Tai chinh tien te

Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Nieân khoaù 2004-2005

Kinh teá phaùt trieån Baøi ñoïc

Söï thaàn kyø Ñoâng AÙCh. 1 Taêng tröôûng, coâng baèng vaø

Thay ñoåi veà kinh teù

The World Bank 1 Dịch: Lửa Hạ/Xinh Xinh H.Đính: Xuân Thành

NGAÂN HAØNG THEÁ GIÔÙI - 1993

SÖÏ THAÀN KYØ ÑOÂNG AÙ TAÊNG TRÖÔÛNG VAØ CHÍNH SAÙCH COÂNG

CHÖÔNG 1

TAÊNG TRÖÔÛNG, COÂNG BAÈNG VAØ THAY ÑOÅI VEÀ KINH TEÁ

Taùm neàn kinh teá maø chuùng ta nghieân cöùu (HPAE)* laø nhöõng neàn kinh teá khaùc bieät nhau veà taøi nguyeân thieân nhieân, vaên hoùa vaø theå cheá chính trò. Nhaät Baûn, khoâng gioáng nhö nhöõng nöôùc khaùc, ñaõ laø moät neàn kinh teá coâng nghieäp khaù tröôûng thaønh ngay töø luùc baét ñaàu cuûa thôøi kyø haäu chieán. Hôn nöõa, taùm neàn kinh teá naøy coøn khaùc bieät nhau veà möùc ñoä can thieäp cuûa chính quyeàn vaøo neàn kinh teá vaø caùch thöùc maø nhöõng nhaø laõnh ñaïo ñònh hình vaø thöïc hieän chính saùch cuûa hoï. Ví duï, nhöõng nhaø laøm chính saùch ôû Haøn Quoác ñaõ can thieäp khaù saâu vaøo thò tröôøng coâng nghieäp, lao ñoäng, vaø tín duïng; trong khi ñoù nhöõng nhaø laäp chính saùch ôû Hoàng Koâng thì luoân khoanh tay khoâng can thieäp. Tuy nhieân, baát keå nhieàu khaùc bieät, taùm neàn kinh teá naøy coù khaù nhieàu ñieåm töông ñoàng. Xeùt theo nhieàu maët, ta coù theå xeáp caùc neàn kinh teá naøy vaøo cuøng moät nhoùm döïa vaøo quaù trình phaùt trieån cuûa hoï sau chieán tranh. Ñaëc tính chung roõ nhaát cuûa hoï laø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá trung bình khaù cao. Trong cuøng moät thôøi gian, baát bình ñaúng veà thu nhaäp giaûm bôùt, ñoâi khi giaûm raát nhieàu. Hai keát quaû naøy - taêng tröôûng nhanh vaø baát bình ñaúng giaûm - laø caùc ñaëc tính cô baûn cuûa ñieàu ñöôïc xem laø söï thaàn kyø veà kinh teá ôû Ñoâng AÙ. Taùm neàn kinh teá coøn coù chung saùu ñaëc tröng phaân bieät nöõa. Khi so vôùi haàu heát caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc, taát caû taùm neàn kinh teá ñeàu coù:

• Toång saûn phaåm quoác daân vaø naêng suaát trong khu vöïc noâng nghieäp taêng nhanh hôn • Toác ñoä taêng tröôûng cao hôn trong xuaát khaåu coâng ngheä phaåm. • Tyû leä sinh saûn giaûm sôùm hôn vaø nhanh hôn. • Toác ñoä taêng tröôûng voán vaät chaát cao hôn, hoã trôï bôûi tyû leä tieát kieäm noäi ñòa cao hôn. • Möùc ñoä khôûi ñaàu vaø toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán con ngöôøi cao hôn. • Toác ñoä taêng tröôûng naêng suaát nhìn chung cao hôn.

Taát caû nhöõng ñaëc tính naøy ñeàu lieân quan ñeán taêng tröôûng nhanh vaø coâng baèng hôn cuûa hoï. Moät soá ñaëc tính laø nguoàn goác cuûa taêng tröôûng, moät soá laø keát quaû cuûa taêng tröôûng, vaø moät soá khaùc laïi laø ñaëc tính duy nhaát cuûa söï taêng tröôûng cuûa nhoùm nöôùc HPAE, tuy nhieân, haàu heát ñeàu rôi vaøo töø hai phaân loaïi trôû leân cuûa caùch phaân loaïi naøy.

* Taùm neàn kinh teá bao goàm Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Singapore, Malaysia, Indonesia vaø Thaùi Lan. Trong baùo caùo, caùc nöôùc naøy ñöôïc goïi laø caùc neàn kinh teá chaâu AÙ coù thaønh töï kinh teá cao, vieát taét laø HPAE (high-performing Asian econonomies).






TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ NHANH VAØ BEÀN VÖÕNG

Taùm neàn kinh teá HPAE naøy taêng tröôûng nhanh hôn vaø nhaát quaùn hôn so vôùi baát kyø caùc nhoùm nöôùc khaùc treân theá giôùi töø 1960 ñeán 1990. Hoï ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng trung bình haøng naêm veà thu nhaäp thöïc bình quaân ñaàu ngöôøi laø 5,5%, hôn haún caùc neàn kinh teá taïi chaâu Myõ La tinh vaø caùc nöôùc chaâu Phi haï Sahara (ngoaïi tröø Botswana giaøu coù kim cöông). Trung Quoác, moät neàn kinh teá khaùc ôû Ñoâng AÙ, ñaõ taêng tröôûng 5,8%/naêm keå töø naêm 1965 vaø coù theå ñoøi hoûi ñöôïc xeáp vaøo haøng nguõ caùc nöôùc HPAE.1 Hình 1.1 cho thaáy moái quan heä giöõa möùc thu nhaäp so vôùi Myõ trong naêm 1960 vaø toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 119 neàn kinh teá trong giai ñoaïn 1960-1985. Caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån ñaõ khoâng baét kòp caùc neàn kinh teá ñaõ phaùt trieån; hôn 70% caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån ñaõ taêng tröôûng chaäm hôn so vôùi möùc trung bình cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao.2 Raéc roái hôn nöõa laø, trong möôøi ba neàn kinh teá ñang phaùt trieån, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ñaõ suït giaûm thöïc söï. Taêng tröôûng cuûa taùm nöôùc HPAE thì hoaøn toaøn khaùc. Toác ñoä taêng tröôûng cuûa hoï cao hôn ñaùng keå so vôùi möùc trung bình cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao. Khoâng gioáng nhö haàu heát phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi ñang phaùt trieån, caùc neàn kinh teá HPAE ñaõ baét kòp caùc neàn kinh teá coâng nghieäp. Hoàng Koâng, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Singapore vaø Ñaøi Loan laø nhöõng tröôøng hôïp ñaùng chuù yù. Hình 1.1 Toác ñoä taêng tröôûng GDP thôøi gian 1960-85, vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi 1960

Ghi chuù: Treân hình coù bieåu dieãn haøm hoài quy: GDPG = 0,013 + 0,062RGDP60 - 0,061RGDP602. N = 119; 2R = 0,036 (0,004) (0,027) (0,033) Nguoàn: Summers and Heston (1991); Barro (1989); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Nhöõng neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc ñaõ taêng tröôûng nhanh trong moät soá naêm, ñaëc bieät laø tröôùc thaäp nieân 80, nhöng raát ít trong soá ñoù ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao, beàn vöõng trong voøng ba thaäp nieân lieàn.3 Hình 1.2 cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 119 neàn kinh teá trong hai thôøi kyø, 1960-1970 vaø 1970-1985. 11 neàn kinh teá ñaõ ñaït ñöôïc taêng tröôûng nhanh trong caû hai thôøi kyø laø nhöõng neàn kinh teá ôû goùc ñoâng

Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%, bình quaân, 1960-85)

GDP b/q ñaàu ngöôøi so saùnh (tính theo tyû leä % GDP b/q ñaàu ngöôøi cuûa Myõ, 1960)

Caùc neán kinh teá thu nhaäp cao Taùm neàn kinh teá HPAE Caùc neán kinh teá ñang phaùt trieån khaùc






baéc (cuûa Hình 1.2). Trong soá ñoù, coù naêm nöôùc laø göông thaønh coâng ñieån hình ôû khu vöïc Ñoâng AÙ: Hoàng Koâng, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Singapore vaø Ñaøi Loan. Roõ raøng laø Nhaät baûn ñaõ chuyeån töø nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng voâ cuøng cao trong thaäp nieân 60 thaønh nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng ñaëc tröng hôn cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao trong thaäp nieân 70. Ba neàn kinh teá HPAE khaùc - Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan - ñeàu cho thaáy söï taêng tröôûng gia toác, vôùi toác ñoä taêng tröôûng cao hôn trong thôøi kyø thöù hai so vôùi thôøi kyø ñaàu. Indonesia laø moät trong ba neàn kinh teá duy nhaát di chuyeån töø vò trí cuoái leân vò trí haøng ñaàu trong baûng xeáp haïng toác ñoä taêng tröôûng giöõa hai thôøi kyø. Hình 1.2 Toác ñoä taêng tröôûng ñöôïc duy trì

Ghi chuù: Caùc oâ laø vuøng 75% cuûa toác ñoä taêng tröôûng trong töøng thôøi kyø Nguoàn: Summers and Heston (1991); Barro (1989); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

BAÁT BÌNH ÑAÚNG VEÀ THU NHAÄP ÑANG GIAÛM vaø NGHEØO ÑOÙI ÑÖÔÏC THU HEÏP

Caùc nöôùc HPAE cuõng coù möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp laï thöôøng vaø ngaøy caøng giaûm. Ñieàu naøy traùi laïi vôùi caùc kinh nghieäm trong lòch söû vaø caùc baèng chöùng hieän höõu ôû nhöõng khu vöïc khaùc (Kuznets 1955). Quan heä ñoàng bieán giöõa söï taêng tröôûng vaø möùc ñoä baát bình ñaúng thaáp veà thu nhaäp ôû caùc nöôùc HPAE, vaø söï töông phaûn vôùi caùc neàn kinh teá khaùc, ñöôïc minh hoïa ôû Hình 1.3. Boán möôi neàn kinh teá ñöôïc xeáp haïng döïa vaøo tyû soá giöõa phaàn thu nhaäp cuûa moät phaàn naêm daân soá giaøu nhaát vôùi phaàn thu nhaäp cuûa moät phaàn naêm daân soá ngheøo nhaát, vaø söï taêng tröôûng thöïc GDP bình quaân ñaàu ngöôøi trong thôøi gian 1965-89. Goùc taây baéc cuûa Hình 1.2 cho thaáy caùc neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao (GDP bình quaân ñaàu ngöôøi taêng cao hôn 4,0%) vaø ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp khaù thaáp (tyû soá cuûa phaàn thu nhaäp cuûa nhoùm moät phaàn naêm ñaàu vôùi phaàn thu nhaäp cuûa nhoùm moät phaàn naêm cuoái laø nhoû hôn 10). Coù baûy neàn kinh teá ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao vaø möùc ñoä baát

Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%) 1970-85

Toác ñoä taêng tröôûng GDP (%) 1960-70







bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp. Taát caû ñeàu laø caùc nöôùc Ñoâng AÙ; chæ coù Malaysia coù chæ soá cheânh leäch thu nhaäp treân 15, ñöôïc loaïi ra. Khi caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ ñöôïc phaân chia nhoùm theo toác ñoä taêng tröôûng, thì phaân phoái thu nhaäp taïi caùc nöôùc taêng tröôûng nhanh coù möùc quaân bình cao hôn nhieàu (Birdsall and Sabot 1993b). Ñoái vôùi taùm nöôùc HPAE, taêng tröôûng nhanh vaø möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp giaûm laø nhöõng öu ñieåm chung, nhö minh hoïa bôûi so saùnh veà bình ñaúng vaø taêng tröôûng theo thôøi gian baèng caùch söû duïng heä soá Gini (xem Hình 3 trong phaàn toång quan cuûa cuoán saùch). Caùc nöôùc ñang phaùt trieån HPAE roõ raøng hôn haún caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trung bình khaùc ôû ñieåm hoï coù möùc ñoä baát bình ñaúng veà thu nhaäp thaáp hôn vaø möùc taêng tröôûng cao hôn. Hôn theá nöõa, nhö ôû caùc hình A1.7-A1.9 ôû cuoái chöông cho thaáy, nhöõng tieán boä trong phaân phoái thu nhaäp thöôøng truøng khôùp vôùi thôøi kyø taêng tröôûng nhanh. Hình 1.3 Baát bình ñaúng veà thu nhaäp vaø taêng tröôûng GDP, 1965-89

Ghi chuù: Söï cheânh leäch thu nhaäp ñöôïc ño baèng tyû phaàn thu nhaäp cuûa 20% daân soá giaøu nhaát vôùi tyû phaàn thu nhaäp cuûa 20% daân soá ngheøo nhaát. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Toác ñoä taêng tröôûng GDP b/q ñaàu ngöôøi (%) 1970-85

Baát bình ñaúng veà thu nhaäp






ÔÛ ñaây, caàn löu yù hai ñieåm. Tröôùc heát, moät vaøi nghieân cöùu veà Haøn Quoác cho thaáy söï baát bình ñaúng gia taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây; tuy nhieân, haàu heát laø do giaù trò taøi saûn taêng leân, ñaëc bieät laø ñaát ñai, chöù khoâng phaûi möùc cheânh leäch thu nhaäp gia taêng. Thöù hai, möùc ñoä giaûm thieåu baát bình ñaúng ôû Thaùi Lan töông ñoái khoâng ñaùng keå so vôùi caùc nöôùc khaùc trong HPAE, maëc duø thaønh töïu cuûa Thaùi Lan vaãn toát hôn haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc. Vôùi taêng tröôûng nhanh vaø baát bình ñaúng giaûm, nhöõng neàn kinh teá naøy taát nhieân ñaõ thaønh coâng vöôït baäc trong xoùa ñoùi giaûm ngheøo. Baûng 1.1 so saùnh caùc möùc giaûm thieåu ngheøo ñoùi trong moät vaøi nöôùc HPAE vaø caùc neàn kinh teá khaùc ñöôïc choïn (thôøi gian thay ñoåi tuøy theo soá lieäu saün coù). (Ngheøo ñoùi ñöôïc ñònh nghóa laø khoâng coù khaû naêng ñaït ñöôïc möùc soáng toái thieåu - Ngaân haøng Theá giôùi 1990b). Möùc gia taêng tuoåi thoï cuõng lôùn hôn so vôùi baát kyø khu vöïc naøo khaùc (xem Baûng 1.2). Baûng 1.1: Nhöõng Thay Ñoåi trong caùc Chæ Soá veà Ngheøo Ñoùi

Phaàn traêm daân soá Soá löôïng ngöôøi ngheøo soáng döôùi möùc ngheøo ñoùi (trieäu) _________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

Naêm Naêm Thay ñoåi Naêm Naêm Phaàn traêm Neàn kinh teá Naêm ñaàu cuoái ñaàu cuoái thay ñoåi __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Nhoùm HPAE Indonesia 1972-82 58 17 -41 67,9 30,0 -56 Malaysiaa 1973-87 37 14 -23 4,1 2,2 -46 Singapore 1972-82 31 10 -21 0,7 0,2 -71 Thaùi Lana,b 1962-86 59 26 -30 16,7 13,6 -18

Caùc nöôùc khaùc Brazila,b 1960-80 50 21 -29 36,1 25,4 29,6 Colombia 1971-88 41 25 -16 8,9 7,5 -15,7 Costa Ricaa 1971-86 45 24 -19 0,8 0,6 -25 Bôø Bieån Ngaø 1985-86 30 31 1 3,1 3,3 6,4 AÁn Ñoä 1972-83 54 43 -9 311,4 315,0 1 Morocco 1970-84 43 34 -9 6,6 7,4 12 Pakistan 1962-84 54 23 -31 26,5 21,3 -19 Sri Lankaa 1963-82 37 27 -10 3,9 4,1 5 ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ghi chuù: Baûng naøy söû duïng möùc ngheøo ñoùi cuï theå cho töøng neàn kinh teá. Khi coù soá lieäu, möùc ngheøo ñoùi chính thöùc hay thöôøng duøng ñöôïc söû duïng. Trong caùc tröôøng hôïp khaùc, möùc ngheøo ñoùi ñöôïc ñònh ôû möùc 30% thu nhaäp hoaëc chi tieâu toái thieåu. Möùc ngheøo ñoùi, ñöôïc tính theo möùc chi tieâu cuûa thaønh vieân trong gia ñình vaø döôùi tính theo dollar ngang giaù söùc mua (PPP), xeâ dòch trong khoaûng $300-$700/naêm trong 1985 ngoaïi tröø Costa Rica ($960), Malaysia ($1,420), Singapore ($860). Tröø khi ñöôïc chæ ñònh khaùc ñi, baûng naøy döïa treân cô sôû chi tieâu cuûa töøng thaønh vieân hoä gia ñình. a. Soá lieäu cuûa caùc nöôùc naøy söû duïng thu nhaäp hôn laø chi tieâu b. Soá lieäu cuûa caùc muïc naøy döïa vaøo hoä gia ñình hôn laø thaønh vieân hoä. Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi (1990b, baûng 3.2 vaø 3.3)






Baûng 1.2 Tuoåi thoï bình quaân 1960 vaø 1990

Tuoåi thoï bình quaân (naêm) _____________________________________________________________ Neàn kinh teá/Khu vöïc 1960 1990 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Caùc nöôùc HPAE Hoàng Koâng 64 78 Indonesia 46 59 Haøn Quoác 53 72 Malaysia 58 71 Singapore 65 74 Thaùi Lan 52 68 Caùc nöôùc Chaâu AÙ khaùca 50 62 Trung Quoác 43 69 AÁn Ñoä 47 58 Chaâu Phi haï Sahara 43 52 Chaâu Myõ La tinh vaø Caribbean 54 70 Caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp 36 62 Caùc neàn kinh teá thu nhaäp trung bình 49 66 Caùc neàn kinh teá coâng nghieäp phaùt trieån 70 77 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ghi chuù: Trò soá trung bình cuûa khu vöïc ñöôïc tính theo tyû troïng. a. Khoâng keå Trung Quoác vaø AÁn Ñoä Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

CAÙC KHU VÖÏC NOÂNG NGHIEÄP NAÊNG ÑOÄNG

Nhìn chung, khi neàn kinh teá phaùt trieån, tyû troïng noâng nghieäp trong neàn kinh teá suy giaûm. Saùu nöôùc HPAE vôùi khu vöïc noâng nghieäp ñaùng keå - Indonesia, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Malaysia, Thaùi Lan, vaø Ñaøi Loan - ñaõ thöïc hieän söï chuyeån ñoåi naøy nhanh hôn so vôùi caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc.4 Tuy nhieân vieäc giaûm taàm quan troïng töông ñoái cuûa noâng nghieäp trong caùc nöôùc HPAE khoâng phaûi laø do khu vöïc noâng nghieäp keùm naêng ñoäng. ÔÛ khaép caùc khu vöïc ñang phaùt trieån, tyû troïng saûn löôïng vaø lao ñoäng noâng nghieäp trong neàn kinh teá ñaõ giaûm nhieàu nhaát vaø nhanh nhaát taïi nôi maø saûn löôïng vaø naêng suaát noâng nghieäp gia taêng nhieàu nhaát (xem Baûng 1.3). Töø 1965 ñeán 1988, taêng tröôûng caû veà saûn löôïng laãn naêng suaát noâng nghieäp ôû khu vöïc Ñoâng AÙ cao hôn so vôùi caùc khu vöïc khaùc. Nhieàu yeáu toá goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng trong noâng nghieäp taïi caùc nöôùc naøy. Caûi caùch ruoäng ñaát (roõ raøng nhaát laø ôû Haøn Quoác vaø Ñaøi Loan), dòch vuï khuyeán noâng, haï taàng cô sôû töông ñoái toát (ñaëc bieät taïi caùc nöôùc thuoäc ñòa cuõ cuûa Nhaät Baûn) vaø vieäc ñaàu tö maïnh vaøo khu vöïc noâng thoân (roõ nhaát ôû Indonesia) taát caû ñaõ giuùp taïo keát quaû naøy.






Baûng 1.3 Toáùc ñoä taêng thu nhaäp, lao ñoäng vaø tyû troïng saûn löôïng noâng nghieäp, 1965-1988 (%)

Tyû phaàn noâng nghieäp Toáùc ñoä taêng tröôûng trong toång saûn löôïng trung bình haøng naêm ______________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________

Giaûm suùt, Thu nhaäp Lao ñoäng Naêng Khu vöïc 1965 1988 1965-88 (%) noâng nghieäp noâng nghieäp suaáùt _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Chaâu AÙ Nam AÙ 44 33 25 2,4 1,7 0,6 Ñoâng AÙ 41 22 46 3,2 1,0 2,2 Chaâu Phi haï Sahara 43 34 21 1,9 1,6 0,3 Chaâu Myõ La tinh 16 10 37 2,3 1,7 1,5 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Nguoàn: Turnham (1993). Veà caùc soá lieäu tyû troïng saûn löôïng noâng nghieäp: soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Chính quyeàn caùc nöôùc Ñoâng AÙ ñaõ hoã trôï tích cöïc cho hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø caùc dòch vuï khuyeán noâng ñeå thuùc ñaåy söï phoå bieán caùc coâng ngheä cuûa cuoäc Caùch maïng Xanh. Ñaàu tö ñaùng keå cuûa caùc nöôùc ngaøy veà thuûy lôïi vaø caùc haï taàng cô sôû khaùc ôû noâng thoân ñaõ ñaåy nhanh vieäc aùp duïng caùc gioáng caây coù naêng suaát cao, vuï môùi, vaø vieäc söû duïng caùc nguyeân lieäu nhaäp löôïng nhö phaân boùn, vaø thieát bò maùy moùc, ñeå troàng troït. Taïi Ñaøi Loan, trong thaäp nieân 50, 45% möùc taêng tröôûng noâng nghieäp laø do gia taêng naêng suaát, maø phaàn lôùn laø keát quaû cuûa caùc chöông trình nhaø nöôùc (xem Ranis 1993). Coù raát ít thoâng tin veà vieäc phaân boå ñaàu tö nhaø nöôùc giöõa khu vöïc noâng thoân vaø ñoâ thò vaø cuõng khoù coù ñöôïc so saùnh ñuùng giöõa caùc neàn kinh teá, tuy nhieân nhöõng soá lieäu saün coù cho thaáy raèng caùc nöôùc HPAE ñaõ phaân boå phaàn ñaàu tö nhaø nöôùc cuûa mình vaøo khu vöïc noâng thoân lôùn hôn so vôùi caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Veà khía caïnh naøy, vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng – caàu, ñöôøng, vaän taûi, ñieän, nöôùc vaø veä sinh - mang yù nghóa raát lôùn. Baûng 1.4 cho thaáy coù söï caân baèng giöõa ñaàu tö nhaø nöôùc ôû noâng thoân vaø ñoâ thò trong heä thoáng caáp nöôùc vaø veä sinh ôû Indonesia, Haøn Quoác vaø Thaùi Lan hôn so vôùi caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc. Soá lieäu veà ñieän khí hoaù noâng thoân cuõng cho thaáy raèng, tính trung bình, caùc nöôùc HPAE ñaõ cung caáp ñieän naêng moät caùch hieäu quaû hôn cho khu vöïc noâng thoân. Töø ñaàu thaäp nieân 80, ñieän ñaõ phoå bieán trong khu vöïc noâng thoân taïi Haøn Quoác vaø Ñaøi Loan. Malaysia vaø Thaùi Lan ñaõ coù böôùc tieán ñaùng keå trong vieäc ñieän khí hoùa noâng thoân. Indonesia tuy khoâng laøm ñöôïc toát nhö vaäy nhöng söï cheânh leäch giöõa khu vöïc noâng thoân vaø ñoâ thò cuõng nhoû hôn so vôùi söï cheânh leäch ôû caùc neàn kinh teá khaùc coù cuøng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (Bolivia vaø Liberia) hoaëc cuøng soá daân (Brazil). [Xem baûng 1.4] Khoâng keùm phaàn quan troïng laø thueá tröïc thu vaø giaùn ñaùnh vaøo noâng nghieäp ôû khu vöïc Ñoâng AÙ thöôøng coù möùc thaáp. Trong ba thaäp nieân qua, haøng chuïc chính quyeàn taïi caùc khu vöïc khaùc, vì thieát tha thuùc ñaåy taêng tröôûng coâng nghieäp, ñaõ chuyeån thaëng dö trong noâng nghieäp sang coâng nghieäp thoâng qua thueáâ khoùa, kieåm soaùt giaù caû thöïc phaåm vaø phaân boå ñaàu tö nhaø nöôùc theo höôùng öu ñaõi coâng nghieäp. Döôùi hình thöùc ít coâng khai hôn, chính quyeàn ôû nhieàu nöôùc öu ñaõi caùc nhaø saûn xuaát vaø gaây taùc ñoäng xaáu cho noâng nghieäp khi ñònh giaù quaù cao ñoàng noäi teä cuõng nhö baûo hoä caùc ngaønh coâng nghieäp noäi ñòa saûn xuaát tö lieäu cho noâng nghieäp vaø haøng hoaù tieâu duøng cuûa caùc hoä noâng daân. Tyû giaù hoái ñoaùi hình thaønh do haïn cheá nhaäp khaåu laøm giaûm soá tieàn thu baèng noäi teä cuûa caùc maët haøng noâng saûn xuaát






khaåu. Baûo hoä coâng nghieäp coù taùc ñoäng nhö moät loaïi thueá aån ngaàm ñaùnh vaøo noâng nghieäp, laøm taêng giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo cuûa noâng nghieäp ñeå trôï caáp cho coâng nghieäp. Hình 1.4 ñoái chieáu ba nöôùc HPAE coù khu vöïc kinh teá noâng thoân lôùn vôùi ba neàn kinh teá Nam AÙ ñeå minh hoïa vieäc ñaùnh thueá noâng nghieäp nheï hôn ôû Ñoâng AÙ. Bieän phaùp can thieäp tröïc tieáp cuûa nhaø nöôùc vaøo noâng nghieäp bao goàm thueá xuaát khaåu vaø kieåm soaùt giaù caû. Coøn can thieäp giaùn tieáp laø caùc chính saùch baûo hoä coâng nghieäp vaø vieäc ñònh tyû giaù hoái ñoaùi thöïc quaù cao. Caû Haøn Quoác vaø Malaysia ñeàu thu thueá noâng nghieäp thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc quoác gia ñoái chieáu. ÔÛ Haøn Quoác, khu vöïc noâng nghieäp coøn ñöôïc baûo hoä. Thueá noâng nghieäp ôû Thaùi Lan töông töï nhö möùc thueá ôû caùc quoác gia Nam AÙ vaøo nhöõng naêm 60 vaø 70, nhöng trong nhöõng naêm 80 thì giaûm xuoáng trong khi ôû Nam AÙ thueá laïi taêng leân. Baûng 1.4 So saùnh ñaàu tö nhaø nöôùc vaøo khu vöïc noâng thoân vaø thaønh thò

Caùch bieät giöõa noâng thoân vaø ñoâ thò veà dòch vuï haï taàng, 1987-90 (100 = caân baèng giöõa noâng thoân vaø thaønh thò ) ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Neàn kinh teá Nöôùc Veä sinh ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Caùc nöôùc HPAE Haøn Quoác 53 72 Thaùi Lan 58 71 Indonesia 65 74

Caùc nöôùc ChaâuAÙ khaùc 50 62 Chaâu Myõ La tinh 43 69 Chaâu Phi haï Sahara 47 58

Tyû leä daân soá noâng thoân vaø ñoâ thò ñöôïc caáp ñieän ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Neàn kinh teá Ñoâ thò Noâng thoân ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Caùc nöôùc HPAE Indonesia, 1984 53 72 Malaysia, 1983 58 71 Thaùi Lan, 1984 65 74

Caùc nöôùc ChaâuAÙ khaùc 50 62 Bangladesh, 1981 53 72 AÁn Ñoä, 1981 58 71 Sri Lanka, 1982 65 74

Chaâu Myõ La tinh 43 69 Argentina, 1982 53 72 Bolivia, 1981 58 71 Brazil, 1982 65 74

Chaâu Phi haï Sahara 47 58 Bôø Bieån Ngaø, 1981 53 72 Liberia, 1981 58 71 Senegal, 1982 65 74 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________






Nguoàn: Baûng treân: UNDP (caùc naêm khaùc nhau); Baûng döôùi: Munasinghe (1987).

Chuùng toâi khoâng coù yù noùi raèng caùc nöôùc HPAE traùnh khoâng chuyeån baát kyø nguoàn löïc naøo töø noâng nghieäp sang coâng nghieäp. Noùi ñuùng hôn, thì caùc quoác gia naøy chuyeån ít nguoàn löïc hôn so vôùi moät soá neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc. Ngoaøi ra, vieäc chuyeån dòch nguoàn löïc thöôøng laø töï nguyeän - ví duï nhö döôùi tieát kieäm taøi chính - vaø thöôøng ñöôïc giôùi haïn ôû möùc khoâng boùp cheát ñaø taêng tröôûng cuûa noâng nghieäp. Hình 1.4 Can thieäp vaø taêng tröôûng trong khu vöïc noâng nghieäp

Nguoàn: Schiff (1993).

TAÊNG TRÖÔÛNG NHANH CUÛA XUAÁT KHAÅU

Moät neùt noåi baät khaùc cuûa caùc nöôùc HPAE laø thaønh quaû xuaát khaåu cao. Ñieàu naøy ñöôïc phaûn aùnh bôûi tyû troïng gia taêng ñeàu ñaën cuûa caùc quoác gia treân trong kim ngaïch xuaát khaåu cuûa theá giôùi (xem baûng 1.5). Xeùt chung caû nhoùm, thì caùc quoác gia HPAE ñaõ taêng tyû troïng trong kim ngaïch xuaát khaåu theá giôùi töø 8% naêm 1965 leân 13% naêm 1980 vaø 18% naêm 1990, trong ñoù chuû yeáu döïa vaøo xuaát khaåu coâng nghieäp cheá bieán. Töø 1965 ñeán 1990, Nhaät Baûn noåi leân thaønh nöôùc xuaát khaåu lôùn nhaát veà haøng coâng nghieäp cheá bieán, vôùi thò phaàn treân thò tröôøng theá giôùi taêng töø khoaûng 8% ñeán 12%. Vaøo nhöõng naêm 70 vaø 80, trung taâm taêng tröôûng ñaõ chuyeån sang boán con hoå chaâu AÙ vôùi thò phaàn haøng coâng nghieäp cheá bieán cuûa nhöõng nöôùc naøy taêng nhanh gaàn gaáp boán laàn Nhaät Baûn (xem baûng 1.5). Baét ñaàu vaøo khoaûng naêm 1980, ba nöôùc HPAE ôû Ñoâng Nam AÙ (Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan) tröôùc

Möùc baûo hoä GDP b/q ñaàu ngöôøi (%)

Toác ñoä taêng tröôûng noâng nghieäp(%)






ñaây phuï thuoäc vaøo xuaát khaåu haøng noâng saûn cuõng ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû töông töï nhö boán con hoå nhöng toác ñoä taêng xuaát khaåu haøng coâng nghieäp coù keùm hôn. Baûng 1.5 Möùc ñoä thaâm nhaäp xuaát khaåu cuûa moät soá neàn kinh teá Ñoâng AÙ

Tyû troïng trong xuaát khaåu Tyû troïng trong xuaát khaåu cuûa toaøn theá giôùi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån _________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

Neàn kinh teá 1965 1980 1990 1965 1980 1990 ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Toång xuaát khaåu Nhaät Baûn 5,0 7,0 9,0 - - - Boán con hoåa 1,5 3,8 6,7 6,0 13,3 33,9 Caùc nöôùc môùi CNH ôû ÑNAÙb 1,5 2,2 2,4 6,2 7,8 12,4 Coäng caùc nöôùc HPAE 7,9 13,1 18,2 12,2 21,1 56,3 Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 24,2 28,7 19,8 100,0 100,0 100,0 Toaøn theá giôùi 100,0 100,0 100,0 N.A. N.A. N.A.

Xuaát khaåu c/nghieäp cheá bieán Nhaät Baûn 7,8 11,6 11,8 - - - Boán con hoåa 1,5 5,3 7,9 13,2 44,9 61,5 Caùc nöôùc môùi CNH ôû ÑNAÙ 0,1 0,4 1,5 1,1 3,8 12,0 Caùc nöôùc HPAE 9,4 17,3 21,3 14,2 48,6 73,5 Caùc nöôùc ñang phaùt trieån 11,1 11,8 12,9 100,0 100,0 100,0 Toaøn theá giôùi 100,0 100,0 100,0 N.A. N.A. N.A. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Khoâng coù soá lieäu. N.A. Khoâng aùp duïng ñöôïc. a. Haøn Quoác, Hoàng Koâng, Singapore vaø Ñaøi Loan. b. Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan. Nguoàn: Soá lieäu töø caùc heä thoáng thöông maïi cuûa LHQ (U.N. Trade systems data).

Moät soá nhaø phaân tích veà sau ñaõ giaûi thích caùc thaønh quaû treân ñaït ñöôïc laø do caùc ñieàu kieän veà vaên hoùa vaø ñòa lyù ñaëc bieät cuûa caùc quoác gia treân. Nhöng neáu xeùt ôû khôûi ñieåm thì coù raát ít daáu hieäu laø caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ seõ ñaït nhöõng keát quaû ngoaïn muïc nhö theá. Vaøo nhöõng naêm 1950, ngay nhöõng ngöôøi laïc quan veà ngoaïi thöông cuõng heát söùc bi quan veà xuaát khaåu vaø khoâng heà döï ñoaùn raèng kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Haøn Quoác, trong suoát 30 naêm sau, ñaõ taêng nhanh gaáp 4 laàn so vôùi möùc bình quaân toaøn theá giôùi (vd, xem Little 1982). Moät taùc ñoäng hieån nhieân cuûa taêng tröôûng xuaát khaåu nhanh laø söï gia taêng roõ neùt möùc möùc ñoä môû cuûa neàn kinh teá, cuõng nhö söï gia taêng tyû troïng kim ngaïch xuaát coäng nhaäp khaåu trong GDP (xem baûng 1.6). Malaysia ñaõ coù neàn kinh teá döïa chuû yeáu vaøo ngoaïi thöông suoát thôøi gian sau khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp, coøn Haøn Quoác, Thaùi Lan vaø Ñaøi Loan coù nhöõng chæ soá thieân höôùng ngoaïi thöông trung bình cho ñeán naêm 1965, nhöng töø ñoù ñaõ vöôït troäi haún tieâu chuaån thoâng thöôøng cuûa quoác teá. Indonesia, voán coù moät neàn kinh teá roäng lôùn vaø chæ môùi coù noã löïc xuaát khaåu gaàn ñaây, coù chæ soá thieân höôùng ngoaïi thöông ñaït treân möùc trung bình cuûa theá giôùi moät ít, nhöng ñang taêng leân.






Baûng 1.6. Tyû leä toång kim ngaïch thöông maïi so vôùi GDP

Neàn kinh teá/khu vöïc 1970 1980 1985 1988 _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Caùc nöôùc HPAE Hoàng Koâng 1,50 1,52 1,78 2,82 Indonesia 0,25 0,46 0,38 0,42 Haøn Quoác 0,32 0,63 0,66 0,66 Nhaät Baûn 0,19 0,25 0,23 0,11 Malaysia 0,89 1,00 0,85 1,09 Singapore 2,12 3,70 2,77 3,47 Ñaøi Loan 0,53 0,95 0,82 0,90 Thaùi Lan 0,28 0,49 0,44 0,35

Chaâu Phi haï Sahara 0,24 0,30 0,27 0,45 Nam AÙ 0,11 0,17 0,16 0,19 Chaâu Myõ La tinh vaø Caribeâ 0,20 0,25 0,22 0,23 _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ghi chuù: Tyû troïng toång kim ngaïch thöông maïi = kim ngaïch xuaát khaåu coäng kim ngaïch nhaäp khaåu roài chia cho GDP. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Ñaøi Loan, soá lieäu caùc laàn xuaát baûn khaùc nhau. Thoáng keâ Taøi khoaûn Quoác gia: Phaân tích caùc chæ soá toång hôïp, 1988089 (Lieân Hôïp Quoác).

NHÖÕNG CHUYEÅN ÑOÅI NHANH VEÀ NHAÂN KHAÅU HOÏC

Chuyeån ñoåi veà nhaân khaåu hoïc trong ñoù tyû suaát sinh vaø tyû suaát cheát giaûm töø möùc cao xuoáng möùc thaáp ñaõ baét ñaàu ôû chaâu AÂu vaø Baéc Myõ vôùi cuoäc Caùch maïng Coâng nghieäp vaø phaûi maát gaàn hai theá kyû môùi hoaøn thaønh. Moät chuyeån ñoåi nhö theá ñang xaûy ra vôùi toác ñoä nhanh hôùn nhieàu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Thöïc teá ôû haàu heát caùc neàn kinh teá, tyû suaát cheát ñaõ giaûm roõ reät sau theá chieán thöù hai; coøn tyû suaát sinh ôû taát caû caùc nöôùc, ngoaïi tröø chaâu Phi haï Sahara, cuõng ñaõ giaûm ñaùng keå (xem baûng 1.7). Tuy nhieân, so saùnh vôùi caùc vuøng ñang phaùt trieån khaùc ôû Ñoâng AÙ, vieäc chuyeån ñoåi sang tyû suaát sinh thaáp ñaõ baét ñaàu sôùm hôn (vaøo thaäp nieân 60 ôû phía Baéc, ñaàu thaäp nieân 70 ôû phía Nam - vaø sôùm hôn theá nöõa laø ôû Nhaät Baûn) vaø vaãn ñang tieáp tuïc. Trong thôøi kyø 1965-80, taát caû caùc nöôùc ñang phaùt trieån treân theá giôùi ñeàu kinh qua moät söï suït giaûm roõ veà tyû suaát cheát (xem baûng 1.7). Möùc giaûm thöôøng thaáy ôû ña soá caùc neàn kinh teá laø 30-40% vaø khoâng bieán thieân nhieàu quaù giöõa caùc vuøng. Tuy nhieân, treân thöïc teá, vaãn coøn moät söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa caùc khu vöïc veà möùc ñoä tyû suaát sinh giaûm coù theå haïn cheá moät söï buøng noå tieàm naêng veà daân soá do tyû suaát cheát giaûm nhanh. ÔÛ chaâu Phi haï Sahara, trong thôøi kyø naøy, tyû suaát sinh giaûm ñi khoaûn 2-10%; ôû Nam AÙ laø 10-30%; ôû Myõ La tinh laø 30-40%. Tyû leä giaûm cao nhaát laø ôû Ñoâng AÙ, töø 40% ñeán 50%. Keát quaû laø möùc gia taêng daân soá giaûm ôû taát caû caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ, trong moät vaøi tröôøng hôïp, giaûm raát nhanh. Ví duï ôû Haøn Quoác, tyû leä naøy giaûm töø 2,6%/naêm trong giai ñoaïn 1960-70 xuoáng coøn 1,1%/naêm trong giai ñoaïn 1980-90; ôû Hoàng Koâng, töø 2,5%/naêm xuoáng coøn 1,4%/naêm; vaø ôû Thaùi Lan, töø 3,1%/naêm xuoáng 18,6%/naêm. ÔÛ chaâu Myõ La tinh, möùc giaûm tyû suaát sinh cuõng ñuû ñeå giaûm tyû leä gia taêng daân soá, tuy xeùt toång quaùt vaãn chöa ñaït ñeán möùc nhö ôû Ñoâng






AÙ. Keát quaû ôû Nam AÙ khoâng ñoàng nhaát. Bangladesh coù tyû suaát sinh giaûm ñuû ñeå haïn cheá ñaø taêng daân soá, nhöng Nepal vaø Pakistan thì khoâng. ÔÛ mieàn Nam Sahara, Phi chaâu, tyû suaát cheát giaûm nhieàu trong khi tyû suaát sinh giaûm raát ít, töø ñoù khieán cho daân soá taêng ñaùng keå - chaúng haïn, taêng töø 2,3%/naêm trong thôøi kyø 1960-70 leân 3,4%/naêm trong thôøi kyø 1980-90 ôû Ghana, coøn ôû Kenya thì tyû leä naøy taêng töø 3,2% leân 3,8%. Baûng 1.7 Söï chuyeån ñoåi veà nhaân khaåu hoïc

Thay ñoåi tyû Thay ñoåi tyû Toå ñoä taêng suaát sinh thoâ suaát cheát thoâ daân soá bình quaân ______________________________________________________ Neàn kinh teá/Khu vöïc 1965-80 1965-80 1960-70 1980-90 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ñoâng AÙ Hoàng Koâng -52 -54 2,5 1,4 Indonesia -40 -55 2,1 1,8 Haøn Quoác -54 - 2,6 1,1 Malaysia -25 -58 2,8 2,6 Singapore -45 -16 2,3 2,2 Thaùi Lan -46 -30 3,1 1,8

Chaâu Myõ La tinh vaø Caribbean Brazil -31 -36 2,8 2,2 Mehicoâ -40 -55 3,3 2,0 Peru -33 -50 2,9 2,3 Venezuela -31 -38 3,8 2,7

Chaâu Phi haï Sahara Ghana -6 -28 2,3 3,4 Kenya -13 -50 3,2 3,8 Sierra Leone -2 -29 1,7 2,4 Tanzania -2 -22 2,7 3,1

Nam AÙ Bangladesh -27 -33 2,5 2,3 AÁn Ñoä -33 -45 2,3 2,1 Nepal -13 -42 1,9 2,6 Pakistan -13 -43 2,8 3,1 ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Khoâng coù soá lieäu. Nguoàn: soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

MÖÙC TIEÁT KIEÄM VAØ ÑAÀU TÖ CAO

Ñaàu tö vaät chaát bao goàm taát caû phaàn saûn löôïng cuûa neàn kinh teá khoâng ñöôïc tieâu thuï tröïc tieáp hoaëc söû duïng ñeå saûn xuaát ra caùc haøng hoùa khaùc. Maùy moùc, nhaø xöôûng vaø haï taàng cô sôû laø voán vaät chaát, nhöng caùc thaønh phaàn voán löu ñoäng, nhö haøng toàn kho, cuõng quan troïng khoâng keùm. Caùc nhaø kinh teá vaãn xem ñaàu tö laø moät trong nhöõng ñoäng löïc thuùc ñaåy






taêng tröôûng kinh teá. Trong moät neàn kinh teá kheùp kín, tieát kieäm laø nguoàn ñaàu tö duy nhaát, vaø theo ñònh nghóa, tieát kieäm vaø ñaàu tö phaûi baèng nhau. Nhöng trong moät neàn kinh teá môû, ñaàu tö coøn coù theå thöïc hieän baèng caùch vay möôïn cuûa nöôùc ngoaøi, nghóa laø baèng tieát kieäm cuûa nöôùc ngoaøi. Nhöng ngay caû trong tröôøng hôïp naøy, tieát kieäm trong nöôùc khoâng ñuû sau cuøng vaãn seõ laøm giaûm möùc ñaàu tö, baèng caùch aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp do nhöõng haïn cheá vay theâm nôï nöôùc ngoaøi maø keát cuoäc phaûi duøng tieát kieäm noäi ñòa ñeå hoaøn traû. Töø 1960 ñeán 1990, caû tieát kieäm vaø ñaàu tö ñaõ taêng ñaùng keå ôû caùc nöôùc HPAE, boû xa caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc (xem hình 1.5). Naêm 1965, möùc tieát kieäm taïi caùc nöôùc HPAE ñang phaùt trieån thaáp hôn caùc nöôùc chaâu Myõ La tinh, nhöng ñeán naêm 1990 möùc tieát kieäm ôû caùc nöôùc HPAE laïi vöôït caùc nöôùc Chaâu Myõ La tinh ñeán gaàn 20%. Vaøo naêm 1965, möùc ñaàu tö ôû chaâu Myõ La tinh vaø Ñoâng AÙ gaàn nhö baèng nhau; nhöng ñeán naêm 1990, möùc ñaàu tö ôû Ñoâng AÙ laïi gaàn gaáp ñoâi möùc bình quaân ôû chaâu Myõ La tinh, vaø ñaõ vöôït xa möùc ñaàu tö ôû Nam AÙ vaø chaâu Phi haï Sahara. Caùc nöôùc HPAE laø nhoùm nöôùc ñang phaùt trieån duy nhaát coù möùc tích luõy cao hôn ñaàu tö, nhôø ñoù hoï trôû thaønh caùc quoác gia xuaát khaåu voán. Hình 1.5 Tyû troïng tieát kieäm vaø ñaàu tö torng GDP

Ghi chuù: Möùc bình quaân theo khu vöïc khoâng ñöôïc tính troïng soá. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Khi so saùnh töøng nöôùc HPAE rieâng reõ vôùi caû 118 nöôùc maø chuùng ta coù soá lieäu ñaàu tö thì böùc tranh coøn phöùc taïp hôn (xem hình 1.6). Trong thôøi kyø 1960-1985, möùc ñaàu tö ôû caùc nöôùc HPAE naèm trong töù phaân vò ñaàu cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp trung bình vaø thu nhaäp thaáp, nhöng ñieàu naøy khoâng coù gì ñaùng keå, vì möùc ñaàu tö thöôøng taêng theo thu nhaäp. Ñieàu ñaùng keå laø tyû leä ñaàu tö tö nhaân cao cuûa hoï. Hình 1.7 so saùnh tyû troïng trung bình trong GDP cuûa ñaàu tö nhaø nöôùc vaø ñaàu tö tö nhaân trong giai ñoaïn 1970-1980 giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình khaùc. Ñaàu tö tö nhaân ôû caùc nöôùc HPAE cao hôn 7% so vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình khaùc. Möùc naøy taêng töø 15% GDP naêm 1970 leân ñeán 22% naêm 1974, sau ñoù giaûm, roài ñöùng ôû möùc 18% trong thôøi gian 1975 ñeán 1984. Töø 1984 ñeán 1986, ñaàu tö tö nhaân giaûm ñaùng keå phaûn aùnh suy thoaùi kinh teá toaøn caàu, roài sau ñoù taêng daàn trôû laïi vaøo naêm 1988. Ngöôïc laïi, ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình, ñaàu tö tö nhaân töông ñoái oån ñònh ôû möùc khoaûng 11% GDP.

Toång tieát kieäm noäi ñòa

Toång ñaàu tö noäi ñòa






Hình 1.6 Tyû leä ñaàu tö/GDP bình quaân, 1960-1985 vaø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi, 1960

Ghi chuù: Phöông trình hoài quy laø: GDPG = 10,125 + 59,120RGDP60 – 51,881RGDP602. N = 119; 2R = 0,295 (1,383) (10,344) (12,593) Nguoàn: Summers and Heston (1991); Barro (1989); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Böùc tranh hoaøn toaøn khaùc ñoái vôùi ñaàu tö nhaø nöôùc. Vaøo thaäp nieân 70, toång möùc ñaàu tö nhaø nöôùc khoâng khaùc bieät gì maáy giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc. Trong suoát thaäp nieân naøy, ñaàu tö nhaø nöôùc taêng töø 7% ñeán 10% trong moïi neàn kinh teá (xem hình 1.7). Nhöng, trong suoát nhöõng naêm 80, caùc nöôùc HPAE vaø caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc ñaõ taùch bieät nhau. ÔÛ caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc, möùc ngaân saùch suy giaûm do caùc ñieàu chænh veà kinh teá vó moâ ñöôïc theå hieän qua tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc thaáp hôn. Ngöôïc laïi, ôû caùc nöôùc HPAE, tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc trong thöïc teá ñaõ taêng leân töø naêm 1979 ñeán 1982 vaø giöõ ôû möùc gaàn 4% cao hôn möùc bình quaân cuûa nhöõng naêm 70. Chæ sau naêm 1986, tyû leä naøy môùi baét ñaàu giaûm daàn xuoáng möùc bình quaân cuûa thaäp nieân 70. Toùm laïi, khaùc bieät vôùi caùc nôi khaùc, ñaàu tö nhaø nöôùc ôû caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ vaøo naêm 80-87 vaän ñoäng ngöôïc vôùi xu höôùng ñaàu tö tö nhaân.

TAÏO LAÄP VOÁN CON NGÖÔØI

Taïi haàu heát caùc neàn kinh teá taêng tröôûng nhanh ôû Ñoâng AÙ, söï phaùt trieån vaø chuyeån ñoåi heä thoáng giaùo duïc ñaøo taïo trong ba thaäp nieân qua dieãn ra raát saâu saéc, soá löôïng treû em ñeán tröôøng taêng leân ñoàng thôøi vôùi vieäc caûi tieán ñaùng keå chaát löôïng tröôøng lôùp vaø chaát löôïng ñaøo taïo taïi nhaø. Ngaøy nay, trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh toát nghieäp caáp trung hoïc taïi moät soá nöôùc Ñoâng AÙ ñaõ ngang baèng, thaäm chí cao hôn ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao (xem phuï luïc 1.2).

Tyû leä ñaàu tö bình quaân (tính theo %GDP, 1960-85)

GDP b/q ñaàu ngöôøi so saùnh (tính theo tyû leä % GDP b/q ñaàu ngöôøi cuûa Myõ, 1960)







Hình 1.7 Ñaàu tö nhaø nöôùc vaø ñaàu tö tö nhaân

Ghi chuù: LMIE laø caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Hình 1.8 vaø 1.9 trình baøy toùm taét keát quaû noåi baät cuûa hoài qui tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa hôn 90 neàn kinh teá ñang phaùt trieån trong hai naêm 1965 vaø 1987.7 Tyû leä ñi hoïc coù möùc cao hôn ôû nhöõng nöôùc coù thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cao hôn. Tuy nhieân, tyû leä naøy ôû nhöõng nöôùc HPAE coù xu höôùng vöôït möùc döï ñoaùn tính theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa caùc nöôùc naøy. Vaøo naêm 1965, Hoàng Koâng, Haøn Quoác vaø Singapore ñaõ hoaøn taát phoå caäp tieåu hoïc, vöôït xa caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc. Ngay caû Indonesia, nöôùc raát ñoâng daân, cuõng coù tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc treân 70%.8 Vaøo naêm 1987, söï vöôït troäi cuûa heä thoáng giaùo duïc Ñoâng AÙ coøn theå hieän ôû baäc trung hoïc. Indonesia coù tyû leä ñi hoïc trung hoïc laø 46%, hôn haún so vôùi caùc nöôùc khaùc coù cuøng thu nhaäp. Tyû leä naøy ôû Haøn Quoác ñaõ taêng töø 35% leân 88%, daãn ñaàu xeùt veà thaønh tích töông ñoái.

Tyû leä ñaàu tö tö nhaân/GDP (%)

Tyû leä ñaàu tö nhaø nöôùc/GDP (%)

HPAE (khoâng keå Nhaät) Caùc nöôùc LMIE

HPAE (khoâng keå Nhaät) Caùc nöôùc LMIE






Chæ rieâng Thaùi Lan coù tyû leä ñi hoïc trung hoïc laø 28%, thaáp hôn nhieàu so vôùi döï ñoaùn 36% vaø so vôùi möùc bình quaân 54% cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp trung bình.9 Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngöôøi ta ñaõ thaáy keát quaû giaùo duïc yeáu keùm ôû Thaùi Lan, khi söï thieáu thoán traàm troïng lao ñoäng coù trình ñoä hoïc vaán ñaõ baét ñaàu ñe doïa söï taêng tröôûng oån ñònh ôû möùc ñoä raát cao hieän nay. Moät phaàn cuûa thaønh coâng veà giaùo duïc laø do caùc nöôùc Ñoâng AÙ cuõng ñi tröôùc trong vieäc xoaù boû caùch bieät giöõa tyû leä ñi hoïc ôû nam vaø nöõ (xem hoäp 1.1). Hình 1.8 Hoài quy tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc giöõa caùc neàn kinh teá, 1965 vaø 1987

Ghi chuù: Soá lieäu trong ngoaëc ñôn laø tyû leä ñi hoïc; soá lieäu trong ngoaëc vuoâng laø phaàn dö. Nguoàn: Behrman vaø Schneider (1992). Hình 1.9 Hoài quy tyû leä ñi hoïc trung hoïc giöõa caùc neàn kinh teá, 1965 vaø 1987

Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc

Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (theo giaù USD naêm 1988)

Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc

Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi (theo giaù USD naêm 1988)






Ghi chuù: Soá lieäu trong ngoaëc ñôn laø tyû leä ñi hoïc; soá lieäu trong ngoaëc vuoâng laø phaàn dö. Nguoàn: Behrman vaø Schneider (1992).

HOÄP 1.1 ÑOÂNG AÙ ÑI NHANH HÔN TRONG VIEÄC XOÙA KHOAÛNG CAÙCH VEÀ GIÔÙI TÍNH TRONG GIAÙO DUÏC

Xeùt veà maët lòch söû, haàu heát caùc xaõ hoäi ñeàu cung caáp cô hoäi giaùo duïc cho nam giôùi tröôùc, roài sau ñoù daàn daàn môùi ñeán nöõ giôùi. Khoaûng caùch veà giôùi tính trong giaùo duïc coù theå aûnh höôûng saâu roäng ñeán quaù trình phaùt trieån neáu, ví duï, trình ñoä hoïc vaán keùm cuûa nöõ giôùi seõ laøm giaûm khaû naêng caûi thieän ñieàu kieän dinh döôõng vaø veä sinh taïi nhaø cuûa hoï, cuõng nhö giaûm naêng suaát lao ñoäng cuûa hoï ngoaøi xaõ hoäi. Caùc nöôùc HPAE thu heïp khoaûng caùch naøy nhanh hôn nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån khaùc, maëc duø truyeàn thoáng vaên hoùa cuûa hoï laø chuù troïng vieäc giaùo duïc nam giôùi vaø trong moät soá tröôøng hôïp khoâng khuyeán khích vieäc giaùo duïc nöõ giôùi (xem hình 1.1 trong hoäp). Nhìn chung, thu heïp khoaûng caùch veà giôùi tính laø keát quaû cuûa vieäc ñaåy maïnh giaùo duïc cho moïi ngöôøi hôn laø chuù taâm nhieàu vaøo vieäc giaùo duïc nöõ giôùi. Tuy theá, nhö laäp luaän döôùi ñaây, lôïi ích cuï theå cuûa giaùo duïc nöõ giôùi cho thaáy raát quan troïng.

Khoaûng caùch giôùi tính (nam hôn nöõ) trong tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc coù xu höôùng giaûm daàn khi thu nhaäp taêng leân (xem hình A1.10 vaø A1.11 ôû cuoái chöông). Vaøo naêm 1965, khoaûng caùch giôùi tính ôû taát caû caùc nöôùc Ñoâng AÙ, ôû caáp tieåu hoïc, nhoû hôn ngöôøi ta döï ñoaùn. Vaøo naêm 1987, theo thoáng keâ, boán neàn kinh teá Ñoâng AÙ ñaõ phoå caäp tieåu hoïc toaøn boä cho nöõ giôùi, ñieàu ñoù coù nghóa laø khoâng coøn khoaûng caùch giôùi tính ôû caáp tieåu hoïc. Nhöõng khoaûng caùch giôùi tính khaù lôùn trong giaùo duïc vaãn coøn raát phoå bieán ôû caùc neàân kinh teá coù thu nhaäp thaáp (chöù khoâng phaûi laø ngoaïi leä) vaø ñaõ keùo daøi suoát ba thaäp nieân qua cho duø caùc heä thoáng giaùo duïc ñaõ ñöôïc môû roäng nhanh choùng (Hill vaø King 1991). Ví duï, trong 40 neàn

kinh teá vôùi GNP bình quaân ñaàu ngöôøi thaáp hôn $500, khoaûng caùch giôùi tính giöõa nam vaø nöõ trong giaùo duïc ôû baäc tieåu hoïc trung bình laø 20%, vaø hieän nay con soá ñoù cuõng khoâng thaáp hôn so vôùi naêm 1960.

Vaøo naêm 1965, caùc nöôùc HPAE (tröø Thaùi Lan) coù khoaûng caùch veà giôùi tính trong giaùo duïc ôû baäc trung hoïc cao hôn möùc döï ñoaùn. Thöïc ra, vieäc taêng cô hoäi hôn cho nöõ giôùi theo hoïc trung hoïc ñaõ laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi caùc nöôùc HPAE trong thaäp nieân 70 vaø ñaàu thaäp nieân 80, gioáng nhö ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc treân toaøn theá giôùi ngaøy nay. Moät phaàn do caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ ñaõ gaët haùi nhieàu thaønh coâng trong vieäc naâng cao soá löôïng hoïc sinh ñeán tröôøng, khoaûng caùch giôùi tính ñaõ ñöôïc thu heïp vaø khoâng lôùn hôn möùc döï ñoaùn theo thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi vaøo naêm 1987 (hình A1.11). Taát caû caùc neàn kinh teá ôû Ñoâng AÙ ñöôïc nghieân cöùu (ngoaïi tröø Indonesia) ñeàu coù tyû leä nöõ giôùi ñi hoïc trung hoïc cao, thaäm chí coøn cao hôn caû nam giôùi. Ngay caû ôû Indonesia, khoaûng caùch giôùi tính trong giaùo duïc ôû nöôùc naøy cuõng ñaõ giaûm ñaùng keå.

Moät phöông phaùp thoâng duïng, duø khoâng hoaøn haûo, ñeå ño chaát löôïng giaùo duïc laø chi

tieâu treân ñaàu hoïc sinh. Giöõa nhöõng naêm 1970-1989, möùc chi tieâu thöïc treân ñaàu hoïc sinh ôû baäc tieåu hoïc taêng 335% ôû Haøn quoác. Coøn taïi Meâxico vaø Kenya, toác ñoä taêng taêng laàn löôït laø

Hình trong Hoäp 1.1 Tyû leä soá naêm ñi hoïc cuûa nöõ giôùi so vôùi nam giôùi

Nguoàn: Barro vaø Lee (1993)






64% vaø 38% trong cuøng thôøi kyø. Taïi Pakistan, toác ñoä taêng laø 13% töø naêm 1970 ñeán 1985 (Birsall vaø Sabot 1993b). Nhöõng caùch bieät lôùn naøy phaûn aùnh haàu heát nhöõng khaùc bieät trong taêng tröôûng thu nhaäp vaø tyû leä ñi hoïc, maø caû hai chæ tieâu naøy ñeàu cao ôû caùc nöôùc Ñoâng AÙ. Moät phöông phaùp toát hôn ñeå ño löôøng chaát löôïng giaùo duïc laø kieåm tra kyõ naêng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh theo caùc baøi kieåm tra ñöôïc tieâu chuaån hoùa giöõa caùc nöôùc. Qua so saùnh keát quûa thu ñöôïc töø nhöõng cuoäc kieåm tra nhö theá treân theá giôùi, treû em Ñoâng AÙ coù keát quaû hoïc taäp toát hôn treû em ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc - vaø gaàn ñaây, coøn toát hôn caû treû em ôû caùc nöôùc coù thu nhaäp cao.10 Khoái löôïng hoïc taäp cuûa treû em coøn tuøy thuoäc vaøo moâi tröôøng hoïc taäp ôû gia ñình. Moät laàn nöõa, treû em ôû Ñoâng AÙ coù ñöôïc thuaän lôïi hôn vaøo nhöõng naêm 70 vaø 80. Duøng chæ tieâu ñôn giaûn: soá löôïng baø meï coù hoïc vaán vaø soá löôïng treû em taïi moãi gia ñình, chuùng ta tính toaùn ñöôïc raèng moâi tröôøng hoïc taäp taïi Haøn Quoác trong suoát 20 naêm cao hôn 114% so vôùi Brazil vaø 147% so vôùi Pakistan (Birdsall vaø Sabot 1993b).

TAÊNG TRÖÔÛNG NHANH VEÀ NAÊNG SUAÁT

Ñaëc ñieåm noåi baät sau cuøng cuûa HPAE laø söï taêng tröôûng nhanh choùng veà naêng suaát . Naêng suaát lao ñoäng taïi HPAE taêng nhanh laø quaù hieån nhieân: söï taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi chuû yeáu phuï thuoäc vaøo söï taêng tröôûng saûn löôïng treân moãi coâng nhaân. Moät phaàn cuûa söï gia taêng naêng suaát laø do gia taêng voán vaät chaát treân moãi coâng nhaân (chaúng haïn nhö taêng theâm maùy moùc) vaø moät phaàn khaùc laø do gia taêng voán con ngöôøi (chaúng haïn nhö coâng nhaân coù hoïc vaán cao hôn). Tuy nhieân, gia taêng naêng suaát lao ñoäng coøn coù theå laø keát quaû cuûa vieäc gia taêng hieäu quaû saûn xuaát vaø cuûa nhöõng thay ñoåi trong caùch thöùc saûn xuaát giuùp gia taêng saûn löôïng trong khi vaãn söû duïng cuøng moät khoái löôïng voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Chuùng ta goïi phaàn gia taêng naêng suaát maø khoâng theå giaûi thích ñöôïc baèng nhöõng gia taêng ño ñöôïc cuûa caùc nhaäp löôïng laø taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá (TFP-total factor productivity).11 Trong soá nhöõng yeáu toá goùp phaàn taïo neân TFP ta coù theå keå ñeán coâng ngheä toát hôn, toå chöùc quaûn lyù toát hôn, keát quaû cuûa chuyeân moân hoùa vaø nhöõng caûi tieán kyõ thuaät ôû phaân xöôûng. Nhö chöùng minh döôùi ñaây, khoaûng hai phaàn ba möùc taêng tröôûng thaàn kyø cuûa Ñoâng AÙ laø nhôø vaøo quaù trình tích luõy nhanh, coù nghóa laø do söï gia taêng nhanh cuûa voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Moät phaàn ba cuûa taêng tröôûng coøn laïi khoâng theå naøo lyù giaûi baèng quaù trình tích luõy vaø vì theá ngöôøi ta cho laø do hieäu quaû gia taêng hay laø TFP. So vôùi caùc neàn kinh teá khaùc, phaàn gia taêng naøy coù möùc ñoä lôùn, xeùt caû veà trò soá tuyeät ñoái laãn tyû troïng trong taêng tröôûng saûn löôïng, vaø do ñoù giaûi thích ñöôïc phaàn naøo lyù do caùc neàn kinh teá naøy baét kòp caùc neàn kinh teá coâng nghieäp hoùa, trong khi haàu heát caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc thì khoâng. Trong hoäp 1.2, chuùng ta xem xeùt hai caùch lyù giaûi toång quaùt veà quan heä giöõa tích luõy vaø gia taêng saûn löôïng vaø söï lieân keát giöõa vieäc thay ñoåi naêng suaát vaø vieäc baét kòp coâng ngheä tieân tieán.






BAÈNG CHÖÙNG TÖØ CAÙC HOÀI QUY TAÊNG TRÖÔÛNG THU NHAÄP BÌNH QUAÂN ÑAÀU NGÖÔØI GIÖÕA CAÙC NEÀN KINH TEÁ

Trong phaàn naøy, hai coâng cuï thoáng keâ ñöôïc söû duïng ñeà khaûo saùt moái quan heä giöõa tích luõy vaø gia taêng saûn löôïng. Moâ hình thöù nhaát laø hoài quy giöõa caùc neàn kinh teá trong ñoù chuùng ta xaùc ñònh moái quan heä giöõa tyû leä gia taêng thu nhaäp thöïc teá bình quaân ñaàu ngöôøi vaø tyû troïng ñaàu tö trong GDP, vaø hai ño löôøng veà thaønh quaû giaùo duïc, vôùi caùc bieán kieåm soaùt laø toác ñoä taêng tröôûng cuûa daân soá tham gia hoaït ñoäng kinh teá vaø caùch bieät töông ñoái cuûa thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi so vôùi Myõ vaøo naêm 1960, tính theo giaù USD naêm 1980.12 Ño löôøng veà thaønh quaû giaùo duïc ñöôïc choïn laø tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc vaøo naêm 1960 – ñaây laø khía caïnh tích luõy voán con ngöôøi raát khaùc bieät ôû HPAE so vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình khaùc. Keát quaû phaân tích thoáng keâ cuûa 113 nöôùc ñöôïc neâu trong Baûng 1.8 vaø cho thaáy tích luõy nhaân toá saûn xuaát laø quan troïng. Ñaàu tö vaøo voán vaät chaát laãn giaùo duïc ñaõ ñoùng goùp raát lôùn vaøo taêng tröôûng kinh teá.13 Moät söï gia taêng tyû leä ñaàu tö trong GDP leân 10% - gaàn baèng vôùi söï khaùc bieät veà ñaàu tö tö nhaân giöõa HPAE vôùi caùc nöôùc thu nhaäp thaáp vaø trung bình khaùc – laøm taêng toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi leân 0,5%. Tyû leä ñi tieåu hoïc vaø trung hoïc taêng leân 10% laøm gia taêng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi leân 0,3%. Ngoaøi vieäc tích luõy voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi, möùc thu nhaäp ban ñaàu cuõng coù moái quan heä coù yù nghóa vôùi taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi. Nhöõng neàn kinh teá töông ñoái ngheøo vaøo naêm 1960 ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc giaøu, sau khi ñaõ tính tôùi khaùc bieät veà giaùo duïc vaø ñaàu tö. Maëc duø vaäy, nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân, tính bình quaân thì nhöõng nöôùc ngheøo khoâng laøm toát hôn nöôùc giaøu ñöôïc (töùc laø möùc thu nhaäp cuûa caùc nöôùc khoâng hoäi tuï). Moät phaàn cuûa nguyeân nhaân laø do caùc nöôùc ngheøo ñaàu tö ít hôn. Nhöng nhöõng nöôùc coù thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi baèng moät nöûa cuûa Myõ vaøo naêm 1960 vaø coù möùc giaùo duïc vaø ñaàu tö trung bình seõ taêng tröôûng nhanh hôn Myõ 2,1%. Vaán ñeà naøy ñöôïc goïi laø hoäi tuï coù ñieàu kieän vì caùc neàn kinh teá vôùi tyû leä ñaàu tö vaø tyû leä ñi hoïc thaáp seõ khoâng theå naøo ñuoåi kòp caùc nöôùc giaøu duø cho hoï coù lôïi theá laø nöôùc töông ñoái ngheøo. HOÄP 1.2 MOÂ HÌNH HOÙA TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ

Caùc kinh teá gia ñaõ giôùi thieäu khaùi quaùt hai caùch lyù giaûi moái lieân heä giöõa tích luõy vaø taêng tröôûng saûn löôïng, quan ñieåm taân coå ñieån (neoclassical view) vaø phöông phaùp taêng tröôûng noäi sinh (endogenous growth approach). Ra ñôøi sôùm hôn, quan ñieåm cuûa tröôøng phaùi taân coå ñieån ñöôïc döïa treân giaû thieát raèng khi voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi ñöôïc tích luõy, phaàn ñoùng goùp taêng theâm cuûa chuùng vaøo saûn löôïng giaûm daàn. Neáu ñieàu naøy laø ñuùng, thì caùc nöôùc ngheøo, nôi maø löôïng voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi treân moãi lao ñoäng ít hôn, seõ taêng tröôûng nhanh hôn caùc neàn kinh teá phoàn thònh, neáu coù cuøng moät möùc ñaàu tö vaøo voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Söï taêng tröôûng kinh teá gioáng nhö moät cuoäc chaïy ñua coù chaáp; tyû suaát sinh lôïi ñoái vôùi cuøng moät noã löïc tích luõy cuûa caùc nöôùc ngheøo laø lôùn hôn. Caùc moâ hình taêng tröôûng theo quan ñieåm taân coå ñieån döï baùo raèng caùc neàn kinh teá cuûa caùc nöôùc ngheøo seõ baét kòp caùc ñaøn anh giaøu coù, neáu tyû leä tích luõy ôû caû hai gaàn nhö nhau. Ñieàu naøy coù nghóa laø thu nhaäp bình quaân seõ hoäi tuï veà möùc gaàn ngang nhau. Nhìn chung, toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá coù möùc thu nhaäp thaáp vaø trung bình khoâng hôn toác ñoä ôû caùc nöôùc coù möùc thu nhaäp cao; tính trung






bình, caùc neàn kinh teá ngheøo khoâng baét kòp. Ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán moät caùch nhìn khaùc veà taêng tröôûng kinh teá: nhöõng moâ hình veà taêng tröôûng maø trong ñoù söï gia taêng voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi hoaëc ñoùng goùp cuøng möùc, hoaëc ñoùng goùp nhieàu hôn vaøo saûn löôïng khi caùc neàn kinh teá trôû neân phoàn thònh hôn. Trong cuoäc ñua naøy, quy luaät coù veû coù lôïi cho caùc neàn kinh teá maïnh. Caùc lyù thuyeát taêng tröôûng noäi sinh noùi chung khoâng döï baùo raèng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi roát cuoäc seõ hoäi tuï veà moät möùc cho taát caû caùc neàn kinh teá. Thöïc ra, caùc lyù thuyeát ngaøy cho thaáy raèng lôïi theá kinh teá naêng ñoäng nhôø quy moâ coù khuynh höôùng laøm lôïi cho caùc neàn kinh teá giaøu, maø caùc neàn kinh teá naøy coù theå taêng tröôûng nhanh hôn maõi maõi caùc neàn kinh teá ngheøo. Raát nhieàu nghieân cöùu ñaõ coá gaéng tìm hieåu xem moâ hình naøo coù theå giuùp döï ñoaùn ñöôïc toát nhaát caùc söï khaùc bieät veà taêng tröôûng kinh teá trong ba thaäp nieân qua. Khoâng moâ hình naøo thöïc söï vöôït troäi hôn caû, nhöng tranh luaän ñaõ laøm noåi baät hai yeáu toá quyeát ñònh thaønh tích taêng tröôûng trong caùc neàn kinh teá. Tröôùc heát, caû hai moâ hình ñeàu döï baùo raèng möùc ñaàu tö cao hôn vaøo voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi seõ ñöa ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi, maëc duø hai moâ hình naøy khoâng thoáng nhaát vôùi nhau laø lieäu möùc taêng tröôûng cao naøy coù ñöôïc duy trì maõi maõi hay khoâng. Tuy theá, moät soá neàn kinh teá coù theå taêng tröôûng nhanh hôn caùc neàn kinh teá khaùc trong caùc thôøi kyø keùo daøi, nhôø ñaàu tö moät phaàn nhieàu hôn thu nhaäp quoác daân cuûa mình. Hai laø, tích luõy khoâng theå giaûi thích heát toaøn boä söï taêng tröôûng kinh teá vaø tyû leä tích luõy khaùc nhau khoâng theå giaûi thích troïn veïn nhöõng khaùc nhau veà toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc. Nhieàu yeáu toá khaùc, bao goàm caùc thaønh phaàn voâ hình nhö cô caáu toå chöùc kinh teá, ñoåi môùi vaø tieáp thu coâng ngheä, cuõng coù vai troø nhaát ñònh. Caùc neàn kinh teá coù thaønh tích tích luõy töông töï nhö nhau - ví duï nhö caùc nöôùc HPAE vaø Lieân Xoâ cuõ - coù theå coù nhöõng thaønh tích raát khaùc nhau veà taêng tröôûng. Trong lyù thuyeát veà taêng tröôûng taân coå ñieån, thaønh phaàn cuûa taêng tröôûng kinh teá, khoâng theå quy cho tích luõy, ñöôïc coi laø “tieán boä kyõ thuaät” hay laø thay ñoåi toång naêng suaát nhaân toá TFP. Nhieàu moâ hình ban ñaàu cuûa tröôøng phaùi taân coå ñieån giaû thieát tieán boä kyõ thuaät coù ñöôïc laø do beân ngoaøi (Solow 1957), maëc duø caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm veà söï thay ñoåi TFP söû duïng caùc giaû thieát cuûa phaùi taân coå ñieån cho thaáy coù raát nhieàu thay ñoåi veà toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc tính, ñaëc bieät laø trong caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Nishimizu vaø Page 1987; Page 1990). Theo caùc lyù thuyeát môùi veà taêng tröôûng noäi sinh, thaønh phaàn naøy cuûa söï taêng tröôûng ñöôïc quy cho nhöõng quan heä hoã töông giöõa “yù töôûng” vaø tích luõy, töø ñoù daãn ñeán keát quaû laø suaát sinh lôïi gia taêng theo quy moâ ñoái vôùi voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi (Romer 1993). Kieán thöùc vaø coâng ngheä nöôùc ngoaøi laø nguoàn tieàm naêng quan troïng cho vieäc thay ñoåi naêng suaát ôû caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình. Baèng vieäc aùp duïng caùc coâng ngheä saün coù cuûa caùc nöôùc thu nhaäp cao, caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình coù theå nhanh choùng naâng cao trình ñoä coâng ngheä cuûa mình (Gerschenkron 1962). Hôn theá nöõa, caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù quyeàn löïa choïn giöõa nhieàu coâng ngheä saün coù maø khoâng caàn phaûi nghieân cöùu phaùt trieån caùc coâng ngheä môùi nhö caùc neàn kinh teá tieân tieán phaûi laøm. Do vaäy, caùc neàn kinh teá coâng nghieäp hoùa ôû möùc thaáp coù theå thu ñöôïc coâng ngheä reû hôn vaø tieán nhanh hôn caùc neàn kinh teá ñaõ coâng nghieäp hoùa ôû möùc cao. Ñaây laø söï baét kòp treân cô sôû naêng suaát (productivity-based catching up). Nhöng baûn thaân coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi laø moät muïc tieâu di ñoäng. Söï thay ñoåi TFP ôû caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao laø moät nguoàn taêng tröôûng quan troïng cuûa hoï (Chenery 1986; Boskin vaø Lau 1992). Phuï luïc 1.1 giôùi thieäu moät caùch phaân tích chính thöùc veà moái quan heä giöõa nhöõng bieán ñoåi trong thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi, maø ta goïi laø “söï thay ñoåi coâng ngheä”, vôùi caùc söï bieán ñoåi höôùng veà thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát, maø ta goïi laø “söï thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät”. Caû lyù thuyeát vaø kinh nghieäm thöïc teá ñeàu ñöa ñeán keát luaän laø söï taêng tröôûng TFP ôû caùc nöôùc phaùt trieån, phaàn lôùn laø do söï thay ñoåi coâng ngheä, thay ñoåi trong thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát cuûa theá giôùi, trong khi caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình thì phaàn lôùn söï thay ñoåi TFP laø do söï thay ñoåi veà hieäu quaû kyõ thuaät (Pack vaø Page 1993). Ñeå ñaït ñöôïc söï baét kòp treân cô






sôû naêng suaát, caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình caàn phaûi tieáp caän ñöôïc muïc tieâu luoân di ñoäng ñoù; nghóa laø, söï thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät phaûi döông.

Söï hoäi tuï coù ñieàu kieän naøy coù theå ñöôïc lyù giaûi nhö laø thöôùc ño nhöõng lôïi ích thu ñöôïc do keát quaû cuûa vieäc chuyeån ñoåi töø trình ñoä coâng ngheä thaáp ñeán trình ñoä coâng ngheä cao, hay coøn goïi laø “baét kòp coâng ngheä” (xem hoäp 1.2). Nhöng söï bieán ñoåi thu nhaäp töông ñoái coù theå dieãn ra nhieàu hôn laø keát quaû baét kòp treân cô sôû naêng suaát maø moät soá nöôùc ban ñaàu ngheøo ñöôïc höôûng. Moät trong nhöõng hieän töôïng thöïc nghieäm quan troïng ñöôïc neâu trong nhöõng taùc phaåm ñaàu tieân veà quaù trình chuyeån ñoåi cô caáu (Kuznets 1959; Chenery 1960) laø söï khaùc bieät veà naêng suaát lao ñoäng giöõa khu vöïc saûn xuaát truyeàn thoáng (noâng nghieäp) vaø hieän ñaïi (coâng nghieäp) ôû nhöõng möùc thu nhaäp thaáp. Söï gia taêng naêng suaát ôû nhöõng neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp chuû yeáu laø do vieäc saép xeáp laïi lao ñoäng lieân ngaønh töø noâng nghieäp sang coâng nghieäp (Pack 1993c). Vì vaäy, söï bieán ñoåi thu nhaäp ban ñaàu coù theå laø do taùc ñoäng taùi phaân boå cuûa söï thay ñoåi cô caáu naøy ñoái vôùi taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi. Baûng 1.8 Caùc keát quaû cô baûn cuûa hoài quy giöõa caùc neàn kinh teá (Bieán phuï thuoäc: toác ñoä taêng tröôûng thöïc veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi , bình quaân 1960-1985)

Bieán soá 113 quan saùt 113 quan saùt 113 quan saùt

Tung ñoä goác -0,0070 (0,0079)

-0,0034 (0,0075)

0,0042 (0,0081)

GDP so vôùi Myõ, 1960 -0,0430** (0,0118)

-0,0293* (0,0115)

-0,0320** (0,0110)

Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc, 1960 0,0264** (0,0065)

0,0233** (0,0062)

0,0272** (0,0065)

Tyû leä ñi hoïc trung hoïc, 1960 0,0262 (0,0139)

0,0160 (0,0132)

0,0069 (0,0131)

Taêng daân soá, 1960-1985 0,1015 (0,2235)

0,0201 (0,2095)

0,0998 (0,2023)

Tyû leä daàu tö/GDP bình quaân, 1960-1985 0,0578* (0,0224)

0,0455* (0,0211)

0,0285 (0,0207)

Caùc nöôùc HPAE 0,0230* (0,0056)

0,0171** (0,0056)

Chaâu Myõ La tinh -0,0131** (0,0039)

Chaâu Phi haï Saharaa -0,0099* (0,0041)

R2 hieäu chænh 0,3480 0,4324 0,4821 ** Coù yù nghóa thoáng keâ ôû möùc 0,01 * Coù yù nghóa thoáng keâ ôû möùc 0,05 Ghi chuù: Heä soá laø soá naèm ôû haøng treân cuûa moãi oâ. Soá trong ngoaëc laø sai soá chuaån a. Bao goàm caû Tunisie vaø Nam Phi Nguoàn: Öôùc tính cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Vôùi caùc keát quaû thoáng keâ treân, chuùng ta coù theå xem xeùt hai vaán ñeà veà vai troø cuûa tích luõy ñoái vôùi taêng tröôûng ôû caùc nöôùc HPAE . Tröôùc tieân caùc tính toaùn cuûa chuùng toâi veà






thoâng soá cuûa phöông trình taêng tröôûng giöõa caùc neàn kinh teá cho pheùp thöïc hieän moät “pheùp tính taêng tröôûng” ñôn giaûn ôû caùc nöôùc HPAE . Baûng 1.9 trình baøy caùc phaàn ñoùng goùp döï kieán vaøo taêng tröôûng cuûa ñaàu tö, voán con ngöôøi, gia taêng daân soá vaø thu nhaäp töông öùng cuûa moãi nöôùc HPAE . Noù cuõng cho thaáy tyû phaàn taêng tröôûng thöïc teá ñöôïc döï ñoaùn baèng caùc bieán soá naøy. Ngoaïi tröø Hoàng Koâng (44%), tích luõy voán con ngöôøi vaø voán vaät chaát, möùc thu nhaäp khôûi ñaàu vaø gia taêng daân soá döï ñoaùn ñöôïc 60% möùc taêng tröôûng tính toaùn ôû caùc nöôùc HPAE hoaëc hôn. Tyû phaàn taêng tröôûng döï ñoaùn naøy leân ñeán 87% trong tröôøng hôïp Malaysia. Bình quaân, khoaûng hai phaàn ba möùc taêng tröôûng quan saùt ñöôïc ôû caùc nöôùc HPAE ñöôïc döï ñoaùn baèng moâ hình cuûa chuùng toâi. Baûng 1.9 Ñoùng goùp cuûa tích luõy vaøo taêng tröôûng cuûa caùc nöôùc HPAE, 1960-85

Hoàng Koâng Indonesia Nhaät Baûn Haøn Quoác

Bieán soá

Öôùc löôïng thoâng

soá

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)

% trong toång möùc

taêng tröôûng döï

ñoaùn

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)



ñoaùn

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)



ñoaùn

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)



ñoaùn Tung ñoä goác -0,0070 -0,70 (-26) -0,70 (-31) -0,70 (-15) -0,70 (-19) GDP so vôùi Myõ, 1960 -0,0430 -1,00 (-37) -0,32 (-14) -1,16 (-25) -0,40 (-11) Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc, 1960 0,0264 2,30 (86) 1,77 (79) 2,72 (58) 2,48 (67) Tyû leä ñi hoïc trung hoïc, 1960 0,0105 0,63 (23) 0,16 (7) 1,94 (41) 0,71 (19) Taêng daân soá, 1960-1985 0,0578 0,23 (9) 0,22 (10) 0,10 (2) 0,20 (9) Ñaàu tö/GDP b/q, 1960-85 1,22 (46) 1,10 (49) 1,80 (38) 1,40 (38) Taêng tröôûng thöïc teá 6,09 3,72 5,69 5,89 Taêng tröôûng döï ñoaùn 2,68 2,23 4,69 3,69 (Tyû leä % cuûa taêng tröôûng döï ñoaùn) (44) (0,60) (82) (63)

Malaysia Ñaøi Loan Singapore Thaùi Lan

Bieán soá


soá

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)



ñoaùn

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)



ñoaùn

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)



ñoaùn

Ñoùng goùp vaøo

taêng tröôûng

(%)



ñoaùn Tung ñoä goác -0,0070 -0,70 (-20) -0,70 (-19) -0,70 (-18) -0,70 (-28) GDP so vôùi Myõ, 1960 -0,0430 -0,77 (-22) -0,42 (-11) -1,04 (-27) -0,42 (-17) Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc, 1960 0,0264 2,53 (73) 2,53 (69) 2,93 (75) 2,19 (87) Tyû leä ñi hoïc trung hoïc, 1960 0,0105 0,50 (14) 0,72 (19) 0,84 (22) 0,31 (13) Taêng daân soá, 1960-1985 0,0578 0,26 (8) 0,24 (6) 0,18 (5) 0,26 (11) Ñaàu tö/GDP b/q, 1960-85 1,64 (47) 1,32 (36) 1,69 (43) 0,87 (35) Taêng tröôûng thöïc teá 4,00 6,38 6,03 3,82 Taêng tröôûng döï ñoaùn 3,46 3,70 3,90 2,51 (Tyû leä % cuûa taêng tröôûng döï ñoaùn) (87) (58) (65) (66)

Ghi chuù: Ñoùng goùp cuûa moät bieán soá vaøo taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá X baèng giaù trò cuûa bieán ôû neàn kinh teá X nhaân vôùi heä soá öôùc löôïng ñoái vôùi bieán ñoù töø haøm hoài quy cô baûn. Taêng tröôûng döï ñoaùn cuûa neàn kinh teá X baèng toång cuûa taát caû caùc ñoùng goùp vaøo taêng tröôûng cuûa caùc bieán hoài quy cô baûn. Nguoàn: Tính toaùn cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Giaùo duïc tieåu hoïc laø yeáu toá ñoùng goùp lôùn nhaát vaøo toác ñoä taêng tröôûng ñöôïc döï ñoaùn ôû caùc nöôùc HPAE, lôùn hôn raát nhieàu so vôùi caùc yeáu toá khaùc. Tôùi 58% (Nhaät Baûn) ñeán 87% (Thaùi Lan) cuûa möùc taêng tröôûng döï ñoaùn töø laø nhôø vaøo giaùo duïc tieåu hoïc. Ñaàu tö voán vaät






chaát ñöùng haøng thöù hai (töø 35% ñeán 49%) tieáp theo laø giaùo duïc trung hoïc. Tyû leä ñi hoïc trung hoïc ôû möùc cao taïi Nhaät Baûn naêm 1960 ñoùng vai troø quan troïng cho söï taêng tröôûng cuûa nöôùc naøy, nhieàu hôn caû ñaàu tö, trong khi caùc nöôùc ñi sau vôùi tyû leä ñi hoïc trung hoïc thaáp hôn nhö Indonesia, Malaysia vaø Thaùi Lan coù tyû phaàn ñoùng goùp cuûa giaùo duïc trung hoïc trong taêng tröôûng döï ñoaùn thaáp (döôùi 15%). Traùi laïi, ñaàu tö coù taàm quan troïng cao nhaát ôû Hoàng Koâng, Indonesia, Malaysia vaø Singapore. ÔÛ nhöõng nöôùc naøy ñaàu tö ñoùng goùp tôùi 40% möùc taêng tröôûng giaûi thích ñöôïc. Thöù hai, chuùng ta cuõng coù theå tìm caùc khuynh höôùng theo vuøng cho caùc toác ñoä taêng tröôûng maø khoâng lyù giaûi ñöôïc baèng ñaàu tö voán con ngöôøi vaø vaät chaát. Sau khi ñieàu chænh ñeå tröø khöû ñi ñoùng goùp cuûa giaùo duïc, ñaàu tö vaø thu nhaäp ban ñaàu, caùc nöôùc HPAE coù ñöôïc tyû leä taêng tröôûng cao ñaùng keå so vôùi moïi neàn kinh teá khaùc. Chaâu Myõ La tinh vaø chaâu Phi haï Sahara, traùi laïi, coù möùc taêng tröôûng ñaëc bieät thaáp (khoaûng 1%) khi ñieàu chænh ñoái vôùi cuøng caùc bieáùn soá treân. Nhö theá, söï cheânh leäch toác ñoä taêng tröôûng döï ñoaùn giöõa caùc nöôùc HPAE vaø Chaâu Phi haï Sahara hoaëc Chaâu Myõ La tinh laø 3%, ngay caû khi taát caû ñeàu coù möùc tích luõy vaø thu nhaäp khôûi ñaàu laø ngang nhau. Ñeå ñaùnh giaù söï ñoùng goùp cuûa möùc tích luõy cao ôû caùc nöôùc HPAE so vôùi caùc nhoùm nöôùc khaùc, chuùng ta coù theå döï ñoaùn möùc taêng tröôûng ôû boán nhoùm neàn kinh teá döïa treân möùc ñaàu tö, tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc, thu nhaäp töông ñoái naêm 1960 vaø möùc taêng daân soá. Nhöõng cheânh leäch veà toác ñoä taêng tröôûng thöïc teá giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc nhoùm khaùc coù theå ñöôïc phaân chia thaønh caùc khaùc bieät döï ñoaùn ñöôïc (do keát quaû cuûa nhöõng khaùc bieät cuûa nhoùm veà tích luõy hay möùc thu nhaäp ban ñaàu) vaø phaàn coøn laïi khoâng lyù giaûi ñöôïc (xem baûng 1.10). Tích luõy chæ lyù giaûi moät phaàn khaùc bieät trong möùc taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc nhoùm nöôùc khaùc nhau. Ví duï, töø naêm 1960 ñeán naêm 1985, tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc trung bình vaø möùc ñaàu tö ôû caùc nöôùc HPAE thaáp hôn so vôùi caùc nöôùc OECD, töø ñoù khieán chuùng ta döï ñoaùn raèng möùc taêng tröôûng seõ thaáp hôn caùc nöôùc OECD 0,68%. Buø laïi phaàn naøy coù moät khoaûn gia taêng do hoäi tuï coù ñieàu kieän laø 1,2% vaø ñoùng goùp cuûa möùc taêng daân soá cao hôn cuûa caùc nöôùc HPAE laø 0,1%. Chuùng ta seõ döï ñoaùn raèng caùc nöôùc HPAE seõ taêng tröôûng nhanh hôn caùc nöôùc OECD khoaûng 0,67%, chuû yeáu laø do möùc thu nhaäp khôûi ñaàu cuûa hoï thaáp hôn. Nhöng treân thöïc teá thì hoï ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn ñeán 2,3%. Taùc ñoäng cuûa möùc tích luõy cao hôn ôû caùc nöôùc HPAE ñaëc bieät theå hieän roõ khi so saùnh giöõa Ñoâng AÙ vôùi chaâu Myõ La tinh hoaëc vôùi chaâu Phi haï Sahara. Giöõa caùc nöôùc HPAE vaø chaâu Myõ La tinh, 34% khaùc bieät veà toác ñoä taêng tröôûng ñöôïc döï ñoaùn laø do möùc ñaàu tö cao hôn vaø 38% laø do caùc tyû leä ñi hoïc cao hôn. Khaùc bieät chính veà tyû leä taêng tröôûng döï ñoaùn giöõa HPAE vaø chaâu Phi haï Sahara laø do caùc khaùc bieät veà tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc. Ñaàu tö chæ ñoùng goùp 20% söï khaùc bieät vaø ñöôïc buø laïi bôûi phaàn gia taêng do hoäi tuï coù ñieàu kieän cuûa chaâu Phi haï Sahara vaø möùc gia taêng daân soá nhanh hôn cuûa hoï. Giaùo duïc laø nhaân toá chính taïo neân söï khaùc bieät veà taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc HPAE vaø chaâu Phi haï Sahara. Tuy nhieân, ñieàu noåi baät nhaát laø chuùng ta khoù coù theå giaûi thích ñöôïc söï khaùc bieät veà toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc HPAE vaø caùc neàn kinh teá khaùc neáu chæ döïa treân cô sôû caùc bieán soá kinh teá thoâng thöôøng.14 Cuoáøi cuøng, chuùng ta chæ coù theå döï ñoaùn khoaûng 17% khaùc bieät thöïc teá veà toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc nöôùc HPAE vaø chaâu Myõ La tinh. Giöõa caùc nöôùc HPAE vaø chaâu Phi haï Sahara, chuùng ta coù keát quaû khaù hôn laø coù theå döï ñoaùn khoaûng 36%






cuûa söï khaùc bieät. Sau khi ñaõ loaïi boû ñoùng goùp cuûa möùc tích luõy cao hôn, caùc nöôùc HPAE vaãn ñaït ñöôïc thaønh tích toát hôn, trong khi ñoù chaâu Myõ La tinh vaø chaâu Phi haï Sahara ñaït thaáp hôn laø theo moái töông quan thoáng keâ giöõa tích luõy vaø taêng tröôûng. Do vaäy, haàu heát söï khaùc bieät veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi giöõa caùc vuøng laø khoâng theå giaûi thích ñöôïc (maëc duø phaàn lôùn caùc thaønh coâng cuûa caùc nöôùc HPAE laø coù theå giaûi thích ñöôïc).15 Roõ raøng laø caùc nöôùc HPAE thaønh coâng hôn trong vieäc phaân boå nguoàn löïc maø hoï ñaõ tích luõy cho caùc hoaït ñoäng coù naêng suaát cao vaø trong vieäc tieáp thu vaø aùp duïng caùc coâng ngheä tieân tieán. Baûng 1.10 Xeùt tôùi caùc khaùc bieät trong taêng tröôûng do khaùc bieät trong tích luõy taïo ra: Caùc neàn kinh teá HPAE, chaâu Myõ La tinh, chaâu Phi vaø OECD

Khaùc bieät veà trung bình maãu Khaùc bieät veà taêng tröôûng döï ñoaùn ñöôïc (%)

Bieán soá


soá

HPAE so vôùi Myõ La tinh

HPAE so vôùi chaâu

Phi

HPAE so vôùi

OECD

HPAE so vôùi Myõ La tinh

% toång soá

HPAE so vôùi

chaâu Phi % toång

soá

HPAE so vôùi OECD

% toång soá

Tung ñoä goác 0,0042 GDP so vôùi Myõ, 1960 -0,0320 -0,0574 0,0707 -0,3831 0,18 (31) -0,23 (-15) 1,23 (184) Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc, 1960 0,0272 0,0612 0,4784 -0,1774 0,17 (28) 1,30 (87) -0,48 (-72) Tyû leä ñi hoïc trung hoïc, 1960 0,0069 0,0823 0,2427 -0,2166 0,06 (10) 0,17 (11) -0,15 (-22) Taêng daân soá, 1960-1985 0,0998 -0,0015 -0,0056 0,0127 -0,01 (-2) -0,06 (-4) 0,13 (19) Ñaàu tö/GDP b/q, 1960-85 0,0285 0,0713 0,1073 -0,0180 0,20 (34) 0,31 (20) -0,05 (-8) Caùc nöôùc HPAE 0,0171 Chaâu Myõ La tinh -0,0131 Chaâu Phi haï Saharaa -0,0099 Toång khaùc bieät veà taêng tröôûng döï ñoaùn ñöôïc

0,60 (100) 1,49 (100) 0,67 (100)

Khaùc bieät veà taêng tröôûng thöïc teá 3,62 4,19

2,32

Ghi chuù: Khaùc bieät veà caùc trung bình maãu giöõa khu vöïc X vaø Y baèng giaù trò trung bình cuûa bieán ôû khu vöïc X tröø cho giaù trò trung bình cuûa bieán ôû khu vöïc Y. Caùc khaùc bieät veà taêng tröôûng döï ñoaùn ñöôïc phaân chia theo bieán. Khaùc bieät veà taêng tröôûng döï ñoaùn giöõa khu vöïc X vaø Y quy cho moät bieán nhaát ñònh baèng baèng khaùc bieät veà trung bình maãu cuûa bieán ñoù giöõa khu vöïc X vaø Y nhaân vôùi heä soá öôùc löôïng cuûa bieán ñoù laáy töø haøm hoài quy cô baûn. Toång khaùc bieät veà taêng tröôûng döï ñoaùn giöõa khu vöïc X vaø Y baèng toång soá caùc khaùc bieät veà taêng tröôûng döï ñoaùn quy cho caùc bieán cuûa haøm hoài cô baûn. a. Bao goàm caû Tunisia vaø Nam Phi. Nguoàn: Tính toaùn cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

CHÖÙNG CÖÙ TÖØ NHÖÕNG ÖÔÙC LÖÔÏNG TAÊNG TRÖÔÛNG TOÅNG NAÊNG SUAÁT NHAÂN TOÁ - TFP

Söï thay ñoåi TFP bao goàm caû hai khía caïnh quan troïng cuûa gia taêng naêng suaát. Theo nguyeân taéc taân coå ñieån, TFP ñöôïc öôùc tính baèng caùch laáy taêng tröôûng saûn löôïng tröø ñi phaàn taêng tröôûng do tích luõy voán tö baûn, tích luõy voán con ngöôøi vaø gia taêng löïc löôïng lao ñoäng. Thöïc hieän theo nguyeân taéc naøy, chuùng ta öôùc tính söï thay ñoåi TFP cho 87 neàn kinh teá, duøng moät haøm saûn xuaát tính toaùn vôùi döõ lieäu giöõa caùc neàn kinh teá. (Phöông phaùp tính toaùn ñöôïc thaûo luaän trong phuï luïc 1.1). Hình 1.10 veõ nhöõng ñieåm tính toaùn ñöôïc veà taêng tröôûng TFP giai ñoaïn 1960-1989 theo möùc thu nhaäp vaøo naêm 1960. Coù söï khaùc bieät lôùn veà toác ñoä taêng tröôûng TFP giöõa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp. Moät soá caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån coù toác ñoä taêng tröôûng TFP cao hôn so vôùi caùc neàn kinh teá coâng nghieäp, phuø hôïp vôùi khaû naêng gia taêng lôùn nhôø baét kòp kyõ thuaät. Tuy nhieân, nhieàu nöôùc khaùc laïi coù toác ñoä thay ñoåi naêng suaát thaáp hoaëc thaäm chí coù trò soá aâm. Caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ noåi baät roõ reät vôùi






möùc TFP tuyeät ñoái cao. Naêm nöôùc HPAE - Hoàng Koâng, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Thaùi Lan vaø Ñaøi Loan - ñöùng ñaàu baûng. Ba nöôùc HPAE khaùc - Indonesia, Malaysia vaø Singapore - thì gaàn vôùi toác ñoä taêng tröôûng TFP cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp cao (khoaûng 1,5%), nhöng vaãn naèm trong moät phaàn ba nhöõng nöôùc ñöùng ñaàu caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån. Hình 1.10 Taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá, 1960-89 vaø GDP b/quaân ñaàu ngöôøi so vôùi Myõ, 1960

Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi. Coù leõ trong caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao, haàu heát toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc tính ñöôïc laø do caùc tieán boä trong vieäc aùp duïng coâng ngheä toát nhaát. Ñieàu naøy giaûi thích toác ñoä taêng tröôûng TFP khoâng khaùc nhau nhieàu vaø naèm trong khoaûng 1,5%/naêm, ñoàng thôøiø khuynh höôùng taêng tröôûng TFP giaûm daàn khi thu nhaäp cuûa nhöõng neàn kinh teá coù thu nhaäp cao taêng leân (xem hình 1.10). Tuy nhieân, trong caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình, söï thay ñoåi TFP phaûi phaûn aùnh theâm ñieàu gì ngoaøi tieán boä kyõ thuaät, neáu khoâng chuùng ta seõ chaúng bao giôø coù caùc giaù trò taêng tröôûng TFP aâm. Chuùng ta ñaõ laäp luaän raèng taêng tröôûng TFP taïi caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình chöùa ñöïng yeáu toá baét kòp (hoaëc tuït haäu) so vôùi caùc coâng ngheä thöïc tieãn toát nhaát. (Moái töông quan giöõa thay ñoåi kyõ thuaät vaø söï baét kòp ñöôïc thaûo luaän trong phuï luïc 1.1). Nhöng toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc löôïng cho moät lónh vöïc khi so saùnh giöõa caùc neàn kinh teá thì cuõng chöùa ñöïng yeáu toá hieäu quaû phaân boå; nhöõng neàn kinh teá naøo phaân boå nguoàn voán con ngöôøi vaø nguoàn voán vaät chaát vaøo caùc ñaàu tö coù suaát sinh lôïi thaáp thì seõ coù toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc tính thaáp hoaëc coù giaù trò aâm. Nhöõng minh hoïa roõ reät nhaát cho laäp luaän naøy laø 13 neàn kinh teá coù taêng tröôûng

Taêng tröôûng TFP (%)

Tyû leä GDP so vôùi GDP Myõ, 1960






saûn löôïng aâm vaø tích luõy döông. Nhö vaäy caùc öôùc tính cuûa chuùng ta veà taêng tröôûng TFP traû lôøi cho caâu hoûi sau ñaây: treân cô sôû hieäu quaû trung bình maø voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi ñöôïc söû duïng trong neàn kinh teá theá giôùi, thì tích luõy voán seõ döï baùo quaù cao hay quaù thaáp möùc taêng tröôûng thu nhaäp? Caâu traû lôøi ñoái vôùi haàu heát caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp vaø trung bình laø noù döï baùo quaù cao, coøn ñoái vôùi caùc nöôùc HPAE laø döï baùo quaù thaáp.16 Theo caùc giaû thieát raát haïn cheá (xem phuï luïc 1.1), chuùng ta coù theå ñöa ra moät vaøi suy ñoaùn lieân quan ñeán vieäc caùc neàn kinh teá HPAE naøo ñaõ baét kòp caùc coâng ngheä tieân tieán nhaát töø naêm 1960 ñeán 1989. Ñeå laøm ñieàu naøy, chuùng ta giaû thieát raèng ñoä co giaõn cuûa saûn löôïng duøng ñeå tính toaùn caùc thay ñoåi TFP chæ laø nhöõng ñoä co giaõn aùp duïng cho caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao maø thoâi. Nhöõng neàn kinh teá coù hieäu quaû phaân boå cao hôn naøy coù ñoä co giaõn saûn löôïng theo caû voán vaät chaát laãn voán con ngöôøi cao hôn ñoä co giaõn trong moät maãu toaøn boä caùc neàn kinh teá. Chuùng ta laáy giaù trò öôùc löôïng thay ñoåi TFP aùp duïng ñoä co giaõn cao hôn tröø ñi toác ñoâï thay ñoåi TFP trung bình cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao maø chuùng ta cho laø do keát quaû cuûa tieán boä coâng ngheä toát nhaát treân theá giôùi, ta öôùc tính ñöôïc söï thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät. AÙp duïng phöông phaùp naøy, chæ coù Hoàng Koâng (2,0%); Nhaät (1,0%), Ñaøi Loan (0,8%); vaø Thaùi Lan (0,1%) laø nhöõng nöôùc HPAE ñang ñuoåi kòp thöïc tieãn coâng ngheä quoác teá toát nhaát, Haøn Quoác (-0,2%) chuû yeáu chæ duy trì khoaûng caùch veà tieán boä coâng ngheä vôùi caùc neàn kinh teá thu nhaäp cao, trong khi caùc neàn kinh teá thuùc ñaåy bôûi ñaàu tö nhö Indonesia, Malaysia vaø Singapore ñang tuït haäu so vôùi thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát vôùi tyû leä töø 1,2% (Indonesia) ñeán 3,5% (Singapore) moãi naêm (xem baûng A1.3 phuï luïc 1.1). Tuy nhieân, khi so saùnh vôùi caùc khu vöïc ñang phaùt trieån khaùc, ta thaáy khaû naêng baét kòp coâng ngheä quoác teá toát nhaát cuûa caùc neàn kinh teá HPAE laø raát lôùn. Vôùi cuøng phöông phaùp, chuùng toâi ñaõ tính ñöôïc toác ñoä thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät ñoái vôùi chaâu Myõ La tinh (-1,4%) vaø chaâu Phi haï Sahara (-3,5%). So vôùi nhöõng chuaån möïc naøy thì taát caû caùc nöôùc HPAE, ngoaïi tröø Singapore, chöùng toû khaû naêng raát toát trong vieäc baét kòp söï bieán ñoåi coâng ngheä haøng ñaàu treân theá giôùi. Maëc duø trò soá tuyeät ñoái cuûa TFP taïi caùc neàn kinh teá HPAE cao hôn, nhöng möùc taêng tröôûng cuõng cao. Coù phaûi chaêng tyû phaàn cuûa taêng tröôûng do TFP ñoùng goùp laø cao? Treân cô sôû phaân tích caùc nguoàn taêng tröôûng cuûa moät soá neàn kinh teá, Chenery (1986) ñaõ phaùt trieån moät daïng coâng thöùc veà ñoùng goùp cuûa taêng tröôûng TFP vaøo taêng tröôûng saûn löôïng tuøy theo thu nhaäp. Moät neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình ñieån hình coù möùc ñoùng goùp taêng tröôûng TFP vaøo taêng tröôûng saûn löôïng töông ñoái nhoû, khoaûng giöõa10% vaø 20%. Ngöôïc laïi, caùc neàn kinh teá thu nhaäp cao coù ñeán 30-50% taêng tröôûng saûn löôïng laø do ñoùng goùp cuûa taêng tröôûng TFP. Hình 1.11 xaùc nhaän chieàu höôùng naøy ñoái vôùi caùc neàn kinh teá thu nhaäp thaáp, trung bình vaø cao. Chæ coù baûy trong soá naêm möôi chín neàn kinh teá thu nhaäp thaáp vaø trung bình khoâng thuoäc khoái HPAE coù ñoùng goùp taêng tröôûng TFP vöôït quaù 33%, trong khi ôû caùc neàn kinh teá thu nhaäp cao, trò soá naøy cao hôn nhieàu. Khoái HPAE rôi vaøo hai nhoùm khaùc bieät: caùc neàn kinh teá thuùc ñaåy bôûi ñaàu tö vaø caùc neàn kinh teá thuùc ñaåy bôûi naêng suaát. Caùc neàn kinh teá thuùc ñaåy bôûi ñaàu tö - Indonesia, Malaysia vaø Singapore - phuø hôïp vôùi chieàu höôùng cuûa caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån vôùi tyû phaàn ñoùng goùp TFP thaáp. Ngöôïc laïi, caùc neàn kinh teá thuùc ñaåy bôûi naêng suaát - Nhaät Baûn, Hoàng Koâng, Haøn Quoác, Thaùi Lan vaø Ñaøi Loan - thì khaùc thöôøng hôn vaø coù veû gioáng nhö caùc neàn kinh teá coâng nghieäp vôùi tyû phaàn ñoùng goùp






TFP cao (treân 33%). Söï taêng tröôûng cuûa Trung Quoác gaàn ñaây (xem hoäp 1.3) theå hieän moät vaøi ñaëc tính naøy.






Hình 1.11 Taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá vaø phaàn taêng tröôûng do taêng caùc nhaân toá saûn xuaát taïo ra, 1960-89

Ghi chuù: Caùc ñöôøng gaïch cheùo ñaïi dieän cho toác ñoä taêng tröôûng toång GDP bình quaân giai ñoaïn 1960-89; caùc tia ñi töø goác toïa ñoä ñaïi dieän cho ñoùng goùp cuûa taêng TFP vaøo möùc taêng tröôûng toång coäng. Nguoàn: Nehru vaø Dareshwar (1993); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Caùc neàn kinh teá HPAE khaùc thöôøng so vôùi caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån laø do vai troø töông ñoái quan troïng cuûa taêng tröôûng TFP. Duø vaäy, phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu tìm thaáy tröôùc ñaây qua hoài quy giöõa caùc neàn kinh teá, chuùng toâi thaáy raèng coù töø 60% ñeán 90% taêng tröôûng saûn löôïng cuûa caùc nöôùc naøy laø do tích luõy voán con ngöôøi vaø voán vaät chaát. Söï thay ñoåi naêng suaát laø cao hôn so vôùi caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån khaùc vaø laø coù taàm quan troïng ñoái vôùi söï thaønh coâng cuûa Ñoâng AÙ. Nhöng noù khoâng phaûi laø yeáu toá öu theá.

Taêng tröôûng TFP, 1960-89 (%/naêm)

Taêng tröôûng toång caùc nhaân toá saûn xuaát (%/naêm)







HOÄP 1.3. SÖÏ THAÀN KYØ TRUNG QUOÁC

Khoâng moät ñaùnh giaù naøo veà taêng tröôûng kinh teá taïi Ñoâng AÙ coù theå ñaày ñuû ñöôïc neáu khoâng xeùt ñeán thaønh töïu cuûa Trung Quoác. Vôùi daân soá gaáp 2,6 laàn daân soá cuûa taát caû taùm nöôùc ñang ñöôïc nghieân cöùu keát hôïp laïi vaø vôùi dieän tích roäng gaàn gaáp ba laàn taùm nöôùc naøy, Trung Quoác laø moät neàn kinh teá lôùn thöù nhì ôû chaâu AÙ, ñöùng sau Nhaät Baûn xeùt theo toång GNP. Treân thöïc teá, söï kieän Ñoâng AÙ khoù loøng ñöôïc xem nhö moät thaàn kyø veà kinh teá neáu nhö Trung Quoác khoâng taêng tröôûng moät caùch cöïc kyø nhanh choùng nhö theá. Vieäc ñaùnh giaù moät caùch chi tieát thaønh tích taêng tröôûng cuûa Trung Quoác vöôït ra ngoaøi phaïm baøi vi nghieân cöùu naøy. ÔÛ ñaây, chuùng ta chæ nhaän thaáy raèng coù söï töông ñoàng raát ñaùng keå trong ñöôøng höôùng taêng tröôûng chung cuûa Trung Quoác vaø caùc nöôùc HPAE. Xaây döïng treân nhöõng thaønh töïu veà giaùo duïc, y teá vaø söï oån ñònh kinh teá vó moâ trong thôøi kyø tieàn caûi caùch, Trung Quoác ñaõ ñaït ñöôïc möùc taêng tröôûng GNP haøng naêm trung bình laø 9,4% töø 1979 ñeán 1989, taêng voït leân 11,4% töø 1982 ñeán 1988. Sau moät ñôït caét giaûm chi tieâu laøm cho taêng tröôûng GNP bò suït giaûm coøn 4,4% vaøo naêm 1989 vaø 4,1% vaøo naêm 1990, neàn kinh teá Trung Quoác laïi baét ñaàu taêng tröôûng nhanh choùng trôû laïi, ñaït ñeán 12% vaøo naêm 1992. Ngoaøi khoái HPAE (vaø Botswana giaøu kim cöông), khoâng moät neàn kinh teá naøo treân theá giôùi ñaït ñöôïc söï taêng tröôûng beàn vöõng vaø nhanh choùng nhö theá trong nhöõng naêm 1980. Veà khía caïnh tình traïng ngheøo khoå giaûm daàn, Trung Quoác noùi chung cuõng gioáng caùc neàn kinh teá chuùng ta ñang nghieân cöùu. Maëc duø ñaát nöôùc Trung Quoác quaù roäng lôùn khieán cho ta khoù maø khaùi quaùt hoùa söï bình ñaúng thu nhaäp, taêng tröôûng ñaõ phaùt trieån ñuû roäng ñeå töø naêm 1978 ñeán nay khoaûng 160 trieäu ngöôøi ñaõ thoaùt khoûi caûnh ngheøo ñoùi. Töông phaûn vôùi giai ñoaïn tröôùc caûi caùch, khi thu nhaäp thöïc teá ôû möùc thaáp hoaëc suït giaûm vaø nhaø nöôùc haïn cheá tieâu duøng ñeå ñaàu tö vôùi moät tyû leä ñaùng kinh ngaïc laø 30% GNP, quaù trình taêng tröôûng töø naêm 1978 ñaõ ñaùnh daáu söï caûi thieän möùc soáng. Möùc tieâu duøng thòt heo, nguoàn ñaïm ñoäng vaät chính cuûa ngöôøi Trung Hoa, tuy vaãn coøn thaáp so vôùi möùc tieâu duøng thòt cuûa caùc nöôùc HPAE , nhöng cuõng ñaõ taêng gaáp ñoâi töø naêm 1978 ñeán 1988 leân ñeán gaàn 15 kilogram haøng naêm treân ñaàu ngöôøi. Taïi caùc thaønh phoá, soá ti vi maøu treân 100 hoä gia ñình vaøo naêm 1981 laø ít hôn 1 chieác nhöng ñaõ taêng leân ñeán 59 chieác vaøo naêm 1990. Nhö haàu heát caùc nöôùc HPAE, taêng tröôûng nhanh choùng ôû Trung Quoác döïa vaøo neàn taûng noâng nghieäp vöõng chaéc vaø söï thuùc ñaåy xuaát khaåu ñöôïc nhaø nöôùc hoã trôï. Coâng cuoäc caûi caùch mang laïi cho noâng daân nhieàu quyeàn kieåm soaùt ñaát ñai maø hoï canh taùc hôn. Ñieàu naøy, cuøng vôùi söï taêng giaù thöïc cuûa noâng saûn leân 25%, ñaõ gia taêng naêng suaát noâng nghieäp, taïo ra löôïng tieát kieäm tieàn maët lôùn ñeå noâng daân coù theå ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp ôû thaønh thò vaø noâng thoân. Söï thuùc ñaåy xuaát khaåu cuûa Trung Quoác (xem chöông 3) bao goàm nhöõng laàn phaù giaù tieàn teä vaø nhöõng khuyeán khích xuaát khaåu nhö mieãn thueá, ñaëc quyeàn giöõ laïi ngoaïi teä vaø nhaäp khaåu thueá suaát 0%, taát caû ñeàu ñaõ ñöôïc aùp duïng bôûi caùc nöôùc HPAE. Cuoái cuøng, gioáng nhö haàu heát caùc nöôùc chuùng ta nghieân cöùu, Trung Quoác ñaõ ñaït ñöôïc söï taêng tröôûng naêng suaát raát nhanh choùng. Thaønh töïu naêng suaát naøy töông phaûn saâu saéc vôùi giai ñoaïn tröôùc caûi caùch, khi maø naêng suaát gaàn nhö ñình treä vaø söï taêng tröôûng hoaøn toaøn laø keát quaû cuûa gia taêng nhaäp löôïng. Khoâng coù gì laø ngaïc nhieân khi thaáy taêng tröôûng vaø naêng suaát cao nhaát ñaït ñöôïc ôû caùc tiûnh phía nam, nhöõng tænh höôùng maïnh vaøo xuaát khaåu vaø laø nôi thu huùt nhieàu ñaàu tö töø Hoàng Koâng vaø Ñaøi Loan. Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi (1992a).

***






Chuùng ta ñaõ moâ taû thaønh coâng cuûa caùc neàn kinh teá Ñoâng AÙ trong vieäc ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao vaø giaûm bôùt tình traïng baát bình ñaúng. Ñieàu naøy ñi cuøng vôùi nhöõng chuyeån ñoåi trong noâng nghieäp, möùc sinh saûn giaûm ñi nhanh choùng vaø söï gia taêng xuaát khaåu haøng coâng nghieäp cheá bieán. Vaø nhöõng thaønh tích naøy laø do keát quaû cuûa tích luõy nhanh choùng veà voán vaät chaát, voán con ngöôøi vaø taêng tröôûng naêng suaát. Nhöõng chính saùch gì ôû ñaèng sau caùc thaønh coâng naøy? Trong chöông tôùi, chuùng ta seõ xem xeùt caùc caùch giaûi thích khaùc nhau veà moái töông quan giöõa caùc chính saùch coâng vaø thaønh coâng veà kinh teá, vaø ñaëc bieät laø nhöõng cô cheá maø caùc chính saùch coâng coù theå caûi thieän thaønh quaû kinh teá. Trong caùc chöông sau, chuùng ta seõ khaûo saùt caùc chính saùch lieân quan vaø caùc moái lieân keát hieån hieän cuûa chuùng vôùi caùc nhaäp löôïng vaø caùc keát quaû maø chuùng ta ñaõ thaûo luaän trong chöông naøy.

_________

Phuï luïc 1.1: TÍNH TOAÙN VEÀ TAÊNG TRÖÔÛNG

Trong phaàn phuï luïc naøy, chuùng toâi moâ taû ngaén goïn caùc phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn moái quan heä giöõa tích luõy vaø taêng tröôûng baèng caùch duøng caû hai phöông phaùp haøm saûn xuaát vaø hoài quy giöõa caùc neàn kinh teá. Chuùng toâi cuõng seõ so saùnh caùc keát quaû cuûa mình vôùi caùc keát quaû saün coù khaùc.

HOÀI QUY CHEÙO GIÖÕA CAÙC NEÀN KINH TEÁ

Pheùp hoài quy giöõa caùc neàn kinh teá aùp duïng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa caùc nghieân cöùu taêng tröôûng giöõa caùc neàn kinh teá khaùc (Barro 1991; De Long vaø Summers 1991; Dollar 1992):

(1.1) GDPG = f(INV, ED, LFG, RGDP60)

trong ñoù, GDPG laø toác ñoä taêng tröôûng trung bình cuûa thu nhaäp thöïc bình quaân ñaàu ngöôøi duøng caùc thöôùc ño cuûa Heston-Summers töø naêm 1960 ñeán 1985; INV laø tyû troïng trung bình cuûa ñaàu tö trong GDP trong giai ñoaïn 1960-1985; ED laø thöôùc ño trình ñoä giaùo duïc; LFG laø toác ñoä taêng tröôûng cuûa daân soá hoaït ñoäng kinh teá vaø RGDP60 laø cheânh leäch töông ñoái giöõa thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 1960 vaø thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Myõ naêm 1960 (tính theo giaù USD naêm 1980). Mankiw, Romer vaø Weil (1992) gaàn ñaây ñaõ chöùng minh raèng haøm hoài quy naøy töông öùng vôùi moät moâ hình taêng tröôûng taân coå ñieån ñöôïc naâng cao baèng vieäc ñöa vaøo voán con ngöôøi. Baûng A1.1 döôùi ñaây trình baøy caùc keát quaû cô baûn trong moái quan heä giöõa tích luõy vaø taêng tröôûng. Caùc phöông trình öôùc löôïng khaù töông ñoàng vôùi caùc nghieân cöùu khaùc vôùi nhöõng haøm hoài quy töông töï. Möùc phuø hôïp chung cuûa caùc hoài quy laø toát; caùc heä soá cuûa caùc bieán coù daáu (aâm hay döông) nhö döï ñoaùn vaø coù yù nghóa thoáng keâ ôû möùc ñoä tin caäy quy öôùc (möùc 0,05). Chuùng toâi cuõng ñaõ öôùc tính moái quan heä cô baûn trong hai giai ñoaïn phuï, 1960-1970 vaø 1970-1985. Möùc phuø hôïp cuûa hoài quy toát hôn moät caùch ñaùng keå trong hai giai ñoaïn ñaàu, nhöng caùc öôùc löôïng thoâng soá coù caùc giaù trò vaø yù nghóa thoáng keâ töông töï nhau ôû






haàu heát caùc bieán. Tröôøng hôïp ngoaïi leä quan troïng laø öôùc löôïng heä soá cuûa ñaàu tö trôû neân khoâng coù yù nghóa veà thoáng keâ trong thôøi kyø 1970-85. Hình A1.1 Caùc yeáu toá xaùc ñònh taêng tröôûng (bieán phuï thuoäc: taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi)

Giai ñoaïn choïn maãu 1960-85 1960-70 1970-85 1960-85 1960-85 1960-85 Soá quan saùt 113 113 113 61 98 54 Tung ñoä goác -0,0070 0,0064 -0,0156 -0,0034 0,0141 0,0243* (0,0079) (0,0092) (0,0109) (0,0113) (0,0084) (0,0094) GDP so vôùi Myõ, naêm 1960 -0,0430** -0,0444** -0,0422* -0,0408** -0,0292* -0,0251 (0,0118) (0,0137) (0,0163) (0,0146) (0,0133) (0,0160) Tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc, naêm 1960 0,0264** 0,0169* 0,0324** 0,0247** (0,0065) (0,0076) (0,0090) (0,0082) Tyû leä ñi hoïc trung hoïc, naêm 1960 0,0262 0,0192 0,0309 0,0078 (0,0139) (0,0162) (0,0192) (0,0180) Trình ñoä giaùo duïc, naêm 1960 0,0013 -0,0002 (0,0010) (0,0013) Taêng daân soá, 1960-85 0,1015 -0,1638 0,2738 -0,0450 -0,3135 -0,4290 (0,2235) (0,2592) (0,3083) (0,2891) (0,2351) (0,2654) Tyû leä ñaàu tö/GDP b/q, 1960-85 0,0578* 0,1153** 0,0201 0,0864** (0,0224) (0,0260) (0,0309) (0,0245) Tyû leä ñaàu tö maùy moùc thieát bò/ 0,3050** 0,3100**

GDP bình quaân, 1960-85 (0,0721) (0,0743) R2 hieäu chænh 0,3480 0,3424 0,1921 0,3646 0,1893 0,2614 ** Coù yù nghóa thoáng keâ ôû möùc 0,01 * Coù yù nghóa thoáng keâ ôû möùc 0,05 Ghi chuù: Heä soá naèm ôû phaàn treân ôû moãi oâ. Sai soá chuaån naèm trong ngoaëc. Nguoàn: Öôùc tính cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Baûng A1.1 cuõng trình baøy hai noã löïc nhaèm xaùc ñònh taùc ñoäng cuûa thay ñoåi haøm hoài quy cô baûn. De Long vaø Summers (1991, 1993) laäp luaän raèng ñaàu tö maùy moùc thieát bò, chöù khoâng phaûi toång ñaàu tö, môùi laø bieán giaûi thích toát nhaát cho taêng tröôûng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi. Khi tyû troïng ñaàu tö trong GDP ñöôïc thay theá baèng tyû troïng ñaàu tö maùy moùc thieát bò, khaû naêng giaûi thích cuûa hoài quy ñöôïc caûi thieän vaø heä soá cuûa tyû troïng ñaàu tö maùy moùc thieát bò coù yù nghóa thoáng keâ hôn. Tuy nhieân, qui moâ maãu bò giaûm nhieàu vaø chuùng toâi keát luaän raèng möùc giaûm cuûa phöông sai phaàn dö khoâng ñuû maïnh ñeå thay ñoåi moâ hình cô baûn. Bôûi vì tyû leä ñi hoïc coù theå khoâng phaûi laø moät thöôùc ño toát cho tích luõy voán con ngöôøi, neân thöôùc ño cuûa Barro vaø Lee (1993) veà löôïng voán giaùo duïc treân cô sôû toång ñieàu tra daân soá coù theå ñöôïc söû duïng trong moâ hình thay theá. Caùc ñoä leäch cuûa hoài quy laø öôùc löôïng veà thay ñoåi naêng suaát lao ñoäng maø khoâng theå quy laø do tích luõy - ñaàu tö vaøo voán con ngöôøi hay voán vaät chaát hoaëc do moät thaønh phaàn cuûa thay ñoåi TFP gaén lieàn vôùi möùc thu nhaäp töông ñoái. Caùc maãu hình thay ñoåi naêng suaát thu ñöôïc töø moâ hình hoài quy cô baûn veà taêng tröôûng giöõa caùc neàn kinh teá ñöôïc theå hieän trong hình A1.1. Hình A1.1 veõ nhöõng ñieåm phaân taùn töøng phaàn cuûa moái quan heä giöõa taêng tröôûng saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi vaø ñaàu tö, sau khi ñaõ ñieàu chænh ñeå loaïi taùc duïng cuûa voán con ngöôøi vaø cuûa phaàn thay ñoåi TFP xuaát phaùt töø möùc ñoä laïc haäu töông ñoái. Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi laø moät haøm ñoàng bieán theo tyû troïng ñaàu tö. Caùc quan saùt ñöôïc veõ






töông ñoái vôùi ñöôøng hoài quy öôùc löôïng. Caùc neàn kinh teá HPAE ñöôïc bieåu thò rieâng. Thaønh töïu veà naêng suaát öôùc löôïng ñöôïc töø caùc nöôùc HPAE raát gioáng vôùi maãu hình tìm ñöôïc töø caùc öôùc tính TFP. Taát caû baûy neàn kinh teá ñeàu laø caùc ngoaïi leä tích cöïc. Söû duïng moät bieán giaû vôùi trò soá 1 cho khoái caùc nöôùc HPAE thì bieán ñoù coù trò soá döông vaø coù yù nghóa thoáng keâ. Hình A1.1 Toác ñoä taêng tröôûng GDP vaø tyû troïng ñaàu tö trung bình

Ghi chuù: Phaàn tröïc giao cuûa X vaø Y laø phaàn dö cuûa hoài quy X vaø Y theo RGDP60, PRIM60 vaø GPOP6085, vôùi RGDP laø GDP bình quaân ñaàu ngöôøi thöïc so vôùi GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Myõ naêm 1960, PRIM60 laø tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc naêm 1960, GPOP6085 laø toác ñoä taêng daân soá giai ñoaïn 1960-85. Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

ÖÔÙC LÖÔÏNG THAY ÑOÅI TFP NHÖ THEÁ NAØO?

Giaû thieát raèng caùc neàn kinh teá ñeàu coù cuøng moät haøm saûn xuaát quoác teá theo daïng:

(1.2) Q = AF(K,E,L)

trong ñoù, A laø TFP, K laø thöôùc ño voán vaät chaát, E laø thöôùc ño voán con ngöôøi vaø L laø thöôùc ño lao ñoäng tính baèng ñôn vò töï nhieân. Nhö vaäy, toác ñoä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng bình quaân ñaàu ngöôøi coù theå ñöôïc theå hieän nhö sau:

(1.3) (q-l) = a+sK (k-l) + sE (e-l)

trong ñoù nhöõng chöõ thöôøng bieåu thò toác ñoä thay ñoåi vaø sK vaø sE laø ñoä co giaõn cuûa saûn löôïng theo voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi. Toác ñoä taêng tröôûng tính theo tyû troïng do voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi bình quaân ñaàu ngöôøi cho ta phaàn ñoùng goùp cuûa tích luõy voán ñoái vôùi taêng tröôûng saûn löôïng tính treân moät lao ñoäng. Luùc ñoù, thay ñoåi TFP coù theå ñöôïc tìm ra nhö laø

Thaønh phaàn tröïc giao cuûa GDP, 1960-85

Thaønh phaàn tröïc giao cuûa I/GDP, 1960-85

Taùm neàn kinh teá HPAE

Caùc neán kinh teá ñang phaùt trieån khaùc






phaàn coøn laïi cuûa taêng tröôûng saûn löôïng treân moät lao ñoäng sau khi tröø ñi ñoùng goùp cuûa tích luõy voán con ngöôøi vaø voán vaät chaát.

(1.4) a = (q-l) - sK (k-l) - sE (e-l)

Vôùi giaû thieát veà caùc thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát caïnh tranh vaø suaát sinh lôïi khoâng ñoåi theo quy moâ, thì sK vaø sE baèng tyû troïng thu nhaäp cuûa caùc nhaân toá saûn xuaát. Vaäy, phaàn lôùn caùc öùng duïng thöïc nghieäm cuûa phöông trình 1.4 öôùc tính caùc heä soá co giaõn cuûa saûn löôïng ñoái vôùi tyû troïng thu nhaäp.20 Vì soá lieäu veà tyû troïng thu nhaäp khoâng coù saün ñoái vôùi caùc neàn kinh teá trong maãu, neân thay vaøo ñoù chuùng toâi öôùc tính sK vaø sE tröïc tieáp baèng caùch duøng moät haøm saûn xuaát ñôn giaûn giöõa caùc neàn kinh teá. Soá lieäu cho phaân tích naøy bao goàm moät boä soá lieäu môùi veà voán theo giaù coá ñònh (Nehru vaø Dhareshwar 1993). Thöôùc ño veà voán con ngöôøi ñöôïc ñöa vaøo moâ hình baèng caùch duøng thöôùc ño cuûa Barro vaø Lee (1993) veà trình ñoä hoïc vaán ñaït ñöôïc. Chuùng toâi hoài quy logarít taêng tröôûng saûn löôïng haøng naêm theo logarít taêng tröôûng voán vaät chaát, logarít taêng tröôûng voán con ngöôøi vaø logarít taêng tröôûng lao ñoäng trong suoát giai ñoaïn 1960-1990, vôùi ñieàu kieän toång caùc heä soá baèng 1 (töùc laø tröôøng hôïp haøm saûn xuaát Cobb-Douglas). Chuùng toâi cuõng ñöa vaøo bieán giaû cuï theå cho töøng neàn kinh teá ñeå öôùc tính toác ñoää thay ñoåi TFP cuûa taát caû 87 neàn kinh teá trong maãu. Baûng A1.2 Ñoä co giaõn cuûa saûn löôïng so vôùi voán vaät chaát (SK), lao ñoäng (SL) vaø voán con ngöôøi (SH): toaøn maãu vaø caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao.

Quan saùt SK (t-stat) SL (t-stat) SH (t-stat) Toaøn maãu 2.093 0,178 10,895 0,669 6,411 0,154 1,49 Caùc neàn kinh teá thu nhaäp cao 460 0,399 10,237 0,332 1,679 0,269 1,476

Keát quaû öôùc löôïng taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá cuûa caùc nöôùc HPAE Neàn kinh teá/Khu vöïc Taêng tröôûng TFP

(toaøn maãu, öôùc löôïng thoâng soá)

Taêng tröôûng TFP (caùc neàn kinh teá thu nhaäp cao, öôùc löôïng thoâng soá)

Hoàng Koâng 3,6470 2,4113 Indonesia 1,2543 -0,7953 Nhaät Baûn 3,4776 1,4274 Haøn Quoác 3,1021 0,2355 Malaysia 1,0755 -1,3369 Singapore 1,1911 -3,0112 Ñaøi Loan 3,7604 1,2829 Thaùi Lan 2,4960 0,5466 Chaâu Myõ La tinh 0,1274 -0,9819 Chaâu Phi haï Saharaa -0,9978 -3,0140 a. Bao goàm caû Tunisia vaø Nam Phi. Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi

Baûng A1.2 trình baøy caùc tham soá cuûa haøm saûn xuaát vaø toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc tính. Moät khaùm phaù noåi baät trong phaân tích cuûa chuùng toâi laø ñoä co giaõn cuûa saûn löôïng theo voán vaät chaát cuûa toaøn boä maãu coù möùc thaáp. Ñieàu naøy khoâng hoaøn toaøn ngaïc nhieân. Nhö ñaõ






chæ ra trong chöông 1, moät taäp hôïp con caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån coù toác ñoä taêng tröôûng döông veà ñaàu tö roøng vaø voán con ngöôøi nhöng laïi coù coù tyû leä taêng tröôûng saûn löôïng aâm. Treân thöïc teá, naêng suaát bieân cuûa caû voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi ñeàu aâm trong nhöõng neàn kinh teá naøy, do vaäy maø laøm giaûm ñi tính co giaõn cuûa saûn löôïng ñaàu ra theo caû voán vaät chaát vaø voán con ngöôøi trong haøm saûn xuaát döïa treân maãu toaøn boä caùc neàn kinh teá. Chuùng toái taùi öôùc löôïng haøm saûn xuaát chæ döïa treân quan heä nhaäp löôïng vaø saûn löôïng cuûa neàn kinh teá coù thu nhaäp cao. Keát quaû vaø toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc löôïng ñöôïc theå hieän trong baûng A1.2. Ñoä co giaõn cuûa saûn löôïng theo voán trong haøm saûn xuaát cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao phuø hôïp vôùi caùc möùc quy öôùc hôn. Caùc öôùc löôïng TFP, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng neàn kinh teá coù voán taêng tröôûng nhanh, cuõng giaûm ñi moät löôïng töông öùng. Tuy nhieân, vôùi vieäc coi 5 nöôùc HPAE coù naêng suaát laø ñoäng löïc taêng tröôûng laø tröôøng hôïp ngoaïi leä trong baûng phaân phoái caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån, thì maãu hình thay ñoåi naêng suaát vaãn ñöôïc duy trì. ( Xem hình A1.2). Hình A1.2 Taêng tröôûng GDP bình quaân ñaàu ngöôøi vaø taêng tröôûng voán, 1960-89

Nguoàn: Soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Coù theå so saùnh tính nhaát quaùn cuûa caùc öôùc tính TFP ñöôïc trình baøy ôû treân vôùi nhöõng öôùc tính ñoäc laäp khaùc veà taêng tröôûng TFP trong moät maãu lôùn hôn caùc neàn kinh teá ñeå kieåm chöùng söï ñuùng ñaén cuûa chuùng. Söû duïng cô sôû döõ lieäu laáy töø soá lieäu saûn xuaát thöïc cuûa Ngaân haøng Theá giôùi vaø nhöõng öôùc löôïng khaùc nhau veà voán vaät chaát theo giaù coá ñònh, Elias (1990) ñaõ tính toác ñoä taêng tröôûng TFP caû neàn kinh teá cho moät phaân nhoùm goàm 73 nöôùc söû duïng nhöõng giaû thieát veà tính toaùn taêng tröôûng tieâu chuaån. Quan heä giöõa keát quaû tính toaùn cuûa Elias vaø nhöõng keát quaû trình baøy ôû treân ñöôïc toùm taét trong hình A1.3. Hình veõ naøy bieåu

Taêng tröôûng GDP b/q ñaàu ngöôøi (%)

Taêng tröôûng voán (%)

Ñöôøng hoài quy treân: caùc neàn kinh teá thu nhaäp cao; Taêng tröôûng GDP = 0,010 + (0,395 * Taêng tröôûng K) Ñöôøng hoài quy döôùi: maãu toaøn boä; Taêng tröôûng GDP = 0,0076 + (0,23 * Taêng tröôûng K)






dieãn nhöõng ñieåm öôùc löôïng cuûa Elias veà taêng tröôûng TFP trung bình trong suoát giai ñoaïn 1950-1987 so vôùi öôùc löôïng cuûa chuùng toâi. Fischer (1993) cuõng ñöa ra moät loaït caùc toác ñoä taêng tröôûng TFP cuûa moät maãu lôùn goàm nhieàu neàn kinh teá. Bieåu ñoà töông töï so saùnh keát quaû cuûa Fischer vôùi keát quaû cuûa chuùng toâi ñöôïc theå hieän trong hình A1.4. Hình A1.3 So saùnh caùc öôùc löôïng taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá

Nguoàn: Elias (1990a); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Hình A1.4 So saùnh caùc öôùc löôïng taêng tröôûng toång naêng suaát nhaân toá

Taêng tröôûng TFP so saùnh (Elias)

Taêng tröôûng TFP, 1960-89

Taêng tröôûng TFP so saùnh (Fischer)

Taêng tröôûng TFP, 1960-89






Nguoàn: Fischer (1993); soá lieäu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Caû hai maãu ñeàu cho thaáy khaùc bieät lôùn nhö nhau veà toác ñoä taêng tröôûng TFP ôû caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp thaáp, trong khi nhöõng neàn kinh teá coù thu nhaäp cao thì ñöôïc phaân boå gaàn chung quanh tyû leä taêng tröôûng TFP trung bình khoaûng 1,5% moät naêm. Cuõng coù söï nhaát quaùn cao giöõa vieäc xeáp baäc töông ñoái veà toác ñoä taêng tröôûng TFP ñoái vôùi caùc nöôùc HPAE. Nhöõng neàn kinh teá thuùc ñaåy bôûi naêng suaát - Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Thaùi Lan vaø Ñaøi Loan (Hoàng Koâng khoâng coù trong öôùc tính TFP cuûa Fischer) - ñeàu ôû nhoùm naêm nöôùc treân cuûa caû hai söï phaân boå, ngoaïi tröø Thaùi Lan (Thaùi Lan vaãn naèm ôû nöûa treân cuûa phaân boå theo öôùc löôïng cuûa Fischer nhöng khoâng naèm ôû nöûa treân theo öôùc löôïng cuûa Elias).

TIEÁN BOÄ KYÕ THUAÄT VAØ THAY ÑOÅI HIEÄU QUAÛ KYÕ THUAÄT

Nhö ñaõ chæ ra trong phaàn keát luaän cuûa chöông 1, thaät khoù taùch bieät nhöõng ñoùng goùp töông ñoái cuûa sai laàm veà phaân boå, tieán boä kyõ thuaät vaø khaû naêng baét kòp coâng ngheä vaøo taêng tröôûng TFP, ñaëc bieät laø trong boái caûnh moät lónh vöïc vaø so saùnh cheùo giöõa caùc neàn kinh teá. Moät caùch ñeå taùch rôøi giöõa khaùi nieäm tieán boä kyõ thuaät vaø hieäu quaû thay ñoåi trong söû duïng coâng ngheä laø moâ hình hoùa chính thöùc quan heä giöõa nhaäp löôïng quan saùt ñöôïc vaø thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát. Chuùng toâi giaûi quyeát quan heä giöõa tích luõy, thay ñoåi naêng suaát vaø taêng tröôûng baèng caùch söû duïng moät moâ hình taân coå ñieån ñôn giaûn. Theo quan ñieåm cuûa Nishimizu vaø Page (1982), chuùng toâi ñònh nghóa moät haøm saûn xuaát vôùi coâng ngheä toát nhaát coù ñöôïc treân theá giôùi theo daïng:

(1.5) Qf (t) = F [Z(t); t]

trong ñoù Qf(t) laø saûn löôïng tieàm naêng vôùi thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát vaø Z (t) laø moät veùc-tô cuûa caùc nhaäp löôïng tính baèng ñôn vò töï nhieân taïi thôøi ñieåm t. Chuùng ta giaû thieát raèng haøm F(.) thoûa maõn caùc tính chaát taân coå ñieån thoâng thöôøng vaø toàn taïi moät chæ soá toång saûn löôïng thích hôïp. Haøm saûn xuaát vôùi thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát theå hieän “tính hieän ñaïi nhaát” theo nghóa laø khoâng theå gia taêng theâm saûn löôïng vôùi möùc nhaäp löôïng coá ñònh neáu khoâng ñöa kyõ thuaät môùi vaøo. Caùc coâng ty coù theå di chuyeån theo haøm saûn xuaát vôùi thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát ñeå taêng saûn löôïng ñaàu ra khi tích luõy theâm nhaäp löôïng. Vieäc ñöa vaøo vaø phoå bieán kyõ thuaät môùi laøm dòch chuyeån giôùi haïn coâng ngheä toát nhaát. Ñaây laø ñònh nghóa tieán boä coâng ngheä cuûa Solow (1956). Keát quaû quan saùt ñöôïc trong moät maãu caùc neàn kinh teá hay doanh nghieäp cho thaáy raèng chæ coù moät soá ít laø aùp duïng thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát. Ña phaàn laø naèm phía döôùi ñöôøng bieân saûn xuaát do vieäc söû duïng caùc kyõ thuaät trung bình hoaëc do vieäc söû duïng khoâng hieäu quaû caùc kyõ thuaät tieân tieán nhaát. Saûn löôïng quan saùt ñöôïc Q(t) öùng vôùi veùc-tô nhaäp löôïng Z(t) coù theå ñöôïc dieãn taû nhö sau:

(1.6) Q(t) = Qf (t)eu(t) = F(Z(t); t)eu(t)

trong ñoù u(t) laø möùc hieäu quaû kyõ thuaät [0 < eu(t) = Q(t)/Qf(t) <1] töông öùng vôùi saûn löôïng quan saùt ñöôïc Q(t).






Laáy ñaïo haøm cuûa logarith cuûa phöông trình 1.6 theo thôøi gian, ta coù:

(1.7) Q⋅ (t)/Q(t) = FzZ*(t)/Z(t) + Ft + u*(t)(t)

trong ñoù Fz vaø Ft laø ñoä co giaõn cuûa F(Z(t); t) theo nhaäp löôïng Z(t) vaø thôøi gian t vaø bieán soá coù chaám ⋅ theå hieän ñaïo haøm theo thôøi gian. Nhöõng thay ñoåi saûn löôïng trong phöông trình 1.7 ñöôïc chia thaønh ba thaønh phaàn chính. Thaønh phaàn thöù nhaát taïo ra bieán ñoåi saûn löôïng do bieán ñoåi nhaäp löôïng vôùi troïng soá laø ñoä co giaõn cuûa saûn löôïng theo töøng nhaäp löôïng. Ñaây laø thaønh phaàn taêng tröôûng nhôø tích luõy. Thaønh phaàn thöù hai laø toác ñoä tieán boä coâng ngheä cuûa kyõ thuaät toát nhaát. Thaønh phaàn cuoái cuøng, u(t), laø thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät trong suoát giai ñoaïn t. Ft luoân luoân khoâng aâm, nhöõng u*(t) thì coù theå aâm hoaëc döông.

Chuùng ta ñònh nghóa toác ñoä thay ñoåi TFP laø söï bieán thieân saûn löôïng khoâng do thay ñoåi nhaäp löôïng. Do vaäy, ñoái vôùi baát kyø quan saùt i naøo thì:

(1.8) TFPi (t) = Ft + ui (t)

laø toång caùc tieán boä coâng ngheä, ñöôïc ño taïi ñöôøng kyõ thuaät saûn xuaát toát nhaát vaø thay ñoåi trong hieäu quaû ñöôïc quan saùt ôû töøng möùc rieâng reõ.

Nhöõng khaùi nieäm naøy ñöôïc theå hieän trong hình A1.5. Chuùng ta giaû thieát möùc sinh lôïi khoâng ñoåi theo quy moâ veà voán vaø lao ñoäng. Haøm saûn xuaát vôùi coâng ngheä toát nhaát treân theá giôùi, fl , lieân heä saûn löôïng tính theo moät lao ñoäng vôùi nhaäp löôïng voán (bao goàm voán con ngöôøi) tính treân moät lao ñoäng. Caùc neàn kinh teá vôùi hieäu quaû kyõ thuaät khoâng cao di chuyeån treân haøm f0 trong hình A1.5. Baét kòp coâng ngheä coù theå ñaït ñöôïc baèng caùch chuyeån dòch töø moät ñieåm nhö A ñeán D, keát hôïp tích luõy vôùi dòch chuyeån veà höôùng coâng ngheä toát nhaát. Vieäc giaûi thích laïi söï thay ñoåi TFP giuùp

ta hieåu ñöôïc lyù do baét kòp nhanh veà coâng ngheä ôû nhöõng neàn kinh teá laïc haäu veà kyõ thuaät. Nhöõng neàn kinh teá coâng nghieäp söû duïng coâng ngheä toát nhaát thì bò haïn cheá ôû toác ñoä thay ñoåi TFP quyeát ñònh bôûi tieán boä coâng ngheä, ui(t) = 0. Nhöõng neàn kinh teá khoâng söû duïng coâng ngheä toát nhaát coù theå coù toác ñoä taêng tröôûng TFP lôùn hôn toác ñoä tieán boä coâng ngheä neáu coù thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät döông, ui(t) > 0. Cuõng coù theå coù thay ñoåi TFP nhaän giaù trò aâm, neáu thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät laø aâm vaø coùù trò soá tuyeät ñoái lôùn hôn tieán boä coâng ngheä. Vieäc chuyeån nhanh töø coâng ngheä trung bình sang coâng ngheä toát nhaát - thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät döông - coù theå laø ñoäng löïc maïnh cho taêng tröôûng do keát quaû laø toác ñoä thay ñoåi TFP cao. Coù hai phöông phaùp coù theå aùp duïng ñeå öôùc löôïng moâ hình treân. Moät laø öôùc löôïng haøm saûn xuaát vôùi coâng ngheä toát nhaát vaø töø ñoù öôùc löôïng caû toác ñoä thay ñoåi ñoåi coâng ngheä

D

C

A

Saûn löôïng-lao ñoäng

Voán-saûn löôïng

q

q1

q0’

q0

k0 k0’ k1 k

Hình A1.5 Taêng nhaäp löôïng vaø saûn löôïng

f1

f0






laãn toác ñoä thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät. Caùch naøy khoâng thích hôïp vôùi caùc döõ lieäu saün coù giöõa caùc neàn kinh teá vaø chuùng ta khoâng söû duïng noù. Moät caùch khaùc laø tính thay ñoåi TFP tröïc tieáp töø tính toaùn taêng tröôûng. Bôûi vì thay ñoåi TFP ñöôïc tính goàm coù caû tieán boä coâng ngheä vaø thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät, chuùng toâi aùp ñaët giaû thieát maïnh raèng thay ñoåi coâng ngheä, töùc laø chuyeån ñoåi thöïc tieãn coâng ngheä toát nhaát, laø coá ñònh vaø khoâng khaùc nhau giöõa caùc neàn kinh teá. Theo giaû thieát naøy, taát caû bieán thieân trong toác ñoä thay ñoåi TFP laø do bieán thieân trong toác ñoä thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät maø ra. Tuy nhieân, chuùng toâi cuõng laäp luaän raèng nhöõng sai laàm phaân boå cuõng phaàn naøo daãn ñeán ñoä co giaõn thaáp cuûa saûn löôïng trong öôùc löôïng haøm saûn xuaát giöõa caùc neàn kinh teá. Do vaäy, toác ñoä taêng tröôûng TFP ñöôïc öôùc löôïng cao cuûa nhöõng neàn kinh teá coù tích luõy nhanh caùc yeáu toá saûn xuaát coù theå theå laø phaàn nhieàu laø do hieäu quaû phaân boå hôn laø tieán boä coâng ngheä hoaëc thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, chuùng toâi duøng caùc öôùc löôïng thoâng soá cuûa haøm saûn xuaát cho caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao treân cô sôû laø caùc neàn kinh teá naøy coù hieäu quaû phaân boå toát nhaát. Sau ñoù, chuùng toâi laáy toác ñoä taêng tröôûng TFP öôùc löôïng tröø ñi taêng tröôûng TFP trung bình cuûa caùc neàn kinh teá coù thu nhaäp cao (töùc laø öôùc löôïng thay ñoåi kyõ thuaät). Hieäu soá thu ñöôïc laø thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät. Keát quaû thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät cuûa caùc nöôùc HPAE vaø caùc vuøng khaùc ñöôïc trình baøy trong baûng A1.3.

_______________________

Baûng A1.3 Öôùc löôïng thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät cuûa caùc nöôùc HPAE

Neàn kinh teá/ khu vöïc

Thay ñoåi hieäu quaû kyõ thuaät, 1960-89

Hoàng Koâng 1,9714 Indonesia -1,2352 Nhaät Baûn 0,9876 Haøn Quoác -0,2044 Malaysia -1,7767 Singapore -3,4510 Ñaøi Loan 0,8431 Thaùi Lan 0,1067 Chaâu Myõ La tinh -1,4217 Chaâu Phi haï Saharaa -3,4539

a. Bao goàm caû Tunisia vaø Nam Phi. Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi

Documents

Tai chinh tien te