Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Szlakiem Elektrowni Wodnych Raduniprzewodnik kajakowy

2 3

Motław

a

Radunia

J.Straszyn

RaduniaStrz

elenka

Mała Słupina

J.Klasztorne

J. Rekowo

J. Kłodno

J. Łapalickie

J. Białe

J. RaduńskieDolne

J. RaduńskieGórne

J. Stężyckie J. Lubowisko

J. Dąbrowskie

J. Potulskie

J. OstrzyckieJ.Trzebno

J.MałeBrodno

J.WielkieBrodno Radunia

Reknica

Kana

ł Rad

uni

ZatokaGdańska

Martwa Wisła

Unikalny w Polsce kajakowy Szlak Elektrowni Wodnych znajduje się na rzece Raduni między Straszynem a Pruszczem Gdańskim.

Na odcinku około siedmiu kilometrów turysta podziwiać może cztery zabytkowe i czynne do dzi-siaj elektrownie wodne z początku XX wieku. Szlak rozpoczyna się w Straszynie w pobliżu Obwodnicy Trójmiejskiej. Po drodze przepływa się na zmianę przez wartkie i szybkie odcinki rzeki oraz jeziora zaporowe przy elektrowniach wodnych. Pokona-nie odcinka ze Straszyna do Pruszcza Gdańskiego zajmuje dwie godziny. Trasa ta jest wyjątkowo cieka-wa ze względu na położone przy niej elektrownie, malownicze krajobrazy, możliwość relaksu w oto-czeniu przyrody.

W Pruszczu Gdańskim, w pobliżu tworzonej Faktorii Bursztynowej i Międzynarodowego Bał-tyckiego Parku Kulturowego, istnieje możliwość zakończenia spływu lub jego kontynuacji Radunią, a następnie Motławą, w kierunku Gdańska. Droga do Gdańska wiedzie przez miasto Pruszcz Gdański, dzielnice Gdańska – Święty Wojciech i Olszynkę, a

następnie przez Kamienną Śluzę, Opływ Motławy i Starą Motławę do historycznego centrum Gdańska. Spływ można zakończyć w przystani klubu kajako-wego PTTK „Żabi Kruk”.

Dolny odcinek Raduni został zagospodarowany i udostępniony turystom w roku 2009 przez gminę i miasto Pruszcz Gdański. Inwestycję zrealizowano dzięki dofinansowaniu z funduszy Unii Europej-skiej.

Kajakowy Szlak Elektrowni Wodnych prowadzi przez następujące elektrownie:

EW Straszyn, wybudowana w 1910 roku, o mocy 2 411 kW i spadzie 13,80 metra

EW Prędzieszyn, wybudowana w 1937 roku, o mocy 872 kW i spadzie 4,50 metra

EW Kuźnice, wybudowana w 1934 roku, o mocy 781 kW i spadzie 4,21 metra

EW Juszkowo, wybudowana w 1937 roku, o mocy 250 kW i spadzie 4,25 metra

EW Pruszcz II, wybudowana w 2005 roku, o mocy 250 kW i spadzie 5,56

Kajakowy Szlak Elektrowni Wodnych Raduni

4 5

Spływ kajakowy rozpoczyna się w Straszynie, w pobliżu hotelu „Cztery Pory Roku”, 4 km od Ob-wodnicy Trójmiejskiej, bezpośrednio przy Elek-trowni Wodnej Straszyn.

Przy hotelu znajduje się parking, na którym można wyładować kajaki i pozostawić samochody. Następ-nie należy przenieść kajaki w dół w stronę rzeki na ostrogę, wewnętrzną drogą prowadzącą do budynku elektrowni. Przy budynku mieszkalnym na ostrodze należy skręcić w lewo, aby dotrzeć do punktu wodo-wania kajaków. Z tego miejsca można bezpiecznie rozpocząć spływ.

Jezioro Goszyńskie (Straszyńskie) ma powierzchnię 75 ha, głębokość do 5 m, długość ok. 3 km i szero-

Radunia – najbardziej pracowita rzeka Polski Elektrownia Wodna Straszyn

Radunia to rzeka, która zasługuje na miano pracowitej. Znajdują się na niej liczne elektrownie wodne, które pro-dukują prąd na potrzeby Gdańska i okolic. Obiekty hydro-techniczne z początku XX wieku to unikalny kompleks zabytków techniki. To jedyna rzeka w Polsce, która w tak dużym stopniu została zagospodarowana do wytwa-rzania energii elektrycznej.

Sześć zlokalizowanych na rzece elektrowni (Łapino, Bielkowo, Straszyn, Prędzieszyn, Kuźnice i Juszkowo) tworzy unikalną Kaskadę Raduni. Oznacza to, że po-ziom górnej wody każdej kolejnej elektrowni jest dolnym poziomem elektrowni poprzedniej, a elek-trownie pracują jednocześnie lub wspólnie ocze-kują na wypełnienie pierwszego zbiornika kaskady.

Elektrownie są uruchamiane jedynie w godzinach szczytu energetycznego – zwykle w dni powszednie w godzinach porannych i popołudniowych.

W większości elektrowni do dziś pracują bli-sko 100-letnie urządzenia. Obecnie łączna moc elektrowni wynosi ponad 14,5 tys. kW. Gospoda-rzem i właścicielem obiektów jest spółka ENER-GA Elektrownie Wodne Straszyn, część koncernu energetycznego ENERGA. Elektrownie wodne w Straszynie, Bielkowie, Łapinie i Rutkach są udostępnione do zwiedzania.

Dodatkowe informacje dostępne są na stronie www.energazew.pl

kość do ok. 700 m. Do lat 70-tych pełniło funkcje rekreacyjne, a od roku 1983 stanowi ujęcie wody pitnej dla Gdańska. Tym samym jest objęte strefą ochronną i zamknięte dla turystyki.

Elektrownia wodna w Straszynie uruchomiona została w 1910 roku. Była to pierwsza elektrownia wodna na Raduni. Wybudowany zbiornik reten-cyjny pełnił również ważną funkcję przeciwpo-wodziową, zabezpieczając południowe dzielnice Gdańska i Pruszcz przed zalaniem wodami wezbra-nej Raduni. Elektrownia funkcjonuje do dziś i po modernizacji wykonanej w roku 1935, posiada moc 2 411 kW, przy spadzie 13,8 metra.

76 Elektrownia Wodna PrędzieszynPo przepłynięciu krótkiego, leśnego i spokojne-

go odcinka rzeki poniżej zapory w Straszynie, do-pływa się do niewielkiego zbiornika zaporowego przy elektrowni w Prędzieszynie. W tym miejscu po lewej stronie rzeki zaplanować należy pierw-szą, krótką przenoskę na szlaku kajakowym. Elek-trownia wybudowana w 1937 roku, ma moc 872 kW i spad 4,50 metra. Na drugim brzegu rzeki, w dawnym budynku rozdzielni, znajduje się siedziba firmy zarządzającej obecnie elektrowniami - ENERGA Elektrownie Wodne Straszyn sp. z o.o.

Projekt energetycznego zagospodarowania Ra-duni sięga końca XIX wieku. Pierwszą elektrownię uruchomiono w 1910 roku w Straszynie. Do 1937 roku wybudowano i uruchomiono na Raduni łącz-nie osiem siłowni, które zasilały w prąd pobliskie okolice i pełniły funkcję rezerwowego zasilania aglomeracji Gdańskiej. Dodatkowo, elektrownia

w Rutkach, znajdująca się przed wojną na terenie Polski, zasilała w prąd budujący się port i miasto Gdynię. Po zniszczeniach wojennych, już od 1946 roku wszystkie elektrownie zostały ponownie uru-chomione przez polskich specjalistów z elektrowni w Gródku nad rzeką Wdą w Borach Tucholskich. Zespołem kierował inżynier Alfons Hoffmann. Ostatnią elektrownię, Pruszcz II, wybudowano w roku 2005 w rejonie hydrowęzła w Pruszczu Gdańskim.

Po przeniesieniu kajaka przez elektrownię w Prę-dzieszynie można kontynuować spływ do kolejnej elektrowni – EW Kuźnice. W pobliżu piekarni znaj-duje się mały pomost, który wraz z okoliczną łąką stanowić może punkt pośredni lub końcowy spły-wu. Przystanią administruje Parafialny Klub Kajako-wy „Radunia” ze Straszyna.

Po przepłynięciu kilkuset metrów przez centrum wsi Straszyn dopływa się do kolejnej elektrowni wodnej – Kuźnice. Elektrownia uruchomiona została w 1934 roku. Wybudowano ją w miejscu istniejącej kuźni wodnej i stąd wzięła się jej nazwa. Podobnie jak elektrownia w Prędzieszynie, stano-wiła dolny stopień elektrowni w Straszynie. W roku 1962 zmodernizowano elektrownię, dokonując wymiany starej turbiny Francisa na turbinę śmigło-wą z nastawnymi łopatami wirnika. Obecnie moc elektrowni wynosi 781 kW, a spad – 4,21 metra.

Przenoska kajakowa znajduje się z prawej strony elektrowni. Po dłuższym niż poprzednio (z uwagi na wysoką skarpę rzeczną) przenoszeniu kajaków, kontynuować można spływ do kolejnej elektrowni przez najbardziej malowniczy i widokowy odcinek szlaku na terenie wsi Juszkowo.

Elektrownia Wodna KuźnicePo drodze widać zwykle wielu wędkarzy. Rzeka,

z uwagi na swój zróżnicowany charakter przepły-wów, stwarza warunki bytowania wielu atrakcyj-nych wędkarsko gatunków ryb. Odcinki wolno płynące i jeziora zaporowe zamieszkałe są przez ryby wód nizinnych, takich jak szczupak, lin, karp, boleń. Na odcinkach wód szybko płynących w czę-ściach przełomowych (np. w „Jarze Raduni”), jak i na bystrzach poniżej elektrowni wodnych spotkać można: brzany, świnki, lipienie czy jazia. W rzece żyją również: leszcze, węgorze europejskie, kle-nie, okonie, płocie, pstrągi potokowe, wzdręgi oraz sandacze. Oprócz tych cennych wędkarsko gatun-ków, rzeka stanowi również siedlisko mniejszych, chronionych gatunków ryb: kozy, słonecznicy, śliza, strzebli potokowej, różanki, a także minoga rzecznego.

8 9Elektrownia Wodna Juszkowo

Elektrownia wodna Juszkowo została wybu-dowana w roku 1937 i jest ostatnią z elektrowni wchodzących w system kaskady Raduni. Posiada moc 250 kW i spad 4,25 metra. Zanim dopłynie się do elektrowni, przepływa się przez malowniczy zbiornik wodny otoczony wzgórzami wysoczyzny morenowej. W Juszkowie należy przenieść kajaki przez krótką przenoskę po lewej stronie elektrowni.

Odcinek poniżej elektrowni jest dość bystry – rzeka wypływa z obszaru wysoczyzny na płaskie tereny Żuław Gdańskich. Po drodze przepływa się pod mostem, przez który przebiega Obwodnica Trójmiejska. Tereny wokół to łąki i pola uprawne, od-dzielające Juszkowo od miasta Pruszcz Gdański.

Doliny rzeczne, szczególnie na obszarach nizin-nych, cechują się występowaniem wyjątkowego nagromadzenia cennych składników środowiska przyrodniczego. Stanowią również naturalne ko-rytarze ekologiczne. Czysta woda Raduni oraz nieskażona dolina tej rzeki stwarzają możliwości bytowania wielu rzadkich, chronionych i cennych gatunków roślin i zwierząt. Dolny odcinek Raduni, pomimo znacznego zabudowania doliny, zacho-wał wiele siedlisk interesujących zbiorowisk roślin-nych. Stwierdzono występowanie ponad 400 cen-nych gatunków flory w siedmiu różnych typach siedlisk. Z uwagi na walory przyrodnicze, dolina Raduni objęta jest ochroną prawną jako Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni.

Po przepłynięciu pod Obwodnicą Trójmiasta, Radunia wpływa na łąki w pobliżu Pruszcza Gdań-skiego. W tej nizinnej i podmokłej okolicy znajdują się obecnie stawy rybne, a z lewej strony od głównego nurtu rzeki oddziela się Kanał Raduni, wybudowany w XIV wieku przez Krzyżaków. Należy płynąć głów-nym korytem rzeki, która zakręca w kierunku połu-dniowym.

Poniżej znajdują się kolejne rozwidlenia, dlatego cały ten skomplikowany układ wodny nosi nazwę Hydrowę-zła Pruszcz Gdański. Kanał Raduni dostarczał wodę pitną do Gdańska, a jego nurt napędzał liczne średniowieczne urządzenia przemysłowe oraz zasilał w wodę miejskie fosy. W późniejszym okresie wody Kanału Raduni wy-korzystano w celu wytwarzania energii elektrycznej. Na węźle znajdują się dwie elektrownie – starsza, na Kanale, poza szlakiem, z roku 1921 oraz nowa, w pobliżu parkin-gu końcowego spływu, z roku 2005. Obie elektrownie posiadają moc odpowiednio 100 i 250 kW.

W okresie wpływów rzymskich Pruszcz był ważnym ośrodkiem handlowym i wytwórczym na Szlaku Bursztynowym. Obecnie na terenie hydrowęzła pruszczańskiego powstaje rekonstrukcja Faktorii Bursztynowej. W jego pobliżu wybudowano Mię-

Hydrowęzeł Pruszcz Gdański - Faktoriadzynarodowy Bałtycki Park Kulturowy.

Na prawej odnodze Raduni, na prawym brzegu, od strony ulicy Zastawnej, przy cmentarzu żołnierzy radzieckich, zlokalizowany jest parking oraz miejsce wyładunku kajaków, pozwalające na zakończenie spływu.

Możliwe jest także wpłynięcie w odnogę lewą i wyła-dowanie kajaków na lewym brzegu rzeki, przeniesienie ich drogą ok. 100 metrów w lewo, gdzie zlokalizowane jest przy kaskadzie na kanale burzowym miejsce wodo-wania kajaków. Pozwala to na kontynuację spływu Starą Radunią i Motławą przez tereny Miasta Pruszcz Gdański, dzielnic Święty Wojciech i Olszynka oraz Opływ Motła-wy do centrum Gdańska.

10

Miejsce rozpoczęcia i zakończenia spływu

Spływ „Szlakiem Elektrowni Wodnych” obejmuje fragment szlaku kajakowego Raduni od Straszyna do Pruszcza Gdańskiego. Spływ na tym odcinku rozpocząć/kończyć można w następujących miejscach:

Elektrownia Wodna Straszyn: dojazd jak do hotelu „Cztery Pory Roku” (ul. Spacerowa 28); parking, hotel, restauracja, możliwość zwiedzenia Elektrowni Wodnej Straszyn; start spływów ostroga – poniżej elektrowni.

Straszyn, okolice piekarni „Mielnik”: pomost i łąka, na której (po uzgodnieniu z klubem kajakowym „Radunia” ze Straszyna) można rozpocząć lub zakończyć spływ; w pobliżu baza klubu (magazyn sprzę-tu); dojazd od ul. Poprzecznej – należy kierować się w stronę charakterystycznego budynku z wieżą.

Pruszcz Gdański: parking w pobliżu cmentarza żołnierzy radzieckich (dojazd od ul. Zastawnej); miejsce wyciągania/wodowania kajaków; parking.

Ponadto istnieje możliwość kontynuowania spływu do Gdańska – Radunią (do Krępca, gdzie znajduje się kwatera agroturystyczna i łąka pozwalająca na załadunek/wyładunek kajaków), a następnie Motławą do Gdańska – na przystań klubu kajakowego PTTK „Żabi Kruk”.

Czas trwania spływu

Pokonanie odcinka Straszyn – Pruszcz Gdański zajmuje (zależnie od stanu wody i liczebności grupy) około dwóch godzin. Nie obejmuje to przerwy na poczęstunek i zwiedzanie elektrowni wodnej. Orientacyjny czas spływu od Straszyna do Gdańska to około ośmiu godzin.

Wypożyczalnie kajaków

Usługi wypożyczenia kajaków (opcjonalnie transport i opieka instruktorów): Klub Kajakowy „Żabi Kruk” (grupy zorganizowane i turyści indywidualni), 80-822 Gdańsk,

ul. Żabi Kruk 15, tel. +48 58 305 73 10, e-mail: przemsiudem@o2.pl, www.kajakiempogdansku.pl Parafialny Klub Kajakowy „Radunia” (grupy zorganizowane), 83-010 Straszyn ul. Poprzeczna 52,

tel. +48 510 145 602, e-mail: kajaki@straszyn.com, www.kajaki.straszyn.com

Zwiedzanie Elektrowni Wodnej Straszyn

EW Straszyn udostępniona jest do zwiedzania codziennie o godzinie 10.00 i 17.00. Dla grup zorga-nizowanych możliwe jest zorganizowanie zwiedzania w innych godzinach. Szczegółowe informacje dotyczące zwiedzania elektrowni (m.in. regulamin, ceny biletów) znajdują się na stronie internetowej spółki Elektrownie Wodne Straszyn (www.energazew.pl), tel. +48 58 692 18 51.

Gastronomia, noclegi

Bezpośrednio na szlaku w Straszynie znajdują się hotel i restauracja (punkt początkowy szlaku) – hotel*** „Cztery Pory Roku” 83-010 Straszyn, ul. Spacerowa 28, www.hotelczteryporyroku.pl. Ponadto miasto Gdańsk i miasto Pruszcz Gdański dysponują bogatą bazą noclegową i gastronomiczną.

Informacje praktyczne

Relacje ze Szlaku Elektrowni Wodnych Raduni„Dużo pracuję i bardzo potrzebo-wałem relaksu. Te kilka godzin na wodzie pozwoliły mi zregenero-wać siły. Cieszę się, że tak blisko Trójmiasta można wypocząć i podziwiać zachwycajacą przy-rodę. Spływ tą trasą to dobry pomysł na weekendowy wypad za miasto”.

Jurek z Gdańska

„Dałam się namówić znajo-mym na ten spływ. Było dużo dobrej zabawy. Na przenoskach przy elektrowniach wspólnie daliśmy radę przenieść nasze kajaki. Fajnie wspólnie spędzi-liśmy wolny czas. Płynąc wśród drzew poczułam prawdziwe piękno natury”.

Daria z Pruszcza Gdańskiego

„Zwiedzanie elektrowni w Straszynie to ciekawa lekcja historii. Zaskoczyło mnie, że turbiny i urządzenia z po-czątku XX wieku działają i ciągle pro-dukują prąd. Pracownik elektrowni podczas zwiedzania przekazał nam wiele interesujących informacji na temat historii tego miejsca i funkcjo-nowania elektrowni wodnej”.

Tomasz z Warszawy

12

Opracowanie: Inspiros Consulting Group na zlecenie Gminy Pruszcz Gdański.

W materiale wykorzystano fotografie udostępnione przez spółkę ENERGA Elektrownie Wodne Straszyn,

Jarosława Marciuka oraz materiały kartograficzne firmy “MAPA 2000” z Gdańska.

© Urząd Gminy Pruszcz Gdański83-000 Pruszcz Gdański, ul. Wojska Polskiego 30

tel. +48 58 692 94 21, fax: +48 58 682 27 14www.pruszczgdanski.pl

Folder opracowano w ramach projektu “Udostępnienie obszarów chronionego krajobrazu: “Doliny Raduni” oraz “Żuław Gdańskich” dla turystyki kajakowej poprzez budowę

infrastruktury turystycznej na rzece Raduni”, realizowanego w roku 2009 przez Gminę Pruszcz Gdański oraz Gminę Miejską Pruszcz Gdański.

Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla

Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013.

GminaPruszcz Gdański