Tajemnice GDP

8/6/2019 Tajemnice GDP

1/22

PRODUKT NARODOWY I ZAPASYProdukt krajowy brutto (PKB)

WraZliwoscCo to jest:

Publikacja w Internecie:Adres strony internetowej:Termin publikacji:

Czestotliwosc:Zrodfo:Rewizje:

rynku: srednia do w ysokiej.n ajw az nie js zy rap ort 0 sytuacji gospodarki am e-ry ka ns kie ] - PKB m ierzy, jak szybko rosnie go-spodarka.www.bea.gov/newsreleases/national/gdp/gdp-n ew sre le as e. h tmwww.bea .gov/godz. 8.30 (ET), wstepne szacunki sa publiko-wane w ostatnim tygodniu stycznia, kwietn ia,lipca i pazdziernika, Potem nastepuja dw ie run-dy rew izji, kazda po uplyw ie m iesiaca.kwartalna.B iuro Analiz Ekonom icznych, DepartamentHandlu.m iesieczne rew izje przew aznie um iarkow ane,chociaz m ogq zdarzac sie powazniejsze. Rocz-ne rewizje, zwykle dokonywane w koncu lipca,od zw iercied laja bardziej ko rnp letna in forrn acje.Rew izje punktow odniesienia i dawnych danychmaja m iejsce co piec lat i zm iany mogq siegacdo 1929 roku, gdy rozpoczeto je publikowac,

Na czym polega jego znaczeniePKB, najbardziej znane inicjaty wekonom ii. P rodukt K rajowy Brutto to pro-to pla sta w sz ys tk ic h wskaznikow ekonom icznych i najwazniejsza statystyka,ukazujaca sie kwartaln ie. PKB nie mozna nie znac, poniewaz jest to ogol-

144

tajemnice_1l-02-14_OO.indd 144 2011-02-14 15,4[,20
http://www.bea.gov/http://www.bea.gov/


2/22

Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywaniany barom etr wzrostu i upadku gospodarki. Prognostycy analizuja go uwaznie,aby dow iedziec sie, w jakim kierunku zm ierza gospodarka. Szefowie przed-siebiorstw wykorzystu jq go do budowy planow d zla ia ln os ci, p od ejmowan iadecyzji 0 zatrudnieniu i prognozow ania w zrostu sprzedazy. Zarzadzajacy akty-wam i analizuja PK B, aby dostosowac sw oje strategie inw estycyjne. U rzednicyB iatego Domu i Rezerwa Federalna wykorzystujq PKB do oceny tego, jak ra-dza sobie z polityka gospodarcza. Z tych i w ielu innych powodow, kwartalnyraport 0 PK B jest [edna z najbardziej oczekiw anych statystycznych inform acjiekonomicznych.

B ogactwo danych raportu 0 PKB moze poczatkowo przytiaczac, M ow iqcnajprosciej, PKB to wartosc p ieniezn a w szystk ich dobr i ustu g w ytw orzo -nych w Stanach Zjednoczonych. Jest to suma wartosci wszystkich rniotkow,sarnochodow, nowych dornow, iozeczek dziecinnych, gier video, oplat zauslugi m edyczne, ksiazek, hot dogow, past do zebow , strzyzeri, okularow ,jachtow, latawcow, kornputerow itd ., itp., ktore sprzedano w kraju albowyeksportowano w okreslonym czasie. Nawet dobra, k tore nie zostaiy sprze-dane i skonczyiy na poikach magazynu, sa wlaczone do PKB, poniewaz sato produktam i gotowymi do uzycia. PKB przedstaw ia w iec wartosc finalnaprodukcji w gospodarce, niezaleznie od tego, czy zostaiy one sprzedane, czyprzeniesiona do zapasow,

O bserw acja danych 0 PKB z o sta tn ie go polwiecza jasno pokazuje, zegospodarka arnerykariska ma naturalna skionnosc do wzrostu . Aktywnosc go-spodarcza czesciej rosia niz malala. Chociaz recesje nie znik ty , jednak od IIwojny swiatowej sa krotsze i p lytsze, co przeklada sie na poziom gospodarkii dob roby tu spolecznego. 1 m szybciej i diuze] gospodarka rosnie, tym w yzszypoziom zatrudnienia. G dy w iecej ludzi pracuje, iaczne d oc ho dy g os po dars twdomowych rosna, To zacheca Amerykanow do zw iekszenia wydatkow na do-bra i ustugi. Gdy wydatki konsumpcyjne przyspieszaja, przedsiebiorstwa sasklonne do zw iekszania produkcji i zatrudniaja dodatkow ych pracownikowTo z kolei dalej podwyzsza dochody gospodarstw dom owych. E t voila!, mamysam opodtrzym ujaca sie ekspansje ekonom icznq. Korzysci ze wzrostu nie saodczuwane wylacznie w kraju. Siln iejszy wzrost gospodarczy pobudza takzedziaialnosc gospodarcza zagranicq . A merykanie zaim portu ja w iecej sam ocho-dow , ubran, b izuterli, w ina i produktow elektronicznych z innych krajow , coozyw ia gospodarke rniedzynarodow a. Zagraniczni pracow nicy takze w ykorzy-s tu ja d od at kowy dochod, ab y kupic wiec ej ameryk ar is ki ch towarow

Czy ten sarnonapedzajacy sie cykl moze trwac wiecznie? W teorii tak .Iednak w praktyce ten system jest podatny na zalamania nastepujace co pe-w ien czas w wyniku szokow zewnetrznych, takich jak wojna, albo w wynikup ow azn ych zab urzen rownowagi, takich jak nagrom adzenie nadm iernych za-pasow czy wybuch inflacji. N a szczescie takie przypadki sa rzadkie. I jesli si epojaw ia, rzad ma do dyspozycji wystarczajace zasoby i mozliwosci dziaian

145

I tajemnice_1l-02-14_OO.indd 145 2011-02-14 15,4[,20


3/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznychw dziedzin ie polityki gospodarczej, aby zrninimalizowac powodowane przezte zaburzenia szkody ekonom iczne.

Patrzac na raport 0 PKB, wazne jest, aby zauwazyc, ze wielkosc gospo-darki obliczana jest tu na dwa sposoby. Pierw szy to wielkosc nominalna,a drugi realna. Popatrzmy, co znacza te dw ie kategorie. PKB w cenach no-m inalny ch (b iezacych) o blicza wartosc wszystkich dobr i u stu g wy tw o rz on yc hw kraju w obecnych cenach. Z drugiej strony, realne PK B (indeks iancucho-wy) przedstaw ia tylko wartosc tego, co zostaio f iz yc zn ie w y pr od uk ow a ne .Aby to wy ja sn ic , p rz ypuscmv iz fabryka kapeluszy ogiasza, ze uzyskala 1m ilion dolarow sprzedajac kapelusze w tym roku, 11 % wiecej niz w po-przednim roku. Ten m ilion reprezentuje norninalna sprzedaz firmy (w cenachbiezacych). Iednak liczba ta nie m ow i, jak fabryka osiagnela dodatkowy przy-chod. Czy rzeczywiscie sprzedala 11 % kapeluszy wieceji Czy sprzedaia t~sarna liczbe kapeluszy co w poprzednim roku, ale podniosla cene 0 11 % ? le -sl i fabryka zarobiia w iecej pieniedzy, bo podwyzszyla cene 0 11 % , wowczasprawdziwa wielkosc sprzedazy kapeluszy (w cenach stalych) nie byla wiekszaniz w poprzednim roku, k iedy to wynosita 900.000 dolarow Jest to waznerozroznienie. Chcemy bow iem wiedziec, czy gospodarka wzrosla, gdyz licz-ba sprzedanych produktow byla wieksza, czy tez by to to giownie skutkiemw zrostu cen, czyli inflacji. V vazniejszy jest oczywiscie realn y w zrost pro du kcjiw gospodarce, to znaczy w ieksza podaz dobr i ustug dostepnych konsum en-tom . W yzszy realny PKB popraw ia standard zycia Arnerykanow , podczas gdywzrost PKB w wyniku inflacji go obniza, poniewaz ludzie mUSZq piacic wiecejza t~ sarna wielkosc konsumowanych produktow Te dwa sposoby pom iaruPK B m aja podstawow e znaczenie w ekonom ii.

Aby zrozum iec, z czego sklada sie PKB i jak sie go liczy, najlepiej obej-rzec tabele. N ie sa one tak skomplikowane, jak sie na pierw szy rzut okawydaje.

146



4/22

tajemnice_1l-02-14_OO.indd 147

Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywania

:::l-C

"~EN

. . . . . .N

C\ N 0 coNMMN,....'";"MM


5/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznych

a~ ~~-----------------------------------------------------I~" " : '~~" :0~" :" ,~~0 ; : : ;; : ; : :~~M ~; ' i~~ ' ; '~ i~~~-+-----------------------------------------------------~ M ; : :0N~~~~

O'\~N MNC'\Ul MCO"!tOlfl~~~~ ~~~~~~~~~ ~~~~ ~

M~~--N--M---N--~----O--~--N--~-~--~--"--M--N--~-M--~-ro--,,--,,-o--~--~--------,,-N-

g;:i'"~~0c!0 ~ ~ _ R ~ g ~ ~ _ ~ ~ ~ ~ ~ : : J ; ; : ~ _ ~ ~ ~ 2

NNN~COM Nl1"J~~~~~~~ .. ~

. . .lI")

148

I tajemnice_1l-02-14_OO.indd 148

::

2011-02-14 15,4[,21


6/22

Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywania~ 0 0M ~ g" coa" ~. .~ 0 ec ~ ~ " M~ ~ 0 c o ~ coco ~0 -""C~'E r-, NN M ~ ..; ~~ M M

" r-,~ M ~ co" 23 _ N:: 0 ~ _~t - M -: ~ r-, _ ~ ~ co~ ~ ~ N co~ - N ~:: 0 0" ~ _~ N~ " ~~ ii i -: M ~ co N ",~ ~ ~ M ~ Mco ~ co""C co N N ~" ~ 0" ;:' 0" co" ~ . . ~ ~ ~ "~ M g _- ~~ N0" ;:' 0" co-: "l ~ -: ~ ~ -~ ~ ~ ~ co" " ~ ~~ ~~ N0" 0" co-: ~ ~~ ~ coco ~~ 00"co '" "" ~ - ~ ~:: ~ _0 ~ - M co ~~ - N ~ ;i ~- M~ :: :: ~ _l M~ ~ r-, ~ N 0 M:E ~ ~ ~ ~ M~ ~ ~ ~ ;\~ M N N:: ;:' 0" ~ _~ ,~~ ~ M ec co 0 -,~ ~ ui ~ ~ ~ ~ -" ~ ~:. - N N:g :: 0 0" ~

""CE r-, co ~ ~ M" N ~ - M ~ ~ ~ M~ ~ N~ " N ~ M:: 0 0" ~ _~ NM s _ M ~~ 1, 1 ~:: 0 ~ _

,~ -

E

f

o I

ff ~~!~I J ~Iz0 f o ~~ ~ , '@ ]J i_ ff~ 1 " ~! 0: " l]


149

2011-02-14 15,4[,21


7/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznychProsze zauwazyc, ze wszystkie liczby wyrazone sa w m iliardach dolar6w

jako annualizow ane stopy w zrostu (rzad stosuje annualizow ane stopy wzrostu ,aby pokazac, jak rozw ijalaby sie gospodarka, gdyby kwartalna stopa wzro-st u utrzymala sie przez caty rok). Patrzac na t~ tabele, w idzimy dw ie glownekolumny wzrostu PKB, w cenach biezacych i staiych. Ceny biezace przedsta-w iaja nom inalny PKB albo wartosc p rod uk tu go spo darczego uw zg ledn iajacew zrost cen (pam ietajm y 0 przykladzle fabryki kapeluszy). C eny state opisujaprodukt realnie, tzn . ilosc (wolumen) produktu w gospodarce. Chociaz obiekolum ny zaw ieraja uzyteczne inform acje, wielkosc PKB w wartosciach real-nych jest wazniejsza dla oceny sytuacji gospodarczej. 0 ile nie zaznaczonoinaczej, w szystkie dalsze odniesienia dotycza wielkosci realnych (w cenachstaiych).(1) Produkt krajowy brutto . W iersz na g6rze m 6wi praktycznie w szystko .

Jest to finalna wartosc wszystkich dobr i ustug wytworzonych w Sta-n ac h Z je dn oc zo ny ch . Slowo finalna zostaio uzyte celowo: PKB nieobejmuje wprost koszt6w wytworzenia produktu podczas stadi6wposrednich. tatwo to uzasadnic. W artosc d6br posrednich jest juzzawarta w produkcie finalnym , tak w iec wliczenie ich osobno ozna-czaioby liczenie tych koszt6w jeszcze raz. Na przyklad cena nowegosamochodu zaw iera juz koszty wykorzystanej przy jego produkcjistali i gum y. [esli dodalibysmy cene stali i gum y oraz wynagrodze-nia z kazdego etapu procesu montazu, liczylibysmy te same wydatkip ro du kc yjn e k ilk ak ro tn ie . Teraz popatrzmy na cztery glowne skladowe PKB: wydatki konsumpcyjne na spozycie osobiste (to, co konsumenci

wydaja): inwestycje prywatne krajowe brutto (to, co przedsiebiorstwa in-

w estuja w fabryki, w yposazenie i budow e) eksport netto (roznice m iedzy tym , co S tany sprzedaja zagrani-

ce, i tym , co kupuja zagranica): wydatki konsumpcyjne i inwestycje brutto sektora publicznego

(ile wladze federalne, stanow e oraz lokalne wydaja i inw estuja):Kazda z tych czterech pozycji jest nastepnie dzielona na mniej-

sze skladniki, aby pokazac w iecej szczegolow i wyjasnic, co sied zie je w g osp od arc e.

(2) W ydatki K onsum pcyjne z D och od 6w O so bistych. Sa to w zasadziew szystk ie wydatki konsument6w na dobra i uslugi, s tanowiace 70%og61nego PKB. Ze wzgledu na ten ogromny udzial w gospodarce,jesli gospodarstwa domowe nie wykazuja skionnosci do zak up 6w ,oznacza to na ogo! nadchodzaca recesje. Z tego powodu anality-c y d ok la dn ie sledza kilkanascie wskaznikow ekonom icznych, kt6reprzedstaw iaja nastroje konsument6w , ich dochody i wydatki. N a co

150



8/22


Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywanialudzie wydaja pieniqdze? Szeroka odpow iedz mozna znalezc w jed-nej z trzech kategorii, ktore skladaja sie na W ydatki Konsumpcyjnez Dochodow O so bisty ch : d ob ra trwalego uzytku, nietrwale i u st ug i.

Dobra trwafego uivtku. Sa to przedm ioty 0 duzej w artosci (ta-kie jak lodowki, telew izory, samochody i meble) , ktore uzywane saprzez trzy lata albo dhrze], Choc dobra trwale odpow iadaja tylko za15% wydatkow konsumpcyjnych, stanow ia one jeden z najwazniej-s zy ch ws ka zn ik ow aktywnosci gospodarki, poniewaz wydatki na teprodukty m aja bardziej dyskrecjonalny charakter. Znaczy to, ze wy-datki na dobra trwale sa bardzo wrazliwe na zm iany w dochodachi nast ro jach konsumentow Gdy d och od y spadaja albo konsumentowm artw i stan gospodarki, ich pierwsza reakcja jest odlozenie zakupunowego samochodu albo telew izora. Z kolei gdy dochody ida w go-re albo gdy przyszlosc gospodarki postrzegaja w rozow ych barwach,m aja w iek sze skionnosci do zakupow towarow 0 duzej wartosci.Ponadto liczne dobra trwale sa kosztowne i czesto sa kupowanena kredyt, co powoduje, ze ich sprzedaz jest w razliw a na zm ianystopy procentow ej. Gdy stopy zaczynaja rosnac, konsum enci szyb-ko reagujq, obnizajac wydatki na dobra trwale z powody wyzszychk os ztow fi na ns owa ni a.

Dobra nietrwafe. Naleza do nich warzywa, swetry i buty - pozy-cje zuzywane w czasie krotszyrn niz trzy lata. Przedm ioty nietrw alestanowia 30% wszystkich wydatkow osobistych. W odroznieniu odwahan widocznych w sprzedazy dobr trw aiych, zamowienia na do-bra nietrwale ro sn a b ard ziej stab iln ie zarowno w okresie dobrej, jaki zle] koniunktury. Jest tak dlatego, ze te produkty sa czesto elemen-tem codziennego zycia i w ydatkow na nie nie da sie odiozyc ta kiatwo, jak w przypadku dobr trwaiych. W niepewnych czasach go-spodarstwa domowe mogq odlozyc zakup nowego samochodu alboduzego plazmowego telew izora, ale zakupow zywnosci czy paliwajuz nie (dlatego inwestorzy spiesza sie, aby kupic akcje spolek, ktoreprodukuja dobra nietrwaie, gdy gospodarka sie oslabia, sprzedajacakcje sektora dobr trw aiych).

Usfugi. N ie pow inno dziwic, ze ponad polowa wydatkowkonsumpcyjnych idzie na uslugi, takie jak opieka medyczna i den-tystyczna, ubezpieczenie sam ochodu i dom u, strzyzenie, hipoteka,transport i koszty obslugi praw nej. Sektor ustug urosi dram atycznie,z 40% wszystkich wydatkow osobistych w 1960 roku do praw ie 60%obecnie. Ta kategoria jest takze dose stabilna, poniewaz wydatki nautrzymanie domu i ustugi medyczne przewaznie nie m aleja, nawetgdy spadaja dochody.

15 1

2011-02-14 15,4[,21


9/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznych(3) Inwestycje prywatne krajowe brutto. Wydatki przedsiebiorstw stano-

w ia okoio 15% PKB , ale mogq bye bardzo zm ienne. W iele zalezy odperspektyw gospodarczych. Inw estycje przedsiebiorstw rosna, jeslioczekuje sie, ze gospodarka wykaze trw aiy w zrost, ale takie w ydatkimogq ostro spasc, jesli pojaw ia sie sygnaty oslabienia gospodarcze-go.

W ydatki przedsiebiorstw obejmuja dw ie pozycje: inwestycjew srodki trw ale i zm iany zapas6w .

N akfady na srodk: trwafe. l.w ia czesc wszystkich w ydatk6wprzedsiebiorstw stanowia inwestycje w srcdki trwale, n ie o bejm u-jace srodkow na nieruchornosci m ieszkalne (np. budynki biurow e,magazyny, wyposazenie komputerowe i oprogramowanie, obra-biarki i w yposazenie transportowe) oraz wydatki na nieruchornoscimieszkalne (budowa dom6w jednorodzinnych i budynk6w w ie-lorodzinnych). W ydatki na nieruchornosci mieszkalne mogq samestanowic okolo jednej trzeciej w szystkich nakladow inw estycyjnych.N ie jest wazne, czy te domy i m ieszkania sa zam ieszkane - liczy siefak t, ze zo staiy zb ud ow an e.

Oba rodzaje wydatk6w inwestycyjnych sa bardzo wrazliw e nacykl koniunkturalny. G dy gospodarka rozw ija sie i rosna zyski przed-siebiorstw , pobudza to wydatki na wyposazenie i budowe. Jednakpierw szy slad spowolnienia aktywnosci gospodarczej moze zaha-mowac inwestycje. Gdy popyt na dobra i uslugi wysycha, podobniestaje sie z inw estycjam i przedsiebiorstw W ynikajqce z tego cieciaw ich wydatkach mogq doprowadzic gospodarke do recesji.

Zmiany w pry watny ch zapasach. Zm iany w zapasach i ich zw ia-zek z PKB sa zrodlern w ielu nieporozurnieri, podczas gdy zwiazekm iedzy zapasam i i w zrostem gospodarczym jest prosty. Na pOCZq-tek m usim y zrozumiec, ze PKB o dzwie rc ie dla wartosc wszystkiego,co wyprodukowano w gospodarce. Jego obliczenie B iuro AnalizEkonom icznych zaczyna od zsumowania wszystkiego, co zakupi-li konsum enci, przedslebiorstw a i rzad. Oczywiscie to , co kupiono,i t o , co wyprodukowano, to nie zaw sze to samo. Firmy czesto pro-dukuja duzo wiecej towar6w niz rzeczywiscie sprzedaja, a to, copozostaje, klasyfikuje sie jako zapasy. Aby w PKB uzyskac dokiad-ny obraz tego, co wyprodukowano w danym okresie, nalezy takzeuwzglednic zm iany w zapasach. Stad PKB przedstaw ia caiy popytoraz zrniane w zapasach. Oblicza sie to w nastepujacy spos6b. Iesl ifabryka produkuje 1000 kapeluszy, a sprzeda]e tylko 900, zapasy ro-sn a 0 1 00 k ap elu sz y. lesli w rachunku uw zgledni sie tylko kapelusze,kt6re sprzedano, to otrzymuje sie bledna ilosc wyprodukowanych

152



10/22


Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywaniakapeluszy. Nalezy jeszcze dodac 100 kapeluszy z zapas6w do 900sprzedanych, aby uzyskac sume tego, co realnie wyprodukowano.

Teraz popatrzmy na odwrotnq sytuacje. W nastepnyrn kwar-tale ta sama fabryka kapeluszy produkuje tylko 700 kapeluszy, alesprzeda]e 800. U wzglednienle wylacznie sprzedazy by toby bledern,poniewaz produkcja w tym kwartale byia nizsza od 800. W tymprzypadku, fabryka kapeluszy musiaia siegnac do zapas6w po 100dodatkowych kapeluszy. Dla uzyskania poprawnej wielkosci prod uk-cji w tym kwartale musimy znowu popatrzec na nasza podstawowaforrnuie: PKB przedstawia caiy popyt oraz zrniane zapas6w, kt6rew tym przypadku spadiy 0 100.

[ak widac, to nie poziom zapas6w jest wykorzystany do oblicze-nia PKB, ale ich zmiana z jednego okresu na drugi. l losc zapas6wmoze sie istotnie wahac w punktach zwrotnych cykli. W ostatnichlatach technika komputerowa sprawila, ze iatwie] jest zapobiectemu, aby zapasy zmienity sie niezaleznie od sprzedazy Wciqz jed-nak przedsiebiorstwa uwazaja za trudne okreslenie wiasciwegopoziomu zapas6w, gdy gospodarka dochodzi do punktu zwrotnego.Gdy magazyny sa pelne niesprzedanych towar6w, przedsiebiorstwawykorzystaja ten zapas i ograniczq produkcje, nawet zamykajac za-kiady i zwalniajac pracownik6w - co mogioby doprowadzic dogwattownego zahamowania wzrostu. Iednak z uplywern czasu dzie-ki reklamie, specjalnym rabatom i innym zachetorn do sprzedazyzapasy w magazynach (i na parkingach dealer6w samochodowych)maleja, Gdy wraca popyt konsumpcyjny, detalisci i hurtownicy po-nownie zwiekszaja zam6wienia. Fabryki z kolei zareaguja ostroznymwzrostem produkcji, aby odbudowac wyczerpane zapasy. Wszystkiete kroki pornagaja gospodarce powrocic do zycia,

(4) Eksport netto d6br iusfug. Handel zagraniczny odgrywa coraz istot-niejsza role w gospodarce. Eksport stanowi okoio 10% PKB, poziomdwa razy wyzszy niz w 1980 roku. Import wzrosi z 6,6% do 15%PKB. W wyniku tego jedna czwarta produktu Stan6w Zjednoczo-nych jest zwiazana z handlem rniedzynarodowym.

Tabela z danymi 0 PKB wymienia eksport netto jako katego-rie, kt6ra wnosi udzial do wzrostu gospodarczego. Co rozumiesie pod nazwa "eksport netto" i dlaczego jest to skladnik PKB? Popierwsze eksportowane dobra i uslugi amerykariskie sa dodawanedo PKB z tego prostego powodu, ze sa produkowane w Stanach.Eksport stymuluje wzrost gospodarczy, poniewaz produkcja amery-kanska musi bye wieksza, aby zaspokoic popyt zar6wno krajowy,jak i zagraniczny. lednoczesnle musimy wziac pod uwag~ fakt, zeAmerykanie wydaja pieniadze na import. Zakupy zagranicznych

153

2011-02-14 15,4[,22


11/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznychproduktow i u stu g sa odjete od wzrostu PKB, poniewaz Ameryka-n ie z as pokaj aj a czesc popytu, kupujac produkty, ktore nie zostaiywytworzone w naszym kraju, ale reprezentuja produkt innego kraju.Eksport netto jest po prostu roznica miedzy eksportem dodanym dorachunku PKB i odjetyrn im portem . Od lat siedemdziesiqtych Sta-ny Z jednoczone importuja znacznie w iecej niz eksportuja i dlategow ostatnich trzech dekadach eksport netto jest wielkoscia ujemna,hamujaca w zrost PK B.

(5 ) K onsum pcja iw ydatki inw estycyjne brutto sektora publicznego. Wy-datki rzadowe (federalne, stanowe i lokalne) stanowia okoio 18%PKB, mniej niz 21 % z polowy lat osiem dziesiq ty ch . W y datk i wiadzfederalnych stanowia [edna trzecia wszystkich wydatkow rzado-w ych, a zakupy wiadz stanowych i lokalnych - reszte. Tabela PKBdzieli wydatki federalne na wydatki na obrone (wyposazenie woj-skow e oraz w ynagrodzenia pracownikow w ojskow ych i cyw ilnycharm ii) i w yd atk i pozostale (takie jak wydatki na budowe autostrad,N ASA , Parki N arodow e i w ynagrodzenia pracownikow federalnych).

Wladze stanowe i lokalne ponoszq dwie trzecie wszystkichwydatkow publicznych i inwestycji (np. na budowe drog. policjei w yposazenie strazy pozamej), ale te w ielkosci mogq sie wahac,lesl i gospodarka regionu jest w dobrym stanie, w raz ze wzrostemsprzedazy i wplywow podatkowych, rosna takze wydatki. Jednakspow olnienie gospodarki m oze wyczerpac skarbce stanow e i lokalne,gdyz rosna w tedy wydatki na pokrycie swiadczen d la b ez ro bo t-nych, podczas gdy rzadowe dochody podatkowe maleja. W takicho kresach w yd atk i d ysk recjo naln e wiadz publicznych sa ostro ogra-niczane.

D odanie razem w szystkich czterech podstaw ow ych skladnikow- wydatkow k on sump cy jn yc h, inwe sty cji p rz ed sle bio rstw , wydatkowrzadowych i eksportu netto - pozwala B iuru Analiz Ekonom icznychna wyliczenie catkow itego PKB . lstnieja jeszcze inne w skazniki, be-dace pewnq odrniana PKB , ktore mogq dostarczyc dodatkowychinformacji 0 stanie gospodarki. Dwa takie m ierniki wyliczone z PKBto sprzedaz finalna produktu krajowego i zakupy krajowe brutto.Oba sa pokazane w tabeli w punkcie "Dane dodatkowe" .

(6) Sorzede: finalna produktu krajowego. Aby uzyskac le ps ze r oz ez na ni ew sile aktywnosci gospodarczej, popatrzm y, ile dobr i u stu g zostalosprzedanych w danym okresie. PKB mowi 0 tym samym , ale obej-muje takze zm iany zapasow , ktore nie odzw ierciedlajq czystegopopytu w gospodarce. Sprzedaz finalna produktu krajow ego obliczasie, korygujac PK B 0 zmiany zapasow Ten m iernik jest uwazany zadoskonaiy barometr faktycznego popytu na produkty. Natykamy sie

154



12/22


Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywaniatu jednak na drobna kornplikaqe. Finalna sprzedaz produktu krajo-we go obejmuje zakupy zarowno cudzoziemcow ja k i k on sume nto warnerykariskich. D la ujecia popytu tylko w Stanach Zjednoczonychmusimy wprowadzic nastepna kategorie: zakupy krajowe brutto .

(7 ) Zakupy krajowe brutto. Jest to suma wszystkich zakupow do -konanych przez konsumentow i przedsiebiorstw a am erykanskieniezaleznie od tego, czy produkt by! wytworzony w kraju, czy pozanim . Przypomnijmy, ze obliczajac PKB, odejmujemy import od wy-datkow i inwestycji. N ie jest tak w przypadku zakupow krajowychbrutto. D la uzyskania obrazu faktycznego popytu w Stanach Zjed-noczonych m usimy wylaczyr: eksport i wiaczyc im po rt, u zy sku jaczakupy krajow e brutto .N om inalny i realny PK B: uwzglednienie inflacji

Wiekszosc analitykow badajacych wzrost gospodarczy chcewiedziec, 0 il e polepszyla sie sytuacja gospodarcza w wielkosciachnaturalnych. N ie jest to wcale tak prosto okresl ic. PKB poc za tk owooblicza sie jako wartosc w cenach biezacych wszystk ich towarowi ustug wyprodukowanych w kraju. Jest to cenna m iara wielkosci go -spodarki, s luzaca do porownaniu jej z gospodarka innych krajow i dookreslenia wkiadu poszczegolnych sektorow w PKB. Iednak problemze stosowaniem cen biezacych polega na tym , ze trudno stwierdzic,czy wzrost PKB by! w ynikiem w iekszej produkcji dobr i ustug czypo prostu wyzszych cen. Ludzie odnosza korzysc z w iekszej licz-by dostepnych dobr i ustug , ale nie z placenia za nie wiekszej iloscipieniedzy.

lak w iec okresl ic, [aka czesc wzrostu PKB byla w ynikiem eks-pansji ekonom icznej, a [aka efektem inflacji? Mozna to zrobic,ze sta wiaja c n ajp ierw wartosc b ie za ca w s zy stk ic h dobr i ustug , a na-stepnie elim inujqc efekt zm ian cen. B iuro Analiz Ekonom icznychw 1996 roku wprowadzito iancuchowa miare inflacji, ktora pomagazamienic PKB w cenach biezacych na realne PKB. M etoda jest ziozo-na, ale shrzy nie tylko do usuwania skutkow inflacji, ale takze zm ianw s tr uk tu rz e wydatkow konsumentow, spowodowanych roznicarniw cenach produktow i w jakosci towarow (np. jesli cena wolowi-n y z na cz nie wzrosnie, konsum enci mogq wybrac mn iej k os zto wn yrodzaj m iesa albo drob - indeksy iancuchowe probuja uwzglednicte zm iany). Dostajemy w wyniku tych operacji kilka isto tnych m iarinflacji w gospodarce. Trzy podstawowe wskazniki cen to deflatorPKB, d ef la to r zakupow krajow ych brutto i w azny deflator WydatkowK onsum pcyjne z Dochodow O so bisty ch (w yd atk ow k on sump cy jn ychz dochodow osobistych).

155

2011-02-14 15,4[,22


13/22

Ta jemni ce wska zn ik ow ekonom ic znychTabela 4. Deflatory PKB i w skaznikow powiqzanych: zm iany procentowe do po-p rzed nie go o kres u

8 .... Produkt krajowy brutlo . .

3.6 1.7 2.1 1.6 3.1 3.2 1.6 1.9 .7 2.0 1.0 1.8 2.3 1.1 1.6

Wyrownane sezonowo stopy roczne~ ~ - ,_ 2_ 0 rO O_ _ r-~-, __,00 _'- ,_ 4--,__,00 _2-,_ + - - , _ _0To_3-,~,~ III IV III IV III IV III IV

2.4 1.5 1.6 3.4 2.0 1.9 1.8 3.2 3.2 1.6 1.6 1.1 1.5 1.5 1.7 2.3 1.1 1.6 1.1

10 ....Wydatki konsumpcyjne z dochod6w osobistych 2.0 1.4 1.8 3.5 2.0 1.9 1.8 3.2 2.5 .5 .4 .7 2.9 2.0 1.7 2.8 .5 1.8 .6Dobra uzytkutrwalego..Dobra nietrwate ..

-1.9 -2. 9 -3.7 -1.8 -. 5 -2.5 -1. 0 -1.3 -3. 1 -2.8 -2. 2 -3.5 -2. 9 -3.0 -3. 0 -4.4 -3.9 -4. 0 -3.81.5 .5 2.1 5.2 3.7 3.4 1.4 1.3 3.7 -.9 -4.3 -.1 5.7 1.4 1.0 5.1 -2.1 3.8 .43.2 2.7 2.8 3.9 1.7 2.1 2.6 5.1 3.2 1.8 3.3 2.0 2.8 3.4 3.1 3.2 2.7 2.0 1.6s f ug! . .1.1 .9 2.0 1.2 1.9 .8 .3 1.3 2.3 0 -.7 -.7 -1.0 1.6 1.3 0 2.0 3.2Inwestycje prywatne krajowe bruUo ..

Naktady na srodk i t rwale . ..N ie m ieszka lne . .

1.1 .1 1.1 2.3 1.2 1.9 .9 .1 1.6 2.4 0 -.8 -.7 -.7 1.7 1.9 0 2.1 3.4-.2 -.9 -.2 .6 .3 1.4 0 -1.8 .2 .6 -1.2 -1.3 -1.5 -1.5 .4 -.3 -1.2 1.6 1.9.5 1.4 2.0 4.8 3.6 4.5 5.0 6.5 6.9 6.3 1.2 -.9 .5 .3 1.1 3.8 1.1 2.7 4.1

-2.2 -1.7 -.9 -.8 -.8 .4 -1.7 -4.7 -2.1 -1.6 -2.1 -1.4 -2.1 -2.1 .2 -1.6 -1.8 1.2 1.34.6 2.4 3.8 7.1 3.9 3.2 3.4 5.3 5.1 7.0 2.9 .3 1.1 .9 4.5 6.4 2.2 3.1 6.2

Budowle . .Wyposai :enie i oprogramowanie . .Mieszkaniowe . ..

Eksport neUo d6br ius lug . .Eksport ..

Dobra . ..Uslugl ..

Import . .Dobra . ..Uslugl ..

-.4 -.4 2.1 2.7 2.1 .9 .4 .1 -1.2 -2.1 -3.6 -1.2 2.9 3.3 .6 3.6 .8 1.6 2.7-.7 -.7 2.0 1.3 1.6 .3 .4 -.1 -1.6 -2.6 -3.8 -1.4 2.1 3.3 .6 3.5 1.7 -.2 3.8.4 .3 2.2 6.2 3.5 2.5 .6 .6 -.3 -1.0 -3.0 -.9 4.6 3.2 .6 3.8 -1.3 5.7 .2

-2.5 -1.0 3.7 5.9 .7 4.2 .7 -2.8 -6.0 -5.3 -9.8 -1.610.5 3.7 .811.7 -4.1 2.7 1.1-3.0 -1.7 2.9 6.8 1.2 4.5 .8 -3.7 -6.6 -6.6 -2.110.7 2.7 .511.8 -6.8 2.6 .5

.2 2.5 7.4 1.3 -2.0 2.5 .3 2.1 -3.0 1.4 -2.9 .7 9.3 8.6 2.011.3 10.4 3.3 4.02.6 2.6 2.9 6.6 1.7 4.5 2.7 2.7 2.2 2.0 1.4 3.6 3.3 2.2 1.8 7.3 .1 1.7Wydatki na spoiycie rzqdowe i inwestycje bruUo

Federalne . . 2.1 2.7 2.5 7.2 -1.1 5.0 1.6 2.0 1.6 2.4 1.7 5.9 2.3 1.2 -.5 7.7 1.4 1.3 .32.2 2.5 2.6 8.2 -.2 3.6 .9 3.6 1.6 2.4 .8 5.2 2.3 1.8 -.6 8.0 1.2 1.3 .41.9 3.2 2.3 5.4 -2.6 7.5 2.7 -.7 1.8 2.3 3.6 7.3 2.1 .2 -.4 7.2 1.6 1.32.9 2.5 3.1 6.3 3.2 4.2 3.2 3.0 2.5 1.8 1.3 2.4 3.8 2.7 3.0 7.1 -.7 2.0 .6

Obrona narodowa . ..Poza obrona narodowa ..S tanowe i l okalne . .

Dodatkowe informacje ...Sprzedaz f inalna produktu kra jowego . .Zakupy kra jowe bru tt o . .Sprzedaz fi na ln a nabywcom k ra jowym . .Produkt krajowy bru tt o (PNB) . .

2.4 1.5 1.7 3.4 2.0 1.9 1.8 3.1 3.2 1.6 1.6 1.1 1.4 1.5 1.8 2.4 1.1 1.6 1.12.0 1.4 1.9 3.8 1.8 2.3 1.8 2.6 2.3 1.0 .5 1.0 2.4 1.6 1.7 3.4 .4 1.8 1.02.0 1.4 1.9 3.8 1.8 2.3 1.8 2.6 2.3 1.0 .5 .9 2.4 1.6 1.7 3.5 .4 1.8 1.02.4 1.5 3.3 2.0 1.9 1.8 3.2 3.1 1.6 1.6 1.1 1.5 1.5 1.7 2.3 1.1 1.7

Deflatory importu ..PKB .. 2.4 1.5 1.6 3.6 1.7 2.1 1.6 3.1 3.2 1.6 1.9 .7 1.9 1.0 1.8 2.3 1.1 1.6 1.0

2.0 1.4 1.9 4.1 1.6 2.5 1.6 2.6 2.3 1.0 .8 .6 2.9 1.2 1.8 3.4 .4 1.8 .9akupow kra jowych bru tt o . .PNB . . 2.4 1.5

(8) Indeks cen PKB ide flato r P KB . Sa to glowne mia ry in fla cji o be jmu ja cecaia gospodarke. Ekonornisci i inni uczestnicy rynk6w finansow ychobserwuja uwaznie te wskazniki, aby zorientowac sie, czy infla-cja jest pod kontrola, Indeks cen PKB i deflator PKB mierza zm ianycen d6br i usiug produkowanych w gospodarce krajowej. Iednak tem iary inflacji m aja powazna wade, Nie daja one pelnego obrazupresji inflacyjnej obserw ow anej przez am erykanskich konsum ent6wi przedsiebiorstw a. Iaki jest tego pow 6d? Vvskazniki te uwzgledniajaeksport, ale nie ujmuja importu. Za lepsza m iare inflacji w gospo-darce uznawany jest na ogo! indeks cen zakup6w krajowych brutto,om6w iony w nastepnym punkcie.

156


.5

2011-02-14 15,4[,22


14/22

Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywania(9) Deflator Zakup6w Krajowych Brutto. T a m iara inflacji uw zglednia

zm iany cen obejmujace wszystkie zakupy, w tym z importu. leslicena ropy rosnie, ten wyzszy koszt jest w pelni zawarty w deflatorzezakupow krajowych brutto, w przeciw ieristw ie do deflatorow PKB.G en era ln ie d efla to ry zakupow krajowych brutto i PKB sa scisle sko-relowane - poza okresam i, gdy koszty importu gwattownie rosna,Dzieje sie tak, gdy ceny ropy naftowej silnie rosna albo gdy wartoscdolara gwattownie spada. W takich wypadkach deflator zakupowkrajow ych brutto staje sie lepsza m iara inflacji w gospodarce.

(10) D eflator W ydatk6w K onsum pcyjne z D ochod6w O sobistych. Ktoraz glownych miar inflacji nadaje sie lepiej do przew idywania politykipienieznej albo zachowan konsurnentow i Indeks Cen Konsump-cyjnych by! zwykle giownyrn wskaznikiern wybieranym przez rynkifinansowe i zw iazki zawodowe. Iednak wyniki kilku badan wykaza-ty, ze najszersza co do zakresu i najdokladnlejsza m iara zm ian cenna poziom ie konsumenta jest deflator Wydatkow Konsumpcyjnez Dochodow O sobistych. Podczas gdy Indeks C en K onsum pcyjnychporownuje tylko zm iany cen koszyka dobr i u stu g 0 stale] struktu-r ze , d efla to r Wydatkow Konsumpcyjne z Dochcdow Osobistychjest w razliwy na zm iany zachodzace w strukturze wydatkow konsu-mentow. Nawet Rezerwa Federalna w polityce stop procentowychbardziej polegala n a d ef la to rz e vvydatkow K onsum pcyjne z D ocho-dow Osobistych, a mniej na Indeksie Cen Konsumpcyjnych. Rzadsto su je d efla to r vvydatkow Konsumpcyjne z Dochodow Osobistychw celu przejscia od szacunkow wartosci biezacej wydatkow oso-bistych do w ielkosci realnych, uwzgledniajacych inflacje. D eflatorWydatkow Konsumpcyjne z Dochodow Osobistych wykazywai dotej pory w skali roku tendencje do osiqgania poziom u 0 0 ,5% n iz sz e-go od Indeksu Cen Konsumpcyjnych, co wskazuje, ze Amerykaniew rzeczywistosci maja w ieksza sit~ nabywcza niz ta, ktora pokazujein de ks c en k on sump cy jn yc h.

jak jest obliczanyRapor t 0 PKB stanow i efekt prac trw ajacych od poznych l at t rzydziestychx x wieku, co powoduje, ze jest to jeden z najstarszych wskaznikow eko-nom icznych. Obliczanie PKB dla Stan ow Zjednoczonych jest gigantycznymprzedsiew zieciern, bo mowimy 0 gospodarce wielkosci 13,5 bilionow dola-row (w 2007 roku). Glowna odpowiedzialnosc za to zadanie spada na wolneod wplywow p olity czn ych B iu ro A naliz E ko nomiczny ch , ktorego dzieje i do-sw iadczenie dowodza dobrego przygotow ania do tego zadania.

157



15/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznychSzereg danych PKB stanowi czesc systemu rachunk6w narodowych, zwa-

nych Rachunkam i Dochodu i Produktu Narodowego (N IPA ). Nazwa brzm iskom plikow anie, ale idea jest caikiem prosta. N IPA sa zlozone z dw6ch wza-jemnie uzupelniajacych sie m etod szacowania PKB. [edna strone obliczenstanow i rachunek produktu , kt6ry ujmuje wszystk ie sprzedane dobra i usiu-gi. D ruga strona jest rachunkiem dochodu, gdzie liczy sie pieniadze uzyskanez produkcji PKB. Iesli bow iem konsumenci, przedsiebiorstwa i rzad wyda-jq 13,5 biliona dolar6w rocznie, to musi to bye czyjs doch6d. Tu wlasniepojawia sie strona dochodowa rachunku. Pr6buje ona odnotowac rozdyspo-nowanie pieniedzy, kt6re pochodza z produkcji tych produkt6w i ustug (ileposzlo na wynagrodzenia, dochody wiascicieli, dochody z odsetek, zyski).Teoretycznie m iary produktu i dochodu powinny bye sobie r6wne. Jednakzdarzaja sie m iedzy nim i rozbieznosci, giownie z powodu sposobu, w jakizbiera sie dane statystyczne. Roznice sa na szczescie p rz ew azn ie m in im aln e.Generaln ie w iec N IPA budzi zazdrosc innych kraj6w ze wzgledu na wyjatko-wa dokladnosc, wszechstronnosc i szczego low y ob raz w ielk iej am ery kan sk ie]gospodarki.

[ak B iuro liczy PKB? Zbiera ono i przetwarza dane ekonom iczne z ty-siecy zrode! rzadowych i prywatnych. Do poszukiwanych inform acji nalezym iesieczna sprzedaz detaliczna, sprzedaz samochod6w i zakupy dom6w.Oczywiscie nie wszystkie dane ekonom iczne sa dostepne w okresie zbieraniadanych do obliczania PKB. Pracownicy B iura opracowuja w iarygodne szacun-ki do pierw szego raportu 0 PKB. D laczego nie czeka sie z jego publikacja dopojawienia sie w szystkich danych? Poniewaz zarzadzajacy funduszam i i po-litycy chca inform acji na temat stanu gospodarki tak szybko, jak to tylkom ozliw e, naw et jesli niekt6re skladniki sa tylko szacunkowe. M ato kto chceczekac trzy m iesiace na ostateczny kwartalny raport 0 PK B. D latego tez B iuroAnaliz Ekonom icznych oblicza na swoich komputerach kwartalne PKB trzy-kro tnie. P ierw szy rap ort 0 PK B m a charakter zapow iedzi, publikow anej czteryty go dn ie po zako riczeniu kwartalu, i oferu je jedynie przyblizone inform acje.Miesiqc pozniej oglasza sie w stepny raport 0 PKB. Zaw iera on pewne rewizjeoparte na inform acjach niedostepnych w czasie ogloszenia p ub li ka cji w y pr ze -dzajacej. Dopiero pod koniec nastepnego kwartalu o trz ym ujemy o statec zn yraport 0 PKB , z do datk ow ym i ko rek tam i o dzw ierciedlajq cy mi pelniejsza infor-maqe.

Nie jest to jednak koniec. Poza tym i rew izjam i B iuro Analiz Ekono-m icznych jeszcze raz corocznie przeglqda statystyki PKB, zwykle w lipcudokonujac dalszych korekt.

158



16/22

Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywania

Tabele: CO czeka gospodarkeW raporcie 0 PKB sa zawarte liczne wskaz6wki na temat ksztaitowania sie sy-tuacja gospodarczej, inflacji i rynku pracy za kilka miesiecyTabela 1. Produkt krajowy brutto powiazane wskazniki: procentowe zmiany dopoprzedniego okresu

wyrownane sezonowo stopy roczne

11 .... Produkt k ra jowy brutl o . .~ ~ ~ ~ ,- _2 ,0 0 _0 ~ _ _ r - - ,_ 2, 00 _' -,_ _ + - - ,_ 2, 00 _2 -,_ _ + - - ,_ 2_ 0, 03 -, ~,~ ,~ ,~ III IV III IV III IV III IV

Wydatki konsumpcy jne z dochod6w osobi stychDob ra u zy tk u t rw ale go .. .D ob ra n fet rw al e . .Uslugl ..

I nwes tyc je p rywatne kra jowe bru tlo . .Nak tad y n a sr od ki t rw ale .. .

Nie mieszkalne . ..Budowle . .WyposaZenie i oprogramowanie . .

Mieszkaniowe . .Zmiany zapaso w prywatnych ..

12 . . . . Eksport net to d6br i uslug . ..Eks po r t . .Dobra . ..Usfug!. .

Import ...Dobra . ..Usfug!. .

Wydatki na spozyde rzqdowe i inwestycje brutloFederalne . .Obrona narodowa ...Po za obr ona narodowa ..

t an owe i l okalne . .1 3 . . . . Dod atk owe i nf ormac je .. .

S pr zed az f in aln a p ro du kt u k raj ow eg o . .Z ak up y k raj ow e b ru tto .. .Sprzedaz finalna nabywcom krajowym ..P ro du kt k ra jowy b ru tt o ( PNB) ..D och od y o so bi ste d o d ys po zy cj i ..

Miary w wartosciach blezacych ..

Za kupy k raj owych b ru tt o ..14~ PK B ..

Zakupy fin alne n abywcow krajo wy ch ..

15 ~ PNB ..Dochody o so bi st e d o d ysp ozy cji . .

(11) Ta tabela zawiera najswiezsze kwartalne stopy wzrostu PKB i jegogt6wnych sktadowych, wraz z danymi kwartalnymi za trzy ostatnielata, co ma pom6c w uzyskaniu dluzsze] perspektywy. Patrzqc nadane, powinnysmy parnietac, ze roczny wzrost 03-3,5% jest uwa-zany za minimalne tempo wzrostu, przy kt6rym ludzie odczuwaja


159

2011-02-14 15,4[,23


17/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznychpopraw~ dobrobytu. D la gospodarki U SA 0 wartosci 13,5 bilio-na dolarow oznacza to, ze musi ona zw iekszac produkcje 0wiecejniz 400 miliardow dolarow rocznie. lesli wzrost jest w olniejszy niz3%, gospodarka moze nie nadazac z wchtanianiem nowych pracow -nikow wchodzqcych na rynek pracy, czego wynikiem zwykle bywawyzs ze b ez ro bo ci e.

Iesl i wzrost 0 3% jest m inimum wymaganym do obnizenia bez-robocia, to czy wzrost w tempie 4, 6 albo 10% nie bytby jeszczelepszy? lak dtugo m oze przyspieszac gospodarka, zanim sie przegrzejedo tego stopnia, ze wybuchnie inflacja? N ie ma prostej odpowie-dzi na to pytanie. W iele zalezy od podazy sHy roboczej i zasobowmaterialnych w danym okresie. Zakladajac, ze gospodarka funkcjo-nuje przy niskim poziom ie zatrudnienia, uw aza sie, ze m aksym alnastopa bezinflacyjnego w zrostu gospodarki jest rowna w zrostow i w y-dajnosci poza rolnictw em (zob. "W ydajnosc pracy i koszty" ) orazwzrostow i sHy roboczej. W ysoki poziom wzrostu wydajnosci wrazz duza podaza pracownikow rozpoczynajacych aktywnosc zawo-dowa powoduje, ze tryby gospodarki sa dobrze naoliw ione i niegroza przegrzaniem . Poniew az siia robocza rosnie od lat w tempieokolo 1 % rocznie, decydujaca role m aja zm iany wydajnosci pracy.W latach siedem dziesiqtych i osiem dziesiqtych XX w ieku w ydajnoscw Stanach Zjednoczonych rosla srednio 1,5% rocznie. lesli do-dac do tego 1 % wzrost sHy roboczej, to oznacza, ze maksymalnedtugoterm inowe tempo wzrostu nie generujqce inflacji wynosi oko-to 2,5%. [ednak od polowy la t dzlewlecdziesiatych z as zla w yra zn ai we dl e niektorych trwaia poprawa we wzroscie wydajnosci, dziekiw ykorzystaniu przez przedsiebiorstw a skom puteryzow anych techno-logii i oprogramowania. W wyniku tego wzrost wydajnosci wynosiiw ostatnich latach przecietnie 2,5%, podnoszac bezpieczne tempow zrostu gospodarczego do okoio 3,5% (wzr os t wydajno sc i 2,5% plus1 % wzrostu sH y roboczej) . Gdyby jednak, gospodarka rniaia rosnacznacznie ponad 3,5% przez kilka kolejnych kwartalow, zabsorbo-waiaby nadwyzke sHy roboczej i zasobow m aterialn ych, p on ow nierozpalajac inflacje i zrnuszajac R ezerw e Federalnq do dziaiania pole-gajqcego na podniesieniu stop procentow ych.

(12) Eksport netto d6br iusfug. Handel Stanow Zjednoczonych z inny-m i krajarni odpow iada za czwarta czesc a ktywno sc i g os po da rc ze j.T ra ns ak cje m ie dz yn ar od owe staiy sie tak wazne, ze mala zmianawolumenu eksportu czy importu moze w znacznym stopniu wply-nac na wzrost PKB . lesli eksport U SA spadnie 010% z roku narok, moze to obnizyc PKB 0 okoio 1%. G dy im port wzrosnie 010%w tym samym okresie, to moze obnizyc PK B az 0 1,5%.

160



18/22


Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywania(13) Informacje dodatkowe. Sprzedaz finalna produktu krajowego: pro-

gnozowanie ekonom iczne jest zawsze ryzykowne ze wzgledu naliczbe zm iennych, k t6re trzeba uwzglednic, Eksperci myla sie na]-czesciej, gdy gospodarka dochodzi do punktu zw rotnego. [edenz sygnaiow wczesnego ostrzegania, ze gospodarka don sie zbliza,jest realna sprzedaz finalna, a nie PKB. W ielkosc sprzedazy finalnejjest bowiem lepsza m iara popytu w gospodarce. N ie uwzglednia onazm ian zapas6w i m6wi, ile konsumenci, przedsiebiorstwa i rzad fak-tycznie wydaja, lesli wzrost sprzedazy finalnej jest n izszy od w zrostuPKB przez diuzszy czas, oznacza to, ze przedsiebiorstwa produkujaznacznie w iecej niz ludzie chca kupowac, W rezultacie zapasy mogqwzrosnac do niepozadanych rozm iar6w ito zm usi przedsiebiorstwado spowolnienia albo zatrzymania produkcji. Taki scenariusz mozezredukowac wzrost gospodarczy albo nawet spowodowac recesje.W iele zalezy od stopnia spadku realnej sprzedazy finalnej.

I na odw r6t, jesli sprzedaz finalna rosnie szybciej od PKB,zapow iada to siln iejszy wzrost gospodarczy w przyszlosci, gdy przed-siebiorstw a zw ieksza produkcje, by sprostac wyz sze rn u p op yto wi.

(14) Dotad wszystkie odniesienia do wielkosci PK B dotyczyty w ielko-sci realnych (bez inflacji). Iednak nie powinnismy pornijac wzrostuw wlelkosciach nom inalnych (w cenach biezacych). W koncu w tensposob odnotowuje sie sprzedaz, przychody i zyski przedsiebiorstwHistorycznie wzrost zysk6w przedsiebiorstw z S&P 500 wykazywaitendencje do ksztaltowanla sie podobnego do zm ian PKB. Choc zy -ski m ogq niekiedy wzrastac bardzo gwattownie, to w diuzszyrn czasienie m ogq rosnac szyb ciej n iz caia gospodarka.

( 15 ) C z as am i slyszymy odniesienia zar6wno do PKB, jak i PNB (produk-tu narodowego brutto) i z astanaw iamy sie nad roznica m iedzy nim i.PKB obejmuje wszystk ie dobra i usiugi wytworzone w kraju nieza-leznie czy wyprodukowala je firm a arnerykariska czy zagranicznadziaiajaca w USA . Tak dtugo, jak produkcja m a m iejsce w Stanach,produkt zalicza sie do PKB. PNB natom iast przedstaw ia dobra i uslu-gi wytworzone tylko przez arnerykanskich re zy de nt6 w, n ie za le zn ieod tego, gdzie znajduja sie ich fabryki i biura. Na przyklad PK B nieuwzglednia produkcji samochod6w wytworzonych przez GeneralM otors w fabryce zlokalizowanej w Europie, poniewaz zostaiy on ewyprodukowane poza U SA , ale PNB je obejm ie. Caia produkcjafab ryk i sam ocho d6 w stan ow iq cej wiasnosc japonskie] Hondy jest za-warta w PKB, poniewaz pojazdy sa produkowane w USA , ale jestwylaczona z PNB, poniewaz fabryka m a zagranicznego wlasciciela.PKB jest lepsza m iara produktu krajowego i j est scisle] powiazanaz aktywnoscia na arnerykanskim ry nk u pracy .

16 1

2011-02-14 15,4[,24


19/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznychTabela 2. U dziai w procentowej zmianie produktu krajowego brutto (niepoka-zana)

Proste przejrzenie danych PKB niewiele m6wi 0 sytuacji gospodarczej.W koncu nawet przy zerowym wzroscie gospodarczym ludzie wciaz wydaja13,5 biliona dolar6w rocznie. W tabeli 2 mozna zobaczyc, kt6re sektory go-spodarki maja najwiekszy wklad we wzrost, kt6re go spowalniaiy, i jakie bytyto udziaiy Analiza tabeli pomoze odpowiedziec na podstawowe pytania. Czyostatnie nasilenie aktywnosci gospodarczej by to skutkiem wydatk6w rzado-wych? lie sektor przedsiebiorstw wniosi do wzrostu w ostatnim okresie? [akarole odegrali konsumenci w wynikach gospodarki?

Tabela dodatkowa A. Realny produkt krajowy brutto oraz dane pokrewne i in-deksy cenWyrownane sezonowo stopy roczne

~r-,-20T03-,~-,-,20r04-,-+-,_2TOO_5,-,_,,_20r06-,~fi I II III IV I II III IV I II III IV I II III IVP ro du kt k raj owy b ruUo i ag reg aty p ow iq zan e .. ..

P KB . ..

Dobra .Uslugl .Budowle (strukturv) . ..

17.... Pr od uk c] a p oja zd ow s amoch od owych .. ..PKB bez produkc ji poj az dow samochodowych.

16 .... S pr ze daz f in al na k ompu ter ow . ..PKB bez sprzedazy f inalne j kompute row . ..wartosc dodana w rolnictwie ...war tosc dodana w prz edsl eb lo rs twach poz a

rolnictwem brutto ...

Indeksy cen ...P KB . ..PKB bez zywnosci i energii ...PKB bez sprzedazy f inalne j kompute row . .. .Za kupy k raj ow e b ru tto .. .Za ku py k raj ow e b ru tto b ez zywnosc ! i energii . ..Za ku py k raj ow e b ru tto b ez f in aln ej s pr zed azyk ompu te r6w odb io rc om k raj owym . ..

Wyd at ki k on sumpcy jn e z d och od 6w o so bis ty ch( PCE) . ..

1 8 . .. .. peE bez zywnosci i energii .peE w cenach rynkowych .peE w cenach rynkowy ch bez zywnosci i e nergii ..

(16) Niekt6re z najciekawszych wielkosci w raporcie PKB sa ukrytew tabeli na koncu publikacji. [edna jest sprzedaz finalna kompu-ter6w - wskaznik istotny ze wzgledu na przedstawienie wydatk6wprzedslebiorstw na produkty technologicznie zaawansowane. Takiewydatki rosna, gdy przedsiebiorstwa optymistycznie oceniaja per-spektywy ekonomiczne i sa wystarczajaco pewne, ze inwestycje siezwroca, Sprzedaz komputer6w moze takze siuzyr: jako zapowiedzprzyszlego wzrostu wydajnosci,

162



20/22


Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywania(17) Drugq wielkoscia jest produkcja pojazd6w samochodowych. [e-

sl i parkingi dealer6w sa zapelnione z powodu mizernej sprzedazysamochod6w i ciezarowek, skutki tego zobaczymy w wielkosci pro-dukcji w tabeli. Producenci samochod6w zareagujq, spowalniajacalbo zatrzymujac produkcje. Z drugiej strony jesl i popyt na samo-chody ozywa i dealerzy dornagaja sie wiekszych dostaw, produkcjaponownie ruszy na wysokim poziomie. Poniewaz przernysi samo-chodowy jest zalezny od tysiecy dostawc6w (gumy, stali, elektronikii wyrob6w plastikowych), zmiana w produkcji samochod6w mozewptynqe na losy wielu innych przedsiebiorstwach powiazanych.

(18) Drugim po wielkosci PKB najwazniejszyrn i najbardziej eksplo-atowanym wskaznikiern w tej tabeli jest zmiana inflacji mierzonadeflatorem Wydatk6w Konsumpcyjne z Dochod6w Osobistych. In-flacja na poziomie konsumenta jest dokiadnie sledzona przezRezerwe Federalnq i silnie wplywa na decyzje czy podniesc, obni-zyc lub utrzymac stopy procentowe bez zmian. Rezerwa Federalnanajbardziej uwaznie analizuje procentowq zrniane w bazowej in-flacji Wydatk6w Konsumpcyjne z Dochod6w Osobistych (tj. powylaczeniu zywnosci i energii). Niekt6rzy mogq zastanawiac sie, dla-czego Rezerwa Federalna poswieca tyle uwagi mierze inflacji, kt6rapomija zywnosc i energie. Sa to przeciez podstawowe skladnlki re-gularnych wydatk6w gospodarstw domowych. [ak juz wyjasnialismy,gdy ceny zywnosci i energii znaczaco rosna albo spadaja, moze tomiec przyczyny nie zwiazane z podstawowymi wskaznikami gospo-darczymi. Na przyklad nagle oziebienie albo powazna susza niszczazbiory i przejsciowo podnosza ceny niekt6rych towar6w zywnoscio-wych. Sabotaz albo huragan mogq na kr6tko przerwac dostawy ropynaftowej i spowodowac krotkotrwaiy skok cen energii. Sa to w za-sadzie wydarzenia jednorazowe, kt6re maja niewielki trwaiy wplywna inflaqe. Oczywiscie konsumenci mUSZq wydac wiecej pienledzypodczas takich okres6w. Iednak Rezerwa Federalna mniej przejmujesie takimi czasowymi skokami inflacji. Jej gt6wnym celem jest zapo-bieganie powazniejszej nier6wnowadze w gospodarce, kt6ra mozedoprowadzic do trwalego wzrostu inflacji.

Iesl i dla przykladu gospodarka szybko osiaga punkt, w kt6rymtqczny popyt na dobra i uslugi rosnie szybciej niz zdolnosc do do-starczenia tych produkt6w, to narasta presja na wzrost cen. lesl i niezareaguje sie na nia, to wzrost cen moze stac sie trwaia inflacja -z duza szkoda dla gospodarki. By zapobiec pojawianiu sie takiejnier6wnowagi miedzy popytem i podaza Rezerwa Federalna podnosistopy procentowe, aby nieco spowolnic aktywnosc gospodarcza. Niejest to latwe zadanie. Wielkim wyzwaniem dla bank6w centralnych

163

2011-02-14 15,4[,24


21/22

Tajemnice wskaznikow ekonomicznychjest przewidzenie takich powaznych zaklocen rownowagi i reagowa-nie, zanim stana sie problemem i spowoduja inflacje. Parnietajmvze zmiana stop procentowych potrzebuje od 9 do 18 miesiecy abydobroczynnie wptynqe na gospodarke. Zamiast wiec ustalac stopyprocentowe w oparciu 0 gtownq miare inflacji - deflator vvydatkowKonsumpcyjne z Dochodow Osobistych, ktora pozostaje pod powaz-nym wplywern krotkoterrninowych wahan cen zywnosci i energii,Rezerwa Federalna woli sledzic bazowa inflacje Wydatkow Kon-sumpcyjne z Dochodow Osobistych, lepiej przedstawiajaca realnatendencje inflacji w gospodarce. W tej tabeli pokazana jest rocznastopa inflacji w ostatnim kwartale. Dla urzednikow Rezerwy Federal-nej najlepszy jest poziom bazowej inflacji vvydatkow Konsumpcyjnez Dochcdow Osobistych w przedziale 1-2%. lesli inflacja jest wy-raznie wyzsza, Bank Centralny moze podjac decyzje 0 podniesieniustopy funduszy federalnych az do momentu, gdy ceny wykaza, zecofaja sie do pozadanego przedzialu. Gdy stopa inflacji spada po-nizej 1%, moze bye to symptomem zbyt slabe] gospodarki i wtedyRezerwa Federalna szybko obnizy stopy.

Wplyw na rynekRaport 0 PKB jest opozniony w stosunku do wielu biezacych rniesiecznychwskaznikow, a jednak nie warto go ignorowac, Moze on zawierac prawdzi-we niespodzianki. Stopa wzrostu moze powaznie odbiegac od oczekiwanrynku. Po drugie raport ten to obowiazkowa lektura kazdego, kto chce zi-dentyfikowac zrodla sHy i slabosci gospodarki. Po trzecie przestudiowanieraportu PKB moze dostarczyc wskazowek co do kierunku, w ktorym zmierzagospodarka i zyski przedsiebiorstw w nadchodzqcych kwartaiach. Po czwarterewizje mogq bye wystarczajaco duze, aby kompletnie zrnienic perspektywygospodarki i sugerowac przyjecie nowej strategii inwestycyjnej. W k on cu je sliwskazniki inflacji w tym raporcie pozostaja uparcie poza przedziaiern prefe-rowanym przez Rezerwe Federalnq, wzglednie szybko mozna spodziewac siezmiany polityki stop procentowych. Z tych powodow nie mozna uwazac pu-blikacji PKB za nieistotnq.

ObligacjeGdy publikowane sa biezace dane 0 PKB, pierwsza reakcja cdbiorcow jestweryfikacja oczekiwari. lesli gospodarka rosnie w tempie prognozowa-nym przez ekonornlstow lub wolniej, to rynek obligacji reaguje pozytywnie,

164



22/22

Amerykariskie wskainiki ekonomiczne 0 najwiekszym zakresie oddziatywaniazwlaszcza, jesli realna sprzedaz finalna jest anem iczna i grom adzone sa przy-musow o zapasy. Z kolei jesli dane 0wzroscie PKB p rze kr ac za ja o cz ek iw an ia ,a indeksy inflacji przyspieszaja, m oze spedzac to sen z oczu posiadaczom ob-ligacji. R aport pokazujacy silny w zrost PK B i rosnaca presje inflacyjnq bedziewzbudzac obaw y, ze Rezerwa Federalna predze] czy pozniej zainterweniujei podn ies ie krotkoterrninowe stopy procentowe, aby schladzac gospodarke.o ile inwestorzy nie beda pewni, ze Rezerwa Federalna moze zdusic inflacjew zarodku, to istnieje realna szansa na spadek cen obligacji i spow odow anieskoku rentownosci w gore.

AkcjeReakcja rynku akcji na raport PKB bedzie prawdopodobnie mnleJ w raz-liwa niz obligacji. Tu gtownq kwestia jest wpiyw raportu na perspektyw yzyskow przedsiebiorstw, Silna gospodarka prowadzi do w iekszych zyskowprzedsiebiorstw , podczas gdy slaba aktywnosc obniza sprzedaz i docho-dy przedsiebiorstw, Ied nak trzeb a pamietac 0 jednym w aznym zastrzezeniu,Iesl i wzrost gospodarczy przekracza 3,5% przez kilka kwartaiow nawet ak-c jo na riu sz e z ac zy na ja obawiac sie rosnacych cen. W yzsza inflacja spow odujeerozje sHy nabywczej gospodarstw domowych i prawdopodobnie doprowa-dzi do podwyzki stop procentowych. A zatem rynek akcji m oze nie czuc siedobrze przy zbyt szybkim wzroscie gospodarczym , podobnie jak przy tempiez by t p ow o ln ym .

DolarDla inwestorow zagranicznych mocna gospodarka arnerykariska jest zja-w iskiem korzystniejszym . Silna aktywnosc ekonom iczna podwyzsza zyskiprzedsiebiorstw i wzmacnia stopy procentowe, a inwestorzy zagraniczni w i-dza rnozliwosci zarabiania pienledzy na rynku akcji oraz w yze] dochodow ychbonow i obligacji skarbowych. W szystko to zw ieksza popyt na dolary. IesliRezerwa Federalna dziaia szybko, podnoszac krotkoterrninowe stopy pro-centowe w celu zapobiezenia inflacji, mozna przyjac, ze doprowadzi to doaprecjacji dolara w wyniku przekonania, ze amerykariski Bank Centralnydziaia zapobiegawczo w celu ograniczenia presji cenowej. Iednak jesli infla-cja przyspiesza i pozostaje na wysokim poziom ie, obniza to konkurencyjnoscStanow Zjednoczonych i pogarsza deficyt handlowy, co moze spowodowac,ze ich w aluta straci na atrakcyjnosci,

165


Documents

Tajemnice GDP