SULARLA İLİŞKİLİ HASTALIKLAR

SULARLA İLİŞKİLİ SULARLA İLİŞKİLİ HASTALIKLARHASTALIKLAR

Yrd. Doç. Dr. Hasan IRMAK

Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Genel Bilgiler

Dünya nüfusunun ~%20’si güvenilir olmayan içme suyu kullanmakta,

Yılda ~ 200 milyon insan su ile ilişkili hastalıklara yakalanmakta ve

Yılda >2 milyon kişi kirli sulara bağlı hastalıklar nedeniyle yaşamlarını yitirmektedir.

Genel Bilgiler

Yeryüzündeki tüm hastalıkların hemen hemen yarısı sularla ilişkili olarak ortaya çıkmaktadır.

Gelişmekte olan ülkelerde;

Atık suların ancak %5’inin arıtılabilmesi,

Endüstriyel ve evsel atıkların çevreye, akarsulara ve yer altı sularına denetimsiz bir şekilde verilmesi de ayrı bir sorundur.

Genel Bilgiler

Toplumdaki aktif hastaların ya da taşıyıcıların barsaklarındaki patojen mikroorganizmalar dışkı ile suya geçmekte ve sonuçta su, enfeksiyon kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu tür suların içilmesi, gıda hazırlamada kullanılması, banyo yapılması, hatta inhale edilmesiyle enfeksiyon gelişebilmektedir.

Genel Bilgiler

Sularla bulaşan enfeksiyöz ishaller, dünyadaki tüm ölüm nedenleri içinde 2. sırada yer almaktadır.

Sadece ABD’deki ishalli hastaların yıllık tıbbi bakım ve iş gücü kayıplarının maliyeti 6 milyar $’ı bulmaktadır.

Genel Bilgiler

Suların arıtılması ve dezenfeksiyonu, Sağlıklı bir atık hijyeni sağlanması, Sağlık ve hijyen konularında eğitim verilmesi

su ile bulaşan enfeksiyonları azaltacaktır. Yaşamın devamı açısından suyun ne denli

önemli bir kaynak olduğu bilinciyle, bizden sonraki kuşaklara sağlıklı içme suyu ve yaşanabilir bir çevre bırakmamız konusunda bizlere çok büyük görevler düşmektedir.

Su Metabolizması

Gastrointestinal sisteme günde ~9 L sıvı gelir. Oral alım …………………………. : 2 L Tükürük …………………………... : 1 L Mide sıvısı ……………………….. : 2 L Safra-pankreas-ince barsaklar … : 4 L

Bu 9 L sıvının; 8 L’si ince barsaklardan, 800 mL’si kolondan geri emilir, Kalan 200 mL sıvı dışkıyla atılır.

Sularla bağlantılı hastalıklar

Bulaşma yollarına göre;

1. Sudan kaynaklanan hastalıklar

2. Su yokluğundan kaynaklanan hastalıklar

3. Suda yaşayan canlılarla bulaşan hastalıklar

4. Su ile bağlantılı vektörlerle yayılan hastalıklar


1. Sudan kaynaklanan hastalıklar:

Özellikle ılıman ve sıcak iklimlerde insan ve hayvan dışkısı ile kirlenen sularda bol m.o. bulunur.

Aynı kaynaktan su alan insanların enfekte olmaları ile salgınlar çıkar (Tifo, Kolera, Viral Hepatit, vb).

2. Su kıtlığından kaynaklanan hastalıklar:

Susuzluğa bağlı olarak kişisel hijyen bozulur.

Vücudun, yiyeceklerin ve giysilerin yıkanamayışı nedeniyle hastalık yayılma olasılığı artar (Trahom, Basilli Dizanteri, Paraziter hst, vb).


3. Suda yaşayan canlılarla bulaşan hastalıklar: Bazı bakteriler ve parazit yumurtaları sulardaki

omurgasız canlılarda (salyangoz, midye, vb) yerleşip, gelişir.

Bu tür suların içilmesi ya da kullanılması sonucu enfeksiyon (Tifo, V.Hepatit, Şistosomiazis) m.g.

4. Su ile bağlantılı vektörlerle yayılan hastalıklar: Su birikintilerinde gelişen larvalardan çıkan sinekler,

taşıdıkları patojen mikroorganizmalarla insanları enfekte ederler (Sıtma, vb).

Sularla ilişkili hastalıklar İshal Dizanteri Giardiyaz Barsak parazitozları Dracunculiasis Tifo ve paratifo Yersinya enfeksiyonu Kolera Hepatit A ve E Trahom Sıtma Şistosomiazis Dengue humması

Mantar hastalıkları Legionella enfeksiyonu Leptospira enfeksiyonu Kampilobakter enfeksiyonu Norwalk vb virüs enfeksiyonu Siyanobakteri toksikozları Onchocerciasis Arsenik zehirlenmesi Kurşun Zehirlenmesi Anemi Fluorosis Boğulma Malnutrisyon

İshaller

İshal; dışkı miktarının ve sayısının fazlalaşması, kıvamının bozularak yumuşak, sulu bir görünüm alması olarak tanımlanır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ishali; 24 saatte 3’ten fazla veya her zamankinden daha sık veya sulu dışkılama olarak tarif etmektedir.

Yalnızca sık dışkılama, kıvam bozuk değilse ishal sayılmaz.

İshaller

İshaller genellikle gastrointestinal sistemin enfeksiyonuna bağlı olarak oluşur.

Enfeksiyonun tipine göre sulu (kolera) veya kanlı (dizanteri) olabilir.

Gelişmekte olan ülkelerde hastaneye yatışların %30 nedeni ishaldir.

İshalli hastaların %80’i akut ishal, %10’u persistan ishal ve %10’u ise dizanteridir.

İshaller İshaller dünyadaki ölümlerin %4’ünden

sorumludur.

Dünyada her yıl 5 yaşın altındaki çocuklarda yaklaşık bir milyar ishal vakası görülmekte ve bunlardan ~ 2.2 milyon çocuk ölmektedir.

Ölenlerin çoğu iki yaşın altındadır ve ölüm nedeni genellikle akut dehidratasyondur.

Ölümle sonuçlanan ishal vakalarının %50’si akut ishal, %35’i persistan ishal, %15’i dizanteridir.

İshaller

İshalin etkeni bakteriyel, viral, paraziter olabilir.

Bunların da çoğu kontamine sularla bulaşır.

İshal ayrıca kızamık, sıtma gibi hastalıkların seyri esnasında da görülebilir.

Kimyasal ilaçların barsakları irritasyonu sonucu da ishal gelişebilir.

Ciddi ishal; sıvı-elektrolit kaybına yol açar ve hayatı tehdit edici olabilir.

İshaller

Oldukça koyu ve hacimli bir dışkı ile karakterize,

az sıklıkta görülen ishal; büyük ihtimalle ince

barsak hastalığına bağlıdır.

Kalın barsak tipi ishallerde ise; sık sık ve az

miktarda dışkılama ile birlikte, dışkıladıktan

sonra geçen kramp tarzında karın ağrısı vardır.

İshaller - Korunma ve Tedavi

İçme sularının arındırılması,

Sanitasyonun geliştirilmesi,

Kişisel hijyenin sağlanması,

Sağlık personelinin eğitimi,

Tedavide sıvı-elektrolit desteği ve

beslenmeye devam edilmesi önemlidir.

Basilli Dizanteri (: Şigelloz)

Shigella cinsi bakterilerin neden olduğu, kanlı mukuslu ishal, karın ağrısı ve ateşle seyreden akut, enfeksiyöz bir kolittir.

Ülkemizde sık görülen bir enfeksiyondur.

<200 Shigella bakterisi dizanteri oluşturabilir.

Bakteriler soğuk ve nemli ortamlarda haftalarca, oda ısısındaki sularda 6 ay ve toprakta 9-12 gün canlı kalabilirler.

Basilli Dizanteri

Shigella’lar; kontamine sularla sulanan sebzeler ve hastaların kullandığı tuvaletlerle yayılabileceği gibi; sinekler de bulaşmada önemlidir.

En çok 1-5 yaşındaki çocuklarda görülür.

Kuluçka süresi 1-3 gün,

Dışkılama sayısı 20-40,

Antibiyotikler, tabloyu 2-3 gün içinde düzeltir.

Amipli Dizanteri (: Amebiyaz)

Entamoeba histolytica’nın neden olduğu kolittir.

Amip; dünyadaki en yaygın barsak przt.’lerinden,

Gelişmekte olan ülkelerin problemi,

Dünya nüfusunun ~ %10’u amip ile enfekte,

1997’de 105 insan yaşamını yitirmiş,

Yurdumuzda, GAB ve Marmara’da yaygın.

Amipli Dizanteri

En önemli kaynak; portörlerdir

Portör; 15 milyon/gün amip çıkarır

Bulaşma; amip kistlerinin ağız yoluyla alınması ile olur. Eller ve karasineklerin de rolü büyüktür.

Kistler barsaklarda trofozoit haline dönüşür.

Bakteri, hücre ve gıdalarla beslenip, çoğalırlar.

Patojen hale gelip, dokulara saldırırlar.

Amipli Dizanteri

Kuluçka dönemi: birkaç gün-birkaç ay (6-10 gün)

Klinik: bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal (8-40)

Dışkı; kanlı-mukuslu, ancak cerahatsiz olup, parlak kırmızı renkte ve kırmızı jöleye benzer görünümdedir.

Çocuklarda ateşle birlikte ölümcül seyreder,

Hastaların ¾’ünde 4 hafta kadar sürer.

Amipli Dizanteri - Korunma

Enfeksiyonun yayılmasında ilk kaynak sulardır,

Marul, maydonoz gibi sebzeler sık kontamine olur,

Suların kaynatılması ile amiplerin öldüğünden emin olunabilir,

Sebzeler kistlerden arındırılmak için pratik olarak;

kuvvetli deterjanlarla yıkanmalı ve

sirke içinde 10-15 dakika bekletilmelidir.

Giardiasis

Etken; Giardia lamblia

Az sayıda (10-15) kist enfeksiyon oluşturabilir

Asıl kaynak sular olmasına rağmen, besin kaynaklı küçük salgınlar da bildirilmiştir.

Dünyanın her bölgesinde ve tüm yaş gruplarında görülmekle birlikte, çocuklarda daha sıktır.

Kuluçka süresi 1-3 haftadır.

Yağlı dışkılama, kilo kaybı, malabsorbsiyon, ..

Kronik ishal, çocuklarda gelişme geriliği..

BARSAK PARAZİTLERİ

Enterobius vermicularis (:Kıl kurdu)

İnsanlardaki en yaygın parazittir.

İç çamaşırı giyme oranı düşük toplumlarda ve ilkokul çocukları arasında daha yaygındır.

Kıl kurdu birkaç ay - birkaç yıl yaşayabilir.

Ağız yoluyla alınan yumurtalar ince barsakta açılır, dışarı çıkan larvalar çekumda olgunlaşır, barsak mukozasına yapışarak, kan ve organik maddelerle beslenirler.

Enterobius vermicularis

En fazla dikkat çeken bulgu, geceleri anüs çevresindeki kaşıntıdır.

Ayrıca; burun kaşıntısı, diş gıcırdatma, uyku düzensizlikleri ve kâbus görme de bulunur.

Yüzme havuzlarındaki klor düzeyi, yumurtaların ölmesi için yeterli değildir.

Kuru ve sıcak ortamlar yumurtalar için öldürücüdür.

Ascaris lumbricoides (:Barsak solucanı)

Dünyada ve ülkemizde ikinci sıklıkta görülen barsak parazitidir. Yaşam süresi bir yıldır.

Dünyada ~ 1milyar kişi bu parazitle enfekte olup, her yıl 60 bin kişinin ölümüne yol açmaktadır.

Okul öncesi ve okul çocuklarında daha sıktır.

TR’de Doğu, GAB ve İç Anadolu’da yaygındır.

Esas konakçısı insandır.

Yumurtalar; insan dışkısı ile kontamine toprakta ve kirli sularla yıkanmış sebzelerde bulunur.

Ascaris lumbricoides

Ascaris yumurtaları, toprakta 22oC’de üç hafta, 5-10oC’de iki yıl kadar canlılıklarını korurlar ve nemli ortamda iki hf. içinde enfektif hale gelirler.

Bulaşma; içinde larva bulunan yumurtaların oral yolla alınmasıyla olur. Kuluçka süresi 70 gündür.

Karın ağrısı, bulantı-kusma, kabızlık yada ishal yanında; burun kaşıntısı, diş gıcırdaması ve ağızdan salya akması; ayrıca ürtiker, ateş, terleme ve gece korkuları bulunabilir.

Tifo ve Paratifo

Tifo; Salmonella typhi’nin sebep olduğu ateş, baş ağrısı, karın ağrısı, şuur bulanıklığı ile karakterize, insanlara özgü, sistemik enf. hast.

Paratifo ise; Salmonella paratyphi A, B ve C bakterilerinin neden olduğu, semptomların tifodan daha hafif olduğu klinik tablodur.

Tifo

Enfekte insanların idrar ve dışkıları ile kontamine olmuş su ve gıdaların alınması ile bulaşır.

Kanalizasyon sularının, içme ve kullanma sularına karışması sonucu tifo salgınları görülür.

Hastaların kullandığı bardak, havlu gibi eşyalar..

Sinekler mekanik taşıyıcılık yapar.

Dünyada yılda 17 milyon kişi enfekte olmaktadır.

Tifo

Salmonella’ların doğal yerleşim yerleri barsaklar, Toprak, akarsu ve diğer su kaynaklarında bulunur. 7oC – 48oC ısıda ve pH 4 – 8 arasında ürerler. 65.5oC’de 37 saniyede,

74oC’de ise 1 saniyede inaktive olur. Salmonella’lar doğrudan temas ettiklerinde

dezenfektanlara çok duyarlı olup, dezenfeksiyon için kullanılan klor konsantrasyonlarında ölürler.

TifoBakterinin canlılığını koruma süresi:

Toprak 1 - 1.5 yıl

Temiz sular 20 - 200 gün

Atık sular 1.5 - 3 yıl

Donmuş süt 2 - 4 ay

Taze et 2 hf

Tereyağı 3 ay

Peynir 1 - 9 ay

Balık unu 1 yıl

Süt tozu 1.5 yıl

Dondurma 7 yıl

Kurutulmuş yumurta 13 yıl

Tifo

Hastalık; içinde bol miktarda bakteri bulunan su ve yiyeceklerin, çiğ veya az pişmiş olarak tüketilmesi sonucunda gelişir. Kuluçka süresi ortalama 10-14 gündür. 1.hf: Halsizlik, baş ağrısı ve yavaş yükselen

ateş.. 2.hf: Ateş ~40oC, hasta dalgın ve şuuru

bulanıktır. Barsaklar gazlı, yüz soluk, dil paslı, dudaklar kuru ve çatlaktır. Hastaların ~%50’sinde ishal vardır.

Tifo

Komplikasyonlar: barsaklarda kanama ve delinme, safra kesesi ve yolları enf, perikardit, miyokardit, arterit, osteomiyelit, orşit, Kc ve dalak apseleri, vb.

Tifoya bağlı ölüm oranı <%1 dir.

Hasta olmadıkları yada hastalığı geçirdikleri halde, dışkı ve/veya idrarlarında bakteri bulunan kişilere taşıyıcı (portör) denir.

Antibiyotik tedavisi; tifo ve paratifoda 14 gün, lokal organ enfeksiyonları ve kronik taşıyıcılığın giderilmesi için 4-6 hf sürdürülür.

TifoKorunma:

Aşıların koruyuculukları %100 değildir. Kişisel hijyen kurallarının eksiksiz uygulanması, Taşıyıcıların tespit edilip, tedavi edilmesi, Taşıyıcıların gıda ile ilgili işlerde çalıştırılmaması Hastaların kullandığı tuvaletlerin dezenfekte edilmesi, Hastalarla temastan sonra ellerin yıkanması Su ve yiyeceklerin temiz olması, Sağlıklı atık giderim sistemi kurulması çok önemlidir.

ABD’de 1920’de 36 000 olgu Gıda hijyeni ve temiz su sağlanması 1968 500 olgu

Viral Gastroenteritler

Vücudun en geniş mukoza yüzeyi ve en büyük lenfoid organı olmaları nedeniyle barsaklar, virüslerin üremesi için uygun alan oluştururlar.

Viral gastroenteritler tüm dünyada önemli bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir.

Gelişmekte olan bölgelerde sadece rotavirüs enfeksiyonları, yılda 1 milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır.

Viral Gastroenteritler

Gastroenterite yol açan başlıca virüsler: Rotavirüs, Norwalk virüsü, Calcivirüs, Enterik Adenovirüs, Astrovirüs Coronavirüs, Parvovirüs Pestivirüs, Bredavirüs, vd.

Rotavirüsler

Reovirüs ailesinden olup, çift sarmal RNA içerirler

Bu virüs, elektron mikroskopta tekerlek gibi göründüğü için bu adı almıştır.

A’dan F’ye dek tanımlanan grupları vardır. GE salgınlarına en sık A grubu yol açar

A grubunun 14 serotipi olup, 1-4 arası serotipler insan hastalıklarına neden olur.

Rotavirüsler

Rotavirüsler; dezenfektanlara ve sabuna görece

dirençli, klor ve klordioksitli bileşiklere duyarlıdır.

Mide asidi ile inaktive olurlar.

Sularda, havuzlarda, ellerin ve eşyaların üzerinde

uzun süre canlı kalabildiklerinden, ishal

salgınlarına yol açmaları kolaylaşmaktadır.

Rotavirüsler

Rotavirüs enfeksiyonları, gelişmekte olan ülkelerde çocukluk ishallerinin en sık etkenidir.

İshale bağlı ölümlerin %10-20’sinden sorumludur. Hastaneye yatmayı gerektiren ağır ishallerin

yarısı Rotavirüs’e bağlıdır. İshaller; kış aylarında yoğunlaşır. Anneden geçen antikorlar nedeniyle, yaşamın ilk

5 ayında pek görülmez. Anne sütü ile beslenen bebeklerde seyrektir.

Rotavirüsler

Kreş ve çocuk yuvalarında tekrarlayan ishallere,

Su kaynaklı salgınlara yol açabilir.

Kuluçka dönemi ortalama 2 gündür.

Bulaşıcılık hali; ishal öncesi dönemde başlayıp,

ishalin kesilmesinden 10 gün sonraya kadar

devam edebilir.

Rotavirüsler

İshal; hafif ateş, kusma ve bol sulu dışkılama ile birden bire başlar.

Dışkıda kan ve mukus yoktur. Kusma 2-3 gün, ishal 4-5 gün sürer. Seyrek olarak kronikleşir. Sıvı ve elektrolit kaybına bağlı asidoz gelişebilir. Genellikle kendiliğinden iyileşirse de nadiren

menenjit, ani bebek ölümü sendromu ve Crohn hastalığına yol açar.

Rotavirüsler

Korunmada; ishal tamamen kesilene dek tuvaletler ve çocuk bezleri dezenfekte edilmelidir.

Kirlenen yüzeyler su ve sabunla yıkanmalıdır. Hijyenik el yıkama çok önemlidir. Bebeklerin anne sütü ile beslenmesi enfeksiyonun

şiddetini azaltır. Yeni üretilen tetravalan, canlı, attenüe oral aşının

koruyuculuğu %70-100 civarındadır.

Norwalk ve benzeri virüslerin neden olduğu gıda zehirlenmeleri:

Norwalk ve Norwalk benzeri virüsler, SRSv (Small

Round Structured Viruses) olarak tanımlanan virüslerdir. Kaynak; iyi pişmemiş deniz ürünleri ve kontamine

içme sularıdır. Başlıca klinik bulgular; bulantı, kusma, ishal, karın

ağrısı, baş ağrısı, hafif ateş ve halsizliktir. Oluşan tablo 24 - 48 h içinde düzelmektedir.

Yersinia Gastroenteriti

Yersinia enterocolitica, ishale neden olan önemli bir barsak patojenidir.

Doğal kaynağı; kemirgenler, domuz, sığır, koyun, kedi ve köpektir.

Bu bakteri; kontamine su, süt ürünleri, et ve sebzeler aracılığı ile insanlara geçer.

Y. enterocolitica +4oC’de üreyebildiğinden, buzdolabındaki enfekte etler büyük önem taşır.

Bu nedenle, besin kaynaklı salgınlar daha çok kış aylarında görülmektedir.

Yersinia Gastroenteriti

Etken oral alımı takiben 2-11 gün sonra ince barsağın lenf dokusu içinde çoğalarak, hiperemi ve ülserlere yol açar. Barsak duvarı iltihaplanır ve kalınlaşır.

İshal <5 yaş çocuklarda ağır seyreder. Yüksek ateş, karın ağrısı ve dehidratasyon mvc. Belirtiler geçtikten sonra bakterinin dışkı ile atılması

haftalarca devam eder. Korunmada; El yıkamaya özen gösterilmeli, içme

suları klorlanmalı ve çiğ et tüketilmemelidir.

Campylobacter Enfeksiyonu

Campylobacter cinsi mikroorganizmalar dünyanın hemen her yerinde bulunur ve ishale sebep olurlar.

En sık etkenler C. jejuni veya C. coli’dir.

Kuruluğa ve dondurucu soğuğa dayanıksızdır.

Su, süt ve diğer besinlerde +4oC’de birkaç hf yaşar.

Su dezenfeksiyonunda kullanılan klor kons.’larına ve pastörizasyona dayanıksızdır.


İnsanlara az pişmiş kontamine et, kontamine sular ve çiğ süt ile bulaşır.

Gelişmiş ülkelerdeki olguların %50-70’inden, az pişmiş kümes hayvanı etleri sorumludur.

Enfekte hayvanların çıkartıları toprak ve suları kontamine eder. İnsanlar; kontamine su ve yiyecekleri tüketerek enfeksiyonu alırlar.

Dezenfekte edilmeyen sular ve pastörize edilmemiş sütler salgına neden olabilir.

Evcil kedi ve köpeklerle temas edenlerde de enfeksiyon gelişebilir.


Campylobacter ishalinin görülme sıklığı %1-14’dür.

En sık yaz ve sonbahar aylarında rastlanır,

Olguların %10-20’sinde belirtiler >1 hf sürer,

Ateş, baş ağrısı, halsizlik ve adale ağrılarıyla

başlayıp; karın ağrısı ve ishal ile devam eder.

İshal; sulu veya kanlı-mukuslu olup, ~1 hf sürer.

Barsak hareketlerini azaltan yada durduran

ilaçların verilmesi uygun değildir.

Kolera Kolera; insanlara su ve besinlerle sindirim

kanalından bulaşan; kusma ile başlayıp, pirinç yıkantı suyu görünümünde şiddetli ishal ile seyreden bir ince barsak enfeksiyonudur.

Kolera; yaptığı büyük salgınlar ve bu salgınlarda görülen yüksek ölüm oranları ile eski çağlardan beri tanınan bir enfeksiyon hastalığıdır.

Tedavi edilmediğinde özellikle düzensiz beslenen, malnutrisyonlu bireylerde vücudun susuz kalmasına ve ölüme yol açabilir.

Kolera

Kolera, su kaynaklarının sağlıklı olmadığı, hijyenin, sanitasyonun uygun yapılmadığı bölgelerde salgınlar oluşturabilir.

Enfekte insanların dışkıları ile kontamine olmuş su ve besinlerle diğer insanlara geçer.

Kontamine olmuş sularla yıkanan sebze ve meyvelerin yenmesi ile de bulaşır.

Kolera

Kolera vibriyonlarının (Vibrio cholerae) dış etkilere karşı direnci azdır.

Vibrion 55oC’de 10-15 dakikada,

kaynama derecesinde ise 1-2 dakikada ölür. Kuruluğa, güneş ışığına, asitlere hiç dayanamaz. Mide asiditesi, vibrioları kısa sürede inaktive eder

ve bu durum birçok kimseyi koleraya yakalanmaktan kurtarır.

Çeşitli eşya ve besinler üzerinde birkaç saat ile birkaç gün arasında canlı kalabilirler.

Kolera

Temiz çeşme, nehir ve göl sularında haftalarca canlı

kalabilmelerine karşılık, saprofit bakterilerden zengin

ve kolera fajları içeren nehir, deniz yada

kanalizasyon sularında birkaç günden fazla

yaşayamazlar.

Kolera

Kolera, insanlar arasında fekal - oral kontaminasyonla yayılım gösterir ( Hasta veya portör dışkıları ile enfekte olmuş içecek yada yiyeceklerle bulaşır) .

Kontamine çiğ yenen sebze ve meyveler, midye ve istiridye gibi deniz ürünleri ile içme ve kullanma suları hastalığın yayılmasında önemli rol oynarlar.

Ayrıca karasinek ve hamamböceği gibi koprofaj artropodlar da mekanik taşıyıcılıkla yiyecekleri kontamine ederler.

Kolera

Kolera fekal-oral yolla bulaşan diğer hastalıklar gibi; Alt yapısı yetersiz olan, içme ve kullanma

sularının kanalizasyon sularına karışabildiği, Sularının sık sık kesildiği, İnsan dışkısının gübre olarak kullanıldığı, Tuvalet atıklarının arıtma işleminden

geçirilmeden akarsu, deniz ve göllere boşaltıldığı,

Kişisel hijyen kurallarının uygulanmadığı, Sosyoekonomik yönden gelişmemiş ülkelerde

büyük salgınlara yol açmaktadır.

Kolera

Kolera vibriyonlarının doğal kaynağı insanlardır. Ayakta gezen atipik ve hafif olgular hastalığın

yayılmasına neden olurlar. Özellikle El -Tor salgınlarında asemptomatik

olguların, tipik olgulardan en az 10 kat fazla olduğu görülmüştür.

Epidemiler genellikle deniz seviyesinden fazla yüksek olmayan yerlerde, yağışlı, nisbi nem ve hava sıcaklığının yüksek olduğu mevsimlerde çıkmaktadır.

Vaka sayısı akarsuların ve kanalların geçtiği bölge çevresinde daha fazladır.

Kolera

Duyarlı bir kişide kolera oluşabilmesi için yeterli sayıda etkenin ağız yoluyla alınması gereklidir ve bu miktar ortalama 107 - 109 vibriyondur.

Mide asiditesi ise bu vibriyonlar için fizyolojik bir engeldir.

Mide asiditesi herhangi bir sebeple kırılır ve vibriolar bu engeli aşarlarsa, kendileri için elverişli - alkali -

bir ortam olan duodenum ve ince barsaklara ulaşmış olurlar.

Kolera

Dolayısı ile, aklorhidri, subtotal gastrektomi ve

antiasit kullanımı gibi mide asiditesini değiştiren

durumlarda infeksiyon daha kolay gelişmektedir.

İnce barsaklar kolera vibriyonlarının insan

vücudunda yerleşip, çoğaldıkları organdır.

İnvaziv olmadıklarından, komşu organlara, kan ve

lenf dolaşımına geçmezler, lokal bir enfeksiyon

oluştururlar.

Kolera

Kuluçka dönemi kısadır. Birkaç saatten 7 güne kadar değişmektedir; ortalama 2-3 gündür.

Hastalık tablosunun oluşumundan, vibriyonların salgıladığı bir enterotoksin sorumludur.

Kolera ani ve yavaş olmak üzere iki farklı görünümde başlayabilir.

Kişi sıhhatte iken, boşalır gibi bir kusma, karın ağrısı ve boşalır gibi diare ortaya çıkar. Hasta tuvalete gitmeye fırsat bulamaz.

Zaman geçtikçe kusmuk ve dışkının volümleri artar, rengi açılır ve pirinç yıkantı suyu görünümünü alır.

Kolera

Hasta günde 8-10 hatta 15 litre sıvı kaybeder. Kusmalar nedeniyle ağızdan sıvı ve katı besin

almak imkansızlaşır. Organizmada dokusal bir tahribat olmaz. Kaybedilen sıvı ve elektrolitler yerine konur ve

asidoz önlenirse 1-2 gün gibi kısa bir sürede şifa sağlanabilir.

Bu tür olgularda eğer gerekli tedavi uygulanmaz ise ölüm oranı %50’ye kadar çıkabilmektedir.

Kolera

Kolera destek tedavisinin çok önemli olduğu hastalıkların başında gelir.

Toplum sağlığı açısından kolera tedavisinin hastanelerde yapılması zorunludur.

Tedavinin başarısı ancak kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin süratle yerine konması ile mümkündür.

Hastaneye kabul edilen hastalar ilk iş olarak “koleralı yatakları” na yatırılmalıdırlar.

Kolera

Korunmada hijyenik önlemler çok önemlidir.İÇME SULARI: Kesinlikle kaynatılmadan içilmemelidir. Şehir şebekesindeki sular bilimsel olarak

klorlanmalıdır. Kuyu ve akarsulardan sağlanan sular sodyum

hipoklorit ile dezenfekte edilmelidir. Sodyum hipoklorit; çamaşır sularının içinde

ortalama %5 oranında bulunmaktadır. Bu tür çamaşır sularından 1 lt suya 2-3 damla

veya 1 teneke suya 1 çorba kaşığı ilave etmek içme sularının dezenfeksiyonu için yeterlidir.

Kolera

Çiğ sebze ve meyveler yenilmeden önce 1/5000’lik permanganat solüsyonunda 15 dakika veya hipoklorit solüsyonunun 10 misli yoğun hazırlanmışında yarım saat bekletilmeli ve daha sonra iyice çalkalanmalıdır.

Kanalizasyonlar ile irtibatlı deniz, göl ve nehirlerden sağlanan midye, istiridye ve balık gibi su ürünleri de koleranın bulaşmasında önemli rol oynarlar.

Kolera

Kanalizasyon olmayan yerlerde sızdırmaz tip hela çukurları açılmalı, bu tür çukurların yakınında kuyu açılması engellenmelidir.

Su kuyuları ile fosseptikler arasında en az 30 m mesafe olmalıdır.

Sinek ve hamam böceği gibi mekanik taşıyıcılık yapan artropodlarla etkili mücadele yapılmalıdır.

Portör taraması yapılmalı; portör olarak kabul edilen kişilere bir günde oral yolla 8 g streptomisin verilerek bulaştırıcılıkları engellenmelidir.

Kolera

EĞİTİM: Salgınlar sırasında toplum aydınlatılmalı, hastalığın

bulaşma yolları hakkında bilgi verilmelidir. Salgınlar sırasında halka, karışık gıdalar almamaları,

alkollü içeceklerle mide asiditelerini bozmamaları önerilmelidir.

Büyük salgınlarda okulların kapatılması, gereksiz seyahatlerin önlenmesi ve koleralı bölgeye gidip, gelenlerin sınırlarda ciddi bir şekilde kontrol edilmeleri gereklidir.

Kolera AŞI:

Halen kullanılmakta olan kolera aşısı, ısı ile öldürülmüş vibriyonların, fenollü tuzlu su süspansiyonu olup, yarı yarıya İnaba ve Ogawa serotiplerini içerir. Bir mililitrede 8 milyar bakteri bulunur. Aşı SC veya IM yolla 3 - 4 hafta ara ile 2 kez

uygulanır. Erişkin dozu 1 ml olup koruma süresi 3 - 4 aydır. Koruma oranı % 30 - 80 arasında değişmektedir. Aşıdaki antijen ölü bakterilerden yani

endotoksinlerden oluşmasına karşılık, hastalık bir ekzotoksin olan kolerajenik toksin ile oluştuğundan aşının koruyucu etkisi zayıftır ve rutin olarak uygulanmamaktadır.

Documents

SULARLA İLİŞKİLİ HASTALIKLAR