Peter a/l Tasi39.

Rani a/p bah Meruwang40.

Erbeen a/l Peter41.

Sapika a/p Peter42. Ramos a/l Peter43.

Din a/l Kalok 44.

Wak Eja a/p Kenamoi45.

Suryat a/p Din46.

Sharin a/l Kebam47.

Winabar a/p Yok Baba48.

Amir a/l Sharin49.

Sarina a/p Sharin50.

Aman a/l Kasim51.

Eton a/p Yok Baba52. Jeman a/l Aman53.

Epol a/l Aman54.

Rozana a/l Yok Baba55.

Kisen a/p Kenamoi56.

Sabrina a/p Rozana57.

Bah Osman a/l Bah Chai58.

Sadariah a/p Bah 59.

Achong

Yok Lim a/l Kenamoi60.

Razak a/l Kenamoi61.

Salmah a/p Kenamoi62. Anuar a/l Kenamoi63.

Bah Gat a/l Kenamoi64.

Bah Enit a/l Osman65.

Haniff a/l Bah Jehor66.

Yok Degil a/l Bah 67.

Senureh

Wak Numan a/p Bah 68.

ChalitMimah a/p Yok Degil 69.

Bah Win a/l Kebam 70.

Wak Tuwin a/p Bah Hari 71.

Milah a/p Yok Baba72. Rozidah a/p Yok Baba73.

Mazlan a/p Yok Baba74.

Faizul a/l Bah Win75.

Tamil a/l Bah Perhit76.

Wak Kempal Bah Kenek77.

Bah Chekman a/l 78.

Kebam

Manaf a/l Kimbah79.

Wak Edah a/p Bah Chai80.

Bah Esal a/l Manaf81.

Bah Esa a/l Manaf82. Azlia a/p manaf83.

Wak Senret a/p Lepot84.

Bah Chai a/l Bah 85.

Achong

Bah Akit a/l Bah Chai86.

Bah Dif a/l Bah Chai87.

Kassan a/l Bah Chai88.

Wak Mis a/p Bah 89.

Achong

Wak Selimut90.

Yok 91.

Azhar a/l Kenamoi 92. Lini a/p Lamcham93.

Jili a/p Azhar94.

Bah Arif a/l Yok Degil 95.

Anin a/p Kebam96.

Rohana a/l Bah Arif97.

Julia a/p Bah Arif 98.

Rohani a/p Bah Arif99.

Bah Alok a/l Bah Gemok100.

Wak Sambil a/p 101.

Sambow

Han Sedia a/p Bah Alok102. Yok Menang a/l Bah 103.

Alok

Ari a/l Bah Alok104.

Singgah a/p Bah Alok105.

Sharah a/p Bah Alok106.

Bah Adi 107.

Alet108.

Faizal a/l Mat Epen109.

Wak Jak a/p Bah Alok110.

Izah a/p Faizal111.

34

Nama asal Kampung Sandin ialah Kampung

Ben Nyegg. Orang luar tidak pandai menyebut

Ben Nyeeg lantas lebih mengenali dan

menamakan kampung ini sebagai Kampung

Sandin.

Kampung Sandin adalah sebuah

perkampungan Orang Asli suku kaum Semai.

Kampung Ben Nyegg terletak kira-kira 5

kilometer dari pekan berhampiran iaitu pekan

Bidor. Menurut banci yang dijalankan oleh

penduduk Kampung Sandin sendiri, terdapat

111 orang penduduk yang telah lama menetap

di kampung itu.

Kampung Ben Nyegg ini mendapat nama

tersebut kerana kawasan tersebut terdapat

banyak Ben Nyegg. Ben Nyegg adalah

perkataan dalam Bahasa Semai yang merujuk

kepada sejenis daun yang digunakan semasa

upacara Sewang.

Terdapat banyak sejarah di kawasan Kampung

Ben Nyegg. Salah satunya ialah di kawasan

Kampung Ben Nyegg merupakan kawasan

penemuan Bijih Timah yang seterusnya

telah menjadikan kawasan ini kawasan

perlombongan Bijih Timah.

Menurut cerita generasi terdahulu yang telah

diwariskan secara turun temurun secara lisan,

pada sekitar tahun 1827, di kawasan Gunung Tangkai Cermin iaitu gunung yang terdapat di kawasan Ben Nyegg adalah tempat tinggal

seorang lelaki tua yang bernama Tok Bersih.

Pada suatu hari, dia mencari rotan untuk dijual

bagi membayar hutang pada Orang Melayu.

Ketika dia sedanag dalam perjalanan dengan

anjing peliharaannya, anjingnya meluru

ke satu kawasan dan menyalak dengan

bersungguh-sungguh. Tok Bersih bergegas

untuk melihat apa yang sedang disalak oleh

anjingnya. Dia mendapati anjingnya sedang

menyalak kerana terjumpa sesuatu di atas

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SANDIN, JALAN BRUSEH, BIDOR, PERAK

35

tanah. Benda yang dijumpai itu sebenarnya

ialah Bijih Timah. Dari situ lah mulanya

penemuan Bijih Timah di kawasan tersebut.

Berita penemuan mula tersebar luas dan

akhirnya kawasan tersebut menjadi kawasan

perlombongan Bijih Timah.

Sungai Tuah pula merupakan kawasan yang

dinamakan kerana pekerjaan Lombong Bijih

Timah pada tahun 1909. Di Sungai Tuah

juga mereka telah menemui berlian yang

menyerupai izikal seorang bayi manusia.

Namun kini Kampung Ben Nyegg lebih

dikenali sebagai Kampung Sandin. Perkataan

Sandin ini diwujudkan oleh Orang Melayu

namun bagi masyarakat Orang Asli sendiri,

mereka lebih mengenali Kampung Sandin

sebagai Kampung Ben Nyegg iaitu nama asal

kampung ini.

SISTEM PENTADBIRANKetika zaman pemerintahan Raja Alang,

Kampung Ben Nyegg dijaga oleh Penghulu

Bah Pinang. Beliau dilantik oleh pihak

British.

Setelah zaman pentadbiran Bah Pinang

selesai, beliau digantikan oleh Penghulu Bah

Alang.

Selepas Penghulu Bah Alang Meninggal

dunia pula, pihak British melantik Yok Silang

sebagai Ketua Kampung untuk menjaga

Kampung Ben Nyegg.

Beberapa tahun selepas itu Yok Silang

meninggal dunia dan pihak British melantik

Chalit sebagai Ketua Kampung.

Bil. Jenis Tanaman Keluasan Anggaran/

Jumlah Pokok Anggaran

1. Getah 2. Durian 200 Pokok3. Rambutan 100 Pokok

4. Ubi Kayu 300 Ekar

5. Jering 150 Pokok

6. Petai

7. Rotan Manau 50 Pokok

8. Rotan Bantang 50 Pokok

9. Pisang 2 Ekar10. Padi Bukit 3 Ekar

Sekitar tahun 1950, Penghulu Kumban

pula mengambil alih menjaga kampung

menggantikan Penghulu Chalit yang telah meninggal dunia. Beliau juga dilantik oleh

pihak British.

Pada tahun 1989, Penghulu Baba dilantik

oleh JHEOA menjadi Ketua Kampung

untuk menggantikan Ketua Kampung yang

sebelumnya.

Seterusnya pada tahun 1994, Penghulu

Dahalan mengambil alih menjaga kampung

sehinggalah sekarang.

TANAMAN YANG DIUSAHAKANKampung ini masih mengusahakan tanaman

komersial dan tanaman sara diri. Sila rujuk

jadual di bawah antara beberapa contoh

tanaman komersial dan sara diri yang masih

diusahakan oleh penduduk kampung ini.

36

SUMBER ALAM YANG ADATumbuhan

Banyak jenis tumbuhan yang tidak ditanam,

tumbuh dalam hutan di Wilayah Adat dan masih menjadi sumber yang penting untuk

penduduk Ben Nyegg sama ada untuk tujuan

makanan, bahan asas untuk pembuatan

rumah, senjata pemburuan, perkakas

rumah, dan sebagainya. Antaranya ialah

beltop (bertam) yang biasa digunakan untuk

membuat atap rumah, dan dinding rumah

kerana tumbuhan ini menyejukkan walaupun

ketika cuaca panas terik. Selain itu, batang

bertam juga boleh dibuat raga, bubu dan

joran. Salah satu lagi tumbuhan pelbagai

guna juga ialah buluh. Kami menggunakan

buluh sebagai bahan asas untuk pembuatan

rumah tradisional, sumpitan, ranjau, pelbagai

jenis jerat, tombak, bahan api, dan sebagai

makanan (pucuk rebung).

Selain itu, banyak lagi tumbuhan yang berguna

di sekitar Wilayan Adat kami.Selain tumbuhan, haiwan juga masih menjadi

sumber yang penting untuk kami pernduduk

di sini. Haiwan-haiwan ini menjadi sumber

makanan (protein) untuk penduduk di sini.

Sila rujuk jadual di bawah untuk mengenalpasti

antara haiwan-haiwan yang masih menjadi

sumber yang digunakan oleh penduduk di

sini.

37

Sila rujuk jadual di bawah untuk mengenalpasti antara haiwan-haiwan

yang masih menjadi sumber yang digunakan oleh penduduk di sini.

Bil Jenis haiwan Kegunaan

Babi Makanan 1.

Beruk Makanan 2. Kerokah Makanan 3.

Kera Makanan 4.

Tupai Makanan 5.

Tikus hutan Makanan 6.

Biawak hutan Makanan 7.

Tenggiling Makanan 8.

Landak batu Makanan 9.

Landak raya Makanan 10.

Pelanduk Makanan 11.

Kijang Makanan 12. Rusa Makanan 13.

Burung Kuang Makanan 14.

Burung Denak Makanan 15.

Helang Makanan 16.

Burung Tiung Makanan 17.

Tupai terbang Makanan 18.

Kelawar Buluh Makanan 19.

Burung Kecil Makanan 20. Musang Makanan 21. Kungkang Makanan 22. Gegerok Makanan 23. Ular Sawa Makanan 24. Ular Tanah Makanan 25. Ular Pucuk Makanan 26. Tikus Kedakan Makanan 27. Burung Kuit Makanan 28. Burung Pungguk Makanan 29. Burung Hantu Makanan 30.

Lang Tampi Makanan 31.

Burung Puyuh Makanan 32. Belalang Padi Bukit Makanan 33.

Ulat Langkap Makanan 34.

Ikan Tengas Makanan 35.

Ikan Kelah Makanan 36.

Ikan Limbat Makanan 37.

Ikan Seluang Makanan 38.

Ikan Sebarau Makanan 39.

Ikan Tilat Makanan 40.

Labi-labi Makanan 41.

Kura-kura Makanan 42. Katak Temburu Makanan 43.

Katak Batu Makanan 44.

Burung Kawan Makanan 45.

Pelanduk Bulan Makanan 46.

Burung Tugud Makanan 47.

Burung Katok Makanan 48.

Ikan Berucat Makanan 49.

Ikan Layis Makanan 50.

Ikan Tunag Makanan 51.

Batu Cegar Makanan 52. Ketam Paya Makanan 53.

Udang Pasir Makanan 54.

Udang Batu Makanan 55.

Ulat Bayas Makanan 56.

Siamang Makanan 57.

Biawak Sungai Makanan 58.

Pelanduk Kecil Makanan 59.

Kumbang Langkap Makanan 60.

Katak Mengkak Makanan 61.

Pusing Tali Makanan 62. Kelawar Gugup Makanan 63.

Tengas Daun Makanan 64.

38

ISU DI KAMPUNG BEN NYEEGOrang luar dari kampung yang berdekatan iaitu Kampung Poh telah menceroboh Wilayah Tanah Adat penduduk Kampung Ben Nyegg seluas 20 hektar dan mereka telah menanam pokok kelapa sawit pada bulan Julai 2009. Penduduk kampung telah cuba menghalang perkara tersebut namun penceroboh tersebut tidak

mengendahkannya. Malah kami pula diminta untuk memberikan surat daripada pihak kerajaan sebagai bukti yang mengesahkan bahawa tanah itu tanah orang kampung.

Ini adalah satu penghinaan ke atas sistem pemilikan Tanah Adat Orang Asli. Sepatutnya orang luar wajib menghormati bahawa kawasan ini adalah kawasan Tanah Adat Ben Nyegg yang telah diwariskan dari generasi ke generasi sejak turun temurun dan tidak bersikap biadap dengan meminta surat pengiktirafan sebagai bukti. Tambahan pula, Orang Asli memang menuntut pengiktirafan tetapi pihak kerajaan yang tidak pernah mengambil sebarang tindakan untuk mengiktiraf tanah kami secara sah dan kekal.

Dalam hukum adat Orang Asli, walaupun kawasan tersebut tidak terbukti secara bertulis adalah milik orang lain, tetapi jika berada di luar Wilayah Adat, ia tetap dikira sebagai menceroboh kawasan orang lain.

Selain itu, tempat di mana Getah FELCRA ditanam sekarang dahulunya merupakan kawasan penempatan kami dan juga tempat kami menanam durian dan petai. Kami

diminta berpindah dan tanaman kami ditolak dan d i m u s n a h k a n kesemuanya. Kini semuanya sudah tiada. Malah kami pernah dituduh mencuri hasil Getah tersebut apabila berlakunya kehilangan hasil Getah. Hasil hutan iaitu petai dan rotan yang tinggal bakinya pun kami terpaksa

kongsi dengan penduduk Kampung Poh.

Selain itu, ada beberapa kawasan dalam Wilayah Adat kami yang telah diusahakan untuk pertanian dan penternakan ikan oleh petani Cina.

Wilayah Tanah Adat ini juga hampir dibalak tetapi kami telah membuat bantahan. Pada tahun 2010, pihak pembalak telah mula keluar masuk dari kampung kami untuk meninjau kawasan dalam Wilayah Adat kami yang dirasakan sesuai oleh dibalak mereka.

Pendek kata, Wilayah Tanah Adat kami memang giat dibangunkan tetapi sama sekali bukan untuk kami. Bagaimana kami hendak menyokong agenda pembangunan pihak luar jika pembangunan ini langsung tiada sebarang manfaat tetapi menambahkan lagi kadar kemiskinan dan kehilangan budaya, adat resam dan identiti kami yang berkait secara langsung dengan Wilayah tanah Adat kami.

39

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBILAntara tindakan yang pernah dan biasa kami ambil ialah berjumpa dengan pihak yang menceroboh kawasan Wilayah Tanah Adat Ben Nyegg dan membantah secara lisan aktiviti pencerobohan yang sedang dan telah dijalankan oleh mereka. Kami menegaskan yang kawasan yang diceroboh ialah kawasan dalam Wilayah Tanah Adat Kampung Ben Nyegg.

Kami juga pernah menghantar surat rasmi kepada pihak-pihak berkenaan untuk membantah pembalakan yang hampir dijalan di dalam kawasan Wilayah Tanah Adat kami.

TUNTUTAN KAMIKami tuntut supaya Wilayah Tanah Adat yang telah kami kenalpasti dengan jelas, diiktiraf sewajarnya, dengan kadar segera.

Apabila Wilayah Tanah Adat kami diiktiraf, kejadian pencerobohan Wilayah Adat dapat dibendung dengan berkesan.

Wilayah Tanah Adat amat penting bagi kami meneruskan adat, budaya dan identiti kami sebagai penduduk Kampung Ben Nyegg.

Wilayah Tanah Adat juga merupakan sumber dan punca kami bergantung hidup.

40

PROFIL KAWASANKAMPUNG SAT,

JERNANG, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

41

Bah Anho a/l Bah Bintang1.

Han Tikum2. Ansorin a/l Bah Anho3.

Han Tambah a/p Ansoren4.

Bah Rosli a/l Ansoren5.

Yok Mapah a/l Bah Baleh6.

Han Sunkou a/p Yok 7.

Berense

Yok Rudi a/l Yok Mapah8.

Deris a/l Yok Mapah9.

Zairi a/l Jamal10.

Yok Angkeh a/l Bh Meram11.

Han Lambong a/p Bah 12. Puchu

Yok Raman a/l Yok 13.

Angkeh

Han Ton a/p Yok Berense14.

Ping15.

Bah Riza a/l Yo Raman16.

Roslan a/l Yok Raman17.

Yok Deli18.

Han Cini a/p Yok Raman19.

Irwan a/l Yok Raman20. Azman a/l Yok Raman21. Zainal a/l Yok Keralol22. Han Sati a/p Yok Pensok23. Aj a/l Zainal24. Rozi a/l Zainal25. Suwarti a/l Zainal26. Yok Dani a/l Zainal27. Wak Arisa a/p Zainal28. Yok Mena a/l Yok Ingin29. Limah a/p Bah Chanol30.

Kilas a/l Yok Ganchor31.

Serah a/p Yok Angkeh32. Syaisa a/p Kilas33.

Yok Pensok a/l Ped’ed34.

Rudi a/l Yok Keralol35.

Kisyan a/p Mesin36.

Pipi a/l Rudi37.

Wak Intan a/p Rudi38.

Hashimah a/p Rudi39.

Asis a/l Rudi40.

Amisah a/p Rudi41.

Edryna a/p Rudi42.

Yok Ingin a/l Bah Poi43.

Han Leh a/p Yok Mapah44.

Rohana a/p Yok Ingin45.

Yok Talib a/l Yok Ingin46.

Jainah a/p Yok Ingin47.

Sabri a/l Yok Gelentok48.

Eda a/p Yok Raman49.

Yok Hanchong a/l Yok 50.

GelentokEvini Yusnita a/p Sabri51.

V.Row a/l Bah Moonlai52. Han Salman a/p Yok Ingin53.

Saharin a/l V.Row54.

Diman a/l Bah Prat55.

Han Inti a/l Bah Hwa56.

Ayie a/l Diman57.

Maslia a/p Diman58.

Suraidapisa a/p Diman59.

Agusman a/l Diman60.

Bah Raya a/l Yok Penjel61.

Salmah a/p Yok Keralol62. Juwati a/p Bah Raya63.

Hadi a/l Bah Raya64.

Hanisah a/p Bah Raya65.

Hasmah a/p Bah Raya66.

Bah Menik a/l Jampek67.

Kenady a/l Bah Anho68.

Wak Chek a/p Yusnum69.

Wak Prety a/p Kenady70.

Wak Nina a/p Kenady 71.

Bah Jaimi a/l Kenady72. Kaluchau a/l Petlat73.

Han Timun a/p Yok 74.

Angkeh

Wak Rokuan a/p 75.

Kaluchau

Suwandy a/l Kaluchau76.

Wak Lingan a/p Kaluchau77.

Bah Danny a/l Kaluchau78.

Kin Katok a/ Yok Dong79.

Rosnah a/p Bah Manang80.

Bah Dokrie a/l Yok Apak81.

Jurina a/p Yo Apak82. Maslala a/p Yok Apak 83.

Inat a/l Bah Mang84.

Saliha a/p Angkeh85.

Ami a/l Inat86.

Yok Razali a/l Inat87.

Saiful a/l Inat88.

Alias a/l Inat89.

Rosmadi a/l Bah Hiror90.

Wak Aden a/p Etah91.

Wak Lina a/p Rosmadi92. Wal Laini a/p Rosmadi93.

Wak Mesa a/p Rosmadi94.

Wak Inda a/p Rosmadi95.

Rani a/l Yok Ingin96.

Han Pehleh97.

Azwan a/l Rani98.

Rosni a/l Yok Gelantok99.

Han Gundul a/p Jani100.

Suraimi a/l Rosni101.

Syaiera a/p Rosni102. Yok Etah a/l Yok Luhow103.

Han Dah a/p Yok Mapah104.

Ida a/p Yok Etah105.

Yok Ron a/l Yok Etah106.

Bah Are Yos a/l Yok Etah107.

Amir Zakri a/l Yok Etah108.

Diana Sofea a/p Yok Etah109.

Zaidi a/l Yok Etah110.

Ameng a/l Yok Etah111.

Suhardi a/l Jamal112. Minah a/l Kaluchau113.

Hardimin a/l Suhardi114.

Bah Singgah a/l Bah 115.

ChanoiBayah a/p Senayan116.

Balqis a/p Bah Siinggah117.

Ovisah a/p Yok Mapah118.

Alek a/l Bah Dahara119.

Jamal a/l Alang120. Ami a/l Jamal121. Aby122. Boney123. Eina a/p Jamal124. Surina a/p Jamal125. Sira a/p Jamal126. Zarina a/p Jamal127. Yok Awut a/l Yok Mapah128.

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SAT, RPS JERNANG, SUNGKAI, PERAK, MALAYSIA

42

Siah a/p Yok Penjel129. Salelah a/p Yok Awut130.

Yok Awi a/l Yok Awut131.

Jinasa a/p Yok Awut132. Suraidah a/p Yok Awut133.

Bah Chanol a/l Bah Anho134.

Dumak a/p Tersul135.

Along a/l Bah Chanol136.

Bah Rajeman a/l Bah 137.

ChanolBah Iman a/l Bah Chanol138.

Diana a/p Bah Chanol139.

Rosila a/p Bah Chanol140.

Yok Choai a/l Yok Angkeh141.

Han Penajeh a/p Bah 142. Anho

Bah Jedi a/l Bah Choai 143.

Musi a/p Yok Budak144.

Susila a/p Yok Choai145.

Kantoha a/l Yok Choai146.

Nordin a/l Yok Choai147.

Bah Kunan a/l Yok Choai148.

Sapura a/p Yok Choai149.

Jali a/l Yok Mapah150.

Melor a/p Bah Chanoi151.

Daon a/l Jali152. Nassri a/l Jali153.

Nozan a/p Jali154.

Saira a/p Jali155.

Yok Kelnyel a/l Meram156.

Han Palas a/p Yok Linai 157.

Seidin a/l Yok Penjel158.

Juhari a/l Yok Ganchor159.

Han Jenny a/p Yok Budak160.

Asrul a/p Juhari161.

Tolen a/l Juhari162. Masera a/p Juhari163.

Mohamad a/l Senayan164.

Wah Chuek a/p Yusnum165.

Jaznita a/p Mohamad166.

Yok Dewan a/p Sani167.

Esiah a/p Periman168.

Sani a/l Yok Lapi169.

Mileh a/p Yok Sendal170.

Jefri a/l Sani171.

Helmi a/l Sani172. Yok Adidas a/l Sani173.

Yok Adi a/l Sani174.

Arin a/l Sani175.

Senayan a/l Petlat176.

Baleh a/l Rasah177.

Halimah a/p Senayan178.

Hamidah a/l Senayan179.

Bah Rosli a/l Ansorin180.

Edyna a/p Radi181.

Ludik a/l Petlet182. Zainab a/p Hiror183.

Zaridah a/p Jali184.

Yusnum a/l Yok Hwa185.

Wak Jek a/p Bah Nur186.

Suna a/p Yusnum187.

Bah Minsa A/L Yusnum 188.

Wak Hani a/p Yusnum189.

Bah Kosong a/l Ahmad190.

Sara a/p Kool191.

Rizal a/p Bah Kosong192. Ahmad a/l Sekoi193.

Haba a/p Yok Mele194.

Boy a/l Ahmad 195.

Joha a/l Ahmad196.

Rohana a/p Ahmad197.

Zaimi a/l Ahmad198.

Lina a/p Ahmad 199.

Bah Kool a/l Yok Hwa200. Han Sinyu a/p Cholek201. Laila a/p Bah Kool202. Norliana a/p Bah Kool203. Rohana a/p Bah Kool204. Roni a/l Bah Kool205. Ridzuan a/l Bah Kool206. Bah Aga a/l Lamchami207. Han Menjed a/p Chanol208. Bah Agil a/l Bah Aga209. Wak Aliet a/p Bah Aga 210. Han Kennorasyileen a/p 211. Yok Berense

Rojes a/l Yok Tuwoi212. Bah Naihok a/l Yok Tuwoi213. Depeel a/l Yok Tuwoi214. Bah Jeroi a/l Yok Tuwoi215.

Kalina a/p Jamal216. Yok Atan a/l Sani217. Suwita a/p Yok Tuwoi218. Andiran a/l Yok Atan219. Yok Chun a/l Bah Hiror220. Wak Anah a/p Yok 221. GanchorWak Nibu a/p Yok Chun222. Shafarina a/p Yok Chun223. Nila a/p Yok Chun224. Bah Ahin a/p Yok Chun225. Bah Im a/l Yok Chun226. Bah Seman a/l Bah Set227. Han Sita a/p Gelentok228. Sinar a/p Bah Seman229. Yusri a/l Bah Seman230. Yustiga a/l Bah Seman231. Diana a/l Bah Seman232. Dina a/p Bah Seman233. Rosinah a/p Bah Seman234. Zahari a/l Yok Angkeh235. Nor a/p Mapah236. Ansi a/l Zahari237. Bah Chong a/l Zahari238. Acan a/l Zahari239. Norlia a/p Zahari240. Gelemuk a/p Zahari241. Silysiimy a/p Zahari242. Tifiny a/p Zahari243. Era a/p Zahari244. Ain a/p Zahari245. Naisa a/p Zahari246. Nateriah a/p Zahari247. Rosli a/l Senayan 248. Han Legedod a/p Sani249. Airie a/l Rosli250.

43

Pos Jernang ditubuhkan sekitar tahun

1981. Pos Jernang terdiri daripada lima (5)

kampung yang digabungkan dalam satu

Pos dan Pos ini hingga kini dikenali sebagai

Pos Jernang. Namun, setiap kampung

masih mempunyai wilayah Tanah Adat dan

pentadbiran dan sejarah masing-masing

yang masih dikekalkan dan diamalkan hingga

kini. Kampung-kampung yang terdapat dalam

Pos Jernang ialah Kampung Ras, Kampung

Sat, Kampung Tidung, Kampung Kejau dan

Kampung Gamus.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SAT, RPS JERNANG, SUNGKAI, PERAKPenduduk kampung Sat sebenarnya berasal

dari Kampung Sungai Jerjak tetapi telah

dipindahkan ke penempatan yang sekarang

ini dikenali sebagai Kampung Sat.

Kawasan Sat ini mempunyai Cermor yang

tersendiri yang telah dikongsikan secara lisan

oleh orang tua dahulu dan diwariskan

hingga ke generasi terkini.

Menurut Cermor tersebut, pada ketika

itu, terdapat sebuah penempatan Orang

Asli di kawasan yang kini dikenali sebagai

Wilayah Tanah Adat Sat yang telah dimasuki oleh harimau. Maka, harimau

itu menetap di situ buat sementara waktu

untuk memburu dan makan penduduk di

situ.

Akhirnya cuma tinggal sebuah keluarga

sahaja. Apabila mereka sedar terdapat

harimau sedang memburu mereka, keluarga

tersebut melarikan diri dan bersembunyi

untuk mengelakkan diri daripada dihidu dan

dijumpai oleh harimau tersebut.

Ketika mereka bersembunyi, mereka

mengintai harimau tersebut yang sedang

minum air dari sebatang sungai. Harimau itu

berkata,”Eng ngot Teu Sat, besat lauk, niknij

ha besat lauk”. Pada zaman dahulu manusia

dipercayai memang memahami bahasa

haiwan termasuklah harimau.

Harimau tersebut mengeluh kerana dia

sudah habis makan semua binatang dan

manusia yang ada di kawasan itu. Biasanya

selepas menghabiskan semua binatang dan

manusia di suatu tempat, harimau akan pergi

ke tempat lain untuk memburu binatang dan

manusia untuk dijadikan makanan.

PENGENALAN POS JERNANG, SUNGKAI, PERAK

44

Keluarga tadi tidak lari dari tempat tersebut

kerana harimau telah meninggalkan tempat

itu.

Selain Sungai Sat, nama-nama tempat

lain yang dinamakan oleh harimau ialah

Gunung Sangil, Gunung Mengkuk, Gunung Banlag, Batu Beu, Batu Berhaha, Sungai

Prah, Sungai Sungkai dan Sungai Bah Gadig.

Oleh itu, dalam sejarah/Cermor Orang Asli

kebanyakan nama Gunung, Bukit, Sungai dan sebagainya dinamakan oleh harimau.

Maka, dengan itu, mereka menamakan

tempat itu sebagai Nengrik Sat sama dengan

nama sungai yang telah diberikan oleh

harimau tadi.

Nama Kampung Sat dikekalkan hingga ke

hari ini daripada Cermor tersebut.

Dalam banci yang telah dijalankan oleh

penduduk Kampung Sat sendiri pada

tahun 2010, Kampung Sat mempunyai 250 orang penduduk yang terdiri dari

50 kelamin.

SISTEM PENTADBIRANAntara Batin yang terawal

dan pernah mentadbir

Kampung Sat ialah Bah

Sendai a/l Yok Terilong.

Batin sebelum itu tidak

diingati namanya.

Selepas Batin Bah Sendai

meninggal dunia, beliau

telah digantikan oleh Yok

Penjel a/l Yok Nek.

Selepas Batin Yok Penjel meninggal dunia,

beliau telah digantikan pula oleh Batin Bah

Anho a/l Bintang yang masih berkhidmat

hingga ke hari ini.

KEMUDAHAN ASASBantuan rumah PPRT yang pertama yang

diberikan kepada orang kampung melalui

pihak JHEOA ialah rumah Papan PPRT.

Melalui skim tersebut, 7 orang telah diberikan

rumah. Kerja-kerja membina rumah tersebut

dimulakan pada 15 September 1998.

Pada 8 Julai 2008, 22 rumah batu PPRT telah mula dibina dan telah disiapkan pada

20 Ogos 2009.

Kemudahan sekolah rendah untuk penduduk

di Pos Jernang dibina pada tahun 1987.

Sekolah ini menyediakan pendidikan untuk

darjah 1 hingga darjah 6.

45

Kampung ini tiada kemudahan jalan berturap.

Jalan yang ada hanya jalan pembalakan. Jalan

ini licin pada musim hujan dan berdebu pada

musim kering. Buat masa ini, jalan ini hanya

ditabur dengan batu oleh kontraktor kelapa

sawit untuk memudahkan lorinya keluar

masuk membawa hasil kelapa sawit. Itupun

hanya untuk jalan tertentu yang digunakan

untuk laluan lorinya.

Penduduk Kampung Sat menyalurkan bekalan

air dari hutan ke rumah dengan bantuan poli

paip oleh pihak JHEOA. Punca sungai yang

digunakan ialah Ulu Sungai Chayar. Air ini mula disalurkan pada tahun 2000. Kerja-kerja untuk menyalurkan bekalan elektrik mula

dijalankan pada 8 Mei 2009 dan telah siap dan mula dipakai oleh penduduk Kampung

Sat pada 3 Januari 2010.

Terdapat juga Tabika yang dibina berdekatan

dengan Sekolah Kebangsaan RPS Jernang.

Tiada kemudahan pengangkutan disediakan

untuk murid-murid Pos Jernang yang

bersekolah di Sekolah Kebangsaan RPS

Jernang. Ibubapa menggunakan motosikal

sendiri untuk menghantar anak-anak mereka

ke sekolah. Bagi yang tiada kenderaan,

mereka terpaksa berjalan kaki.

Terdapat juga kemudahan klinik di Kampung

Sat. Doktor dan jururawat datang ke Kampung

Sat untuk menyediakan kemudahan

perubatan bagi penduduk Kampung Sat

dengan kekerapan sekali dalam tempoh dua

bulan.

Doktor dan jururawat dari Hospital JHEOA

Gombak juga datang Pos Jernang sekali dalam setahun untuk pemeriksaan kesihatan

penyakit-penyakit seperti tuberculosis (TB),

denggi, malaria dan sebagainya.

Di Kampung Sat, terdapat 17 buah rumah

tradisi yang dibina oleh penduduk Kampung

Sat sendiri.

46

TANAMAN YANG DIUSAHAKANBerikut adalah banci tanaman yang diusahakan oleh penduduk Kampung Sat. Banci ini telah

dijalankan oleh penduduk Kampung Sat sendiri.

SUMBER ALAMSelain daripada tanaman yang diusahakan, Wilayah Tanah Adat Kampung Sat juga kaya dengan sumber alam semulajadi yang digunakan untuk pelbagai tujuan seperti makanan,

perubatan dan upacara tradisi, bahan mentah untuk membuat rumah, kraftangan, senjata,

jerat, dan sebagainya.

Berikut adalah beberapa contoh tumbuhan dan haiwan yang terdapat di dalam Wilayah Tanah Adat Kampung Sat yang masih digunapakai untuk tujuan seperti yang telah dinyatakan tadi.

Jenis Tanaman Jumlah keluasan anggaran

TSK Kelapa Sawit (bantuan RISDA dan JHEOA) 646 hektar

Pokok Getah 30000 pokok dengan keluasan 750 ekar

Pokok Petai 10000 pokok

Pokok Durian 10000 pokok

Pokok Langsat 200 pokokPokok Pisang 2000 pokokPokok Rambutan 3000 pokok

Pokok Pinang 100 pokok

Pokok Duku 20 pokokPokok Larah 1000 pokok

Pokok Cempedak 20 pokokPokok Kelapa 50 pokok

Pokok Rambai 150 pokok

Pokok Cupuk 300 pokok

47

Bil Jenis Kegunaan

Jehuk Mahang1. /Pokok Mahang Membuat papan mimpi

Jehuk Kemirai2. /Pokok Kemirai Membuat rumah

Jehuk Selaruk3. /Pokok Selaru Membuat rumah dan kulit untuk ubat

Jehuk Mengoloh4. /Pokok Mengoloh Membuat rumah dan ubat

Jehuk Mendahari5. /Pokok Mendahari Membuat tiang dan belantik

Jehuk Belukau6. /Pokok Belukau Membuat rumah

Jehuk Meranti 7. /Pokok Meranti Membuat rumah

Jehuk Merbau8. /Pokok Merbau Membuat tiang rumah

Jehuk Asam Lod9. /Pokok Asam Gunung Membuat ubat batukJehuk Tampuk10. /Pokok Tampuk Membuat rumah dan daun buat tempat

letak makanan

Jehuk Piyor11. /Pokok Piyor Membuat rumah dan buat ubat

Jehuk Semaran12. /Pokok Semaran Membuat rumah dan belantik

Jehuk Lansir13. /Pokok Lansir Membuat ubat dan buah dimakan

Jehuk Sepat14. /Pokok Sepat Membuat rumah dan kayu api

Jehuk Kulip15. /pokok tulip Membuat tiang rumah dan dan dibuat

rempah masakan

Jehuk Wol16. /pokok Wol Membuat tiang rumah dan belantikAwat17. /Buluh Membuat lantai, dinding dan atap rumah.

Jehuk pelêk keledang18. /pokok buah kelidang Makanan

Jehuk Pelêk Bangkong19. / pokok buah bangkong Makanan

Jehuk Pelêk Sempak20. /pokok buah dur Makanan

Jehuk Pelêk langsat21. /pokok buah langsat Makanan

Jehuk Pelêk tajam22. /pokok buah tajam Makanan

Jehuk Pelêk prah23. /pokok buah prah Makanan

Jehuk Pelêk canggud24. /pokok buah canggud Makanan

Jehuk Pelêk berangan25. /pokok buah berangan Makanan

Jehuk Pelêk kerdas26. /pokok buah kerdas Makanan

Jehuk Pelêk cupu27. /pokok buah cupu Makanan

Jehuk Pelêk manggis28. /pokok buah Manggis Makanan

Jehuk Pelêk Relop29. /pokok buah Relop Makanan

Jehuk Pelêk Pepele30. /pokok buah pepele Makanan

Jehuk Pelêk Hu31. /pokok buah hu Makanan

Jehuk Pelêk Ngel32. /pokok buah ngel Makanan

Jehuk Pelêk sempak selak33. /pokok buah durian daun Makanan

Jehuk Pelêk sempak pasai34. /buah durian pasai Makanan

Jehuk Pelêk jis35. /pokok buah jis Makanan

Jehuk Pelêk Kabag36. /pokok buah kabag Makanan

Jehuk Pelêk terhek37. /pokok buah terhek Makanan

Jehuk Pelêk Getor38. /pokok buah Getor MakananJehuk Pelêk Kerayung39. /pokok buah kerayung Makanan

Tumbuhan

48

Bil Jenis Kegunaan

Menhar1. /Babi Hutan Makanan

Pehong2. /Kijang Makanan

Tajuk3. /Ular Makanan

Kak Tegas4. /Ikan Tengas Makanan

Kemor Nyop5. /Ulat Buluh Makanan

Kongkang6. Makanan

Kambing Hutan Makanan7.

Karox8. /Katak Puru Makanan

Hel9. /Siamang Makanan

Danem10. /Jelutong Makanan

Cep Kuow11. /burung kuang Makanan

Kak Kelah12. /Ikan Kelah Makanan

Kak Sot13. /Ikan Kasot Makanan

Kak Selak14. /Ikan Daun Makanan

Kadap15. /Berudu Makanan

Seeng16. /Katak Pejejet Makanan

Becog17. /Kancil Makanan

Angeu18. /Rusa Makanan

Dog19. /Beruk Makanan

Cep Hubuy20. /Burung Hantu Makanan

Gerper21. / kelawar Makanan

Cek Sen ngoh22. /Harimau Makanan

Cep Tereg23. /Burung enggang Makanan

Cenabeh24. /kekah Makanan

Cep Punei25. /burung Makanan

Perog Dag26. /Ladak batu Makanan

Bah Sebuk27. / Kelubuk Makanan

Kayek28. / kancil bulan Makanan

Kemor salak29. /ulat salak Makanan

Haiwan

49

ISU KAMPUNG SATPembalakan

Masalah pembalakan dijalankan sejak tahun

1982 hingga sekitar tahun 2004 dan terpaksa dihentikan kerana bantahan dan benteng yang

dibina penduduk Pos Jernang. Pembalakan

telah dijalankan di kawasan Tanah Adat kami

tanpa izin dengan makluman awal, bebas

dan telus. Oleh itu, Tok-tok Batin Kampung

dan penduduk kelima-lima kampung dalam

Pos Jernang telah membantah pembalakan

tersebut

Antara kesan pembalakan ialah kawasan

Tanah Adat kami musnah. Sumber mata

pencarian kami pun musnah disebabkan

kayu-kayu balak yang ditebang menimpa

pokok petai, durian dan pokok-pokok hutan

lain yang kami jadikan sumber pendapatan

dan juga sebagai sumber makanan.

Selain itu, sumber air untuk kegunaan

harian kami pun tercemar. Kami terpaksa

menggunakan air yang keruh untuk minum,

mandi, memasak, cuci kain dan pinggan

mangkuk. Di samping itu, hidupan sungai

seperti ikan, labi-labi dan katak yang menjadi

sumber makanan telah berkurangan secara

drastik.

Kawasan perkuburan nenek moyang kami

juga turut musnah ditolak oleh jentolak.

Kubur keramat nenek moyang kami juga

turut musnah, kawasan dusun buah-buahan

kami juga turut musnah akibat daripada

pembalakan ini.

Udara di kawasan kampung kami juga turut

tercemar dengan habuk-habuk dari lori balak

yang berulang-ulang alik mengangkut kayu

balak keluar dari Tanah Adat kami. Jalan

yang diguna oleh mereka untuk berulang-

alik terletak di tengah-tengah kawasan

perkampungan kami dan membahayakan

nyawa orang kampung kami lebih-lebih lagi

kanak-kanak.

Satu lagi insiden yang berlaku pada sekitar

tahun 2003 ialah kes pembalak beramai-ramai merogol seorang remaja perempuan

dari Kampung Sat. Perbuatan tersebut

melanggar bukan saja adat dan budaya Orang

Asli malah kelakuan jenayah yang tidak dapat

dimaafkan.

Kelapa Sawit

Penduduk RPS Jernang sangat tidak puas hati

dengan projek penanaman semula Kelapa

Sawit di RPS Pos Jernang.

Pada tahun 1998 penanaman fasa 1 dan fasa

2 telah dijalankan dan fasa 2B adalah pada tahun 1999 dan 2000. Keluasan keseluruhan kebun Kelapa Sawit ini adalah seluas 646

hektar dan ada sebahagian dari kawasan ini

telah dimusnahkan untuk membuat jalan.

Dalam projek penanaman semula Kelapa

Sawit ini terdapat 224 orang peserta dan 41 peserta dari Kampung Ras sendiri dan

selebihnya peserta dari kampung-kampung

lain dalam Pos Jernang dan menurut pihak

JHEOA, terdapat 11 orang peserta dari

kampung lain dari luar Pos Jernang, tetapi

50

apabila penduduk kampung dan juga peserta

sawit meminta penjelasan mengenai peserta

luar 11 orang itu, tuntutan kami untuk

mendapatkan penjelasan langsung tidak

diambil peduli oleh pihak RISDA dan juga

JHEOA sehingga sekarang.

Tanaman Kelapa Sawit kami diurus oleh

pihak RISDA, JHEOA dan pihak sub-

kontraktor. Pengurusan pihak ini langsung

tidak membawa keuntungan kepada kami

penduduk RPS Jernang, malah kami tidak

pernah dibentangkan secara terperinci

mengenai jumlah hasil jualan setiap bulan,

jumlah tan, resit jualan, nisbah agihan untuk

pihak-pihak pengurus dan peserta, baja,

racun dan tabung tanam semula.

Kini, kami di Pos Jernang hanya diberi

dividen sebanyak RM300.00 untuk setiap

bulan. Nilai ini memang tidak mencukupi

untuk kami menyara keluarga dan dengan

keadaan ekonomi masa ini di mana kenaikan

harga barang berlaku dari semasa ke

semasa. Tambahan pula, kami penduduk di

RPS Jernang tiada pendapatan lain selain

daripada hasil sawit.

Kami sudah tidak dapat bergantung kepada

hasil hutan seperti rotan, buluh dan pelbagai

sumber lain kerana sudah hampir habis

musnah semasa pembalakan dijalankan di

kawasan Tanah Adat kami. Ada pun jarak

sumber-sumber yang masih ada sangat jauh

dari kawasan kampung dan mengambil masa

untuk kembali pulih seperti sediakala.

Projek Cari Gali Air Bawah Tanah

Pada sekitar tahun 2007, Syarikat Pengkaji Kualiti Air telah mengunjungi kampung

kami dan dengan angkuhnya mengarahkan

penduduk Kampung Ras untuk berpindah

ke tempat lain bagi memudahkan pemaju

ini menjalankan kerja-kerja kajian mereka,

tetapi penduduk Kampung Ras berdegil

untuk tidak pindah ke mana-mana kerana

kami masih sayang Tanah Adat kami dan

kebun-kebun kami seperti kebun getah,

durian, petai, padi, jagung, dan ubi kayu yang

sebenarnya sisa-sisa yang tertinggal selepas

Projek Pembalakan yang lalu.

Punca semua masalah di atas adalah kerana

kami tidak diiktiraf sebagai Orang Asli di

Malaysia dan kerana Wilayah Tanah Adat kami yang kami kenalpasti dengan jelas

tidak diiktiraf seperti yang kami tuntut dan

berulang kali kami suarakan selama ini.

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBILBerkenaan dengan isu pembalakan, pelbagai

tindakan telah dibuat penduduk kampung

termasuklah laporan polis, surat aduan

kepada pihak JHEOA, DO, dan juga beberapa

badan kerajaan dan bukan kerajaan seperti

SUHAKAM, Kementerian Kemajuan Luar

Bandar dan Wilayah serta kami telah membina benteng untuk menghalang taukeh

balak dari memasuki ke kawasan Wilayah Tanah Adat kami. Atas usaha kami yang tidak

kenal jemu, aktiviti pembalakan berjaya

kami hentikan sekitar tahun 2004. Kami penduduk RPS Jernang berharap agar pihak

Kerajaan Negeri Perak terus menghentikan

daripada memberi kelulusan pembalakan di

51

Wilayah Tanah Adat RPS Jernang kerana ia langsung tidak memberikan sebarang faedah

kepada kami malah hanya kemusnahan yang

memudaratkan lagi nasib kami.

Berkenaan dengan TSK Kelapa Sawit,

kami pernah terlibat dalam beberapa kali

perbincangan dengan pihak-pihak RISDA dan

JHEOA berkenaan dengan isu Kelapa Sawit ini.

Antara perkara yang pernah kami bangkitkan

ialah pembayaran dividen yang nilainya amat

sedikit dan juga tempoh pembayaran yang

amat lambat iaitu dalam 10 bulan hingga

setahun sekali, berkenaan dengan hutang

yang kami sendiri tidak tahu apa maksud

hutang tersebut dan kenapa kami dikatakan

berhutang, dan soalan pokok dan soalan

yang paling utama iaitu siapakah sebenarnya

tuan kepada TSK Kelapa Sawit ini. Soalan-

soalan tersebut biasanya tidak dijawab

oleh pihak RISDA mahupun JHEOA. Ini jelas

menunjukkan bahawa Projek TSK Kelapa

Sawit Jernang ini tidak bermanfaat untuk

kami penduduk RPS Jernang. Selain itu, kami

juga pernah menghantar surat rasmi untuk

membangkitkan dan menyoal perkara yang

sama. Kami juga telah menuntut beberapa

perkara seperti; kami diberikan latihan untuk

menguruskan Kelapa Sawit termasuklah

dalam hal jualan, pembahagian keuntungan,

permodalan semula (duit tabung) dan

sebagainya. Ini adalah untuk membolehkan

kami memegang dan menguruskan sendiri

TSK Kelapa Sawit ini. Tuntutan tersebut juga

tidak dilayan.

Setelah kami membuat tindakan di atas,

tindakan pihak RISDA dan JHEOA ialah

membayar dividen RM300 sebulan kepada

setiap peserta TSK Kelapa Sawit Jernang.

Nilai tersebut masih tidak memadai. Balu

yang kematian suami (yang pernah menjadi

peserta TSK ini) langsung tidak dibayar

dividen.

52

TUNTUTAN KAMPUNG RASKami Ahli Jawatankuasa Bertindak RPS Pos Jernang bersama-sama dengan penduduk Orang

Asli RPS Pos Jernang, Sungkai menuntut pengiktirafan hak-hak kami sebagai masyarakat

Orang Asli/ Orang Asal di Malaysia, seperti:

53

Menuntut pihak Pegawai Daerah, (1)

Pejabat Tanah dan Daerah Batang

Padang dan juga Pejabat Daerah

Negeri Perak, Pengarah RISDA,

Pengarah JHEOA Batang Padang dan

juga Pengarah JHEOA Malaysia, untuk

segera membatalkan segala aktiviti

pencerobohan oleh mana-mana

syarikat atau pemaju di atas Wilayah Tanah Adat kami. Pencerobohan ini

tidak pernah mendapat izin dengan

makluman awal, bebas dan telus oleh

kami Orang Asli Kampung Sat yang

merupakan penduduk asal di sini

sejak dari zaman nenek moyang kami

lagi.

Menuntut RISDA Daerah Batang (2) Padang dan juga RISDA Malaysia,

dan mana-mana pihak yang berkaitan

dengan tanaman Kelapa Sawit kami

supaya membatalkan semua kontrak

yang telah diluluskan kerana sistem

pajakan yang dibuat tiada persetujuan

dari kami masyarakat Orang Asli dan

peserta ladang sawit. Sistem pajakan

ini jelas gagal membela kami dari

segi penambahan pendapatan malah

menambahkan lagi tahap kemiskinan

kami.

Menuntut pengiktirafan sewajarnya (3)

untuk Wilayah Tanah Adat kami yang telah kami kenalpasti secara

pemetaan komuniti. Pihak kerajaan

mestilah mewartakan Wilayah Tanah Adat tersebut sebagai tanah rizab

Orang Asli yang sah.

Memberikan latihan dan tunjuk cara (4)

kepada masyarakat kami Orang Asli

cara-cara menjaga, menguruskan

tanaman TSK Kelapa sawit sehinggalah

cara menjual, membahagi keuntungan

dabn permodalan semua. Langkah ini

penting supaya kami dapat berdikari

dan tidak bergantung kepada orang

lain seumur hidup.

Pihak kerajaan dan wakil-wakil yang (5)

berkenaan dengan pembangunan

Orang Asli harus sentiasa turun padang

membuat tinjauan dan perbincangan

telus untuk memastikan janji-janji

yang dibuat telah ditunaikan kerana

sebarang permasalahan yang timbul

juga adalah ekoran tindakan kerajaan

serta wakil/jabatan yang tidak mahu

turun padang sehingga menyebabkan

janji hanya tinggal janji tetapi masalah

kami tidak selesai tahun berganti

tahun.

54

PROFIL KAWASANKOMUNITI KAMPUNG

TISONG

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

55

Lan a/l Bioh Berancng1.

Han Tuhim a/p Yok 2. Sarau

Man a/l Lan3.

Jurida a/p Lan4.

Bah Sopian a/l Lan5.

Bah Zuraidi a/l Lan6.

Azura a/p Lan7.

Han Atag a/p Lan8.

Bah Juwahir a/l Bah 9.

Saaid

Han Seed a/p Yok Jawot10.

Sehaya a/p Yok Juwahir 11.

Bah Adoni a/l Bah 12. Juwahir

Bah Ramse a/l Bah 13.

Juwahir

Bah Aziab a/l Bah 14.

Juwahir

Kalib a/l Yok Tem15.

Marina a/p Yok Juwahir16.

Yok Nan a/l Yok Milun17.

Han Addes a/p Bah 18.

Nukoh

Syaharol a/l Yok Nan19.

Yok Titek a/l Yok Pan20. Han Diri a/p Yok Jawot 21. Han Lel a/p Yok Lasey22. Jamilah a/p Yok Titek23. Yok Dumis a/l Yok Titek24. Han Buang a/p Yok Titek25. Han Rita a/p Yok Titek26. Han Parisa a/p Yok Titek27. Han Enang a/p Yok Titek28. Alberto a/l Yok Titek29. Yok Kelab a/l Yok Titek30.

Yok Lalis a/l Yok Titek31.

Arel a/l Yok Titek32. Alip a/l Yok Abas 33.

Han Intan a/p Yok Titek34.

Yok Kerat a/l Yok Sarat35.

Ben Bush a/p Yok 36.

Tekwek

Yok Jerempai a/l Yok 37.

Kerat

Lekin a/l Yok Kerat38.

Wak Pinah a/p Yok Kerat39.

Bah Saipal a/l Yok Kerat40.

Wak Sayiang a/p Yok 41.

Kerat

Bah Lai a/l Yok Kerat42. Yok Jamin a/l Bah Nukoh43.

Wak Ngah a/p Yok Was44.

Wak Ramah a/p Yok 45.

Jamin

Murni a/p Yok Jamin 46.

Yok Toboy a/l Yok Jamin47.

Yok Insen a/l Yok Jamin48.

Yok Latif a/l Yok Was49.

Han Saerah a/p Yok 50.

Nanong

Aditif a/l Yok Latif51.

Acha Satnasammi a/p 52. Yok Latif

Osman a/l Yok Arang53.

Han Segielok a/p Yok 54.

Bulan

Yok Sabatian a/l Yok 55.

Osman

Bah Marko a/l Yok 56.

Osman

Suraya a/p Yok Osman57.

Kachei a/l Yok Kerat58.

Han Lisam a/p Yok Selno59.

Rudi a/l Tindan60.

Sisah a/p Bah Senagak61.

Rusi a/l Rudi62. Han Ambun a/p Rudi63.

Han Ambi a/p Rudi64.

Han Langeh binti Awang65.

Yok Ee a/l Bah Cheh66.

Bah Rani a/l Bah Cheh67.

Bah Almi a/k Bah Cheh68.

Han Haida a/p Bah Gon69.

Razali a/l Bah Gon70.

Sukeri a/l Bah Gon71.

Yok Amin a/l Bah Cheh72. Rasni a/p Yok Kerat73.

Ananias a/p Yok Amin74.

Daniel a/l Yok Peranek75.

Han Rasiah a/p Yok Tem76.

Anif a/l Daniel77.

Yok Sabah a/l Yok 78.

Nanong

Han Jeng a/p Chupak79.

Bah Alang a/l Yok Sabah80.

Jaling a/l Yok Sabah 81.

Han Bibah a/p Yok 82. Sabah

Bah Iba a/l Yok Sabah83.

Arman a/l Yok Salek84.

Marina a/p Yok Sabah85.

Yok Sarip a/l Yok Sabah86.

Han Suria a/p Yok Was87.

Samuel a/l Yok Sarip88.

Sarudin bin Bah Dayang89.

Han Kenun a/p Yok Pang90.

Yok Geroh a/l Sarudin91.

Ayu a/p Sarudin92. Lisa a/p Sarudin93.

Donny a/l Sarudin94.

Umieliza a/p sarudin95.

Yok Peranek a/l Yok 96.

Song

Han Parik a/p Yok Was97.

Yok Rahim a/l Yok 98.

Peranek

Han Agi a/p Yok Peranek99.

Bah Haris a/p Yok 100.

Peranek

Sahrizal a/l Yok Peranek101.

Ranaloda a/l Yok 102. Peranek

Ika Suraya a/p Yok 103.

Peranek

Jennis a/l Yok Chabok104.

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SUNGAI TISONG, SUNGKAI, PERAK, MALAYSIA

56

Han Ciku a/p Yok Riek105.

Monica a/p Jennis106.

Bah Luat a/l Jennis107.

Robbyka a/l Jennis108.

Jeffri a/l Jennis109.

Bah Minday a/l Bah 110.

WoolahWak Uji a/p Yok Belek111.

Tachak a/l Yok Tekwek112. Wak Aley a/p Lahgoh113.

Yok Cempak a/l Tachak114.

Han Rani a/p Tachak115.

Bah Joseb a/l Tachak116.

Yok Pencen a/l Kuras117.

Yok Selam a/l Yok Reik 118.

Han Perom a/p Yok 119.

Lasey

Han Milan a/p Yok 120. Selam

Wak Maria a/p Yok 121. Selam

Lilly a/p Yok Selam122. Anny a/p Yok Selam123. Ajimi a/l Yok Selam124. Wak Nora a/p Yok Selam125. Han Cadang a/p Yok 126. Lasey

Yok Selem a/l Yok 127. CheropHan Dee a/p Bah Alah 128. Han Podan a/l Yok Riek129. Laiding a/l Yok Selem130.

Ruding a/l Yok Chabok131.

Han Laise a/p Yok Selem132. Bah Kalin a/p Ruding133.

Bah Sewadi a/l Yok Kulu134.

Han Saora a/p Bah Atis135.

Han Penulih a/p Bah 136.

Sewadi

Bah Elli a/l Bah Sewadi137.

Bah An a/l Sewadi138.

Wak Tampoi a/p Bah 139.

Sewadi

Bah Ahong a/l Tok Selem140.

Kimasintono a/p Yok 141.

Lasey

Bah Alah a/l Ongel142. Han Sengrik a/p Sukor143.

Han Taran a/p Yok Tem144.

Yok Mengah a/l Yok 145.

Tekwek

Linda a/p Yok Song146.

Norin a/p Yok Mengah147.

Tok Wira a/l Yok Mengah148.

Yok Daud a/l Yok 149.

Mengah

Wak Poja a/p Yok 150.

Mengah

Matias a/l Yok Mengah151.

Ainun a/p Yok Mengah152. Bah Ajis bin Labu153.

Wak Hihoi a/p Bah Achik154.

Bah Hawila a/l Bah 155.

Selibah

Han Samariah Bt Tok 156.

Yem

Dahalan a/l bah Susu157.

Ida a/p Tindan158.

Miha a/p Dahalan159.

Wahid a/l Yok Dut160.

Juliana a/p Tindan161.

Serina a/p Wahid162. Han Den a/p Yok Pang163.

Marzuki a/l Tindan164.

Mazlan a/l Tindan165.

Yok Belek a/p Yok Sarau166.

Han Bebe a/p Bah Alah167.

Wak Kent a/p Yok Belek168.

Han Tangkep a/p Bah 169.

Ajis

Rosli a/l Halim170.

Yok Mojes a/l Halim171.

Shamsiah a/p Halim172. Han Harina a/p Halim173.

Wak Roma a/p Halim174.

Bah Bahrum bin Bah Ajis175.

Han Kerap a/p Bah Cheh176.

Bah Roy a/l Bah Bahrum177.

Wak Arni a/l Bah bahrum178.

Aizat a/l Bah Bahrum179.

Aizat Hakimie a/l Bah 180.

Baharum

Bah Am a/l Halim181.

Siti a/p Yok Sunak182. Apit a/l Bah Am 183.

Rossidie bin Yok Kelah184.

Han Normah a/p Bah 185.

Nukoh

Juliana a/p Rossidie186.

Remmy a/l Rossidie187.

Hassan a/l Bah Nukoh188.

Timah a/p Yok Teni189.

Marsah a/p Hassan190.

Wak Hamulia a/p 191.

Hassan

Wak Kawel a/p Hassan192. Bah Gesat a/l Hassan193.

Anita a/p Hassan194.

Laju a/l Yok Kang Kang195.

Han Cin Chin a/p Yok 196.

Salak

Yok Boneng a/l Yok Put197.

Nila a/p Yok Salek198.

Bah Asmi a/l Yok Boneng199.

Yok Mirin a/l Yok Rindok200. Han Dook a/p Yok 201. Seloop

Mini a/p Yok Mirin202. Zainal a/l Yok Song203. Bah Yeos a/l Bah Cheh204. Munah a/p Yok Sunak 205. Atira a/p Bah Yeos206. Ismail a/l bah Nukoh207. Ros a/p Yok Sunak208. Bah Aming a/l Ismail209. Bah Gabriel a/l Ismalil210.

57

Bah Malkia a/l Ismail211. Din a/l Yok Sunak212. Julika a/p Din213. Robin a/l Din214. Han Selina a/p Yok Was215. Rina a/p Yok Jamin216. Hassian a/l Yok Jamin217. Hamsal a/l Yok Laju218. Halimah a/p Yok Sunak219. Bah Jinas a/l Hamsal 220. Konteng a/l Yok Sunak221. Han Ramah a/p Yok 222. ChabokWak Raie a/p Konteng223. Han Isabella a/p 224. Konteng

Winner a/l Konteng225. Vines a/l Konteng226. Han Relooi a/p Yok 227. Sempoh

Saemah a/p Yok Was228. Rohana a/p Yok Osman229. Bah Susan a/l Yok Was230. Yok Hehet bin Yok Ahat231. Ibrahim a/l Yok Arang232. Han Sejoi a/p Yok 233. ChupakYok Ben a.l Yok Salek234. Yok Khamis a/l Yok 235. Salek

Yok Arip a/l Yol Salek236. Tok Dumi a/l Yok Salek237. Amud a/l Ibrahim238. Relahit a/l E.Hat239. Han Kampok a/p Yok 240. Dusun

Rosaidah a/p Yok Arang241. Rasni a/l Yok Arang242. Yok Arshad a/l Yok Arang243. Sammy a/l Bah Cherop 244. Han Kenjip a/p Yok 245. Chupak

Han Naspay a/p Sammy246. Yok Jany a/l Sammy247. Han Rohni a/p Sammy248. Han Nurhalisa a/p 249. Sammy

Bah Khai a/l Sammy250. Rahmat a/l Yeok Bek251. Wak Sham Bt Yok Mirin252. Rasidah a/p Rahmat253. Martini a/p Rahmat254. Marvela a/p Rahmat255. Billy Obit a/l Rahmat256. Naftali a/l Rahmat257. Rashid a/l Rahmat258. Sakura a/p Bah Nukoh259. Bah Leaky a/l Rashid260. Yok Sunak a/l Yok Rindu 261. Han Lalaw bt Tikkwek262. Kalsom a/p Yok Sunak263. Yok Talib a/l Yok Sunak264. Osman a/l Yok Sunak265. Kebai a/l Bah Duol266. Han Melayu a/p Yok Tigo267. Sarudin a/l Bah Nukoh268. Han Arjuna a/p Bah 269. Nukoh

Yok Titik a/l Bah Nukoh270. Nehcei a/l Bah Nukoh271. Dollah a/l Yok Sunak 272. Han Derup a/p Yok Song273. Amus a/l Dollah274. Samri a/l Dollah275. Noraini a/p Dollah276. Normala a/l Dollah277. Eden a/p Dolah278. Aidie a/p Dollah279. Bah Selibah a/l Bah Ajis280. Han Ulen a/p Yok Jawot 281. Shima a/p Bah Selibah282. Bah Cerah a/l Bah 283. Selibah

Han Serdak a/p Bah 284.

Selibah

Bah Sinar a/l Bah 285. Selibah

Bah Entoi a/l Bah 286. Selibah

Bah Puteh a/l Bah 287. Rantau

Han Gelisah a/p Yok 288. Mirin

Azri a/l Bah Puteh289. Azrisyaira a/p Bah 290. Putreh

Joreka a/l Bah Puteh291. Eliveto a/l Bah Puteh292. Wak Maresa a/p Bah 293. Puteh

Bah Tista a/l Bah Puteh294. Ayob a/l Bah Song295. Aminah a/p Yok Sunak296. Yok Manaf a/l Ayob297. Lina a/p Ayob298. Amirul a/l Ayob299. Yok Gedas a/l Yok Mirin300.

Han Lekup a/p Bah Cheh301.

Wak Kawil a/p Gedas302. Mary a/l Gedas303.

Han Angit a/p Gedas304.

Yok Bangkas a/l Gedas305.

Azeman a/l Bah Taleb306.

Han Chehob a/p Yok 307.

Kelah

Levis a/l Azeman308.

Levisa a/p Azeman309.

Zuhaidi a/l Azeman310.

58

Kampung Sungai Tisong merupakan sebuah

penempatan Orang Asli dari suku

Kaum Semai. Kampung Sungai Tisong terletak

kira-kira 10 kilometer dari Pekan Sungkai.

Kampung Sungai Tisong mempunyai dua

(2) kawasan penempatan. Penempatan yang pertama dikenali sebagai Kampung

Sungai Tisong. Nama Kampung Sungai

Tisong berasal dari cerita lama . Menurut

cerita lama yang dikongsikan dari generasi

ke generasi, pada zaman dahulu, harimau

suka memburu manusia untuk dijadikan

makanan. Ada sebatang anak sungai

tempat harimau memakan mangsa yang

telah dibunuh. Biasanya, selepas memakan

mangsa, rambut mangsa tersebut akan

dimuntahkan kembali oleh harimau kerana

rambut tidak dapat dihadamkan. Dalam

bahasa Orang Asli Semai, Sog ialah rambut.

Oleh sebab terdapat rambut manusia yang

dimuntah oleh harimau di tepi anak sungai

tersebut, sungai tersebut dinamakan Sungai

Sog atau lebih dikenali dalam Bahasa Semai

sebagai Teaw Sog. Oleh itu, hingga kini Orang

Asli menamakan tempat ini sebagai Teaw Sog

atau Tisog. Tetapi orang luar lebih mengenali

kawasan ini sebagai Tisong kerana mungkin

tidak pandai menyebut nama tempat tersebut

dengan betul.

Manakala penempatan yang kedua dikenali

sebagai Kampung Camol yang sekarang lebih

dikenali sebagai Kampung Limau. Nama

kampung ini berasal dari nama orang tua

yang bernama Yok Camol. Menurut cerita yang dikongsikan secara turun temurun, Yok Camol merupakan seorang yang Halak (handal,

kuat, mempunyai kuasa ghaib dan boleh

menyembuhkan orang yang sakit). Yok Camol memberitahu kawan-kawannya bahawa dia

pernah menuntut ilmu Halak namun kawan-

kawannya tidak pernah mempercayai kata-

kata Yok Camol. Oleh itu, kawan-kawannya telah mencabar untuk menguji kehandalan

yang kononnya dimiliki oleh Yok Camol itu.

Yok Camol bersetuju dan pada suatu hari, dia bersama kawan-kawannya pergi ke satu

tempat yang mempunyai pokok-pokok tinggi

dan besar. Salah satu pokok ialah pokok

Chah. Yok Camol memanjat pokok Chah itu

dan meminta kawan-kawannya menyumpitnya

dari bawah. Puas kawan-kawannya yang

juga merupakan penyumpit yang handal

menyumpit Yok Camol namun sedikit pun tidak mengena Yok Camol. Kawan-kawannya terus menyumpit sehingga habis kesemua

peluru batang damar yang ada namun masih

tidak kena pada Yok Camol. Setelah itu, Yok Camol pun turun dari pokok dan menemui kawan-kawannya. Maka, mereka percaya

bahawa Yok Camol benar-benar Halak. Dari

itulah wujudnya nama Kampung Camol.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SUNGAI TISONG, SUNGKAI, PERAK

59

Manakala nama Kampung Limau diperoleh

dari kisah yang dulunya kawasan itu ditanam

dengan Pokok Limau yang sehingga kini

masih wujud.

Bukti yang mengukuhkan bahawa Kampung

Sungai Tisong adalah kawasan penempatan

Orang Asli ialah terdapat kubur-kubur lama

nenek moyang iaitu kubur Yok Ladak, kubur

Yok Malo, kubur Ajok Cangkat, dan kubur Yok Gulai. Mereka merupakan Orang Asli yang

terawal tinggal di kawasan Kampung Sungai

Tisong.

SISTEM PENTADBIRAN Sebelum sistem Batin diperkenalkan di

kampung-kampung Orang Asli, Kampung

Sungai Tisong tidak mempunyai penghulu.

Kampung ditadbir dan dijaga oleh golongan

orang tua (mai raknak) yang arif berkenaan

dengan hal-hal hukum adat, budaya, adat

resam, kepercayaan dan sebagainya.

Pengetahuan tersebut diturunkan dan

dikongsikan dengan penduduk kampung di

bawah jagaan golongan mai raknak tersebut.

Kemudian, apabila pemerintah Melayu

dan British mula campurtangan dalam

pentadbiran autonomi Kampung Sungai

Tisong, penghulu kampung yang pertama dan

yang masih diingati pernah menjaga Kampung

Sungai Tisong ialah Panglima Dalam atau

nama sebenarnya Bah Bejes. Beliau menjaga

Kampung Sungai Tisong pada tahun 1930-

an.

Tugas beliau diambil alih oleh Yok Rindok

pada tahun 1941. Yok Rindok ialah menantu

Bah Bejes.

Selepas itu, Penghulu Lengwak telah

meneruskan pentadbiran kampung pada

tahun seterusnya.

Ini diikuti oleh Batin Ueh atau dikenali juga

dengan nama Bah Tigak.

Kemudian pada tahun 1951, Batin Yok Melek

telah mengambil alih kepimpinan kampung

daripada Batin Ueh.

Pada tahun 1980, Batin Yok Minin telah

dilantik sebagai Ketua Kampung untuk

menggantikan Batin Yok Melek yang sudah

tua. Batin Yok Minin masih menjaga Kampung

Sungai Tisong sehingga sekarang.

KEMUDAHAN ASASDi Kampung Sungai Tisong terdapat lima

(5) buah Rumah PPRT (rumah papan, jenis

Melati) yang diberi dan dibina pada tahun

1991. Selain itu, terdapat 22 buah rumah batu PPRT. Rumah batu PPRT fasa I diberi dan

siap dibina pada tahun 2008 dan fasa II pada tahun 2009. Rumah-rumah ini diberikan oleh pihak JHEOA.

Kampung Sungai Tisong mempunyai jalan tar

yang dibina pada tahun 1996.

60

Terdapat juga bekalan elektrik yang telah

dibekalkan pada tahun 2003 oleh pihak TNB.

Dewan orang ramai dan surau telah dibina

sekitar tahun 1989 dan 1990. Surau tersebut

tidak digunakan oleh orang kampung kerana

tiada yang beragama Islam.

Tabika KEMAS pula dibina pada sekitar tahun

2005. Tabika ini masih beroperasi hingga hari ini dan tenaga pengajar terdiri daripada

dua orang wanita Orang Asli yang beragama

Islam.

JHEOA telah memberikan bantuan paip poli

dan orang kampung sendiri telah menyalurkan

bekalan air yang berpunca dari Sungai Tigor

yang terletak di dalam kawasan Tanah Adat

Kampung Sungai Tisong.

Van disediakan sebagai kenderaan

pengangkutan untuk membawa pelajar

berulang alik dari kampung ke sekolah.

TANAMAN YANG DIUSAHAKANTanaman komersial utama yang masih

dikekalkan dan diusahakan oleh penduduk

Kampung Sungai Tisong ialah getah. Selain

itu, tanaman lain yang masih giat dijaga

dan diusahakan ialah petai, durian, jering,

rambutan, langsat, mangga dan macang.

Keseluruhan kawasan yang yang diusahakan

dan dikekalkan dengan tanaman ini adalah

kira-kira 300 ekar.

Selain itu, terdapat juga tanaman getah

bantuan JHEOA untuk 25 peserta Kampung Sungai Tisong. Tanaman getah ini seluas 100

ekar dan setiap peserta mendapat 4 ekar.

61

Bil Nama tumbuhan Kegunaan

Galuug (Gaharu) Kulitnya digunakan untuk membuat bulang 1.

untuk dipakai ketika upacara sewang.

Petai Makanan / jual2. Rotan Bantang Bahan membuat rumah / jual / perkakas 3.

rumah

Rotan Semambu Bahan membuat rumah / jual / perkakas 4.

rumah

Rotan Manau Bahan membuat rumah / jual / perkakas 5.

rumah

Durian Makanan / jual6.

Perah Makanan / umpan untuk ikan dan tupai / 7.

ramuan untuk masakan. Pantangnya ialah

tidak boleh dibakar dengan kulitnya.

Dekoh8. Makanan

Keledang9. Makanan

Tampoi Makanan10.

Pisang Hutan Makanan11.

Hibus12. Makanan

Palai13. Makanan

Huhh14. Makanan

Kelaat15. Makanan

Selak Lar16. Pinggan daun, daun yg digunakan sebagai

alas untuk masakan dalam buluh kerana

baunya wangi dan membangkitkan selera

Sela’ut17. Pinggan daun, daun yg digunakan sebagai

alas untuk masakan dalam buluh kerana

baunya wangi dan membangkitkan selera

Kuwak18. Buah dimasak dan dimakan, pucuk diulam

Lempos, Ngol, Jai, Mamok, Cah, Buluh Sumpit19. Tumbuhan yang biasa tumbuh dalam

kawasan Pabel.

Daun durian Digunakan sebagai perubatan tradisional20. Ben Bakoh21. Digunakan dalam pancur semasa upacara

sewang gelap

Ben Calun22. Digunakan dalam pancur semasa upacara

sewang gelap

Ben Sareek23. Digunakan dalam pancur semasa upacara

sewang gelap

Ben Genar24. Digunakan sebagai daun ketika

menjalankan upacara cenagoh

Ben Batuuk25. Digunakan dalam pancur semasa upacara

sewang gelap

Selak Selboq26. Digunakan dalam pancur semasa upacara

sewang gelap

Tumbuhan

62

Ikan Kelah Makanan1.

Ikan Tengas Makanan2. Ikan Baung Makanan3.

Ikan Lanor Makanan4.

Ikan Kadag Makanan5.

Ikan Selak Makanan6.

Ikan Rug Makanan7.

Ikan Kasot Makanan8.

Ikan Limbat Makanan9.

Ikan Keli Makanan10.

Ikan Bakap Makanan11.

Ikan Kebug Makanan12. Ikan Kakdap Makanan13.

Katak Jerai Makanan14.

Katak Tabek Makanan15.

Katak Lapoi Makanan16.

Katak Sempoh Makanan17.

Katak Nyon Makanan18.

Gelpil Makanan19.

Kura-kura Makanan20. Labi-labi Makanan21. Kooh Makanan22. Seel Makanan23. Ikan Tilat Makanan24. Ikan Belangwoit Makanan25. Udang Makanan26. Betnot Makanan27. Lotong Makanan28. Sabat Makanan29. Bungar Makanan30.

Tawoh Makanan31.

Tenyek Makanan32. Ngensek Makanan33.

Musang Makanan34.

Tawen Makanan35.

Cekok Makanan36.

Jajok Makanan37.

Seker Makanan38.

Kar Makanan39.

Peroog Cengul Makanan40.

Peroog Jantug Makanan41.

Peroog Coi Makanan42. Peroog Candat Makanan43.

Peroog Lengos Makanan44.

Peroog Keraleh Makanan45.

Peroog Cemal Makanan46.

Peroog Boog Makanan47.

Peroog Cukah Makanan48.

Peroog Tacak Makanan49.

Peroog Papoh Makanan50.

Peroog Sarik Makanan51.

Peroog Karak Makanan52. Peroog Senut Makanan53.

Peroog Luak Makanan54.

Peroog Cenor Makanan55.

Peroog Pangkeh Makanan56.

Peroog Kekes Makanan57.

Peroog Sabat Makanan58.

Peroog Hor Makanan59.

Peroog Teu Makanan60.

Peroog Kisang Makanan61.

Kancil Makanan62. Napeh Makanan63.

Mor Makanan64.

Rusak Makanan65.

Burung Enggang Makanan66.

Burung Kahku Makanan67.

Burung Dekug Makanan68.

Burung Kangkuwoit Makanan69.

Burung Kot Makanan70.

Burung Yat Makanan71.

Burung Balik Makanan72. Burung Belingan Makanan73.

Burung Punai Makanan74.

Burung Haweh Makanan75.

Burung Peger Makanan76.

Burung Kuang Makanan77.

Burung Merbah Makanan78.

Burung Carees Makanan79.

Burung Cepcap Makanan80.

Beruang Makanan81.

Burung Tiung Makanan82. Biawak hutan Makanan83.

Relai Makanan84.

Selik Makanan85.

Selarah Makanan86.

Kebug Makanan87.

Haiwan

Bil Nama Haiwan Kegunaan

63

IISU KAMPUNG SUNGAI TISONGAktiviti Pelancongan

Aktiviti pelancongan Kuala Sungai Tisong yang

tercetus pada tahun 1995 ialah satu masalah

bagi kami. Orang luar telah datang dan

mengambil kawasan itu dan menjadikannya

sebagai tempat pelancongan tanpa meminta

kebenaran daripada Ketua Kampung dan

penduduk kampung. Perkara ini sama sekali

tidak menggembirakan penduduk dan

Ketua Kampung kerana pembukaan tempat

pelancongan ini langsung tidak memberi

sebarang keuntungan kepada kami, malah

Tanah Adat kami telah diceroboh dan diambil

oleh orang luar. Namun, tapak pelancongan

tersebut telah dirampas kembali oleh orang

Kampung Sungai Tisong hasil daripada

perbincangan antara penduduk Tisong dan

penceroboh kawasan tersebut.

Kawasan pelancongan Air Panas Sungai Kelah

pada asalnya ialah perkampungan Orang Asli

Sungai Tisong yang telah diambil oleh pihak

FELDA. Tempat ini kini menjadi terkenal

di mata pelancong sama ada dari dalam

dan luar tetapi bagi kami tiada faedah dan

keuntungan sama sekali. Sejarah, legenda

dan sumber hutan serta biodiversiti yang

terdapat di kawasan air panas kini bukan lagi

milik penduduk kampung. Ia telah dirampas

oleh orang luar. Oleh itu, kami tidak mahu

perkara seperti ini berulang lagi kepada kami

komuniti Kampung Sungai Tisong. Orang

kampung juga dikenakan bayaran jika mahu

masuk ke kawasan ini. Pada masa dahulu,

orang kampung kami akan minta kebenaran

dari roh nenek moyang jika masuk ke kawasan

air panas ini. Biasanya, tujuan kami masuk

ialah mandi di air panas ini. Tujuan kami

mandi di situ ialah untuk menyembuhkan

pelbagai jenis penyakit sama ada dalaman

dan luaran.

Pengambilan Tanah oleh Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak (PPPNP)Tanah yang kami kenali sebagai kawasan

Sungai E’uk telah diceroboh oleh pihak

PPPNP. Tanah yang bakal diambil ialah

seluas 500 hektar. Pencerobohan ini bermula

pada April 2009. Kami mula sedar bahawa pencerobohan sedang berlaku apabila kami

ternampak pekerja luar sedang menolak dan

membersihkan kawasan tersebut. Dalam

masa seminggu kerja penolakan, 30 hektar

telah dibersihkan. Oleh sebab bantahan

lisan dan bantahan bersurat, kerja-kerja

tersebut telah dihentikan. Pada 29 April 2009, wakil dari pihak PPPNP telah datang dan berunding dengan penduduk kampung

mengenai pengambilan kawasan tersebut

namun penduduk kampung tidak bersetuju

sama sekali.

Pada awal tahun 2010, pihak PPPNP sekali lagi membangkitkan isu ini dengan

menulis surat dengan perkara ”PERTIKAIAN

TUNTUTAN KE ATAS TANAH LOT 15164 DAN

LOT 15165 SELUAS 202.37 HEKTAR DI SUNGAI KLAH, MUKIM SUNGKAI, DAERAH BATANG PADANG”.

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBILPenduduk Kampung Sungai Tisong telah

berjumpa dengan pihak PPPNP ketika

mereka sedang menjalankan kerja-kerja

64

pembersihan kawasan. Penduduk Kampung

Sungai Tisong telah mengusir mereka kerana

kerja-kerja yang dijalankan di atas Wilayah Tanah Adat Kampung Tisong tidak mendapat

izin dengan maklumat awal, bebas dan telus

oleh penduduk Kampung Sungai Tisong.

Selain itu, penduduk Kampung Sungai Tisong

telah menghantar surat bantahan rasmi

berkenaan dengan perkara ini.

Pihak PPPNP dan JHEOA telah memanggil

orang kampung ke Ipoh untuk bermesyuarat.

Mesyuarat ini adalah antara wakil Kampung

Sungai Tisong dan JHEOA, PPPNP dan wakil

Kerajaan Negeri Perak.

Hasil mesyuarat ialah pihak agensi dan pihak

Kerajaan Negeri mahu membuat tinjauan

semula ke kawasan yang dianggap kawasan

Tanah Adat ini. Namun, orang kampung

enggan memberi kerjasama kerana kawasan

tersebut telah dinyatakan dengan jelas adalah

kawasan Tanah Adat Tisong.

Malahan, Peta Tanah Adat Komuniti

Kampung Tisong telah dihasilkan untuk

membuktikannya.

TUNTUTAN KAMPUNG SUNGAI TISONG Aktiviti pelancongan di Kuala Sungai Tisong

dihentikan hasil bantahan komuniti Kampung

Sungai Tisong. Kami harap ia dihentikan terus

dan tidak disambung lagi kerana aktiviti ini

tidak menguntungkan kami.

Pengambilan tanah oleh PPPNP dibatalkan

terus kerana pengambilan tersebut dibuat

tanpa izin dengan makluman awal, bebas

dan telus oleh penduduk Kampung Sungai

Tisong.

Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Tisong yang sempadannya telah jelas dikenalpasti

komuniti Kampung Sungai Tisong segera

diiktiraf sebagaimana kehendak kami supaya

kami boleh menggunapakai Tanah Adat kami

untuk pelbagai tujuan yang kami anggap

sesuai dan tidak membawa kemusnahan

kepada alam sekitar, biodiversiti, budaya,

sejarah dan untuk tujuan pembangunan

mengikut kemampuan kami sendiri dan

sebagai warisan untuk generasi kami yang

akan datang.

65

PETA 11 KAWASANKOMUNITI ORANG ASLI

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

PROFIL KAWASANKAMPUNG BIL

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

78

Bah Juhamat A/L Chong 1.

Ha

Lisham A/P Bah Selik2. Azrul Nizam A/L Bah 3.

Juhamat

Sarah A/L Bah Juhamat4.

Sabrina A/L Bah Juhamat5.

Nan A/L Mansari 6.

Lunjak A/L Kasim7.

Asrie A/L Nan8.

Norfarizan A/P Nan9.

Fauzi10.

Ayu A/P Nan11.

Eales A/L Udin12. Earen A/L Ramlan13.

Murni A/L Nan14.

Yunas A/L Mazlan15.

Delisha A/P Mazlan16.

Nosduen A/L Bah Nosa17.

Noriyah A/P Nan18.

Norsuriana A/P Nosduen19.

Samberi A/L Nana20. Jeszieca Martica A/P Titoi21. Riarecca A/P Samberi22. Han Lusah A/P Bah Juing23. Suman A/L Bah Selik 24. Rosnah A/P Bah Selik25. Saimen A/L Bah Selik26. RosniTa A/P Bah Selik27. Ramli A/L Nan28. Azura A/P Dollah29. Amirul30.

Zakina A/P Bah Selik31.

Emily32. Rebem Anak Motek33.

Lina A/P Bah Selik34.

Lidya Febriani Anak 35.

Rebem

Nancy Diyyana Anak 36.

Rebem

Evy Evanesency Kuwek 37.

Anak Rebem

Rasiah A/P Duyong38.

Nini Nalisa39.

Azri A/L Satun40.

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SUNGAI BIL, SLIM RIVER, PERAK

Noor A/P Dollah41.

Daniel Ashraf A/L Azri42. Nur Danra Ashira A/P Azri43.

Bah Yudas A/L Husin44.

Han Yeeh45.

Ridi A/L Katak46.

Ramas A/P Banjing47.

Zaimi A/L Ridi48.

Aphien A/L Ridi49.

Zaizan A/L Ridi 50.

Alang Rina A/P Ngah Man51.

Ezrayuwel A/L Zaizan52. Jony A/L Ridi53.

Noreda A/P Razali54.

AzwaN A/L Jony55.

Yok Achin A/L Sempak56.

Misom A/P Hilai57.

Jeffri A/L Yok Achin58.

Rostam A/L Yok Achin59.

Jurina A/P Yok Achin60.

Kamrizal A/L Yok Achin61.

Sabarina A/L Yok Achin62. Erni A/P Yok Achin63.

Atin Mantai64.

Erefan Afian A/L Atin65.

Salim A/L Yok Achin 66.

Faridah A/P Budoi67.

Surianti A/P Salim68.

Hasliza A/P Salim69.

Hairi A/L Salim70.

Ena Safarina A/P Salim71.

Hasmirulnizam A/L Salim72. Arau A/L Piat73.

Esah A/P Gas74.

Roslan A/L Arau75.

Arman A/L Arau76.

Man A/L Tiga77.

Mah Binti Arau78.

Parizan A/L Man79.

Elen A/L Man80.

Haikal A/L Man81.

Salim A/L Banjing82. Wak Mi A/P Adam83.

Husaini A/L Salim84.

Wak Nana A/P Salim85.

Bah Denis A/L Ramli86.

Wak Dina Kristina A/P 87.

Bah Denis

Jussa A/L Katak88.

Rosmah A/P Yok Dali89.

Elijah A/L Jussa90.

Norina A/P Jussa91.

Erwin A/P Jussa92. Marina A/P Jussa93.

Roslan A/L Jussa94.

Sumi A/P Rengau95.

Wanda A/P Roslan96.

Nordiana A/P Jussa97.

Anthony Bin Dimis98.

Ajis A/L Sengking99.

Maimun A/P Punggah100.

Amy A/P Ajis101.

Fazira A/P Ajis102. Intan Amyra A/P Ajis103.

Wak Yeh A/P Asa104.

Junainah A/P Punggah 105.

Karim A/P Punggah106.

Rosli A/L Punggah107.

Bah Anis A/L Ajis108.

Suban A/L Yok Ulat109.

Baniseha A/P Atep110.

EzAm A/L Suban111.

Eien A/L Suban112. Dollah A/L Ali Katak113.

Maimun A/L Kenih114.

Zairi A/L Dollah115.

Hapizi A/L Dollah116.

Shapizan A/L Dollah117.

Erna Emelda A/P Dollah118.

Shakira A/P Dollah119.

Itzahamirza A/L Dollah120. Suhaina A/P Senajan121. Agelia A/P Itzamirza122. Nazri A/L Nasib123. Ata A/P Dudok124. Sharizal A/L Nazri 125. Kemen A/L Nazri126. Zira A/P Nazri 127. Manan A/L Lucheh128. Rozana A/P Nasib129.

79

Gloriya A/P Manan130.

Ezal A/L Manan131.

Melin Ann A/P Manan132. Sabrine A/L Nasib133.

Wanum A/P Acheh134.

Shahariel A/L Sabrinie135.

Ali Katak A/L Baris136.

The Bt Aon137.

Alice Eze Dapiza Bt NaSib138.

Nasib Bin Chula139.

Saamah Bt Ali Katak140.

Ronald Alison Bin Nasib141.

Raynold Arieson Bin Nasib142. Pinang A/L Yok Nai143.

Sempat A/P Gas144.

Faizul A/L Pinang145.

Mas Niza A/P Pinang146.

Sheren A/P Pinang147.

Serina A/P Pinang148.

Zambri 149.

Diana A/P Pinang150.

Filin151.

Shera A/P Pinang152. Hapis153.

Norlela A/P Pinang154.

Lungkai A/L Chumpat155.

Azim156.

Sem157.

Alia A/P Lungkai158.

Kamis A/L Chula159.

Tuah A/P Pinang160.

Noraini A/P Pinang161.

Bah Ehsi A/L Bah Dewi162. Norhaliza 163.

Sulaiman Bin Baek164.

Rohana A/P Gaharai165.

Andreas Bin Sulaiman166.

Agi Bin Sulaiman167.

Azie A/P Sulaiman168.

Aiza A/P Sulaiman169.

Azlin A/P Sulaiman170.

Salip A/L Katak171.

Rubi A/P Gaharai172. Aidah A/P Salip173.

Mastura A/P Salip174.

Anisa A/P Salip175.

Izzad A/P Salip176.

Johan A/L Yok Ulat177.

Noni Bt Hikang178.

Ezzat A/L Johan179.

Salim A/L Katak180.

Rita A/P Gaharai181.

Elveshose A/L Salim182. Zakheus A/L Salim183.

Carel A/P Salim184.

Haiz A/L Salim185.

Chan Kin Chai186.

Indon A/P Tiga187.

Chan Sing Long188.

Chan Sing Chew189.

Chan Wai Yoke190.

Chan Wai Yan191.

Tiga A/L Baris192. Rahim A/L Tiga193.

Jali A/L Tiga194.

Saleh A/L Tiga195.

Keng A/P Jelatok196.

Sidah A/P Katak197.

Norhayatie A/P Kamis198.

Noreen A/P Kamis199.

Ridzuan A/L Kamis200. Norhaidah A/L Kamis201. Denis William Napitululu202. Daninia A/P Dennis 203. WilliamRozen A/L Kamis204. Liha A/P Yok Melayan205. Rina Ramalia A/P Rozen206. Salbiah A/P Yok Ulat207. Taisin Bin Jitun208. Floranikanee A/P Taisin209. Flooranee A/P Taisin210. Floorrianee A/P Taisin211. Fanee A/P Taisin212. Ismail Bin Banjing213. Sarimah A/P Katak214. Fauzi Bin Ismail215. Anuar Bin Ismail216. Maimunah A/P Bah Jul217. Shanti A/P Anuar218.

Sharil Bin Ismail219. Timah A/P Sani220. Elyana A/P Shahril221. Norparizan A/P Ismail222. Razifman Bin Mamat223. Natieza A/P Razifman224. Norazizan A/P Ismail225. Suhardi Bin Suan226. Suhairul A/L Suhardi227. Bok A/P Chundong228. Rosmawati A/P Shaari229. Eddy A/L Uda Mat230. Renen A/L Eddy231. Andriana A/P Eddy232. Alang A/L Sabak 233. Melah A/P Ngah Lebo234. Nazlan A/L Alang235. Nadia A/P Alang236. Sallehudin Bin Saaban237. Salina A/P Duyong238. Izamizuan A/L Sallehudin239. Izlyn A/P Sallehudin240. Marta A/P Sallehudin241. Atep A/L Katak242. Salmah A/P Getang243. Hanip A/L Atep244. Helmi A/L Atep245. Halil A/L Atep246. Azizah A/P Karim247. Hakim A/L Halil248. Mazlan Bin Ismail249. Wak Jahat250. Mia A/L Mazlan251. Lan A/L Mazlan252. Yunus A/L Ngang253. Rohani A/P Ismail254. Wak Aireen A/P Yunus255. Bah Alif A/L Yunus256. Joha A/L Duyong257. Zabidah A/P Katak258. Seoia A/P Joha259. Inderra A/P Joha260. Mayllisa A/P Joha261. Mahamad A/L Katak262. Rahimah A/P Bah Taleb263.

80

Rizan A/L Mahamad264. Herman A/L Mahamad265. Linda A/P Mahamad266. Nita A/P Mahamad267. Marina A/P Mahamad268. Amzani A/L Bah Imam269. Jumi A/P Duyong270. Ziezik A/L Amzani271. Daniel A/L Amzani272. Moses A/L Amzani273. Maarkus A/L Amzani274. Yusman A/L Titoi275. Meera A/P Narayanasamy276. Aggyleen A/L Yusman277. Mayvian A/P Yusman278. Yusmica A/P Yusman279. Yulien A/L Yusman280. Meram A/L Duyong 281. ASmah A/P Titoi282. Edwin A/L Meram283. Eddy A/L Meram284. Andy A/L Meram285. Zaidi A/L Meram286. Jastin A/L Meram287. Yusof A/L Duyong 288. Kalsom A/P Bihun289. Normalieza A/P Yusof290. Kispi A/L Yusof291. Nezuan A/L Yusof292. Izaidi A/L Yusof293. Norunawaniza A/P Yusof294. Intan Sahira A/P Yusof295. Bidin A/L Tiga296. Shamsiah A/P Arau297. Norsella A/P Bidin298. Lin A/L Bidin299. Nia A/L Bidin300.

Saidah A/P Chula301.

Norbaayah A/P Titoi302. Kamariah A/P Titoi303.

Semi A/L Mansor304.

Rosnah A/P Titoi305.

Bah Gadi A/L Gerik306.

Rozaidi Dors A/L Bah Gadi307.

Rozaireen Dors A/P Bah 308.

GadiRozaiminda Dors A/L Bah 309.

GadiRozaiqiuza Dors A/P Bah 310.

GadiRozaivianza Dors A/L Bah 311.

GadiRozaifella Dors A/P Bah 312. GadiMazinah A/P Titoi313.

Ahmad A/L Yusof314.

Fezuan A/L Ahmad315.

Casey A/L Ahmad316.

Allin A/P Ahmad317.

Rene A/L Ahmad318.

Deneto A/L Ahmad319.

Amran A.L Titoi320. Ramlah A/P Bah Ai321. Bah Remon A/L Amran322. Farizan A/P Amran323. Roney A/L Amran324. Nordina A/P Amran325. Rahim A/L Jason326. Zaliha A/P Titoi327. Ripsun A/L Rahim328. Riyan A/L Rahim329. Andry A/L Rahim330.

Edda A/P Rahim331.

Amila A/P Rahim332. Sharif A/L Acher333.

Rubiah A/P Pinang334.

Shaharabi A/L Sharif335.

Shaizan A/L Sharif336.

Suriah A/P Sharif337.

Emin A/L Sharif338.

Mize A/L Sharif339.

Henry A/L Titoi340.

Jurimi A/P Sudin341.

Ferrariany A/P Henry342. Bah Lan A/L Duyong343.

Zalina A/P Mat344.

Iznaz A/L Bah Lan345.

Jossi A/L Bah Lan346.

Maeria A/P Bah Lan347.

Tomig A/L Bah Lan348.

Roslan A/L Nasib349.

Rojina A/P Gaharai350.

Naisa A/P Roslan351.

Zemi A/L Roslan352. Lamleha Bin Satun353.

Izan Bt Nasib354.

Norleyana A/P Lamleha355.

Tiah A/P Sabak356.

Edmund Ross Williams 357.

Hunt

Clive Allen Williams Hunt358.

Aniz Suraya Bt Amani 359.

Williamzs HuntRaja Khairina Bt Ahmad 360.

Kamil

Raja Atirah Bt Ahmad 361.

Kamil

Chep A/P GaS362. Jasmi A/L Yok Ulat363.

Hadi A/L Yok Ulat364.

Rogayah A/P Yok Ulat365.

Nor Asmah A/P Yok Ulat366.

Leha A/P Yok Ulat367.

Julia A/P Bah Aban368.

Edwad Lee Williams Hunt369.

Vanessa Williams Hunt370.

Allyssa Williams Hunt371.

Sam A/L Alang372. Nora A/P Yok Chopil373.

Danny A/L Sam374.

Bellin A/P Sam375.

Ejoy A/L Sam376.

Norita Bt Amani Williams 377.

Hunt

Mohd Aiman Bin Mohd 378.

Sani

81

Kampung Orang Asli Sungai Bil ialah sebuah

perkampungan Orang Asli yang terletak di

bahagian selatan Daerah Batang Padang di

Perak Selatan.

Kampung Sungai Bil

terletak antara dua

buah bandar iaitu 19km

dari utara Tanjung

Malim dan 14km dari

Slim River. Kampung

ini amat mudah dimasuki kerana terletak di

tepi sepanjang jalan yang menghubungkan

Tanjung Malim dan Slim River.

Kampung ini terbahagi kepada 3 bahagian

iaitu bahagian A – Sungai Bil kecil yang keluasannya lebih kurang 160 ekar , bahagian

B – Kawasan penempatan yang keluasannya lebih kurang 16 ekar dan bahagian C - Hilir Sungai Bil yang keluasannya lebih kurang

150 ekar.

Jumlah keseluruhan penduduk kampung

ini adalah seramai 379 orang yang terdiri

daripada 193 orang lelaki dan 186 orang

perempuan serta 101 kelamin.

Kampung ini didiami sejak turun-temurun

dari zaman nenek moyang kami iaitu

sebelum kedatangan pihak luar seperti

Raja-raja Melayu, British dan sebagainya.

Kesan peninggalan sejarah Bristish masih

wujud sehingga ke hari ini, contohnya

laluan kereta kuda yang terletak di tengah-

tengah kampung dan

tambaknya yang masih

jelas kelihatan hingga ke

hari ini.

Sebelum kedatangan

pihak British, nama

asal kampung ini ialah

kampung Orang Asli Selat

Kota. Semasa darurat,

penduduk kampung ini

telah dikumpulkan dan

dipindahkan oleh pihak kerajaan ke kawasan

baru yang berhampiran kampung Orang

Melayu Sungai Bil atas faktor keselamatan.

Setahun kemudian, kami berpindah semula ke

kampung asal dan nama baru iaitu Kampung

Orang Asli Sungai Bil telah diberikan.

Pada tahun 1961-1965, pihak kerajaan telah

mendirikan 9 unit rumah, klinik kesihatan,

dewan, asrama, sekolah. kolam ikan dan 32 anak tangga simen yang masih digunakan

hingga ke hari ini tetapi ada juga yang

terpaksa dimusnahkan kerana pembinaan

rumah baru.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SUNGAI BIL, SLIM RIVER, PERAK, MALAYSIA

82

KEMUDAHAN ASAS

Berikut ialah senarai kemudahan asas yang

telah diterima oleh penduduk Kampung

Sungai Bil.

01 Unit Dewan Serbaguna.1.

20 unit rumah melati lama.2.

06 unit rumah skim mesra rakyat.3.

Bekalan elektrik – TNB ( berbayar )4.

Bekalan air – Lembaga Air Perak 5. (berbayar )

TANAMAN YANG DIUSAHAKAN

Bil Jenis Tanaman Keluasan

Kebun Getah Kahwin 63 ekar1.

Kebun Getah Lama Bercampur 145 ekar2. Dusun Buah-buahan 3.

Kebun Kelapa Sawit 3 ekar4.

Keseluruhan kawasan 211 ekar5.

Kedudukan Nama Tahun

Pertama Moyang Panglima Rakit

Kedua Bisai

Ketiga Gantung (Tapong) Keempat Agok a/l Tapong

Kelima Katak a/l Baris 1963 – 1979Keenam Dollah a/l Ali Katak 1985 - 2010

10 batang – Bantuan lampu tiang.6.

01 – Sumbangan pembayaran 7. pembinaan bangunan (Tadika Aslidika).

01 – Gelangang sepak takraw.8.

Jalan naik taraf kampung.9.

03 Unit Perumahan Penambahan dari 10. PPRT.

06 Unit Tandas Curah dari Kementerian 11. Kesihatan.

SISTEM PENTADBIRANBerikut ialah senarai nama Batin yang

mentadbir Kampung Sungai Bil dengan

kerjasama penduduk Kampung Sungai Bil

dari awal dahulu hingga ke masa ini.

83

SUMBER ALAMTumbuhan

Kampung Sungai Bil juga masih bergantung kepada sumber alam untuk kelangsungan budaya,

adat resam, jatidiri dan untuk kegunaan harian yang lain.

Bil Jenis Makanan Kegunaan

Bahasa Semai Bahasa Melayu

Gale Ubi kayu Makanan / alat pelekat / umpan1.

Tilak Keledek Makanan2. Gaq keladi Makanan3.

Telei Pisang Makanan / umpan4.

Dekoh Bangkong Makanan5.

Berangan Berangan Makanan6.

Perah Perah Makanan7.

Jerink Jering Makanan8.

Betar Petai Makanan9.

Kerdas kerdas Makanan10.

Buah kapas Pelek Kapas Makanan11.

Terhuk Terhuk Makanan12. Bekui Bekui Makanan13.

Takeb Takeb Makanan14.

Jadong Jadong Makanan15.

Terap Terap Makanan16.

Bil Jenis Tumbuhan Kegunaan

Bahasa Semai Bahasa Melayu

Keik Mahang Pokok Mahang Perkakas rumah1.

lew Buluh Perkakas rumah/makanan/senjata/2. kraftangan

Keik bertam Pokok bertam Kraftangan/perkakas rumah3.

Choyk seni / choyk ceber Rotan seni / rotan ceber Tali pengikat / Kraftangan4.

Choyk sega mas Rotan sega mas Pengikat / karaftangan5.

keik bayas Pokok bayas Makanan / perkakas rumah6.

Bembran Bembran Kraftangan7.

Selak tepas Daun tepas Atap / perkakas rumah8.

Cencop Cencop Atap / perkakas rumah9.

Telei darat Pisang darat Atap / perkakas rumah dan makanan10.

Keik sempak Pokok durian Buah dimakan11.

Keik cempedak Pokok cempedak Buah dimakan12. Keik Nangka Pokok nangka Buah dimakan / makanan13.

Keik biyok Pokok biyok Buah dimakan14.

84

Bil Jenis Haiwan Kegunaan

Bahasa Semai Bahasa Melayu

Sex lek ( menhar ) Babi hutan Makanan / jual1.

Kak tew Ikan sungai Makanan / jual2. Puk denak Ayam hutan Makanan3.

Ciyap Burung Makanan4.

Dog Monyet Makanan5.

Pa’as Labi-labi Makanan6.

Tabe’eg Katak air Makanan7.

Tejik Sawa Ular sawa Makanan8.

Kancil Kancil Makanan9.

Kijang Kijang Makanan10.

Perog Tupai Makanan11.

Kus Landak Makanan12. Kurak Kura-kura Makanan13.

Chok Anjing Ternakan14.

Kucik Kucing Ternakan15.

Musang Musang Makanan16.

Kaik Kaik Makanan17.

Kelawar Kelawar Makanan18.

Gerek Biawak Makanan19.

Haiwan

ISU DI KAMPUNG SUNGAI BILBil Isu Tarikh/Tahun

1. Rintis oleh Jabatan Hutan di dalam kawasan

Tanah Adat Orang Asli Sungai Bil

2. Pengambilan Tanah Adat Orang Asli Sungai Bil oleh beberapa orang penduduk Kampung Melayu Sungai Jurong. 1960-an

3. Pengambilan kawasan dalam Rizab Orang Asli

Bahagian B Kampung Orang Asli Sungai Bil oleh pihak

Kampung Orang Melayu Sungai Bil. 1960-an

4. Pengambilan tanah oleh pengusaha sawit berbangsa

India dalam kawasan Tanah Adat Orang Asli di Cebak Sungai Bil 1990-an5. Pembesaran/Pelebaran jalan oleh Jabatan Kerja Raya

yang melibatkan pegambilan tanah segelintir penduduk kampung. 20046. Pengambilan kawasan untuk pembahagian tanah lot

kepada pemohon bukan Orang Asli, dalam kawasan

Kampung Orang Asli Pecah Batu Sungai Bil. Awal 20027. Penyukatan dan pembinaan laluan kabel elektrik oleh

Tenaga Nasional Berhad dalam kawasan Tanah Adat. 2006

85

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBILTindakan yang pernah diambil oleh penduduk

Kampung Sungai Bil ialah menghantar surat

bantahan rasmi kepada pihak-pihak yang

menceroboh kawasan Tanah Adat kampung

Sungai Bil. Penduduk Kampung Sungai Bil juga

pernah bermesyuarat dengan pihak-pihak

berkenaan mengenai isu pencerobohan yang

pernah berlaku namun tiada penyelesaian

yang konkrit telah diambil oleh pihak kerajaan

berkenaan dengan isu-isu ini.

Selain surat bantahan, penduduk Kampung Sungai Bil juga pernah menghantar surat

rasmi untuk memohon bantuan-bantuan seperti penyambungan jalan berturap, pembinaan

gelanggang sepak takraw, membaikpulih dewan orang ramai, tandas dan mesin pemotong

rumput.

86

TUNTUTAN KAMPUNG SUNGAI BILPihak Kerajaan harus mengiktiraf Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil yang telah

ditandakan dengan jelas dalam Peta Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil oleh pen-

duduk Kampung Sungai Bil.

Pihak Kerajaan harus meminta izin dengan

makluman awal, bebas dan telus jika mahu

menjalankan sebarang bentuk projek di atas

Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil.

Pihak Kerajaan melalui agensinya iaitu Peja-

bat Tanah Daerah harus tegas dalam memas-

tikan kawasan Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Bil tidak diceroboh. Kawasan dalam

Wilayah Tanah Adat yang telah diceroboh haruslah dikembalikan dan jika itu mustahil,

harus digantikan dengan kawasan baru yang

ditentukan oleh penduduk Kampung Sungai

Bil.

87

PROFIL KAWASANKAMPUNG TIDUNG

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

88

Tanor a/l Chukin1.

Wak Apat a/p Bah Kulok2. Rosejati a/p Tanor3.

Cinta a/p Tanor4.

Wak Sabariya a/p Tanor5.

Jameri a/l Tanor6.

Bah Kazan a/l Bah 7.

Meruang

Norita a/p Tanor8.

Bah Khaizal a/l Bah 9.

Kazan

Hussin a/l Yok Suman10.

Siah a/p Yok Kelok11.

Kartini a/p Hussin12. Helmi a/l Hussin 13.

Juliza a/p Hussin 14.

Ismanzaidi a/l Hussin15.

Irwan a/l Hussin 16.

Zahrizan a/l Hussin17.

Ludek binti Selirang18.

Yok Tenoi a/l Yok 19.

ChamporHan Boi a/p Rindu20. Suria a/p Yok Tenoi21. Jantan a/l Yok Tenot22. Rohana a/p Yok Tenot23. Yok Sharif a/l Yok Tenot24. Chundai a/l Selirang25. Han Chntup a/p Yok 26. WongBah Rakil a/l Yok Arang27. Bah Samsi a/l Bah Rakil 28. Han Jaya a/p Bah Rakil 29. Yok Mersing a/l Bah Rakil 30.

Rosasnan a/l Bah Rakil 31.

Dahalan a/l Bah Ong32.

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG TIDUNG, RPS JERNANG, SUNGKAI, PERAK

Sayah a/p Yok Lapik33.

Rosse a/l Dahalan34.

Jalina a/p Dahalan35.

Najib a/l Dahalan 36.

Rahim a/l Dahalan 37.

Arry a/l Dahalan38.

Talip a/l Yok Lapik39.

Han Semol a/p Yok 40.

Berense

Julie a/l Mat Talip41.

Yok Seri a/l Talip 42. Salim a/l Talip43.

Noris a/p Talip 44.

Has Su Warai a/p Talip 45.

Said Amrie a/l Talip46.

Yok Geri a/l Talip 47.

Faizal a/l Dahari48.

Zaini a/p Talip49.

Faril a/l Faizal50.

Rasib a/l Yok Tontang51.

Han Uni a/p Orai52. Arni a/p Rasib53.

Zamadi a/l Rasib54.

Seman a/l Achong55.

Fatimah a/p Bah Dayang56.

Bah Zamri a/l Bah Cheul57.

Rani a/l Tanor 58.

Han Merah a/p Seman59.

Fakry a/l Rani60.

Bah Silang a/l Bah 61.

Senagak

Timah a/p Yok Lapik62. Han Sida a/p Bah Silang63.

Han Sira a/p Bah Silang64.

Ruslan a/l Bah Silang65.

Daim a/l Bah Silang66.

Kemeriya a/l Yok Lapik67.

Masita a/p Bah Terangan 68.

Bah Ronnie a/l Kemeriya69.

Asima a/p Kemeriya70.

Suhaina a/p Kemeriya71.

Asrol a/l Kemeriya72. Yok Kuilang a/l Yok 73.

Sagong

Timah a/p Bah Bong74.

Era a/p Yok Kuilang75.

Yatim a/l Yok Kuilang76.

Sayin a/l Yok Kuilang77.

Bah Samping a/l Yok 78.

Kuilang

Tontang a/l Momok 79.

Tahir a/l Yok Sendrap80.

Wahab a/l Tanor 81.

Surina a/p Tahair82. Bah Yadi a/l Wahab83.

Alib a/l Bah Dayang84.

Lita a/p Bah Ri 85.

Wak Nuda a/p Alib86.

Bah Sukrai a/l Alim87.

Mikedylan a/l Alib88.

Yok Sehak a/l Bah Rakil89.

Han Gelige a/p Asim90.

Najiha a/p Yok Sehak91.

Rekh a/p Yok Sehak92. Asim a/l Terangan93.

Han Hot a/p Lakiseh94.

Johan a/l Bah Bong95.

Norsainaliza a/p Bah 96.

Muning

Naim a/l Johan97.

Nasaizan a/p Johan98.

Juli a/l Bah Muning99.

89

Nita a/p Juli100.

Bah Muning a/l Bah 101.

ChunkaiZamri a/l Bah Muning102. Alai a/l Bah Muning103.

Khairulfali a/l Bah 104.

Muning

Hayati a/p Bah Muning105.

Orat a/l Baleh106.

Han Sayen a/p Yok 107.

Saman

Ramina a/p Orat108.

Yok Demas a/l Orat109.

Suzana a/p Orat110.

Soiar a/p Orat111.

Rodi a/l Orat112. Yok Rawi a/l Bah Dol 113.

Norisa a/p Orat114.

Azrol a/l Yok Rawi115.

Seting a/l Yok Rawi116.

Noraina a/p Yok Rawi117.

Jabu a/l Bros118.

Han Su a/p Yok Tong119.

Nordiana a/p Jabu120. Khairul Ewanzie a/l Jabu121. Saina a/p Jabu122. Alang a/l Tanor123. Han Yet a/p Yok Tenot124. Suhimi a/l Alang125. Bah Pujie a/l Alang126. Amelia a/p Alang127. Bah Cheh a/l Awang128. Ramlah a/l Awang129. Yok Selasa a/l Bah Ratin130.

Yok Nazrin a/l Bah Rajin131.

Denver a/l Bah Cheh 132.

Bah Zai /al Bah Cheh 133.

Haslan a/l Bah Cheh134.

Wak Julina a/p Bah Cheh 135.

Budin a/l Yok Saman 136.

Wak Seliwat a/p Arang137.

Maida a/l Budin138.

Jumian a/l Budin139.

Junab a/l Budin140.

Shamira a/p Budin141.

Han Sabana a/p Budin142. Karena a/p Budin143.

Bah Sinu a/l Bah Bong144.

Jamilah a/p Yok Lapik145.

Saidah a/p Bah Sinu146.

Yok Rafi a/l Talip147.

Amirul a/l Bah Sinu148.

Bah Nenan a/l Bah Sinu149.

Ashrf a/l Bah Sinu150.

Jamli a/l Dahari151.

Latian a/p Dahalan152. Jarizal a/l Jamli153.

Azwan a.l Jamli154.

Jubir a/l Tindan155.

Sabia a/p Din156.

Izzati Shamimi a/p Jubir157.

Nurisa a/p Jubir 158.

Din a/l Bah Hup159.

Mah a/p Katap160.

Bah Rahim a/l Din161.

Asa a/p Din162. Ida a/p Din163.

Zairi a/l Din164.

Jina a/p Din165.

Lina a/p Din166.

Azemi a/l Din167.

Emka a/p Din168.

Bah Malot a/l Bah Bong169.

Gerak a/p Chundai 170.

Khairol a/l Bah Malot171.

Jasni a/l Bah Malot172. Jani a/l Bah Malot173.

Han Asnita a/p Bah Malot174.

Samani a/l Bah Malot175.

Han Haslina a/p Bah 176.

Malot

Kuras a/l Chukin177.

Wak Manding a/p Bah 178.

Dayang

Bah Dil a/l Kuras 179.

Jeny a/p Kuras180.

Bah Remi a/l Kuras181.

Bah Rupi a/l Kuras182. Wak Marta a/p Kuras183.

Halimah a/p Kuras184.

Dazmieza Sara a/p 185.

Daznor

Jali a/l Bah Bong 186.

Han Hani a/p Yok Akila187.

Julia a/p Jali188.

Bah Aman a/l Jali189.

Julianiza a/p Jali190.

Julianaza a/p Jali191.

Yok Seladan a/l Yok 192. Sengrap

90

Pos Jernang ditubuhkan pada sekitar tahun

1981. Pos Jernang terdiri daripada lima (5)

kampung yang digabungkan dalam satu

Pos dan Pos ini hingga kini dikenali sebagai

Pos Jernang. Namun, setiap kampung

masih mempunyai wilayah Tanah Adat dan

pentadbiran dan sejarah masing-masing yang

masih dikekalkan dan diamalkan hingga kini.

Kampung-kampung yang terdapat dalam

Pos Jernang ialah Kampung Ras, Kampung

Sat, Kampung Tidung, Kampung Kejau dan

Kampung Gamus.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG TIDUNGKampung Tidung ialah salah sebuah kampung

yang terdapat dalam Pos Jernang. Semua

penduduk di kampung ini berbangsa Semai

kecuali seorang penduduk lelaki berbangsa

Iban berasal dari Sarawak yang telah berkahwin

dengan wanita di Kampung Tidung.

Penduduk Kampung Tidung sahaja berjumlah

191 orang. Jumlah lelaki ialah 110 orang dan

perempuan berjumlah 81 orang. Terdapat 7

orang warga emas, 74 orang dewasa, 30 orang

remaja dan 80 orang kanak-kanak. Terdapat

34 kelamin yang menetap di kampung ini.

Menurut cerita yang telah dikongsi secara

lisan oleh nenek moyang kami dari generasi

ke generasi, pada zaman dahulu, harimau

dengan manusia mempunyai kaitan yang rapat.

Dipercayai pada zaman dahulu, harimau boleh

bertukar atau menyamar menjadi manusia

untuk mendekati dan memasuki penempatan

Orang Asli. Tujuan harimau berbuat demikian

adalah untuk menyiasat dan mengenalpasti

mangsa-mangsa di penempatan tersebut.

Manusia yang tidak ketahuan akan menjemput

harimau tersebut naik ke rumah. Apabila

harimau tersebut sudah bertandang di rumah,

lambat laun harimau tersebut akan makan

orang tersebut.

Di Kampung Tidung, Tatak Aseh yang juga

merupakan penduduk asal kampung ini,

berkongsi cerita dengan generasi seterusnya

bahawa pada masa dahulu terdapat sebatang

sungai yang telah ditimpa oleh tanah runtuh.

Ada seekor harimau yang telah membunuh

seekor seladang. Sebelum makan seladang

tersebut, harimau itu mencari air untuk

diminum. Harimau itu menemui sungai

yang telah ditimpa oleh tanah tadi. Harimau

berhenti di kawasan sungai tersebut. Apabila

harimau melihat sungai tersebut berkeadaan

sedemikian, harimau tersebut menamakan

sungai itu ‘tik de dug teu’ (tanah yang menimpa

sungai). Lantas, harimau tersebut minum air

dari sungai itu dan memakan seladang yang

telah dibunuh tadi.

Orang Asli di sini meringkaskan nama sungai

itu sebagai sebagai Tik Dug atau Tidug.

Orang luar tidak tahu menyebut nama ini

dengan betul, dan biasanya mereka hanya

menyebut Tidung. Oleh itu, hingga kini,

kampung ini dikenali sebagai Kampung

Tidung.

PENTADBIRAN KAMPUNG TIDUNGOrang tua yang paling awal menjadi pemimpin

Kampung Tidung dan yang masih segar dalam

ingatan kami ialah Tatak Aseh.

Selepas Tatak Aseh meninggal dunia, beliau

PENGENALAN POS JERNANG

91

digantikan oleh anaknya iaitu Yok Sareeg.

Selepas Yok Sareeg meninggal dunia, Batin

Apu a/l Mamok mengambil alih pentadbiran

Kampung Tidung.

Setelah Batin Apu menjadi uzur, beliau telah

digantikan oleh Bah Ros a/l Bah Bung pada

tahun 2008 yang masih mentadbir Kampung Tidung hingga kini.

KEMUDAHAN ASASBantuan rumah PPRT yang pertama diberikan

kepada orang kampung melalui pihak JHEOA

ialah rumah papan PPRT. Melalui skim

tersebut, 10 orang telah diberikan rumah.

Rumah ini diberikan kira-kira pada tahun

1992. Walaupun begitu, rumah Batin telah diberikan pada awal tahun 1990.

Pada sekitar tahun 2000 – 2002, rumah PPRT jenis batu telah mula diberikan untuk

penduduk Kampung Tidung.

Selepas itu, pada tahun 2009, rumah batu PPRT telah diberikan kepada 5 orang

penduduk Kampung Tidung.

Kemudahan sekolah rendah untuk penduduk

di Pos Jernang dibina pada tahun 1987.

Sekolah ini menyediakan pendidikan dari

darjah 1 hingga darjah 6.

Kampung ini tiada kemudahan jalan berturap.

Jalan yang ada hanya jalan pembalakan. Jalan

ini licin pada musim hujan dan berdebu pada

musim kering. Buat masa ini, jalan ini hanya

ditabur dengan batu oleh kontraktor kelapa

sawit untuk memudahkan lorinya keluar

masuk membawa hasil kelapa sawit. Itupun

hanya untuk jalan tertentu yang digunakan

sebagai laluan lorinya.

Penduduk Kampung Sat menyalurkan bekalan

air dari hutan ke rumah dengan bantuan poli

paip oleh pihak JHEOA. Punca sungai yang

digunakan ialah Sungai Chayai dan Sungai

Wog Kemnam. Air ini mula disalurkan pada

sekitar tahun 1990.

Kerja-kerja untuk menyalurkan bekalan

elektrik mula dijalankan pada 8 Mei 2009 dan telah siap dan mula dipakai oleh penduduk

Kampung Tidung pada 3 Januari 2010.

Terdapat juga Tabika yang dibina berhampiran

dengan Sekolah Kebangsaan Jernang Tabika

ini terbuka untuk kesemua kampung yang

terdapat dalam Pos Jernang.

Tiada kemudahan pengangkutan disediakan

untuk murid-murid Pos Jernang yang

bersekolah di Sekolah Kebangsaan Jernang.

Ibubapa menggunakan motosikal sendiri

untuk menghantar anak-anak mereka ke

sekolah. Bagi yang tiada kenderaan, mereka

terpaksa berjalan kaki.

Terdapat juga kemudahan klinik di Kampung

Tidung. Doktor dan jururawat melawat

Kampung Tidung dua kali dalam sebulan

untuk menyediakan kemudahan perubatan.

TANAMAN YANG DIUSAHAKANTanaman semula komersial yang ada ialah

Kelapa sawit seluas 646 hektar. Kelapa sawit

ini dikongsi antara Kampung Ras, Kampung

Sat, Kampung Tidung, Kampung Kejau dan

Kampung Gamus.

Selain Kelapa sawit, penduduk Kampung

Tidung juga mengusahakan tanaman lain

seperti getah, durian, lada, petai, rambutan,

kelapa, pinang, pisang, cempedak, nangka

dan pekat.

92

Bil Jenis tumbuhan Kegunaan

Dekoh1. Makanan

Sereg2. Makanan

Jis3. Makanan

Larah Makanan4.

Tampui5. Makanan

Rambai Makanan6.

Langsat Makanan7.

Hug8. Makanan

Kapaas9. Makanan

Balog10. Makanan

Cemerweng11. Makanan

Caker12. Makanan

Perah13. Makanan

Pelpel14. Makanan

Relop15. Makanan

Pelek Setar16. Makanan

Menrei17. Makanan

Paweh18. Makanan

Saler19. Makanan

Laharuk20. Makanan

Petai Makanan21.

Durian Makanan22. Pekat23. Makanan

Toog24. Makanan

Ngel25. Makanan

Pasei26. Makanan

Pengalag27. Makanan

Kerdas28. Makanan

Jering Makanan29. Menceei30. Makanan

Ngempoog31. Makanan

Ngensull32. Makanan

Bekooi33. Makanan

Kenlas34. Makanan

Keladi Makanan35.

Ubi kayu, pucuk ubi Makanan36.

Pisang hutan Makanan37.

Bertam (daun, pucuk, 38.

batang) Makanan

Sepal39. (daun, pucuk) Makanan

Hibus40. Makanan

To’ok41. Makanan

Getor42. Makanan

Terass43. Makanan

Ber’as44. Makanan

Berpag45. Makanan

Lahau46. Makanan

Ben Jematt47. Perubatan

Ben Calun48. Perubatan

Kawil49. Perubatan

Mengkar50. Pembuatan rumah

Mahang51. Pembuatan rumah

Mendaharik52. Pembuatan rumah

Wol53. Pembuatan rumah

Leu54. Pembuatan rumah

Sumber AlamTumbuhan

93

Bil Jenis haiwan Kegunaan

Ikan 1. Selak Makanan

Ikan 2. Tengas Makanan

Ikan 3. Kelah Makanan

Ikan 4. Limbat Makanan

Ikan 5. Selog Makanan

Ikan 6. Teramis Makanan

Ikan 7. Bageh Makanan

Ikan 8. Bujug Makanan

Tabeg9. Makanan

Karog10. Makanan

Cereg11. Makanan

Candeg12. Makanan

Luak13. Makanan

Cemal14. Makanan

Kell15. Makanan

Ngenseg16. Makanan

Tenyeek17. Makanan

Dogg18. Makanan

Rau19. Makanan

Besig20. Makanan

Hel21. Makanan

Tawoh22. Makanan

Mawak23. Makanan

Tereg24. Makanan

Kahku25. Makanan

Dekug26. Makanan

Geser27. Makanan

Rusak28. Makanan

Poos29. Makanan

Morr30. Makanan

Becog31. Makanan

Tiug32. Makanan

Terulug33. Makanan

Merbah Makanan34.

Perog Biyeg35. Makanan

Perog Teu36. Makanan

Beruog37. Makanan

Kuwog38. Makanan

Pa’as39. Makanan

Kurak40. Makanan

Biyukuk41. Makanan

Gerig42. Makanan

Hareg43. Makanan

Relai44. Makanan

Kebug45. Makanan

Mergas46. (Harimau) Pantang

Haiwan

94

ISU KAMPUNG TIDUNG

Masalah kelapa sawit

Penduduk RPS Jernang sangat

tidak puas hati dengan projek

penanaman semula Kelapa

sawit di RPS Pos Jernang.

Pada tahun 1998 penanaman

fasa 1 dan fasa 2 telah dijalankan dan fasa 2B adalah pada tahun 1999 dan 2000. Keluasan keseluruhan kebun Kelapa sawit

ini adalah seluas 646 hektar

dan sebahagian dari kawasan

ini telah ditolak untuk membuat

jalan.

Dalam projek penanaman semula kelapa

sawit ini terdapat 224 orang peserta dari Pos Jernang dan menurut pihak JHEOA terdapat

11 orang peserta dari kampung lain, tetapi

apabila peserta sawit menuntut penjelasan

tentang siapa peserta luar yang berjumlah

11 orang tersbut, pihak pihak

RISDA dan juga JHEOA tidak

memberikan penjelasan

sehingga sekarang.

Tanaman Kelapa sawit kami

diurus oleh pihak RISDA,

JHEOA dan pihak sub kontrak.

Pengurusan pihak ini langsung

tidak membawa keuntungan

kepada kami penduduk RPS

Jernang, malah kami tidak

pernah dibentangkan secara

terperinci jumlah hasil jualan setiap bulan,

jumlah tan, resit jualan, nisbah agihan untuk

pihak-pihak pengurus dan peserta, baja,

racun dan tabung tanam semula.

Kini, kami di Pos Jernang hanya diberi dividen

RM300.00 setiap bulan. Nilai ini memang

95

tidak mencukupi untuk

kami menyara keluarga

dan dengan keadaan

ekonomi masa ini yang

mana kenaikan harga

barang berlaku dari masa

ke semasa. Tambahan

pula, kami penduduk

di RPS Jernang tiada

pendapatan lain selain

daripada hasil sawit.

Kami sudah tidak dapat

bergantung kepada hasil

hutan seperti rotan, buluh

dan pelbagai sumber lain

kerana sudah hampir

habis musnah kerana

pembalakan dijalankan di

kawasan Tanah Adat kami. Sumber-sumber

semulajadi yang ada terletak sangat jauh

dari kawasan penempatan dan sumber

semulajadi yang berdekatan mengambil

masa yang lama untuk kembali pulih seperti

sediakala.

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBILPerbincangan dengan pihak-pihak RISDA dan

JHEOA berkenaan dengan isu Kelapa sawit ini.

Antara perkara yang pernah kami bangkitkan

ialah pembayaran dividen yang nilainya amat

sedikit dan juga tempoh pembayaran yang

amat lambat iaitu dalam 10 bulan hingga

setahun sekali, berkenaan dengan hutang

yang kami sendiri tidak tahu apa maksud

hutang tersebut dan kenapa kami dikatakan

berhutang, dan soalan pokok dan soalan

yang paling utama iaitu siapakah sebenarnya

tuan punya TSK Kelapa sawit ini. Soalan-

soalan tersebut biasanya tidak dijawap oleh

pihak RISDA mahupun JHEOA.

Ini jelas menunjukkan Projek TSK Kelapa

sawit Jernang ini tidak bermanfaat untuk

kami penduduk RPS Jernang. Selain itu,

kami juga pernah menghantar surat rasmi

untuk membangkitkan dan menyoal perkara

yang sama. Kami juga telah menuntut

beberapa perkara seperti; kami diberikan

latihan untuk menguruskan Kelapa sawit

termasuk pengendalian jualan, pembahagian

keuntungan, permodalan semula (duit

tabung) dan sebagainya. Ini adalah untuk

membolehkan kami memegang dan

menguruskan sendiri TSK Kelapa sawit ini.

Tuntutan tersebut juga tidak dilayan.

Setelah kami membuat tindakan di atas,

tindakan pihak RISDA dan JHEOA telah

membayar dividen RM300 sebulan kepada

setiap peserta TSK Kelapa sawit Jernang.

Namun, nilai tersebut masih tidak memadai.

96

TUNTUTAN KAMPUNG TIDUNG

Kami Ahli Jawatankuasa Bertindak RPS Pos Jernang bersama-sama dengan penduduk Orang

Asli RPS Pos Jernang, Sungkai menuntut pengiktirafan hak-hak kami sebagai masyarakat

Orang Asli/ Orang Asal di Malaysia, seperti:

97

Menuntut pihak Pegawai Daerah, Pejabat 1.

Tanah dan Daerah Batang Padang dan

juga Pejabat Daerah Negeri Perak, Pen-

garah RISDA, Pengarah JHEOA Batang

Padang dan juga Pengarah JHEOA Malay-

sia, untuk segera membatalkan segala

aktiviti pencerobohan oleh mana-mana

syarikat atau pemaju di atas Wilayah Ta-

nah Adat kami. Pencerobohan ini tidak

pernah mendapat izin dengan makluman

awal, bebas dan telus oleh kami Orang

Asli Kampung Sat yang merupakan pen-

duduk asal di sini sejak dari zaman nenek

moyang kami lagi.

Menuntut RISDA Daerah Batang Padang 2. dan juga RISDA Malaysia, dan mana-ma-

na pihak yang berkaitan dengan tanaman

Kelapa sawit kami supaya membatalkan

semua kontrak yang telah diluluskan

kerana sistem pajakan yang dibuat tiada

persetujuan dari kami masyarakat Orang

Asli dan peserta ladang sawit. Sistem pa-

jakan ini jelas gagal membela kami dari

segi penambahan pendapatan malah me-

nambahkan lagi tahap kemiskinan kami.

Menuntut pengiktirafan sewajarnya un-3.

tuk Wilayah Tanah Adat kami yang telah kami kenalpasti secara pemetaan komu-

niti. Pihak kerajaan mestilah mewartakan

Wilayah Tanah Adat tersebut sebagai ta-

nah rizab Orang Asli yang sah.

Memberikan latihan dan tunjuk cara kepa-4.

da masyarakat kami Orang Asli cara-cara

menjaga, menguruskan tanaman TSK

Kelapa sawit sehinggalah cara menjual,

membahagi keuntungan dabn permoda-

lan semua. Langkah ini penting supaya

kami dapat berdikari dan tidak bergan-

tung kepada orang lain seumur hidup.

Pihak kerajaan dan wakil-wakil yang berke-5.

naan dengan pembangunan Orang Asli

harus sentiasa turun padang membuat

tinjauan dan perbincangan telus untuk

memastikan janji-janji yang dibuat telah

ditunaikan kerana sebarang permasala-

han yang timbul juga adalah ekoran tin-

dakan kerajaan serta wakil/jabatan yang

tidak mahu turun padang sehingga me-

nyebabkan janji hanya tinggal janji tetapi

masalah kami tidak selesai tahun bergan-

ti tahun.

98

PROFIL KAWASANKAMPUNG TERAS,

SLIM RIVER, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

99

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG SUNGAI TERAS, SLIM RIVER, PERAK

Han Tepus1.

Han Mamik2. Ratet 3.

Ali 4.

Arwan 5.

Zaini6.

Shima7.

Yok Anjung8.

Linda9.

Lenda10.

Sonia11.

Han Hujan12. Salmah13.

Minah 14.

Proton Saga15.

Rodiah 16.

Viva17.

Yok Ramli18.

Sena19.

Beren20. Merehong21. Han Jiti22. Ayub23. Rajis24. Samsiah25. Idah26. Yok Amin27. Bah Rahul28. Yati29. Han Noja30.

Yok Lias31.

Azmi32. Suil33.

Han Berimbun34.

Rizuan35.

Norizuana36.

Han Gensu37.

Sahari38.

Maimun39.

Rohana40.

Ana41.

Hadi42. Rahman43.

Jamiah44.

Julia45.

Ajis 46.

Yok Rian47.

Zul48.

Wani49.

Ina50.

Ajoi51.

Mat Ariff52. Hashimah53.

Han Jen54.

Rashid55.

Han Ton56.

Lijah57.

Jima58.

Liza59.

Yusri60.

Amir61.

Sharul62. Bah Romay63.

Bah Shimizam64.

Yok Kuntep65.

Han Kuna66.

Nuren67.

Rizalem68.

Sabna69.

Badri70.

Melor71.

Bah Ani72.

Mah73.

Yok Rizam 74.

Yok Zaidi75.

Suriani 76.

Masni 77.

Kuloh78.

Sahlan79.

Runi80.

Rohana81.

Rohayu82. Rosli 83.

Peah84.

Rosnah a/p Rosl85.

Reza a/l Rosli86.

Raimi a/l Rosli87.

Wan Noris a/p Rosli88.

Wak Linda a/p Rosli89.

Wak Marlini90.

Wak Marlina a/p Rosli91.

Pusat92. Samsiah a/p Pusat93.

Arshad a/l Pusat94.

Intan Cahaya a/p Pusat95.

Bah Nasri Amri a/l Pusat96.

Wak Sarih a/p Pusat97.

Semai98.

Yok Kuwot99.

Sehat100.

Mat a/l Yok Kuwot101.

Arman a/l Yok Kuwot102. Jepry103.

Ibrahim a/l Yok Kuwot104.

Yok Mat a/l Yok Kuwot105.

Yok Tai106.

Suwet107.

Razal a/l Yok Tai108.

100

Kamil a/l Yok Tai109.

Rutim a/l Yok Tai110.

Rohana a/p Yok Tai111.

Sititi a/p Yok Tai112. Yok Mud a/l Yok Tai113.

Jinah114.

Iman115.

Rogayah116.

Yok Kaha117.

Yok Hiwan118.

Yok Selap119.

Han Waini120. Tomy121. Roki122. Yok Siku123. Han Rani124. Saharudin125. Ida126. Alias127. Rebak128. Arif 129. Rohana130.

Anberna131.

Yok Lungkut132. Han Indah133.

Joni134.

Rina135.

Asun136.

Bah Raju137.

Awang138.

Han Ipi139.

Sanoja140.

Ani141.

Rohana142. Radzi143.

Hanim144.

Adi145.

Yok Awok146.

Hasim147.

Intan148.

Ais149.

Yok Miting150.

Putera Wira Jaya151.

Maliza152. Rohayu153.

Yok Rita154.

Han Kiah155.

Ahmad156.

Murni 157.

Rima158.

Awin159.

Haris160.

Mayang Indera161.

Remy 162. Amir163.

Hasan 164.

Samsiah165.

Yus166.

Ramli167.

Yok Way168.

Bah Juna 169.

Pudi170.

Han Dewi 171.

Ramlah172. Diana173.

Salbiah174.

Fuad175.

Edery176.

Lily177.

Azri178.

Johan179.

Sabariah180.

Bah Nilee181.

Joe182. Danish183.

Sudin184.

Han Ina185.

Rahmad186.

Aida187.

Yok Hapis188.

Yok Haris 189.

Alian190.

Nor191.

Bah Reni192. Zuniza193.

Jafrie 194.

Zuhana195.

Wak Lian196.

Bah Ram197.

Wak Lisa198.

Yok Semi199.

Wak Gat200. Amran201. Sazali 202. Saharudin203. Han Tina204. Banan205. Leha206. Naboy207. Hensem208. Zainal209. Kamariah210. Miah211. Masri212. Aben213. Atul214. Yeok Erof215. Yok Senlor 216.

101

Suhaimy217. Marina218. Faizal219. Azman220. Rosliza221. Rizimin222. Yok Lentek223. Inai224. Wak Moi225. Han Salina226. Bah Tan227. Murad228. Samsul229. Yok Slan230. Yok Belin231. Bah Kenange232. Redi233. Dilla234. Wak Ija235. Jeffri236. Dahlan237. Yok Timbun238. Han Mami239. Zahari240. Remie241. Saedah242. Han Shida243. Bah Esan244. Aziz245. wati246. Numpang247. Han Lijah248. Arim249. Yoek Adil250. Rosila251. Yok Aman252.

Yok Amin253. Minggu254. Long255. Maliza256. Yusri257. Bah Jai258. Rozi259. Safri260. Aniza261. Zuhairy 262. Zazery263. Yok Imam264. Azemi265. Han Lidah266. Han Linah267. Yok Gemang268. Han Setan269. Yok Lazam270. sahrul271. Maznah272. Mahan273. Yok Shariman274. Kedan275. Zakina276. Bandar277. Ilon278. Intan Liana279. Zulkepli280. Dewa281. Wak Dina282. Shaiful283. Lizah284. Diry285. Yok Sudin286. Han Doi287. Atan288.

Han Tati289. Yok Yuee290. Han Aida291. Hairul292. Yok Tusi293. Zira294. Manisya295. Azrin296. Wak Soia297. Wak Saharni298. Sudi299. Fatimah300.

Bah Aris301.

Bah Jefri302. Amisah303.

Yok Babu304.

Tuli305.

Jita306.

Wak Timah307.

Normella308.

Sarina309.

Suriani310.

Nor Priya311.

Shameri312. Melly Mehyeh313.

Jessy314.

Shumilin315.

Yok Kamis316.

Noorlia317.

Bah Erin318.

Keng319.

Han Misi320.

102

Kampung Sungai Teras ialah sebuah

perkampungan Orang Asli dari suku kaum

Semai.Kampung Sungai Teras terletak di

daerah Slim River, Perak dan jarak Kampung

Sungai Teras ke pekan Slim River adalah kira-

kira 20 kilometer.

Bilangan penduduk Kampung Sungai Teras

berjumlah 320 orang manakala bilangan kelamin pula ialah 55 kelamin. Terdapat 8

orang warga emas menetap di kampung ini.

Ini diikuti dengan 157 dewasa, 54 orang

remaja dan 101 orang kanak-kanak.

Menurut cerita yang diwariskan oleh generasi

kami sejak turun temurun, Kampung Sungai

Teras dinamakan sempena dengan nama

sebuah sungai yang mengalir berhampiran

dengan kampung tersebut. Ada sebatang

pokok besar berteras yang telah tumbang

merentasi aliran sungai tersebut. Maka

sungai tersebut dinamakan Sungai Teras.

Oleh sebab kampung ini sangat dekat dengan

Sungai Teras maka kampung ini dinamakan

Kampung Sungai Teras Nama ini diberikan

secara rasmi oleh orang tua yang bernama

Koh Labong. Sejarah ini dikongsikan oleh

Koh Labong secara lisan kepada generasi

yang seterusnya hinggalah nama kampung

ini digunapakai untuk urusan rasmi juga.

Nama nenek moyang yang merupakan

penduduk Kampung Sungai Teras yang paling

awal ialah Koh Labong, Koh Tebox, Koh Cog, Dot Jangkar, Dot Salax, Dot Bungkok, Unyang

Bux, Koh Cemat, Unyang Manis, Unyang Leh, Unyang Mindih, Ajuk Cemat, Unyang Butak, Unyang Siput, Koh Sasau, Unyang Bawug, Koh

Embalm, Koh Kemor, Koh Upik dan Aki Cok Dox. Nenek moyang kami inilah yang telah

menduduki dan memiliki serta mewariskan

kawasan ini secara adat dari dahulu hingga

ke masa ini.

SISTEM PENTADBIRANMenurut perkongsian warga tua, pada zaman

dahulu tiada panggilan atau jawatan Ketua

Kampung atau Penghulu atau Tok Batin untuk

pemimpin kampung. Pada masa tersebut,

orang tua (mai raknak) yang mempunyai

kualiti dan ciri-ciri pemimpin dilantik untuk

memimpin Kampung Sungai Teras. Orang tua

tersebut biasanya dipanggil mai raknak. Mai

raknak biasanya arif dalam hal berkenaan

dengan budaya, adat resam dan jati diri

Orang Asli.

Apabila sistem pentadbiran luar (zaman

kesultanan dan zaman British) menular ke

Kampung Sungai Teras, barulah wujudnya

sistem Ketua Kampung/Batin/Penghulu.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG SUNGAI TERAS, SLIM RIVER, PERAK, MALAYSIA

103

Nama nama orang tua yang memimpin

Kampung Sungai Teras yang terawal ialah

Koh Labong, Koh Tebox, Koh Cog, Koh Embal, Koh Kemor, Kemok Koh Batak, Koh Codox, Koh Cox. Batin yang pertama yang dilantik ialah Koh Labong. Batin yang kedua ialah Koh

Tebox.

Selepas itu, Bah Rinteh a/l Bah Gaik menjadi Ketua Kampung pada tahun 1956 hingga

tahun 1997 dan telah meninggal dunia pada

tahun yang sama.

Jawatan Ketua Kampung kemudian telah

diambil alih oleh anaknya iaitu Kuloh a/l

Bah Rinteh pada tahun 1997. Beliau masih

memegang jawatan ini hingga kini.

KEMUDAHAN ASAS Antara kemudahan asas yang terdapat di

Kampung Sungai Teras ialah rumah batu

PPRT yang dibina pada tahun 2008 iaitu sebanyak 22 buah rumah.

Jalan tar / berturap hanya terdapat dalam

kawasan kampung sahaja. Jalan keluar dari

kampung ke pekan yang berdekatan masih

jalan tanah merah.

Terdapat dewan orang ramai yang diberi oleh

Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan

Wilayah (KKLW).

Kampung ini tiada bekalan elektrik. Penduduk

Kampung Sungai Teras menggunakan

janakuasa yang dibeli sendiri sebagai sumber

tenaga elektrik.

Kampung ini masih menggunakan sungai dari

hutan sebagai sumber bekalan air. Air ini tidak

bersih kerana punca air berada di kawasan

kelapa sawit dan getah yang kerap diracun

dan dibaja. Namun, penduduk Kampung

Sungai Teras tiada pilihan lain kerana itu saja

punca sungai yang ada dan tiada bantuan

bekalan air oleh pihak berkenaan.

TANAMAN YANG DIUSAHAKANAntara tanaman yang diusahakan oleh

penduduk Kampung Sungai Teras ialah

getah, pisang, petai, dan durian. Hanya baki

tanaman yang belum dimusnahkan masih

menjadi tempat bergantung penduduk

Kampung Sungai Teras sama ada untuk tunai

dan juga untuk tujuan lain.

SUMBER ALAMPenduduk Kampung Sungai Teras masih

bergantung kepada sumber-sumber dari

hutan seperti mengutip petai dan rotan untuk

dijual. Selain itu, hutan masih digunakan untuk

pelbagai tujuan lain seperti bercucuk tanam

untuk tanaman seperti ubi kayu, berburu,

memancing dan untuk tujuan perubatan

tradisi. Disenaraikan di bawah adalah antara

beberapa jenis tumbuhan dan haiwan yang

masih kami gunakan untuk pelbagai tujuan.

104

Bil Tumbuhan Kegunaan

Pokok 1. Mahang Membuat tiang

rumah, lantai,

dinding rumah

Buluh Sumpitan, lantai 2. rumah, dinding

rumah, buluh

lemang, atap

rumah

Pokok 3. Terap Buat cawat, buat

bulang, buat

getah burung

Pokok 4. Tahuk Membuat rumah

Pokok 5. Gencar Membuat rumah

Pokok 6. Setau Membuat rumah

Pokok 7. Wol Membuat rumah

Pokok 8. Cenrat Membuat rumah

Jehuk Galux9. /Pokok Gaharu Jual,buat tampuk,

buat cawat, buat

baju tradisi, buat

bulang.

Jehuk Himbul10. Membuat rumah

Jehuk Kep11. Membuat rumah

Jereg12. Buat rumah,

buat jerat, buat

perangkap, buat

dag

Jehuk Berner13. Membuat rumah

Jehuk Penghang14. Membuat rumah

Jehuk Bangkood15. Membuat rumah

Jehuk Lunjug16. Membuat rumah

Jehuk Berbuluh17. Membuat rumah

Jehuk Bawoh18. Membuat rumah

Tumbuhan

Bahan Binaan Rumah Jehuk Lijkoch19. Membuat rumah

Jehuk Tapin20. Membuat rumah

Jehuk Pinang Pergam21. Membuat rumah

Jehuk Kemirei22. Membuat rumah

Jehuk Cares23. Membuat rumah

Jehuk Wej24. Membuat rumah

Jehuk Bangkog25. Membuat rumah

Jehuk Jengkur26. Membuat rumah

Jehuk Genjel27. Membuat rumah

Jehuk Mesepat28. Membuat rumah

Jehuk Kenmenjuk29. Membuat rumah

Jehuk Selaruk30. Membuat rumah

Jehuk Kaes31. Membuat rumah

Jehuk Gesak32. Membuat rumah

Jehuk Keramil33. Membuat rumah

Jehu Pepisang34. Membuat rumah

Jehuk Geranyih35. Membuat rumah

Jehuk Senruk36. Membuat rumah

Jehuk Jeranbak37. Membuat rumah

Jehuk Sembei Kait38. Membuat rumah

Jehuk Pexreg39. Membuat rumah

Jehuk Antui40. Membuat rumah

Jehuk Semantun41. Membuat rumah

Jehuk Benbok42. Membuat rumah

Jehuk Beceh43. Membuat rumah

Jehuk Senguwok44. Membuat rumah

Jehuk Keril45. Membuat rumah

Jehuk Sempur Jalax46. Membuat rumah

Jehuk Kayu Galah47. Membuat rumah

Jehuk Sert Reb48. Membuat rumah

Jehu Kelacas49. Membuat rumah

Jehuk Tamut50. Membuat rumah

Jehuk Selnol51. Membuat rumah

Jehuk Pedidik52. Membuat rumah

Jehuk Taban53. Membuat rumah

Jehuk Sengkadat54. Membuat rumah

105

Jehuk Tungkat Ali/ Tongkat Ali Kegunaan1.

Pengkeras2. / Akar Dawai Untuk Sewang

Bentampui3. Untuk Sewang

Selak Kawil4. Untuk Sewang

Ben Len-am5. Untuk Sewang

Ben Bakoh6. Untuk Sewang

Bet Perah7. Untuk Sewang

Bengenar8. Untuk Sewang

Benjeg9. Untuk Sewang

Ber’As10. Untuk Sewang

Getir11. Untuk Sewang

Epat12. Untuk Sewang

Peruhew13. Untuk Sewang

Galux14. Untuk Sewang

Cenrat15. Untuk Sewang

Lagek16. Untuk Sewang

Beltop17. Untuk Sewang

Gesat18. Untuk Sewang

Cencok kundak19. Untuk Sewang

Kerjak Yang Lot20. Untuk Sewang

Jehai21. Untuk Sewang

Cogcetrod22. Untuk Sewang

Bungak Rayak23. /Bunga raya Untuk Sewang

Bungak Cempaka24. /Bunga Cempaka Untuk SewangGelpap25. Untuk Sewang

Jereg26. Digunakan dengan menyapu pada kaki kanak-

kanak yang baru belajar berjalan supaya kanak-

kanak tersebut boleh berjalan dengan cepat.

Heinei27. Berinai mengelakkan penyakit/kena sakit

Bungak Tampuk28. Untuk Sewang

Jerangau29. Menghalau gangguan makhluk halus

Cekur30. Perubatan untuk ibu yang baru lepas bersalin

Penlai Darat/Ubat Tradisi dan Upacara Tradisi

106

Cog Tawar1. /Rotan Getah Bubu, pelekap rumah di dindingCog Gasek2. Kandar air, tongkat, kerusi, kaki kerusi

Cog Segak3. /Rotan Sega Jual, Bubu, buat raga

Cog Segak Tew4. Bubu dan Raga

Cog Hudang5. Bubu dan ikat atap rumah

Cog Kerei6. Bakul dan jerat leher

Cog Manau7. Tongkat, kerusi, kandar air dan jual

Cog Bantax8. Jual, kandar air dan pelekap dinding rumah

Cog Semambu /Rotan Semambu9. Jual, buat tongkat, ikat sumpit

Cog Pakuk10. Ikat atap rumah

Cog Tanlang11. Henyap Bubuk/Penutup Bubu

Cog Jux12. Jual dan buat bingkai Bubu

Cog Sabut13. Untuk buat Bubu, Ca’ag

Cog Sex14. Ikat atap rumah dan ikat sumpit

Cog Kertas /Rotan Kertas15. Buat Bubu,ikat rumah, buat jerat tupai

Cog Tu’ngal16. Ikat rumah

Cog Gantex / Rotan Gacap17. Untuk buat Bubu

Cog Calut18. Henyap Bubuk/penutup Bubu

Cog Ha19. Nibut, damak

Cog Bayej20. Atap rumah dan buat raga

Cog Bor21. Getah/gam tangkap burungCog Tangen22. Getah/gam tangkap burungCog Gadix23. Untuk Sewang

Cog Tayix24. Untuk Sewang

Cog Mati sebelah25. Untuk Sewang

Cog Daged26. Makanan

Jenis Cog/Jenis Rotan

Ber’as1. Makanan

Palei2. Makanan

Kawil3. Makanan

Cenlah Beltop4. Makanan

Tarug Pakuk Larat5. Makanan

Tarug Pakuk6. / Pucuk Paku Makanan

Bumbong7. Makanan

Betes Pog8. /Cendawan MakananBetes Perah9. Makanan

Betes Denag10. Makanan

Betes Tarol11. Makanan

Betes Deg12. Makanan

Betes Mem13. Makanan

Betes Cener14. Makanan

Gaag15. Makanan

Tarux Darat/Sayur Hutan

107

Pelêk Darat/ Buah Hutan

Pelêk Huk1. Makanan

Pelêk Pereknag2. Makanan

Pelêk Palung3. Makanan

Pelêk Geranyih4. Makanan

Pelêk Kelancas5. Makanan

Pelêk Kerelmal6. Makanan

Pelêk Job7. Makanan

Pelêk Ngor8. Makanan

Pelêk Beltop9. Makanan

Pelêk Salax10. Makanan

Pelêk Langser11. Makanan

Pelêk Payax12. Makanan

Pelêk Garab13. Makanan

Pelêk Bingei14. Makanan

Pelêk Gempog15. Makanan

Pelêk Penghag16. Makanan

Pelêk Ros17. Makanan

Pelêk Kabax18. Makanan

Pelêk Gel19. Makanan

Pelêk Lich Koj20. Makanan

Pelêk Cangih21. Makanan

Pelêk Gensul22. Makanan

Pelêk Takep23. Makanan

Pelêk Woh24. Makanan

Pelêk Sereg25. Makanan

Pelêk Tahud26. Makanan

Pelêk Geraleh27. Makanan

Pelêk Tages28. Makanan

Pelêk Kapas29. Makanan

Pelêk Rencanak30. Makanan

Pelêk Menrei31. Makanan

Pelêk Serapeh32. Makanan

Pelêk Pasei33. Makanan

Pelêk Jerox34. Makanan

Pelêk Jaes35. Makanan

Pelêk Sempak Tog/36. Durian Hutan Makanan

Pelêk Pekat37. Makanan

Pelêk Keramil38. Makanan

Pelêk Stell39. Makanan

Pelêk Beberas40. Makanan

Pelêk Sengerid41. Makanan

Pelêk Lancu42. Makanan

Pelêk Manau43. Makanan

108

Kak Kaciw32. / Ikan Keli Putih Makanan

Kak Bungak33. Makanan

Kak Dack34. Makanan

Gared35. / Cicak Hutan MakananKak Tapah Mumat36. Makanan

Hudang37. /Udang Makanan

Kak Sepat Siam38. /

Ikan sepat siam Makanan

Kak Perimpin39. Makanan

Kak Patug40. Makanan

Kak Sepat41. Makanan

Kak Puyuk42. /Ikan puyu Makanan

Kak Belah Buluh43. Makanan

Kak Bedok44. Makanan

Kak Sakpik45. Makanan

Kak Lang46. Makanan

Kak Ragal47. Makanan

Kak Memah48. Makanan

Kak Bageh49. Makanan

Kak Cecuri50. Makanan

Kak Siak51. Makanan

Kak Lampap52. / Ikan lampam Makanan

Kak Sereh53. Makanan

Kak Terbul54. Makanan

Kak Temperas55. Makanan

Kak Kasod56. Makanan

Kak Pa’as57. / Labi-labi Makanan

Kak Biu’kuk58. Makanan

Katak Makanan59.

Sempoh60. Makanan

Katak Rendang61. Makanan

Kak Bujux62. Makanan

Haiwan

Kak Tew/ Ikan Sungai

Kak Termersuk1. Makanan

Kak Belidak2. Makanan

Kak Jek3. Makanan

Kak Selayis4. Makanan

Kak Bandar5. Makanan

Kak Sebarou6. / Ikan sebarau Makanan

Kak Rukok7. Makanan

Kak Belang Woj8. Makanan

Kak Belut9. Makanan

Gel’pil10. / Labi-labi Makanan

Kak Selog11. / Ikan Seluang Makanan

Kak Badau12. /Ikan Haruan Makanan

Kak Bawux13. / Ikan Bawung Makanan

Kak Tapah14. / Ikan Tapah Makanan

Kak Terbul15. / Ikan Terbul Makanan

Kak Teramis16. / Ikan Teramis Makanan

Kak Rembulan17. Makanan

Kak Temakak18. / Ikan Termakak Makanan

Kak Raw19. Makanan

Kak Empoj20. Makanan

Kak Petutu21. / Ikan Petutu Makanan

Kak Tiruk22. Makanan

Kak Buntal23. Makanan

Kak Huwei24. Makanan

Kak Kuwork25. Makanan

Kak Terenhan Marex26. Makanan

Kak Keduduk27. Makanan

Kak Tuman28. / Ikan Tuman Makanan

Kak Pelita29. /Ikan Pelita Makanan

Kak Keranak30. Makanan

Kak Keli31. / Ikan Keli Makanan

109

Menhar darat / Haiwan Hutan

Menhar1. / Babi Hutan Makanan

Dog2. / Beruk Makanan

Reh3. / Kera Makanan

Kus4. / Landak Makanan

Jol5. / Tenggeleng Makanan

Becog6. / Kancil Makanan

Perog7. / Tupai Makanan

Perog Babeh8. / Tupai Makanan

Perog Cerex9. / Tupai Makanan

Mor10. / Kambing Hutan Makanan

Rusak11. / Rusa Makanan

Pos12. / Kambing Hutan Makanan

Kes Kaes13. Makanan

Pangkeh14. Makanan

Bahayak15. / Buaya Makanan

Cog16. Makanan

Ngob17. Makanan

Jeleh18. Makanan

Berwog19. / Beruang Makanan

Badak20. Makanan

Hel21. Makanan

Leg Pe’ok22. Makanan

Perog Sipai23. Makanan

Simoi24. Makanan

Bercair25. Makanan

Kukak26. Makanan

Tawoh27. Makanan

Leg Danem28. Makanan

Betnod29. Makanan

Bungar30. Makanan

Kayik31. Makanan

Senug32. Makanan

Lengos33. Makanan

Keralih34. Makanan

Perog Cerles35. Makanan

Perog Luwak36. Makanan

Perog Papoh37. Makanan

Perog Cemal38. Makanan

Cekok39. Makanan

Perog Kieh Laj40. Makanan

Lerk41. Makanan

Sanrak42. Makanan

Jajok43. Makanan

Musang44. Makanan

Perog Kop45. Makanan

Perog Jantux46. Makanan

Kus47. / Lantak Makanan

Perog Coi48. Makanan

Selik49. / Ular Tedung Makanan

Relai50. / Ular Sawa Makanan

Sekaer51. Makanan

Selarah52. Makanan

Gerig53. /Biawak Makanan

Senturik54. Dipantang

110

Cep Darat / Burung Hutan

Cep Tap1. Makanan

Cep Bayan2. /Burung Bayan Makanan

Cep Pulik3. Makanan

Cep Kerwih4. Makanan

Cep Kang Kuwoch5. Makanan

Cep Huhew6. Makanan

Cep Peger7. Makanan

Cep Keratak8. Makanan

Cep Pohrongtet9. Makanan

Cep Merjur10. Makanan

Cep Tock Kuleh11. Makanan

Cep Serindit12. / Burung Nuri Makanan

Cep Gesaer13. Makanan

Cep Coi14. Makanan

Cep Kacox15. Makanan

Cep Punei16. Makanan

Cep Yax17. Makanan

Cep Pach18. Makanan

Cep Tock kuko19. Makanan

Cep Ceraleh20. Makanan

Cep baluk21. Makanan

Cep Tawah Regul 22. Makanan

Cep Kehop23. Makanan

Cep Kuacan24. Makanan

Cep Hengheg25. Makanan

Cep Merbuk26. Makanan

Cep Reruak27. / Burung Wak Wak Makanan

Cep Barau28. Makanan

Cep Kubau29. Makanan

Cep Kukus30. Makanan

Cep Tentog31. Makanan

Cep Tock Tibaw32. Makanan

Cep Kabuk33. Makanan

Cep Napoh34. Makanan

Cep Sent35. Makanan

Cep Buwea36. Makanan

Cep Gerpar37. Makanan

Cep Bembaboh38. Makanan

Cep Gelutau39. Makanan

Cep Tereg40. Makanan

Cep Dekux41. Makanan

Cep Wej42. Makanan

Cep Kuwik43. Makanan

Cep Sengerulung44. Makanan

Cep Ceralah45. Makanan

Cep Keled46. Makanan

Cep Jenroh47. Makanan

Cep Pox48. Makanan

Cep Susew49. Makanan

Cep Pempeng50. Makanan

Cep Terulux51. Makanan

Cep Kah kuh52. Makanan

Cep Herhir53. Makanan

111

ISU DI KAMPUNG SUNGAI TERASKeluasan Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras ialah 796

ekar tetapi telah diambil oleh FELDA

seluas 580 ekar. Baki tanah yang

ada hanya 216 ekar sahaja. Pihak FELDA mula menceroboh Wilayah Tanah Adat kami sejak tahun 1985.

Tanah kami diambil tanpa izin

dengan makluman awal, bebas dan

telus oleh kami. Wilayah Tanah Adat kami semakin sempit dikelilingi oleh

Kelapa Sawit FELDA, kebun getah

Cina, kebun getah Melayu dan Rizab Galian.

Masalah kedua yang kami hadapi ialah

Wilayah Tanah Adat kami dibakar pada tahun 1986. Pembakaran ini memusnahkan

kawasan kebun dan dusun kami. Pembakaran

ini dilakukan oleh pekerja FELDA Besout,

Slim River. Pada tahun 1986, kami telah

membuat rujukan kepada Setiausaha Sulit

Khas kepada Menteri Besar Perak pada masa

itu iaitu Mohd Zaim bin Haji Abu Hasan. Surat

tersebut telah dihantar pada 21 April 1986 dan telah mendapat maklumbalas yang

mengatakan surat tersebut dipanjangkan

kepada Menteri Besar Perak pada ketika itu

pada 10 Julai 1986. Namun tiada pampasan

yang dibayar hingga kini.

Masalah yang ketiga ialah pengambilan

sebahagian Wilayah Tanah Adat untuk pembinaan jalan raya dari Besout ke Kuala

Slim. Antara yang telah dimusnahkan akibat

kerja-kerja pembinaan jalan tersebut ialah

kira-kira 200 pokok kelapa sawit, pokok-pokok getah yang baru kami usahakan, pisang

dan kawasan perkuburan. Kemusnahan

diakibatkan oleh kerja-kerja penolakan

dan takungan air yang terjadi akibat kerja-

kerja pembinaan jalan. Kerja-kerja mula

dilaksanakan pada 13 Oktober 2008.

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBILAntara tindakan yang pernah kami ambil

ialah berjumpa dengan pihak-pihak yang

menceroboh kawasan Wilayah Tanah Adat dan membantah secara lisan serta mengusir

penceroboh tersebut.

Pada 4 September 2008, Menteri Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah pada masa itu iaitu Tan Sri Muhammad Mohd Taib berjanji secara

lisan bahawa setiap keluarga yang tanaman

mereka bakal termusnah dalam pembinaan

jalan raya ini akan diberi pampasan sebanyak

RM2000 setiap seorang.

Namun, pampasan tersebut tidak dibayar

dan walau dibayar sekali pun, duit tidak akan

dapat menggantikan kemusnahan tapak

perkuburan lama.

Kami juga pernah menghantar surat-surat

rasmi berkenaan dengan isu-isu yang berlaku

di Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras.

112

TUNTUTAN KAMPUNG SUNGAI TERAS Kami menuntut Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras, yang telah kami kenalpasti

sempadannya dengan jelas secara pemetaan

komuniti, diiktiraf sewajarnya, dengan jenis

pengiktirafan yang kami rasakan sesuai dan

perlu.

Kami menuntut supaya Wilayah Tanah Adat Kampung Sungai Teras yang diceroboh oleh

FELDA supaya dikembalikan kepada kami.

Dari segi kemudahan asas, kami menuntut

supaya kampung kami diberikan kemudahan

elektrik, bantuan bekalan air bersih dan

jalan tar yang menghubungkan kampung

kami dengan jalan masuk utama dari

pekan berdekatan. Selain itu, kemudahan

sampingan lain untuk belia seperti padang

bola sepak dan padang sepak takraw harus

disalurkan .

Kami juga menuntut kebebasan untuk

membuka ladang di Kawasan Tinlau yang

terletak di kawasan Gunung Besout tanpa sebarang halangan dan kekacauan dari

pihak-pihak luar.

113

PROFIL KAWASANKAMPUNG GERHUS,TROLAK, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

114

Bije a/l Yok Sinuwat1.

Sarina a/p Yok Bab2.

Han Elis a/p Bije3.

Yok Jebat a/l Bije4.

Wira a/l Bije5.

Yok Lekkr a/l Bije6.

Han Rita a/p Yok Bije7.

Yok Bab a/l Yok Gagek8.

Yok Danhell a/l Yok Tap9.

Han Bungkal a/p Yok Tap10.

Sorang a/l Arang11.

Gayah a/p Chong Chot12.

Amin a/l Sorang13.

Jesnita a/l Sorang14.

Yok Chong Chot a/l Tikwek15.

Han Emboi a/p Tekwek16.

Yok Harun a/l Yok Chong Chot17.

Tonglut a/l Yok Chong Chot18.

Kumbang a/l Yok Chong Chot19.

Yok Patin a/l Yok Dudok20.

Han Ehn a/p Yok Dudok21.

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG GERHUS, TROLAK, PERAK

115

Menurut sejarah lisan yang telah

dikongsikan oleh penduduk terawal

Kampung Gerhus, kampung ini dinamakan sempena nama

seorang bayi lelaki yang dilahirkan

di kampung ini. Bayi tersebut

bernama Yok Gerhus. Oleh itu, nama kampung ini dinamakan

Kampung Gerhus.

Kampung ini terletak kira-kira

20km dari pekan Trolak. Kampung ini dihuni oleh Orang Asli suku kaum Semai.

Semasa banci pada tahun 2010 yang dijalankan oleh penduduk Kampung Gerhus , terdapat 21 orang penduduk di Kampung Gerhus dengan 5 kelamin, 1 warga emas, 10 dewasa, tiada remaja dan 10 kanak-kanak.

Kampung ini ialah perkampungan yang agak

kecil.

SISTEM PENTADBIRAN Sejak awal kewujudan Kampung

Gerhus hingga masa sekarang, ketua Kampung masih dilantik oleh

orang kampung secara berdikari.

Ketua yang masih diingat yang

pernah memimpin Kampung Gerhus ialah Yok Sela’ut. Ini diikuti oleh Yok

Gagik. Pada masa ini, penghulu/batin yang

mentadbir Kampung Gerhus ialah Yok Bab a/l Yok Gagek.

KEMUDAHAN ASASKampung ini tiada sebarang kemudahan

asas. Sumber air yang digunakan ialah dari

sungai-sungai yang berdekatan.

Rumah yang terdapat di sini semuanya rumah

tradisional dan rumah-rumah ini dibina oleh

penduduk sendiri.

Kampung Gerhus tiada kemudahan elektrik dan masih menggunakan pelita pada waktu

malam.

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG GERHUS, TROLAK, PERAK

116

TANAMAN YANG DIUSAHAKANKampung Gerhus juga tiada bantuan pertanian. Kesemua tanaman yang diusahakan adalah atas

titik peluh penduduk Kampung Gerhus sendiri sepenuhnya.

Sila rujuk jadual di bawah untuk tanaman yang

diusahakan:

Bil Jenis tanaman Keluasan (anggaran)

1. Getah 100 ekar2. Petai 50 ekar3. Durian 10 ekar

4. Rambutan 2 ekar5. Ubi kayu 1 ekar

SUMBER ALAM Kampung Gerhus juga masih menggunakan sumber hutan pelbagai tujuan. Berikut adalah

antara beberapa nama tumbuhan dan haiwan

dan kegunaan tumbuhan dan haiwan tersebut.

i) Tumbuhan

Bil Nama tumbuhan Kegunaan

Jehuk Wol1. Tiang rumah, bahan api

Jehuk Berbatuk2. Tiang rumah, bahan api

Jehuk Bajak3. Tiang rumah, bahan api

Jehuk Kemirei4. Caroh rumahJehuk Tahuk5. Genulut rumahJehuk Setou6. Beladak rumah, bahan api

Tampok7. Ceraak rumah, kayu apiBeltop8. Atap rumah

Awat9. / Buluh Lantai rumah, dinding,

rebung untuk makanan

ii) Haiwan

Bil Nama Haiwan Kegunaan

Menhar1. Makanan / Dijual

untuk tunai

Cengkah Panteem2. Makanan

Lek Peheok3. Makanan

Kak Tengas4. Makanan

Kak Selak5. Makanan

Kak Selok6. Makanan

Perog7. Makanan

117

ISU KAMPUNG GERHUSAntara isu di Kampung Gerhus ialah pencerobohan Wilayah Tanah Adat. Pada 15 Oktober 2010, Syarikat IngatKawan Sdn Bhd telah masuk ke Wilayah Adat Kampung Gerhus. Penduduk Kampung Gerhus telah berjumpa dengan wakil-wakil syarikat tersebut

untuk bertanya berkenaan dengan

tujuan mereka masuk ke Wilayah Tanah Adat Kampung Gerhus. Menurut wakil-wakil syarikat

tersebut, mereka telah dibenarkan

dan telah mendapat kelulusan

untuk menjalankan kerja-kerja

pembalakan dan diikuti dengan

projek tanaman Kelapa Sawit.

Penduduk Gerhus menjelaskan bahawa kawasan tersebut ialah

kawasan dalam Wilayah Tanah Adat Kampung Gerhus dan wakil-wakil syarikat tersebut tidak dibenarkan

menceroboh tanah tersebut.

Buat masa ini, kes ini masih lagi berjalan

dan penduduk Kampung Gerhus bercadang untuk mengambil tindakan seterusnya

seperti membuat surat bantahan rasmi serta

berjumpa dengan peguam untuk khidmat

nasihat dan sebagainya jika pihak penceroboh

ini masih berdegil untuk meneruskan aktiviti

mereka.

Selain itu, kawasan dalam Wilayah Tanah Adat Gerhus juga telah ditanam dengan durian oleh orang-orang Melayu dari kampung

berdekatan tanpa mendapatkan izin dengan

makluman awal, bebas dan telus oleh

penduduk Kampung Gerhus. Sebagai Orang

Asli yang kenal sempadan Wilayah Tanah Adat kami, kami tidak pernah dan tidak akan

bercucuk tanam di luar kawasan yang bukan

sebahagian daripada kawasan Wilayah Tanah Adat kami, tetapi bagi orang luar, pegangan

dan amalan tersebut tidak dihormati dan

dilanggar sewenang-wenangnya.

TINDAKAN YANG TELAH DIAMBILSetakat ini tindakan yang telah diambil adalah

hanya berjumpa dan berbincang secara lisan

dan tidak rasmi dengan pihak penceroboh.

Pada masa akan datang, jika pihak luar masih

tidak mengendahkan amaran dan bantahan

lisan penduduk Gerhus, maka tindakan yang lebih serius akan diambil oleh penduduk

Gerhus.

118

Kampung Gerhus harus diiktiraf kewujudannya walaupun jumlah penduduk kampung ini

adalah sedikit.

Wilayah Tanah Adat yang telah dikenalpasti ditandakan secara pemetaan komuniti

haruslah diiktiraf sebagai peta yang sah.

Kemudahan asas dan pembangunan yang

sesuai haruslah disalurkan oleh pihak

kerajaan dari masa ke masa. Sudah lebih

53 tahun Malaysia mencapai kemerdekaan

namun Kampung Gerhus masih tiada kemudahan asas.

Sebarang pencerobohan di dalam kawasan

Wilayah Tanah Adat Gerhus harus dihentikan dan tanah yang telah diceroboh harus

dikembalikan semula kepada penduduk

Kampung Gerhus.

TUNTUTAN KAMPUNG GERHUS

119

PROFIL KAWASANBUKIT GANGGAI,TROLAK, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

120

SENARAI NAMA PENDUDUK KAMPUNG BUKIT GANGGAI, TROLAK, PERAK

Susut a/l Sinwat1.

Ram a/p Bedak2. Ella A/p Susut 3.

Darlis a/l Susut 4.

Deka a/l Susut5.

Teri a/l Susut6.

Ayu A/p Susut7.

Mahadir a/l Susut 8.

Rindu a/l Yok Prat9.

Limah a/p Rendek10.

Mimi a/l Rindu11.

Anuar a/l Rindu12. Junaina a/p Rindu13.

Shin a/l Rindu14.

Suhairy a/l Rindu15.

Kristina a/p Rindu16.

Johi a/p Rindu17.

Simak a/p Yok Kamik18.

Halim a/l Yok Kuneh19.

Hati a/l Halim20. Kanik a/l Rendik21. Ketam a/l Yok Tam22. Yok Kay a/l Reangko23. Lelawati a/p Yok Let24. Normahani a/p Yok Hew 25. Yok Riding a/l Yok Kanik26. Yok Awon a/l Yok Riding27. Ayu Azianty a/p Yok Rid-28. ing

Sita a/p Yok Riding29. Awi a/l Yok Lot30.

Julia a/p Sibai31.

Sekok bin Tekwek32. Jimi bt Sepeh33.

Sarimah a/p Sekok34.

Man a/l Sekok35.

Jamil a/l Sekok36.

Rasidah a/p Sekok37.

Suki a/l Sekok38.

But a/l Sekok39.

Salmah a/p Sekok 40.

Sopan a/l Sekok41.

Aris a/l Sekok42. Saleh a/l Yok Koknok43.

Sabariah a/p Yok Lama44.

Eri a/l Saleh45.

Ana a/p Saleh46.

Diana a/p Saleh47.

Johari a/l Jawot48.

Norliza a/p Yok Lama49.

Han Azura a/p Johari50.

Mawi a/l Johari 51.

Han Ikin a/p Johari52. Yok Sabri a/l Yok Lama53.

Han Sensi a/p Yok Kok-54.

nok

Liyana a/p Yok Sabri55.

Yok Ganggai a/l Yok Sabri56.

Moli a/p Yok Sabri57.

Beka a/l Yok Sabri58.

Han Anis a/p Yok Sabri59.

Mahsuri a/p Yok Sabri60.

Yusof a/l Yok Sawok61.

Riati a/p Yok Sabri 62. Aril a/l Yusof 63.

Cheek a/l Yok Koknok64.

Saiton a/p Yok Wawot65.

Ali a/l Yok Cheek66.

Nila a/p Yok Cheek67.

Meran a/l Yok Cheek68.

Sebut a/p Yok Cheek69.

Seila a/p Yok Cheek70.

Nuar a/l Yok Tunjul71.

Siti Salina a/p Yok Kok-72. nok

Ren a/l Nuar73.

Mariana a/p Nuar74.

Atig a/l Nuar75.

Han Hek a/p Bah Chik76.

Chunglun a/l Jambal77.

Han Kasia a/p Yok Kok-78.

nok

Yung a/l Yok Chunglun79.

Liha a/p Yok Chunglun80.

Jat a/l Yok Chunglun81.

Yo Sal a/l Yok Chunglun82. Sibai a/l Koknok83.

Han Tuah a/p Rendik84.

Juhan a/l Sibai85.

Amlan a/l Sibai86.

Suliza a/p Sibai87.

Han Gadis a/p Sibai88.

Bian a/l Sibai 89.

Sabri a/l Yok Bab 90.

Juliana a/p Sib ai91.

Sera a/p Sabri92. Serin a/p Sabri93.

Malik a/l Sibai 94.

Tenglek a/p Mahdi95.

Rnda a/l Malik96.

Agus a/l Malik97.

Rati a/p Malik98.

121

Ayumi a/p Malik99.

Helen a/l Kanik100.

Chinon a/p Sinwat101.

Game a/p Helen102. Apuong a/l Helen103.

Karim a/l Helen104.

Pelen a/l Helen105.

Ikin a/p Helen106.

Sinwat a/l Bah Selak107.

Ansun a/lp Koknok108.

Tuger a/p Sinwat109.

Zaina a/p Sinwat 110.

Maira a/p Sinwat111.

Mail a/l Bedak112. Melati a/l Sinwat113.

Jefryden a/l Kapas114.

Suzan a/p Sinwat115.

Suria a/p Jefryden116.

Arip a/l Jefryden117.

Indera a/l Jefryden118.

Kunih a/l Stim119.

Kahtijah a/p Yok Koknok120. Mazli a/l Kunih 121. Sarah a/p Kunih122. Nasri a/l Kunih123. Suzi a/l Kunih 124. Amirul a/l Kunih125. Halai a/l Teh weh126. Miah a/p Kapas 127. Allin a/l Halai128. Allam a/l Halai 129. Kamalia a/l Halai 130.

Amen /l Halai131.

Huloi a/l Teh Weh132.

Juli a/p Gehok133.

Kesuma a/p Huloi134.

Rozi a/p Huloi135.

Herkoi a/l Huloi136.

Bibi a/l Kanik137.

Garanis a/p Teh Weh138.

Mat a/l Bibi139.

Mili a/p Bibi 140.

Baba a/l Bibi141.

Manyok a/p Bibi142. Kayu a/l Teh Weh143.

Kapor a/p Laut144.

Rasman a/l Kayu145.

Kelok a/l Sawok146.

Gayap a/l Bab 147.

Layang a/p Sawok148.

Ganti a/p Gayap149.

Suri a/p Gayap150.

Intan a/p Gayap 151.

Wan a/l Gayap152. Ahmad /l Sawok153.

Nyinek a/l Cherilang154.

Isa a/l Kiru155.

Sahari a/p Priyok156.

Nizam a/l Isa 157.

Azmil a/l Isa158.

Alan a/l Isa 159.

Aidil /l Isa160.

Sahuri a/l Isa161.

Aris a/l Isa162. Kikis a/p Isa163.

Hutis a/p Isa164.

Priyok a/l Limmie165.

Jarah a/p Priyok 166.

Ampil a/l Rekong 167.

Lina a/p Gadol168.

Riyan a/l Ampil169.

Wawok a/l Rindik 170.

Tingkap a/p Chilang171.

Yok Lot a/l Sega172. Dadoi a/p Cherang173.

Ida a/p Yok Lot174.

Mariani a/p Yok Lot175.

Rusan a/l Yok Lot 176.

Aminiah a/p Yok Lot177.

Anan a/l Yok Lot178.

Salmah a/p Yok Lot179.

Punch a/l Sinwat180.

Suria /p Yok Lot181.

Ima a/p Punch182. Lebih a/l Mahadi183.

Nora a/p Sinwat184.

Anang a/l Lebih185.

Tap a/l Tek weh186.

Non a/p Tack187.

Sengkok a/p Tap188.

Aseri a/l Tap189.

Dila a/p Yok Tap190.

Ismail a/l Bah Pelot191.

Avi a/p Yok Num192. Rais a/l Ismail193.

Aimin a/l Ismail194.

122

Kampung Bukit Ganggai terletak di kawasan Trolak Timur, Sungkai. Jarak dari kampung ke

pekan Sungkai adalah kira-kira 20 kilometer. Kesemua Orang Asli yang menetap

di Kampung ini ialah dari suku kaum

Semai.

Menurut data dari banci yang dijalankan

pada tahun 2010 oleh penduduk Kampung Bukit Ganggai secara berdikari, kampung ini mempunyai

38 keluarga. Jumlah keseluruhan

penduduk di Kampung Bukit Ganggai ialah 194 orang, yang terdiri dari 105

orang lelaki dan 89 orang perempuan.

Jumlah warga emas yang menetap di

kampung ini ialah 5 orang. Ini diikuti

dengan 77 orang dewasa, 28 orang remaja dan 84 kanak-kanak.

Penduduk di kampung ini tinggal di kawasan

yang berbukit bukau. Rumah-rumah

tradisional dibina di atas lereng bukit ini.

Tanah di kawasan ini adalah jenis tanah yang

berbatu-bata.

Tiada kemudahan asas yang diberi atau

disediakan oleh pihak kerajaan kepada

penduduk kampung ini. Rumah, tanaman,

sumber air dan sebagainya diusahakan oleh

penduduk kampung ini secara berdikari. Pihak

kerajaan hanya menyediakan kemudahan

bas sekolah untuk pelajar Orang Asli yang

bersekolah di pekan Trolak.

Menurut sejarah lisan yang diwariskan dari

generasi ke generasi, Kampung Bukit Ganggai diberi nama oleh nenek moyang yang paling

awal menetap di kampung ini. Nama kampung/

Wilayah Tanah Adat ini diambil sempena nama

bukit yang terdapat di kawasan tersebut.

Bukit tersebut mempunyai tujuh peringkat

dan bukit tersebut telah didaki oleh nenek

moyang kami. Oleh kerana keunikan bukit

tersebut, bukit tersebut telah dinamakan

Bukit Ganggai. Maka, nama Kampung Bukit Ganggai telah diadaptasi dari nama Bukit Ganggai. Orang Asli Kampung Bukit Ganggai sudah beratus-ratus tahun menduduki

kawasan ini dengan mengamalkan adat

resam dan budaya turun-temurun yang

diwarisi dari nenek moyang

SISTEM PENTADBIRANSejarah pentadbiran atau penjagaan

Kampung Bukit Ganggai bermula dengan Koh Tembung. Beliau merupakan ketua

kampung yang awal menjaga Kampung

Bukit Ganggai. Kemudian pada tahun 1925, jawatannya diambil alih oleh Penghulu Koh

Loh. Selepas Penghulu Koh Loh meninggal

dunia, penghulu Koh Gok telah meneruskan penjagaan Kampung Bukit Ganggai pada

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG BUKIT GANGGAI, TROLAK, PERAK

123

tahun 1939 hingga tahun 1947. Penghulu

Koh Gok telah meninggal dunia dan telah diganti oleh Penghulu Koh Gunung. Penghulu Koh Gunung mentadbir kampung dari tahun 1947 hingga tahun 1957.

Pada tahun 1958 hingga sekitar tahun

1967, Penghulu Yok Kecil pula mentadbir

kampung.

Selepas itu, pada sekitar tahun 1967 hingga

tahun 1995, Penghulu Yok Koknok dilantik

dan telah menjadi penghulu untuk tempoh

tersebut.Bermula dari tahun 1995 hingga

sekarang, Kampung Ganggai masih ditadbir oleh Penghulu Yok Kanik.

TANAMAN YANG DIUSAHAKANKampung Bukit Ganggai tidak mempunyai sebarang bantuan pertanian seperti kampung

Orang Asli yang lain. Kesemua jenis tanaman

sama ada tanaman komersial, sara diri dan

sebagainya yang diusahakan adalah hasil

titik peluh penduduk Kampung Bukit Ganggai sepenuhnya.

Tanaman komersial utama yang diusahakan

oleh penduduk Kampung Ganggai ialah okok getah. Jumlah keseluruhan kawasan tanaman

pokok getah yang terdapat di kampung ini

adalah ialah kira-kira 270 ekar.

Ada juga tanaman lain yang ditanam dengan

tujuan untuk dijual dan dimakan sendiri.

Antaranya ialah durian. Jumlah keseluruhan

dusun durian yang ditanam oleh penduduk

Kampung Bukit Ganggai adalah kira-kira 10 ekar.

Selain itu, jumlah keluasan tanaman untuk

petai adalah kira-kira 150 ekar.

Manakala kawasan tanaman rambutan pula

kira-kira 5 ekar dan ubi kayu, ubi dan tanaman

jenis lain kira-kira 2 ekar.

Harus dinyatakan bahawa kesemua tanaman

yang dinyatakan di atas tidak tertumpu di

suatu kawasan sahaja. Yakni, Penduduk

Kampung Bukit Ganggai menanam Pokok getah di beberapa kawasan dan jumlah

kawasan yang ditanam dengan pokok getah

ini ditambah untuk mendapatkan jumlah

keseluruhan kawasan penanaman pokok

getah.

SUMBER ALAMSelain tanaman komersial yang dinyatakan

di atas, penduduk Kampung Bukit Ganggai masih bergantung kepada sumber-sumber

hutan untuk kelangsungan hidup.

Sumber-sumber hutan yang kaya digunakan

untuk pelbagai tujuan. Antaranya adalah

untuk makanan, untuk membuat rumah,

perkakas rumah, dijual, senjata (sumpit dan

lembing), jerat dan sebagainya.

Selain itu, terdapat juga sumber hutan

yang tidak dimakan atau digunakan kerana

pantang larang atau sekatan tertentu yang

telah diwariskan oleh nenek moyang secara

lisan, dari generasi terdahulu hingga ke

generasi hari ini.

Oleh itu, penduduk Kampung Bukit Ganggai telah menyenaraikan antara beberapa contoh

jenis tumbuhan dan haiwan yang penting

dan masih digunapakai dan dipantang oleh

penduduk Kampung Bukit Ganggai. Namun, harus dinyatakan, banyak lagi sumber

alam yang digunakan dan dipantang selain

daripada yang telah disenaraikan oleh

penduduk Kampung Bukit Ganggai.

124

Tumbuhan

Bil Tumbuhan Kegunaan

Selaruk1. Daun dibuat pinggan, batang / kayu untuk bahan binaan rumah,

buah sebagai makanan

Gencar2. Bahan api, bahan binaan rumah

Setau3. Bahan api, bahan binaan rumah

Kemirei4. Bahan binaan rumah

Wol5. Bahan binaan rumah

Berbatuk6. Bahan binaan rumah

Bajak7. Bahan binaan rumah

Berbuluh8. Bahan binaan rumah

Beltop 9. (Bertam) Bahan binaan rumah (atap, dinding), joran, makanan (buah), jual,

Leu10. (Buluh) Bahan binaan rumah, senjata (lembing, ranjau, sumpitan, jerat),

makanan (pucuk), jual

Mehang Pokok yang ada pantang tersendiri yang mesti dihormati oleh 11.

Orang Asli

Haiwan

Bil Haiwan Kegunaan

Menhar1. (babi hutan) Makanan, jual

Pelbagai jenis tupai Makanan2. Tengas3. (ikan sungai) Makanan

Selak4. (ikan sungai) Makanan

Selog5. (ikan sungai) Makanan

Kelucok6. (jenis burung) Makanan

Punei7. (jenis burung) Makanan

Terulug8. (jenis burung) Makanan

Sabat9. (jenis monyet) Makanan

125

ISU KAMPUNG BUKIT GANGGAIIsu penerokaan Tanah Adat Kampung Bukit

Ganggai oleh FELDA

Masalah yang dihadapi oleh penduduk

Kampung Bukit Ganggai ialah pencerobohan Tanah Adat oleh pihak FELDA yang

menjalankan projek pertanian Kelapa Sawit.

Pegawai Daerah memberikan tanah kepada

pihak FELDA tanpa izin dengan makluman

awal, bebas dan telus oleh penduduk

Kampung Bukit Ganggai.

Keluasan kawasan Tanah Adat yang telah

diterokai oleh penceroboh ialah 500 ekar.

Antara nama-nama kawasan dalam Tanah

Adat Kampung Bukit Ganggai yang juga merupakan kawasan penempatan lama yang

telah diceroboh ialah:

• Kampung Teaw Mentok• Kampung Tije (Teaw Tije)

• Kampung Macak (Lebak Tigeh)

• Kampung Tawoh (Teaw Relek)

• Kampung Rebak (Teaw Rebak)

• Kampung Rambu (Teaw Rambu)

• Kampung Tikes (Teaw Tikes)

• Kampung Tilong (Teaw Tilong)

• Kampung Kedah (Teaw Kedah)

• Kampung Berbusuk (Teaw Seraeh)

• Kampung Rengkoh (Teaw Rengkoh)

• Kampung Galu (Teaw Terendot)

• Kampung Cohmat Dok (Teaw Remol)

• Kampung Kawah (Teaw Sumber)

• Kampung Lalang (Teaw Rengkoh)

• Kampung Jajen (Teaw Trolak)

• Kampung Tanrem (Teaw Suh)

• Kampung Bukit Ganggai (Teaw Julang)

Selain daripada kawasan penempatan lama,

bukit-bukit juga telah diceroboh oleh pihak

FELDA. Bukit-bukit yang telah dikenalpasti

oleh penduduk kampung yang telah diceroboh

ialah:

• Lon Bades

• LonLumbung• LonMentok• LonTiges• LonBekohKerak• LonResap• LonRambu• LonTikes• LonKulip• LonSernon• LonSeraeh• LonKawah• LonRengkoh• LonJempir• LonRasoh• LonPenerat• LonTidau

126

Kemusnahan Kawasan Perkuburan dan

Tanaman oleh Ternakan Lembu

Selain Kelapa Sawit, peneroka FELDA tersebut

menternak lembu. Lembu tersebut tidak

dijaga dengan baik dan dibiarkan berkeliaran

begitu sahaja. Kesannya,

lembu-lembu tersebut

telah masuk ke kawasan

tanaman dan perkuburan

di Kampung Bukit Ganggai. Lembu-lembu tersebut telah

memusnahkan tanaman

kami. Selain tanaman, lembu-

lembu tersebut memijak-

mijak dan membuang najis

di kawasan perkuburan.

Dalam kepercayaan Orang

As;li, kubur adalah tempat

di mana jasad disemadikan

dengan tenang. Kawasan

kubur tidak boleh sama sekali

dicemarkan dengan najis atau

dibuka/dibersihkan untuk

sebarang aktiviti, termasuk

pertanian atau penternakan.

Dalam situasi yang telah berlaku di kawasan

perkuburan kami, jelas terbukti orang luar

langsung tidak menghormati kepercayaan

kami.

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBILPenduduk kampung telah berjumpa dengan

peneroka FELDA pada 10 Jun 2003 dan berbincang berkenaan dengan masalah

tersebut.

Pertemuan yang berikutnya ialah pada 18

April 2004.

Namun, pertemuan-pertemuan tersebut

tidak membuahkan sebarang hasil. Masalah

yang kami nyatakan tidak dipandang serius.

Lembu-lembu tersebut masih masuk ke

kawasan Tanah Adat kami dan memusnahkan

kawasan tanaman dan kawasan kubur

penduduk Kampung Bukit Ganggai.

Tiada sebarang laporan polis dan surat rasmi

kepada pihak berkenaan pernah dibuat oleh

penduduk Kampung Bukit Ganggai berkenaan dengan isu ini.

127

Kami penduduk Kampung Ganggai tidak setuju dengan pencerobohan yang dijalankan

di Tanah Adat kami sama ada untuk tujuan

penerokaan, perladangan dan penternakan.

Oleh itu, kami menuntut supaya projek-

projek penerokaan tanah rancangan FELDA

di Wilayah Tanah Adat Kampung Ganggai dihentikan dengan kadar segera kerana tiada

sebarang faedah kepada kami penduduk

Kampung Ganggai. Malah menambahkan lagi beban dan kadar kemiskinan kami.

Kami menuntut pihak berkenaan supaya

mengambil perhatian serius terhadap masalah

yang kami hadapi ini dan bekerjasama dengan

kami untuk menyelesaikan masalah ini.

Kami menuntut supaya Wilayah Tanah Adat yang kami kenalpasti dengan jelas, diiktiraf

sewajarnya, dengan kadar segera untuk

memastikan Tanah Adat kami tidak dijajah

secara berterusan.

TUNTUTAN KAMPUNG BUKIT GANGGAI

128

PROFIL KAWASANKAMPUNG BERSIH,SLIM RIVER, PERAK

Peta Sebenar - Sila rujuk pada lampiran

129

Kampung Pos Bersih terletak di Ulim Slim,

Slim River di Daerah Batang Padang. Jarak

kampung ini dari pekan terdekat iaitu Slim

River adalah kira-kira 10km. Kesemua Orang

Asli yang menetap di Kampung ini ialah dari

suku kaum Semai.

Sebelum kedatangan dan campurtangan

pihak luar dalam pemerintahan autonomi

dan kehidupan penduduk di sini, penduduk

bebas untuk tinggal di mana-mana di sekitar

kawasan yang kini dikenali sebagai Ulu Slim.

Pada masa itu, kami bebas untuk bercucuk

tanam, memburu dan mengutip hasil/

sumber hutan di dalam kawasan Tanah Adat

kami tanpa sebarang gangguan, sekatan dan

kawalan yang berlebihan oleh pihak lain.

Apabila pihak luar mula masuk ke kawasan

kami, cara hidup kami yang berasaskan

amalan Orang Asli telah terganggu. Banyak

aktiviti yang boleh dan menjadi rutin harian

kami sebelum ini seperti bercucuk tanam,

mengutip hasil hutan dan memburu telah

dilarang. Kami dimaklumkan

bahawa tanah tersebut

telah menjadi milik orang

lain. Namun, aktiviti-aktiviti

tersebut kami teruskan

juga kerana kami perlu

meneruskan kehidupan.

Pada sekitar tahun 1950-

an, kami telah mula

dikumpulkan di satu kawasan

penempatan atas alasan

keselamatan. Kampung

Pos Bersih dinamakan oleh

penduduk terawal kampung

tersebut. Nama Pos Bersih

diambil dari nama sebatang

sungai yang bernama Sungai

Bersik. Bersik bermaksud

suci, bersih dan tidak tercemar. Oleh itu,

sebenarnya nama kampung ini pada asalnya

ialah Kampung Bersik. Pada sekitar tahun 60-

an, pihak British iaitu orang yang kami kenali

sebagai Tuan Bolton memulakan inisiatif

mewujudkan LZ di Kampung Bersik. Konsep

LZ dengan Pos adalah agak sama. Mungkin

LZ ialah sebutan yang biasa digunapakai oleh

orang Inggeris pada masa tersebut. Melalui

pemerhatian dan pengalaman kami lihat

pada zaman tersebut, tujuan utama LZ adalah

PENGENALAN DAN SEJARAH KAMPUNG POS BERSIH, ULU SLIM, SLIM RIVER, PERAK, MALAYSIA

130

untuk kemudahan kesihatan bagi penduduk

Kampung Bersik. Pada masa tersebut

kampung ini tiada akses jalanraya. Apabila

ada orang kampung yang jatuh sakit, pihak

pengurusan LZ akan menghubungi pihak

hospital dengan menggunakan kemudahan

wayarles dan pesakit diterbangkan ke hospital

dengan menggunakan helikopter.

Selain itu, pihak pengurusan LZ juga telah

mengadakan program pendidikan untuk

orang kampung. Orang kampung dari pelbagai

peringkat umur diajar kemahiuran untuk

membaca, menulis dan mengira.

Orang British mula keluar dari Kampung

Bersik pada awal tahun 1970-an.

Selepas itu, pada sekitar tahun 1970-an,

JHEOA telah mengambil alih dan menyambung

pentadbiran dan kawalan ke atas Kampung

Bersik. JHEOA pada masa tersebut telah

membina sekolah dan menempatkan seorang

cikgu di Kampung Bersik untuk mengajar.

Selain itu, mereka menyediakan kemudahan

klinik bergerak untuk penduduk mendapatkan

rawatan kesihatan.

Pada masa itu juga, JHEOA mula merizabkan

kawasan tanah Kampung Bersik.

Kemudahan lain yang diberikan ialah rumah

papan. Pada masa tersebut, kemudahan

jalan raya, elektrik dan air belum diberikan.

Kampung Bersik telah dinamakan semula

dengan nama Kampung Pos Bersih oleh

pihak JHEOA. Oleh itu, nama kampung kami

hingga ke hari ini dikenali sebagai Kampung

Pos Bersih.

SISTEM PENTADBIRANKampung ini kini dijaga oleh Batin Sani.

TANAMAN YANG DIUSAHAKANKampung Pos Bersih mengusahakan

tanaman komersial dan tanaman dusun

secara berdikari tanpa bantuan, ehsan dan

sokongan mana-mana pihak.

Antara tanaman yang diusahakan ialah

Kelapa Sawit yang berjumlah kira-kira 40

ekar. Tanaman Getah yang diusahakan pula adalah berjumlah kira-kira 100 ekar.

Selain tanaman komersial Kelapa Sawit dan

Getah, ada pelbagai jenis tanaman lain yang masih diusahakan oleh penduduk di sini

sama ada untuk tujuan jualan dan juga untuk

dijadikan makanan serta pelbagai kegunaan

lain.

131

Antara tanaman-tanaman utama tersebut

ialah Betar (Petai), Sempak (Durian), Legos

(Rambutan), Gale (Ubi kayu), Cempedak,

Ramei (Rambai), Cong Releeg (Buah Serapoh),

Langsat, Dekoh (Bangkong), Larah, Tampoi,

Agoh, Jerig (Jering), Serig

(Keledang), Jis (Tempunek),

Perah, Cupuk (Cupu), Gesak

(Berangan), Kundang, Spem

(Sepam), Ngel (Durian hutan),

Pekat (Durian Pasai), Toog

(Durian Daun), Ladak Cep (Cili api), Telei (Pisang), Jagung,

Hubik (Ubi keledek), Labuk

(Labu), Keladi, Buus (Tebu)

dan Gang (Kacang Kelisa).

Kesemua tanaman ini ditanam

secara rawak tetapi masih di

dalam kawasan Tanah Adat

Kampung Pos Bersih.

SUMBER ALAMSelain tanaman komersial dan tanaman

sara diri yang dinyatakan di atas, penduduk

Kampung Pos Bersih masih bergantung

kepada hutan dan sumber hutan untuk

kelangsungan hidup.

Sumber hutan digunakan untuk pelbagai

tujuan. Antaranya untuk makanan, untuk

membuat rumah, perkakas rumah, dijual,

senjata (sumpit dan lembing) dan jerat.

Selain itu, ada juga sumber hutan yang tidak

dimakan atau digunakan kerana pantang

larang atau larangan tertentu yang telah

diwariskan oleh nenek moyang secara lisan,

dari generasi terdahulu hingga ke generasi

hari ini.

Penduduk Kampung Pos Bersih telah

menyenaraikan antara beberapa contoh

jenis tumbuhan dan haiwan yang penting

dan masih digunapakai dan menjadi pantang

oleh penduduk Kampung Pos Bersih. Namun,

harus dinyatakan, banyak lagi sumber alam

yang digunakan / dipantang selain daripada

yang telah disenaraikan. Nama-nama adalah

dalam Bahasa Semai dan/atau Bahasa

Melayu.

132

Tumbuhan

Bil Tumbuhan Kegunaan

Po’ok1. (Buluh) Bahan membuat rumah, membuat senjata

pemburuan, jerat, lembing, sumpit, bubu,

kabom, ca’ag, pucuk dimakan, sewang, buluh

centung

Kemirei2. Bahan membuat rumah

Mahang3. Bahan membuat rumah

Beltop4. (Bertam) Bahan membuat rumah, joran, raga, damak

sumpit

Sepal5. (atap cucuk) Raga, atap rumah, nyiru

Muman6. (Bumban) Lembing, ranjau, belantik,

Cong kertas, cong manou, cong setog, cong 7.

hag, cong cemes, cong ker’er, cong kembung,

cong jug, cong ganteng, cong tang kelah,

cong jernang, cong tawar, cong semambu,

cong bantang, cong segak, Cong Celdol (Rotan) Pucuk (makanan), jerat, pengikat, bubu,

perhiasan, jual, bahan membuat rumah,

Galugg8. (gaharu) Cawat, pakaian, jual, Juhuk / Ri’is Doog/Legep9. (Pokok Ipoh) Damak sumpitan

Pakuk10. (paku pakis) Makanan

Kayik11. Makanan

Ber’as12. Makanan

Rimbong13. Makanan

Tentej14. Pantang (menyebabkan kegatalan kulit)

Ri’is Nyenuk15. Racun ikan

Ri’is Ceroog16. Racun ikan

Moh Gerper17. Racun ikan

Takep18. Makanan

Lempos19. (Tepus) Makanan (buah)

Kerdas20. Makanan

Tanor21. Makanan

Penacik22. (Buah kepayang) Makanan

Terhek23. Makanan, baja

Relomm24. Makanan

Rembog25. Makanan

Beceh26. Makanan

Selbog27. Balai sewang

Kawil28. Balai sewang

133

Haiwan

Bil Haiwan Kegunaan

Dog1. (jenis monyet) Makanan

Reh2. (jenis monyet) Makanan

Cabeh3. (jenis monyet) Makanan

Danem4. (jenis monyet) Makanan

Heell5. (jenis monyet) Makanan

Tawoh6. (jenis monyet) Makanan

Tawel7. (jenis monyet) Makanan

Mawak8. (jenis monyet) Makanan

Peroog Bihip9. (jenis tupai) Makanan

Peroog Cepp10. (jenis tupai) Makanan

Peroog Tales11. (jenis tupai) Makanan

Peroog Luak12. (jenis tupai) Makanan

Peroog Senlam13. (jenis tupai) Makanan

Peroog Saban14. (jenis tupai) Makanan

Menhar15. (Babi hutan) Makanan,

jual

Poos16. (Kijang) Makanan,

jual

Lancong17. (Kancil) Makanan

Napeh18. (Pelanduk) Makanan

Kukus19. (Landak Raya) Makanan

Pangkeh20. (Landak Perah) Makanan

Lekat21. (Babi tanah) Makanan

Hareg22. (jenis biawak) Makanan

Gerig23. (jenis biawak) Makanan

Bercer24. (jenis biawak) Makanan

Nuug25. (jenis biawak) Makanan

Tereg26. (Enggang) Makanan

Kelag27. (Helang) Makanan

Yagg28. (jenis Enggang) Makanan

Balir29. (jenis Enggang) Makanan

Lingan30. (jenis Enggang) Makanan

Tiung31. Makanan

Punai32. Makanan

Kerkor33. Makanan

Merbah34. Makanan

Doogg35. Makanan

Gugut36. Tidak boleh

dimakan

Sagog37. Pantang/

tidak boleh

dimakan,

diejek atau

diusik

Kuwog38. (Kuang) Makanan

Berpag39. Makanan

Peger40. Makanan

Denak41. (ayam hutan) Makanan

Tengas42. (ikan tengas) Makanan

Kelah Makanan43.

Selak44. Makanan

Ruug45. Makanan

Kak rukok46. Makanan

Kak baug47. (Baung) Makanan

Lanor48. Makanan

Limbat49. Makanan

Keli Makanan50.

Kaciw51. Makanan

Kadag52. Makanan

Kasot53. Makanan

Bakap54. Makanan

Ruan55. (haruan) Makanan

134

Bujug56. Makanan

Lok Menrik57. Makanan

Tunag58. Makanan

Belut59. Makanan

Tilat60. Makanan

Belangwoit61. Makanan

Eg Heel62. Makanan

Teramis63. Makanan

Selog64. Makanan

Bageh65. Makanan

Patug66. Makanan

Kak Siak67. Makanan

Lampap68. (lampam) Makanan

Kak Pia69. (Talapia) Makanan

Temperas Makanan70.

Terbul Makanan71.

Sebarou72. (sebarau) Makanan

Inggir73. Makanan

Layis74. Makanan

Rincet75. Makanan

Umbut76. Makanan

Hudang77. (Udang) Makanan

Ngentaap78. (ketam) Makanan

Kalok79. Makanan

Kandek80. Makanan

Tabung81. Makanan

Sempoh82. Makanan

Ketset83. Makanan

Mengkag84. Makanan

Kurak85. (kura-kura) Makanan

Pa’as86. (jenis labi-labi) Makanan

Hok87. (jenis labi-labi) Makanan

Biyukuk88. (jenis kura-kura) Makanan

Gelpil89. (jenis labi-labi) Makanan

Sel90. (jenis kura-kura) Makanan

Kohh91. (jenis kura-kura) Makanan

Leeg92. (Keluang) Makanan

Samel93. (kelawar) Makanan

Gerper94. (kelawar) Makanan

Pengpang95. Pantang/

tidak boleh

disentuh,

diusik

Tadig96. Pantang/

tidak boleh

disentuh,

diusik

Birai97. Pantang/

tidak boleh

disentuh,

diusik

Tarog Gop98. Pantang/

tidak boleh

disentuh,

diusik

Koot99. Makanan

Kangkuwoit100. Makanan

Tagtibau101. Pantang/

menyebabkan

papa kedana

Girig102. Tidak boleh

dimakan,

disentuh,

dilihat

135

ISU YANG BERLAKU DI KAMPUNG POS BERSIHAntara masalah yang telah berlaku dan masih

berlaku di Pos Bersih ialah tanaman kelapa

sawit oleh pihak RISDA dan anak syarikat

RISDA di atas Tanah Adat Kampung Pos

Bersih. Isu ini berlaku sejak tahun 1980-an.

Masalah ini masih berlarutan hingga kini.

Selain itu, isu pengambilan pasir secara

berleluasa telah berlaku di kawasan Tanah

Adat Pos Bersih. Kes pengambilan pasir ini

berlaku sekitar tahun 2008.

Satu lagi kes yang mula berlaku pada tahun

2010 hingga sekarang ialah pembalakan kawasan Tanah Adat Pos Bersih yang dijalankan

oleh pihak RISDA. Kesan pembalakan ini

ialah kawasan sumber air musnah, kawasan

tanaman musnah, kawasan tapak perkuburan

musnah dan sumber-sumber hutan musnah

dan semakin berkurangan. Pembalakan ini

dijalankan tanpa izin dengan makluman awal,

bebas dan telus oleh penduduk Kampung Pos

Bersih.

TINDAKAN YANG PERNAH DIAMBILAntara tindakan yang telah diambil oleh

penduduk Pos Bersih ialah perjumpaan rasmi

dan tidak rasmi dengan pihak RISDA untuk

membantah Projek Tanaman Kelapa Sawit

yang telah dijalankan oleh pihak RISDA di atas

kawasan Tanah Adat Pos Bersih. Projek pihak

RISDA ini langsung tidak membawa sebarang

manfaat untuk kami malah menambahkan

lagi kesempitan dan masalah di kampung

kami.

Tindakan yang telah diambil untuk mengatasi

masalah pengambilan pasir ialah

menghantar surat rasmi kepada pihak-

pihak berkenaan. Selain itu, kami juga

telah bermesyuarat dengan pihak

Pejabat Tanah dan Daerah untuk

berbincang berkenaan dengan isu

tersebut dan kami menyatakan dengan

jelas kesan-kesan buruk pengambilan

pasir ini, antaranya pencemaran sungai

dan kemusnahan kawasan tanaman

getah kami. Akhirnya, masalah ini telah

selesai pada sekitar tahun 2009 dan kami harap masalah ini tidak akan

berulang.

Untuk isu pembalakan pula, penduduk

Kampung Pos Bersih telah membuat

tinjauan ke kawasan yang telah dibalak untuk

mengkaji sejauh mana kesan pembalakan

ini di tempat kami. Selepas itu, penduduk

kampung Pos Bersih telah membuat laporan

polis. Namun, pembalakan di kawasan

Tanah Adat kami tetap dijalankan tanpa

menghiraukan bantahan dan laporan polis

yang telah dibuat. Ini amat mengecewakan

kami kerana ketika Sultan Perak melawat ke

kampung kami, Baginda telah berjanji bahawa

kawasan Tanah Adat kami akan dihormati

sewajarnya tetapi lain pula yang berlaku.

136

Projek-projek yang dijalankan oleh RISDA

iaitu tanaman kelapa sawit dan pembalakan

langsung tidak memberikan sebarang

manfaat kepada penduduk Pos Bersih malah

hanya membawa kemusnahan kepada

tanaman, sumber alam, kawasan perkuburan

dan tapak sejarah dalam Tanah Adat Pos

Bersih. Kadar kemiskinan di Kampung Pos

Bersih juga meningkat kerana kekurangan

sumber hutan dan kemusnahan tanaman

kami usahakan.

Kami menuntut pihak kerajaan supaya

mereka prihatin dan mengambil serius isu/

masalah yang kami hadapi dan bekerjasama

dengan kami untuk menyelesaikan masalah

ini.

Wilayah Tanah Adat Pos Bersih yang telah kami kenalpasti dengan jelas sejak turun temurun,

kini telah kami petakan dengan jelas dengan

kaedah pemetaan komuniti. Oleh itu, kami

menuntut supaya Wilayah Tanah Adat yang telah kami petakan dengan jelas dalam peta

Komuniti Pos Bersih, diiktiraf sewajarnya,

dengan kadar segera.

Kami menuntut supaya sebarang projek yang

dijalankan di atas Tanah Adat Pos Bersih yang

dijalankan tanpa izin dengan makluman awal,

bebas dan telus oleh penduduk Pos Bersih

dihentikan dengan kadar segera kerana tidak

membawa sebarang faedah untuk kami.

TUNTUTAN KAMPUNG POS BERSIH

137

Senarai singkatan-singkatan yang terdapat dalam buku

RISDA – Rubber industry Smallholders Development Authority (Pihak Berkuasa 1.

Kemajuan Pekebun Kecil Perusahaan Getah)

SPNS – Sinui Pai Nanek Sengik (Hidup Baru Bersatu Hati)2.

Pusat KOMAS – Pusat Komunikasi Masyarakat3.

MCP – Malaya Communist Party (Parti Komunis Malaya)4.

JOA – Jabatan Orang Asli5.

JHEOA – Jabatan Hal Ehwal Orang Asli (kini dikenali sebagai JAKOA – Jabatan Kemajuan 6.

Orang Asli)

TOL – Temporary Occupation License (Lesen Pendudukan Sementara)7.

PPPNP – Perbadanan Pembangunan Pertanian Negeri Perak8.

LMM – Latihan Membangun Masyarakat9.

KAS – Konrad Adeneur Stiftung (Konrad Adeneur Foundation)10.

GPS – Global Positioning System (Sistem Penentu kedudukan Sejagat/Global)11.

GIS – Geographic Information System (Sistem Maklumat Geografi)12.

JOAS – Jaringan Orang Asal Semalaysia13.

PACOS TRUST – Partner of Community Organisatitons (Rakan Membangun Masyarakat)14.

CBO – Community Based Organisatiton (Pertubuhan Berasaskan Komuniti)15.

JKOAP – Jaringan Kampung Orang Asli Perak16.

KKLW – Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah 17.

JKOASM – Jaringan Kampung Orang Asli Semenanjung Malaysia18.

ROB – Registrar Of Business (Pendaftar Perniagaan)19.

POC – Point Of Compass (Titik Kompas)20.

AJK – Ahli Jawatan Kuasa21.

PVC – Polyvinyl Chloride (Polivinil Klorida)22.

PPRT – Projek Perumahan Rakyat Termiskin23.

KEMAS - Kemajuan Masyarakat24.

LLN – Lembaga Letrik Negara25.

MAIP – Majlis Agama Islam Perak26.

ADO – Assistant District Officer (Pembantu Pegawai Daerah)27.

FELCRA – Federal Land Consolidation and Rehabilitation Authority/ (Lembaga Penyatuan 28.

dan Pemulihan Tanah Persekutuan)

RPS – Rancangan Penempatan Semula29.

TSK – Tamanan Semula Komersial30.

D.O – District Officer (Pegawai Daerah)31.

SUHAKAM – Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia 32.

TNB – Tenaga Nasional Berhad33.

FELDA – Federal Land Development Authority/ (Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan)34.

LAP – Lembaga Air Perak35.

LZ – Landing Zone (Zon Mendarat bagi Helikopter)36.

139 2756627898349

ISBN 9789834275662