STUDIJSKI PROGRAM

"LABORATORIJSKO-MEDICINSKI INŽENJERING"

Banja Luka, april 2008

Banja Luka: Bosna i Hercegovina/RS, Pere Krece 13, Pošt. fah 51 Banja Luka 78102; Studentska služba: Tel: +387 (0) 51 430 890; 430 892; 430 893; 430 894; Fax: 430 891; WEB mail: info@apeiron-uni.eu; Rektorat: Tel: +387 (0) 51 430 920; Fax; 430 921; Vijeće za postdiplomske i doktorske studije: +387 (0) 51 430 978; E-mail: rektorat@apeiron-uni.eu; Management Panevropskog univerziteta – Upravni odbor & Direktor +387 (0) 51 430 940; fax 430 921; management@apeiron-uni.eu; Biblioteka: +387 (0) 51 430 941; Travnik: Školska 23 Travnik 72270; Studentska služba: Školska 23, Tel: +387 (0) 30 519 750; 519 755; Fax: +387 (0) 30 519 759; E-mail: travnik@apeiron-uni.eu;

SADRŽAJ 1) OSNOVNI PODACI ................................................................................................ 1

a) Naziv studijskog programa .................................................................................. 1 b) Skračeni naziv ..................................................................................................... 1 c) Vrsta (tip) studija ................................................................................................. 1 d) Institucije koje izvode/admin. program ............................................................... 2 e) Jezici izvođenja nastave ....................................................................................... 2

2) Stručni, akademski, odn. naučni naziv zanimanja ................................................... 2 Diplomirani inženjer laboratorijske medicine ....................................................... 2

3) OPIS PROGRAMA ................................................................................................. 3 f) Obrazovni i profesionalni ciljevi stud. programa ................................................. 3 g) Kompetencije/obrazovni ishodi stud. programa .................................................. 3 h) Savladane vještine ............................................................................................... 7 i) Sadržaj programa .................................................................................................. 8

4) Osnovne studijske/matične oblasti ........................................................................... 9 5) USLOVI ZA UPIS ................................................................................................... 9 6) Lista predmeta sa okvirnim sadržajem, matičnošću i metrikom ............................ 10 7) METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA ............................................................ 10 8) PROHODNOST – kriterijumi i uslovi prenosa ECTS bodova .............................. 15 9) PREDUSLOVI za upis predmeta ........................................................................... 16 10) Način izbora predmeta iz drugih studijskih programa ........................................... 17 11) Kriterijumi i način osiguranja kvaliteta ................................................................. 20 12) Uslovi za prelazak sa drugih studijskih programa ................................................. 21 13) Obaveze studenata, dinamiku studiranja ................................................................ 22 14) EVALUACIJA ZNANJA STUDENATA ............................................................. 24 15) PRILOG 1. ............................................................................................................. 29

TROGODIŠNJI NASTAVNI PLAN (6-to semestralni) ..................................... 30 ČETVEROGODIŠNJI NASTAVNI PLAN (8-mo semestralni) ......................... 33

16) PRILOG 2. ............................................................................................................. 34 Mundologija ......................................................................................................... 35 Filosofija života: opšta i specijalna metodologija ................................................ 39 Statističke metode u zdravstvu ............................................................................. 44 Fizika sa biofizikom ............................................................................................. 48 Biologija sa humanom genetikom ....................................................................... 52 Osnovi anatomije i histologije ............................................................................. 55 Medicinska biohemija .......................................................................................... 59 Fiziologija sa patofiziologijom ............................................................................ 64 Hemija .................................................................................................................. 69 Zaštita na radu medicinskog osoblja .................................................................... 73 Mikrobiologija sa parazitologijom ....................................................................... 76 Osnovi patologije ................................................................................................. 79 Informatika i računarske tehnologije ................................................................... 83 Fizikalne metode u kliničkoj hemiji .................................................................... 86 Strani jezik ........................................................................................................... 90 Epidemiologija ..................................................................................................... 96 Osnovi farmakologije sa toksikologijom ............................................................. 99 Komunikologija (sa teorijom informacija) ........................................................ 102 Klinička hemija .................................................................................................. 105 Strani jezik - drugi ............................................................................................. 108

Hematologija ...................................................................................................... 112 Imunologija ........................................................................................................ 115 Nuklearna medicina ........................................................................................... 118 Klinička mikrobiologija ..................................................................................... 121 Osnovi transfuziologije ...................................................................................... 124 Citologija............................................................................................................ 127 Molekularna biologija i GMO ........................................................................... 130 Kliničko-laboratorijska dijagnostika .................................................................. 133 Menadžment zdravstva ...................................................................................... 136 Tehnološki menadžment .................................................................................... 139 Osnove zaštite životne sredine ........................................................................... 143 Propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi .......................... 146 Organizacija zdravstvenih ustanova .................................................................. 149 Prehrambeni aditivi i kontaminenti .................................................................... 153 Ergonomija i medicina rada ............................................................................... 156 Radiologija i imiđžing u zdravstvu .................................................................... 159

OSNOVNI PODACI:

Naziv studijskog programa 01.07.450. Laboratorijsko-medicinski inženjering

engleski naziv Laboratory Medical Engineering

Skračeni naziv FZN-HCN-LMI

Vrsta (tip) studija

Panevropski univerzitet "APEIRON" obavlja prema tipu studija: studije prvog ciklusa koje mogu biti

o osnovne i o sub-specijalističke,

studije drugog ciklusa koji mogu biti o magistarske i o specijalističke,

doktorske studije trećeg ciklusa, programe cjeloživotnog učenja i programe stalnog stručnog osposobljavanja i usavršavanja.

Univerzitet obavlja prema vrsti studija:

redovne studije, proširene redovne studije i redovne-mentorske studije, a

prema načinu izvođenja studija:

obrazovanje u sjedištu, obrazovanje van sjedišta i studije "učenja na daljinu" (distant learning) odn. virtuelne

studije, kao i dozvoljene kombinacije ovih načina studiranja.

Studije "učenja na daljinu" obavljaju se u različitim naučnim oblastima koje su kompatibilne sa prirodom te vrste studija studija,

Prošireni redovni studij je redovan studij sa obnovljenom zadnjom godinom studija u kojoj student pohađa samo jedan semestar zbog ispunjavanja zaostalih ispitnih obaveza iz prethodnog školovanja ili zaostalih obaveza iz diferencijalnog programa.

Programe učenja na daljinu i programi cjeloživotnog učenja mogu se organizovati i van okvira studijskih programa za koje je Panevropski univerzitet dobio dozvolu za rad. Kandidati u sistemu cjeloživotnog

Banja Luka: Bosna i Hercegovina/RS, Pere Krece 13, Pošt. fah 51 Banja Luka 78102; Studentska služba: Tel: +387 (0) 51 430 890; 430 892; 430 893; 430 894; Fax: 430 891; WEB mail: info@apeiron-uni.eu; Rektorat: Tel: +387 (0) 51 430 920; Fax; 430 921; Vijeće za postdiplomske i doktorske studije: +387 (0) 51 430 978; E-mail: rektorat@apeiron-uni.eu; Management Panevropskog univerziteta – Upravni odbor & Direktor +387 (0) 51 430 940; fax 430 921; management@apeiron-uni.eu; Biblioteka: +387 (0) 51 430 941; Travnik: Školska 23 Travnik 72270; Studentska služba: Školska 23, Tel: +387 (0) 30 519 750; 519 755; Fax: +387 (0) 30 519 759; E-mail: travnik@apeiron-uni.eu;

2

učenja ili stručnog usavršavanja nemaju status studenta.

Cjeloživotno učenje i stalno stručno osposobljavanje i usavršavanje će se sprovoditi u okviru organizacionih jedinica za ostvarivanje obrazovne i naučno-istraživačke djelatnosti ili u okvirima specijalizovanih strukovnih akademija.

Studijskim programom koji organizuje i izvodi dvije ili više visokoškolskih ustanova koje imaju dozvolu za rad, stiče se zajednička diploma (tzv. joint degree).

Institucije koje izvode/admin. program

Panevropski univerzitet "APEIRON" Banja Luka – ustanova koja je nosioc (registrovala) program

Fakultet zdravstvenih nauka Banja Luka – organizaciona jedinica koja izvodi program

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

Stručni, akademski, odn. naučni naziv zanimanja:

Šifra Naziv zanimanja Engleski naziv I Isprave koje imaju status diplome

a/ Bachelor stepen prvog ciklusa u trajanju od 3 godine (6 semestara) – 180 ECTS

2241016 Diplomirani inženjer laboratorijske medicine Bachelor of Laboratory Medical Engineering

b/ Studije prvog ciklusa – subspecijalističkog stepena u trajanju od 4 godine (8 semestara) – 240 ECTS

2241017 Diplomirani inženjer laboratorijske medicine- specijalista laboratorijske dijagnostike

Bachelor of Clinical Medicine – Specialist of Laboratory Diagnostics

c/ Magistarske (master) studije drugog ciklusa u trajanju od ukupno 5 godina (10 semestara) – 300 ECTS (sa odbranom magistarskog rada)

2241018 Magistar laboratorijske medicine Master of Laboratory Medical Engineering d/ Doktorske studije trećeg ciklusa u trajanju od 3 godine (6 semestara) -180 ECTS

(prethodno završene magistarske studije i odbranjen doktorski rad)

2241019 Doktor nauka laboratorijske medicine PhD in Laboratory Medical Engineering – field of …

2232010 Počasni doktor nauka laboratorijske medicine (Doctor honoris causa)

PhD Honoris Causa in Laboratory Medical Engineering

e/ Zajednička diploma o završenim školovanju određenog stepena (sa registrovanom stranom ustanovom)

224101 6-9

Zajednička diploma inženjeringa laboratorijske medicine – stepena ...

Joint Degree in Laboratory Medical Engineering (bacheolor, master PhD)

II Isprave koje nemaju status diplome

a/ Certifikat (svjedočanstvo) o završenim četvero-semestralnom školovanju – 120 ECTS

2241015 Medicinski tehničar u parcijalnom dodiplomskom školovanju

Associate degree in Laboratory Medical Engineering

b/ Specijalističke studije drugog ciklusa u trajanju do godine dana

2241017 Specijalista u odabranoj oblasti matičnosti studijskog programa Specialist in filed of ...

c/ Uvjerenje/svjedočanstvo/certifikat o završenom programu cjeloživotnog obrazovanja / stručnog obrazovanja i usavršavanja / strukovne akademije

2241015 Uvjerenje/svjedočanstvo/certifikat o završenom programu u oblasti inženjeringa laboratorijske medicine

Certificate / credentials on finalized program in Laboratory Medical Engineering

3

OPIS PROGRAMA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi stud. programa

Visoko tehnologizirana savremena medicina podrazumjeva timski rad različitih eksperata u kojem jednu od bitnih karika ima upravo laboratorijska medicina kao fundamentalna, polazna osnova u otkrivanju bolesti, liječenju i izlječenju bolesnika. Savremena medicina praktikuje novi pristup fenomenu zdravlja i zdravstvenoj politici kroz definiciju zdravlja Svjetske zdravstvene organizacije: "Zdravlje se stvara brigom za samog sebe i za druge, osposobljenošću da se odlučuje i da se kontrolišu životne okolnosti, te osiguranjem života u takvom društvu, koje će omogućiti svim svojim članovima da postignu zdravlje. " (Ottawa, 1986.).

U tom kontekstu, prevenciji, dijagnostici i lječenju bitan doprinos daju inženjeri medicinsko laboratorijske dijagnostike. Svojim kvalitetno izvedenim i dobro interpretiranim pretragama pomoći će u stvaranju tačne slike stanja pojedinca što omogućuje pravilno, najčešće uspješno liječenje.

Da bi se postigli ovi ciljevi potrebno je educirati medicinsko-laboratorijskog inženjera prema programu redovnog studija u trajanju od najmanje tri godine, a podrazumijeva se prethodno dvanaestogodišnje obrazovanje.

Da bi postigli ove obrazovne ciljeve u studiju prvog ciklusa studenti treba da iskuse različite tipove nastavnih metoda kao što su tradicionalna predavanja i vježbe, seminari, istraživački seminari, projektni zadaci, pedagoške radionice, problemski orjentisane radionice, laboratorijska nastava, demonstracioni časovi, klinička praksa, studentska praksa i praktičan rad, radno orjentisane vježbe, izrada modela, rad na terenu, istraživački rad.

Povezano sa tim studenti treba da prođu i različite metode procjene znanja kojima se dokumentuju postignuti obrazovni ishodi. To znači da obrazovni ishodi predmeta treba da budu postignuti odgovarajučim nastavnim i ispitnim metodama, gdje studenti prezentuju ne samo nivo svoga osnovnog znanja, već i svoju sposobnost da organizuju svoj rad, da komuniciraju u kontekstu svoga rada i da argumentuju rezultate. To znači da obrazovna ustanova treba da koristi mnoštvo različitih metoda procjene znanja i postignuća studenata, već tokom studija prvog ciklusa, a naročito da procjenjuju metode kojima se unapređuju organizacione, komunikacione i sistemske kompetencije studenata. Nakon studija prvog ciklusa, studenti bi trebali da imaju mogućnost zaposlenja, mobilnosti u daljim studijima, ili mogućnost kasnijeg uključivanja u sistem "učenje za život".

Nastava drugog ciklusa se bazira na jezgrenim znanjima prvog ciklusa. Prema nastavnom usmjerenju može da bude vertikalna, horizontalna ili interdisciplinarna što zavisi od znanja koja su stečena tokom studija prvog ciklusa. U drugom ciklusu, kao i u prvom, koriste se različiti nastavni i ispitni metodi kojima se stimuliše ne samo preuzimanje znanja u predmetnim oblastima, već takođe i priprema studenta da pronalaze relevantne instrumente za rješavanje problema, kao i njihovu sposobnost da se organizuju i komuniciraju i konačno da budu u stanju da prezentuju rješenje problema u širem poslovnom kontekstu.

Kompetencije/obrazovni ishodi stud. programa

Opšti generički deskriptori studija prvog i drugog ciklusa prema definisanim obrazovnim ishodima koji su usvojeni na Bergenskoj konferenciji (19-20 May 2005): Kvalifikacije koje obilježavaju završetak prvog ciklusa dodjeljuju se studentu

4

koji:

posjeduje pokazano znanje i razumjevanje studijske oblasti, stečeno produžetkom opšteg srednjoškolskog obrazovanja, i koje je podržano naprednim nastavnim sredstvima, na nivou koji uključuje i određene aspekte poznavanja savremenih dostignuča u toj studijskoj oblasti;

može da primjeni znanje i razumjevanje studijske oblasti na način koji pokazuje profesionalni pristup u radu i struci, i ima kompetencije koje demonstrira kroz promišljanje i iznošenje argumenata i rješavanje problema u svojoj studijskoj oblasti;

ima sposobnost da prikupi i interpretira relevantne podatke (obično u svojoj stručnoj oblasti) kako bi formirao stručno mišljenje koje uključuje i implikacije koje ti stavovi mogu da imaju na relevantne društvene, naučne ili etičke teme;

može da prenosi informacije, ideje, probleme i rješenja, bilo stručnoj bilo laičkoj publici;

razvio je sposobnost učenja koja je neophodna da bi, sa visokim nivoom samostalnosti, mogao da nastavi naredni nivo studija.

Kvalifikacije koje obilježavaju završetak drugog ciklusa dodjeljuju se studentu koji:

posjeduje pokazano znanje i razumjevanje koji su izgrađeni na, i proširuju i/ili povećavaju, znanja koja su uobičajeno povezana sa prvim ciklusom, i koja obezbjeđuju osnovu i mogućnost za originalnost u razvoju i/ili primjeni ideja, često u istraživačkim kontekstima;

može da primjeni znanje, razumijevanje i sposobnosti rješavanja problema u novom, nepoznatom okruženju u okviru šireg (ili multidisciplinarnog) konteksta vezanog za njegovu studijsku oblast;

ima sposobnost uvezivanja znanja i rukovanja sa kompleksnim situacijama, te da formuliše sudove na osnovu nedovoljnih ili ograničenih informacija, uvažavajuči pritom društvenu i etičku odgovornost koja je vezana za primjenu tih znanja i sudova;

može da jasno i nedvosmisleno prenese zaključke, saznanja i obrazlo-ženje teze koju podupire, stručnoj ili laičkoj publici;

posjeduje sposobnost učenja koja mu dozvoljava da nastavi studij na način koji može da bude široko samo-organizovan i autonoman.

Kvalifikacije koje obilježavaju završetak trečeg ciklusa dodjeljuju se studentu koji:

posjeduje pokazano sistematsko razumjevanje studijske oblasti i ekspertnog nivoa istraživačkih vještina i metoda u toj naučnoj oblasti;

posjeduje pokazanu sposobnost da zamisli, projektuje, implementira i prilagodi ključni istraživački proces sa potrebnim akademskim integritetom;

napravio je doprinos kroz originalno istraživanje koje proširuje granice znanja i izradom bitnog pisanog djela, koje zaslužuje nacionalno ili međunarodno recenzirano objavljivanje;

sposoban je za kritičku analizu, procjenu i sintezu novih i kompleksnih ideja;

može da komunicira u vezi činjenica iz svoga područja i stručnosti na nivou šire naučne zajednice ili društva u cjelini;

očekuje se da je u stanju, da u društvu baziranom na znanju, promoviše u

5

akademskom i profesionalnom kontekstu, tehnološka, društvena i kulturna unapređenja.

Rezime generičkih sposobnosti studenta u rješavanju problema:

a/ Sposobnost analize:

Identifikacije radno-stručnog okruženja u kojem se odvija rješavanje problema;

Definisanje pretpostavki i ciljeva za rješavanje problema; Utvrđivanje resursa i kompetencija koji su neophodni da bi se riješio

problem;

b/ Sposobnost izbora;

Sposobnost donošenja odluka; Svijest o stepenu neizvjesnosti i rizicima koji su vezani za donošenje

odluke; Uviđanje implikacija i konsekveci koje donosi izbor; Sposobnost argumentovanja i odbrane odluke.

c/ Sposobnost implementacije pretpostavlja:

Planiranje i organizaciju za izvršenje poslova / zadataka Odgovarajuće podešavanje parametara Izbor opcije i donošenje odluke Argumentovanje i sprovođenje odluke Fokusiranje na ciljeve u procesu implementacije Vještine rukovođenja

Rezime opštih predmetno-stručnih - generičkih kompetencija

PRVI CIKLUS

Ključne predmetno-stručne kompetencije Ključne generičke kompetencije

Studenti treba da budu sposobni da:

° Da pokažu poznavanje osnova i istorije svoje glavne studijske oblasti/discipline;

° bazično znanje profesije ° bazično znanje studijske

oblasti ° Da pokažu (izraze) stečeno

osnovno znanje na koherentan način;

° sposobnost donošenja odluka ° vještine komunikacije

° Da u taj kontekst uključe nove stručne infrormacije i interpretacije;

° sposobnost rada u interdisciplinarnim timovima;

° Da pokažu razumjevanje ukupne strukture studijske oblasti i povezanost sa naučnim disciplinama;

° kapacitet da primenjuju znanje u praksi,

° kreativnost

° Da pokažu da razumiju i da mogu primjeniti metode kritičke analize i teorijskog razvoja u svojoj studijskoj oblasti;

° sposobnost upravljanja informacijama (pronalaženje i analiza informacija iz različitih izvora)

° Da ispravno primjenjuju odgovarajuće disciplinarne

° osnovne kompjuterske veštine ° sposobnost adaptacije novim

6

metode i tehnike; uslovima

° Da pokažu razumjevanje metoda istraživanja u odgovarajućoj oblasti;

° kapacitet da urade usmenu i pisanu prezentaciju na maternjem jeziku

° Da pokažu da razumiju eksperimentalna testiranja i posmatranja na kojima su bazirane naučne teorije.

° istraživačke sposobnosti ° kapacitet da uči ° sposobnost samostalnog rada

DRUGI CIKLUS

Ključne predmetno-stručne kompetencije Ključne generičke kompetencije

Studenti treba: ° Da imaju dobra znanja o

specijalizaciji unutar discipline na višem nivou To znači da student treba da poznaje najnovije teorije, interpretacije, metode i tehnike;

sposobnost analize i sinteze sposobnost rješevanje problema sposobnost samokritike znanje drugog jezika

° Da budu sposobni da kritički prate i interpretiraju najnoviji razvoj u teoriji i praksi;

etička opredjeljenost

° Da imaju dovoljno kompetencija u okviru tehnika nezavisnih istraživanja i da budu sposobini da interpretiraju rezultate na višem nivou;

° Da budu sposobni da urade originalni doprinos unutar kanona same discipline u formi završne teze;

° Da pokažu kreativnost i originalnost u rješavanju

TREČI CIKLUS

Ključne predmetno-stručne kompetencije Ključne generičke kompetencije

Studenti treba: ° Da demonstriraju sposobnost da

izvedu nezavisno, originalno i u konačnici objavljivo istraživanje u jednoj ili više naučnih područja koja se odnose bilo na fundamentalna ili na primjenjena saznanja;

Ekspertne vještine u specifičnim naučnim područjima

Istraživačke sposobnosti Kreativnost Uvažavanje razlika i multikulturalizma

Sposobnosti kritike i samokritike

Specifične kompetencije koje dobijaju studenti u programu "Sanitarnog inženjeringa":

7

Studij laboratorijeske medicine podrazumijeva edukaciju zdravstvenog eksperta sa stručnim znanjem koje mu omogućava rad na složenim analitičkim postupcima u medicinsko-laboratorijskoj dijagnostici i analitici. Da bi ti ciljevi bili ostvarivi, inženjer laboratorijske medicine mora posjedovati psihofizičke osobine koje uključuju normalno psihičko i fizičko zdravlje, dobar vid i razlikovanje boja, preciznost i urednost u radu. Budući da u svom radu dolaze u kontakt s bolesnim, traumatiziranim, nemoćnim, operiranim, i nekontaktibilnim osobama, posebno je naglašena karakteristika komunikativnosti i pozitivnog psihološkog pristupa pacijentu.

Preduslov za rad u laboratoriju bilo koje vrste su obavezno poznavanje stranog jezika (po mogućnosti engleskog), korištenje stručne literature, poznavanje rada na računaru, pridržavanje pravila medicinske etike, praćenje i napredovanje u struci, uključivanje u istraživačke aktivnosti i prijenos znanja na mlađe suradnike.

Po završetku studija diplomanti će imati usvojena znanja i vještine za obavljanje svih vrsta laboratorijske dijagnostike te će tako biti sposobni:

o raditi po načelima medicinske etike, poštujući međunarodne kodekse ponašanja u zdravstvu

o savladati preduslove rada u laboratoriju: organizacija u funkcioniranju laboratorija kao i povezanost sa ostalim odjelima,

o baratati sa stručnom terminologijom, o poznavati hijerarhiju u zdravstvu, zakonske i druge propise i druga

regulativna akta, o obezbijediti čuvanje aparature, o ostvariti uspješnu komunikacija sa osobljem, a posebno s pacijentima, o izvršavanje svih poslova medicinsko-laboratorijskog inženjera u

laboratorijskoj medicini kao i laboratorijske medicine kao djela sveukupne medicine.

Savladane vještine:

Savladavanjem nastavnog plana i programa studenti stiču ne samo odgovarajuća znanja vezana za teorijsko razumijevanje predmeta, već takođe i specifične vještine odnosno sposobnosti i kompetencije vezane za praktičnu i operativnu primjenu tih znanja, te vještine neophodne za sticanje odgovarajućih profesionalnih kvalifikacija studenata.

Obrazovni ishodi bi trebali studentima da daju opšte vještine rješavanja problema u praksi koje se odnose na:

° Formulianje pitanja koja se odnose na pozadinu problema; ° Formulisanje istraživačkih pitanja; ° Analizu problema; ° Definisanje metodologije rješavanja problema; ° Donošenje zaključaka vezanih za elaboriranje problema; ° Artikulisanje preporuka vezanih za rješavanje problema; ° Pronalaženje izvora za dalju elaboraciju problema; ° Orkestriranje i harmoniziranje timova koji rješavaju problem; ° Prezentaciju problema i komunikaciju u vezi sa problemom.

Po završetku studija diplomant će biti pripremljen za obavaljanje poslova:

oraganizacije uzimanja, transporta i pohrane biološkog materijala

8

organizacije poslova iz područja redovnog radnog programa na analizama biološkog materijala, usmjeravanjem i kontrolom rada zdravstvenih tehničara i inženjera laboratorijske medicine

održavanja i baždarenja nekih aparata uz primjenu principa kvalitete rada

izvođenja složenih pretraga iz svih područja laoratorijske medicine sa znanjem rukovanja jednostavnim i složenim aparatima koji rade na principu spektrofotometrije, fluorimetrije, polarimetrije, nefelometrije, turbidimetrije, denzitometrije, atomske apsorpcione spektrofotometrije, plinske kromatografije, elektroforeze

dokazivanja i određivanja supstrata, aktivnosti enzima, hormona, vitamina, lijekova

izrade hemograma (KKS, RDW,MCV, MCH, MCHC), određivanje broja leukocita, retikulocita, DKS, trombocita, PDW, tromokrita, MPV, te ostalih citokemijsko-hematoloških pretraga, uključujući i koagulacijske i transfuziološke pretrage

sterilan rad u specijalnim uslovima - strerilizacija, dekontaminacija

izolacije i dokaza bakterija, virusa, parazita i gljiva u svim segmentima dijagnostike

izrade histoloških, patohistoloških i citoloških preparata u svim njihovim fazama u svim vrstama laboratorija u medicini, i u srodnim naučnim disciplinama (veterina, biologija, farmaceutska industrija i sl.)

Iako je inženjer laboratorijske medicine član tima, on ipak mora biti sposoban raditi samostalno, u dežurstvima i smjenama, te potpuno kontrolisati kvalitetu svog rada.

Sadržaj programa:

Studijski program je tako dizajnira da u domeni stručne spreme omogućava preuzimanje:

o teoretskog znanja o praktičnog znanja i umijeća

Studij pokriva sva područja laboratorijske dijagnostike - od onih najjednostavnijih primjenjivih u manjim, slabije opremljenim laboratorijima, do onih visoko diferenciranih, eksperimentalnih i naučno profilisanih.

Student će biti osposoblje da obavlja pretrage iz kliničke hemije, hematologije i transfuziologije, mikrobiologije, patologije, citologije, imunologije, biologije, genetike i svih ostalih područja koje je usvojio tokom studija.

Sadržaj studija pokriva praktično rukovanje sa potrebnom aparaturom Student će naučiti da korektno sudjeluje u timskom radu i da uvijek ima na umu dobrobit pacijenta zbog kojeg i posjeduje stečena znanja Opšta i specifična klinička praksa u okviru studijske grupe "Laboratorijsko-medicinskog inženjeringa" odvija se za predmete zajedničkih osnova u kabinetima i laboratorijama studijskih grupa Fakulteta zdravstvene njege a posebno "Sestrinstva" i "Sanitarnog inženjeringa", a za stručne kliničko-laboratorijske predmete u zavodima i laboratorijama sa kojima Fakultet zadravstvene njege ima sklopljene ugovore o tehničkoj i akademskoj saradnji, u kojima se sprovodi kontrola i analiza, javnim laboratorijama, higijensko-epidemiološkim odjelima domova zdravlja, odjelima sanitarne inspekcije, te preduzećima koja imaju uticaja na javno zdravlje stanovništva.

9

Osnovne studijske/matične oblasti:

Šifra Naziv naučne oblasti Engleski naziv

Studijski program "Sanitarni inženjering"

3.01.02. Citologija, histologija i embriologija Cytology, Histology and Embryology

3.01.03. Molekularna medicina Molecular Medicine

3.01.10. Imunologija i imunohematologija Immunology and Immunohematology 1.04.02. Organska hemija Organic Chemistry 1.04.03. Neorganska hemija Inorganic Chemistry 1.04.04. Analitička hemija Analytical Chemistry 1.04.06. Hemija životne sredine Environmental Chemistry

3.02.24. Klinička hemija i laboratorijska medicina Clinical Chemistry and Laboratory Medicine

2.16.01. Sistemsko inženjerstvo System Engineering 2.16.02. Industrijska legislativa i standardizacija Industrial Legislative and Standardization 3.03.05. Zdravstvena ekologija Medical Ecology 4.03.08. Upravljanje i kontrola kvaliteta hrane i pića Food and Drink Quality Control

USLOVI ZA UPIS

U prvu godinu osnovnih studija može se upisati lice koje ima završeno četverogodišnje srednje obrazovanje u entitetima BiH i disktriktu Brčko ili ekvivalentno obrazovanje u inostranstvu, pod uslovom da je uplatilo upisninu odn. školarinu prema Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu, koja donosi Upravni odbor Univerziteta.

Kandidat prilikom upisa zaključuje Ugovor o studiranju kojim obje ugovorne strane, Panevropski univerzitet "APEIRON" i student koji se upisuje, preuzimaju obaveze i stiču određena prava u procesu studiranja.

U zavisnosti od vrste srednje škole, te nastavnog plana i programa koji je realizovan u srednjoj školi, koju je završio kandidat za upis na Panevropskom univerzitetu "APEIRON", upisani kandidati mogu imati različit raspored obaveznih predmeta u prvom i drugom semestru. Odluku o rasporedu obaveznih predmeta u zavisnosti od prethodnog obrazovanja donosi Rektor Univerziteta ili dekan Fakulteta na prijedlog Senata Univerziteta ili Naučno-nastavnog vijeća.

Učenici koji su srednju školu završili u inostranstvu moraju da prethodno izvrše nostrifikaciju diplome srednje škole u Ministarstvu prosvjete i kulture Republike Srpske.

Stranac se upisuje u prvu godinu studija pod istim uslovima kao i državljanin Republike odn. BiH, uz dokaz da je platio upisninu i školarinu prema Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu, koja donosi Upravni odbor Univerziteta.

Univerzitet raspisuje Konkurs za upis studenata na odgovarajućoj školskoj godini u svim studijskim grupama ili za pojedine studijske grupe u svim ili samo pojedinim tipovima i vrstama studija odn. studijskim ciklusima, na osnovu odluke Upravnog odbora Univerziteta i uz prethodno pribavljeno mišljenje Senata Univerziteta. Konkursom se utvrđuje broj kandidata za upis na odgovarajuće studijske cikluse, tipove i vrste studija odn. studijske programe prema raspoloživim kapacitetima Univerziteta i uz zadovoljavanje predviđenih parametara kvaliteta studija. Univerzitet može da raspisuje više konkursa za prijem studenata u istoj školskoj godini sve do popune planiranog broja studenata i ukoliko termin konkursa ne ugrožava parametre kvaliteta studija.

Za upis na prvu godinu studija prvog ciklusa kandidati ne polažu prijemni odn. kvalifikacioni ispit ukoliko je broj prijavljenih kandidata na javnom konkursu za upis studenata manji od broja kandidata koji su planirani za upis na prvu godinu studija i koji su naznačeni u Konkursu. Kandidati koji su konkurisali za upis na prvu godinu studija prvog ciklusa polažu kvalifikacioni ispit ukoliko je broj prijavljenih kandidata veći od planiranog broja kandidata za upis.

10

Kvalifikacioni ispit obuhvata znanja iz opšte kulture i programskih sadržaja srednjeg obrazovanja. Kvalifikacioni ispit se polaže u pismenoj formi.

Kandidati koji su upisani na Univerzitet prolaze test inteligencije i test opštih i specifičnih sposobnosti i sklonosti, i poslovni interviju kojima se ocjenjuju njihove preferencije, što služi kao podloga za mentorsko izvođenje obrazovanja i usmjereno vođenje karijere u okviru Centra za vođenje karijere studenta.

Upis na studije koji Panevropski univerzitet "APEIRON" organizuje po osnovu Sporazuma sa drugim visokoškolskim ustanovama iz zemlje i inostranstva vrši se u skladu sa pravilima koja su definisana tim Sporazumima i u skladu sa zakonskim propisima koji važe u Republici Srpskoj i BiH.

Panevropski Univerzitet "APEIRON", prije raspisivanja konkursa za upis novih studenata, definiše i javno objavljuje visinu naknade za studiranje i cijenu usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu, a koji se odnose na troškove studija za jednu školsku godinu. Visina naknade za studiranje i cijene usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu zavise od konkurentske sposobnosti visokoškolske ustanove, parametara tržišta obrazovnih usluga i tržišta troškova u oblasti visokog obrazovanja, te od realne kupovne moći različitih kategorija korisnika usluga Panevropskog univerziteta. Naknade za školarine mogu da variraju zavisno od studijske grupe koju upisuje kandidat, tipa studija, obima dopunskih obrazovnih usluga, godine studija, geografske regije u kojoj se nalazi mjesto boravka kandidata ili drugih parametara koji utiču na tržišnu poziciju Panevropskog univerziteta i njegovih organizacionih jedinica u kojima se organizuje studijski proces. Student ne može da upiše narednu školsku godinu ukoliko nije izmirio sve finansijske obaveze prema Univerzitetu iz prethodnih godina. Članovi uže porodice radnika zaposlenih na Univerzitetu i uže porodice članova Upravnog odbora i Nadzornog odbora Univerziteta, studenti iz porodica iz kojih na Panevropskom univerzitetu studira više od jednog člana uže porodice, talenti koji su postigli visok uspjeh u prethodnom školovanju, studenti koji na Panevropskom univerzitetu studiraju više obrazovnih ciklusa u kontinuitetu, studenti koji se prvi put upisuju na neki od Fakulteta Panevropskog univerziteta ili na studijske programe koje organizuje Panevropski univerzitet i upis obave u rokovima predviđenim za prvi upisni termin, studenti koji uplate cijeli iznos školarine prije početka tekuće školske godine, kao i druge kategorije korisnika usluga Univerziteta koje utvrdi Upravni odbor Univerziteta svojim posebnim odlukama, imaju pravo na odgovarajuće popuste/povlastice u plaćanju obaveza prema Univerzitetu u skladu sa kriterijumima razrađenim u Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu.

Lista predmeta sa okvirnim sadržajem, matičnošću i metrikom

Kompletna lista predmeta studijskog programa, sa metrikom studija prema kategorijama nastavnih aktivnosti u kojima su razdvojeni kontakt časovi, vježbe i treninzi, seminarski i studentski radovi, pedagoške radionice, stručna i klinička praksa, sati individualnog i grupnog učenja i istraživanja izvora, te pregled predmeta po semestrima i školskim godinama sa sumarnim podacima metrike studija na nivou semestra, školske godine, trogodišnjeg, 6-to semestralnog studija i četverogodišnjeg, 8-mo semestralnog studija, data je u prilogu (1) ovog programa u vidu Nastavnog plana studijskog programa "Laboratorijsko-medicinski inženjering".

U prilogu (2) Nastavni programi studija "Laboratorijsko-medicinski inženjering", dat je pregled programskih sadržaja svakog pojedinačnog predmeta sa podacima o organizacionoj jedinici u okviru koje se izvodi nastavni predmet, katedri kojoj pripada predmet, funkcionalna oblast predmeta, nivou apstraktnosti i tipu predmeta prema kriteriju obaveznosti, matičnosti premeta prema naučnoj oblasti, naučnom polju i užoj naučnoj oblasti kojoj pripada predmet, specificiranju obrazovnih i profesionalnih ciljeva, kompetencija/obrazovnih ishoda, savladanih vještina u okviru predmeta, detaljnom opisu sadržaja predmeta, metrici izvođenja predmeta sa specificiranim satima prema kategorijama i vrstama nastavnih aktivnosti, jezicima izvođenja nastave za predmet, definisanim preduslovima za pristup (izučavanje predmeta odn. polaganje ispita) predmetu, detaljno opisanoj metodici izvođenja predmeta, načinima evaluacije rada studenata na predmetu i izvorima za učenje podjeljenim na kategorije: osnovna literatura, dopunska literatura, časopisi i Internet (WEB) izvori, koji su formatirani sa podacima traženim prema akademskim zahtjevima za korektno citiranje.

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

Prilikom izvođenja programskih sadržaja u edukativnoj praksi Univerziteta primjenjuju se metodološki principi kojima se podstiče zamjena obrazovanja orjientisanog ka "poučavanju" obrazovanjem orjentisanim ka "učenju".

Principi koji obezbjeđju primjenu ove paradigme su:

11

o Promjena uloge nastavnika od osobe koja struktuira znanje, poučava i artikuliše ključne koncepte, te nadzire i upravlja radom studenta, prema ulozi nastavnika kao pratioca, savjetnika i motivatora koji omogućava da student sagleda značaj i mjesto određene naučne discipline u sistemu znanja, posreduje u razvijanju sposobnosti razumjevanja i primjene znanja u kontekstu željene kvalifikacije, preuzima ulogu medijatora ličnih interesa i preferencija studenta, koji sagledava vrijednosti i specifične sposobnosti studenta i praznine u znanju i prethodnom kurikulumu studenta, te na osnovu tih uvida asistira studentu u kritičnoj selekciji didaktičkih materijala i izvora i organizaciji obrazovnih scenarija i situacija;

o Obrazovanje orjentisano ka studentu i njegovim stvarnim mogućnostima i sposobnostima učenja - zahtjevajući veći stepen učešća (interakcije) studenta u nastavi da bi se kod studenta razvile sposobnosti samostalnog upravljanja izvorima informacija i sposobnost evaluacije informacija u različitim oblicima;

o Redefinisanje ciljeva obrazovanja uzimajući u obzir potrebe društvene zajednice za određenim obrazovnim kompetencijama i kvalifikacijama i mogućnostima zapošljavanja.

o Dodavanje indikatora sa većim stepenom mjerenja učinaka obrazovnog procesa, koji omogućavaju i veću pedagošku relevantnost prilikom evaluacije znanja;

o Promjena u pristupu obrazovnim aktivnostima kroz podsticanje ličnog sistematskog učešća studenta u individualnoj i grupnoj pripremi relevantnih pedagoških sadržaja, u ličnim i grupnim prezentacijama tih sadržaja i u kontinuiranom sagledavanju rezultata učenja, te povratnoj vezi u procjeni pedagoških sadržaja na relaciji student - edukativno okruženje - profesor;

o Promjena u organizaciji procesa učenja kroz razvoj inovativnih načina participacije studenata u obrazovnom procesu u vidu promjene konteksta učenja, promjene pristupa organizaciji učenja, uključivanja koncentrovanih programa, racionalizacije predmeta, definisanja fleksibilinijih i operativnijih programa i primjene fleksibilnijih pedagoških metoda obrade predmeta, obezbjeđujući neposredne konsultacije i direktnu podršku studentima.

Oblici i metode kojima se ostvaruje nastavno-edukativni proces za sve vrste studija impliciraju ostvarivanje uslova za visoku motivaciju studenata, aktivan odnos studenata kroz multidimenzionalnu interakciju i participaciju u nastavnom procesu i ostvarivanje nastavnog procesa u vidu pedagoške radionice u kojoj studenti aktivno rade na gradivu i ostvaruju efikasne modele interaktivnog pedagoškog komuniciranja i planirane pedagoške ishode bilo samostalno, bilo u međusobnoj interakciji i uz pomoć nastavnog osoblja.

Na univerzitetu se primjenjuju sljedeći oblici i metode pedagoškog rada:

Redovno izvođenje predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Tokom predavanja student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre nadležne za predmet koji se obrađuje i ima pravo na redovne konsultacije sa nazivnim profesorom odn. može da se obrati za tutorsku podrška koja se organizuje u slučaju problema pri savladavanju nastavnih sadržaja odn. potrebe studenta za dodatnim radom zbog nedostatka odgovarajučih predznanja za predemt koji se izučava. Predavanja se izvode korištenjem didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (interaktivni multimedijalni optički mediji). Nastava se u cjelini izvodi primjenom informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) koje omogućavaju studentima da kroz kompjuterski podržano učenje i istraživanje (Computer Assisted Learning & Research) ostvare aktivan odnos u procesu sticanja znanja uz pomoć računarske i komunikacione tehnologije, da ostvare dublju interakciju sa nastavnim sadržajima i primjenu istraživačkih tehnika u samom procesu sticanja znanja. Sistem kompjuterski podržanog učenja koji se primjenjuje na Univerzitetu/Collegu uključuje

12

odgovarajući multimedijalni obrazovni softver (Learning Management System), primjenu računarskih simulacija, individualno sticanje znanja korištenjem računarskih, multimedijalnih i mrežnih tehnologija, stalnu povratnu informaciju o napredovanju studenata i realnije vrednovanje procesa sticanja i akvizicije znanja i vještina, korištenje mrežnih i internet didaktičkih medija za istraživanje izvora iz različitih oblasti i za empirijska istraživanja uz upotrebu adekvatnog softvera. Tokom izvođenja predavanja vrše se stalne evaluacije progresa u radu studenta sa procjenama njegovog akceptiranja nastavnih sadržaja i dubinskog razumijevanja predmeta učenja. Aktivno učešće studenata u nastavi se boduje i predstavlja jedan od izvora konačne ocjene studenta.

Studentima su obezbjeđeni odgovarajući udžbenici za večinu predmeta u izdanju Panevropskog univerziteta. Osnovni udžbenici nalaze se na raspolaganju studentima prije početka obrade samog predmeta o čemu se sistematski vodi računa u Centru za izdavačku djelatnost Panevropskog univerziteta. Univerzitet je registrovan kao izdavačka kuća i samostalno izdaje veliki broj udžbenika i knjiga (predstavlja trećeg izdavača u RS u 2006 godini). Univerzitet podupire cijelim arsenalom različitih podsticaja i pozitivnih mjera izradu udžbenika i ostalih didaktičkih materijala od strane nastavnog osoblja angažovanog na univerzitetu. Ovakav odnos prema izdavanju udžbenika je nametnula potreba zbog nedostatka udžbenika za određene predmete obzirom da se nastavni plan poslovne ekonomije razlikuje od klasičnih ekonomskih studija i obzirom da je nastavni plan rađen prema zapadnim uzorima, kao i zbog nedostatka udžbenika koji su formatirani prema zahtjevima bolonjskog interdisciplinarnog studija koji pretpostavlja reinženjering nastavnih programa. Literatura ili udžbenici koji nisu obuhvaćeni u izdavačkoj delatnosti Univerziteta nalaze se u biblioteci Univerziteta.

Na univerzitetu se primjenjuje i mentorsko vođenje studenata kao specifičan vid nastavnog procesa, bilo da je student obavezan da pribavi mišljenje mentora za pojedine ključne odluke odn. akcije tokom studija za koje je Statutom univerziteta predviđeno mentorsko savjetovanje studenta, bilo kao vid nastavnog procesa u kojem mentor preuzma obavezu vođenja i nadziranja studeneta tokom studija.

Izvođenje vježbi, praktikuma i trening sesija namjenjenih za praktičnu obradu programskih sadržaja, sticanje praktičnih vještina i elaboriranje praktičnih aspekata osnovnih tema. Vježbe sadržajem prate tematske jedinice predavanja. Tokom vježbi student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedre. Pojedine vježbe se vrše u kabinetima i laboratorijama koje su opremljene na Panevropskom univerzitetu. Zadaci za vježbanje (Problem Sets), u pojedinim predmetima, kao vid satruktuiranog i nadziranog individualnog rada studenta, distribuiraju se studentima redovno - sedmično (najčešće putem interneta), prateči blokove gradiva koji su savladani tokom sedmice. Programski zadaci su izvedeni iz programskih sadržaja predmeta i svojom strukturom odgovaraju zadacima koji će biti dati studentima na ispitu. Obrađeni sedmični zadaci za vježbanje vraćaju se predmetnom nastavniku i predstavljaju osnovu za evaluaciju rada studentima tokom vježbi, te se boduju i učestvuju u konačnoj strukturi ocjene. Međutim, nema kazni za netačno urađene zadatke odn. za zadatke koji nisu vraćeni predmetnom nastavniku. U tom slučaju, procenat učešća ove kategorije rada studenata ne učestvuje u ukupnoj ocjeni i smanjuje konačnu ocjenu za "jedan stepen". Takođe, izostanak ove kategorije rada studenata može da se nadoknadi relociranjem tog gradiva na ispitne aktivnosti – parcijalni test odn. ispitne aktivnosti – finalni test. Procesirani zadaci za vježbanje ne mogu da ugroze prolaznost na predmetu, ali mogu da koriguju naviše ili naniže postignutu ocjenu za jedan stepen. Rješenja za zadatke za vježbanje se objavljuju i dostavljaju studentima odmah nakon isteka vremena za predaju zadataka predmetnom nastaviku. Zadaci koji su dostavljeni nakon tog vremena ne prihvataju se.

Timski rad u rješavanju problema. Vježbe za pojedine predmete organizovane su tako da studenti samostalno rješavaju problemske zadatke u manjim timovima 5-7 studenata. Saradnik u nastavi ili asistent je u ulozi trenera, obezbjeđujući studentima savjete i objašnjenja ukoliko su neophodni. Studenti dolaze na vježbe pripremljeni obzirom da se nastava predmetnih sadržaja koji se vježbaju u vidu problemskih zadataka odvija prije termina vježbi.

Na univerzitetu se kao specifični oblici vježbi primjenjuju repetitoriji gdje asistenti odn. saradnici u nastavi pripremaju studente za polaganje ispita nudeći im koncizni pregled glavnih tačaka određenog

13

predmeta ili konverzatoriji u kojima studenti produbljuju znanje iz posebnih područja tako da izlažu pojedine teme o čemu se vodi rasprava.

Univerzitet ohrabruje studente na kolaborativni rad i grupno učenja na isti način na koji se organizuje obrada nastavnih problema i vježbi u kontaktnom dijelu nastave. Grupe za učenje mogu da budu izvrstan način za perfekcioniranje programske građe predmeta. Međutim, domaći rad koji je dodjeljen studentu i koji je predmet evaluacije, kao što su seminarski radovi, problemski zadaci, projekti, zadaci za vježbanje, studentska praksa moraju da se izrade samostalno bez kopiranja tuđih rješenja. Ukoliko se moraju navoditi izvori tada se obavezno primjenjuju akademski standardi citiranja. Ukoliko je rješenje odn. zadani rad studenta, rezultat rada više studenata, tada se moraju citirati svi učesnici u rješenju odn. radu. Takođe, moraju se navesti i svi ostali izvori koje student koristi mimo materijala za učenje koji je definisan nastavnim programom i/ili materijala koji je distribuiran studentima. Univerzitet obeshrabruje studente, ali ne zabranjuje, korištenje ispitnih i problemskih pitanja i zadataka iz ranijih školskih godina, koje su studenti pribavili na razne načine. Međutim, student je u takvim prilikama dužan da navede korištenje takvog materijala kao izvora u rješavanju domačih zadataka, odn. zadanih studentskih radova. Izostavljanje takvih navoda će se smatrati "plagijarizmom" i može da bude predmet sankcionisanja.

Plagijarizam, varanje na ispitima, i slična anti-intelektualna ponašanja su ozbiljno narušavanje akademske etike i bit če sankcionisano. U svakom slučaju, Panevropski univerzitet razumije pritisak koji student trpi zbog potrebe da blagovremeno izvrši sve svoje obaveze i uspješno završi školsku godinu, te će Panevropski univerzitet na takve incidente reagovati izbalansirano. Vjerujemo da je iskustvo aktivnosti rješavanja problema u manjim timovima ključno iskustvo u savladavanju specifičnog simbolički orjentisanog gradiva.

Vježbe izvodi, programira, organizuje i nadzire voditelj vježbi koji može da bude iz reda nastavnog osoblja ili saradničkog osoblja. Tokom vježbi, student u saradnji sa voditeljem vježbi, izrađuje stručni izvještaj, koji ocjenjuje voditelj vježbi. Aktivno učešće u rješavanju problema na vježbama i stepen pripremljenosti studenta za učešće na vježbama, kao i stručni izvještaj sa vježbi, boduju se i učestvuju u konačnoj strukturi ocjene studenta.

"Online Tutor" servis omogućava odgovore na pitanja studenata vezana za gradivo koje je obrađeno u nastavnom odn. sedmičnom bloku, koji se upučuju sistemom učenja na daljinu ili WEB mailom saradniku u nastavi ili predmetnom nastavniku. Sastoji se od direktnih i jasnih pitanja vezanih za nejasne sadržaje u indivudualnoj obradi predmetnog bloka iz izvora za učenje. Pitanja vezana za jedan nastavni odn. sedmični blok u okviru ovog servisa mogu da se postave samo do početka obrade narednog bloka. Pitanja vezana za bilo koji dio gradiva mogu da se postave tokom predmetnih konsultacija koje se za nastavni predmet organizuju u planirano i zakazano vrijeme. Postavljena pitanja i odgovori pojavljuju se na WEB stranici predmeta u FAQ sekciji (često postavljena pitanja).

Osim postavljenih pitanja, studenti mogu da ovim putem komentarišu izvore za učenje tako što će uz referencu određene stranice odn. citiranog dijela izvora za učenje u najkraćem objasniti zašto se ti dijelovi po proceni studenta veoma teški, iznenađujući ili nerazumljivi. Ovim putem student može da predloži da se taj dio gradiva dodatno obradi.

Seminari i seminarski radovi su specifičan oblik samostalnog rada studenta sa temama koje zadaje nazivni profesor iz širih programskih okvira predmeta iz kojeg se piše rad. Seminarskim radovima, uvježbava se pismenost studenta i metode i tehnike istraživanja odn. korištenja akademskih izvora, te proširuju saznaja iz tematske oblasti seminarskog rada. Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog

14

teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

Problemske radionice (workshops) u kojima se sadržaji vezani za određene teme predstavljaju u vidu konkretnog problema čije se rješenje treba ponuditi kroz individualnu i grupnu interakciju studenata. Na univerzitetu se primjenjuju i specifične radionice obrade "studija slučaja" (case-study analysis), kao i "psihološke radionice" namjenjene za produbljivanje i razvoj interpersonalnih i intrapersonalnih sposobnosti i vještina studenata.

Sistem VIP panela (very important person) i okruglih stolova, kao i tribine za menadžment implementirane kroz rad u sekcijama;

Simulacije u kojima se simulira realna situacija nastala primjenom naučenih znanja i vještina, simulacije sa podjelom uloga (role-playing games), simulacije u vidu modeliranja realnih situacija i odnosa koje omogućavaju da studenti izdvajaju bitne elemente predmeta predstavljenog modelom i da misaonim aktivnostima dolaze do njihove strukture i funkcija elemenata strukture omogućavajući misaone operacije analize i sinteze. Simulacije predstavljaju završnu fazu ostalih interaktinih formi rada u kojoj se sumiraju zaključci prethodnih faza tako da studenti moraju da kreativno primenjuju znanja i veštine prethodno stečene kroz predavanja, radionice i treninge.

Konsultativna i instruktivna nastava koja se primjenjuje za male grupe studenata, vanredne studente, u nastavi "jedan na jedan" i za studente u postdiplomskoj i doktorskoj školi.

Sistem ljetnih instruktivnih kampova koji se primjenjuju u organizaciji seminara i tribina, te u postdiplomskoj i doktorskoj školi.

Klinička i stručna praksa, stručni radovi i stručni projekti studenata će se obavljati u partnerskim ustanovama, poslovnim organizacijama, kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedre. Praktična obuka, koja je u vidu stručne i kliničke prakse i ne-kliničke prakse u okvirima pedagoških radionica, te kroz seminarske i studentske radove, fokusirana na stručna znanja primjenjena na stvarne kliničke, poslovne, urgentne i konfliktne situacije i radne procese, kvalifikuje studente za buduću ulogu u procesima zdravstvene njege u kliničkom i postkliničkom liječenju i rehabilitaciji, procesima čuvanja i održavanja zdravlja, prevencije javnog zdravlja kroz sanitarni tretman i nadzor, primjene pravnih propisa i ostalih regulativnih akata, administrativne, upravljačke i kont-rolne poslove u radu ustanova i organizacija u zdravstvenom sektoru. Tokom obavljanja stručne prakse studenti izrađuju stručne izvještaje koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta je da obezbjedi savladavanje i primjenu specifičnih metoda i tehnika koje se odnose na programske sadržaje predmeta. Specifičan oblik stručne prakse je "interna praksa" koju će studenti obavljati u stručnim jedinicama organizovanim na Univerzitetu kao što su: College Business inkubacioni centar, Centar za vođenje karijere - College Career Guidance Centre, Centar za odnose sa javnošću - College Public Relation Centre, Institut za integralni menadžment, reinženjering i tranziciju.

Mali studentski "poslovni" projekti u okviru College Business-inkubacionog centra namjenjenog za inicijalizaciju studentskih preduzetničkih projekata u formi malog biznisa u okviru kojeg se

15

obezbjeđuje agregacija mikro-finansijske podrške preko "Obrtnog fonda za novo zapošljavanje". Studentska "akciona istraživanja" kao idealna, fleksibilna forma aktivne participacije svih učesnika u

istraživanju usmjerenom prvenstveno ka razumjevanju pojava (a manje prema naučnom objašnjavanju). Specifičnost akcionih istraživanja je da se akcijom djeluje na fenomen, ali se u toku istraživanja mijenjaju i parametri akcije zavisno od promjena izazvanih na fenomenu koji se istražuje, u skladu s ciljem istraživanja (saznavanje mijenjanjem i mijenjanje saznavanjem).

Učešće u naučnim istraživanjima tokom studija. Stručne i rekreativne ekskurzije. Dopunska obuka za sticanje vještina koje su neophodne u savremenom poslovanju (ECDL-European

Computer Driving Licence, kursevi dopunskog stranog jezika, daktilografija, odnosi sa javnošču, novinarstvo, sportske aktivnosti) za koje studenti dobijaju odgovarajuće certifikate u prilogu osnovne diplome.

Mogućnost sticanja "minor" kvalifikacije i odgovarajuće sekundarne diplome kroz individualno i slobodno kreiranje izbornog programa.

Domaća i međunarodna takmičenja (kao "moot court" u pravnim naukama ili takmičenje iz retorike itd.).

Problematiziranje konkretne realne prakse društva u tranziciji radi sticanje znanja za: otvaranje novog sopstvenog preduzeća, preuzimanje vođenja porodičnog preduzeća, osposobljavanje za revitalizaciju i obnovu preduzeća u procesu tranzicijskog reinžinjeringa, uvođenja savremenih korporativnih metoda vođenja poslovnih sistema, prodaje znanja na otvorenom tržištu.

Na univerzitetu se stimulišu sljedeće metode učenja:

o Aktivno učešće na predavanjima; o Čitanje knjiga i/ili stručnih časopisa radi memorisanja nastavnih sadržaja; o Istraživanje relevantnih izvora u biblioteci ili putem Interneta; o Izrada pregleda literature i/ili izvora za učenje; o Izrada vlastitih rekapitulacija prerađenog materijala iz različitih izvora; o Naučiti kako da se samostalno postavljaju problemi, kao i kako da se rješavaju problemi postavljeni

od strane nastavnika; o Izvođenje relativno kompleksnih istraživanja malog obima; o Vježbe tehničkih ili laboratorijskih vještina; o Vježbe profesionalnih vještina (zdravstvene njega, predavanja itd.); o Izrada istraživačkih izvještaja ili dizertacija sa postupno rastučom metodološkom težinom (u smislu

veličine i kompleksnosti); o Kolaborativni rad sa drugim studentima u smislu zajedničke izrade izvještaja, rješavanja postavljenih

zadataka ili izrade rada; o Priprema i izvođenje oralne prezentacije, bilo u grupi, bilo individualno; o Konstruktivni kriticizam vlatitog rada i rada drugih sa produktivnim korištenjem kritike; o Predsjedavanje ili pristustvovanje sastancima seminarskih grupa i konverzatorija; o Grupno učenje u kojem student moderira rad grupe ili aktivno učestvuje u radu grupe; o Rad u uslovima vremenskog ograničenja da bi se postigli planirani rokovi; o Razmjenjivanje pitanja ili saznanja sa drugima studentima koristeči kreativno različite medije;

PROHODNOST – kriterijumi i uslovi prenosa ECTS bodova

16

Između različitih studijskih programa može da se vrši prenos ECTS bodova. U skladu sa principom cjeloživotnog učenja i priznavanja prava na obrazovanje kao osnovnog ljudskog prava, Univerzitet će omogućiti produžetak školovanja i neće diskriminisati studente koji prelazi sa drugog univerziteta, ili studente koji imaju diplomu iz prethodnog školovanja, ili studente koji imaju položenih ispita u prethodnom školovanju po bilo kom osnovu (diploma stečena u nekoj od republika bivše Jugoslavije, diploma stečena u višoj školi, diploma stečena u školi koja je prestala sa radom, politička struktura predavača itd.) u skladu sa matičnim oblastima Univerziteta.

Studentu koji u toku godine prelazi sa drugog univerziteta, ili studentu koji ima položenih ispita u prethodnom školovanju priznaju se položeni ispiti odlukom Rektora odn. dekana Fakulteta, a na osnovu prijedloga Komisije za priznavanje ispita. Komisiju za priznavanje ispita imenuje Rektor Univerziteta. Za rad komisije student je dužan da uplati naknadu predviđenu u Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Univerzitetu.

Priznavanje ispita iz prethodnog školovanja vrši se na osnovu uvida u ovjerene i autentične dokumente kojima se dokazuje plan i program prethodnog školovanja, položeni ispiti i ostvareni uspjeh kao što su: prepis ocjena, uvjerenje o položenim predmetima sa postignutim ocjenama, original studentske knjižice, dodatak diplomi (diploma supplement), transcript of records i drugi dokumenti koji imaju svojstvo javne isprave i koji su utvrđeni zakonskim i podzakonskim aktima.

Komisija priznaje studentu položene ispite iz onih nastavnih predmeta koji se po sadržaju prema svom nastavnom programu preklapaju bar 50 % sa nastavnim programom odgovarajućeg predmeta koji se izučava na Panevropskom univerzitetu "APEIRON". Prilikom priznavanja pojedinačnih ispita Komisija na osnovu uvida u nastavne programe, te na osnovu kriterijuma dodjele ECTS bodova na Panevropskom univerzitetu određuje i ECTS bodovnu vrijednost predmeta koji se priznaje.

Broj alociranih ECTS bodova za pojedinačnu predmetnu jedinicu (nastavni predmet, modul, seminar itd.) utvrđuje se proporcijom u kojoj je odnos između radnog opterećenja predmetne jedinice (workload) prema ukupnom fondu sati rada školske godine, jednak odnosu ECTS bodova alociranih za tu predmetnu jedinicu prema ukupnom propisanom godišnjem fondu ECTS bodova (koji iznosi 60).

Metodologija primjene i visina dodjeljenih kredita je usklađena sa preporukama ECTS - European Credit Transfer System. Radno opterećenje za pojedinu predmetnu jedinicu (workload) utvrđuje se prema metodologiji razrađenoj u studiji "Tuning Educational Structures in Europe" – Socrates Programme - University of Groningen-2003 koja uključuje uporednu procjenu baziranu na evaluaciji radnog opterećenja od strane predmetnog nastavnika, ali i procjenu i evaluaciju radnog opterećenja od strane studenata.

Univerzitet u praksi prenosa ECTS bodova takođe primjenjuje i preporuke iz direktiva EU o priznavanju visokoškolskih isprava Directive 89/48/EEC i Directive 92/51/EEC koje se odnose na opšti sistem priznavanja visokoškolskih isprava stečenih u najmanje trogodišnjem trajanju.

Kako bi podržao proces mobilnosti studenata Univerzitet izdaje dodatak diplomi (Diploma Supplement) svojim diplomiranim studentima na jednom od jezika naroda BiH i na engleskom jeziku.

Panevropski univerzitet u postupku transfera ECTS bodova i priznavanja visokoškolskih isprava u cilju nastavka školovanja takođe primjenjuje preporuke ENIC Network (European Network of Information Centres) i NARIC Network (National Academic Recognition Information Centres).

PREDUSLOVI za upis predmeta

Potreba definisanja uslova pristupa predmetu pojavljuje se iz dva razloga:

o uslovi su sastavni dio opisa studijskog programa ili nekog od dokumenata koji proizilazi iz opisa studijskog programa (kao npr. "diploma supplement");

o procesiranjem uslova sprečavaju se zloupotrebe ili slučajne greške koje može da načini ovlaštena osoba u nekoj od transakcija koje se vrše sa studentima (kao npr.: upis studenta, prelazak sa druge visokoškolske ustanove, prelazak sa drugog studijskog programa u okviru iste ustanove i dr.);

Uslovi za pristup predmetu (prerequisites & requirements) strukturno se razlikuju od uslova za pristup

17

studijskom programu. Definisanje ovih uslova je bitno kod polaganja diferencijalnog programa od strane studenata i kod izbora predmeta iz drugih studijskih programa. Takođe, predstavljaju osnovu za određene obrade (kao npr. obrada spiskova studenata podobnih za pristup polaganju ispita), te se moraju razrađivati u okviru nastavnih programa i drugih akata na Univerzitetu odn. moraju se operativno razraditi sa stanovišta automatske obrade podataka.

Uslovi mogu biti izraženi minimalnim nivoom stručne spreme odn. završene/upisane godine studija, ili odgovarajućim nivoom akademskih zvanja osobe koja je položila ispit odn. sa odgovarajućim nivoom obrazovne ustanove u kojoj je ispit položen. Uslovi upisa/pristupa se mogu odnositi i na ispunjavanje uslova vezanih za polaganje kvalifikacionog ispita. Navedeni uslovi su formalne prirode. Kao suštinski uslov pristupa predmetu pojavljuje se skup određenih predznanja koja posjeduje student, što je uslov za razumjevanje programskih sadržaja predmeta i efikasnu obradu navedenog predmeta. Utvrđivanje nivoa i sadržaja potrebnih predznanja u ranijem predbolonjskom sistemu visokog obrazovanja definisalo se odgovarajućom godinom studija, tako da student ne bi mogao da polaže ispite iz tekuće upisane godine dok ne bi položio sve ispite iz diferencijalnog programa. Prethodne završene godine studija kao uslov pristupa odgovarajućem predmetu su previše širok i nedovoljno precizan uslov.

Uobičajena praksa večine visokoškolskih ustanova u EU i SAD je da se uslov pristupa predmetu definiše skupom predmeta koji daju potrebna prethodna znanja neophodna za razumjevanje i efikasnu obradu predmeta. Ovaj uslov se kod nekih etabliranih univerziteta (posebno u SAD) dopunjava dodatnim zahtjevima postizanja određene ocjene iz pojedinih predmeta studijskog jezgra neophodnih za vertikalnu prohodnost na studiju.

Panevropski univerzitet se opredjelio za slično rješenje. Uslovi pristupa predmetu se definišu skupom prethodno položenih predmeta čiji broj nije ograničen. Kao eventualni dodatni uslov predviđena je i mogućnost postizanja određene minimalne ocjene iz pojednih predmeta. Ovaj uslov se definiše na nivou nastavnog programa svakog pojedinačnog predmeta sa podacima o šiframa predmeta i nazivu predmeta koji su uslov za pristup određenom predmetu, postignutom ocjenom i dodatnim opisom.

Skup prethodno položenih predmeta može da se odnosi na predmete iz bilo koje prethodne godine studija. U ovom skupu se ne mogu referencirati predmeti iz budućih godina studija. Broj predmeta koji su uslov pristupa odnosnom predmetu može biti različit. Maksimalan teorijski broj predmeta je faktički jednak skupu svih predmeta iz svih prethodnih godina studija. Prethodno završene godine studija mogu da predstavljaju uslove pristupa studijskom programu, ali ne i pojedinačnom predmetu.

Ukoliko je dodatni opis uslova jedino polje koje je u slogu popunjeno, tada predstavlja samostalni opisni uslov. Modul znanja se ne obuhvata samostalno obzirom da je supsumiran u okviru predmeta (jer se modul znanja ne može preuzeti bez polaganja odgovarajućeg predmeta, seminara ili kursa).

Kao uslov za pojedine predmete prve godine studija, odn. za predmete koji ne zahtjevaju prethodno predznanje, definiše se završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje, što je i generalni uslov pristupa visokom obrazovanju.

Prethodno školovanje u srednjoj školi može da bude uslov pristupa predmetu samo ukoliko se za pristup tom predmetu ne definišu posebni akademski uslovi (prethodno položeni predmeti).

Način izbora predmeta iz drugih studijskih programa

U skladu sa opredjeljenjem Panevropskog univerziteta APEIRON da primjeni sve aspekate Bolonjskog procesa i da uvede savremeni evropski pristup nastavnim programima studija, uveden je pored obaveznog još i izborni i fakultativni program koji zajedno čine jedinstven studijski program akademske godine studija. Studentu je omogućena sloboda i inicijativa da samostalno odabere izborne i fakultativne predmete u okviru multidisciplinarnih studijskih grupa, stičući specifična znanja i vještine i dizajnirajući na taj način samostalno dio svog studijskog programa.

Odgovarajućim izborom predmeta iz drugih studijskih programa odn. izborom predmeta u okviru izbornog programa student može da postigne sljedeće ciljeve u individualizaciji vlastitog studija:

da stekne specifična znanja odn. vještine koji nisu u okviru njegovog obaveznog programa, a

18

za koje ima lični afinitet odn. koje će mu trebati u nastavku studija i u profesionalnoj karijeri;

da realizuje interdisciplinarni studij kombinujući različite šire naučne oblasti tokom studija, potvrđujući time svestranost vlastite ličnosti;

da u kombinaciji sa fakultativnim programom u režimu intenzivnog studija odn. uz dodatni semestar na kraju studija stekne pored osnovne diplome i drugu diplomu u komplementarnoj studijskoj oblasti;

da stekne odgovarajuću subspecijalizaciju u okviru svoje studijske grupe čiji se naziv referencira u tekstu osnovne diplome;

da tokom studija lakše prelazi sa matične studijske grupe na druge studijske grupe locirane na drugim fakultetima Panevropskog univerziteta smanjujući diferencijalni program koji se komisijski definiše prilikom prelaska na nekomplementarne studijske grupe;

da se kroz izborni program pripremi za nastavak studija u zemlji ili u inostranstvu.

Ukoliko se izabrani predmet realizuje u okviru redovnog i obaveznog programa u pojedinim studijskim grupama pojednih fakulteta Panevropskog univerziteta, tada se student slobodno priključuje toj grupi i u okviru iste grupe savladava sve nastavne obaveze predviđene za taj predmet. Svi studenti Panevropskog univerziteta imaju pravo da realizuju svoj izborni odn. fakultativni program bez obzira na kojem Fakultetu odn. na kojoj organizacionoj jedinici se oranizuje navedeni predmet. U realizaciji tog programa studenti imaju sva prava kao da su upisani na istom Fakultetu. U tom slučaju izborni predmet za studenta predstavlja drugi predmet u okviru nekog od ciklusa blok-nastave. Ukoliko se realizacija izbornog programa vremenski preklapa sa rasporedom obaveznog programa kojeg student ima u istom nastavnom bloku, tada obavezni program ima prioritet, a student savladava izborni program prema rasporedu za vanredne studenate. Student mora da vodi računa o parametrima rasporeda predmeta koje je odabrao kao svoje izborne predmete.

Raspored podrazumjeva sljedeće parametre: globalnu vremensku komponentu (raspoređivanje pojedinog predmeta u nekom od blok-nastavnih ciklusa), lokalnu vremensku komponentu (sedmični raspored i pripadajuću dnevnu vremensku satnicu), kao i prostornu komponentu (odgovarajuću učionicu, kabinet ili drugi prostor u kojem su planirane određene nastavne ili slobodne aktivnosti za izabrani predmet).

Raspored podrazumjeva i "komponentu akademskog osoblja" koje je planirano za realizaciju odgovarajućeg predmeta. U tom pogledu studentima se preporučava da predmete ne biraju isključivo prema kriteriju "podobnosti" raspoređenog akademskog osoblja (strožiji ili fleksibilniji profesori) odn. prema specifičnoj težini predmeta, već prema vlastitim ciljevima definisanim prilikom individualizacije studija.

Ukoliko student propusti da učestvuje u nastavnom procesu pojedinih predmeta koje je izabrao kao svoje izborne predmete, fakultet NEMA OBAVEZU da naknadno organizuje nastavu iz tih predmeta. Studentu je ostavljena mogućnost da samostalno izrši pripremu iz navedenog predmeta i da pristupi svim ispitima koji se za navedeni predmet organizuju u redovnom i dopunskom ispitnom roku odn. u opštem septembarskom roku.

Ukoliko se izabrani predmet ne realizuje u redovnoj već u instruktivnoj odn. konsultativnoj nastavi tada se studentu isporučuje obim i vrsta nastavnih aktivnosti koje su planirane za ovaj vid nastave.

Izborni i fakultativni program studija predstavlja dio Nastavnog plana i programa Fakulteta i Univerziteta. Student je dužan da tokom realizacije prvog nastavnog ciklusa/bloka (do 20. novembra tekuće školske godine) odabere izborne predmete za tekuću školsku godinu i da svoj izbor verifikuje na odgovarajućem obrascu u studentskoj službi.

Prilikom odabira izbornih predmeta student mora da vodi računa o sljedećim kriterijima:

Broj odabranih predmeta mora da odgovara planiranom broju izbornih predmeta prema nastavnom planu studijske grupe. Student ne može da odabere manji broj predmeta od broja koji je planiran nastavnim planom. Ovaj broj se zavisno od Fakulteta i studijske grupe kreće od jednog do maksimalno četiri izborna predmeta za jednu školsku godinu. Kvantitativni pregled broja izbornih predmeta sa njihovim težinskim faktorom izraženim u sumi ECTS kredit-bodova dat je u tabelarnom obliku u

19

prilogu ovog Uputstva;

Izborni predmeti moraju biti vremenski transparentno raspoređeni u oba semestra jedne školske godine. To znači da student ne može izabrati sve izborne predmete za realizaciju u okviru jednog semestra, jer time ugrožava savladavanje obaveznog nastavnog programa u tom semestru (obavezni nastavni program svakog semestra se sastoji od minimalno četiri do šest predmeta);

Student ne može odabrati predmete koji su uslovljeni prethodnim znanjima, ukoliko ne posjeduje ta znanja. Ovaj kriterijum se u praksi realizuje tako da je u nastavnom planu izbornog programa za svaki izborni predmet navedena najranija godina studija u kojoj se taj predmet može izučavati. Predmet se ne može izabrati u ranijoj godini studija od godine specificirane prema ovom uslovu.

Student ne može da odabere predmete, koje već ima u nastavnom programu svoje studijske grupe, u višim godinama studija, kao obavezne. Izuzetak su predmeti 4.godine studija, obzirom da četvrta godina može da predstavlja i prvu godinu studija drugog ciklusa. Ukoliko student u nastavku školovanja produži na četvrtu godinu studija, tada mora da umjesto predmeta četvrte godine koje je položio tokom studija 1. ciklusa u izbornom programu, odabere neke dopunske izborne predmete.

Prilikom dizajniranja izbornog i fakultativnog programa studija primjenjen je fleksibilni pristup najveće moguće "razmjenjivosti" među predmetima različitih studijskih programa, tako da veliki broj studijskih programa mogu razmjenjivati predmete. Međutim, pojedini studijski programi, obzirom na prirodu studija, ne mogu razmjenjivati predmete.

U sljedećoj tabeli je Pregled izbornih oblasti prema studijskim grupama i mogučnostima razmjene izbornih predmeta

Kategorrija izborne oblasti

Fakultet poslovne ekonomije Fak. pravnih nauka

Fak. poslovne informatike Fakultet zdravstvenih nauka

Preduz. menadž.

Menadž. javne

uprave

Bankar-stvo,

fin. trg.

Opšte pravna grupa

Poslo-vno

pravo

Poslovna infor-

matika Nastavn. informat.

Sestrin-stvo

Mena-džment u zdravstvu

Fizio-terapija

Sani-tarni inž.

Diferencijalni studij zajedničkih osnova X X X X X X X X X X X

Oblast računarskih nauka X X X X X

Matično jezgro smjera "Preduzetnički menadžment"

X X X X X X

Matično jezgro smjera "Menadžment bankarstva, finansija i trgovine"

X X X X X X

Matično jezgro smjera "Menadžment javne uprave"

X X X X X X

Uže stručni predmeti iz oblasti opšteg menadžmenta

X X X X X X

Uže stručni i spec. predmeti u oblasti preduzetništva

X X X X X X

Uže stručni i spec. predmeti u oblasti bankarstva, finansija i trgovine

X X X X X X

Uže stručni i spec. predmeti u oblasti javne uprave

X X X X X X

20

Uže stručni i spec. predmeti u oblasti pravnih nauka

X X

Matično jezgro smjera "Sestrinstvo" X X X

Specijalistički predmeti iz oblasti "Sestrinstva" X X X

Spec. izborni predmeti iz oblasti "Sestrinstva" X

Matično jezgro smjera "Menadžment u zdravstvu"

X X X

Izborni predmeti iz smjera "Menadžment u zdravstvu"

X

Izborni predmeti iz oblasti poslovne ekonomije za zdravstveni menadžment

X

Matično jezgro smjera "Fizioterapija" X X X

Matično jezgro smjera "Sanitarni inženjering" X X X X

Izborni predmeti iz oblasti filologije X X X X X X X X X X X

Kriterijumi i način osiguranja kvaliteta

Univerzitet sprovodi kontinuirano na kraju svake školske godine postupak samovrednovanja i ocjenjivanja kvaliteta svojih studijskih programa, opštih uslova rada, rada organizacionih jedinica za ostvarivanje obrazovne djelatnosti, organizacionih jedinice za logistiku i funkcionalnih jedinice, kvaliteta nastave i rada nastavnog osoblja.

Samovrednovanje se sprovodi na način i po postupku propisanom Pravilnikom o osiguranju kvaliteta na Panevropskom univerzitetu "APEIRON".

Izvještaj o samovrednovanju i ocjeni kvaliteta Panevropskog univerziteta objavljuje se tako da je dostupan akademskom osoblju i studentima. Izvještaji o ocjeni kvaliteta rada akademskog osoblja u realizaciji pojedinačnih nastavnih planova i programa razmatraju se na Senatu Univerziteta i po pravilu nisu dostupni studentima.

Procedure planiranja i kontrole kvaliteta Panevropski univerzitet je razradio i uskladio prema preporukama Evropske asocijacije za obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju ENQA - European Association for Quality Assurance in Higher Education u dokumentu "Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area" (prilog ministarske konferencije u Bergenu)

Obezbjeđivanje i vrednovanje kvaliteta na Panevropskom univerzitetu obuhvata kako djelatnosti koje se obavljaju integrisano na Univerzitetu, tako i djelatnosti organizacionih jedinica u sastavu Univerziteta.

Standardi za samovrednovanje i ocenjivanje kvaliteta Panevropskog univerziteta su:

1. Strategija obezbjeđivanja kvaliteta; 2. Način i postupci za obezbjeđivanje kvaliteta; 3. Organizaciona struktura za obezbjeđivanje kvaliteta; 4. Kvalitet studijskog programa; 5. Kvalitet nastavnog procesa;

21

6. Kvalitet naučnoistraživačkog i stručnog rada; 7. Kvalitet nastavnika i saradnika; 8. Kvalitet studenata; 9. Kvalitet udžbenika, literature, bibliotečkih i informatičkih resursa; 10. Kvalitet upravljanja Univerzitetom i organizacionim jedinicama u sastavu Univerziteta; 11. Kvalitet prostora i opreme; 12. Finansiranje; 13. Uloga studenata u samovrednovanju i proveri kvaliteta; 14. Sistematsko praćenje i periodična provjera kvaliteta

Za vrednovanje standarda utvrđuju se odgovarajući indikatori i instrumenti za procjenu stepena zadovoljavanja utvrđenih standarda. Radi obavljanja poslova samovrednovanja na Univerzitetu, obrazuje se Komisija za obezbjeđivanje kvaliteta na Univerzitetu. Zadatak komisije za samovrednovanje je da sprovodi utvrđenu strategiju obezbjeđivanja kvaliteta na Univerzitetu, a naročito:

da organizuje prikupljanje podataka na osnovu utvrđenih instrumenata i po utvrđenoj metodologiji, da sprovede anketu kojom će se vrednovati pedagoška aktivnost nastavnika jednom u toku svakog semestra,

da se stara o realizaciji utvrđenih mjera za unapređivanje kvaliteta i da predlaže organima Univerziteta mere unapređivanja kvaliteta.

Izvještaj o samovrednovanju Univerziteta sadrži:

- ocjenu ispunjenosti svakog pojedinačnog standarda kvaliteta, - ocjenu stanja na Univerzitetu u kontekstu vrednovanja kvaliteta svih aspekata rada Univerziteta, - dokumentovane podatke na osnovu kojih su izvedene ocjene, - opštu ocjenu ispunjenosti standarda, - mjere za poboljšanje kvaliteta.

Izvještaj o samovrednovanju usvaja Senat Univerziteta. Senat Univerziteta razmatra najmanje jedanput godišnje stanje na Univerzitetu i utvrđuje mjere koje je potrebno sprovesti radi unapređenja kvaliteta rada i otklanjanja uočenih slabosti.

Panevropski univerzitet je dana 20.06.2007. godine pristupio procesu uvođenja sistema kvaliteta po standardu ISO 9001:2000. Za proces uvođenja sistema kvaliteta imenovan je tim koji obavlja operativne poslove, dok je sa agencijom BH Quality sklopljen ugovor za stručnu podršku tom procesu.

Uslovi za prelazak sa drugih studijskih programa

U toku školovanja na osnovu odluke Rektora, student može preći sa jednog na drugi smjer / studijski program unutar Panevropskog univerziteta "APEIRON", ukoliko nije popunjen utvrđeni broj studenata za taj smjer. Student je dužan da položi sve predmete studijskog jezgra smjera na koji prelazi, a koje nema položene u okviru svoje prethodne studijske grupe.

Student takođe može da pređe sa druge visokoškolske ustanove na kojoj ima status studenta na Panevropski univerzitet tokom trajanja školske godine. Ukoliko student prelazi sa visokoškolske ustanove koja je matična iz istih naučnih oblasti u kojima je matičan i Univerzitet, tada student može da upiše na Panevropskom univerzitetu narednu godinu studija u odnosu na godinu studija koja mu je priznata na toj visokoškolskoj ustanovi.

Ukoliko student prelazi sa visokoškolske ustanove koja nije matična u istim naučnim oblastima u kojima je matičan i Univerzitet, tada student na Univerzitetu može da upiše onu godinu studija koja odgovara broju priznatih kredit-bodova i to:

o Minimum 40 priznatih kredit-bodova za upis u drugu godinu studija i o Minimum 90 kredit bodova za upis u treću godinu studija

Student je dužan da u daljem školovanju na Univerzitetu položi svu razliku ispita i da stekne broj kredit-bodova predviđen za upis u naredne godine studija u skladu sa odredbama ovog Statuta.

Studenti koji imaju diplomu više škole ili studenti koji su stepenovali stečeno obrazovanje na nekom od

22

fakulteta na području BiH i po tom osnovu posjeduju odgovarajuću javnu ispravu, mogu da produže školovanje na trećoj godini Fakulteta i studijskih programa koji su organizovani na Panevropskom univerzitetu "APEIRON", ukoliko je matičnost te više škole odn. visokoškolske ustanove u skladu sa matičnosti Fakulteta/studijskih programa Panevropskog univerziteta.

Matičnost više škole odn. visokoškolske ustanove, te usklađenost sa matičnosti Panevropskog univerziteta utvrđuje akademska komisija izabrana na Fakultetu/organizacionoj jedinici. Ukoliko Komisija utvrdi podudarnost matičnosti visokoškolske ustanove na kojoj je student stekao diplomu u prethodnom školovanju sa matičnosti Panevropskog univerziteta, studentu se omogućava produžetak školovanja na 5. semestru matičnog Fakulteta odn. studijske grupe Panevropskog univerziteta, te se na osnovu prethodnog obrazovanja studentu priznaje ulazni nivo od 120 ECTS kredit-bodova.

U postupku procjene usklađenosti matičnosti visokoškolske ustanove u kojoj je student stekao diplomu u prethodnom školovanju sa matičnosti Panevropskog univerziteta Komisija vrši vrednovanje studijskog programa te visokoškolske ustanove, te vrste i novoa postignutih znanja i vještina studenta u skladu sa članom 37. Statuta Panevropskog univerziteta i Zakonom o visokom obrazovanju Republike Srpske. Jednom izvršeno pozitivno vrednovanje studijskog programa važi za sve naredne slučajeve.

Studenti iz člana 1. dokazuju legalitet diploma iz prethodnog obrazovanja odgovarajućim dokumentima koji su prema zakonskim propisima priznati kao javne isprave, a koje je izdala visokoškolska ustanova ili drugi nadležni organ odn. ustanova.

Studenti koji su diplomu stekli na visokoškolskim ustanovama čija se matičnost djelimično podudara sa matičnosti Panevropskog univerziteta, mogu da produže školovanje na 5. semestru matičnog Fakulteta odn. studijske grupe Panevropskog univerziteta uz uslov polaganja diferencijalnog programa kojim se upotpunjava matično kvalifikaciono jezgro struke.

Akademska komisija za matičnost je dužna da jednoznačno definiše sadržaj diferencijalnog programa kojeg studenti polažu paraleleno sa programom nastavka školovanja. Ukoliko je diferencijalni program manji ili jednak broju izbornih predmeta predviđenih programom produžetka školovanja, tada diferencijalni program zamjenjuje izborni program studija. Ukoliko je diferencijalni program veći od izbornog programa, tada se poistovjećuje sa fakultativnim programom intenzivnih studija. Student po osnovu obaveznog i diferencijalnog programa ne može da stekne više od 75 ECTS kredit bodova tokom jedne školske godine u skladu sa članom 58. Statuta Panevropskog univerziteta.

Studenti koji su obrazovanje stekli na području bivše SFRJ mogu da produže školovanje na Panevropskom univerzitetu pod istim uslovima kao i studenti iz BiH u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju Republike Srpske. Studenti koji su obrazovanje stekli na području novonastalih država bivše SFRJ nakon 27. aprila 1992. godine mogu da produže školovanje na Panevropskom univerzitetu nakon prethodno sprovedenog postupka priznavanja strane visokoškolske isprave u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju.

Na osnovu prijedloga komisije, Dekan fakulteta izdaje odgovarajuće Rješenje o uslovima upisa i produžetka školovanja za studente koji produžavaju školovanje.

Studenti su dužni da do sticanja diplome prvog stepena steknu minimalno 180 ECTS kredit- bodova savladavajući program odgovarajuće studijske grupe iz 5. i 6. semestra i savladavajući program diferencijalnog studija ukoliko je takav program određen Rješenjem o nastavku školovanja na Panevropskom univerzitetu.

Ukoliko je student tokom svog prethodnog školovanja položio neki od predmeta koji se izučavaju u programu nastavka njegovog školovanja na Panevropskom univerzitetu, tada može da umjesto tog predmeta polaže neki od obaveznih stručnih predmeta navedene studijske grupe iz prethodnih godina. Zamjenu predmeta iz prethodnog stava odobrava dekan Fakulteta na osnovu posebnog pismenog zahtjeva studenta.

Obaveze studenata, dinamiku studiranja

Školska godina traje od 1. oktobra tekuće godine do 30. septembra naredne godine. Nastavna godina traje od 1. oktobra tekuće godine do 31. jula naredne godine. Mjesec septembar je namjenjen za polaganje propuštenih ispita. U mjesecu augustu su ljetni praznici u trajanju od 5 sedmica, a u mjesecu februaru su zimski praznici u

23

trajanju od 2 sedmice.

Godišnja nastava se zavisno od studijskih programa i izbornih programa organizuje u najviše devet nastavnih blokova i/ili u dva semestra. Nastavni blokovi pojedinačno nisu veći od 6 sedmica. Zimski semestar traje 20 sedmica, a ljetni semestar 21 sedmicu. Po pravilu zimski semestar počinje 1. oktobra tekuće godine, a ljetni semestar počinje 1. marta naredne kalendarske godine.

Univerzitet će radno opterećenje studenata (workload) i obračun odgovarajućih ECTS bodova pojedinih predmetnih jedinica vršiti na osnovu slijedećih parametara metrike studija:

• Ukupno sedmično angažovanje studenata ................................................................. 40 sati • Broj časova nastave (kontakt-sati) semično .................................................... 20 < čas < 25 • Trajanje nastavnog bloka .................................................................................. < 6 sedmica • Trajanje semestra ........................................................................................... > 15 sedmica • Nastava I semestra počinje 01.10. tekuće godine) ............................................. 20 sedmica • Nastava II semestra (počinje od 01.03. naredne godine). .................................. 21 sedmica • Polaganje zaostalih ispita 01.09. – 30.09. naredne godine ................................. 4 sedmice • Ljetna pauza - raspust (01.08. – 31.08. naredne godine) .................................... 5 sedmica • Zimska pauza ...................................................................................................... 2 sedmice • Ukupno radnih sedmica u školskoj godini ........................................................ 45 sedmica • Ukupan fond sati rada (workload) školske godine .............................................. 1.800 sati • Ukupno sati rada (workload) po 1 ECTS .................................................................. 30 sati • Standardni godišnji broj ECTS bodova (evropska norma) ................................... 60 ECTS • Standardni semestralni broj ECTS bodova (evropska norma) ............................. 30 ECTS • Intenzivan studij (pune kalendarske godine) .................................................... < 75 ECTS • Diplomski – specijalistički rad (< 300 sati rada) ............................................... < 10 ECTS • Magistarski rad (< 900 sati rada) ...................................................................... < 30 ECTS

Ukupan broj kredit-bodova alociranih za pojedini predmet, edukativni modul ili pojedinačnu pedagošku aktivnost zavisi od vrste i karaktera predmeta, stepena apstrakcije predmeta i ukupnog radnog opterećenja predviđenog nastavnim programom, a neophodnog da bi se uspješno završio navedeni program i procjenila uspješnost studenta u savladavanju tog programa.

Osnovne studije prvog ciklusa na Panevropskom univerzitetu "APEIRON" traju šest (bachelor stepen) i osam (specialistički stepen) semestara.

Posebne specijalističke studije u trajanju od tri do osam mjeseci mogu se organizovati na Panevropskom univerzitetu "APEIRON" nakon završenog studija prvog ciklusa u četverogodišnjem trajanju.

Univerzitet u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju organizuje:

redovne dvosemestralne magistarske studije; i vanredne četverosemestralne magistarske studije

Univerzitet u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju i Pravilnikom o postdiplomskim i doktorskim studijama na Panevropskom univerzitetu, organizuje doktorsku školu iz naučnih disciplina za koje je matičan. Doktorske studije se organizuju prema posebnom programu i uključuju odgovarajuće naučno-istraživačke aktivnosti. Doktorske studije traju minimalno 6 semestara i pretpostavljaju akumulaciju od minimalno 180 ECTS bodova uz prethodno ostvaren obim studija od 300 ECTS bodova na osnovnim akademskim i magistarskim studijima.

Ostvarivanje prava i obaveza studenta u nastavnom procesu prati se u okviru semestra. Pri upisu svake školske godine student se opredjeljuje za obavezne predmete iz upisanog studijskog programa. Polaganjem ispita student stiče određen broj ECTS bodova u skladu sa Planom i programom studija na upisanom studijskom programu. Student je dužan da položi sve obavezne predmete iz upisanog studijskog programa.

24

Student slobodno bira izborne predmete iz studijskog programa za kojeg se opredjelio, ili iz drugih studijskih programa organizovanih na Panevropskom univerzitetu, ukoliko su međusobno kompatibilni. Student koji ne položi izborni predmet može ponovo upisati isti ili se opredjeliti za drugi izborni predmet.

Nastavnim planom izbornog i fakultativnog programa studija na Panevropskom univerzitetu definišu se ciljevi izbornog i fakultativnog programa, kriteriji odabira i način realizacije izbornog programa, režim intenzivnih studija, program subspecijalizacija, međusobna kompatibilnost studijskih programa u razmjeni programskih sadržaja, te lista izbornih i fakultativnih predmeta sistematizovana prema studijskim oblastima sa specifičnim uslovima vezanim za izbor i polaganje tog predmeta (prerequisites). Studenti su dužni da poštuju kriterije i pravila realizacije izbornog programa definisanih Nastavnim planom izbornog i fakultativnog programa studija na Panevropskom univerzitetu.

Obavezni, izborni i fakultativni program, zajedno čine jedinstven studijski program akademske godine studija. Student je dužan da obaveznim predmetima studijskog programa kojeg je upisao i izbornim programom za kojeg se opredjelio, ostvari najmanje 60 ECTS bodova u školskoj godini.

Fakultativni program je slobodno definisan izborni studijski program koji omogućava studentima sticanje dopunske "sekundarne" kvalifikacije odn. diplome (tzv, "minor kvalifikacije") u toku redovnog školovanja ili proširenog redovnog školovanja. Slobodno izabranim programom student takođe stiče znanja neophodna za nastavak studija na nekom drugom univerzitetu.

Vrste sekundarnih (minor) kvalifikacija i minimalni sadržaj slobodno izabranog programa koji predstavlja uslov za sticanje odgovarajuće "minor" kvalifikacije utvrđuje Senat Univerziteta. Fakultativni studij i utvrđeni plan studija, odobrava Rektor Univerziteta. Za realizaciju fakultativnog studijskog programa u režimu intenzivnih studija, Rektor može da imenuje mentora fakultativnog programa. Student može da bira "Interdisciplinarni fakultativni studij" koji se sastoji od predmeta iz više studijskih grupa.

Intenzivan studij pune kalendarske godine je studijski program koji odgovara radnoj metrici od 46 do 50 sedmica i sticanju maksimalno dozvoljene i legitimne sume kredit-bodova u evropskom sistemu ECTS od 75 ECTS-bodova u jednoj školskoj godini, po osnovu ispunjavanja odgovarajućeg studijskog programa.

Student Panevropskog univerziteta, tokom jedne školske godine, po svim programskim i studijskim osnovama (redovni program, izborni program, fakultativni program, diferencijalni program) ne može steči više od 75 ECTS kredit-bodova.

Student koji ažurno i uspješno ispunjava sve obaveze vezane za ostvarivanje plana i programa redovnih studija i koji nema zaostalih ispitnih obaveza iz prethodnih godina studija može da uputi zahtjev za odobravanje intezivnih studija. Režim intenzivnih studija se odobrava studentima zbog savladavanja diferencijalnog programa koji je određen studentu Rješenjem dekana/rektora po osnovu prelaska sa druge visokoškolske ustanove ili po osnovu upisa sa diplomom druge visokoškolske ustanove. Režim intenzivnih studija može da se odobri studentu na lični zahtjev zbog savladavanja fakultativnog studijskog programa uporedo sa tekućim studijskim programom. Režim intenzivnog studija sa utvrđenim planom intenzivnog studija, odobrava Rektor Univerziteta odn. dekan Fakulteta. Izvođenje intenzivnog studija se obavlja pod kontrolom rukovodioca odgovarajućeg studijskog smjera/programa.

Studentima je omogućeno da odgovarajućim odabirom diferencijalnih predmeta u okviru izbornog programa steknu subspecijalizaciju u okviru svoje studijske grupe. Student koji želi da ostvari odgovarajuću subspecijalizaciju dužan je da podnese zahtjev studentskoj službi na početku školske godine. Naziv dodatne kvalifikacije koja proizilazi iz savladanog programa subspecijalizacije referencira se u tekstu osnovne diplome gdje se pored naziva osnovnog zvanja, navodi se još i naziv subspecijalizacije. Ukoliko studenti žele da postignu odgovarajuću subspecijalizaciju moraju da u okviru izbornog programa polože predmete predviđene za sticanje subspecijalizacije prema Nastavnom planu izbornog i fakultativnog programa studija na Panevropskom univerzitetu.

EVALUACIJA ZNANJA STUDENATA

Evaluacija (ocjenjivanje) znanja studenata je proces koji prema bolonjskim zahtjevima treba da obuhvati

25

sve aspekte rada studenta prilikom savladavanja određenog predmeta odn. određenog modula znanja.

Ishod evaluacije može biti ocjena (u skladu sa zakonom), procjena (u skladu sa internim aktima visokoškolske ustanove) odn. samo dodjela ECTS. Bitan ishod evaluacije znanja je atribut prolaznosti (prošao – nije prošao), jer omogučava pristup konačnoj evaluaciji znanja u određenom predmetu/modulu odn. omogučava vertikalno napredovanje tokom studija.

Evaluacija može biti opciona i obavezna. Obavezna evaluacija je uslov vertikalne prohodnosti.

Evaluacija može biti parcijalna ili konačna. Parcijalna evaluacija se odnosi na zadovoljavanje predispitnih obaveza odn. različitih formi koje čine sastavni dio konačne ocjene ili se može odnositi na dijelove konačnog ispita koji je podjeljen u manje cjeline. Konačna evaluacija može da procesira rezultate parcijalnih evaluacija a može da bude i samostalna procjena. Tek konačna evaluacija omogučava vertikalno napredovanje studenta tokom studija.

U praksi Panevropskog univerziteta, kao moguće vrste evaluacija, pojavljuju se:

Ocjena/procjena učešća (aktivnosti) studenta u kontaktnom radu (class participation), kao što su interakcija na predavanjima, učešće na mentorskim i drugim vježbama, radionicama, klinikama, laboratorijama, pripremi nastavnih blokova (reading assignments);

Ocjena/procjena učešća studenata u ostalim formama rada; Ocjene različitih predispitnih aktivnosti specifično definisanih za svaki predmet;

o Domaći rad (Homework) o Zadaci (Assignment) o Projekat (Project Assignment) o Problemski zadaci (Problem Sets) o i drugi ...

Testovni ispiti; o testovi višestrukog izbora (MCQ-multiple choice questiones); o testovi "kratkih odgovora" (ili nadopune); o kombinovani testovi sa elementima višestrukog izbora, kratkih dogovora i problemskih

pitanja; Usmeni (oralni) ispiti; Pisani ispiti;

o Pisani ispiti sa pitanjima; o Problemski - pisani ispiti; o Pisani ispiti tipa "Eseja";

Esej o "programskoj/nastavnoj jedinici znanja"; Esej "studija slučaja"; Esej sa podjelom uloga (preuzimanjem uloge);

o Odbrana seminarskog rada; o Odbrana diplomskog rada;

Otvoreni ispiti (ispiti sa otvorenom izvorima); Praktični rad;

o Izvještaj o praktičnom radu; o Izvještaj o studentskoj praksi; o Laboratorijski rad – napomene i procjene; o Procjena izvođenja (neke vještine odn. procedure); o Ocjena kreiranog materijala/uradka (proizvoda); o Praktični ispiti (klinički ispiti itd.);

Grupni projekti (grupni/timski rad); Upitnici za samoocjenu;

26

Uspješnost studenata u savladavanju pojedinog predmeta kontinuirano se prati u nastavnom procesu i tokom obrade tog predmeta. Polaganje svih ispita na Fakultetu/College je javno i transparentno.

Na Fakultetu/College se primjenjuje princip da ocjena predstavlja izraz ukupnog rada studenta uloženog u savladavanje pojedinog predmeta, te stoga mora da obuhvati više izvora. Pri utvrđivanju konačne ocjene za pojedini predmet odn. za aktivnost studenta koja se ocjenjuje, ocjenjivač je dužan da vrednuje ne samo znanja i vještine koje je student stekao i naučio tokom obrade tog predmeta (što se utvrđuje na ispitu), već i rezultate studenta postignute u svim oblicima edukativnog i pedagoškog rada koji su planirani i izvedeni za odnosni predmet uključujući i procjenu aktivnosti i interakcije studenta na predavanjima, vježbama, kolokvijumima, seminarima, radionicama, okruglim stolovima, te drugim oblicima nastave i pedagoškog rada (pred-ispitne obaveze).

Distribucija procentualnog učešća različitih formi evaluacije rada i postignuća studenata u konačnoj ocjeni je sljedeća:

Ispitne aktivnosti – "exams" (različite forme ispita koje su primjenjene uključujući i sve parcijalne ispite i konačan ispit ukoliko se organizuju) ...................................... 50 % - 60 %

NAPOMENA: Prejudiciraju se pismeni ispiti u odnosu na usmeni ispit, a u okviru pismenih ispita prejudiciraju se testovi (kombinovani) i problemski testovi u odnosu na klasične pismene ispite tipa "eseja".

Ocjena učešća (aktivnosti) studenta u kontaktnom radu - "class participation", (kao što su interakcija na predavanjima, učešće na vježbama, laboratorijski rad, učešće na radionicama, klinikama, sesijama obrade studija slučaja itd) ............................. 20 % - 30 %

Ocjena različitih oblika samostalnog rada ili kolaborativnog rada studenata u grupama van direktnog nastavnog procesa – "Assignments & Homeworks" (seminarski radovi, domaći radovi, problemski zadaci, studentska praksa, ........................................ 30 % - 20 %

Opšta struktura ocjene, obzirom na kriterij vrednovanja ukupnih postignuća studenata (na ispitima i predispitnim obavezama) je sljedeća:

R. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat Učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 10-20 %

02 Aktivnost na vježbama/laboratorijski rad predispitna obaveza obavezni 20-30 %

03 Učešće u pedagoškim radionicama predispitna obaveza obavezni 20-30 %

04 Ocjena studentske stručne/kliničke prakse predispitna obaveza obavezni 20-30 %

05 Seminarski/stručni radovi studenta predispitna obaveza obavezni 20-30 %

06 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni obavezni / opcioni 10-20 %

06 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 30-60 %

07 Ispitne aktivnosti – finalni (usmeni ispit) konačni obavezni 30-60 %

Tipovi procjene znanja:

° Problemski zadaci tokom obrade predmeta ° Testovi znanja ili vještina ° Oralne (usmene) prezentacije ° Laboratorijski izvještaji; ° Analize teksta, istraživačkih podataka itd. ° Izvođenje određenih vještina u kontrolisanim uslovima ° Izvještaji sa prakse ili praktičnog rada

27

° Profesionalni dosije (dokaz radnog iskustva) ° Izvještaj sa terenskog rada ° Esej ili izvještaj kao dio teze ° Različite sumarne procjene rada studenta

Ispit se po pravilu polaže u pisanom obliku. Pisani oblik ispita može da bude testovnog oblika (sa pitanjima višestrukog izbora, pitanjima dopune odredbe vezane za način utvrđivanja znanja i ocjenjivanje, te principe poslovne politike koji se primjenjuju na Pan-evropskom univerzitetu.

Primjenjeni metodi procjene znanja predmetom su stalne evaluacije od strane menadžmenta i Senata Univerziteta, ali i od strane studenata (sistemom anonimnih upitnika). Metodi procjene znanja i prolaznost studenata predstavljaju mjerljive parametre "kvaliteta" rada visokoškolske ustanove i utiču na ispunjavanje ISO standarda kvaliteta u oblasti visokog obrazovanja.

Princip poslovne politke Fakulteta je uvođenje odgovornosti nastavnog osoblja prema rezultatima vlastitog rada. Najbitniji elementi rezultata rada nastavnog osoblja su svakako kvalitet, kritična masa i upotrebna vrijednost znanja i vještina koje su prenešene studentima, te prolaznost studenata kao kvantitativni izraz efikasnosti rada. U tom smislu i Univerzitet i nastavno osblje će kontinuirano zajednički raditi na stalnom unapređivanju kako nastavnog procesa i motivacije studenata, tako i kvaliteta i efikasnosti sistema evaluacije i procjene znanja i postignuća studenata.

Studentu su omogućena tri polaganja ispita iz svakog predmeta i to: redovan rok, dopunski rok i opšti septembarski rok. Student polaže ispit u redovnom roku neposredno po završetku nastave iz tog predmeta.

Dopunski rok se organizuje ne ranije od 7 dana i ne kasnije od 15 dana nakon redovnog ispitnog roka i namjenjen je za studente koji nisu položili ispit u redovnom roku, odnosno za studente koji zbog razloga više sile nisu pristupili polaganju ispita u redovnom roku.

Opšti septembarski rok se organizuje za sve predmete studijske grupe koji su izučavani u školskoj godini i namjenjen je za polaganje zaostalih ispita kako bi se studentima omogućio upis u narednu školsku godinu.

Poslije tri neuspjela ponavljanja istog ispita student može taj ispit da polaže u vanrednom roku uz naknadu troškova prema Pravilima o visini naknade za studiranje i cijeni usluga koje se naplaćuju na Fakultetu poslovne ekonomije. Uspjeh studenta na ispitu izražava se kvalitativno "ocjenom" i kvantitativno brojem "kredit-bodova" (ili kredita) Uslov za dodjelu kredit-bodova iz predmeta koji podliježe ocjenjivanju je dobijanje pozitivne ocjene iz tog predmeta.

Rezultat ispita se izražava alfabetskom oznakom ocjene, numeričkom ocjenom i opisnom ocjenom koji su predstavljeni su u sljedećoj tabeli:

SSlloovvnnaa ooccjjeennaa ((EECCTTSS ssttaann--ddaarrdd))

NNuummee--rriiččkkaa

ooccjjeennaa

OOppiissnnaa ooccjjeennaa // ddeeffiinniicciijjaa ooccjjeennee

OOppiissnnaa oozznnaakkaa // ddeeffiinniicciijjaa ((eenngglleesskkii tteekksstt))

AA 1100 IIZZVVRRSSTTAANN –– iizzvvrrssttaann nnaassttuupp ssaa mmaannjjiimm ggrreešškkaammaa

EEXXCCEELLLLEENNTT -- oouuttssttaannddiinngg ppeerrffoorrmmaannccee wwiitthh oonnllyy mmiinnoorr eerrrroorrss

BB 99 VVRRLLOO DDOOBBAARR –– iizznnaadd uuoobbiiččaajjeennoogg ssttaannddaarrddaa aallii ssaa ppoojjeeddiinniimm ggrreešškkaammaa

VVEERRYY GGOOOODD --aabboovvee tthhee aavveerraaggee ssttaannddaarrdd bbuutt wwiitthh ssoommee eerrrroorrss

CC 88 DDOOBBAARR –– ggeenneerraallnnoo ccjjeelloovviitt rraadd ssaa ooddrreeđđeenniimm bbrroojjeemm uuppaaddlljjiivviihh ggrreeššaakkaa

GGOOOODD --ggeenneerraallllyy ssoouunndd wwoorrkk wwiitthh aa nnuummbbeerr ooff nnoottaabbllee eerrrroorrss

DD 77

ZZAADDOOVVOOLLJJAAVVAAJJUU--ĆĆII -- jjaassaann ooddggoovvoorr aallii ssaa zznnaaččaajjnniimm nneeddoossttaaccii--mmaa //mmaannaammaa

SSAATTIISSFFAACCTTOORRYY-- ffaaiirr bbuutt wwiitthh ssiiggnniiffiiccaanntt sshhoorrttccoommiinnggss

EE 66 DDOOVVOOLLJJAANN –– nnaassttuupp SSUUFFFFIICCIIEENNTT -- ppeerrffoorrmmaannccee

28

ssttuuddeennttaa zzaaddoovvoolljjaavvaa mmiinniimmuumm kkrreeiitteerriijjaa

mmeeeettss tthhee mmiinniimmuumm ccrriitteerriiaa

FFXX 55

NNEEDDOOVVOOLLJJAANN –– zzaahhttjjeevvaa ssee mmaalloo ddooddaattnnoogg rraaddaa pprriijjee ddooddjjeellee kkrreeddiittaa zzaa pprroollaazznnuu ooccjjeennuu

FFAAIILL-- ssoommee mmoorree wwoorrkk rreeqquuiirreedd bbeeffoorree tthhee ccrreeddiitt ccaann bbee aawwaarrddeedd

FF -- NNIIJJEE ZZAADDOOVVOOLLJJIIOO –– zzaahhttjjeevvaa ssee zznnaattaann ddaalljjii rraadd

FFAAIILL-- ccoonnssiiddeerraabbllee ffuurrtthheerr wwoorrkk iiss rreeqquuiirreedd

Student koji nije postigao zadovoljavajući uspjeh na ispitu i predispitnim obavezama dobija ocjenu "nije zadovoljio" koja ne predstavlja osnov za akumulaciju ECTS kredit-bodova. Za kolaterarne aktivnosti studenata koje su izraz prepoznatljivog uloženog rada i koje su relevantne za studijski program odn. za budući profesionalni i kvalifikacioni profil studenta dodjeljuju se takođe ECTS kredit-bodovi. Kolaterarne aktivnosti za koje se dodjeljuju kredit-bodovi sa pripadajućim ECTS kedit-bodovima upisuju se u odgovarajućoj sekciji studentske knjižice – indeksa.

Bodovi dobijeni po osnovu kolaterarnih aktivnosti studenata ne mogu da supstituišu kredit-bodove iz fonda obaveznih predmeta. ECTS kredit-bodovi za kolaterarne aktivnosti studenata dodjeljuju se prema sljedećoj tabeli:

Oznaka Vrsta aktivnosti Broj Kredita

0I Seminarski ili pristupni rad – izrađen po nastavnom predmetu u pismenoj formi na najmanje 20 stranica A4 formata

3

0II Studentska praksa, ili praktičan rad u trajanju od najmanje mjesec dana 3

0III Studentska praksa, ili praktičan rad u trajanju od najmanje dva mjeseca 4

0IV Studentska praksa, ili praktičan rad u trajanju od preko tri mjeseca 5

0V Referat na okruglim stolovima i tribinama 3

0VI Koreferat na okruglim stolovima i tribinama 2

0VII Verifikovano učešće na eksternim seminarima, radionicama, konferencijama (više od 50 % vremena trajanja seminara)

2

0VIII Učešće u radu na projektima 3

0IX Učešće u naučno-istraživačkim projektima 5

0X

Certifikati i uvjerenja o položenim kursevima, čija je tema i sadržaj usko vezana za šire naučno područje studijske grupe/specijalizacije, koju studira student

3

0XI Radovi publikovani u relevantnim medijima čija je tema i sadržaj usko vezana za šire naučno područje studijske grupe/specijalizacije, koju studira student

3

0XII Inovacije i patenti koji su zvanično priznati odn. certificirani 4

0XIII Diplomski – specijalistički rad 10

0XIV Magistarski rad 30 Ispiti u sistemu studiranja na daljinu (distance learning) koje organizuje Fakultet vrše se prema posebnoj proceduri predviđenoj za ovaj oblik studiranja. Metode procjene znanja u sistemu učenja na daljinu, detaljno su razrađene u Pravilniku o virtuelnom studiju i učenju na daljinu Panevropskog univerziteta "APEIRON".

PRILOG 1.

Nastavni plan studijskog programa "LABORATORIJSKO-MEDICINSKI

INŽENJERING"

30

NASTAVNI PLAN Studijski program "Laboratorijsko-medicinski inženjering"

TROGODIŠNJI NASTAVNI PLAN (6-to semestralni): ZVANJE: "Diplomirani inženjer laboratorijske medicine" – 6 semestara (Bachelor of Laboratory Medicine Engineering);

Red. br. Šifra Naziv predmeta

TIP pred-meta

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad

SVEGA časova

rada Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminar-ski i stud.

radovi

Pedago-ške

radionice

Stručna i klnička praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

I SEMESTAR

1 5.06.04.005. Mundologija: kulturno-civilizacijske paradigme građanskog društva

Zajed. Osnove 6 48 24 100 8 180

2 6.01.01.021. Filosofija života: opšta i specijalna metodologija Zajed. Osnove 5 40 18 86 6 150

3 1.06.05.007. Statistika (statističke metode u zdravstvu) Zajed. Osnove 5 40 24 86 150

4 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom Zajed. Osnove 5 40 24 78 8 150

5 3.01.04.001. Humana genetika Zajed. Osnove 5 40 24 78 8 150

Izborni program – neparni semestar 4 24 86 10 120 UKUPNO I semestar 30 232 48 66 0 0 514 40 900

II SEMESTAR

6 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije Zajed. Osnove 7 56 40 96 18 210

7 3.01.06.001. Medicinska biohemija Zajed. osnove 6 48 30 90 12 180

8 3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom Zajed. osnove 7 56 40 102 12 210

9 1.04.03.001. Hemija Jezgro 6 48 30 90 12 180

10 3.02.25.007. Zaštita na radu medicinskog osoblja Zajed. osnove 4 30 24 56 10 120

31

Red. br. Šifra Naziv predmeta

TIP pred-meta

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad

SVEGA časova

rada Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminar-ski i stud.

radovi

Pedago-ške

radionice

Stručna i klnička praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

UKUPNO II semestar 30 238 140 24 0 0 434 64 900 III SEMESTAR

11 3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom Zajed osnove 6 48 30 94 8 180

12 3.01.07.001. Osnovi patologije Zajed. osnove 6 48 30 92 10 180

13 2.09.10.035. Informatika i računarske tehnologije u zdravstvu Zajed. osnove 5 40 30 72 8 150

14 3.02.24.003. Fizikalne metode u kliničkoj hemiji Jezgro 5 40 30 30 42 8 150

15 6.03.a Strani jezik – prvi Zajed. Osnove 4 30 30 56 4 120

Izborni program – neparni semestar 4 24 86 10 120 UKUPNO III semestar 30 230 150 0 0 30 442 48 900

IV SEMESTAR

16 3.03.02.001. Epidemiologija Zajed. osnove 5 40 24 78 8 150

17 3.02.23.001. Osnovi farmakologije sa toksikologijom Opšti 6 48 24 96 12 180

18 5.09.01.001. Komunikologija–vještina komuniciranja u zdravstvu Zajed. osnove 5 40 18 12 72 8 150

19 3.02.24.001. Klinička hemija Jezgro 6 48 30 42 52 8 180

20 6.03.b Strani jezik – drugi Zajed. Osnove 4 30 30 56 4 120

Opšta laboratorijska praksa 4 20 70 20 10 120

UKUPNO IV semestar 30 226 60 42 36 112 374 50 900

32

Red. br. Šifra Naziv predmeta

TIP pred-meta

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad

SVEGA časova

rada Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminar-ski i stud.

radovi

Pedago-ške

radionice

Stručna i klnička praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

V SEMESTAR

21 3.02.11.001. Hematologija Opšti 7 56 24 18 30 70 12 210

22 3.01.10.001. Imunologija Opšti 6 48 24 96 12 180

23 3.02.27.001. Nuklearna medicina Spec. 5 40 40 62 8 150

24 3.02.24.005. Klinička mikrobiologija Jezgro 6 48 24 24 74 10 180

Specijalistička laboratorijska praksa 6 30 130 20 180 UKUPNO V semestar 30 222 48 42 0 94 432 62 900

VI SEMESTAR

25 3.06.05.005. Osnovi transfuziologije Spec. 5 40 32 72 6 150

26 3.01.02.001. Citologija Opšti 4 30 18 60 12 120

27 3.01.03.001. Molekularna biologija i GMO Jezgro 6 48 18 18 78 18 180

28 3.02.24.007. Kliničko-laboratorijska dijagnostika Jezgro 5 40 32 40 30 8 150

Opšta kliničko-laboratorijska praksa 10 30 36 204 30 300

UKUPNO VI semestar 30 188 50 54 0 294 240 74 900

U K U P N O bachelor program: 180 1336 496 228 36 530 2436 338 5400

33

ČETVEROGODIŠNJI NASTAVNI PLAN (8-mo semestralni): ZVANJE: "Diplomirani inženjer laboratorijske medicine – specijalista laboratorijske dijagnostike" – 8 semestara (Bachelor of Clinical Medicine – Specialist of Laboratory Diagnostics);

Red. br. Šifra Naziv predmeta

TIP pred-meta

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad

SVEGA časova

rada Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminar-ski i stud.

radovi

Pedago-ške

radionice

Stručna i klnička praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

VII SEMESTAR

29 3.03.01.005. Menadžment zdravstva Jezgro 5 40 24 74 12 150

30 5.03.03.005. Tehnološki menadžment Zajed. osnove 5 40 18 88 4 150

31 1.07.01.001. Osnove zaštite životne sredine Jezgro 4 30 18 64 8 120

32 3.02.38.005. Propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi Jezgro 7 56 24 42 80 8 210

SPEC. LABORATORIJSKA PRAKSA 9 30 50 122 58 10 270 UKUPNO VII semestar 30 196 74 60 0 164 364 42 900

VIII SEMESTAR

33 3.03.01.007. Organizacija zdravstvenih ustanova Jezgro 5 40 24 74 12 150

34 4.03.07.051. Prehrambeni aditivi i kontaminenti Spec. 4 30 18 60 12 120

35 3.02.25.005. Ergonomija i medicina rada Spec. 5 40 24 78 8 150

36 3.02.34.001. Radiologija i imiđžing u zdravstvu Spec. 4 30 24 66 120

Specijalistički / diplomski rad 12 48 60 232 20 360

UKUPNO VIII semestar 30 188 0 18 24 108 510 52 900

U K U P N O specijalistički program: 240 1720 570 306 60 802 3310 432 7200

34

PRILOG 2.

Nastavni programi studija "LABORATORIJSKO-MEDICINSKI

INŽENJERING"

35

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet poslovne ekonomije Skračenica FPE-CMM

Katedra 01.06.470. Katedra za filozofsko, sociološko-kulturološke nauke

Predmet/modul 5.06.04.005. Mundologija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 5 Društvene nauke

Naučno polje 5.06. Sociologija

Uža naučna oblast 5.06.04. Sociologija kulture

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Kroz izučavanje ovog predmeta student treba da stekne spoznaju o kulturno-civilizacijskim paradigmama i da razumije njihov uticaj na globalne ekonomske tokove. Stečena znanja su neophodna u izučavanju nekih naučnih disciplina kao npr. marketing psihologija ili socijalna psihologija.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Uspješnim završetkom odnosnog predmeta i savladavanjem gradiva, odnosno, usvajanjem modula znanja i vještina planiranih nastavnim programom za ovaj predmet student će biti u stanju da:

1. spozna kulturno-civilizacijske paradigme građanskog društva 2. razumije svjetske procese globalizacije društva 3. spozna različite naučne i religijske poglede na svijet kao i uticaje različitih

kultura i religija, države i prava kao i političkih partija na ponašanje ljudi Savladane vještine:

Sadržaj predmeta:

Uticaj kulture i civilizacije na ponašanje ljudi Aksiološki i ontološki zakoni koji vladaju svetom Glavni zakoni koji vladaju svetom, Zakon održavanja Sveta, Zakon uzročnosti i slobode, Zakon privlačenja i odbijanja, Zakon (ne)ravnoteže, Zakon (ne)reda i (bes)poretka, Zakon (ne)sklada, Zakon razvoja Sveta: Aksiologija, Norme ponašanja, Običaji, Moral i etika, Pravo i zakon, Vrednosti sistemi i orijentacije, Istina kao vrednosna orijentacija, Pravda kao vrednosni sistem, Sloboda kao univerzalna vrednosna orijentacija, Red (poredak), Mir kao neotuđivo ljudsko pravo, Očuvanje ljudskog dostojanstva, Umetnost (lepo), Nevrednosti, Zlo, Smrt Gneseologija – učenje o saznanju sveta: Apriorno saznanje , Saznajna moć čoveka, Saznanje o postojanju svojeg Ja Opšta teorija sistema i demokratija kao kognitivno otkriće: Značaj opšte teorije sistema, Nastanak kapitalizma i uloga protestantizma u razvoju preduzetništva, Odnos ekonomije i politike, Demokratija kao političko-socijalni okviri vladanja: Obeležja, vrednosti, procedure i uslovi demokratije, Objašnjenje pojma politička tolerancija, Objašnjenje pojma odnosi i politički interesi, Građanski demokratski oblik društvenog sistema, Objašnjenje pojma tehnokratija. Determinisanje pojmova boljševizam i kult ličnosti: Determinisanje pojma boljševizam, Determinisanje pojma kult ličnosti, Uslovi pojave kulta vođe, Etiološki koreni vođstva i autoritarnosti , Kult vođe, vođstvo i sledbenici, Javnost i tipovi vođa, Proces izgradnje vođe, Potrebne sposobnosti da bi se bilo vođa. Determinisanje pojma javno mnjenje: Objašnjenje značenja pojmova, Pojam i suština javnog mnjenja, Istorijsko nastajanje javnog mnjenja, Javno mnjenje i demokratija, Totalitarizam ii javno mnjenje, Objašnjenje pojma autoritet i autoritarizam ,Objašnjenje pojma dominacija ,Objašnjenje pojma dogmatizam, Objašnjenje pojma tabu Tiranija nad javnošću, Državno nasilje (strahovlada) nad javnošću. Rasprava o konceptu suverenosti, Zablude i iluzije zapadno-evropske kulture, civilizacije ii nauke Značenje civilizacije u razvoju čovečanstva. Definisanje pojma civilizacija, Civilizacijska paradigma dvadesetog veka, Komunizam i njegove reforme, Propast komunističkog civilizacijskog koncepta, Iluzije na osnovu lakoće obećanja. Prednosti, nedostaci i civilizacijske posledice raspada multietničkih evropskih država, Identifikovanje faktora koji su izmenili

36

kulturno-civilizacijske vrednosne orijentacije, Identifikovanje kulturno-civilizacijskih promena, Definisanje pojmova u vezi očekivanih reformiu preduzetničko društvo Uticaj kulture na ponašanje čoveka: Definisanje pojma kultura, Opšte napomene o kulturi, Shvatanje kulture, Filosofija istorije kao osnova izlaganja istorije kulture Klasifikacija kulture: Klasifikacija kulturnih pojava, Kulturna stvarnos,tČovek i kultura, Kulturni oblici Kulturološko-civilizacijski pogled na svet: Kineski pogled na svet, Budizam i indijski pogled na svet, Zen-budizam i japanska kultura, Jevrejska (hebrejska) kultura, Evropska kultura i hrišćanski pogled na svet: Starogrčka helenska kultura, Kultura starog Rima, Kulturni značaj Vizantije, Pojava hrišćanstva, Hrišćanski pogled na svet. Islam i arapska kultura¸Priroda islama, Karakteristike islama. Američka kultura: Kultura maja, Kultura Azteka, Kultura Inka, Prastanovnici Severne Amerike, Odnos Evrope prema Americi. Afrička kultura:Magije, Mitologija i religija, Totem, Afrička umetnost, Porobljavanje i oslobađanje Aftike Naučni pogled na svet :Naučno, religijsko i umetničko mišljenje, Definisanje pojmova nauka, istraživanje i razvoj, Definisanje pojma nauka, Definisanje istraživanja i razvoja, Definisanje pojmova naučno-istraživački programi i razvoj, Stare i nove paradigme o nauci i znanju. Kulturno-civilizacijske vrednostne orijentacije: Opšte determinante vrednosnih orijentacija, Identifikovanje faktora koji su izmenili kulturno-civilizacijske vrednosne orijentacije. Podržavanje kulture, Institucije kao organizacijski oblik kulture, Kulturni statusi, Kulturna pravila Uloga tajnih društava u razvoju kultura i civilizacija: Humanisti, Slobodni zidari (Masonstvo), Iluminati. Uloga slobodnih zidara na balkanskim prostorima Proizvodi kulture i civilizacije: Materijalni i umetnički proizvodi kulture, Sistem edukacije članova društva Kulturni tipovi i uticaj religije:Kulturni tipovi, Uticaj religije na ponašanje ljudi, Osnovne značajke Istočnog Pravoslavlj:, Suština Pravoslavlja – biti drugačiji i ostati nepromenjen, Pravoslavlje-Rimokatolicizam-Protestantizam, Pravoslavlje i Pravoslavna Crkva, Objašnjenje sedam svetih tajni, Pravoslavlje, Pravoslavna Crkva i okruženje Uticaj potkulture na ponašanje ljudi Uticaj kulturnih procesa na ponašanje ljudi: Procesi oblikovanja kulture,Procesi obogaćivanja kulture, Procesi kulturalizacije i akulturalizacije, Trajnost kulture,Socijalni (humani) kapital ili sklonost srpskog društva ka spontanoj socijalizaciji. Uticaj države i prava na ponašanje ljudi: Postanak države i prava, Funkcije države i prava: Država i savremeno društvo, Država blagostanja ili totalitarizma, Američki državni pragmatizam, Nove tendencije u razvoju države: Krah ideje države blagostanja, Osavremenjene države revolucije,Procesi izumiranja države blagostanja.Oblici države i prava, Kriza - zakonomeran proces savremenog društvenog kretanja Uticaj političkih partija na ponašanje ljudi:Politička kultura, Priroda političkih partija, Vrste političkih partija, Čovek i politika, Kriza morala - opasna kriza društva, Novi pluralizam

Manipulisanja ljudskom svesti u procesu upravljanja marketingom

Čovekove neprevaziđene enigme: Čovek po prirodi beži od istine, Čovek po prirodi beži od razuma u zadovoljstva , Izloženost čoveka religioznim propovedima .Kulturne paradigme balkanskog prostora, Preduzetnički motivi i odgovornosti, Aktualiziranje motiva, Preduzetnička socijalna odgovornost, Preduzetnička etička odgovornost. Aspekti simbolike u upravljanju marketingom: Funkcija simbolike u marketing menidžmentu Opšti simbolički aspekti, Kategorijalni sistem simbolike. Mitološki kategorijalni sistem, Opšti aspekti mitoloških sistema, Specifičnosti političkih mitova.Aspekti svojstava, dinamizama i funkcija simbola: Svojstva simbola, Funkcije simbola, Klasifikacija simbola, Boja kao simbol, Ljubav kao simbol, Društveni kodovi kao simboli, Društveni znakovi, Društveni kodovi, Politički simbol, Logika imaginarnog i logika razuma. Identifikovanje problema i ograničenja sa izborom rešenja izlaska iz paradigme manipulacija: Identifikovanje problema Alternativni izbori rešenja problema: Model rigidnog ubrzanog trošenja prirodnih resursa-bez rasta i strategije održivog razvoja, Model usporenog trošenja prirodnih resursa i prividnog rasta i strategije održivog razvoja, Model demokratskog društva, savremene i otvorene, tržišne privrede sa strategijama održivog razvoja, Sidra budućeg srpskog demokratskog društva i otvorene tržišne privrede održivog razvoja, Osnovne premise strategije demokratskog društva i tržišne privrede, Ključni problemi izbora metoda promena, tranzicije i reformi. Problemi koji ograničavaju kreiranje održivog socijalno-ekonomskog razvoja i opstojnosti srpskih zemalja: Negativne istorijske prepreke demokratskom ustrojstvu srpskog društva, Paradigme koje su uzrokovale raspade državnih zajednica Južnih Slovena, Interesi Zapada u odnosu na ciljeve i interese srpskog naroda, Identifikovanje elemenata oporavka i održivog razvoja bosansko-hercegovačkog prostora, Ocena projekta – jedinstvena BiH, Ocena projekta – dostizanje Zapadne Evrope, Ocena projekta – oponašanje Zapadne Evrope, Ocena projekta – državna ili privatna privreda, Otvorena pitanja, problemi, razlozi i kriterijumi post-komunističkihreformi srpskog društva:Razvoj potrebe za tolerancijom, Razvoj potrebe za dijalogom, Razvoj komunikacijsko-informacijskih potreba

37

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 24 100 8 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 8 sata za istraživanje izvora; 24 sata za izradu seminarskog rada;

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Seminarski/stručni radovi studenta predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 50 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

38

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Milan Galogaža Mundologija Banja LukaPanevropski univerzitet APEIRON

2006 Knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

39

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet poslovne ekonomije Skračenica FPE-CMM

Katedra 01.06.470. Katedra za filozofsko, sociološko-kulturološke nauke

Predmet/modul 6.01.01.021. Filosofija života: opšta i specijalna metodologija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 6 Humanističke nauke

Naučno polje 6.01. Filozofija

Uža naučna oblast 6.01.01. Logika

OPIS PREDMETA: Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Cilj predmeta Opšta i specijalna metodologija je da osposobi studenta da na ispravan metodološki način napiše pisani rad primjenom ispravnih naučnih principa i metoda.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Uspješnim završetkom odnosnog predmeta i savladavanjem gradiva, odnosno, usvajanjem modula znanja i vještina planiranih nastavnim programom za ovaj predmet student će biti u stanju da:

1. struktuira i metodski razradi odgovarajuće pismene radove kao što su npr. seminarski rad i diplomski rad primjenom naučnih metoda pristupa u izradi rada, prikupljanja i sistematizacije podataka

2. primjeni odgovarajuće naučne metode logičkog zaključivanja (indukcija, dedukcija,...) za potrebe pisanja pismenog rada koji uključuje elemente analize i zaključivanja

Savladane vještine: Ispravno struktuiranje i pisanje rada zasnovanog na primjeni naučnih principa prikupljanja, obrade, analize, sinteze i prezentovanja podataka.

Sadržaj predmeta:

Logička svrha I smisao nauke, naučnih metoda, misaonih tehnika I alata savremenog čoveka Definisanje nauke Zadaci nauke, Nauka o logičkoj argumentaciji vrednostima – aksiologija: Vrednovanje kao obli stvaralačkog mišljenja, Vrednosna orijentacija I argumentacija, Faktori vcrednovanja vrednosti: Unutrašnji faktori vrednovanja vrijednosti: Emocije (osjećanja), Mišljenje (opažanje.) Spoljni faktori vrednovanja vrednosti, Norme I vrednosti, Logičko mišljenje kao vrednost, Istina kao vrednost Vrednosno zaključivanje: Naučni I logički pogledi na svet: Poimanje vrednosti :Definisanje pojmova, Vrste pojmova, Odnosi pojmova, Klasifikacija pojmova, Generalizacija pojmova, Vrednosno suđenje: Pojam i elementi suda, Klasifikacija sudova. Logička determinacija suda – zaključivanje: Definicije sudova, Vrste sudova I neposredno logičko zaključivanje, Odnosi među sudovima I metode izvođenja I zasnivanje sudova: Induktivna metoda – induktivno zaključivanje: Promatranje, eksperiment, brojanje I merenje: promatranje, eksperiment, brojanje, Merenje, Statistističke metode, Induktivne metode, Logički problem indukcije. Deduktivna metoda: Aksiomatski system, Vrste aksiomatskih sistema, Svha I značaj deduktivne metode–deduktivno zaključivanje. Dokazivanje I argumentacija vrednosnih sudova, Postupak opovrgavanja. Kulturno – civilizacijski pogledi na svet prema kriterijumu naučnogpristupa I mišljenja: Religijski, etičko – moralni, naučni I umetnički pogled na svet: Religiski pogled na svet, Umetnički pogled na svet, Naučni pogled na svet. Tradicionalno učenje o osnovnim zakonima mišljenja, Nauka I umetnost kao najviša dostignuća umnog stvaralaštva, Naučno istraživanje I razvoj Logički naučni postupci I naučne metode Naučni postupci (deskripcija), objašnjenje (ekplanacija) I predviđanje (predikcija) Naučno otkriće I dokazi Naučno istraživanje I izlaganja, Problem, hipoteza,

40

verifikacija Formalno – logička analiza ljudskih stavova Analiza ljudskih stavova, Ispitivanja logičkih relacija između stavova Logička analiza pojma zaključak

Definisanje pojma zaključakNeposredni I posredni zaključak, Deduktivni posredni zaključak, Induktivni posredni zaključak, Analogijski posredni zaključak Račun sudova I račun pojmova I greške u zaključku Račun sudova I račun pojmova, Logičke greške u zaključku Društvene potrebe I opšti istorijski razvoj nauke: Naučni proces proizvodnje: istraživanje oblika naučne politike: Naučna politika nauke, politička politika nauke, Vojna politika nauke. Politika u strategiji proučavanja znanja, Naučno – istraživački programi u ekonomiji. Pristup osnivanju I izradi projekata Tehnička kompozicija rada, Problematizovanje otvorenih pitanja, Način izbora tema, Postavljanje radne hipoteze(a), Faze za pripremu I izvođenje istraživanja, pristup studiranju literature, Sticanje sklonosti aktivnoj saradnji u timskom radu. Organizacija, izbor metoda I tehnika, prognoziranje I interpretacija prikupljenih podataka I informacija sa zaključcima I preporukama Proces I plan istraživanja tržišta I marketing – istraživanja, Definisanje ciljeva istraživanja marketinga, Razgraničenje menidžment I marketing istraživanja, Utvrđivanje izvora podataka informacija, varijabla, indikatora I indeksa,Izvori podataka informacija: Sekundarni izvori podataka: Primarni izvori podataka I informacija, Pojedinačni – nestrukturalni primarni izvori podataka I informacija. Izbor varijabla ,Izbor indikatora I indeksa Izbor konceptualnog postupka menidžment I marketing – istraživanja: Izbor metoda kao menidžment I marketing – istraživanja, Metod slučajeva, Opisni metod (deskripcija), Metod objašnjenja (eksplanacije), Metod predviđanja (simulacije), Eksperimentalna metoda. Definisanje metoda za prikupljanje podataka I informacija,Definisanje marketing modela istraživanja, Organizovanje I plan menidžment I marketing – istraživanja: Organizovanje istraživanja marketinga, Terminski, prostorni I finansijski plan istraživanja marketingaDefinisanje metoda za prikupljanje I registrovanje podataka I informacija: Prikupljanje podataka I inforamacija komparativnom (istoriskom) metodom , Prikupljanje podataka I informacija metodom posmatranja ili opservacija, Prikupljanje podataka I informacija eksperimentalnim metodama, Prikupaljne podataka I informacija metodom ispitivanja, Prikupljanje podataka I informacija iz statističke banke podataka: Formiranje banke I podataka, Osnivanje banke modela, Analiza prikupljenih podataka I informacija, Sinteza podataka I informacija, sa interpretacijom rezultata istraživanja , Izveštaj sa glavnim nalazima I preporukama. . Tipovi izveštaja I distribucija na mesta nosilaca odluka, Prezentacija rezultata istraživanja I kontrola uspešnosti istraživanja, Provođenje dopunskih istraživanja Primer pisanja rada Pisanje uvoda, problematiziranje metodike, Izlaganje rezultata istraživanja, Izvođenje zaključaka, Usmeno izlaganje.

Drugi deo Kako pristupiti učenju I studiranju Zanimljive građe Naučni rezultati istraživanja ličnosti Autorski rezultati istraživanja ličnosti: Frojdova psihoanalitička teorija ličnosti: Frojdova psihoanalitička teorija strukture ličnosti, Frojdova psihoanalitička teorija instinkata u dinamici ličnosti, Frojdova psihoanalitička teorija napetosti u razvoju ličnosti, Frojdove postavke o nesvesnim mehanizmima odbrane. Olportova humanistička psihološka teorija ličnosti, Adlerova sociološka teorija ličnosti, Fromm-ova kulturološko- psihološka teorija ličnosti, Levin- Marfi- Andjel- ova teorija osobenosti ličnosti, Pavlovljeva teorija učenja I uslovljavanja,Jugova teorija ličnosti, Neofrojdijanska teorija ličnosti, Olport-Katelova teorija osobina ličnosti, Teorija karakteristika ličnosti, Teorija ličnosti Berđajeva, Srpska teorija ličnosti: Etnopsihološka teorija Jovana Cvijića, Karakterologija Jugoslovena Vladimira Dvornikovića, Filosofija Branislava Petronijevića, Svetosavlje Nikolaja Velimorivića. Istraživanje strukture ličnosti: Ličnost kao organizacija osobina, Faktorska analiza ličnosti,Temperament I osobine temperamenta, Karakterne crte strukture ličnosti, Sposobnosti kao osobine ličnosti, Telesne karakteristike kao osobine ličnosti, Istraživanje dinamike ličnosti:Motivi I motivacija, Teorija o ljudskim potrebama u odnosu na opštu teoriju sistema, Opšta teorija ljudskih potreba, Istraživanje razvoja ličnosti:Fiziološki faktori razvoja ličnosti,Socijalizacija I činioci socijalizacije ličnosti, Konflikti u motivacijskom kompleksu ličnosti.

41

Istražnivanje kognitivnih psihičkih funkcija ličnosti Istraživanje procesa pamćenja Definisanje problema, Objašnjenje procesa učenja I upamćivanja Fiziologija učenja I pamćenja, Istraživanja procesa učenja potrošača:Bihejviorističke teorije, Teorije kognicije (razumevanja). postupci učenja: Učenje na MM College, Postupak efikasnosti beležaka radi povećanja sterena pamćenja, Razvijanje ličnog sistema briljantnog razmišljanja, Kreiranje mape uma, Vežbanje dečijeg uma u porodici: Pričanje priča uz pomoć mape uma, Grupno učenje u krugu porodice (sa kolegama). Istraživanje procesa oživljavanja upamćenog: Kratkotrajno I dugotrajno pamćenje, Biološke osnove pamćenja, Kreiranje mape znanja (pamćenje): Grčka mitologija, Multidimenzionalno sredstvo pamćenja, Psihološki procesi transformacije znanja u toku stvaralačkog Učenja, Psihološke karakteristike stvaralačkog učenja, Testiranje imaginativnog učenja. Zaboravljanje I poremećaji pamćenja, Proces izražavanja upamćenog- proizvodi kao kriterijum stvaralačkog ponašanja ličnosti: Brejnstorning reči, Brejnstorning slika, Upravljanje znanjem- mapiranje uma, Učenje briljatnom razmišljanju: Upotreba mape uma kod pisanja radova (beleški), Upotreba mape uma kod pripreme ispita, Upotreba ampe uma kod pripreme projekta. Učenje kreativnom razmišljanju: Ciljevi I koristi kreativnog razmišljanja, Mehanizmi kreativnog razmišljanja, Proces kreativnog razmišljanja radi ostvarivanja novih paradigmi, Menidžment uma: Grupna mapa uma:Faze grupnog mapiranja uma, Primjena I koristi grupnog mapiranja uma, Lična upotreba uma: Ispoljavanje uma: Samoanaliza uz pomoć mapa uma, Samoanaliza prošlosti I planiranje budućnosti. Proces rešavanja problema, Terminiranje mapa uma. Segmenti planiranja života, Terminiranje mapa uma, Upravljanje odlukama: Organizovanje ideja: Organizovanje sopstvenih ideja, Organizovanje tuđih ideja. Menidžment znanja: Testovi znanja:IQ- factor I testovi inteligencije, G- faktor ili sposobnost mišljenja, Sposobnost dugotrajne memorije, Kreativne sposobnosti. Kreiranje ponude znanja, Podučavanje drugih, Prezentacija (Komunikacija) znanja, Profeionalna (menidžerska) upotreba mape uma, Istraživanje percepcija Čula opažanja I izloženost potrošača uticajmima:Čula opažanja I izlaganja potrošača spoljnim uticajima: Selektivno izlaganje potrošača, Selektivna pažnja potrošača, Čula opažanja I razvijanje pažnje potrošača. Opažanje prostora I pojava I razumjevanja sadržaja poruke: Opažanje prostora I poruka, Principi razumevanja poruke, Razumevanje celine- pretpostavka razumevanja: Objašnjenje pojma geštalt, Geštalt faktori koji utiču na proces razumevanja, Razumevanje celine- stimulansi koji pojačavaju pamćenje Geštalt- fenomen, Geštalt- iluzija, Geštalt- kvalitetaq. Analiza kognitivnog procesa opađanja I osećanja Istraživanje mišljenja: Procesi logičkog mišljenja, Primitivno ili konkretno mišljenje, Oblici mišljenja, Misao I operacije mišljenja, Spontano mišljenje- asocijacije, Simbolički misliti I govoriti. Istraživanje inteligencije kao važne kongnitivne psihičke funkcije Objašnjenje kategorijalnog sistema u vezi s inteligencijom, Objašnjenje pojma inteligencija, Količnik inteligencije I sposobnost rješavanja zadataka.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 18 86 6 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja;

42

6 sati za istraživanje izvora; 18 sati za izradu seminarskog rada;

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Seminarski/stručni radovi studenta predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 50 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Milan Galogaža Filosofija života Banja LukaPanevropski univerzitet APEIRON

2006 Knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

43

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

44

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.010. Katedra za matematiku i primjenjenu matematiku

Predmet/modul 1.06.05.007. Statističke metode u zdravstvu

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 1 Prirodne nauke

Naučno polje 1.06. Matematika

Uža naučna oblast 1.06.05. Vjerovatnoća i statistika

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Primjenom metoda i tehnika statističkog posmatranja i istraživanja statistika obezbjeđuje relevantne informacije iz raspoložive baze podataka sa unaprijed određenom vjerovatnoćom pouzdanosti u cilju donošenja kvalitetnih poslovnih odluka. Cilj je osposobiti studenta da primjenom statističkih metoda i tehnika na elemente posmatranog uzorka dolazi do pouzdanih informacija potrebnih za upravljanje složenim dinamičkim sistemima.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Uspješnim završetkom odnosnog predmeta i savladavanjem gradiva, odnosno, usvajanjem modula znanja i vještina planiranih nastavnim programom za ovaj predmet student će biti u stanju da:

1. obavlja statističko posmatranje i prikupljanje podataka, 2. vrši sređivanje, grupisanje, obradu i prikazivanje podataka, 3. primjeni statističke metode u procesu statističke analize masovnih pojava

(metod uzorka, primjena regresione i korelacione analize, primjena indeksa, testiranje hipoteza, metoda trenda,...)

4. kreira publikacije zasnovane na statističkoj analizi 5. testira i provjerava parametarske hipoteze

Savladane vještine: Primjena metoda i tehnika statističkog posmatranja, istraživanje i statistička analiza posmatranog uzorka

Sadržaj predmeta:

POJAM, DEFINISANJE I RAZVOJ STATISTIKE PREDMET, CILJ, ZADACI I METODI STATISTIČKOG ISTRAŽIVANJA Izbor i vrednovanje programskih statističkih paketa OSNOVNI STATISTIČKI POJMOVI I KATEGORIJE Statistički skup, Statistička obilježja, Statističke jedinice, Varijacija PRISTUP STATISTIČKOM ISTRAŽIVANJU STATISTIČKO POSMATRANJE I PRIKUPLJANJE PODATAKA Cilj, predmet, jedinica i obilježja posmatranja, Izvori prikupljanja, Načini prikupljanja, Obim i oblik (metode) obuhvatanja jedinica, Sredstva prikupljanja, Kontrola i provjera GRUPISANJE I SREĐIVANJE PODATAKA Statističke serije, Numeričke serije strukture, Atributivne serije strukture, Vremenske serije, Prostorne serije PRIKAZIVANJE STATISTIČKIH PODATAKA Tabelarno prikazivanje (statističke tabele) GRAFIČKO PRIKAZIVANJE Linijski dijagrami, Površinski dijagrami DESKRIPTIVNE MJERE STATISTIČKE ANALIZE Srednje vrijednosti (mjere centralne tendencije), Izračunate srednje vrijednosti – sredine Aritmetička sredina, Harmonijska sredina, Geometrijska sredina, Pozicione vrijednosti,

45

Modus (Mo), Medijana (Me) MJERE VARIJABILITETA (DISPERZIJE) Apsolutne mjere varijabiliteta, Interval varijacije, Srednje apsolutno odstupanje, Varijansa, Standardna devijacija, Relativne mjere varijabiliteta, Koeficijent varijacije, Normalizovano (standardno) odstupanje, Mjere oblika rasporeda TEORIJSKE RASPODJELE SLUČAJNIH PROMJENLJIVIH RASPODJELA DISKRETNE SLUČAJNE PROMJENLJIVE Numerički pokazatelji diskretne slučajne promjenljive, Binomna raspodjela, Poasonova raspodjela, Hipergeometrijska raspodjela RASPODJELA NEPREKIDNE SLUČAJNE PROMJENLJIVE Funkcija i gustina raspodjele, Numerički pokazatelji neprekidne slučajne promjenljive, Normalna raspodjela, Studentova raspodjela, Fisher – Snedecor-ova F-raspodjela, Metod uzorka IZBOR I NAČINI FORMIRANJA UZORKA RASPODJELA PARAMETARA UZORKA Tačne raspodjele parametara uzorka iz osnovnog skupa sa normalnom raspodjelom ODREĐIVANJE OBIMA UZORKA Obim uzorka za ocjenu srednje vrijednosti osnovnog, Obim uzorka za ocjenu proporcije svojstva A u osnovnom skupu STATISTIČKA OCJENA NEPOZNATIH PARAMETARA OSNOVNOG SKUPA POJAM I VRSTE STATISTIČKE OCJENE OSNOVNA SVOJSTVA TAČKASTE OCJENE INTERVALNE OCJENE PARAMETARA RASPODJELE Interval povjerenja za srednju vrijednost osnovnog skupa (poznata varijansa), Interval povjerenja za srednju vrijednost osnovnog skupa (nepoznata varijansa), Interval povjerenja za proporciju osnovnog skupa TESTIRANJE STATISTIČKIH HIPOTEZA TESTIRANJE PARAMETARSKIH HIPOTEZA Testiranje hipoteze o srednjoj vrijednosti osnovnog skupa, Testiranje hipoteze o jednakosti srednjih vrijednosti dva osnovna skupa, Testiranje hipoteze o proporciji u osnovnom skupu, Testiranje hipoteze o jednakosti proporcija dva osnovna skupa, Analiza varijanse, Jednofaktorska analiza varijanse sa fiksiranim nivoima faktora, kriterijum za provjeru hipoteze o raspodjeli osnovnog skup REGRESIJA I KORELACIJA POJAM KORELACIONE ZAVISNOSTI PROSTA LINEARNA REGRESIJA Jednačina regresije, Testiranje značajnosti regresionih koeficijenata, Analiza varijanse Interpolacija i ekstrapolacija KOEFICIJENT KORELACIJE Testiranje značajnosti koeficijenta korelacije VIŠESTRUKA REGRESIJA I KORELACIJA Linearna regresija sa dvije nezavisno-promjenljive, Analiza varijanse, Interpolacija i ekstrapolacija, Višestruka korelacija KRIVOLINIJSKA REGRESIJA I KORELACIJA Prosta kvadratna regresija i korelacija RELATIVNI BROJEVI INDEKSI Individualni indeksi, Grupni indeksi, Testiranje indeksa EKONOMSKI POKAZATELJI DINAMIKE STATISTIČKA ANALIZA DINAMIKE PRODUKTIVNOSTI Mjerenje produktivnosti, Individualni indeks produktivnosti, Grupni indeks produktivnosti STATISTIČKA ANALIZA DINAMIKE ZARADA Indeksi zarada ANALIZA VREMENSKIH SERIJA TREND KOMPONENTA METOD POKRETNIH PROSJEKA METOD TRENDA Linearni trend, Kvadratni trend, Eksponencijalni trend KORELACIONA ZAVISNOST IZMEDJU VREMENSKIH SERIJA SEZONSKA KOMPONENTA Metod sezonskih indeksa DODATAK – TABLICE ....

46

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 24 108 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

1.06.05.007. Statističke metode u menadžmentu Prije pristupa polaganju student mora prethodno odslušati vježbe

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za izvođenje vježbi

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Primjena informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) koje omogućavaju studentima da kroz kompjuterski podržano učenje i istraživanje (Computer Assisted Learning & Research) ostvare aktivan odnos u procesu sticanja znanja uz pomoć računarske i komunikacione tehnologije, da ostvare dublju interakciju sa nastavnim sadržajima i primjenu istraživačkih tehnika u samom procesu sticanja znanja. Izvođenje vježbi namjenjenih za sticanje praktičnih vještina i elaboriranje praktičnih aspekata osnovnih tema. Vježbe su svojim sadržajem prate tematske jedinice predavanja Kao specifični oblici vježbi primjenjuju se repetitoriji gdje asistenti/demonstratori pripremaju studente za polaganje ispita nudeći im koncizni pregled glavnih tačaka određenog predmeta.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Aktivnost na vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni opcioni 15 %

04 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 35 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Doc. Dr Đuro Mikić Statističke metode u menadžmentu Banja LukaPanevropski univerzitet

"APEIRON" 2006 Knjiga

47

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

48

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.070. Katedra za fiziku i biofiziku

Predmet/modul 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 1 Prirodne nauke

Naučno polje 1.02. Fizika

Uža naučna oblast 1.02.05. Biofizika

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznavanje sa fundamentalnim fizikalnim pojmovima vezanim za mehanku, fizikalnu i geometrijsku optiku i atomistiku.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Savladane vještine:

Sadržaj predmeta:

1/ 1.MEHANIKA, Fizika i njena podjela, Metode fizičkog istraživanj2/ 2.KINEMATIKA, Mehaničko kretanje, materijalna tačka, podjela m

Slaganje kretanja različitih pravaca, Slaganje kretanja iste vrste, Slaganje kretanja raznih vrsta, Vertikalni hitac, hitac naniže, Horizontalni hitac, Kosi hitac

3/ 3.DINAMIKA MATERIJALNE TAČKE, Sila, Njutnovi zakoni, Prreakcije), Impuls sile i količina kretanja, Zakon održanja količine kretanja, Primjena zakona održanja količine kretanja, Sile trenja, Suho trenje klizanja, Trenje kotrljanja, Otpor sredine, Sile kod kružnog kretanja, Tehničke primjene centrifugalne sile, Mehanički rad, Snaga (Efekat), Energija, Kinetička energija,Potencijalna energija, Gravitaciona potencijalna energija, Elastična potencijalna energija, Zakon održanja energije

4/ 4.TOPLOTA I TEMPERATURA, Temperaturne skale, CelzijusovOptički pirometar, Specijalni termometri, Promjene dimenzija čvrstih tijela s temperaturom, Linearno širenje, Promjena površine čvrstih tijela s temperaturom, Promjena zapremine čvrstih tijela s temperaturom, Termičko naprezanje, Bimetali, Promjena zapremine tečnosti s temperaturom, Anomalija širenja vode

5/ 5.KINETIČKA TEORIJA GASOVA, Raniji pogledi o prirodi toplopomoću zakona kinetičke teorije gasova, Bojl-Mariotov, Gej-Lisakov, Šarlov zakon, Avogadrov zakon, Daltonov zakon, Grahamov zakon, Principi ravnomjerne raspodjele energije, unutrašnja energija idealnog gasa, Princip ekviparticije i odnos

49

specifičnih toplota, Maksvelov zakon respodjele brzina, Srednje brzine molekula i najvjerovatnija brzina

6/ 6.PRENOŠENJE (PROSTIRANJE) TOPLOTE, Načini prenošenjaRejeli-Džinsov zakon, Plankov zakon

7/ 7.MEHANIKA LOKOMOTORNOG SISTEMA ČOVJEKA, Elemadaptacije forme kosti, Međumolekulske sile, Priroda međumolekulski sila, Elastičnost i plastičnost, Hukov zakon za savijanje, Energetika koštane frakture, Impulsna sila, Biomehanika tečnosti, Njutnov zakon viskoznosti

8/ 8.OSCILATORNO KRETANJEUopšte o oscilovanju, Harmonijskvo klatno, Određivanje momenta inercije pomoću klatna

9/ 9.TALASNO (VALNO) KRETANJE, Spregnute oscilacije, ProstirOpšta talasna jednačina, Energija talasa, fluks energije, intenzitet talasa, Apsorpcija energije talasa, Hajgensov princip, Odbijanje (refleksija) talasa, Prelamanje (refrakcija) talasa, Savijanje (difrakacija) talasa, Polarizacija talasa, Interferencija talasa, Stojeći talasi, Jednačina stojećeg talasa

10/ 10.ZVUČNE POJAVE, Priroda zvuka, opseg frekvencija zvuka, Porezonatori, Dopler - fizoov efekat, Osjećaj zvuka, Apsorpcija zvuka, Ultrazvuk, Primjene ultrazvuka

11/ 11.OPTIKA, Uvodna razmatranja, Pravolinijsko prostiranje svjetloDuplerov efekat u optici, Fotometrija, Fotometrijske veličine i njihove jedinice, Fotometri, Geometrijska optika, Odbijanje (refleksija) svjetlosti, Ravno ogledalo, Zakonitosti kod ravnih ogledala, Primjena ravnih ogledala, Sferna ogledala, Ispupčeno ogledalo, Jednačina sfernog ogledala, Ispupčeno ogledalo, Likovi kod sfernih ogledala, Likovi kod udubljenog ogledala, Primjene sfernih ogledala, Prelamanje svjetlosti, Totalna refleksija, Laser, Karakteristike laserskog zračenja, Primjena lasera, Holografija, Opšti biofizički osnovi laserske diagnostike i terapije u biomedicini, Interakcija laserskog zračenja i biološkog tkiva

12/ 12.ELEKTROMAGNETIZAM, Struja i otpor, Gustina struje, ElekProvodnici, izolatori, poluprovodnici

13/ KOLA JEDNOSMJERNIH STRUJA, Elektromotorna sila, Omov zakon za nerazgranata strujna kola, Razlika potencijala, kolo sa nekoliko izvora EMS, Kirhofova pravila, Redno i paralelno vezivanje otpornika, Redno (serijsko) vezivanje otpornika, Mjerni instrumenti, Struja punjena i pražnjenja kondenzatora, Magnetno polje, Lorencova sila, Specifično naelektrisanje čestica, Bejnbridžov spektrograf masa, Ciklotron i sinhrotron, Magnetne boce, Holov efekat, Dejstvo magnetnog polja na struju, Strujna kontura u megnetnom polju, Potencijalna energija strujne konture u magnetnom polju, Magnetno polje struje - Amperova teorema, Bio-Savar-Laplasov zakon, Primjena Bio-Savar-Laplasovog zakona, Magnetna indukcija beskonačnog pravog strujnog provodnika, Magnetna indukcija kružne struje, Međusobno djelovanje magnetnih struja, Amperova teorema, Magnetna indukcija solenoida i torusa, Elektromagnetizam, Elektromagnetna indukcija, Faradejevi eksperimenti, Magnetni fluks, Faradejev zakon indukcije, Lorencovo pravilo, Vrtložne ili Fukoove struje, Skin efekat, Indukovano električno polje, Betatron, Magnetne osobine materijala, Magnetne osobine atoma, Orbitalni magnetni moment elektrona, Spinski magnetni moment

50

elektrona, Ukupni magnetni moment atoma, Magnetizam jezgra, Klasifikacija magnetnih materijala, Magnetizacija, Dijamagnetizam, Paramagnetizam, Feromagnetizam, Magnetna histereza

14/ 13.OSNOVE KVANTNE MEHANIKE, Toplotno zračenje i klasičHeisenbergov princip neodređenosti, Schrödingerova valna jednačina, Atom i procesi u atomu, Rutherfordov nuklearni model atoma, Linijski spektri atoma, Bohrova teorija atoma, Atom u kvantnoj mehanici, Spin, Paulijev princip, Kvantni prijelazi u atomu, Luminiscencija, Stimulirana emisija zračenja, Laseri i njihova primjena, Magnetne osobine atoma, Magnetna rezonancija, Elektronska paramagnetna rezonancija, Nuklearna magnentna rezonancija

15/ 14.OSNOVE NUKLEARNE FIZIKE, Građa atomske jezgre, MeđuKvarkovi

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 24 78 8 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

Prednost imaju kandidati koji su završili srednje škole zdravstveno-medicinskog usmjerenja i kandidati koji su slušali predmet anatomije u srednjim školama

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za laboratorijske vježbe; 8 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju, fiziku i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 24 sata. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedra za fiziku i biofiziku. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih metoda i tehnika.

51

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Laboratorijske vježbe predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Usmeni ispit konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura Prof. dr Esad Jakupović, Prof dr Mirjanić Dragojlub Fizika i biofizika Banja Luka Apeiron 2008

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

52

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.120. Katedra za biologiju i humanu genetiku

Predmet/modul 1.01.05.005. Biologija sa humanom genetikom

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 1 Prirodne nauke

Naučno polje 1.01. Biološke nauke

Uža naučna oblast 1.01.05. Genetika

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studenta s temeljima biologije, ulogom makromolekula bioloških sistema, dinamikom životnih procesa te s međuzavisnostima nežive i žive prirode uključivo čovjeka i njegovu životnu sredinu.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Granicu nežive i žive prirode čini osnovni element , ćelija. Njeno stvaranje, funkcionisanje , život, ishrana, raznožavanje, mutacije gena...Nastanak tkiva čija raznolikost formira organ, odnosno organizam, koji funkcioniše besprijekorno kao je DNK cijelina.

Savladane vještine: Mendeljeva pravila nasleđivanja, ćelijske organele, aberacije hromozoma , prenos bolesti preko DNK

Sadržaj predmeta:

Ćelijski membranski sistemi. Molekulska organizacija i funkcija. Citoplazmatski matriks i citoskelet. Ćelijska energetika. Metabolički putevi. Struktura i molekulska organizacija ćelijske jezgre. DNK i RNK. Tok genetskih uputa, molekularna genetika, mehanizmi djelovanja gena, mutacija i rekombinacija gena, genetska nestabilnost i pregrađivanje genetske osnove, biologija razvitka, rasta i reprodukcije. Mehanizmi patološkog razvitka uključivo maligni rast i karcinogenezu. Biološki i na zemlji, međuovisnosti žive i nežive prirode. Biološki značaj biljnog i životinjskog svijeta s naglaskom na hranjivu vrijednost i onečišćenje.

Nasljeđivanje, ribonukleinske kiseline, hromozomi i geni, genski polimorfizam, genska mapa. Citogenetske i genske analize i priprema materijala. Nasljedne bolesti, prenatalna dijagnostika. Interakcija genoma i okoline, teratogeni, mutageni, karcinogeni. Genetsko savjetovalište.

Uloga medicinske sestre u prevenciji i liječenju nasljednih bolesti i prevenciji teratogenih i mutagenih uticaja sredine.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

53

5 40 24 78 8 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

Prednost imaju kandidati koji su tokom srednje škole slušali predmet biologije u minimalno dvogodišnjem trajanju.

3.01.06.001. Medicinska biohemija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za izradu seminarskog rada; 8 sati za istraživanje izvora.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran. Metodološke nastavne jedinice su:

- Uvod - Osnovne karakteristike života - Biološke discipline; - Ćelija kao osnova biološke organizacije- prokarioti i eukarioti; - Elementarni sastav protoplazme - Hemijska jedinjenja u ćeliji - Fizičke osobine protoplazme - Diferencijacija ćelije - ćelijske organele; - Životni procesi:

razmnožavanje (mitoza, mejoza) metabolizam (fotosinteza, proteinosinteza, disimilacija)

- Osnovna pravila biološkog nasljeđivanja - Autoregulacija životnih procesa u ćeliji (Žakob-Monoova hipoteza,

54

teorija Saterlanda) - Životinjska tkiva i organi - Definicija i osnovni pojmovi ekologije (ekosistem, biocenoza,

biotop, populacija) - Ekološki faktori (abiotički, biotički) - Materija i energija u ekosistemu - Odnosi ishrane u ekosistemu - Ekološka ravnoteža - Životna okolina i zagađenje (zaštita voda i vazduha) - Ekološki monitoring - Izrada lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP-a)

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Seminarski rad predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Testovni ispit konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura Prof. dr Diklić, Prof. dr Kosanović, Prof. dr Nikolić

Biologija sa humanom genetikom Beograd 2002

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

55

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.100. Katedra za anatomiju, histologiju i embriologiju

Predmet/modul 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.01. Anatomija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Tokom ovog kolegija student treba savladati opšte pojmove o morfologiji i građi pojedinih organa i organskih sistema.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student nakon odslušanog predmeta iz anatomije mora biti osposobljen da poznaje i obrzlaže anatomiju čovjekovog tijela. To podrazumjva da se student nauči da može da prepozna klinčki, radiograski osnovnu biomehaničku funkciju kostiju i zglobova glave, vrata, grudne i slabinske kičme kao i gornjih i donjih ekstremiteta. Uz koštani skelet mora da upozna biomehaniku i funkciju mišića čovjaka kao i anatomiju plućnog, srčanog sistema, centralni i periferni nervni sistem, urogenitalni , vaskularni, limfni sistem.Osposobljen će biti da diskutuje i obrazlolaže snovne funkciju organa za disanjenje, varenje, kardiovaskularnog i limfnog sistema, reproduktivni organi . . .

Savladane vještine: Priprema i konzervacija anatomskih i histoloških preparata.

Sadržaj predmeta:

Osnove stanične morfologije i nauke o tkivima (histologije). Osnovna načela sklopa ljudskog tijela, Sklop kostiju, zglobova i mišića: kostur lubanje i čeljusnih zglobova, kralješci i funkcijska anatomija kralježnice, kostur trupa i mehanika disanja, kostur gornjih ekstremiteta, spojevi i zglobovi, te njihova biomehanika, kostur zdjelice i donjih ekstremiteta, spojevi i zglobovi, te njihova biomehanika, mimični i žvačni mišići, mišićje vrata, mišićje trupa, leđno mišićje, mišićje ramenog obruča i gornjeg ekstremiteta, mišićje zdjeličnog obruča i donjeg ekstremiteta. Respiracijski sistem. Digestivni sistem. Sistem endokrinih žlijezda. Uropoetski sistem. Muški i ženski polni organi. Funkcijska anatomija srca. Krvnožilni i limfni sistem. Središnji i periferni živčani . Osjećaji.

Lokomotorni aparat, grudni koš i kičmeni stub, abdomen i mala karlica, glava i vrat. Organi za disanje, organi za varenje, kardiovaskularni i limfniaparat, reproduktivni organi, centralni i periferni nervni sistem. Osnovi citologije. Histološka gradja tkiva i organa. Polne ćelije, začeće, razvoj embriona i fetusa.

METRIKA PREDMETA:

56

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

7 56 40 96 18 210

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

Prednost imaju kandidati koji su završili srednje škole zdravstveno-medicinskog usmjerenja i kandidati koji su slušali predmet anatomije u srednjim školama

3.01.06. 001. Medicinka biohemija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

Red. br. NASTAVNA JEDINICA Broj časova

PROGRAM PREDAVANJA

I Uvod, Predmet izučavanja anatomiije i histologije. Međusobna uslovljenost građe i funkcije. Osnovi građe (ćelija, tkivo, organ i sistem). Sistematska anatomija i njena podjela.

4

II Opšta osteologija, Podjela kostiju, elementi građe vrste koštanog tkiva. Elementarna osteologija glave, trupa i udova. Koštani elementi značajni za opštu i antropološku orijentaciju. Spojevi kostiju (opšta artrologija).

4

III Opšta miologija (vrste mišićnog tkiva), mišić kao organ, neurovaskularni snop i hilus mišića. Sistematska miologija (mimični, mastikatorni i respira-torni mišići, trbušni mišić /trbušna presa, ingvinalni kanal/, najveći mišići trupa i udova)

4

IV

Opšta angiologija: arterije, vene i kapilari (građa i zakonitosti položaja), anastomoze, kolateralni i terminalni sudovi. Veliki i mali krvotok. Srce (položaj, spoljna morfologija, opis srčane duplje-podjela na komore i pretkomore, otvori i zalisci). Građa (endokard, miokard i provodni sistem), Koronarni sudovi, Srčana kesa.

4

V Dio pribora za disanje i dio pribora za varenje smješten na glavi i vratu. Gornji disajni putevi: nosna duplja, paranazalni sinusi. Usna duplja i njen sadržaj (jezik, zubi i pljuvačne žlijezde). Ždrijelo (spratovi i komunikacije). Grkljan (fonacioni aparat - glotis), TiroiDNK i paratiroiDNK žlijezda.

4

VI

GruDNK duplja (zid i otvori). Podjela i raspored organa. Dušnik i glavne dušnice (položaj, opis i građa), Pluća (opis, kapacitet, režnjevi, bronho-pulmonalni segmenti, sekundarni i primarni lobulus). Plućna maramica (parijetalni i visceralni list, pleuralna duplja i plenraini sinusi). Jednjak. Timus.

4

VII Trbušna duplja. Trbušna maramica i podjela trbušne duplje. Sistematska anatomija organa za varenje (želudac, duodenum, jejunum, ileum, cekum, apendiks, kolon i rektum jetra i žučni putevi pankreas), Odnosi organa prema trbušnoj maramici.

4

VIII Aorta i njene visceralne grane. Magistralni sudovi: glave, gornjih i donjih udova. Sistem: gornje i donje šuplje vene. Portalni venski sistem i njegove anastomoze. Linfni sistem i slezina.

4

IX Retroperitonealni prostor. Bubrezi i mokraćni putevi. Građa bubrega (makroskopska i mikroskopska). Mokraćna bešika. Nadbubrežna žlijezda. 4

57

X Mala karlica. Zidovi i krvni sudovi. Muški polni organi - položaj i građa (sjemenik, pasjemnik, sjemevod, briznik, sjemena kesica i prostata, muška uretra). Ženski polni organi - položaj i građa (jajnik, jajovod, materica, usmina). Pregled spoljnih polnih organa (muških i ženskih).

4

XI Centralni nervni sistem. Podjela. Kičmena moždina, rombasti mozak, srednji mozak i međumozak. Hipofiza i epifiza. 4

XII Veliki mozak. Limbički sistem. Provodni putevi. Moždanice i među-moždanični prostori, likvor cerebrospinalis (stvaranje i evakuacija), Osnovni krvni sudovi mozga.

4

XIII Periferni nervni sisteni. Moždani živci (podjela i glavne grane - inervaciona područja). Spinalni živci (podjela, veliki spletovi - rameni, slabinski i krsni). Glavne grane i njihova inervaciona područja.

4

XIV Autonomni nervni sistem (simapatički i parasimpatički dio). Veliki autonomni spletovi (srčani, plućni, celijačni i karlični). 4

XV Anatomija čula vida, čula sluha i ravnoteže, Koža (definicije, podjele, najvažniji nazivi i shema građe). 4

PROGRAM VJEŽBANJA

I / A Orijentacione linije i ravni (frontalna, sagitalna, transverzalna). Dijelovi tijela i udova (granice i regioni), Anatomska nomenklatura i nazivi položaja i pravaca (termini situm et directionem partium corporis indicantes).

2

II / A Skelet i pojedinačne kosti trupa i udova. Lobanja kao cjelina, baza lobanje i otvori za prolaz živaca i krvnih sudova, Grudni koš kao cjelina. Karlica kao cjelina. Skeletni mišići (oblik, primjeri velikih misića, dijafragma, mastikatorni i mimicni mišići)

2

III/H Mišići i krvni sudovi. EM struktura mišića, fotografije preparata skeletnog i srčanog nišića i krvnih sudova, EM: struktura srčanog mišića. SM: srčani mišić (sa kapilarom), skeletni, aorta, arterija mišićnog tipa i vena

2

IV/A Srce, položaj, spoljašnji izgled pretkomora i komora, srčana pregrada, pretkomorno-komorni i arterijski otvori, zalisci na otvorima (mjesta auskultacije i projekcije na prednjem zidu grudnog koša) Koronarne arterije, srčana kesa. Veliki krvni sudovi na bazi srca.

2

V / H Kost i hematopoeza. Savremena šema hematopoeze. EM nekih ćelija krvi, SK razmaz periferne krvi. Koštana srž kost, slezina, tonziula, nodus lymphaticus, thymus

2

VI / A

Nosna duplja (zidovi i podjela na nosne hodnike, olfaktivni predio), sitasti, klinasti i gornjevilični). Usna duplja (zidovi, jezik, gingiva, pod usne duplje. zdrijelno suženje). Ždrijelo (podjela na spratove, morfologija zidova – otvori na prednjem zidu i formacije na spoljnem zidu nosnog sprata). Grkljan (sastav, podjela na spratove, glasne žice i glotis-organ glasnog govora). TiroiDNK žlijedzda i paratiroidne žlijezde).

2

VII / A Zidovi grudnog koša. Podjela grudne duplje, Pregled organa i njihov položaj u medijastinumu. Spoljašnji izgled i opis dušnika, njegove račve i glavnih dušnica, Morfologija pluća, glavne projekcije. Plućna maramica i maramični sinusi.

2

VIII / H Koža i respiratorni sistem. Šeme i preparati. SM: pluća, traheja, koža glave, koža dlana. 2

IX / A Organi za varenje: želudac, duodenum, jejunoileum, cekum, apendiks i kolon. Jetra (položaj, opis i podjela na režnjeve) i žučni putevi. Pankreas. Slezina

2

X / H Digestivni sistem. Šeme digestivnog sistema. SM: jezik, ezofagus, fundus ventriculi, ileum, duodenum, kolon, jetra, pankreas 2

XI / A Mokraćno-polni sistem, Bubrezi, spoloašnji izgled, presjek (makroskopska građa - kora i srž bubrega). Bubrežne čašice i bubrežna karlica. Ureter. Muški polni organi (presjek karlice), Ženski polni organi (presjek karlice).

2

XII / H Urogenitalni sistem. Šeme i preparati. SM: preparati, testis, ovarijum, uterus, placenta, gl.mammaria, bubreg. 2

XIII / A Morfologija sive i bijele mase CNS-a i pregled perifernog nervnog sistema 2

XIV / H Nervni sistem. šeme i preparati. SM: veliki mozak, mali mozak, kičmena moždina, živac, plexus choroideus i hematolikvorna barijera 2

XV / H Endokrini sistem. Šeme. SM: hipofiza, tiroidea i paratiroidea, nadbubreg, Langerhansovo ostrvo. 2

58

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Testovi kratkog odgovora I Parcijalni Obavezni 20 %

02 Testovi kratkog odgovora I Parcijalni Obavezni 20 %

03 Ocijena kreiranja materijala Predispitne obaveze Obavezni 20 %

04 Praktični ispit Konačni Obavezni 40 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Milosavljević ANATOMIJA Beograd Med. Fakultet 2007

b/ Dopunska literatura Prof. dr Zdenka Krivokuća Prof. drVera Dragović Skripta, Anatomija 2007.

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

59

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.080. Katedra za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju

Predmet/modul 3.01.06.001. Medicinska biohemija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.06. Medicinska biohemija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studenta s hemijskim zakonima koji regulišu kvantitativne odnose između supstanci, te s osnovama hemijske analitike.

Elementarne kvalitativne i kvantitativne metode neorganske i organske hemije. Osnovni biohemijski mehanizmi u ljudskom organizmu, metabolizam belančevina, masti, ugljenih hidrata, vitamina i minerala. Laboratorijske tehnike i priprema materijala za biohemijske analize.

Građa i biološke funkcije proteina: strukturna i hemijska svojstva aminokiselina, strukturne razine i konformacija proteina, denaturacija proteina. Metode razdvajanja i analize proteina. Enzimi: građa i katalitičko djelovanje enzima, kinetika enzimskih reakcija, utjecaj temperature i pH, mehanizmi inhibicije enzimskih reakcija, alosterički enzimi, mehanizmi djelovanja i specifičnost proteolitičkih enzima. Nukleinske kiseline: struktura i biološka uloga DNK i RNA, replikacija DNK, sinteza RNA. Sinteza proteina: aktivacija aminokiselina, struktura i uloga RNA, građa ribozoma i proces translacije. Postsintetske modifikacije proteina. Rješavanje problema iz područja enzimske katalize i kinetike, metoda razdvajanja i analize proteina, sinteze proteina. Vježbe: Određivanje koncentracije proteina metodom po Lowry-u. Enzimska kinetika (ovisnost brzine reakcije o temperaturi i pH, određivanje kinetičkih konstanti Km i Vmax, reverzibilna inhibicija). Razdvajanje proteina gel filtracijom i SDS-elektroforezom na poliakrilamidnom gelu.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenti koji uspješno završe ovaj predmet bit će u stanju da praktično izvedu i procesiraju:

1. Fizičke osobine urina, kvalitativne reakcije na urin i sediment urina 2. Kvalitativne reakcije na ugljene hidrate 3. Kvantitativno određivanje glukoze u krvi 4. Kvalitativne reakcije na lipide 5. Kvantitativne reakcije na lipide 6. Kvantitativno određivanje holesterola u serumu 7. Kvalitativne rakcije na proteine 8. Kvantitativne reakcije na proteine i neproteinske azotne supstance 9. Određivanje uticaja pH i temperature na aktivnost amilaze 10. Kvalitativne reakcije na vitamine

60

Savladane vještine:

1. Uzimanje i čuvanje krvi, derivati krvi 2. Određivanje Michaelis-ove konstante 3. Metode određivanja aktivnosti enzima 4. Određivanje vitamina C 2,4-dinitrofenilhidrazinom

Sadržaj predmeta:

I Biohemija ćelije (2 časa) - Biohemija mitohondrija - Biohemija lizozoma - Biohemija endoplazmatskog retikuluma - Biohemija Goldžijevog aparata - Biohemija ćelijskog jedra - Biohemija citoplazme - Biohemija ćelijskih membrana II Voda u živim organizmima (2 časa) - Osobine i uloga vode u živim organizmima - Poremećaj prometa vode III Enzimi (3 časova) - Pojam, mehanuzam djelovanja i faktori koji utiču na enzimsku aktivnost - Michaelis-Menten-ova jeDNKčina - Inhibicija enzimske aktivnosti - Jedinice enzimske aktivnosti - Podjela i nomenklatura enzima - Koenzimi, pojam i podjela - Koenzimi oksido-reduktaza-flavinski nukleotidi - Timinpirofosfat, piridoksalfosfat i biotin - Tetrahidrofolna kiselina i kobamidni koenzimi - Koenzimi nevitaminske strukture IV Metabolizam ugljenih hidrata (4 časova) - Glokoliza - Energetski bilans glikolize - Glukoneogeneza - Energetski bilans glukoneogeneze, Cori-ev ciklus i regulacija glukoneogeneze - Ciklus pentoza fosfata - Glikogeneza - Glokogenoliza - Ciklus limunske kiseline - Energetski bilans ciklusa limunske kiseline i regulacija ciklusa limunske kiseline - Respiratorni lanac V Metabolizam lipida (4 časa) - Metabolizam triacilglicerola - Beta oksidacija masnih kiselina - Metabolizam glicerola i etanola - Lynen-ov ciklus - Biosinteza masnih kiselina - Biosinteza holesterola - Katabolizam i lučenje holesterola

61

VI Metabolizam proteina (4 časa) - Putevi metabolizma proteina - Metabolizam aminokiselina i uloga piridoksalfosfata - Dekarboksilacija aminokiselina - Transaminacija aminokiselina - Dezaminacija aminokiselina - Uklanjanje amonijaka iz organizma - Metabolizam C-lanca aminokiselina VII Biohemija nukleinskih kiselina (2 časa) VIII Vitamini (2 časa) IX Biohemija hormona (3 časa) X Biohemijske funkcije tjelesnih tečnosti i organa (4 časa) - Biohemija krvi - Biohemija bubrega i urina - Biohemijske funkcije jetre

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 30 90 12 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

3.01.01.003. Završeno puno četvorogodišnje srednjoškolsko obrazovanje.

Prednost imaju kandidati koji su završili srednju školu zdravstveno medicinskog smjera.

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA Vidovi nastave: teorijska i praktična Broj časova nedjeljno: 2 časa predavanja i 4 časa vježbi

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 30 sati za laboratorijske vježbe; 12 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

62

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 30 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 12 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Fizičke osobine urina, kvalitativne reakcije na urin i sediment urina Kvalitativne reakcije na ugljene hidrate Kvantitativno određivanje glukoze u krvi Kvalitativne reakcije na lipide Kvantitativne reakcije na lipide Kvantitativno određivanje holesterola u serumu Kvalitativne rakcije na proteine Kvantitativne reakcije na proteine i neproteinske azotne supstance Određivanje uticaja pH i temperature na aktivnost amilaze Kvalitativne reakcije na vitamine

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Procijena znanja studenta vrši se na labarorijskim vježbama pri izvođenju praktične edukacije

Predispitne obaveze Obavezan 20 %

02 Pismeni ispit sa pitanjima Parcijalni Obavezan 40 %

03 Usmeni ispit Konačan Obavezan 40 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Živko Saničanin

Biohemija - Osnovni pojmovi - Pitanja, problemi i zadaci - Odgovori i rjršenja

Banja Luka Med. Fakultet i Banjoj Luci 2001. knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

Živko Saničanin Praktikum iz biohemije Banja Luka Med. Fakultet i Banjoj Luci 2007.

63

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

64

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.110. Katedra za fiziologiju, patofiziologiju i patologiju

Predmet/modul 3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.05. Fiziologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studente s osnovnim životnim funkcijama, kako cijelog organizma tako i pojedinih organa i tkiva. Stečeno i usvojeno znanje iz Fiziologije treba omogućiti studentu bolje razumijevanje patoloških i patofizioloških procesa u organizmu, koji su temelj svih bolesnih (nenormalnih) stanja te lakšem savladavanju predmeta kliničke medicine i razumijevanju postupaka sestrinske njege.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student treba da bude edukovan o normalnoj, zdravoj funkciji organizma. On mora da pozna i obrazlaže osnovne fiziološke funkcije od ćelije preko organa do ljudskog organizma. To podrazumeva poznavanje funkcije (fiziologije) : nervnog, endokrinog, bubrežnog i kardiovaskularnog , lokomotornog sistema... Student treba da obrazlaže razvoj ljudskog organizma od intrauterinog života do starosti.

Savladane vještine: Odrediti komplet krvnu sliku, šećer u krvi, krvnu grupu, snimiti EKG, obučiti raditi spirometrom, ergometrom, preparacij organa žabe i odrediti pinalne reflekse

Sadržaj predmeta:

Osnovne fiziološke funkcije od ćelije do ljudskog organizma. Funkcija nervneg sistema i čuka, iokomotornog aparata, disajnih organa, organa za varenje, endokrinog sistema, bubrega, krvotoka. Hemostaza, regulacija ćelijske i vanćelijske tečnosti i metabolizma, hematopoeza. Razvoj ljudskog organizma: intrauterini život i porođaj, rast i razvoj, pubertet, zrelo doba, starost.

Sadržaj: Opšta fiziologija; krvotok; krv, krvne stanice, imunitet i zgrušavanje krvi; srce; tjelesne tekućine i bubrezi; disanje; živčani i osjećaji; probavni ; metabolizam i regulacija temperature; endokrinologija i reprodukcija.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

65

7 56 40 102 12 210

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

3.01.06.001. Medicinska biohemija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA TEORIJSKA NASTAVA I SEMINARI IZ PATOFIZIOLOGIJE

l. Definicija, predmet i zadaci patološke fiziologije;etiologija i patogeneza Patofiziološki aspekti bolesti definicija, patogeneza, simptomi i znaci, periodi i trajanje bolesti pojam normalnih vrijednosti u medicini Etiološki faktori (podjela, značaj za terapiju i zastupljenost) Patogenetski faktori i patogenetski uslovljena terapija. Dejstvo mehaničke sile i mehanički faktori, lokalne mehaničke povrede (komocija, kontuzija, kompresija, ruptura, luksacija, fraktura) opšte mehaničke povrede ( blast sindrom, kraš sindrom).

2. Biološki značaj i patogenetski efekti jonizujućih radijacija jonizacija tkiva, spoljašnje i unutrašnje ozračenje akutna i hronična radijaciona bolest, lokalno ozračivanje Nejonizujuće radijacije radio talasi, kratki i ultra kratki talasi, infracrveni zraci, vidljiva svjetlost i ultraljubičasti zraci Dejstvo električne struje Dejstvo buke i vibracije, brzina i ubrzanje Uticaj promjena atmosferskog pritiska na organizam

3. Putevi prodiranja i dejstvo hemijskih faktora na organizam. Mehanizmi detoksikacije Toksični aspekti bolesti zavisnosti (narkomanija, alkholizam, pušenje) Genetski etiološki faktori, nasljedne bolesti izazvane promjenom broja i grade hromozoma, nasljedne bolesti izazvane mutacijom gena nasljedne bolesti izazvane poligenskim nasljeđivanjem kongenitalne malformacije

4. Biološki etiološki faktori Zapaljenje Etiopatogeneza zapaljenja, flogistički faktori i mehanizam njihovog dejstva, formiranje ognjišta zapaljenja (inicijalni procesi, poremećaji mikrocirkulacije, medijatori i modulatori zapaljenja, proliferativne i reperativne promjene) dejstvo ognjišta zapaljenja na organizam, uloga leukocita u procesu zapaljenja, klinički tok i ishod zapaljenja Infekcija, Nespecifična zaštita organizma, spoljašnje i unutrašnje barijere organizma, opšti adaptacioni sindrom. Specifična odbrana organizma, humoralni i celulami odgovor.

5. Etopatogenetski aspekti šoka Hipovolemijski šok Neurogeni šok Kardiogeni šok Septički šok anafilaktički šok 6. Poremećaji metabolizma ugljenih hidrata Poremećaji metabolizma bjelančevina

hipoproteinemija, disproteinemija i hiperproteinemija Poremećaj metabolizma masti hiperlipoproteinemija i dislipoproteinemija. Gojaznost i gladovanje

7. Poremećaj osmolarnosti Edemi (podjela i patogeneza) Etiopatogeneza kardijalnih edema Etiopatogeneza nefrotskih edema Etipatogeneza nefritičkih edema Hiper i hipokalijemije

8. Poremećaj hematopoetskog sistema Poremećaj crvene loze Sindrom anemije etiopatogeneza sideropenijskih anemija etiopatogeneza megaloblastnih anemija etiopatogeneza hemolitičkih anemija Poremećaj bijele loze etiopatogeneza leukoze leukopenija i agranulocitoza

9. Podjela i značaj vitamina Poremećaji metabolizma oligoelemenata Etiopatogeneza malignih procesa paraneoplastični sindrom

10. Etiopatogeneza osnovnih simptoma kod oboljenja digestivnog trakta Poremećaji žvakanja i gutanja Etiopatogeneza akutne crijevne opstrukciije (ileus) Etiopatogeneza ulkusne bolesti Sindrom poremećene apsorpcije Bakterijska flora crijeva. Etiopatogeneza poremećaja funkcije egzokrinog pankreasa. Poremećaji funkcije jetre. Etiopatogeneza ciroze jetre. Etiopatogeneza hepatične kome Etiopatogeneza infekcije žučnih puteva Etiopatogeneza holelitijaze.

66

11. Bubrežna insuficijencija (akutna i hronična) Infekcije urinarnog trakta Glomerulopatije Nefrotski sindrom Nefrolitijaza

12.Poremećaji respiratornog sistema Poremećaji ventilacije. Etiopatigeneza respiratorne insificijencije Opstruktivni i restriktivni sindrom. Edem pluća

13. Poremećaji funkcije endokrinog sistema Etiopatogeneza poremećaja kore nadbubrega etiopatogeneza poremećaja funkcija adenohipofize etiopatogeneza poremećaja funkcije tireoideje etiopatogeneza poremećaja funkcije paratireoideje etiopatogeneza poremećaja fiinkcije polnih žlijezda

14. Etiopatogeneza poremećaja kardiovaskularnog sistema Srčana insuficijencija Adptacioni mehanizmi bolesnog srca Urođene srčane mane Stečene srčane mane aortna stenoza i insuficijencija mitralna stenoza i insuficijencija Koronama bolest infarkt miokarda angina pektoris Etiopatogeneza ateroskleroze

15. Poremećaj funkcije nervnog sistema Oštećenje centralnog i perifernog motomog neurona Poremećaji stvaranja i toka likvora, Epilepsija Patofiziologija bola Patofiziologija starenja

PRAKTIČNA NASTAVA

l.Terminalna stanja (preagonalno, agonalno, klinička, cerebralna i biološka smrt) Poremećaji svijesti kvantitativni (somnolencija, letargija, stupor, prekoma, koma) Poremećaji lokalne cirkulacije ishemija hiperemiija embolija tromboza

2. Dejstvo toplote na organizam opšta hipertermija (sunčanica, toplotni udar, hipertermički kolaps i termogenetska anhidroza) Opekotine (određivanje težine opekotina) Opšta hipotermija smrzotine

3. Groznica, patogeneza, stadijumi groznice Temperaturne krive kod trazličitih tipova groznice Funkcionalni i metabolički poremećaji u groznici Jatrogena oštećenja kortizonskim preparatima antibioticima citostaticima

4. Biološko-biohemijski sindrom zapaljenja Osnovna svojstva imunološkog sistema primarni i sekundami imuni odgovor Reakcije hiprsenzitivnosti anafilaktičke reakcije citotoksične reakcije reakcije imunih kompleksa kasna hipersenzitivnost

5.Hipoksija Asfiksija

67

Dejszvo promjenjenog atmosferskog pritiska 6.Sindrom hiperglikemije Etiopatogeneza Diabetes mellitus-a Sindrom hipoglikemije i hipoglikemični šok

UKUPAN BROJ ČASOVA:

teorijska nastava 15 časova seminarska nastava 15 časova praktična nastava 15 časova

STRUČNA PRAKSA:

Praksa se izvodi na za to osposobljenim odjelima ili zavodima za patologiju. Tokom prakse student mora obići slijedeće laboratorije: histološki, mikroskopiju i molekularnu patologiju. Moguće je da se praksa odradi na jednom ili više lokacija (obzirom na tehnološku opremljenost pojedinih odjela). Tokom prakse student mora samostalno obavljati slijedeće poslove i vidjeti u obliku demonstracije:

HISTOLOŠKI LAB:

1) Primanje i obilježavanje prispjelih uzoraka 2) Fiksacija 3) Priprema uzoraka za preuzimanje 4) Priprema za procesiranje, stavljenje u pogon (programiranje) aparata za procesiranje (histokinet, centar) 5) Uklapanje 6) Rezanje 7) Bojenje HE 8) Bojenje specijalnih metoda (Mallory, Gomory, PAS, Giemsa) 9) Montiranje, pokrivanje, obilježavanje preparata 10) Priprema hemikalija 11) Arhiviranje preparata i blokova

MIKROSKOPIJA:

1. Priprema hemikalija

2. Fiksacija uzoraka

DEMONSTRACIJA: Rezanje, kontrastiranje snimanje uzoraka

MOLEKULARNA PATOLOGIJA:

1. Priprema uzoraka za PCR

2. DEMONSTRACIJA: PCR reakcija, in situ hibridizacija

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Procijena učešća studenta u radu na predavanjima, i u labaratorijskim vježbama

Predispitne obaveze Obavezan 20 %

02 Pismeni dio ispita Parcijalni Obavezan 40 %

03 Usmeni (oralni) ispit Konačan Obavezan 40 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Guyton, A.C. Medicinska fiziologija Zagreb Medicinska naklada 1999 knjiga

Ganong WF Patološka fiziologija Beograd 2003

68

Prof. dr Kalušević Milijan Patofiziologija Banja Luka 2005

b/ Dopunska literatura

Rajkovača Z, Kovačević P Skripta iz fiziologije Banja Luka 2007

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

69

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.080. Katedra za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju

Predmet/modul 1.04.03.001. Hemija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 1 Prirodne nauke

Naučno polje 1.04. Hemija

Uža naučna oblast 1.04.03. Neorganska hemija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studenta s hemijskim zakonima koji regulišu kvantitativne odnose među supstancama te s osnovama hemijske analitike.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Nemija je ključni predmet studijskog jezgra i predstavlja uslov za sve ostale laboratorijske predmete u oblasti kliničke laboratorijske analize i u oblasti sanitarne odn. ekološke analize. Student će biti osposobljen da:

Razumije kinetika i ravnotežu hemijskih reakcija; Razumije kinetiku katalizatora, inhibitora i promotora hemijskih reakcija; Kinetika i mehanizam enzimskih reakcija; Vrši odgovarajuća mjerenja; Izračunava empirijske i molekulne formule; Razumije fizička svojstva otopina i obavlja razrjeđivanje i koncentriranje otopina;

Vrši neutralizaciju kiselina i baza, hidroliza soli i slabih kiselina i baza; Razumije principe elektrohemije i aktivnost elektrolita

Savladane vještine: Hemijske laboratorijske analitike

Sadržaj predmeta:

Karakterizacija materije. Fizikalne i hemijske promjene, vrste supstance, građa atoma i radioaktivnost. Principi klasifikacije hemijskih elemenata, hemijske veze. Građa i svojstva hemijskih spojeva. Hemijski zakoni, najvažnije neorganske hemijske reakcije, svojstva biogenih elemenata. Agregatna stanja. Dvokomponentni sistemi Kiseline i baze. Amfoterni elektroliti. Puferi. Fotohemijske reakcije. Radijacijske reakcije. Kinetika hemijskih reakcija: uvjeti za hemijsku reakciju, brzina hemijskih reakcija, homogene i heterogene reakcije, red i molekularnost reakcije teorija sudara, energija i entropija aktiviranja. Katalizatori, homogena i heterogena kataliza, inhibitori i promotori. Biokatalizatori, strukturne karakteristike enzima, kinetika i mehanizam enzimskih reakcija, struktura i svojstva bioaktivnih organskih mikro i makromolekularnih spojeva. Strukturni i konstitucijski izomeri, funkcionalne skupine i vrste organskih spojeva, hibridizacija teorija rezonancije i MO-teorija, nukleofilna supstitucija i adicija, elektrofilna supstitucija, polimerizacija.

70

Struktura, fizikalno-hemijska karakterizacija i biohemijski značaj, acikličkih i cikličkih spojeva. Struktura, fizikalno-hemijska karakterizacija i biohemijski značaj heterocikličkih spojeva s azotom, kiseonikom i sumporom.

Ugljikohidrati, klasifikacija, nomenklatura, stereohemija, svojstva i reakcije, monosaharidi, oligosahraidi, polisaharidi, derivirani monosaharidi. Jednostavni i složeni lipidi. Peptidi i proteini jednostavni i složeni. Nukleinske kiseline, struktura i nomenklatura mononukleotida. Vitamini, hormoni i alkaloidi. Boje. Bojni otrovi. Stehiometrija:

Mjerenja i mjerne jedinice. Elementi i hemijski spojevi. Relativne atomske i molekulne mase, hemijske formule, kvantitativno značenje simbola i hemijskih formula, jedinični omjer. Količina supstance i srodne veličine: odnos količine i mase supstance, hemijski ekvivalenti. Sastav uzorka, količinski udio, maseni udio, sastav smjesa i hemijskih spojeva, izračunavanje empirijskih i molekulnih formula.

Hemijske reakcije: jednačine hemijskih reakcija, kvalitativno i kvantitativno značenje hemijskih jednačina, višak reaktanta i mjerodavni reaktant, iskorištenje i gubitak produkta hemijske reakcije, odnos količina i brojnosti, odnos masa, opšti izrazi. Oksidacija i redukcija. Koncentracija otopina. Razrjeđivanje i koncentriranje otopina. Fizička svojstva otopina. Plinski zakoni, odnos volumena i količine supstance, gustoća plinova.

Termohemija. Ravnoteža hemijskih reakcija. Konačne i povratne reakcije, ravnoteže u homogenom sistemu. Ravnoteže u otopinama elektrolita. Konstanta disocijacije, ionski produkt vode, vodikov eksponent pH, disocijacija poliprotonskih kiselina, puferske otopine, indikatori, neutralizacija kiselina i baza, hidroliza soli, konstanta hidrolize, hidroliza slabih kiselina i slabih baza, reakcije amfoternih elektrolita, disocijacija kompleksnih iona, produkt topljivosti.

Elektrohemija : Faradayevi zakoni, aktivnost elektrolita, elektrodni potencijal i potencijal redoks sistema. Galvanski članak, konstanta ravnoteže redoks sistema, potencijali biohemijskih reakcija.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 30 90 12 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

VJEŽBE – 30 sati

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske

71

laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 48 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 12 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Eksperimentalna tehnika i osnovne operacije. Kvantitativna hemijska analiza. Priprema otopina različitog kvantitativnog sastava. Gravimetrija. Volumetrijska analiza. Određivanje kiselosti otopina. Primjena plinskih zakona u hemijskoj analizi. Optička svojstva otopina. Koloidni sistemi. Energetika i kinetika hemijskih reakcija - ispitivanje raznih faktora na brzinu hemijske reakcije. Primjena elektrohemijskih metoda u biohemijskoj analizi. Kvalitativna hemijska analiza kationa i aniona. Reakcije na funkcionalne skupine organskih spojeva. Reakcije prirodnih organskih spojeva ugljikohidrata, jednostavnih i složenih proteina, lipida i sterola. Dokazivanje liposolubilnih i hidrosolubilnih vitamina.

ISTRAŽIVANJE IZVORA – 12 sati

PREDAVANJA – 48 sati

Uvod Supstance i njihova podjela Hemijski simboli, formule i jednačine Vrste hemijskih reakcija Hemijski zakoni – periodni sistem Struktura atoma, relativna atomska i molna masa i pojam mola Radioaktivnost Klasifikacija elemenata Vrste hemijskih vezivanja, pojam valencije Rastvori, koncentracije rastvora Koloidni rastvori, koloidni sistemi Jonski rastvori, elektrolitička disocijacija Koligativne osobine rastvora, difuzija, osmoza, napon pare Oksidaciona i redukciona sredstva pH - vrijednost i regulatori pH-vrijednosti-puferi Oksidi, kiseline, baze i soli Hemijska kinetika i hemijska ravnoteža Termohemija Hemijski elementi i njehova jedinjenja Uvod u organsku hemiju Klasifikacija organskih jedinjenja Ugljovodonici Aciklični ugljovodonici, zasićeni i nezasićeni Ciklični ugljovodonici, cikloparafini i aromatični ugljovodonici Halogeni derivati ugljikovodonika Terpeni Alkoholi, aciklični i ciklični Fenoli, monohidroksilni, dihidroksilni i trihidroksilni Etri i tioetri Aldehidi i ketoni Karboksilne kiseline, zasićene, nezasićene i aromatične

72

Derivati organskih kiselina, amidi, estri, nitrili, izonitrili, cijanati i izocijanati Glicidi (šećeri) Aminokiseline i proteini Lipidi Alkaloidi

Glikozidi i ugljeni hidrati

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Aktivnosti na vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Pismeni ispit parcijalni obavezni 20 %

04 Usmeni ispit konačni obavezni 30 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura Dr Jela Grujić Vasić, dr Blanka Bobarević, dr Salko Ramić, dr Branko Nikolin

Osnovi medicinske hemije Sarajevo Svjetlost Sarajevo 1987

b/ Dopunska literatura

R. Chang Chemistry Boston McGraw Hill WCB 1998 knjiga D. A. Skoog, D. M. Weat, F.J. Holler, (prijevod N. Kujundžić, V. Živčić-Alegretti, A. Živković)

Osnove analitičke hemije Zagreb Školska knjiga 1999 knjiga

M. S. Silberberg Chemistry Boston McGraw Hill 2000 knjiga

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

73

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.240. Katedra za radiologiju, radiološku zaštitu i ergonomiju

Predmet/modul 3.02.25.007. Zaštita na radu medicinskog osoblja

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.25. Medicina rada

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studente sa opštim i specifičnim principima, tehnologijama, procedurama i opremom zaštite na radu u kliničkom i laboratorijskom okruženju sa fokusom na zaštitu od biohemijskih i toksikoloških agensa, te zaštitu prirodne sredine i zaštitu stanovništva.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenti moraju biti u stanju da efikasno koriste zaštitna sredstva i zaštitne tehnologije, da su u stanju da prepoznaju izvore potencijalnih opasnosti kako za medicinsko i laboratorisjko osoblje tako i za prirodno okruženje i stanovništvo, te da efikasno razvojaju i primjenjuju preventivne mjere i procedure.

Savladane vještine: Korištenja osnovnih i pomočnih zaštitnih sredstava i opreme.

Sadržaj predmeta:

Definisanje opasnosti u kliničkom i laboratorijskom radu: biološki agensi, toksikološki agensi, ostali hemijski i radioaktivni agensi, požar, eksplozija. Zaštitne tehnologije, procedure, sredstva. Samozaštita i zaštita životne i radne okoline. Procjene rizika. Fizički uslovi rada: radni prostor, oprema, zaštitna oprema, organizacija, mikroklimatski uslovi. Izvori opasnosti i zaštita od specifičnih vidova ugrožavanja bezbjednosti - požar i eksplozija . Opšta i specifična preventiva, prva pomoć, hemijski agensi. korozivne materije, otrovi i trovanja, zaštita, samozaštita, zaštita okoline, prva pomoć kod radioaktive intoksikacije. Opšta i specifična zaštita od bioloških agensa: izvori, opšta i posebna preventiva, zaštita stanovništva i ekološka zaštita životne sredine.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

4 30 24 56 10 120

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

1.01.05.005. Biologija sa humanom genetikom

74

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za seminarske i/ili stručne radove; 10 sati je predviđeno za istraživanje izvora prilikom savladavanja gradiva ili prilikom izrade semanrskog odn. stručnog rada;

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran. Kod istraživanja su korištene analitičke metode upoređivanja i metode kojima je bilo moguće provesti identifikaciju zdravstvenog sistema prema najboljim uzorima, imajući pri tome u vidu da se istraživanje odnosi na zemlju u tranziciji, odnosno zemlju koja se nalazi u promjenama..

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Ocjena seminarskog i/ili stručnog rada predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Parcijalni ispit predispitna obaveza opcioni 20 %

04 Usmeni ispit konačni obavezna 50 %

05

06

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

75

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

76

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.130. Katedra za mikrobiologiju

Predmet/modul 3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.09. Medicinska mikrobiologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Omogućiti studentu usvajanje znanja o mikroorganizmima i njihovom djelovanju na ljudski organizam što omogućava razumijevanje kliničke slike infektivnih bolesti i zdravstvenih problema oboljelog, djelovanja antimikrobnih sredstava. To doprinosi osposobljavanju za sprečavanje zaraznih bolesti i intrahospitalnih infekcija.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Infektivne boleti izazivaju : virusi, bakterije, paraziti, gljive. Uzročnici infekcije se nalaze svuda oko čovjeka. Mnogi žive na čovjeku i saprofiti su , a u određenim uslovima izazivaju bolest. Obučuti sudenta šta preventivnim mjerama može se uraditi da do infekcije ne dođe. Treba znati koji su to putevi širenja infekcije. Interhospitalne infekcije predstavljaju poseban problem. Najčešće se radi o nazokomijalnoj infekciji, koju dobiju bolesnici, kod kojih je imunološki sistem organizma, kao mehanizam zaštite oslobljen.Studenta obučiti o aktivnoj i pasivnoj imunizaciji kao i načina aplikacije vakcina..

Savladane vještine:

Osposobiti studenta da samostalno zna da uzime bakterijskog ili parazitnog uzorka sa kože, služokože, krvi, stolice, ždrjela, rane... Koristeći taj materijal i znanje koje stekne na ovom predmetu osposobiti da samostalno može da identifikuje uzročnika. Studenta naučiti da radi sa mikroskopom koji se najčešće koristi u identifikaciji bakterija. To podrazumjeva naučiti bojenje po Gramu i priprma preparat i da se mikroskopski identifikuje bakterije.

Sadržaj predmeta:

Izazivači zaraznih bolesti: virusi, bakterije, paraziti, gljive. Identifikacija, izolacija izazivača zaraznih bolesti u krvi, sekrelima, koži i sluzokožama, tkivima i okolini bolesnika, testiranje njihove osetljivosti na antimikrobne lijekove. Intrahospitalne infekcije. Imunološki sistem organizma, mehanizmi zaštite od zaraznih i nezaraznih bolesti. Vakcinacija.

Uvod u medicinsku mikrobiologiju: definicija i podjela mikrobiologije i parazitologije. Mikroorganizmi kao uzročnici bolesti; njihova morfologija i fiziologija. Rasprostranjenost mikroorganizama u prirodi. Mikroflora ljudskog tijela. Putevi širenja uzročnika zaraznih bolesti. Vakcina.

77

Imunitet i serološke reakcije. Virusi uzročnici infekcija probavnog, respiratornog, centralno-nervnog i polno-mokraćnog sistema. Bakterije uzročnici infekcije probavnog, respiratornog, centralno-nervnog i polno-mokraćnog sistema. Osnovne morfološke karakteristike gljiva. Bolesti uzrokovane gljivama. Paraziti probavnog, respiratornog, centralno-nervnog i polno-mokraćnog sistema.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 30 94 8 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

3.01.09.005. Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

Prednost imaju kandidati koji su tokom srednje škole slušali predmet biologije odn. mikrobiologije u minimalno dvogodišnjem trajanju.

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 30 sati za laboratorijske vježbe; 8 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 30 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Uzimanje bakterijskog ili parazitnog uzorka sa kože, služokože, krvi, stolice, ždrjela, rane... da samostalno može da identifikuje uzročnika, rad sa mikroskopom, bojenje po Gramu i priprema preparata, mikroskopska identifikacija bakterija.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Ocjena studenata na labarotorijskim vježbama predispitna obaveza obavezna 20 %

78

02 Pisani ispit sa pitanjima predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Usmeno ispitivanje studenta konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Jovanović i saradnici Opšta i specijalna epidemiologija Beograd 2001.

Karakašević i saradnici Parazitologija odabrana poglavlja Beograd 1999

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

79

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.110. Katedra za fiziologiju, patofiziologiju i patologiju

Predmet/modul 3.01.07.001. Osnovi patologije

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.07. Patologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Cilj predmeta je da upozna studente sa karakteristikama morfoloških i funkcionalnih poremećaja na organima, a koji su bitni za dijagnostikovanje pojedinih bolesti. Patologija sa patofiziologijom, kao pretklinički nastavni predmet koji u medicinskoj nastavi čini sponu između bazičnih predmeta, kao što su anatomija i fiziologija i kliničkih predmeta, kao što su interna medicina i hirurgija.

Patologija proučava promjene koje su nastale u tijelu kao posljedica bolesti ali i kao posljedice liječenja. Patološki se podaci mogu dalje upotrijebiti za određivanje liječenja, kao i za prognozu preživljenja (quo ad vitam) ili izlječenja (quo ad sanationem).

Omogućiti studentu da usvoji spoznaje o patološkim osnovama bolesti i poremećenim funkcijama organizma u obimu koji je neophodan za daljnje praćenje studija.

Omogućiti studentu usvajanje znanja potrebnih za razumijevanje patofizioloških zbivanja u organizmu što čini osnovu procjene bolesnikova stanja, uočavanja utjecaja bolesti na zadovoljavanje osnovnih ljudskih potreba, te razumijevanja određenih postupaka u zdravstvenoj njezi i procesu dijagnosticiranja i liječenja.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti u stanju da obavi: Pripremu bolesnika i bolesničkog materijala za funkcionu dijagnostiku.

Savladane vještine: Osnovne elementi obdukcije leša, uzrok smrti.

Sadržaj predmeta:

Patološke i patohistološke osnovi patoloških stanja i patofiziološki mehanizmi bolesti i patoloških procesa. Metode funkcione dijagnostike i merenja terapijskog odgovora: kliničko-hemijske, eletrofiziološke, ultrasonografske, citološke, hematološke i druge.

Ćelija - gradnja ćelije, sposobnost prilagođenja ćelije, oštećenja i smrt ćelije, regresivni procesi; poremećaji metabolizma pigmenta; nekroze - gangrene, dekubitus, nenekroze; upale - definisanje upale, podjela, faze, cijeljenje, akutna

80

i kronična upala, specifične upale (karakteristike mikrobioloških upala; tjelesne tekućine i hemodinamika - raspodjela tjelesnih tekućina, edem, hiperemija, krvarenje, tromboza i trombi, embolija, infarkti, šok; neoplazme; bolesti kardiovaskularnog, respiratornog, probavnog, genitourinarnog i lokomotornog.

Etiopatogenetski faktori i morfološke i patofiziološke promjene ćelije, oštećenja i smrti stanice, upale i reparacije, neoplazmi, genetskih poremećaja, bolesti imunosti, poremećaja tjelesnih tekućina i hemodinamike. Patofiziološka osnova boli, poremećaja svijesti, poremećaja rasta i razvoja. Osnove patofiziologije pojedinih funkcionalnih cjelina (koštano-zglobni , krv i krvotvorni organi, živčani , respiratorni , kardiovaskularni , digestivni , urogenitalni ).

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 30 92 10 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom

3.02.38.001. Uvod u medicinu i zdravstvenu njegu

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

Nastava patologije sa patofizologijom održava se u III semestru studija u vidu nastave u bloku, odnosno tzv. turnusne nastave. Za vrijeme bloka studenti ne slušaju niti jedan drugi predmet, već slobodno vrijeme koriste za ponavljanje naučenog gradiva i pripremu gradiva za sljedeću nastavnu jedinicu. Nastavu patologije sa patolfiziologijom čine predavanja, seminari i vježbe. Teme se pojedinih predavanja, seminara i vježbi, uz naznaku propisanoga gradiva, objavljuju na početku semestra, odnosno prije svake sljedeće nastavne sedmice, na oglasnoj ploči.

Patologija ćelije i međućelijskih struktura; Oštećenje ćelije. Reverzibilno oštećenje ćelije. Adaptacija ćelije. Ireverzibilno oštećenje ćelije. Starenje. Smrt.

Zapaljenje; Ćelije u upalnoj reakciji. Hemijski posrednici zapaljenja. Akutno zapaljenje. Hronično zapaljenje. Morfološki oblici akutnog i hroničnog zapaljenja. Sistemski znaci zapaljenja.

Celijska proliferacija i reparacija; Poremećaji cirkulacije; Edem. Dehidracija. Hiperemija i kongestija. Krvarenje. Tromboza. Embolija. Infarkt. Sok. Poremećaji acido-bazne ravnoteže.

Bolesti imuniteta i transplantacije; Osnove imunog sistema. Imunološki mehanizmi oštećenja tkiva. Transplantacijska reakcija. Autoimune bolesti. Imunodeflcijentna stanja. Amiloidoza

Opšta patologija i patofiziologija tumora; Definicija. Nomenklatura. Podjela tumora. Patohistološka obilježja tumora.

81

Epidemiologija. Molekularna patologija tumora. Karcinogeneza. Tumorska imunost. Klinička obilježja tumora. Laboratorijsko dijagnosticiranje tumora.

Oštećenja izazvana uticajima spoljašnje sredine i nutritivne bolesti; Bolesti kardiovaskularnog sistema;

Arteroskleroza. Hipertenzija i hipertenzivna vaskularna bolest. Upalne bolesti krvnih sudova. Aneurizme. Bolesti vena. Bolesti limfnih sudova. Tumori limfnih i krvnih sudova. Poremećaji srčanog ritma. Srčana insuficijencija. Urođene srčane mane. Ishemijska Bolest srca. Hipertenzivna bolest srca. Plućna bolest srca. Bolesti endokarda i zalistaka. Bolesti miokarda. Bolesti perikarda. Tumori srca.

Bolesti respiratornog sistema; Bolesti nosa i paranazalnih sinusa. Bolesti ždrijela. Bolesti grkljana. Urođene anomalije pluća. Plućna atelektaza. Vaskularne i cirkulatorne plućne bolesti. Upale pluća (pneumonije). Respiratorna insuficijencija. Opstrukcijske i restrikcijske plućne bolesti. Tumori pluća. Bolesti pleure.

Bolesti gastrointestinalnog sistema; Usta i ždrijelo. Žlijezde slinovnice. Jednjak. Želudac. Tanko i debelo crijevo. Crvuljak. Potrbušnica. Egzokrini pankreas: akutni pankreatitis, kronični pankreatitis, karcinom gušterače

Bolesti jetre i bilijarnog trakta; Klinički znakovi morfologija i patogenezajetrenih bolesti. Vaskularne bolesti jetre. Upalne bolesti jetre. Hronični hepatitis. Toksična oštećenja jetre. Ciroza jetre. Portalna hipertenzija. Tumori jetre i srodne lezije. Bolesti žučne kese i žučnih puteva.

Bolesti endokrinog sistema; Bolesti hipofize, kore i srži nadbubrežne žlijezde. Multipla endokrina neoplazija Bolesti štitnjače i paratiroidne žliezde Endokrini pankreas: šećerna bolest, tumori ćelija ostrvaca.

Bolesti dojke i ženskog genitalnog sistema; Dojka: razvojni poremećaji, upala, fibrocistične promjene i epitelna proliferacija, dobroćudni tumori dojke, maligni tumori dojke, patologija muške dojke Bolesti stidnice, rodnice i vrata maternice. Bolesti tijela maternice. Bolesti jajnika i jajovoda. Endometrioza. Gestacijska trofoblastična bolest

Bolesti bubrega i mokraćnih puteva i muškog genitalnog sistema; Klinička obilježja bubrežnih bolesti. Razvojni poremećaji bubrega. Cistične boJesti bubrega. Bolesti glomerula Tubulointersticijske bolesti bubrega. Bolesti krvnih sudova bubrega. Smetnje u otjecanju mokraće. Tumori bubrega. Bubrežna insuficijencija. Bolesti mokraćovoda. Bolesti mokraćnog mjehura. Bolesti mokraćne cijevi. Razvojni poremećaji muškog genitalnog sistema. Upalne bolesti muškog genitalnog sistema. Cirkulatorni poremećaji muškog genitalnog sistema. Neplodnost. Tumori.

Bolesti limfnog i hematopoeznog sistema; Poremećaji broja ćelija bijele krvne loze. Maligne bolesti bijelih krvnih ćelija. Limfadenitisi. Limfadenopatije. Nehodgkinski limfomi. Hodgkinova bolest. Langerhansova histiocitoza. Slezena. Anemije. Policitemije. Bolesti krvarenja.

Bolesti kože, kosti i mekih tkiva; Koža i meka tkiva: Osnovne patološke promjene kože, Tumori kože. Patologija mekih tkiva. Poremećaji razvoja kostiju. Cirkulatorni poremećaji. Osteomijelitis. Metaboličke bolesti. Lomovi kostiju. Tumori. Bolesti zglobova.

Bolesti centralnog nervnog sistema; Povećani intrakranijalni tlak. Trauma mozga. Cerebrovaskularne bolesti. Infektivne bolesti. Tumori centralnog nervnog sistema.

EVALUACIJA RADA STUDENTA

82

Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima Predispitna obaveza obavezan 10 %

02 Ocijena studenta na obdukcijskim vježbama Predispitna obaveza obavezan 40 %

03 Pisani ispit sa pitanjima konačni obavezan 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Tatić Vujadin Osnovi patologije Banja Luka Apeiron 2008

b/ Dopunska literatura

Jukić S, Damjanov I Opća patologija Zagreb Medicinska naklada 2002

Budakov P Patologija za studente stomatologije Novi Sad Medicinski fakultet 2006

Jukić S, Darajanov I Specijalna patologija Zagreb Medicinska naklada 2004 Gamulin S, Marušić M, Kovač Z, i saradnici Patofiziologija, V izdanje Zagreb Medicinska naklada 2006

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa Tatić Vujadin Osnovi patologije Beograd Med, Fakultet 2007

GajaninR, Klem I Praktikum iz Patologije Banja Luka Medicinski fakultet 2001

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

83

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet poslovne ekonomije Skračenica FPE-CMM

Katedra 01.06.020. Katedra za računarski inženjering i CAD tehnologije

Predmet/modul 2.09.10.035. Informatika i računarske tehnologije

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 2 Tehničke nauke

Naučno polje 2.09. Računarstvo i informatika

Uža naučna oblast 2.09.10. IT- Informacione tehnologije

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Sticanje osnovnih znanja iz oblasti hardvera, softvera i Interneta, kao suštinskih preduslova za dalje izučavanje Informacionih i komunikacionih tehnologija. Upoznavanje sa informaciono komunikacionim tehnologijama kao prerekvizitima savremenog poslovanja. Profesionalna primjena u menadžmentu, marketingu, finansijama i drugim područjima od interesa.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenti upoznaju programske alate, gotova programska rješenja i način njihovog korištenja u rješavanju poslovnih problema, te tako dobivaju specifična znanja potrebna za njihovo zvanje.

Student koji završi ovaj predmet: razumije korišćenje informacionih mreža kao i značaj upotrebe aplikacija u

svakodnevnom životu; razumije probleme koje mogu imati korisnici, sa zdravstvenog i bezbjednosnog

aspekta, kao i one koji se odnose na okolinu; razumije primjenu autorskih prava u oblasti računarstva; Upravlja datotekama operativnog sistema, upravlja i organizuje računarske

resurse (datoteke i direktorijume); poznaje i koristi standardne i napredne opcije tekst procesora; poznaje i koristi standardne i napredne opcije tablarnih kalkulatora; poznaje i koristi standardne i napredne opcije kancelarijskih baza podataka; poznaje i koristi standardne i napredne opcije poslovne prezentacione grafike; poznaje i koristi sisteme za efikasnu elektronsku komunikaciju a posebno

Internet i elektronsku poštu.

Savladane vještine: Vještine korištenja tekst procesora, tabelarnog kalkulatora, kancelarijskih baza podataka, poslovne prezentacione grafike, Interneta i elektronske pošte.

Sadržaj predmeta:

Razvoj informacione tehnologije

Istorija računarstva, Generacije razvoja kompjutera, Prva generacija kompjutera, Druga generacija kompjutera, Treća generacija kompjutera, Četvrta generacija kompjutera, Perspektive razvoja IT. Kategorije kompjutera, Makrokompjuteri, Minikompjuteri, Mikrokompjuteri, Primjena IT

Principi informacione tehnologije

Brojni sistemi, Dekadni brojni sistem, Binarni brojni sistem, Oktalni brojni

84

sistem, Heksadecimalni brojni sistem, Binarna aritmetika, Logička algebra, Aritmetika fiksnog i kliznog zareza, Kodovi, Tetradni kod, Šest-bitni kod, Osam-bitni kod, Prikaz brojeva, Programiranje, Algoritam, Kompjuterski program, Programski jezici, Organizacija podataka, Podaci, Datoteka, Baza podataka, Obrada podataka, Batch – serijska obrada , Teleprocessing – daljinska obrada, Time sharing - obrada sa podjelom vremena, Multiprogramming – multiprogramska obrada, Multiprocessing – simultana obrada, Real time – obrada u stvarnom vremenu, Distribuirana obrada, H

Hardver

Pojam hardvera, Centralna jedinica, Aritmetičko-logička jedinica, Memorija, Ulazne i izlazne jedinice, Ulazne jedinice, Izlazne jedinice,

Softver

Sistemski softver, Operativni sistem, Programi prevodioci, Uslužni programi, Aplikativni softver, Računovodstveni paketi, Industrijski paketi, Statistički paketi, Procesori teksta, Radne tabele, Grafički programi.

Internet

Pojam i razvoj interneta, Organizacija interneta, Servisi interneta, Osnovni servisi, Javni servisi, Posebni servisi

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 30 76 4 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

2.09.10.035. Informatika i računarske tehnologije Prije pristupa ispitu student mora prethodno odslušati vježbe

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 30 sati za izvođenje vježbi; 4 sata za istraživanje izvora;

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Primjena informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) koje omogućavaju studentima da kroz kompjuterski podržano učenje i istraživanje (Computer Assisted Learning & Research) ostvare aktivan odnos u procesu sticanja znanja uz pomoć računarske i komunikacione tehnologije, da ostvare dublju interakciju sa nastavnim sadržajima i primjenu istraživačkih tehnika u samom procesu sticanja znanja. Izvođenje vježbi namjenjenih za sticanje praktičnih vještina i elaboriranje praktičnih aspekata osnovnih tema. Vježbe su svojim sadržajem prate tematske jedinice predavanja Kao specifični oblici vježbi primjenjuju se repetitoriji gdje asistenti/demonstratori pripremaju studente za polaganje ispita nudeći im koncizni pregled glavnih tačaka određenog predmeta.

85

Oblici i metode kojima se ostvaruje nastavno-edukativni proces za sve vrste studija impliciraju ostvarivanje uslova za visoku motivaciju studenata, aktivan odnos studenata kroz multidimenzionalnu interakciju i participaciju u nastavnom procesu i ostvarivanje nastavnog procesa u vidu pedagoške radionice u kojoj studenti aktivno rade na gradivu i ostvaruju efikasne modele interaktivnog pedagoškog komuniciranja i planirane pedagoške ishode bilo samostalno, bilo u međusobnoj interakciji i uz pomoć nastavnog osoblja.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Aktivnost na vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni opcioni 15 %

04 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 35 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Branko Latinović Informacione tehnologije Banja Luka Panevropski univer-zitet "APEIRON" 2007 Knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

86

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.080. Katedra za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju

Predmet/modul 3.02.24.003. Fizikalne metode u kliničkoj hemiji

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.24. Klinička hemija i laboratorijska medicina

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Savladati teorijsku podlogu, tehniku i tehnologiju procedura i specifičnih analiza koje se primjenjuju u kliničkoj hemiji

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenti će biti u stanju da primjenjuju specifične fizikalne i hemijske metode i tehnike koje se odnose na:

Spektrofotometriju i spektrografiju; Nefelometriju i turbidimetriju; Masenu spektrometriju; Refraktometriju i polarimetriju; Fluorimetriju; Plamenu fotometriju; Kolorimetrijsko i potenciometrijsko određivanje pH; Hromatografiju; Elektroforezu; Elektrofokusiranje. Imunoelektroforeza; Hemiluminiscenciju i bioluminiscenciju; Primjena analize DNA u sudskoj medicini.

Savladane vještine: Vještine specifičnih fizikalnih i hemijskih analiza i procedura

Sadržaj predmeta:

Spektrofotometrija i spektrografija. Zakoni apsorpcije svijetla, spektralna fotometrija, pregledi rada spektralne fotometrije, unutrašnji i vanjski fotoefekt, receptori zračenja, prikazivanje rezultata.

Zakoni emisione analize. Nefelometrija i turbidimetrija. Optičke metode mjerenja zamućenosti koloidnih sistema. Payleighova jednadžba.

Masena spektrometrija. Princip rada masenog spektrometra, maseni spektri.

Refraktometrija i polarimetrija. Zakoni loma svijetla, refraktometrijska aparatura. Opšte o polarizaciji svijetla, konstrukcija polarimetra, polarimetrijska analiza.

Fluorimetrija. Fluorescencija i fosforescencija, fizikalni mehanizam

87

fluorescencije. Fluorimetri s optičkim filtrima i spektrofluorimetri.

Plamena fotometrija. Teorijske osnove plamene fotometrije, atomska emisiona plamena fotometrija i atomska apsorpciona spektrofotometrija.

Teorijske osnove određivanja pH, kolorimetrijsko i potenciometrijsko određivanje pH. Ion selektivne elektrode. Određivanje koncentracije vodonikovih iona. Vodonikova, kinhidronova, staklena i kalomel elektroda. Ion selektivne elektrode - potencijal membrane.

Hromatografija, teorijske osnove apsorpcijske i razdjelne hromatografije. Hromatografija na stupcu, plošna i plinska hromatografija, HPLC.

Elektroforeza, teorijske osnove, elektroforeza na papiru, tankom sloju i gelu.

Elektrofokusiranje. Imunoelektroforeza. Teorija ionskih izmjenjivača i njihova struktura. Osnovna svojstva kationskih i anionskih izmjenjivača.

Hemiluminiscencija i bioluminiscencija, teorija i primjena u analitičkoj hemiji.

Osnove instrumentalne analitike u molekularnoj biologiji. Automatizacija u kliničkoj hemiji. Diskontinuirani i kontinuirani uređaji za automatsku analizu, jednokanalni i višekanalni autoanalizatori.

Primjena analize DNA u sudskoj medicini.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 30 30 42 8 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

1.04.03.001. Hemija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U okviru predmeta predviđeno je:

40 časova kontakt nastave; 30 časova vježbi; 30 časova stručne prakse.

8 sati istraživanja izvora

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 30 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je

88

da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Spektrofotometriju i spektrografiju; Nefelometriju i turbidimetriju; Masenu spektrometriju; Refraktometriju i polarimetriju; Fluorimetriju; Plamenu fotometriju; Kolorimetrijsko i potenciometrijsko određivanje pH; Hromatografiju; Elektroforezu; Elektrofokusiranje. Imunoelektroforeza; Hemiluminiscenciju i bioluminiscenciju; Primjena analize DNA u sudskoj medicini.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezni 10 %

02 Aktivnost na mentorskim vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ocjena kliničko/laboratorijske prakse parcijalni obavezni 30 %

04 Usmeni ispit konačni obavezni 30 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

b/ Dopunska literatura

P. W. Atkins Physical Chemistry Oxford Oxford University Press, 6th Ed., 1998

G. P. Matheus Experimental Physical Chemistry Oxford Claredon Press 1985

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

89

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

90

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet poslovne ekonomije Skračenica FPE-CMM

Katedra 01.06.500. Katedra za filološke nauke

Predmet/modul 6.03.a Strani jezik

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Vještine

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 6 Humanističke nauke

Naučno polje 6.03. Filologija

Uža naučna oblast 6.03.08. Anglistika

OPIS PREDMETA: Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Studenti treba da steknu osnovna znanja iz stranog jezika, savladaju osnove gramatike i korespodenciju uz korištenje tekstova prema literaturi.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Uspješnim završetkom odnosnog predmeta i savladavanjem gradiva, odnosno, usvajanjem modula znanja i vještina planiranih nastavnim programom za ovaj predmet student će steći osnovna znanja u sledećim oblastima:

1. Čitanje 2. Pisanje 3. Razumijevanje 4. Konverzacija 5. Gramatika

Savladane vještine: 1. Čitanje 2. Pisanje 3. Razumijevanje 4. Konverzacija

Sadržaj predmeta:

ENGLESKI JEZIK: Grammer 1: Verb 'to be' the present (affirmative, interrogative, negative), possessive adjectives, possessive 's, plural of nouns, articles (introduction) Vocabulary Letters of alphabet, numbers 1-20, countries, everyday objects, family members Reading Introducing yourself, a letter from America Listening Introducing yourself, telephone numbers Speaking/Conversation Learning how to present yourself, basic things, talking about your family, making a phone call Everyday English Social expressions (greeting, saying goodbye) Writing Writing about yourself. Grammer 2: Present Simple (affirmative, interrogative, negative), short answers Vocabulary, Verbs help, make, serve,

91

jobs, Reading, 'The man with 13 jobs', Listening, Listening about an ordinary working day, Speaking/Conversation, Talking about jobs and daily routines, ordering food, Everyday English, In a cafe, what time it is, Writing Writing about your family Grammar 3 Present Simple, revision,Vocabulary, Leisure activities, Reading'Take it easy' a woman describes her job, favourite season, Listening Three people talking about their favourite seasons.Speaking/Conversation, Talking about sports and leisure activities (questionnaire), Everyday English, Social expressions (Pardon, Sorry, Excuse me), Writing Writing about your partner Grammar 4 There is/ there are, demonstrative adjectives, some/any, prepositions of place, Vocabulary, Flat/house, rooms, household goods, parts of a plane, Reading 'At home on a plane', Listening Homes around the world, giving directions, Speaking/Conversation Talking about your home, giving directions, Everyday English Directions Writing Writing about your homeGrammar 5 Can/can't, was'/were, could, Vocabulary, Countries and languages, words that sound the same, Reading, 'Super Kids' children geniuses, Listening, Talking about past activitie, Speaking/Conversation, Questionnaire - What can you do?Everyday English, Making a phone call - Directory Enquiries, Writing, What you could do when you were a child Grammar 6 Past Simple - regular verbs (positive, interrogative, negative), Vocabulary, Spelling and silent letters, Reading'. George Washington and Margaret Thatcher' biographies, Listening, Life in the past, famous people, Speaking/Conversation, What did you do at the end of the 20th century?, Everyday English, Special occasions: festivals, Writing, Writing a paragraph describing a holiday Grammar 7 Past Simple - irregular verbs (positive, interrogative, negative), Vocabulary, Phonetic symbols, relationships, linking words (because, when...), Reading, Three inventors, Listening, How did you two meet?, Speaking/Conversation, Incredible information, Everyday English, Date, Writing, Describing an old friend Grammar Past Simple (review), countable/uncountable nouns, much/many, a/some, Vocabulary, Food and drink, shops, and shopping, Reading, Food around the world, Meals in your country, Listening, My favourite food, Speaking/Conversation, Talking about food, Everyday English, Polite requests, Writing, Formal letters Grammar 9 Comparatives and superlatives, Vocabulary, City and country adjectives and nouns, Reading, Three musical cities, Listening, Three musical cities, Speaking/Conversation, Tve got more than you!', Everyday English, Directions 2, Writing, Writing about your city Grammar 10 Present Continuous, going to future, possessive pronouns, Vocabulary, Clothes, describing people, tongue twisters, Reading, Dangerous sports, Listening, 'What a wonderful world' song, Speaking/Conversation, Talking to people who do dangerous sports, Everyday English, In a clothes shop, Writing, Describing people Grammer 11, Question forms, adverbs and adjectives, Vocabulary

92

Describing feelings, Reading, A story in a story, Listening, A story in a story, Speaking/Conversation, Noises in the night, Everyday English Catching a train, Writing Writing a story Grammer 12 Present Perfect (introduction), revision, Vocabulary Revision, Reading Revision, Listening' Leaving on a jet plane' song, Speaking/Conversation, Revision Everyday English Revision, Writing, Revision/ Test NJEMAČKI JEZIK:

Deutsch als Fremdsprache: Programm

1. Lektion: Sich begrüßen und vorstellen - Herkunftsland - Berufe - Zahlen von 1-100 - Telefonnummern - Wörter aus anderen Sprachen Grammatik: Position des Verbs: Aussage; W-Frage und Ja/Nein-Frage Artikel: die, der, das Phonetik: Wortakzent, Satzakzent und Satzmodele Die Vokale: a, e, i, o, u

2. Lektion: Adresse - Buchstabieren - Angaben zur Person - Einladung - Bestellen im Lokal Grammatik: W-Fragen Konjugation Präsens Nominativ: bestimmter, unbestimmter und negativer Artikel Akkusativ: unbestimmter und negativer Artikel Phonetik: Lange und kurze Vokale

3. Lektion: Währungen - Zahlen über 100 - Möbel - Wie findest du...? - Statistische Angaben - Im Kaufhaus - Kleinanzeigen ____________________ Grammatik: Adjektive Akkusativ-Ergänzung Artikel als Pronomen Phonetik: Die Umlaute: ä und ö

4. Lektion: Lebensmittel - Sonderangebote - Preise - Maßeinheiten - Einkaufen im Feinkostladen - Ratschläge und Bitten Grammatik: Dativ-Ergänzung: Personalpronomen und Ortsangaben RUSKI JEZIK

• elementarni pojmovi u ruskom jeziku - ruska azbuka - izgovor - akcenat

• "Na času" – razgovor, čitanje i pisanje na ruskom jeziku

93

uz upotrebu imenica ženskog roda, glagola i ličnih zamjenica

• "Moj dan" – razgovor uz vježbe izgovora tvrdih i mekih suglasnika, pravilna upotreba glagola u prezentu u rečenicama, vid glagola

• "Naša soba" – imenice ženskog roda u množini - govorne vježbe

• "U učionici" – pridjevi i zamjenica "kakav" (rod i broj), pokazna zamjenica "taj" (rod i broj)

• "Naša biblioteka" – prisvojne zamjenice, zamjenice "čiji", "moj", "tvoj", "naš", "vaš" (rod i broj), zamjenice "njegov", "njen" i "njihov", razgovor uz upotrebu prisvojnih zamjenica

• "Nedjelja" i "Pismo" – glagoli u prošlom vremenu, prošlo vrijeme glagola "ići" i "nositi"

• "Subota" – glagoli u budućem vremenu (svršeni i nesvršeni vid glagola)

• "Razgovor telefonom" – pomoćni glagoli i glagoli kretanja

• "Fotografije" – padeži, promjena imenica muškog i ženskog roda kroz padeže, razgovor o profesiji

• "Naš radni dan" – povratni glagoli, razgovor o sebi • "Pismo kući" – promjena ličnih zamjenica kroz padeže,

imperativ glagola (zapovjedni način) i upotreba izraza "ja imam" i "ja nemam"

• "Mi idemo u goste" – promjena imenica srednjeg roda kroz padeže, brojevi, redni brojevi

• "Zima" – promjena imenica u množini sa akcentom na genitiv množine, vježbe diktata

• "Nova godina" – razgovor sa posebnim akcentom na izraze "ja i ti", "ja i on", "ja i ona","ja i vi", "ja i oni", "ti i on", "ti i ona"

• "U selu" – prijedlozi sa posebnim akcentom na upotrebu prijedloga sa imenicama koji označavaju mjesto

• "U robnoj kući" – redni brojevi, promjena kroz padeže • "U restoranu" – upotreba imenica sa brojevima, govorne

vježbe "Koliko je sati?"

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

4 30 30 56 4 120

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH Engleski

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

6.03.a Strani jezik - prvi Prije pristupa polaganju student mora prethodno odslušati vježbe

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

94

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 30 sati za izvođenje vježbi; 4 sata za istraživanje izvora;

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Primjena informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) koje omogućavaju studentima da kroz kompjuterski podržano učenje i istraživanje (Computer Assisted Learning & Research) ostvare aktivan odnos u procesu sticanja znanja uz pomoć računarske i komunikacione tehnologije, da ostvare dublju interakciju sa nastavnim sadržajima i primjenu istraživačkih tehnika u samom procesu sticanja znanja. Izvođenje vježbi namjenjenih za sticanje praktičnih vještina i elaboriranje praktičnih aspekata osnovnih tema. Vježbe svojim sadržajem prate tematske jedinice predavanja Kao specifični oblici vježbi primjenjuju se repetitoriji gdje asistenti/demonstratori pripremaju studente za polaganje ispita nudeći im koncizni pregled glavnih tačaka određenog predmeta.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Aktivnost na vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni opcioni 15 %

04 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 35 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Liz and John Soars Elementary English BiH OXFORD universty press Knjiga

Matija Dautović Ruski jezik za svakoga Zagreb Školska knjiga, Zagreb 1970 Knjiga

Rosa-maria Dallapiazza, Dduard von Jan, Til Schonher

Tangram a 1/1 Njemačka Heuber 1998 Knjiga

b/ Dopunska literatura

Valentina Dević-Romanov Priručnik za razgovor Beograd Zavod za udžbenike nastavna sredstva, Beograd

1996 Knjiga

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

95

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

96

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.150. Katedra za epidemiologiju i zarazne bolesti

Predmet/modul 3.03.02.001. Epidemiologija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Zajedničke osnove

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.03. Preventivne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.03.02. Epidemiologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Omogućiti studentu stjecanje znanja potrebnih za procjenu zdravstvenog stanja zajednice i planiranje zdravstvene njege kao sastavnog dijela cjelokupne zdravstvene zaštite.

U dijelu opšte epidemiologije naglasak je stavljen na epidemiološke pojmove i epidemiološka mjerenja za njihovo jasno razumijevanje i primjenu. Segment primarne i sekundarne prevencije zaraznih bolesti dok su kod nezaraznih bolesti mjere prevencije.

Specijalna epidemiologija obuhvata najznačajnija područja zaraznih i nezaraznih bolesti. Obraditi i objasniti ulogu i značaj masovnih nezaraznih bolesti u svijetu i kod nas, s posebnim osvrtom na udio u ukupnom mortalitetu te moguće načine propagiranja mjera za njihovo smanjivanje. Posebno naglasiti mjere podsticanja zdravog načina života i akcije koje se provode s tim ciljem. Upoznati studente sa važnošću odabira osoba (dijela populacije) pod rizikom i načina propagande zdravog načina života.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenta treba obučiti da zna šta su epidemiološki uzroci bolesti i način širenja zarazne bolesti, da bi se spriječile epidemije odnosno pandemijske infekcije.

Poseban osvrt treba dati na mjesto i uloga medicinske sestre u spriječavanju i suzbijanju zaraznih i nezaraznih bolesti.

Savladane vještine: Postupci u karantenskim zaraznim bolestima i drugim sličnim stanjima

Sadržaj predmeta:

Epidemiološki pristup bolesti; uzroci bolesti; domaćin i uzročnik; otpornost domaćina; epidemiološki lanac; epidemiološka dijagnoza - mjere morbiditeta, i mortaliteta; osobine domaćina; opće zakonitosti epidemiologije zaraznih bolesti - osobni i kolektivni imunitet, širenje epidemije; vrijeme i mjesto; jatrogene bolesti; epidemiološka istraživanja; naučni pristupi; primarna prevencija zaraznih bolesti; sekundarna prevencija zaraznih bolesti; primarna prevencija hroničnih nezaraznih bolesti; sekundarna prevencija hroničnih nezaraznih bolesti; tercijarna prevencija hroničnih nezaraznih bolesti.

Sadržaj i metode epidemiologije. Incidencija, prevalencija, morbidilet i mortalitet. Masovne zarazne i nezarazne bolesti, uzroci i faktori rizika, mere

97

za njihovo sprečavanje i suzbijanje. Uloga medicinske sestre u sprečavanju i suzbijanju masovnih zaraznih i nezaraznih bolesti.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 24 78 8 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.02.38.001. Uvod u medicinu i zdravstvenu njegu

3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom

3.01.07.001. Osnovi patologije

3.02.38.005. Propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata planirana za pedagošku radionicu iz epidemiologije; 8 sati za istraživanje izvora.

Rad studenata u okviru pedagoške radionice se zasebno evaluira.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Ocjena znanja studenta vrši se u radu na predavanju, mentorskim vježbama u zdravstvenim vježbama gdje se provodi praktična obuka

predispitne obaveze obavezan 20 %

02 Ocjena rezultata pedagoške radionice predispitne obaveze obavezan 30 %

03 Usmeni ispit konačni obavezan 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Puvačić Z i saradnici Opšta i specijalna epidemiologija Sarajevo 2000

b/ Dopunska literatura

98

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

99

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.090. Katedra za farmakologiju i toksikologiju

Predmet/modul 3.02.23.001. Osnovi farmakologije sa toksikologijom

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Opšti

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.23. Klinička farmakologija sa toksikologijom

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Omogućiti studentu usvajanje opštih znanja o primjeni i djelovanju pojedinih skupina lijekova, njihovom pravilnom načinu nabavljanja i pohranjivanja.

Po završetku kolegija student će znati osnove farmakologije, značaj prepoznavanja neželjenih i štetnih djelovanja lijekova te brze i odgovarajuće intervencije pri pojavi simptoma anafilaksije.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti osposobljen da izvrši: Ekstrakcija i izolacija otrova iz uzorka Hromatografske postupce (kromatografija u stupcu, tankoslojna kromatografija, plinska kromatografija),

Spektralne analize (spektrografija, spektrofotometrija, atomska apsorpcijska spektrofotometrija, spektrometrija masa),

Fluorimetrijske i spektrofluorimetrijske metode, Metode hemiluminescencije.

Savladane vještine: Način apikacije lijeka, kao i određivanje koncetracije lijeka, vremena i dužine aplikacije.

Sadržaj predmeta:

Opšta farmakologija: uvod, sudbina lijeka u tijelu, djelovanje lijekova, faktori koji modificiraju djelovanje lijekova, neželjena i štetna djelovanja lijekova, istraživanje novih lijekova, kontrola lijekova.

Farmakologija autonomnog i centralnog nervnog sistema, farmakologija kardiovaskularnog, urogenitalnog, respiratornog, probavnog, hematopoetskog i endokrinog sistema.

Osnovne nastavne jedinice: Opšta farmakologija; Antimikrobni lijekovi; Istraživanje i kliničko ispitivanje lijekova; Alergijske reakcije; Toksičnost lijekova; Analgetici i farmakologija boli; Primjena lijekova u pojedinim organskim poremećajima (kardiovaskularni, probavni, središnji i autonomni živčani te bubreg); Racionalna farmakoterapija

Hemijska antiinfektivna sredstva: pesticidi, dezinfekcijska sredstva i antiseptici, kemoterapijska sredstva.

100

Vitamini, citostatici, ostalo (histamin, eikosonoidi, topici itd.)

Načela hemijske toksikološke analize. Ekstrakcija i izolacija otrova iz uzorka, postupci dokazivanja. Glavni postupci kvantitativnog određivanja, klasične metode, kromatografski postupci, spektralne analize, fluorimetrijske i spektrofluorimetrijske metode, metode kemiluminescencije.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 24 96 12 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije -

3.01.06.001. Medicinska biohemija -

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom -

3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom -

3.01.07.001. Osnovi patologije -

3.03.02.001. Epidemiologija -

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za izradu seminarskog rada sa temama iz zaštite životne sredine; 12 sati za istraživanje izvora.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

101

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Seminarski rad predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Pisani ispit sa pitanjima konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura Vladislav Varagić Milenko Milošević FARMAKOLOGIJA Beograd Medika elit 2007 knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

102

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet poslovne ekonomije Skračenica FPE-CMM

Katedra 01.06.490. Katedra za komunikološke nauke

Predmet/modul 5.09.01.001. Komunikologija (sa teorijom informacija)

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Vještine

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 5 Društvene nauke

Naučno polje 5.09. Komunikološke nauke

Uža naučna oblast 5.09.01. Komunikologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Sticanje elementarnih znanja o osnovnim pojmovima komunikologije kao samostalnog, multidisciplinarnog predmeta (praktičnog i teorijskog usmerenja), cilj je da studenti razumiju principe komunikacije te da steknu vještinu komuniciranja koja omogućava i podržava poslovne odnose i predstavlja suštinski preduslov za rukovođenje ljudima i poslovno pregovaranje. Studenti treba da se upoznaju sa svim aspektima verbalne i neverbalne komunikacije, sa metodama, kao i principima i postupcima procesa komunikacije.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Uspješnim završetkom odnosnog predmeta i savladavanjem gradiva, odnosno, usvajanjem modula znanja i vještina planiranih nastavnim programom za ovaj predmet student će biti u stanju da prepozna neverbalne oblike komunikacije, da ovlada elementima efikasne i efektivne komunikacije, te da spozna nivoe komunikacije (o odnosu menadžmenta i timskog rada, o tipovima vrsta vođa, članova tima itd.).

Savladane vještine: Prepoznavanje neverbalnih oblika komunikacije

Sadržaj predmeta:

UVOD U KOMUNIKOLOGIJU ŠTA JE KOMUNIKACIJA? PROCES KOMUNIKACIJE, KARAKTERISTIKE KOMUNIKACIJE, FUNKCIJE KOMUNIKACIJE, KOMUNIKOLOŠKI POJMOVI, SREDSTVA I KANALI KOMUNIKACIJE, KOMUNIKACIJSKI KODOVI, IZ ISTORIJE PROUČAVANJA KOMUNIKACIJE VRSTE KOMUNIKACIJE, VERBALNA KOMUNIKACIJA, NEVERBALNA KOMUNIKACIJA, PERFORMANSNA KOMUNIKACIJA MODELI KOMUNIKACIJE, SEMIOTIČKI MODEL KOMUNIKACIJE, SOCIOLOŠKI MODEL KOMUNIKACIJE, PSIHOLOŠKI MODEL KOMUNIKACIJE, KULTUROLOŠKI MODEL KOMUNIKACIJE, KONFESIONALNI MODEL KOMUNIKACIJE, MITOLOŠKI MODEL KOMUNIKACIJE POSLOVNA KOMUNIKACIJA, TIPOLOGIJA POSLOVNE KOMUNIKACIJE, OBLICI POSLOVNE KOMUNIKACIJE, VRSTE POSLOVNE KOMUNIKACIJE, KOMUNIKACIJA U ORGANIZACIJI Poslovna prepiska i pisma, Pisanje poslovnih pisama

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 18 12 72 8 150

103

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

Završeno puno četverogodišnje srednjoškolsko obrazovanje

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 8 sata za istraživanje izvora; 18 sati za izradu seminarskog rada; 12 sati za pedagoške radionice

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran. Problemske radionice (workshops) u kojima se sadržaji vezani za određene teme predstavljaju u vidu konkretnog problema čije se rješenje treba ponuditi kroz individualnu i grupnu interakciju. Primjenjuju se specifične radionice obrade "studija slučaja" (case-study analysis), kao i "psihološke radionice" namjenjene za produbljivanje i razvoj interpersonalnih i intrapersonalnih sposobnosti i vještina studenata.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 15 %

02 Učešće u pedagoškim radionicama predispitna obaveza obavezni 20 %

03 Seminarski/stručni radovi studenta predispitna obaveza obavezni 15 %

04 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni opcioni 15 %

05 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 35 %

104

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura Prof. dr Branimir Čović Prof dr larisa Čović Komunikologija Banja Luka APEIRON 2007 Knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

105

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.080. Katedra za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju

Predmet/modul 3.02.24.001. Klinička hemija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.24. Klinička hemija i laboratorijska medicina

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Cilj ovog predmeta je da se student upozna sa analitičkim postupcima u kliničkoj hemiji, podjelom laboratorija prema razinama zdravstvene zaštite i pripadajućim pretragama, principima prihvata i uzorkovanja, optimizacijom analitičke faze i poslijeanalitičke faze laboratorijske obrade, te sa odgovornosti medicinskog osoblja u procesu izrade laboratorijskih pretraga.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studehnt će biti u stanju da izvrši sljedeće analitičke postupke i procedure:

Pripreme reagencija. Kvalitativna analiza urina. Određivanje kalcija, anorganskog fosfora, magnezija, bakra, željeza, bilirubina, ukupnih proteina, ureje, mokraćne kiseline, kreatinina, glukoze, ukupnih lipida, triglicerida, fosfolipida, kolesterola, HDL i LDL- kolesterola.

Elektroforetska separacija serumskih proteina i lipoproteina. Određivanje aktivnosti alfa - amilaze, alkalne fosfataze, GGT, ALT/AST ukupne aktivnosti kreatin kinaze i izoenzima CK MB, LDH, alfa - HBDH.

Savladane vještine: Vještine laboratorijskog i analitičkog rada u oblasti kliničke hemije

Sadržaj predmeta:

Uvod u kliničku hemiju : povijest i razvoj struke. Preanalitička faza. Analitički postupci u kliničkoj hemiji. Biološki materijali. Analiza mokraće: hemijska, morfološka; standardna i metodom protočne citometrije.

Uvod u enzime, enzimi. Izoenzimi. Enzim i izoenzimi pokazatelji jetrenih bolesti. Kreatin kinaza i izoenzimi CK u dijagnostici infarkta miokarda. Razlike između enzimske aktivnosti i određivanja mase enzima. Enzimi i izoenzimi karakteristični za bolest pankreasa.

Neproteinska azotna jedinjenja. Kreatinin. Mokraćna kiselina. Klirens kreatinina.

Ugljikohidrati. Glukoza. Laktoza. Galaktoza. Testovi opterećenja u dijagnostici dijabetesa.

106

Bilirubin. Žučne boje i žučne kiseline.

Hemoglobin. Željezo i biološki važni anorganski spojevi. Proteini prijenosnici željeza. Elektroliti. Elementi u tragovima.

Lipidi: kolesterol, triacilgliceroli, masne kiseline. Lipoproteini : struktura i metode određivanja HDL, LDL i VLDL liporpoproteina, apoproteini. Rizične i poželjne vrijednosti lipida i lipoproteina.

Uvod u proteine. Tehnike separacije proteina. Imunohemijske metode. Imunohemijske metode s obilježenim Ag / At. Lipidi i lipoproteini. Proteini u urinu, algoritam dijagnostike bubrežnih bolesti.

Podjela laboratorija prema razinama zdravstvene zaštite, pripadajuće pretrage. Nužna oprema, prateće službe. Medicinsko-biohemijski laboratorij na razini primarne zdravstvene ustanove (rad hitnog laboratorija prema redovnom radu). Specijalistički laboratoriji, struktura zaposlenih u kliničkim laboratorijima. Intralaboratorijska organizacija službe prema specifičnostima koje se obrađuju.

Principi prihvata uzoraka. Optimizacija analitičke faze. Poslijeanalitička faza, kritična tačka svakog laboratorija. Interpretativni nalazi. Odgovornost medicinskog osoblja u procesu izrade laboratorijskih pretraga. Integracija laboratorija u različitim zdravstvenim sistemima. Konsolidacija i centralizacija naspram point of care testiranja prednosti i mane.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 30 42 52 8 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.04.03.001. Hemija

3.01.06.001. Medicinska biohemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.02.24.003. Fizikalne metode u kliničkoj hemiji

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 30 sati za laboratorijske vježbe; 42 sata kliničko/laboratorijske prakse; 8 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u

107

trajanju od ukupno 42 sata. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Pripreme reagencija. Kvalitativna analiza urina. Određivanje kalcija, anorganskog fosfora, magnezija, bakra, željeza, bilirubina, ukupnih proteina, ureje, mokraćne kiseline, kreatinina, glukoze, ukupnih lipida, triglicerida, fosfolipida, kolesterola, HDL i LDL- kolesterola. Elektroforetska separacija serumskih proteina i lipoproteina. Određivanje aktivnosti alfa - amilaze, alkalne fosfataze, GGT, ALT/AST ukupne aktivnosti kreatin kinaze i izoenzima CK MB, LDH, alfa - HBDH.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezni 10 %

02 Ocjena laboratorijskih vježbi predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ocjena laboratorijsko/kliničkog rada parcijalni obavezni 30 %

04 Usmeni ispit konačni obavezni 30 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

b/ Dopunska literatura

Tietz, N.W., ed Fundamentals of Clinical Chemistry, 2nd Philadelphia PA: W.B. Saunders

and Co 1976 knjiga

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

108

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet poslovne ekonomije Skračenica FPE-CMM

Katedra 01.06.500. Katedra za filološke nauke

Predmet/modul 6.03.b Strani jezik - drugi

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Vještine

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 6 Humanističke nauke

Naučno polje 6.03. Filologija

Uža naučna oblast 6.03.08. Germanistika

OPIS PREDMETA: Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Studenti treba da steknu viša znanja iz stranog jezika, da savladaju gramatiku i da budu u stanju da aktivno učestvuju u konverzaciji

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Uspješnim završetkom odnosnog predmeta i savladavanjem gradiva, odnosno, usvajanjem modula znanja i vještina planiranih nastavnim programom za ovaj predmet student će steći napredna znanja u sledećim područjima:

1. Razumijevanje 2. Konverzacija 3. Gramatika

Savladane vještine: 1. Čitanje 2. Pisanje 3. Razumijevanje 4. Konverzacija

Sadržaj predmeta:

ENGLESKI JEZIK 2 Grammar: Revision of tenses, Present Perfect (Headway Elementary), regular and irregular, ever, never, yet and just, Verb patterns 1; going to/ will, comparative and superlative adjectives, Present Perfect and Past Simple, for/ since Have got to, should must, Time and conditional clauses, Verb patterns 2, infinitives, Passives, Grass snar Second conditional, might, Present rerfect Simple,' Continuous, Revision Vocabulary Past Participles, countries, Hot verbs (have, go, come), money, synonyms and antonyms, Past participles, music, adverbs, word pairs, Jobs travelling abroad, words that go together, Hot verbs (take, get, make, do), hotels, Shops, describing feelings and situations, Verbs and past participles, verbs and nouns that go together, Phrasal verbs, Jobs, word formation, adverbs Reading How to live to be 100, "People the great communicators', living in-the-USA-, 'Hollywood kids',' A tale of two millionaires' , Celebrity interview, Problem pages, 'The world's first megalopolis', 'Don't look down': 'Into the wild', Three plants that changed the world, ''The vicar who is a ghostbuster', \A funnv wav to eam a living Listening A song (of teacher's choice), Neighbours: 'You drive me mad', A radio drama; 'My uncle is a shopkeeper', A song: 'You've got a friend', living in another country, An. interview with a band, Holidays in January,

109

At the doctor's, Life in 2050, When I was young, The history of chewing gum, An interview with a woman who heard voices Speaking/Conversation Things you have done, Discussion about ideal neighbours, exchanging information about immigrants in me USA, Telling stories, good and bad things about living in your town, attitudes to shopping, Your plans and ambitions, comparing cities, Interviewing Everyday , Jobs game, discussing house rules, discussing a problem, What will life be like in the 21st century, the biggest cities in the woria, Talking about childhood, describing feelings, Exchanging information about important plants, Giving advice, telling stories, What is a good job, making a phone call Everyday English Situation role-play, Time expressions, prices and shopping, Feelings, directions, English Short answers, At the doctor's, In a hotel, Exclamations, Notices, Exoressions,Telephoning NJEMAČKI JEZIK: 1. Lektion: Familie und Verwandte - Klassenzeitung - Haushaltsarbeit - Computerspiele - Brieffreundschaften Grammatik: Possessivartikel trennbare und nicht-trennbare Verben Wechselpräpositionen Phonetik: Die Plosivse: b, d, g und p, t, k Auslautverhärtung

2. Lektion: Wohnformen - „Bumerang-Kinder" - Kindheit und Jugend - Erziehung und Eltern - Alltagssituationen Grammatik: weil und obwohl Präteritum der Modalverben Präteritum von haben, sein und werden Phonetik: Die Nasale n und -ng Aussprache von -ng und -nk

3. Lektion: Urlaubsangebote, Weltreise: Reisebericht und Reisepost - Informationen zu Deutschland, Österreich und der Schweiz- Deutschland-Reise Grammatik: Perfekt: regelmäßige, unregelmäßige, trennbare und nicht-trennbare Verben und Verben auf-ieren Fragen mit Welch- Komposita Phonetik: „s"-Laute: s, ß, sch Ruski jezik:

Авансирование бизнеса, Актив, Бартер, Бизнес, B2B, B2C, C2C, Бизнес для бизнеса, Бизнес-консультирование, Бизнес-операция,

110

Бизнес-план, Бизнес для потребителя, Бизнес-решение, Бизнес-риск, Бренд, Венчурный бизнес, Взаимный бизнес , Демпинг, Дилер ,Дисконт, Игорный бизнес, Карточный бизнес , Конкуренция, Консалтинг, Копирайтер, Лендинг-бизнес, Логистика, Малый бизнес, Маркетинг ,Международный бизнес, Облигация, Овердрафт, Оценка бизнеса, Пирамида, Предприниматель, Прямой маркетинг, Прямая почтовая рассылка, Реклама, Рентабельность, Сетевoй маркетинг, Спрос и Предложение, Транзитный бизнес, Шоу-бизнес, Штендер

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

4 30 30 56 4 120

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH Njemački

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 6.03.a Strani jezik - prvi Položen ispit

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 30 sati za izvođenje vježbi; 4 sata za istraživanje izvora;

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Primjena informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) koje omogućavaju studentima da kroz kompjuterski podržano učenje i istraživanje (Computer Assisted Learning & Research) ostvare aktivan odnos u procesu sticanja znanja uz pomoć računarske i komunikacione tehnologije, da ostvare dublju interakciju sa nastavnim sadržajima i primjenu istraživačkih tehnika u samom procesu sticanja znanja. Izvođenje vježbi namjenjenih za sticanje praktičnih vještina i elaboriranje praktičnih aspekata osnovnih tema. Vježbe su svojim sadržajem prate tematske jedinice predavanja.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Aktivnost na vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni opcioni 15 %

04 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 35 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište Izdavač God. Vrsta

111

izdavača izdanja publk.*

a/ Osnovna literatura

Liz and John Soars New Headway INTERMEDIATE BiH Oxford 2003 Knjiga Rosa-maria Dallapiazza, Dduard von Jan, Til Schonher

Tangram a 1/2 Njemačka Heuber 1998 Knjiga

Демидова А.К., Смирнова Э.А

Русская коммерческая корреспонденция, Москва Moskva 1989 Knjiga

b/ Dopunska literatura

Marojević P. Ruski poslovni jezik Beograd 1996 Knjiga

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

112

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.200. Katedra za hematologiju i transfuziologiju

Predmet/modul 3.02.11.001. Hematologija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Opšti

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.11. Hematologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Cilj ovog predmeta je da se student upozna sa osnovama morfologije, fiziologije i citologije krvi i krvnih elemenata, koštane srži i limfatičkog sistema, bolestima krvi i krvnih elemenata, te sa osnovnim kliničkim analizama krvi.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Obradom ovog predmeta student će:

steči osnovna medicinsko-mikrobiološka znanja potrebna za kliničke i mikrobiološke analize krvi;

osnovna dijagnostička znanja u prepoznavanju bolesti i drugih patoloških stanja vezanih za krv i krvne elemente;

interpretaciju diferencijalne krvne slike i drugih nalaza prema specifičnostima virusnih, bakterijskih i malignih bolesti;

da izvrši specijalne hematološke analize koštane srži i da interpretira nalaz.

Savladane vještine: Interpretacija diferencijalne krvne slike i ostalih nalaza krvi, specijalne hematološke analize koštane srži dobijene iz uzoraka pribavljenih metodom punkcije.

Sadržaj predmeta:

Ćelijska homeostaza i hematopoeza, organi hematopoeze, struktura i funkcija hematopoetskih organa, fetalna hematopoeza, koštana srž, limfatički sistem, monocitno-fagocitni sistem, tekuća cirkulantna krv, krvne ćelije; eritrociti, leukociti, trombociti, eritrocitopoeza, granulocitopoeza, trombocitopoeza; fiziološko stvaranje, regulacija eritrocitopoeze, eritropoetin, hemoglobin; građa, funkcije, metabolički procesi u eritrocitu, rutinske hematološke analize, razmaz periferne krvi.

Uvod u bolesti eritrocitopoeze; anemije, policitemije, klasifikacija anemija, deficitarne anemije; makrocitne, sideropenična, hemolitičke anemije; nasljedne/stečene hemolitičke anemije zbog membranskog defekta, hemolitičke anemije imune, neimune/.

Leukociti: granulocitopoeza, morfologija leukocita, nasljedne anomalije

113

leukocita, limfociti periferne krvi, limfociti u tkivima, funkcija limfatičkog i granulocitpoetskog sistema, diferencijalna krvna slika, interpretacija, specifičnosti virusnih bolesti, bakterijskih bolesti, maligne bolesti.

Uvod u hematopoetske maligne bolesti; leukemije, limfomi; podjela, klasifikacija, značaj laboratorijske obrade u ranom otkrivanju i dijagnozi leukemija i limfoma, specijalne hematološke analize; koštana srž, funkcija, sastav, punkcija, interpretacija nalaza.

Specifičnosti pedijatrijske hematopoeze. Hematološki brojači, kontrola rada u hematološkim laboratorijima, informacioni sistem.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

7 56 24 18 30 70 12 210

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

1.01.05.005. Biologija sa humanom genetikom

3.01.06.001. Medicinska biohemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

56 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za laboratorijske vježbe; 30 sati kliničko/laboratorijske prakse; 18 sati izrade i odbrane seminarskog rada; 12 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 30 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 12 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

interpretaciju diferencijalne krvne slike i drugih nalaza prema specifičnostima virusnih, bakterijskih i malignih bolesti;

specijalne hematološke analize koštane srži, pribavljanje uzoraka metodom punkcije i interpretacija

114

nalaza.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezni 10 %

02 Aktivnost na mentorskim vježbama predispitna obaveza obavezni 20 %

03 Ocjena kliničke prakse predispitna obaveza obavezni 20 %

04 Seminarski rad parcijalni obavezni 20 %

05 Usmeni ispit konačni obavezni 30 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Miroljub V Petrović Laboratoriska hematologija Beograd 2002

b/ Dopunska literatura

Gayton, A.C. Krvne stanice, imunost i zgrušavanje krvi, Medicinska fiziologija, Zagreb Medicinska naklada 1995. knjiga

Begeman, H., Rastetter J., Springer, Atlas of Clinical Haematology

Berlin-Heidelberg-New York

Verlag Berlin-Heidelberg-New York 1972 knjiga

McKenzie: E. Zeibig Clinical Laboratory hematology, ed Upper Saddle River, New Jersey

Pearson Education, Inc 2004. knjiga

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

115

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.120. Katedra za biologiju i humanu genetiku

Predmet/modul 3.01.10.001. Imunologija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Opšti

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.10. Imunologija i imunohematologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Student stiče osnovna znanja iz medicinske imunologije koja su mu potrebna da bi uspješno obavljao imunološke analize i testove u kliničko-laboratorijskoj praksi.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će steči potrebna znanja da bi prepoznao

imunodeficitna stanja, autoimune bolesti; razumjevao transplanlacioni imunitet; razumjevao imune mehanizme zaštite od zaraznih i nezaraznih bolesti student će biti u stanju da pruži asistenciju i obavlja sve stučne poslove vezane

za vakcinaciju,

Savladane vještine: Student će biti u stanju da pruži asistenciju i obavlja sve stučne poslove vezane za vakcinaciju

Sadržaj predmeta:

Osnovi kliničke imunologije: imunodeficitna stanja, autoimune bolesti, transplanlacioni imunitet. Imunološki sistem organizma, mehanizmi zaštite od zaraznih i nezaraznih bolesti. Vakcinacija.

Uloga medicinske sestre u uzimanju i pripremi materijala za mikrobiološke i imunološke analize, sprečavanju i saniranju individualnih i intrahospitalnih infekcija.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 24 96 12 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

116

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.01.05.005. Biologija sa humanom genetikom

3.01.06.001. Medicinska biohemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.02.23.001. Osnovi farmakologije sa toksikologijom

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sati za izradu seminarskog rada sa temama iz medicinske imunologije; 12 sati za istraživanje izvora.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Seminarski rad predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Usmeni ispit konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura Abul K. Abbas, Andrew H. Lichtman Osnovna imunologija Beograd 2004.

117

b/ Dopunska literatura

Zane, H.D. IMMUNOLOGY, Theoretical & Practical Concepts in Laboratory Medicine

Philadelphia W.B. Saunders Co. 2001. knjiga

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

118

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.240. Katedra za radiologiju, radiološku zaštitu i ergonomiju

Predmet/modul 3.02.27.001. Nuklearna medicina

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Specijalistički

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.27. Nuklearna medicina

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati se sa osnovnim konceptima nukelarne medicine i radioizotopnim i fluorescentnim tehnikama u laboratorijskoj dijagnostici, kao i sa osnovnim principima radioimunoloških analiza.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti u stanju da:

primjeni radioizotopne i fluorescentne tehnike u laboratorijskoj dijagnostici.

primjeni osnovne principi radioimunoloških analiza. obavi priprvku radiofarmaka.

Savladane vještine:

Sadržaj predmeta:

Vrste i izvori zračenja. Detektori zračenja, principi rada i njihova svojstva. Radioizotopne i fluorescentne tehnike u laboratorijskoj dijagnostici. Osnovni principi radioimunoloških analiza. Funkcionalna dijagnostika u nuklearnoj medicini. Priprava i primjena radiofarmaka. Interna dozimetrija i zaštita od zračenja.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 40 62 8 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

119

1.04.03.001. Hemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.01.07.001. Osnovi patologije

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 40 sati za stručnu kliničko/laboratorijsku praksu; 8 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 40 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

primjenu radioizotopne i fluorescentne tehnike u laboratorijskoj dijagnostici. primjenu osnovnih principa radioimunoloških analiza. priprvku radiofarmaka.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Ocjena stručne i kliničke prakse predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Usmeni ispit konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Zubović Ilija Nuklearna medicina Banja Luka

b/ Dopunska literatura

120

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

121

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.130. Katedra za mikrobiologiju

Predmet/modul 3.02.24.005. Klinička mikrobiologija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.24. Klinička hemija i laboratorijska medicina

OPIS PREDMETA: Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti u stanju da obavi sljedeće analitičke i mikrobiološke prostupke i analize:

uzimanje kliničkog materijala, transport, pohrana; zasijavanja na hranjive podloge, odnosno inokulacija u žive stanice; primjeniti metode direktne bakteriološke, mikološke, virološke i parazitološke dijagnostike;

izraditi testove za brzu dijagnostiku uzročnika infekcije direktno iz kliničkog materijala (lateks, aglutinacija, DFA ili IFA, EIA i drugi testovi).

izvršiti indirektnu mikrobiološka dijagnostika za dokaz specifičnih antitijela u krvi bolesnika: EIA, IFA i dr.

Savladane vještine: Uzimanje kliničkog materijala, inokulacija u žive stanice, metode direktne i indirektne bakteriološke, mikološke, virološke i parazitološke dijagnostike

Sadržaj predmeta:

Mikroorganizmi (bakterije, gljivice, virusi i paraziti), uzročnici infekcija probavnog, respiratornog, centralnog nervnog i polno-mokraćnog sistema, te kongenitalnih infekcija. Intrahospitalne infekcije.

Primarno sterilni klinički materijali: krv, cerebrospinalni likvor, urin i punktati. Primarno nesterilni klinički materijali: brisevi kože i sluznice, stolica. Antimikrobna sredstva.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 24 24 74 10 180

122

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.06.001. Medicinska biohemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom

3.03.02.001. Epidemiologija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

48 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za laboratorijske vježbe; 24 sata kliničko/laboratorijske prakse; 10 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 24 sata. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Uzimanje kliničkog materijala, transport, pohrana do zasijavanja na hranjive podloge, odnosno inokulacija u žive stanice (npr. stanična kultura). Metode izravne bakteriološke, mikološke, virološke i parasitološke dijagnostike; testovi za brzu dijagnostiku uzročnika infekcije izravno iz kliničkog materijala: lateks, aglutinacija (npr. rotalex, adenolex ), DFA ili IFA ( npr. za detekciju virusa u respiratornom traktu, herpes simplex virusa ), EIA (npr. za detekciju respiratornog sincicijskog virusa) i drugi testovi. Neizravna mikrobiološka dijagnostika za dokaz specifičnih antitijela u krvi bolesnika: EIA, IFA i dr. (npr. dokaz specifičnih IgM antitijela kod intrauterine infekcije rubela ili citomegalovirusom, toksoplazmom).

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezni 10 %

02 Aktivnost na laboratorijskim vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ocjena kliničke prakse parcijalni obavezni 30 %

04 Usmeni ispit konačni obavezni 30 %

05

123

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Jovanović i saradnici Opšta i specijalna epidemiologija Beograd 2001.

Karakašević i saradnici Parazitologija odabrana poglavlja Beograd 1999

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

124

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.200. Katedra za hematologiju i transfuziologiju

Predmet/modul 3.06.05.005. Osnovi transfuziologije

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Specijalistički

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.06. Druge grane kliničke medicine

Uža naučna oblast 3.06.05. Klinička patologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznavanje studenta sa osnovama transfuziologije, čuvanja krvi, dodatnim znanjima iz fiziologije i mikrobiologije krvi, imunološkim reakcijama, naslijeđivanjem bolesti, specifičnostima trombocita i leukocita kod transfuzije krvi. Upoznavanje sa karakteristikama surogata krvi, autotransfuzijom, osnovama hemoterapije, prijenos bolesti transfuzijama krvi i krvnih derivata.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenti će biti u stanju da:

Obezbjede čuvanje krvi Razumjevaju u detalje fiziologiju krvi, krvnogrupne sisteme, hemijski sastav krvi

Prepoznaju i razumjevaju djelovanje antitijela prema KG sistemima Osnove metodologije isključivanja očinstva analizom krvi Predtransfuzijsko laboratorijsko ispitivanje krvi, probe podnošljivosti,

Savladane vještine: Klinička priprema pacijenata-davaoca krvi

Transfuzija krvi u kliničkim uslovima

Autotransfuzija

Sadržaj predmeta:

Uvod, definicija transfuziologije. Čuvanje krvi. Krvnogrupni sistemi: eritrocitni Ag, hemijski sastav, biološka uloga ABO KG sistema, Rh, ostali KG sistemi.

Kriptoantigeni, auto, alo-antigeni, adsorbirani, lažni - stečeni Ag. Naslijeđivanje KG. Antitijela prema KG ima, raspodjela prema klasama, priroDNK - imuna. At u ostalim tijelesnim tekućinama. Laktini. HLA : A, B, C, DQ, DP, Dr lokusi, važnost u transplantacijskoj medicini, isključivanje očinstva, naslijeđivanje bolesti. Specifični trombocitni i leukocitni Ag, At, značaj kod transfuzije krvi.

Karakteristike krvnih pripravaka i surogata krvi - puna krv, derivati krvi, umjetna krv, "plasma expanderi". Izbor davaoca. Autotransfuzija.

Liječenje transfuzijama krvi (hemoterapija), indikacije (apsolutne, relativne), izbor derivata. Predtransfuzijsko laboratorijsko ispitivanje krvi, probe podnošljivosti, značaj Coombsovog testa, posttransfuzijske reakcije.

125

Prijenos bolesti transfuzijama krvi i krvnih derivata (hepatitis, Lues, HIV), testiranje krvi na bolesti. Plazmafereza, citofereza-terapeutska, donatorska.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 32 72 6 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

3.01.06.001. Medicinska biohemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.01.07.001. Osnovi patologije

3.02.38.001. Uvod u medicinu i zdravstvenu njegu

3.02.38.003. Urgentna medicina, reanimatologija i intenzivna zdravstvena njega

3.02.38.005. Propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi

3.02.38.009. Njega zaraznih bolesnika i infektivne bolesti

3.02.38.007. Njega internističkih bolesnika sa osnovama interne medicine

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 32 sati za stručnu/kliničku praksu na transfuziološkim odjelima; 6 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u specijalizovanim kabinetima odn. u transfuziološkim odjelima i/ili klinikama odn. ustanovama sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji u kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status partnerske ustanove, nastavne baze, odn. univerzitetskog kliničkog centra.

Stručna/klinička praksa se obavlja u partnerskim ustanovama, odn. u transfuziološkim odjelima i/ili klinikama odn. ustanovama u trajanju od ukupno 32 sata. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedre za hematologiju i transfuziologiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 6 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih metoda i tehnika koje se odnose na transfuziju prema sljedećem programu:

Vježbe: Određivanje KG (ABO a). Određivanje "D" Ag. Određivanje Rh fenotipa. Titar At - antiA i antiB. DC test - važnost kod AIHA imunizacija. IC test. Tripsinski test. Iregularna AT. Elucija At s eritrocita. Probe podnošljivosti (interreakcija major - minor), s Liss-om i albuminom u IC tehnici.

Administrativni poslovi u vezi s primanjem i izdavanjem krvi i krvnih derivata. Postupak kod transfuzijskih incidenata. Koagulacija

Seminari - TEME: Laboratorijska koagulacija i fibrinoliza - uzroci, metode i principi. Protrombinsko vrijeme (PV). Fibrinogen: osnovni supstrat mehanizma zgrušavanja i fibrinolize. Aktivirano parcijalno

126

tromboplastinsko vrijeme (APTV). Trombinsko vrijeme (TV). Fibrinoliza (euglobulinski test), fibrin monomeri (FM), etanolski test, protamin sulfatni test, DIC - diseminirana intravaskularna koagulacija. Faktori zgrušavanja (F II, V, VII, X, VIII, IX), određivanje, normalne vrijednosti, značaj rezultata. Hemofilije, inhibitori (AT III), trombociti u koagulaciji, funkcionalni testovi, vrijeme krvarenja, agregacija i adhezivnost trombocita, laboratorijski testovi u laboratorijskoj kontroli heparinske i fibrinolitičke terapije.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Ocjena studentske stručne/kliničke prakse predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – finalni (usmeni ispit) konačni obavezni 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Balint Bela Osnovi transfuziologije Beograd 2000

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

127

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.130. Katedra za mikrobiologiju

Predmet/modul 3.01.02.001. Citologija

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Opšti

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.02. Citologija, histologija i embriologija

OPIS PREDMETA: Obrazovni i profesionalni ciljevi: Dati studentu osnovna znanja iz laboratorijske citologije

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenti će biti osposobljeni za:

Pripremanje materijala za protočnu citometriju, izvođenje citokemijskih i imunocitokemijskih tehnika, "in situ" hibridizacija, PCR, mikroskopska kontrola rezultata. uzimanje materijala, pripremanje, analiza preparata u oblasti medicinske genetike

Savladane vještine: Pripremanje materijala za protočnu citometriju i izvođenje citokemijskih i imunocitokemijskih tehnika

Sadržaj predmeta:

Razvoj medicinske citologije, istorijski prikaz razvoja citologije u medicini od otkrića mikroskopa do današnjeg stepena razvoja. Osnove građe stanice: osnovni elementi građe stanice i njihova uloga u funkciji pojedinih vrsta ćelija. Uzimanje materijala za citološku pretragu: način dobijanja materijala za citološku pretragu - eksfolijativna i aspiracijska metoda, te metoda otiska.

Uloga citotehničara pri uzimanju materijala. Tehnička obrada materijala. Primjena citološke dijagnostike u ginekologiji: način dobivanja materijala, citološka analiza razmaza, interpretiranje nalaza, dijagnostičko značenje, sistematski pregledi.

Primjena citološke dijagnostike u hematologiji i pulmologiji: način dobivanja materijala, citološka analiza razmaza, dijagnostičko značenje, interpretacija nalaza.

Primjena citološke dijagnostike u ostalim medicinskim granama: primjena citološke dijagnostike u urologiji, gastroenterologiji, endokrinologiji kao i u ostalim područjima medicine - način dobivanja materijala, analiza preparata, interpretacija nalaza.

Citološki kriteriji malignosti: postupak za citološko razlikovanje ćelija malignih tumora od ostalih vrsta ćelija. Kriteriji postavljanja dijagnoze malignih tumora i

128

diferenciranje vrsta tumora.

Organizacija citoloških laboratorija: vrste citoloških laboratorija i način njihovog rada. Kontrola kvalitete rada u citološkim laboratorijima.

Opšti pojmovi iz medicinske genetike: uvod u genetiku, definicija citogenetike. Primjena medicinske genetike: dijagnostičko značenje citogenetike i mogućnosti njene primjene u pojedinim područjima medicine. Tehničke metode u genetici: način dobivanja materijala, pripremanje kariograma, interpretiranje nalaza.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

4 30 18 60 12 120

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.06.001. Medicinska biohemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom

3.02.24.005. Klinička mikrobiologija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 18 sati za kliničko/laboratorijske vježbe; 12 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 18 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 12 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Pripremanje materijala za protočnu citometriju, izvođenje citokemijskih i imunocitokemijskih tehnika, "in situ" hibridizacija, PCR, mikroskopska kontrola rezultata. uzimanje materijala, pripremanje, analiza preparata u oblasti medicinske genetike

129

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Laboratorijske vježbe predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Usmeni ispit konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Radojka Bokun Medicinska citologija Beograd 2006

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

130

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.130. Katedra za mikrobiologiju

Predmet/modul 3.01.03.001. Molekularna biologija i GMO

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.01. Bazne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.01.03. Molekularna medicina

OPIS PREDMETA: Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Isporučiti studentu napredna znanja iz genetike vezana za DNA molekularnu biologiju i genetički inženjering.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će se upoznati sa:

elektroforetskim tehnikama i metodama razdvajanja i određivanja specifičnih fragmenata nukleinskih kiselina i proteina;

metodama izolacije ranih stadija zametaka sisara, mikroinjekcija DNA u oocitu.

Savladane vještine: Elektroforetskim tehnikama i metodama razdvajanja i određivanja specifičnih fragmenata nukleinskih kiselina i proteina

Sadržaj predmeta:

Predavanja će obuhvatiti osnovne postavke molekularne biologije i eksperimentalne modele istraživanja u molekularnoj biologiji. Mehanizmi udvostručavanja DNA. Replikacijske rašlje. Okazaki fragmenti. DNA polimeraze. Visoki stupanj pouzdanosti replikacije molekula DNA. Mehanizmi popravka DNA. Djelovanje gena. RNA polimeraze. Prekrajanje RNA molekule. Reverzna transkripcija. Regulacija transkripcije u prokariota i eukariota. Genetika bakterija, genetički inženjering. Rekombinantna DNA, restrikcijske endonukleaze, ligaza. RFLP, minisateliti, mikrosateliti, SNP. Genomika. Proteomika. Genske karte: fizička i karta vezanih gena.

Molekularna osnova mutacija. Točkaste mutacije. Mutageneza i kancerogeneza. Genska terapija, transgenične životinje, 0-mutante, kloniranje. Biotehnologija.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

6 48 18 18 78 18 180

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

131

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.01.05.005. Biologija sa humanom genetikom

3.01.06.001. Medicinska biohemija

1.04.03.001. Hemija

3.02.24.005. Klinička mikrobiologija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 18 sati za kliničku praksu u laboratoriji za GMO i DNK analizu 18 sati za izradu seminarskog rada; 18 sati za istraživanje izvora.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran. Na seminarima i vježbama upoznat će se osnovne metode rada u molekularnoj biologiji. Elektroforetske tehnike i metode koje omogućuju razdvajanje i određivanje specifičnih fragmenata nukleinskih kiselina i proteina; rad sa eksperimentalnim životinjama - izolacija ranih stadija zametaka sisara, mikroinjekcija DNA u oocitu.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 10 %

02 Seminarski rad predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Ocjena kliničke prakse predispitna obaveza obavezna 30 %

04 Usmeni ispit konačni obavezna 30 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

132

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

G.M. Cooper i R.E. Hausman Stanica, molekularni pristup Zagreb Medicinska naklada 2004

b/ Dopunska literatura

Cox T.M. i Sinclair J (ur) Molekularna biologija u medicini Zagreb Medicinska naklada 2000

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

133

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.080. Katedra za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju

Predmet/modul 3.02.24.007. Kliničko-laboratorijska dijagnostika

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Napredni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.24. Klinička hemija i laboratorijska medicina

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Cilj je da se student upozna sa osnovnim metodama kliničko-laboratorijske dijagnostike sa interpretacijom specifičnih laboratorijskih nalaza za pojedine organe i sisteme,

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti u stanju da uspješno interpretira laboratorijske nalaze kod večine bolesti i patoloških stanja.

Savladane vještine:

Sadržaj predmeta:

Bolesti srca i krvnih sudova i laboratorijski nalazi kod: aterosklerozne i koronarne bolesti, infarkta srca, kardiomiopatije i hipertenzije.

Endokrinološke bolesti i poremećaji metabolizma i laboratorijski nalazi kod šećerne bolesti, bolesti nadbubrežne žlijezde, hiperlipidemije, bolesti tireoideje i paratiredoideje.

Bolesti gastro - intestinalnog sistema i laboratorijski nalazi kod ulkusne bolesti, raka želuca, hroničnog kolitisa, Crohnove bolesti, akutnog i kroničnog pankreatitisa, raka gušterače, ciroze jetre, akutnog hepatitisa, hroničnog akutnog hepatitisa, raka jetre, holelitijaze i akutnog holecistitisa.

Bolesti bubrega i laboratorijski nalazi kod: akutne i hronične renalne insuficijencije, akutnog i hroničnog pielonfritisa, glomerulonefritisa, nefrolitijaze, cistične bolesti bubrega, nefrotskog sindroma, hiper i hipokalemije.

Bolesti pluća i laboratorijski nalazi kod: upale pluća, hronične opstruktivne bolesti pluća i raka pluća.

Hitna stanja u medicini i laboratorijska dijagnostika. Upoznavanje kliničkih entiteta: dekompenzacija srca, koronarna bolest, ciroza jetre, ulkusna bolest, karcinom jetre, želuca i gušterače, akutna ili kronična bubrežna insuficijencija, šećerna bolest i prikaz komplikacija šećerne bolesti, organizacija rada bolničke i polikliničke službe, hitna služba i zadaci hitnog laboratorija.

METRIKA PREDMETA:

134

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 32 40 30 8 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.06.001. Medicinska biohemija

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.02.24.003. Fizikalne metode u kliničkoj hemiji

3.02.24.001. Klinička hemija

3.02.24.005. Klinička mikrobiologija

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 32 sata laboratorijskih vježbi; 40 sati kliničko/laboratorijske prakse; 8 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u univerzitetskoj laboratoriji za hemiju i biohemiju i u ovlaštenim laboratorijima sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji i kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status nastavne baze odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u kliničkim laboratorijama odn. u ovlaštenim samostalnim laboratorijama u trajanju od ukupno 40 sati. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima Katedre za hemiju, biohemiju i kliničku hemiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih fizikalnih i hemijskih metoda i tehnika koje se odnose na:

Bolesti srca i krvnih sudova, endokrinološke bolesti i poremećaji metabolizma, bolesti tireoideje i paratiredoideje, bolesti gastro - intestinalnog sistema, bolesti bubrega bolesti pluća, hitna stanja u medicini, upoznavanje kliničkih entiteta: dekompenzacija srca, koronarna bolest, ciroza jetre, ulkusna bolest, karcinom jetre, želuca i gušterače, akutna ili kronična bubrežna insuficijencija, šećerna bolest i prikaz komplikacija šećerne bolesti, organizacija rada bolničke i polikliničke službe, hitna služba i zadaci hitnog laboratorija.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezni 10 %

02 Laboratorisjke vježbe predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ocjena kliničko/laboratorijske prakse parcijalni obavezni 30 %

04 Usmeni ispit konačni obavezni 30 %

135

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Harison Osnovi interne medicine, odabrana poglavlja Beograd 2000

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

136

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.260. Katedra za javno zdravstvo i menadžment u zdravstvu

Predmet/modul 3.03.01.005. Menadžment zdravstva

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.03. Preventivne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.03.01. Javno zdravstvo

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Cilj predmeta je proizvodnja isporuka, nadzor nad korištenjem korisnih uslužnih proizvoda za društvo čija struktura varira kako po vrsti tako po kvalitetu i količini. Zdravlje ljudi je najveća vrijednost koju jedan socijalni sistem može da produkuje, s obzirom da bolesnom čovjeku nikakva bogatstva ništa ne predstavljaju. Zdravstveni sistemi predstavljaju sisteme za ostvarivanje ciljeva globalno društveno – političkog sistema kao modela socijalne organizacije zajednice, odnosno dobijanje zdravstvenih uslužnih proizvoda.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Bitno ja da student pokuša kroz seminar da stvori model zdravstvenog sistema koji će biti u stanju da se kreiraju nove vrijednosti za potrošače (građane, bolesnike) i ostvari njihovo zadovoljstvo uslugama (zdravstvenim proizvodima)

Savladane vještine: Koncepcija menadžmenta primarne zdravstvene zaštite uključuje selektivno koncentrisanje programa i ulaganja napora u njihovou realizaciju, uključivanjem onjih bolesti koje predstavljaju veliko opterećenje za datu društvenu sredinu, a koje je preventivnim intervencijama moguće izbjeći.

Sadržaj predmeta:

Savremeni menadžment

Etičko moralna pitanja služenja čovjeka

Kadrovska menadžment kontrola

Ocjena uspješnosti menadžmenta

Definisanje pojma marketinga, marketing ciljeva

Definisanje javnog sektora usluga

Menadžment savremenog zdravstvenog sistema

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

137

5 40 24 74 12 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

5.06.04.005. Mundologija: kulturno-civilizacijske paradigme građanskog demokratskog društva

3.02.38.001. Uvod u medicinu i zdravstvenu njegu

5.09.01.001. Komunikologija–vještina komuniciranja u zdravstvu

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sati za izradu seminarskog rada sa temama iz menadžmenta u zdravstvu; 12 sati za istraživanje izvora.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

Kod istraživanja su korištene analitičke metode upoređivanja i metode kojima je bilo moguće provesti identifikaciju zdravstvenog sistema prema najboljim uzorima, imajući pri tome u vidu da se istraživanje odnosi na zemlju u tranziciji, odnosno zemlju koja se nalazi u promjenama..

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Ocjena seminarskog rada studenta predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – finalni (usmeni ispit) konačni obavezni 50 %

04

138

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Mićović MENADŽMENT ZDRAVSTVA Beograd 2008

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

139

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.100. Fakultet poslovne ekonomije Skračenica FPE-CMM

Katedra 01.06.320. Katedra za marketing i menadžment

Predmet/modul 5.03.03.005. Tehnološki menadžment

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezni

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 5 Društvene nauke

Naučno polje 5.03. Upravne i organizacijske nauke

Uža naučna oblast 5.03.03. Menadžment

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznavanje studenta sa osnovnim kategorijalnim sistemom i pojmovima koji se odnose na: paradigme koje menjaju svet i strategije tehnološkog razvoja, determinisanje pojma razvojna aktivnost, definisanje pojma naučno predviđanje, metode i tehnike naučnih predviđanja, definisanje pojmova iz naučnog područja tehnologija, tehnološko-ekonomski aspekti životnog ciklusa proizvoda, marketinško-proizvodni aspekti izgradnje sistema kvaliteta proizvoda, teorijska analiza koncepta životnog ciklusa proizvoda, marketing-karakteristika proizvoda u životnom ciklusu, marketing-strategije u fazama životnog ciklusa proizvoda, životni ciklusi prema kriterijumu tržišna tražnja – tehnologije, svrhu i metode naučnog predviđanja tehnoloških promena, paradigme strategije tehnološkog razvoja preduzeća i proces razvoja i lansiranja proizvoda na tržište

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Uspješnim završetkom odnosnog predmeta i savladavanjem gradiva, odnosno, usvajanjem modula znanja i vještina planiranih nastavnim programom za ovaj predmet student će biti u stanju da prepozna životne cikluse novog proizvoda, primjeni metode tehnološkog predviđanja, razumije paradigme strategije tehnološkog razvoja preduzeća.

Savladane vještine:

Sadržaj predmeta:

Paradigme koje menjaju svet i strategije tehnološkog razvoja, Paradigme koje su menjale svet, Analiza i kontrola strategija tehnološkog razvoja, Definisanje pojmova nauka, istraživanje i razvoj, Kako stare predstave i nove paradigmeo nauci i znanju utiču na strategije tehnološkog razvoja, Determinisanje pojma razvojna aktivnost, Definisanje pojmova nučno-istraživački programi i razvoj, Problematiziranje matematičkih modela rasta, Privredni sistem i strategija privrednog razvoja, Privredni sistem – privredni rast i razvoj, Koncepcije, strategije i politike privrednog sistema, rasta i razvoja, Strategije optimalnog i održivog privrednog razvoja, Postavljanje i regulisanje postizanja ciljeva, Definisanje pojma naučno predviđanje, Definisanje pojma nauka, Značaj opšte teorije sistema za nauku, Objašnjenje pojma naučno istraživanje i razvoj, Logički naučni postupci i metode, Naučni postupci - opis (deskripcija),objašnjenje (eksplanacija) i predviđanje (predikcija), Naučno otkriće i dokaz, Naučno istraživanje i izlaganje nauke, Utvrđivanje problema, postavljanje hipoteza i verifikacija, Pristup pisanju sopstvenog naučno-istraživačkog rada, Pisanje uvoda rada, Problematiziranje metodike naučno-istraživačkog rada, Izlaganje rezultata naučnog istraživanja, Izvođenje zaključaka i predlganje rešenja Usmeno izlaganje pred otvorenim auditorijem Zadaci, metoda i tehnika naučnih predviđanja, Metode filosofije kao nauke nad naukama, Opšte naučne metoda, Metod indukcije, Metod dedukcije, Metode i tehnike formalnog predviđanja, Izbor metoda kod istraživanja marketinga u okviru tehnoloških predviđanja, Faze za pripremu i izvođenje tržišnih i marketing istraživanja, Način delovanja u istraživačkom timu, Problematiziranje evropske nauke i nenaučnih metoda predviđanja, Problematiziranje evropske nauke, Nenaučne metode predviđanja Definisanje pojmova iz naučnog područja tehnologija Definisanje pojmova i klasifikacija tehnologije, Definisanje pojmova tehnika i tehnologija, Klasifikacija tehnologije, Tehnološki sistemi i merenje njihove efikasnosti, Opšta teorija sistema, Karakteristike tehnološkog sistema, Ocena efikasnosti tehnološkog sistema, Problematiziranje tehnoloških promena, Globalni aspekti tehnoloških promena, Inovacije kao proces tehnoloških promena, Tehnološka inovacija,

140

Klasifikacije inovacija, Difuzija inovacije, Organizacija kao socio-tehnološki sistem Menidžment proizvoda Tehnološko-ekonomski aspekti životnog ciklusa proizvoda, Marketinški aspekti materijalnih proizvoda Definisanje pojma fizički proizvod 111Analiza ponude i potražnje u odnosu na prirodu proizvoda, Marketing-aspekti proizvodnog programa, Klasifikacije s obzirom na stepen procesnosti proizvoda, Klasifikacija proizvoda prema kriteriju napora i rizika kupovine Marketing aspekti nematerijalnih proizvoda, Determinisanje pojmova iz uslužne ekonomije, Objašnjenje ekonomske doktrine tržišne privrede usluga, Razvojne tendencije ekonomije usluga, Marketing definicija i klasifikacija nematerijalnih proizvoda Marketinško-proizvodni aspekti izgradnje sistema kvaliteta proizvoda, Determinisanje pojma kvalitet proizvoda Pristup definisanju kvaliteta proizvoda, Interdisciplinarni aspekti kvaliteta, Proširena koncepcija određivanja kvaliteta, Identifikovanje ciljeva i otkrivanje satisfakcije potrošača, Identifikovanje ciljeva potrošača u vezi sa proizvodom, Kako otkriti potrebe i navike potrošača u vezi sa proizvodom Ispitivanje mišljenja prodajnog osoblja, Ispitivanje ponašanja kupaca nakon kupovine, Identifikovanje merila performansi proizvoda, Teorijska analiza koncepta životnog ciklusa proizvoda, Faza uvođenja proizvoda na tržište, Faza rasta prodaje, Faza zrelosti proizvoda, Faza opadanja prodaje, Marketing-karakteristika proizvoda u životnom ciklusu, Tipične promene marketing varijabla tokom životnog ciklusa, Analiza proizvodnog programa prema kriteriju životnog ciklusa marke proizvoda, Marketing-strategije u fazama životnog ciklusa proizvoda, Strateške odluke o zastarelim proizvodima, Zaključci o konceptu životnog ciklusa proizvoda, Životni ciklusi prema kriterijumu tržišna tražnja – tehnologije, Objašnjenje faza životnog ciklusa proizvoda, Oblici kriva životnog ciklusa proizvoda, Predviđanje oblika i trajanje životnog ciklusa proizvoda, Strategije marketinga u fazi uvođenja proizvoda na tržište, Strategije marketinga u fazi rasta prodaje, Strategije marketinga u fazi zrelosti proizvoda, Strategije marketinga u fazi opadanja prodaje, Strateški tehnološki menidžment, Indikatori tehnološke konkurentnosti Četvrti deo Tehnološka predviđanja Svrha naučnog predviđanja tehnoloških promena , Problemi predviđanja tehnoloških promena , Osnovne premise predviđanja tehnoloških promena, Opšti uslovi tehnološkog predviđanja, Problemi izbora metoda tehnološkog predviđanja,Eksploratorne metode tehnološkog predviđanja, Metod objektivne procene, Brainstorming metoda, Metoda simulacija, Metoda scenarija, Teorija strateških igara ili konfliktinih situacija, Delfi metod predviđanja, Metoda sinektika, Metoda analogije, Morfološka analiza, Ekstrapolacija vremenskih serija, Metod krive iskustva, Operaciona istraživanja, metodi i modeli, Analiza tehnološkog jaza , Utopija metod Metodi normativnog tehnološkog predviđanja, Matrice horizontalnog odlučivanja, Metodi operacionih istraživanja, Linearno programiranje, Planiranje resursa pomoću mreže, Gantov dijagram, Metoda planiranja glavnih događaja, Metoda planiranja, ocenjivanja i revizije programa, Grafičko planiranje metodom kritičnog puta. Teorije odlučivanja, Stablo odlučivanja, selekcije, evaluacije i PATTERN-metoda, Metoda stablo odlučivanja, PATTERN-metoda tehnološkog predviđanja, AHP – metoda selekcije tehnologije, TEM – metoda strateške evaluacije tehnologije, Operacioni modeli, Modeli zamene, Tehnološki moduli, Modeli kooperacije, Modeli lokacije, Analiza tehnološkog sistema, ADL-portfolio matrica, Tehnološki portfolio koncept i elementi upravljanja tehnologijom, Shell-portfolio matrica konkurentske pozicije, McKensey & GE metoda, BCG portfolio matrice, Bazična portfolio matrica ,,rast : tržišno učešće,, Modifikovani BCG-portfolio concept, Primena ekspernih sistema u strateškom upravljanju tehnologijom Paradigme razvoja strategije tehnološkog razvoja preduzeća Upravljanje razvojnim poslovanjem preduzeća, Projektovanje razvojno usmerene organizacije, Upravljanje tehnologijom preduzeća, Organizovanje istraživačko-razvojne aktivnosti u preduzeću, Planiranje istraživačko-razvojne aktivnosti u preduzeću, Specifičnosti istraživačko-razvojne aktivnosti, Determinisanje prirode tehnoloških promena, Ciljevi istraživačko-razvojne aktivnosti, Politika i strategije istraživačko-razvojne aktivnosti, Razvijanje programa istraživačko-razvojne aktivnosti, Izbor tehnološke strategija Osnovne premise industrijskog oblikovanja proizvoda Integracija ljudskih kreativno-stvaralačke sposobnosti u strategije društveno-ekonomskog i tehnološkog razvoja, Antropološke dimenzije ličnosti, Sposobnosti kao osobine ličnosti, Determisanje marketinga kao procesa kreativnog stvaralaštva, Objašnjenje pojmova meta-marketing i hi-tech-marketing, Strategije tehnološkog razvoja osnovane na paradigmi kreativnog oblikovanja proizvoda, Načela industrijskog oblikovanja proizvoda, Ciljevi oblikovanja proizvoda, Pravci u oblikovanju proizvoda, Oblikovanje ambalaže, Komponente oblikovanja proizvoda, Proces industrijskog oblikovanja proizvoda Istraživanje razvojnih tendencija u okruženju, Nove paradigme koje će determinisati strategiju tehnološkog razvoja preduzeća Promene u sistemu funkcionisanja preduzeća koje determinišu njegovu buduću strategiju tehnološkog razvoja, Otvorena pitanja koja ograničavaju strateške i skokovite promene produzeća , Preduzeće će i u budućnosti ostati preduzeće, Identifikovanje područja tehnoloških promena koje determinišu buduću strategiju tehnološkog razvoja preduzeća Isticanje važećih ograničenjakoja determinišu održivi socijalno-ekonomski Republike Srpske

Ograničenja s naslova psihosomatske strukture stanovništva, Nizovi srpskih dogmi, iluzija i zabluda, Pozicija Republike Srpske i BiH, u svetskim procesima globalizacije i internacionalizacije, Opasnosti koje prete zbog neznanja i nerazumevanja globalnih procesa u bližem i širem okruženju, Neka ograničenja usled istorijske krivice srpskog naroda Šesti deo Proces razvoja i lansiranja proizvoda na tržište

141

Problemi u vezi inovacija i razvoja novih proizvoda, Upravljanje razvojem novih proizvoda, Proces planiranja inovacija i razvoja proizvoda, Organizacijski aspekti razvoja proizvoda, postojeće poslovne funkcije istraživanja i razvoja proizvoda , Strategije novog proizvoda i nove ideje u odnosu na marketing-okolinu, Faza generisanja i selekcije ideja, Marketing-postupak provere ideje o novom proizvodu. Marketing-provera koncepta novog proizvoda

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 18 88 4 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 5.03.03.015. Marketing menadžment istraživanja Položen ispit

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 4 sata za istraživanje izvora; 18 sati za izradu seminarskog rada;

Predavanja prema utvrđenom rasporedu uz korištenje savremenih prezentacionih i demonstracionih sredstava i tehnika sa primjenom interaktivne metode rada sa studentima čime se stiče uvid u njihova predznanja i specifična iskustva zasnovana na obrađivanoj problematici, ali i uvid u kontiuitet savladavanja gradiva. Korištenje didaktičkih i edukativnih sadržaja u elektronskoj i digitalnoj formi (koji uključuju i snimljena predavanja i mentorske vježbe) na različitim video-prezentacionim medijima (video-kasete, interaktivni multimedijalni optički mediji). Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Seminarski/stručni radovi studenta predispitna obaveza obavezni 30 %

142

03 Ispitne aktivnosti – parcijalni test (problemski test) parcijalni opcioni 15 %

04 Ispitne aktivnosti – finalni test (problemski test, pisani ispit) konačni obavezni 35 %

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Milan Galogaža Tehnološki menadžment Banja LukaPanevropski Univerzitet „APEIRON“

2005 Knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

143

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.290. Katedra za ekologiju

Predmet/modul 1.07.01.001. Osnove zaštite životne sredine

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 1 Prirodne nauke

Naučno polje 1.07. Zaštita životne sredine

Uža naučna oblast 1.07.01. Osnove zaštite životne sredine

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studenta s karakteristikama opšteg čovjekovog okruženja uzimajući u obzir zakonitosti strukture i funkcije ekosistema.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti osposobljen da promatra pojedinca i populaciju u zavisnosti o ukupnosti utjecaja faktora okruženja na zdravlje.

Savladane vještine:

Sadržaj predmeta:

Definicija, podjela. Biotski sistemi biosfere: organizam, populacija, biocenoza, ekosistem. Ekološki faktori, ekološka vrijednost, ekološki spektar vrste. Osnovne značajke populacije, faktori razvitka populacije, biotski potencijal. Osnovna svojstva biocenoze, način ishrane, lanci hrane, sistemi biocenoze, biomi. Osnovni zakoni strukture i funkcije ekosistema zemlje, vode i mora. Ciklusi supstance, razmjena energije u ekosistemima, biogeohemijski ciklusi, bioprodukcija ekosistema, utjecaj čovjeka na ekosisteme.

Integrirana ocjena zdravstvenih učinaka okruženja. Kriteriji i standardi. Javnozdravstveni problemi akvasfere i pedosfere. Načela ocjenjivanja i suzbijanja opasnosti od onečišćenja vode i tla. Otrovi koji se koriste u poljoprivredi, industriji i domaćinstvu. Prehrana i zdravlje, osnovne prehrambene potrebe, javnozdravstveno značenje aditiva i onečišćenja hrane. Osnovni učinci djelovanja onečišćenja atmosfere na zdravlje, akutni i hronični učinci. Odnos izloženosti buci i zdravlja. Utjecaj prometa na zdravlje.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

4 30 18 64 8 120

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

144

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

1.04.03.001. Hemija

1.01.05.005. Biologija sa humanom genetikom

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 18 sati za izradu seminarskog rada sa temama iz zaštite životne sredine; 8 sati za istraživanje izvora.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezna 20 %

02 Seminarski rad predispitna obaveza obavezna 30 %

03 Usmeni ispit konačni obavezna 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Dp. Slobodan Nešković Bezbjednost u postmodernom ambijentu Beograd CESNA B 2007

b/ Dopunska literatura

145

Ricklefs RE Economy of nature: a textbook in basic ecology, 4.izdanje New York WH Freman 1997

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

146

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.140. Katedra za medicinsku propedeutiku i etiku;

Predmet/modul 3.02.38.005. Propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.38. Sestrinstvo

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Proces sestrinske njege; Utvrđivanje potreba za zdravstvenom njegom: procjena prema osnovnim ljudskim potrebama V. Henderson i obrascima zdravstvenog funkcioniranja M. Gordon; planiranje (definisanje ciljeva i intervencija); provođenje zdravstvene njege; trajno praćenje; evaluacija; otpusno pismo zdravstvene njege. Sestrinska dokumentacija. Najčešći problemi koje rješava medicinska sestra - dijagnoze u procesu zdravstvene njege ICNP.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Značaj sestrinstva se ogleda u sestrinjskoj njezi bolesnika, kliničkom praćenju, davanju terapije, previjanju … Sestrinjska vještina ogleda se u kliničkom zapažanju i postavljanju pravovremeno sestrinjske dijagnoze I pružanjem pravovremene pomoći.Svakodnevno organizuje sestrinjsku službu, vodi medicinske dokumentaciju, kontroliše potrošnju medicinskog materijala, organuzuje stručno obrazovanje medicinskih sestara , kao I njihov rad. Proces sestrinske njege funkcioniše prema zakonima zdravstvenog sistema.

Savladane vještine: Vještine sestrinske prakse.

Sadržaj predmeta:

Simptomi i znaci bolesti. Inspekcija, palpacija, perkusija, auskultacija. Dopunske dijagnostičke metode. Sestrinska dijagnoza i timsko zbrinjavanje bolesnika. Uloga medicinske sestre u sprovodjenju dijagnostike i terapije. Prijem i smeštaj bolesnika, praćenje fizičkog, psihičkog i socijalnog stanja bolesnika i kvaliteta života. Edukacija bolesnika, članova njegove porodice i socijalnog okruženja bolesnika. Otpust bolesnika.iz bolnice i kontinuirana nega. Posete bolesnicima. Znaci smrti, nega umirućeg bolesnika, odnos prema umrlom i postupak sa umrlim.

Opšti postupci sprječavanja infekcija, vitalni znakovi, tjelesne tečnosti, primjena lijekova, sestrinska njega za održanje integriteta kože, sestrinska skrb za bolesnika s kognitivno perceptivnim teškoćama, sestrinska skrb za stare ljude, sestrinska skrb za umirućeg bolesnika, sestrinska dokumentacija, pružanje sestrinske zbrinjavanja za specifične skupine bolesnika. Modeli organizacije zdravstvene njege, timski rad.

147

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

7 56 24 42 80 8 210

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.01.07.001. Osnovi patologije

3.01.09.005. Mikrobiologija sa parazitologijom

3.02.38.001. Uvod u medicinu i zdravstvenu njegu

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

56 kontakt-sati interaktivnih predavanja; Klničke vježbe iz oblasti zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi; 42 sata za stručnu/kliničku praksu iz oblasti propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi;

8 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u specijalizovanim kabinetima odn. u odjelima i/ili klinikama zdravstvene njege u kliničko-bolničkoj praksi odn. ustanovama sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji u kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status partnerske ustanove, nastavne baze, odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u partnerskim ustanovama zdravstvene njege u kliničko-bolničkoj praksi u trajanju od ukupno 42 sata. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedra za medicinsku propedeutiku i etiku. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih metoda i tehnika koje se odnose na vještine sestrinske prakse.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u radu na predavanjima Predispitna obaveza obavezan 10 %

02 Ocjena studenta za izvođenje vježbi predispitna obaveza obavezna 20 %

03 Kliničke vježbe predispitna obaveza obavezna 30 %

04 Usmeni ispit konačni obavezna 40 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

148

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Đorđo Stojičić INTERNA PROPEDEVTIKA Banja Luka Naučna knjiga 1998 knjiga

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

149

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.260. Katedra za javno zdravstvo i menadžment u zdravstvu

Predmet/modul 3.03.01.007. Organizacija zdravstvenih ustanova

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Jezgreni

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.03. Preventivne medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.03.01. Javno zdravstvo

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studenta sa osnovama organizacije zdravstvenih ustanova i zdravstvenog sektora, načinu rukovođenja zdravstvenom ustanovom, specifičnosti procesa donošenja odluka u zdravstvenoj djelatnosti, motivacije i izgradnje zdravstvenih timova, specifičnosti unutar-resorne komunikcije u zdravstvenim ustanovama, kadrovskog kompleksa i izgradnje humanih resursa, organizacionoj kulturi unutar zdravstvenih ustanova, specifičnostima poslovne politike u hijerarhiji planiranja i u strategijskom planiranju, specifičnosti administrativnih procedura i menadžment vremena, planiranje i upravljanje promjenama u zdravstvenim ustanovama.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti u stanju da:

organizuje zdravstvene timove obezbjeđuje kvalitetnu i nekonfliktnu interpresonalnu komunikaciju efikasno donosi odluke u deficitu vremena sagledava i planira humane resurse efikasno upravlja promjenama

Savladane vještine: Organizovanja i rukovođenja

Sadržaj predmeta:

Definisanje menadžmenta, razlike izmedju rukovođenja i menadžerstva, istorijski razvoj teorije menadžmenta, funkcije menadžmenta,

Pojam i sustina rukovođenja, istraživanja i teorije liderstva, istraživanja, crta i karakteristika liderstva, teorije ponašanja, liderski stil i radna situacija, liderstvo zavisno od zrelosti slijedbenika, transformaciono liderstvo, karakteristike savremenih lidera zdravstvenih radnika, integracija umijeća rukovođenja i menadžmenta, princip rada uspješnog rukovodioca

Opšti pojam u definisanju odluka, rješavanju problema i kritičkog načina, mišljenja, modeli za rješavanje problema i donošenje odluka, vrste odluka i stil odlučivanja, dobre i loše navike u donošenju odluka, menadžerski stil donošenja odluka, instrumenti koji se koriste u procesu odlučivanja, oluja ideja – Brainstorming,

150

Definicija i značaj motivacije, sestre (zdravstveni radnici) u postizanju motivacije, teorije motivacije, kreiranje atmosfere koja motiviše, strategije za kreiranje atmosfere koja motiviše, definicije i vrste konflikta, pozitivni negativni aspekti konflikta na radnom mjestu, načini rješavanja konflikta, opšta pravila u rješavanju konflikta, konflikti na nivou radne jedinice, destruktivne taktike pregovaranja (u rješavanju konflikta), lične vještine sestre (zdr. radnika) menadžera u rješavanju konflikta

Faktori koji otežavaju organizacionu komunikaciju, organizacione strategije komunikacije, komunikacioni proces, način komunikacije i jasnoća, pisana komunikacija u okviru organizacije, interpersonalna komunikacija, grupna komunikacija, pouzdana komunikacija, javni nastup sestre (zdr. radnika) menadžera, uticaj informacione tehnologije na komunikaciju u organizaciji

Dinamika zapošljavanja sestara (zdravstvenih radnika), proces prijema – zapošljavanja sestara (zdravstvenih radnika), obavljanje intervjua – razgovora, uvođenje u posao i integracija novoprimljenih sestara (zdr. radnika), stadijumi razvoja novoprimljenih sestara (zdravstvenih radnika);

Obuka /edukacija sestara (zdravstvenih radnika), mentor kao model uloge novoprimljenih sestara (zdr. radnika), definisanje i znacaj organizovanja, organizaciona teorija, organizaciona struktura, organizaciona šema, vrste organizacionih struktura, podjela rada – nivoi menadžera sestara (zdr. radnika), donošenje odluka u okviru organizacione hijerarhije sestrinske službe (službe zdravstvenih radnika);

Organizaciona kultura, vrste kulture, karakteristike skladnih i neskladnih kultura, organizaciona efikasnost, opšti pojam i definicija moći i autoriteta, tipovi moći, izgradnja lične – personalne moći, razumevanje „politike moći“ u organizaciji

Delegiranje, najčešće greške pri delegiranju, definicija i znacaj planiranja, operativno i strategijsko planiranje, ciljevi i dostignuća (ishodi)

Politika i procedure, dužnosti sestre (zdravstvenih radnika) u hijerarhiji planiranja i u strategijskom planiranju, menadžment vremena, interni i eksterni faktori u gubljenju vremena, planiranje personalnog vremena i prevencija stresa na radnom mestu,

Planiranje promjena, razvoj teorije promjena, strategije promjene, otpor – očekivana reakcija na promjenu, ponašanja koja se najčešće sreću kao reakcija na promenu, planirana promjena je kolaborativni problem, organizaciono „starenje“ i promjena kao način obnavljanja, značaj i učešće sestre (zdravstvenog radnika) u planiranju i poznavanju budžeta

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

5 40 24 74 12 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

5.06.04.005. Mundologija: kulturno-civilizacijske paradigme građanskog demokratskog društva

3.02.38.001. Uvod u medicinu i zdravstvenu njegu

3.03.01.005. Menadžment zdravstva

151

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sati za stručnu praksu u oblasti zdravstvenog osiguranja; 12 sati za istraživanje izvora.

Stručna praksa se obavlja u zdravstvenim ustanovama u trajanju od ukupno 24 sata. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedre za javno zdravstvo i menadžment. Za obradu predmeta i stručnu praksu planirano je da student utroši i 12 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih metoda i tehnika koje se odnose organizaciju zdravstvenih ustanova.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 10 %

02 Obavezan seminarski rad iz obavljene stručne prakse predispitna obaveza obavezni 20 %

03 Pismeni dio ispita MCQ test parcijalni obavezni 30 %

04 Usmeno ispitivanje studenta konačni obavezni 40 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Ljiljana Milović Organizacija zdravstvenih ustanova Beograd 2000.

Mićović M. Menadžment zdravstva Beograd 2008

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

152

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

153

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skračenica FZN-HCN

Katedra 01.06.090. Katedra za farmakologiju i toksikologiju

Predmet/modul 4.03.07.051. Prehrambeni aditivi i kontaminenti

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Specijalistički

Nivo apstraktnosti Srednji

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 4 Biotehničke nauke

Naučno polje 4.03. Biotehnologija

Uža naučna oblast 4.03.07. Prehrambena tehnologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studenta sa zdravstvenim opasnostima izloženosti za praksu najvažnijih pesticida te metodama zaštite.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenti će biti osposobljeni da: prepoznaju različite grupe pesticida prema industrijskim oznakama i procjene faktor štetnosti;

pruže prvu pomož prilikom trovanja pesticidima; izvrše uzorkovanje namirnica, vode i zraka zbog analize na pesticide primjene mjere zaštite u proizvodnji i prometu pesticida

Savladane vještine:

Sadržaj predmeta:

Podjela pesticida s obzirom na različita obilježja (hemijska struktura, akutna toksičnost, oblik pripravka, način primjene). Multidimenzionalni faktori u procjenjivanju opasnosti. Toksikologija najvažnijih grupa pesticida i prva pomoć pri trovanju. Područje primjene, direktni i indirektni izvori opasnosti. Kontrola pesticida u namirnicama, vodi, zraku. Granične vrijednosti. Mjere zaštite u proizvodnji, prometu, primjeni, uklanjanje viška pesticida i ambalaže.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

4 30 18 60 12 120

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 3.01.06.001. Medicinska biohemija

154

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

1.04.03.001. Hemija

3.02.23.001. Osnovi farmakologije sa toksikologijom

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 18 sati za izradu seminarskog rada sa temama iz zaštite životne sredine; 12 sati za istraživanje izvora.

Student je obavezan da brani seminarski rad pred studentskim auditorijem uz primjenu LEG-skale za evaluaciju govornika/prezentatora (razvijene na Panevropskom univerzitetu) od strane studenata-slušaoca.

Seminarski radovi moraju zadovoljiti metodološke kriterije akademske pismenosti, standarde korektnog citiranja, zahtjeve minimalnog "obima rada" i zahtjeve "sadržaja rada" definisane sa mentorom odn. predmetnim nastavnikom prilikom zadavanja teme.

Radovi moraju da budu veći od minimalnog obima koji iznosi 7 stranica standardno-formatiranog teksta. Rad metodološki i po sadržaju mora da odgovara zahtjevima teme. Rad ne smije biti doslovno prepisan iz izvora, već se svi citati moraju referencirati.

Seminarski ili pristupni radovi, obima od najmanje 20 stranica standardno-formatiranog A4 teksta, koji su izrađeni po propisanoj metodologiji i sadržajem obezbjeđuju najvišu ocjenu (A – 10 – izvrstan) bodovati će se u ECTS sistemu sa 3 ECTS kredit-boda, koji se upisuju u studentsku knjižicu – indeks u sekciji "Ostale forme rada studenta".

Ovi radovi će se publikovati na WEB stranici univerziteta i kandidovati za objavljivanje u godišnjem Zborniku radova Panevropskog univerziteta. Svaki profesor može da kandiduje za eksterno bodovanje i objavljivanje ne više od 10 % studentskih seminarskih odn. pristupnih radova u okviru jedne generacije studenata iz predmeta na koje je izabran.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat Učešća

01 Učešće u radu na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Aktivnost na mentorskim vježbama predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Seminarski rad parcijalni obavezni 20 %

04 Usmeni ispit konačni obavezni 30 %

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Slavica Grujić Prehrambeni aditivi B.Luka Tehnološki fakultet 2005 Knj.

b/ Dopunska literatura

155

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

156

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.240. Katedra za radiologiju, radiološku zaštitu i ergonomiju

Predmet/modul 3.02.25.005. Ergonomija i medicina rada

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Specijalistički

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.25. Medicina rada

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznati studenta sa osnovama savremene ergonomije i primjenama u industriji, u zdravstvu i u rehabilitaciji. Upoznati sa principima u radu sa onesposobljenim licima. Upoznati sa principima profesionalne orijentacije i strategijama prevencije stresa. Ergonomsko prilagođenje interijera i enterijera.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Studenta treba naučiti da prepozna osnovne principe u radu sa osobama umanjenih psihofizički osobina, da može dati osnovni trenig za o snovne životne potrebe.

Savladane vještine: Motivaciju stimulacija i propaganda rada kao i stavove- sistem- čovjek- stroj okolina.

Sadržaj predmeta:

Osnove savremene ergonomije. Definicije i područje rada. Ergonomija u suvremenoj industriji. Ergonomija u zdravstvu i rehabilitaciji. Osnovni ergonomski principi u radu s osobama umanjenih psihofizičkih sposobnosti. Učenje i profesionalni trening u rehabilitaciji.

Profesionalna orijentacija i profesionalna selekcija. Teorije motivacije. Načini motiviranja radnika. Umor, klasične i moderne teorije umora. Borba protiv umora, odmori, stimulatori. Nesreće pri radu, borba protiv nezgoda i nesreća.

Model stresa na poslu. Strategije prevencije stresa. Sindrom izgaranja.

Prilagodba sredstava rada osobama s umanjenim sposobnostima. Specifični problemi u radnoj terapiji i način njihova rješavanja ergonomskim pristupom.

Zakoni i pravilnici o arhitektonskoj prilagođenosti prostora, ergonomska prilagodba interijera Ergonomsko prilagođenje radnog mjesta. Ergonomsko prilagođenje eksterijera (vanjske stepenice, rampe, liftovi, javni prostori).

Arhitektonske barijere. Pomagala za samopomoć (u kuhinji, kupaonici, pri oblačenju i sl.) Prilagođena sportska oprema.

Fizička okolina (buka, svjetlo, vibracija). Timski rad (radni terapeut, arhitekt, građevinski inženjer, pravnik, tehničar, socijalni radnik, psiholog).

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

157

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

časova rada

5 40 24 78 8 150

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni) 1.02.05.005. Fizika sa biofizikom

3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

8.01.02.003. Biomehanika sa kineziologijom

3.02.03.003. Osnove fizikalne medicine i rehabilitacije

3.02.03.023. Osnovi radne terapije

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

40 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za pedagošku radionicu koja se organizuje iz oblasti ergonomije i medicine rada; 8 sati za istraživanje izvora.

Vježbe će vršiti u specijalizovanim kabinetima odn. u specijalizovanim ustanovama koje se bave apektima zaštite na radu, radne terapije za različite kategorije bolesnih i zdravih lica a posebno lica sa ograničenom radnom sposobnošču sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji u kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status partnerske ustanove, nastavne baze, odn. univerzitetskog kliničkog centra i univerzitetske laboratorije.

Stručna/klinička praksa se obavlja u partnerskim ustanovama zaštite na radu i radne terapije, odn. u poslovnim organizacijama. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedre za radiologiju, radiološku zaštitu i ergonomiju. Za obradu predmeta i stručnu i kliničku praksu planirano je da student utroši i 8 sati na istraživanju izvora.

Tokom obavljanja aktivnosti u okviru pedagoške radionice posvečene problemima radne terapije i zaštite na radu izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj radionice. Zadatak voditelja radionice i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih metoda i tehnika koje se odnose na radnu terapiju i probleme zaštite na radu.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Ocjena studentske stručne/kliničke prakse predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – finalni (usmeni ispit) konačni obavezni 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura

Prof. dr Ivan Mikov Ergonomija Novi Sad

158

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)

159

OSNOVNI PODACI:

Organizaciona jedinica 01.07.400. Fakultet zdravstvenih nauka Skraćenica FZN-HCN

Katedra 01.06.240. Katedra za radiologiju, radiološku zaštitu i ergonomiju

Predmet/modul 3.02.34.001. Radiologija i imiđžing u zdravstvu

VRSTA PREDMETA:

Funkcionalna oblast Specijalistički

Nivo apstraktnosti Osnovni

Tip predmeta-obaveznost Obavezan

MATIČNOST PREDMETA:

Naučna oblast 3 Medicinska nauke

Naučno polje 3.02. Kliničke medicinske nauke

Uža naučna oblast 3.02.34. Radiologija

OPIS PREDMETA:

Obrazovni i profesionalni ciljevi:

Upoznavanje sa ključnim metodološkim uslovima dijagnostičkih i intervencijskih postupaka u radiologiji. Medicinske pravne norme u radiologiji, te oblici komuniciranja s bolesnicima i ostalim sudionicima medicinskih, dijagnostičkihi terapijskih procesa. Stručne norme i pravna, etička i običajna ograničenja u radu s bolesnicima, radni ambijent, radiološka tehnologija te oblici i norme zaštite od zračenja. Analiza i pohrana rezultata dijagnostičkih postupaka te kriteriji njihove ocjene. Svrha i oblik provođenja dozimetrije u radiološkoj struci te pravne norme i administrativne obveze vezane uz potencijalne radiobiološke učinke. Medicinska i radiološka terminologija te način stručnog komuniciranja.

Kompetencije/obrazovni ishodi:

Student će biti upoznat sa osnivnim tehnologijama i uređajima vezanim za imidžing u zdravstvu:

Rentgenološke dijagnostike i radio-terapije Ultrasonografija, Scintigrafija, Kompjuterizovana tomografija, NMR, PET i druge savremcnc imidžing tehnike.

Student će biti osposobljen za osnovne indikacije i tumačenje rezultata.

Savladane vještine: Sestrinska specijalistička priprema bolesnika za radiološke i druge preglede u oblasti uređajima za zdravstveni imidžing.

Sadržaj predmeta:

Sadržaj kolegija koncipiran je tako da upozna studente s bitnim podacima vezanim za tehnološki razvoj radioloških tehnika, korištenim oblicima energija i tehničkim sadržajima svih segmenata radiološke opreme koja se primjenjuje u dijagnostičke i terapijske svrhe. Također, sadržaj kolegija podrazumijeva i prikaz prateće opreme i infrastrukture nužne za instalaciju i primjenu radioloških uređaja.

Cilj i svrha kolegija je upoznavanje studenta i sa osnovama struke u njenoj praktičnoj vježbi. Student usvaja konkretna metodološka znanja i načela praktičnih poslova koje obavlja radiološki tehnolog te se upoznaje s osnovama

160

etičkih i pravnih propisa u ophođenju s bolesnicima i mogućim zakonskim implikacijama koje proizlaze iz prakse.

U tematskom sadržaju predemeta govori se o ulozi i značaju radiološkog tehnologa u radiološkom timu, o komunikaciji, poglavito o međuljudskoj i međuodjelskoj, te ističe značaj korištenja tih vještina s nizom primjera iz prakse. Student dobiva uvid u značaj algoritma različitih radioloških pretraga tokom radnog dana, podučava se o značajkama primjene kontrastnih sredstava i ostalim praktičnim radnjama u svojoj kompetenciji.

Student se takođe upoznaje sa osnovnim principima rentgenološke dijagnostike i radio terapije. Ultrasonografija, scintigrafija, kompjuterizovana tomografija, NMR, PET i druge savreme imidžing tehnike. Indikacije i tumačenje rezultata.

Uloga medicinske sestre u pripremi bolesnika za pregled. Nega bolesnika u toku i posle pregleda. Zaštita bolesnika i zdravstvenih radnika u toku pregleda.

METRIKA PREDMETA:

ECTS Nastavne aktivnosti (čas) Individualni rad SVEGA

časova rada

Kontakt časovi

Vježbe treninzi

Seminarski i stud. radovi

Pedagoške radionice

Stručna i klnič. praksa

Individual. i grupno učenje

Istraživ. izvora

4 30 24 66 120

Jezici izvođenja nastave Jezici naroda BiH

PREDUSLOVI ZA PRISTUP

Šifra Naziv predmeta/modula znanja Ocjena Opis uslova (dodatni)

2.09.10.035. Informatika i računarske tehnologije u zdravstvu

3.01.01.003. Osnovi anatomije i histologije

3.01.05.003. Fiziologija sa patofiziologijom

3.01.07.001. Osnovi patologije

3.02.38.005. Propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi

3.02.38.013. Njega hirurških bolesnika sa osnovama hirurgije

METODIKA IZVOĐENJA PREDMETA

U toku obrade predmeta predviđena su:

30 kontakt-sati interaktivnih predavanja; 24 sata za stručnu/laboratorijsku praksu

Vježbe će vršiti u specijalizovanim kabinetima odn. u radiološkim odjelima i/ili klinikama odn. ustanovama sa kojima Panevropski univerzitet ima sklopljene ugovore o nastavno-naučnoj i poslovno-tehničkoj saradnji u kojima je po tom osnovu dodijeljen naziv i status partnerske ustanove, nastavne baze, odn. univerzitetskog kliničkog centra.

Stručna/klinička praksa se obavlja u partnerskim ustanovama, odn. u radiološkim odjelima i/ili klinikama odn. ustanovama u trajanju od ukupno 24 sata. U sastavu prakse student ima obavezu da vrši konsultacije sa rukovodiocima nadležne Katedra za radiologiju, radiološku zaštitu i ergonomiju.

Tokom obavljanja stručne prakse izrađuju se stručni izvještaji koje ocjenjuje voditelj prakse. Zadatak voditelja prakse i studenta u okviru ovog predmeta je da obezbjedi savladavanje i primjenu u cjelini odn. savladavanje i primjenu većeg broja specifičnih metoda i tehnika koje se odnose na radiološku praksu odn. rad sa uređajima

161

vezanim za imidžing u zdravstvu: Rentgenološke dijagnostike i radio-terapije Ultrasonografija, Scintigrafija, Kompjuterizovana tomografija, NMR, PET i druge savremcnc imidžing tehnike.

EVALUACIJA RADA STUDENTA Red. br. Vrsta evaluacije Parcijalna/

konačna Opciona / obavezna

Procenat učešća

01 Učešće u kontaktnom radu - interakcija na predavanjima predispitna obaveza obavezni 20 %

02 Ocjena studentske stručne/kliničke prakse predispitna obaveza obavezni 30 %

03 Ispitne aktivnosti – finalni (usmeni ispit) konačni obavezni 50 %

04

05

LITERATURA / IZVORI (navedena po redosljedu važnosti)

Autor (Prezime, Ime) Naziv publikacije Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

publk.* a/ Osnovna literatura Doc dr Fatima Čustović Begović Radiološka zaštita Sarajevo 1991

Lothar Wicke Atlas radiološke anatomije Beograd 2007.

b/ Dopunska literatura

c/ Ostali izvori - časopisi, Autor – Prezime, Ime

(ukoliko je izvor članak) Naziv časopisa Sjedište izdavača Izdavač God.

izdanjaVrsta

časopisa

c/ Ostali izvori – Internet (WEB) izvori

Naziv sajta Adresa sajta Naziv rada/hiperlink Očitano

(*)Vrsta publikacije (knjiga, skripta, kompendium, multimedija)