Sunum ve Sistematik

1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA KONU ÖZETİ

Bu başlık altında, ünitenin en can alıcı bilgileri, kazanım sırasına göre en alt başlıklara ayrılarak hap bilgi niteliğinde konu özeti olarak sunulmuştur.

TEST - 1

KONU KAVRAMA TESTİ

Felsefenin Neliği

Bu başlıkla üniteler alt bölümlere ayrılmış, her bölümün içerdiği kazanım ve alt başlıklar dikkate alınarak testler oluşturulmuştur.

UYGULAMALI SORULAR1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA

Bu başlık altında ünitenin geneli uygulamalı sorularla taranmış, öğrencinin bu ünite ile ilgili sınava hazır bulunulmuşluğu ölçme yoluna gidilmiştir.

ÜNİTE YAZILI SORULARI 1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA

Bu başlık altında resmi ve özel okul yönetmeliklerinde öngörülen formatlar ile ünitenin tamamını kapsayan yazılı soruları konulmuştur. Bu uygulamanın amacı, öğrenciyi okuldaki yazılılara hazırlamak ve öğrencinin okul başarısını arttırmaktır. Bu başlık, ünitenin finali niteliğindedir.

1. BÖLÜM: FELSEFENİN NELİĞİ

11. Sınıf Felsefe - Sosyoloji11

DÜŞÜNELİM ARAŞTIRALIM

1. GÜNÜMÜZ KİTLE TOPLUMUNDA FELSEFEYE PEK DEĞER

VERİLMEMESİNİN NEDENİ NE OLABİLİR?

2. BİR ŞEYİN GÖRÜNÜŞÜ İLE GERÇEKLİĞİ ARASINDA FARK

VAR MIDIR?

3. “MERAK GİDERMEK İÇİN ÖĞRENMEYE ÇALIŞMA” İNSAN

İÇİN BİR İHTİYAÇ MIDIR?

1. BÖLÜM: FELSEFENİN NELİĞİ

Kazanım 1.1: Felsefenin ne demek olduğunu sorgular.

Akıl sahibi bir varlık olan insanoğlu, yaşadığı her şeyi merak edip, bilmek istemiştir. Bu merak beraberinde sorgulamayı ve düşünmeyi de getirir. İnsanoğlu bir yandan doğadaki yaşam savaşını vermeye çalışırken (barınma, beslenme, korunma) bir yandan da yaşadığı anı, kendini, doğayı sorgulamaya baş-lar. İlk zamanlar, bu tarz soruların cevapları dinsel öğelerden etkilenilerek verilmeye çalışılsa da M.Ö. 600‘lü yıllarda Yunan toplumunun akılsal öğeleri işin içine sokmalarıyla beraber dü-şünme ve sorgulama boyut değiştirmiştir. Bilimsel düşüncenin en arınmış biçimini ilkin Thales’de görüyoruz. Thales ile bera-ber bir dizi Yunanlı düşünür soruların kaynağını ve yanıtları-nı mistik öğelerden ziyade akılsal yöntemlerle bulmaya baş-lamışlardır. Nesnelerin en son bölünemeyecek bileşeninin ne olduğunu araştırmış, “Bu evrende hiçbir şey yokken ne vardı?” sorusunu yanıtlamaya çalışmışlardır. İşte bu soruların yanıtlarını arayanlar M.Ö. 5. yüzyılda bugün-kü felsefe sisteminin kurucusu olan Yunanlılardır. Felsefe kav-ramını “bilgelik sevgisi”(philosophia) anlamında kullanıyor-lardı. Filozof (philosophos) ise “bilgeliği seven, bilgiyi arayan, ona ulaşmaya çalışan kişi'ydi."Peki ama felsefenin Antik Yunan’da doğmasının nedenleri ne-lerdir? Bunları şu şeklide sıralayabiliriz:

F Ticaret yolları üzerinde bulunmasıF Refah seviyesinin yüksek olmasıF Demokratik bir yaşayışın hakim olmasıF Doğayı, doğal nedenlerle açıklamaya çalışmaları

Felsefe tarihindeki tanımlara baktığımızda “felsefe” kavramı-nın farklı çağlarda, farklı filozoflarca farklı anlamlarda kullanıl-dığını görüyoruz. Bu durumun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:F Her çağın bilgi birikimi ve koşullarının farklılığıF Filozofların ilgilendiği konularının çeşitliliğiF Tarihsel süreç içinde felsefeye farklı amaç ve işlevler yük-

lenmesiF Metafizik konularla ilgilenilmesiBu farklı tanımlardan bazılar şunlardır;

Sokrates: “Felsefe, neleri bilmediğini bilmektir.”Aristoteles: ”Felsefe, evrenin düzeni karşısında insanın yaşadığı şaşkınlıktır.”Abelardus: “Felsefe, inanılanın inanılmaya değer olup olmadığını araştırmadır.”El Kindi: “Felsefe, insanın kendisini tanımasıdır.”T. Hobbes: “Felsefe, doğru düşünmektir.”G. Leibniz: “Felsefe, gerçekte doğru olanı algılamaktır. Felsefe, göklerden yere inerek beş duyuyla kavranan konulara ilgilenmelidir.”I.Kanıt: “Felsefe, kendini akla dayanan nedenlerle meşru kılmak veya haklı çıkarmak iddiasında olan bir zihinsel etkinliktir.”B.Pascal: “Felsefeyle alay etmek de felsefe yapmaktır.”F.Hegel: “Felsefe, hakikat sevgisine ve zihin kudretine olan inançtır.”F.Nietzsche: “Felsefe, aklın sınırlarını kavramaktır.”

2. BÖLÜM: FELSEFE - HİKMET İLİŞKİSİ

Kazanım 1.2: Felsefe ve hikmet (bilgelik / sophia arasında bağ kurar.

Bilgi Notu

Antık Yunanlılar, bugün “filozof” dediğimiz insanlaraözellikle Pythagoras’tan önce “sophos” yani hakim bilge diyorlardı. Hakîm, bütün bilgileri kendisinde bu-lunduran, “hikmet sahibi kimse” anlamına geliyordu.Fakat bir insanın her şeyi bilmesi mümkün olmadığıiçin “philo-sophos” yani hikmeti arayan anlamına ge-len bir sözcükte birleştirildi. Pythagoras’tan sonra da“filosof” sözcüğü kullanılmaya başlandı.

1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA KONU ÖZETİ

1211. Sınıf Felsefe - Sosyoloji

Bilgelik (hikmet), insanın içinde yaşadığı dünya ve toplumla uyumlu, kendi kendine yeten bilinçli bir varlık olmasını; yaşa-mın en yüksek amaçlarına ilişkin bir kavrayışa sahip olması-nı, eylemlerinin düşünülüp taşınılmış eylemler olmasını öngö-ren ideal bir durumdur. Felsefe tüm alanlarda varlığını sürdüren öznel bir etkinliktir ancak kaynağını hiçbir zaman ilahi bir varlıktan almaz. Doğru bilgiyi bulmak; bilginin ve hakikatin esas kaynağını ve tanrısal alemi tüm inceliği ile bilmek ise “Hikmet” in, philosophos’un özelliğidir. Hikmet bilgisi; güzeli ve kötüyü, iyiyi ve çirkini, doğ-ruyu ve yanlışı, ahlaklılık ve ahlaksızlığı ayırt eden tanrısal vicdan mahkemesidir.

3. BÖLÜM: FELSEFENİN ANLAMI

Kazanım 1.3: Felsefenin anlamını açıklar.

Felsefe birçok birey tarafından çok çeşitli şekillerde tanımla-nan oysa temelde belirli özellikleri olan bir disiplindir.

F Felsefe, gerçekliğin elde bulundurulması demek değil, belli bir yolda olma demektir. Felsefenin soruları yanıtla-rından daha özlüdür, her yanıt yeni bir soruya dönüşür.

F Felsefe durup dinlenmeden bilgiyi, doğruyu arama işidir. Düşünme ile olsun, deney ile olsun, burada varılmak iste-nen şey; doğrudur, hakikattir.

F Felsefe varlığın bütününe yönelir. Dolayısıyla felsefe bil-gisi, varlığın herhangi bir alanına ait olmaktan çok onun bütününe ilişkin genel bir bilgidir.

F Felsefe doğruya varmak ister, bunun için uğraşır; eldeki-lerini bu amacı bakımından boyuna ayıklar, eleştiren bir süzgeçten geçirir. Kısaca: Philosophia bilgiyi sevmedir.

ona varmak özdeyişiyle yoluna düşmedir, onu elde etmek için çabadır

F Filozof belli bir toplumda yaşadığı için, o toplumun özellik-leri filozofun düşüncelerini etkiler. Bununla birlikte filozof da çeşitli düşünceleriyle içinde bulunduğu toplumu etkiler.

F Felsefede, filozofların çeşitli konularda öne sürmüş olduk-ları, çoğu kez de birbirine aykırı olan düşünce, görüş ve sistemler vardır.

4. BÖLÜM: FELSEFENİN SORULARI VE DİSİPLİNLERİ

Kazanım 1.4: Felsefenin soruları, disiplinleri hakkında bilgi sahibi olur.

Felsefede önemli olan soru üretmektir. Yaşamın her alanın-da düşünce üreten felsefi etkinlik bu alanlardan bazılarını ön planda tutmuştur. Felsefenin üç temel konusu vardır: Varlık (ontoloji), Bilgi (epis-temoloji) ve Değer (aksiyoloji). Diğer alanlar bu üç konudan çıkan felsefe dallarıdır. Bahsi geçen konular (disiplinler) şun-lardır:

Felsefi Düşüncenin Konuları

BİLGİ VARLIK DEĞER

EtikVarlık Felsefesi

Siyaset Felsefesi

Sanat Felsefesi

Din Felsefesi

Bilgi Felsefesi

Bilim Felsefesi

1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA KONU ÖZETİ

TEST - 1

KONU KAVRAMA TESTİ

1711. Sınıf Felsefe - Sosyoloji

Felsefenin Neliği

1. BÖLÜM: FELSEFENİN NELİĞİ

1. İnsanoğlu yaşadığı evrende her şeyi merak etmiş ve sürek-li sorgulamaya girişmiştir. Bu merak beraberinde düşünmeyi ve düşündüğünü yorumlamayı getirmiştir.

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi felsefe-nin ilgilendiği problemlerden biri değildir?

A) Evreni ve insan yaşamını yorumlamaB) Değerlerin ne olduğunu, insan yaşamındaki yeri ve öne-

mini incelemeC) Madde ve ruh ilişkilerini incelemeD) Tanrı’ya imanın gerekliliği belirtmeE) Tanrı’nın var oluşu ve insanın evrendeki yazgısını ince-

leme

2. Felsefe M.Ö.6.yy’da bugünkü Batı Anadolu kıyıları olan, İonia’da başlamıştır. Felsefenin doğabilmesi için her şeyden önce, içinde felsefenin gelişebileceği toplumun belirli bir re-fah düzeyine ulaşmış olması gerekir. Böyle bir toplumda in-sanlar felsefi uğraş için gerekli boş zamana sahip olacaklar-dır. Ayrıca kişinin merak duyması, kendisine sunulanla yetin-meyip dünyadaki varlıkların, şeylerin “neliğini” anlamaya ça-lışması da felsefenin doğuşunda temel bir etkendir.

Parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Yunan toplumu M.Ö.6.yy’da belirli bir refah düzeyine ulaşmıştır.

B) Merak güdüsü felsefenin doğuşundaki temel etkenler-dendir.

C) Felsefi düşünce uygun ortamlarda doğar.D) Felsefe varlığın özünü araştırır.E) Felsefe mutlak olanın bilgisini bize sunar.

3. Felsefe, insan düşüncesinin gelişimi sürecinde ortaya çık-mış bir düşünce sistemidir. Aklın sorgulayarak elde ettiği bu sistem yaklaşık M.Ö 600'lü yıllarda Doğu Akdeniz ve Ege Havzası’ndaki kolonilerde başlamıştır. Felsefenin ortaya çı-kışını sağlayan faktörler, merak ve öğrenme arzusu, mitolo-ji ve dinsel açıklamaların insanlara yeterli gelmeyişi, toplum-sal refah ortamının yüksek olması ve özgür düşünce ortamı-nın varlığıdır.

Bu parça felsefe ile ilgili aşağıdaki sorulardan hangisi-ne bir yanıt niteliği taşır?

A) Felsefe niçin gereklidir?B) Felsefe niçin yapılır?C) Felsefe nasıl doğmuştur?D) Felsefe nedir?E) Felsefe ile varlık arasındaki ilişki nedir?

4. Felsefe, belli türden sorular sormakta ve bunlara yanıtlar aramaya çalışmaktadır. Bu sorular günlük yaşamda karşıla-şılan türdeki sorulardan farklıdır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi felsefenin sorula-rından biri değildir?

A) Varlık nedir?B) Güzel nedir?C) İnsan için en üstün iyi nedir?D) Ay’ın Dünya’ya uzaklığı ne kadardır?E) İdeal bir toplum düzeni ne olabilir?

5. Roma’da refah düzeyinin son derece yükselmesi, problem-lerin azalması, insanların rahat koşullarda yaşaması, insan-ları daha çok mutlu olmanın yollarını aramaya itmiştir. Bu dönemde yaşayan filozoflar da daha önceki felsefi düşün-celerden farklı olarak “haz ahlakı” denilen anlayışa dayalı düşünce akımları oluşturmuşlardır.

Bu parçadan felsefenin kökeni ile ilgili çıkarılabilecek en genel yargı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Her felsefe çağını düşüncelerle dile getirir.B) Bazı filozoflar yaşadıkları çağda anlaşılmamıştır.C) Felsefi soruların cevabı düşünceye dayanır.D) Felsefe, anlama ve gerçeği görme ihtiyacını giderir.E) Felsefi bilgi aklın ürünü olarak ortaya çıkar.

6. Mitoslardan sonra insan dinsel açıklamalarla kendini, evre-ni ve dünyayı anlamaya çalıştı. Tek Tanrılı dinlerin öğretileri insana hazır bir yaratılış kuramı vermekteydi. Yaratılış kura-mı varlığın ne olduğunu söylemekteydi. Fakat insanoğlu ne mitolojik ne de dinsel öğreti ile yetindi. O, kendini aklı ve dü-şüncesiyle var olanı sorgulayarak felsefeyi ortaya çıkardı.

Buna göre, felsefe insanın aşağıdaki özelliklerinden hangisi sonucu ortaya çıkmıştır?

A) İnanan bir varlık olmasıB) Merak eden ve sorgulayan bir varlık olmasıC) Nesnel yargılar ortaya koymasıD) Konuşabilen bir varlık olmasıE) Dinsel öğretiler ortaya koyan bir varlık olması

11. Sınıf Felsefe - Sosyoloji

1. D 2. E 3. C 4. B 5. A 6. B 7. C 8. A 9. E 10. B 11. E 12. C 13. A

18

7. “Evrendeki her şey sudan türemiştir ve tekrar suya döne-cektir.” iddiasını ilk ortaya atan Eski Yunan filozoflarından Thales’tir, diyor felsefe tarihi. Bu iddia ne ilktir, ne de son olacaktır. İnsanlık var olduğu sürece sürekli düşünce tarihin-de ortaya atılacaktır…

Bu parçadan çıkarılabilecek sonuç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Düşünce tarihinde öne sürülen görüşler değişmez.B) Felsefe tarihi Thales’le başlamıştır.C) Felsefe tarihinde bütün düşünceler birbirinden etkilenir-

ler.D) Felsefe tarihi aynı zamanda insanlığın tarihidir.E) Filozoflar kendilerinden önceki filozofların düşüncelerin-

den etkilenirler.

8. Rönesans Felsefesi (15 -16. yy.) – İnsanın evrendeki yerinin sorgulandığı “insancı dönem” – Doğanın önem kazandığı “doğal bilim dönemi” olmak

üzere ikiye ayrılabilir.

Her iki dönemde de “cennet, öte dünya, tanrı, kilise, insan, doğa” gibi kavramlara, insanın dünyasal gereksinmeleri, bi-limsel yöntem gibi sorunların incelenmesine yönelmişlerdir.

Bu parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Dönemlerin konuları farklılaşmıştır.B) Dünyanın gerçekliği sorgulanmıştır.C) Felsefede bilimsel bakış açısı egemen olmuştur.D) Metafiziksel konular göz ardı edilmemiştir.E) Felsefe bilimsel sorunlara yönelmiştir.

9. Çocuklar, insanlığın en büyük filozoflarıdır. Sürekli soru so-rarlar ve sürekli anlamak isterler. Çocuk yaşlarda zararsız olan bu alışkanlık büyüdükçe tehlikeli olmaya başlar. Öyle bir an gelir ki bir soru bütün cevaplardan daha tehlikeli bir etki yapar ve soran kişinin hayatına bile mal olabilir. Çünkü soru soran insan, elindekilerle yetinmeyen, kendisine öğre-tilenlerin ne derece doğru olduğunu sorgulayan, hep daha doğruyu ve daha iyiyi arayan, en azından bunun için çabala-yan insandır.

Aşağıdaki yargılardan hangisi bu tanıma uygun değil-dir?

A) Çocuklardaki merak ve bilme isteği daha şiddetlidir.B) Anlama ve açıklama çabası içerisindeki insan tehlikeler-

le iç içedir.C) Sorular cevaplardan çok daha önemlidir.D) Değişimin kaçınılmazlığı soruların varlığından kaynakla-

nır.E) Sorgulamak ve eleştirmek toplumların istediği bir davra-

nıştır.

10. “Benim şimdiye kadar aradığım ve yaşadığım felsefe, buz-da ve yüksek dağlarda isteyerek yaşayan yaşamdır, varlığın içindeki bütün yabancı ve sorulmaya değer şeylerin aran-masıdır.” sözleriyle Nietzche felsefenin önemli bir özelliğini dile getirmektedir.

Nietzsche bu yaklaşımı ile aşağıdaki yargılardan hangi-sini vurgular?

A) Felsefe her zaman her düşünceyi yeni baştan inşa eder.B) Felsefe daha önce problem haline getirilmemiş yeni so-

runlar ortaya koyar.C) Filozof toplumu etkilemeli ve etkilenmelidir.D) Her filozofun yaşam analizi farklıdır.E) Felsefede herkes için ortak doğrular yoktur.

11. Antik Yunan’daki bilgi eylem özdeşliği nedeniyle bilgelik, yal-nız bilgi ve bilmeyi değil, eylemi, erdemli yaşamayı da içerir. Bu nedenle filozof da her şeyi bilen kişi değil, bilgiye ulaş-maya çalışan kişidir. Felsefe ise, bilgeliğe ulaşma çabasıdır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi felsefe ile ilgili doğ-ru bir yargı değildir?

A) Filozofların düşünce ve davranışları arasında paralellik yoktur.

B) Filozof gerçeği arayan ve öğrenmeye çalışan kişidir.C) Felsefe belli davranışları standartlaştırma eylemidir.D) Felsefe değil felsefe yapmak öğrenilir.E) Merak ve bilme isteği bütün filozoflarda ortaktır.

12. Felsefe, bilim tarafından yanıtlanamayan sorunlar üzerin-de durur. Öznel olması bakımından verilen cevaplar kesinlik arz etmez. Bu sorunlar, kesin yanıtlara ulaşıldığı zaman fel-sefenin uğraş alanından çıkıp bilimin uğraş alanına girer.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi felsefenin yanıt ara-dığı sorulardan değildir?

A) Bilgilerimizin kaynağı nedir?B) Evrende dünyadan başka canlının yaşadığı gezegen var

mıdır?C) Hareket ile enerji arasında nasıl bir bağıntı vardır?D) Ölümden sonra yeniden doğuş var mıdır?E) Devlet doğal düzenin bir devamı mıdır?

13. Bir insan etkinliği olarak felsefe, insan için bir ihtiyaçtır. Soru sormadan, merak etmeden, düşünmeden yaşayamayan in-san, felsefeye her zaman ihtiyaç duyacaktır.

Bu açıklama aşağıdaki sorulardan hangisine yanıt nite-liğindedir?

A) Felsefe niçin gereklidir?B) Felsefe nasıl doğmuştur?C) Felsefe rasyonel bir etkinlik midir?D) Felsefi problemler nelerdir?E) Felsefe toplumsal yaşamı nasıl etkiler?

UYGULAMALI SORULAR

3311. Sınıf Felsefe - Sosyoloji

1.ÜNİTE FELSEFEYLE TANIŞMA

1. Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerleri tabloda verilen kelimelerle uygun düşecek şekilde tamamlayınız.

Felsefe Thales KavramBilgeliksevgisi

Akılyürütme

a. M.Ö. 6. yy’da Antik Yunan’da bilgi, bilgelik sevgisi anlamına gelen sözcüğün karşılığı ………….. dir.

b. Genel olarak düşünceleri bilinçli, tutarlı ve amaçlı bir biçimde birbirine bağlama işlemine …………… denir.

c. Bir şeyin, bir nesnenin zihindeki ve zihne ait tasarımına …………. denir.

d. Felsefenin Eski Yunan’daki kelime anlamı ………… dir.

e. Felsefede varlık alanını bir felsefe disiplini olarak kuran ilk filozof …………. tir.

2. Aşağıda verilen soruları uygun alanlara gelecek şekilde yerleştiriniz.

a. Kişi ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür?

b. Doğru bilgi mümkün müdür?

c. Varlık değişken midir çok mudur?

d. Varlığın ana maddesi nedir?

e. Doğru bilginin ölçütü nedir?

f. Ahlak yargısının niteliği nedir?

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

AKSİYOLOJİ(DEĞER)

FELSEFESİ

VARLIK(ONTOLOJİ)FELSEFESİ

BİLGİFELSEFESİ

3511. Sınıf Felsefe - Sosyoloji

ÜNİTE YAZILI SORULARI 1. ÜNİTE FELSEFEYLE TANIŞMA

T.C. …………………………………………………………………………… Lisesi

… /… Öğretim Yılı 11. Sınıf Felsefe - Sosyoloji Dersi … Dönem ……Yazılı Soruları

Öğrencinin Adı / Soyadı: …………………………………

No: …… / Sınıfı:……… Aldığı Not: …………………

1. Felsefenin temel işlevi insana pratik bir çıkar ya da yarar

sağlama değil, insanın gerçeği bilme ve görme merakını gi-dermedir. Sizce bu önemli midir? Niçin?

(Puan………………)

Cevap

2. Herakleitos’un "Değişmeyen tek şey değişmenin kendisidir."sözünden hareketle ‘‘Her şey değişiyorsa değiş-menin kendisi neden değişmesin?’’ sorusunu temellendi-rerek açıklayınız.

(Puan………………)

Cevap

3. Wittgenstein’ın: “Dilimin sınırları dünyamın sınırları demek-tir.” sözünden neler anlıyorsunuz? Açıklayınız.

(Puan………………)

Cevap

4. “Daima her durumda ustanın yaptığını yap!” değil “Daima bu durumda ustanın yapacağını düşündüğün şeyi yap!” sö-zünden ne anlıyorsunuz? Temellendirerek açıklayınız.

(Puan………………)

Cevap