Trầm tích lục địa

Thành tạo tàn tích (eluvi) Đây là đới tàn tích – vỏ phong hóa của đá gốc. Về thành

phần, chúng có thể là sét và đất loại sét, đất rời xốp như cát sạn, dăm và các loại chuyển tiếp…

Sét và đất loại sét được hình thành chủ yếu do phong hóa hóa học các đá, còn đất dăm – cát hình thành do phong hóa vật lý.

Về địa mạo: chúng phổ biến ở miền chia nước thấp và phẳng, ở các sườn thoải và rất thoải cũng như dọc các địa hình âm (thung lũng sông suối, thềm bãi bồi, bãi bồi…. Tức là những nơi mà các quá trình bóc mòn, xói mòn chưa kịp diễn ra.

Khi các điều kiện khí hậu, địa mạo, kiến tạo và những điều kiện khác như nhau, thành phần đá gốc có quyết định tới sự thành tạo tàn tích: sét, dăm sạn ….

Chiều dày thành tạo tàn tích biến đổi lớn còn điều kiện thế nằm rất đa dạng.

Trong điều kiện khô hạn, chiều dày thường nhỏ (<10m), trong điều kiện khí hậu ẩm – hàng chục mét.

Bề dày thường phụ thuộc vào độ sâu thâm nhập của các tác nhân phong hóa (hình 5.1&5.2).

Hình 5.1a

Hình 5.2.Điều kiện thế nằm của trầm tích eluvi. 1. Sườn tích, 2.Tàn tích,3. Đới đá gốc nứt nẻ, 4. Đới đá gốc chưa bị phong

hóa

Những đặc điểm tiêu biểu của thành tạo tàn tích:1. Khi bị phong hóa, nhìn chung đá bị tơi ra, mềm đi; độ rỗng, độ ưa nước,

độ thấm nước tăng, các t/c khác cũng bị biến đổi có t/c khác biệt hẳn với đá gốc bên dưới;

2. Trong thành phần tàn tích, đặc biệt nếu phong hóa hóa học phát triển, xuất hiện và tích lũy các sản phẩm sét do phong hóa thành phần vật chất cũng thay đổi;

3. Trong những điều kiện khí hậu mà lượng bốc hơi > lượng mưa và đá ở đới phong hóa bị rửa trôi, trong tàn tích tập trung dần những muối đơn giản bị nước hòa tan và xảy ra sự nhiễm muối của đá thay đổi giá trị về mặt xây dựng;

4. Ở những thành tạo tàn tích có sự hạ thấp của nồng độ ion hydro (pH giảm) phát sinh môi trường axít gây ăn mòn kim loại và bê tông.

5. Liên quan tới đới tàn tích là sự tồn tại nước ngầm tạm thời hay thường xuyên;

6. Thành tạo tàn tích ở sườn dốc thường dễ bị biến dạng gây trượt sạt lở …

Sườn tích (deluvi)

Chúng được tích lũy ở sườn và chân sườn dốc cũng như ở các khoảnh thấp sát đường chia nước, do nước mưa rửa trôi các sản phẩm phong hóa từ những nơi cao hơn đưa xuống;

Về thành phần thạch học, sườn tích rất khác nhau, trong đó các lớp sét là phổ biến hơn cả. Thông thường đó là sét pha cát, sét và cát pha sét.

Trong thành phần của chúng nhiều khi chứa tạp chất, các vật liệu hòn mảnh thô như cát sạn, dăm, cuội hoặc những mảnh lớn hơn từ đá gốc. Vật liệu loại này thường tạo thành thấu kính, ổ, lớp mỏng…

Các vật tàn dư hữu cơ trong sườn tích thường là động vật đã bị phân hủy, động vật thân mềm hiện đại, xương cốt các loài có vú… đôi khi có tàn tích thực vật

Trầm tích do gió: Các trầm tích này liên quan tới hoạt động tích tụ của gió. Cát lưỡi liềm, cát đụn của sa mạc và bán sa mạc, các dải dọc bờ

biền bờ hồ là các thành tạo do gió điển hình.

Hoàng thổ là loại trầm tích đặc trưng nhất có nguồn gốc do gió tạo thành.

Những đặc điểm của hoàng thổ:1. Độ rỗng đại;2. Độ chứa bụi cao;3. Thường chứa muối, chủ yếu là cacbonat và sulfat;4. Dễ bị rửa xói và tan rã;5. Có khuynh hướng lún sập khi bị ẩm;6. Điều kiện thế nằm có dạng tầng dày và lớp phủ. Những dấu hiệu này là hậu quả của những điều kiện thành

tạo khác nhau của vật liệu hoàng thổ và sự biến đổi của nó sau khi sinh đá.

Cần phân biệt rõ hoàng thổ và đất dạng hoàng thổ.