STOMA BAKIMIhmyo.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/438/2019/03...Kolostomi Türleri Kolostomiler genellikle kalın bağırsak üzerindeki yerlerine göre Assenden (çıkan) kolostomi

STOMA BAKIMI

15.01.2019

Arş. Gör. Dr. Burcu DULUKLU

Öğrenim Çıktıları

Bu dersin sonunda,

Stomanın tanımını yapılabilecek.

Stomanın bireyin yaşamı üzerine etkileri

anlatılabilecek.

Farklı türden stomalar tanımlanabilecek.

Yaşlı stomalı bireyin bakımı yapılabilecek.

Yaşlı Bakım Teknikerleri İçin Yara Bakım Uygulamaları Eğitimi

İçerik

Stoma tanımı

Stomanın bireyin yaşamı üzerine etkileri

Stoma türleri

Kolostomi, ileostomi, ürostomi, trakeostomi

Yaşlı stomalı bireyin bakımı

Kolostomi, ileostomi, ürostomi, trakeostomi


Stoma Bakımı

Dünya genelinde her yıl bir çok nedene (kanser, travma,

obstrüksiyonlar, doğumsal anomaliler, larenks ödemi,

anafilaksi vb.) bağlı olarak stoma cerrahisi

uygulanmaktadır.

Ülkemizde bu konu ile ilgili net veriler olmamakla

birlikte, 20.000’den fazla ostomili birey olduğu tahmin

edilmektedir.


Stoma

Stoma Yunanca kökenli bir kelime olup,

“açıklık” ya da “ağız” anlamına gelir.

Stoma, atık ürünlerin vücuttan

uzaklaştırılmasını sağlamak için cerrahi

olarak oluşturulan açıklıktır.


Bireylerin daha uzun süre yaşamalarını sağlamak;

Sağlıklı ve üretken bir yaşama dönmelerine yardımcı

olabilmek;

Yaşam kalitelerini arttırmak ve altta yatan patolojiyi

iyileştirmek için oluşturulan stoma aynı zamanda

Bireyin yaşamında kriz etkisi oluşturabilmektedir.


Stomanın Bireyin Yaşamı Üzerine

Etkileri

Fizyolojik Sorunlar

Boşaltım alışkanlığında değişme,

Boşaltım kontrolünün kaybı,

İstemsiz gaz çıkışı,

Koku vb.



Etkileri

Psikolojik Sorunlar

Anksiyete,

Depresyon,

İntihar düşüncesi,

Yalnızlık,

Benlik saygısında azalma vb.



Etkileri

Sosyal ve Ekonomik Sorunlar

Ameliyattan sonra işi bırakma,

İş değiştirme,

Yakın arkadaş ve akrabalar ile daha az görüşme,

Evlilik problemlerinde artma,

Aile ve arkadaşları tarafından reddedilme,

Sosyal aktiviteleri sınırlama vb.


Stoma Türleri

Kolostomi

İleostomi

Ürostomi

Trakeostomi

Gastrostomi


Kolostomi

Kalın bağırsağın karın cildine ağızlaştırılmasıdır.

Gastrointestinal sistemin çeşitli hastalıklarının

cerrahi tedavisinde intestinal içeriği dışarı almak

amacı ile açılmaktadır.


Kolostomiler genellikle sol alt abdominal kadranda

açılmaktadır.

Kolostomiler sfinktersizdir.

Bu nedenle dışkılama fonksiyonunu istemli olarak

kontrol edilemez.


Kolostomi Açılma Nedenleri

Kolon kanseri

Crohn hastalığı

Kolon obstrüksiyonu

(tıkanması)

Travmalar

Bağırsak iskemisi

Fekal inkontinans

Hirschsprung’s hastalığı


Kolostomi Türleri

Kolostomiler genellikle kalın bağırsak

üzerindeki yerlerine göre

Assenden (çıkan) kolostomi

Transvers (yatay) kolostomi

Dessendan (inen) kolostomi

Sigmoid kolostomi


Hastanın rahat edeceği pozisyonu sağlamak için

oturma kemikleri yumuşak pedlerle

desteklenebilir, oturma banyosu önerilebilir.

Ancak sert simitler dolaşımı engelleyeceği için

kullanılmamalıdır.


İleostomi

İnce bağırsağın son kısmını oluşturan ileumun karın duvarına

ağızlaştırılmasıdır.

Genellikle karnın sağ alt tarafına açılır.

Geçici ya da kalıcı olabilir.

İleostomide dışkı sıvı halde, içerisindeki sindirim

enzimlerinden dolayı yakıcı nitelikte ve fazla miktardadır.

İleostomiden gelen içerik daha az bakteri içerdiğinden koku

çok az olur.


İleostomi Açılma Nedenleri

Kalın bağırsağın ve rektumun

ameliyatla tamamen alındığı

ya da devre dışı bırakıldığı

durumlar (tıkanmalar,

kanserler, yaralanmalar vb.)

Ülseratif kolit

Crohn hastalığı

Ailesel adenomatöz polipozis

(AAP/FAP)

Konjenital anomaliler

Travmalar


İleostomide Bakım

Hasta sıvı elektrolit dengesizlikleri yönünden takip

edilmelidir.

Dehidratasyon yönünden takip edilmelidir.

Torba sık sık boşaltılmalı ve çıktı miktarı ölçülmelidir.

Hastanın bol miktarda sıvı alması sağlanmalıdır.


Ürostomi

Üreterlerin direkt ya da indirekt yolla karın duvarına

ağızlaştırılmasıdır.

Üreterler direkt karın duvarına ağızlaştırılabilir (üreterostomi).

İncebağırsak veya kalın bağırsaktan bir parça alınıp bir ucu

kapatılır, diğer açık olan uç karın duvarındaki kesiden dışarı

ağızlaştırılır ve üreterler bu bağırsak segmentine birleştirilir

(üriner diversiyon).

Genellikle sol ya da sağ alt abdomene açılır.


Ürostomi Açılma Nedenleri

Mesane, serviks, uterus, vagina, üretra veya prostat

tümörleri

Konjenital anomaliler

Travmalar

Mesanenin radyasyon ile hasarı

Vajinal ve üretra-vajinal fistül

Tedavi edilemeyen üriner inkontinans

Nörojenik mesane veya idrar inkontinansı


Ürostomide Bakım

Ürostomiden 30-60 ml/st idrar çıkışı olmalıdır.

İdrar ilk günlerde kanlı ve mukuslu olabilir. Hasta bunun

normal bir durum olduğu konusunda bilgilendirilmelidir.

İdrar takibi yapılmalı, hastanın günde en az 2 lt sıvı alması

önerilmelidir.

İdrar partikül, enfeksiyon bulguları vb. yönünden

değerlendirilmelidir.


Gastrostomi

Gastrostomi, ağız yoluyla beslenemeyen hastaların

beslenmesini sağlamak amacıyla, midenin karın duvarına

ağızlaştırılmasıdır. Perkütan Endoskopik Gastrostomi

(PEG) olarak da adlandırılır.

Jejunostomi ise, jejunumun karın duvarına

ağızlaştırılmasıdır. Perkütan Endoskopik Jejunostomi

(PEJ) olarak da adlandırılır.


Gastrostomide Bakım

Kanama gibi erken dönem komplikasyonları

Stomanın görüntüsü

Hastanın stoma çevresindeki cilt bütünlüğünde

değişiklik

Tüpte meydana gelebilecek yırtılma, aşınma, tıkanma

vb. gözlenmelidir.


Trakeostomi

Trakeotomi servikal trakeada cerrahi olarak hava yolu

oluşturmaktır.

Trakeotomi: Geçici açıklık oluşturma işlemidir (acil

şartlarda uygulanabilir).

Trakeostomi: Kalıcı açıklık oluşturma işlemidir.


Trakeostomi Açılma Nedenleri

Larenks, farenks, servikal trakea, özofagus ve tiroidin

obstrüktif tümörleri

Ödem

Larenks, trakea, dil ve farenks inflamasyonu

Trakea veya laringial obstriktif konjenital anomaliler

Larenks ve trakeada travma

Duman veya buhar yanığı ya da yabancı cisim aspirasyonu

Bilateral vokal kord paralizisi Yaşlı Bakım Teknikerleri İçin Yara Bakım Uygulamaları Eğitimi

YAŞLI STOMALI BİREYİN

BAKIMI


Hasta ve ailesine-yakınlarına-bakım vericisine;

1. Emosyonel destek sağlanmalı

2. Bilgilendirme yapılmalı

3. Teknik beceriler konusunda eğitim verilmelidir


Emosyonel Destek

Hasta korku ve endişelerini dile getirmesi konusunda

teşvik edilmeli.

Hastanın beden imajı değişikliği ve cinsel yaşantısına

ilişkin kaygılarını ifade etmesi sağlanmalı.

Hastanın destek sistemleri güçlendirilmeli.


Bilgilendirme

Kendinizi tanıtın

Hastanın ne bildiğini

sorun

Temel anatomi ve

fizyoloji bilgisi

Ameliyatı anlatın

Aktivite

Beslenme

Ağrı kontrolü

İlaçlar

Komplikasyonları

tanıması

Nereye başvuracağını

bilmesi


Bilgilendirme

Stoma ile ilgili kavramları

açıklayın

Stomanın görünümü,

rengi, çapı

Stomada zaman içinde

meydana gelecek

değişimler

Stomanın yeri

Stomanın fonksiyonu

Kıyafet seçimi

İş yaşantısı

Sportif faaliyetler

Cinsel yaşam


Teknik Beceriler

Stoma bakım ürünleri tanıtılmalıdır.

Temel stoma bakımı tartışılmalıdır.

Torbanın takıp çıkarılması, gaz-koku kontrolü, duş alma

vb.

Hasta ve yakını/bakım vericisi stoma bakımı yapma

konusunda cesaretlendirilmelidir.


Yaşlı stomalı bireyin bakımı,

bireyin yeni yaşamına uyumunu

kolaylaştırmada ve yaşam kalitesini arttırmada

oldukça önemlidir.


Eğitim İçeriği

Torba sisteminin değişimi

Beslenme

Banyo ve giyinme

Sosyal aktivite

Seyahat

Cinsel yaşam

İbadet etme

Stomanın oluşturacağı

fiziksel, sosyal ve

psikolojik problemler

Stomal ve parastomal

alanda gelişebilecek

komplikasyonlar ve

önleme yolları


Stoma Bakım Uygulamaları

(Kolostomi – İleostomi)

Stoma bakım ürünlerinin seçimi.

Stoma torba sistemine karar verilmesi;

Tek parçalı alttan boşaltmalı Tek parçalı altı kapalı

(Şeffaf/opak) (Şeffaf/opak)


Çift parçalı alttan boşaltmalı Çift parçalı altı kapalı

(Şeffaf/opak) (Şeffaf/opak)

Stoma Bakım Uygulamaları

(Kolostomi – İleostomi)


Adaptörler

Düz adaptör

Stoma cilt seviyesinin

üstünde olduğu durumlarda.

Konveks Adaptör

Stomanın cilt seviyesinde veya cilt

seviyesinin altında olduğu

durumlarda.


Torba sisteminin değiştirilme sıklığı:

İki parçalı sistemde adaptörün çok sık değiştirilmemesi cildi

koruyan bir önlemdir.

Dışkı sızıntısı, adaptörün altında kaşınma ve yanma vb.

olmadığı sürece adaptör ciltte 3-7 gün kalabilir.

Altı kapalı torbaların 3/2’si dolduğunda atılır, alttan boşaltmalı

torbalar 3/2’si dolunca boşaltılır.

Torbalar 48 saatte bir değiştirilir.


Bakım Ürünleri

Pudra

Macun (pasta): Pasta stoma ile torba

arasında engel olup sızıntıyı önler. Pastanın

görevi stoma etrafındaki deriyi dışkıdan

korumaktır.

Cilt bariyeri

Gaz filtreleri

Koku gidericiler

Korse, kemer


Torba/Adaptör Değişimi

Eller yıkanır.

Malzemeler hazırlanır.

Eldiven giyilir.

Koruyucu önlük giyilir.

İşlem hastaya açıklanır.

Hastanın mahremiyetine dikkat

edilir.

Yatakta koruyucu yerleştirilir.

Hastaya pozisyon verilir.


Adaptör yukarıdan aşağıya doğru deriden kaldırılır.

Ilık su ile ıslatılmış gazlı bez ile stoma çevresi temizlenir ve kuru

gazlı bezle tamponlanarak kurutulur

Deride tahriş varsa bakım kremi uygulanır

Birkaç dakika beklenerek cildin kremi emmesi sağlanır

Ölçüm cetveli ile çap ölçümü yapılır.

Stomanın ölçtüğümüz çapına göre adaptör bir makas yardımıyla

kesilir.



Uygun olan ölçü torbanın kenarı ile stoma arasında 1,5-3 mm

boşluk olmasıdır.

El ısısı ile adaptör daha iyi yapışır.

Kenarlarındaki yapışkan kağıtları da kaldırarak adaptör tam

olarak cilde yapıştırılır.

Adaptöre uygun stoma torbası bir noktadan başlayarak dairevi

hareketle adaptöre yerleştirilir.

Torba kontrol edilir.



Ürostomide Bakım

İdrar çıkışı sürekli olduğu için ürostomi torbası sabahları,

kahvaltı etmeden ve bir şeyler içmeden önce değiştirilmelidir.

Gün içinde torba değiştirilecek ise uygulamadan birkaç saat

önce sıvı alımı kısıtlanmalıdır.

Stoma açıldıktan 6–8 hafta sonra küçülür ve gerçek boyutuna

ulaşır.

Hasta torba değiştirme işlemini kendisi yapacak ise ve stomayı

göremiyorsa bu işlemi bir aynanın karşısında yapmalıdır.


Ürostomide Bakım

Hastanın genellikle ayakta durması gerekir.

Ürostomi torbası,1/2’si veya 1/3’ü dolduğu zaman

boşaltılmalıdır.

Hasta, özellikle gece belli aralıklarda torbayı boşaltmalıdır.

Hasta alttan musluklu torba kullanıyorsa değişim işlemi

öncesinde musluğun kapalı olduğundan emin olunmalıdır.



-Malzemeler-

İrrigasyon için ılık musluk

suyu/ %0.9 NaCl

İrrigasyon için enjektör

Gazlı bez

Povidon iyot

pH 5.5 olan alkali sabun

Koruyucu örtü

Tek kullanımlık eldiven



Bakım, beslenmenin yapılmadığı dönemde, sabah erkenden

ya da yemeklerden 2 saat sonra yapılmalıdır.

Hastaya PEG açıldıktan sonraki ilk 10 gün tüp yerinden

çıkarılmamalı, tüpün mide duvarına basınç uygulamasını

engellemek için tüp her gün saat yönünde ve tersi yönde

çevrilmelidir.



Eller yıkanır.

Gerekli malzemeler hazırlanır.

Hastaya supine pozisyonu verilir.

Koruyucu örtü serilir, eldiven giyilir.

Bağırsak sesleri dinlenir.

Tüpün giriş yeri gözlemlenir.

Tüp etrafındaki deri temizlenir (ilk 7 gün: povidon iyot; 7

günden sonra: pH 5.5 sabun ve ılık su, %0.9 NaCl).



PEG tüpü 2-3 cm içeri iterek kendi ekseni etrafında

180 derece çevrilir ve sabitleme parçasının direnci

hissedilene kadar tekrar 2-3 cm dışarı çekilir.

Tüpün seviyesinin başlangıç seviyesi ile aynı

olduğundan emin olunmalıdır.

Tüp bant ile gevşekçe sabitlenir.

Cilt kurulanır.


İlaçlar, beslenme torbasının içine direkt olarak eklenmemeli

ve enteral beslenme ürünleri ile karıştırılmamalıdır.

Her ilaç, uygun şekilde ayrı ayrı uygulanmalıdır.

İlaç uygulamadan önce beslenme durdurulmalı ve tüp en az

15 ml su ile yıkanmalıdır.

Katı ve sıvı ilaçlar 5-30 ml su ile dilüe edilmeli ve 20 ml

üzeri kapasitede temiz bir enjektör ile uygulanmalıdır.

Tüp en az 15 ml su ile tekrar yıkanmalıdır.



Trakeostomide Bakım

Trakeostomili bireylerde solunan hava üst hava yollarında

nemlenmeden doğrudan akciğerlere dolduğu için trakeal

irritasyona bağlı sekresyonların kurumasına ve hastanın

solunum sıkıntısı yaşamasına neden olmaktadır.



Trakeostomi tüp balonları, yüksek volüm ve düşük basınçlı

olanlardan seçilmelidir.

Balon basıncı, 20-25 mmHg’da tutulmalıdır.

Trakeostomi ameliyatından sonra 5-7 gün dış kanül

değiştirilmeden yerinde bırakılmalıdır.



İç kanül ilk 3 gün süresince 2-3 saat arayla kanül

temizleme fırçası ile temizlenmelidir.

Bu işlem daha sonra gerektikçe tekrarlanır.

Temizlik için hidrojen peroksit, sodyum bikarbonat -

gümüş kanül-, serum fizyolojik ya da sıcak sabunlu

su kullanılabilir.



Hastalar vokal kord fonksiyonunda azalma nedeniyle

sözel iletişim kurmakta problem yaşar (kağıt, kalem,

çağrı zili vb.)

Konuşma valfleri, tek yönlü hava akımına izin verir.

Ses oluşturmak üzere inspirasyonda açılıp

ekspirasyonda kapanarak havayı larenkse doğru

yönlendirir.



Solunan havanın nemlendirilmesi (%60-90 ılık buhar)

Trakeal aspirasyon (trakeal, nazofarengeal ve nazotrakeal)

Stoma ve stoma etrafındaki cildin bakımı

Bronkopulmoner sekresyonun bakteriyolojik kontrolü

Tüp balonunun şişirilme ve indirilmesinin ayarlanması (20-25

mmHg)

Trakeostomi tüplerinin temizlenmesi, değiştirilmesi

Hastaya konuşmanın öğretilmesi



-İç Kanül Değişimi-

Hastanın mahremiyetine dikkat edilir.

Hastaya yarı oturur pozisyon verilir.

Hastaya ılık buhar verilir (10-15 dk ve stoma açıklığına

10-20 cm mesafeden).

Koruyucu örtü hastanın göğsü üzerine serilir.

Steril aspirasyon sondası ve steril eldiven hazırlanır.

Trakeostomi ve trakea aspire edilir veya hastanın

öksürmesi sağlanır.

Bir elle dış kanül sabitlenir ve iç kanül çıkartılır.



Dış kanülün ve stomanın etrafı hidrojen peroksit ile

silinir, SF ile durulanır ve tamponlanarak kurulanır.

Boyun bağı değiştirilir (bir iki parmak girecek bollukta

olması sağlanır).

Dış kanülün ön plakasının altına spanç yerleştirilir.

Temiz iç kanül yerleştirilir.



-Tüp Değişimi-

Yeni trakeostomi tüpünün ön plakasının deliklerinden boyun bağı şeridi

takılır.

Kirli boyun bağı çıkarılır.

Kirli tüp aşağıya doğru eğim vererek çıkarılır.

Yeni tüp önce yan olarak trakeostomi deliğine sokulur ve kendi ekseni

etrafında 90 – 45 derece çevirerek içeri ve aşağı doğru itilir.

Tüp içindeki obturator çıkarılır.

Boyun bağı bağlanır.


TEŞEKKÜR EDERİM…


KAYNAKLAR http://www.yoihd.org.tr/duyuru.aspx?id=50, Ostomi.

https://ostomyeurope.org/, Ostomates Rights.

Wexner SD, Fleshman JW. Kolon ve Rektum Cerrahisi: Abdominal Ameliyatlar;2015.

Karadağ A, Ostomi ve Yara Bakımı, Koç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu

Duluklu B, Şenol Çelik S. Kolostomisi Olan Bireylerde Yaşam Kalitesi: Sorunlar Ve Hemşirelik Girişimleri, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi; 2019.

Karadağ S, Standart Stoma Bakımında İyilik Halinin Korunması, Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Gastroenteroloji Cerrahisi Stoma Ve Yara Bakım Ünitesi

https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/ostomies.html, Ostomies.

Gülay H. Temel ve Sistematik Cerrahi. İzmir:Güven Kitabevi;2005.

Gençay S. Trakeotomi ve Endikasyonları, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, http://www.kbb.gazi.edu.tr/trakeotomi.htm

Atabek Aştı T, Karadağ A. (2012). Hemşirelik Esasları. Akademik Basın ve Yayıncılık, İstanbul.

Yıldırım O. Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG) Uygulanan Hastalatın Endikasyon, Komplikasyon ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi; 2011.

Löser C, Aschl G, Hébuterne X, Mathus-Vliegen E, Muscaritoli M, Niv Y, et al. ESPEN guidelines on artificial enteral nutrition–percutaneous endoscopic gastrostomy, Clin Nutr; 2005.

Bankhead R, Boullata J, Brantley S, Corkins M, Guenter P, Krenitsky J, et al. ASPEN enteral nutrition practice recommendations, Journal of Parenteral and Enteral Nutrition; 2009.


http://www.yoihd.org.tr/duyuru.aspx?id=50



https://ostomyeurope.org/

https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/ostomies.html











Documents

STOMA BAKIMIhmyo.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/438/2019/03...Kolostomi Türleri Kolostomiler genellikle kalın bağırsak üzerindeki yerlerine göre Assenden (çıkan) kolostomi