Srpski realizam

12.04.23 Konstantin, Petar i Goran 1

Srpski realizam Srpski realizam Srpski realizam Srpski realizam Konstantin Sinkovski Konstantin Sinkovski

Petar Vitezović Petar Vitezović Goran Savić Goran Savić


Sadržaj• Realizam u književnosti

– Pojam realizma– Romantizam i realizam– Tokovi realizma – Odlike realizma

• Realizam u srpskoj književnosti– Rani srpski realizam

Jakov Ignjatović Stefan Mitrov Ljubiša

– Kritički (pozni) realizam • Pojava Socijalističkog pokreta• Milovan Glišić• Laza Lazarević• Janko Veselinović• Svetolik Ranković• Radoje Domanović


Realizam u književnosti

• Pojam realizma• Romantizam i

realizam• Tokovi realizma • Odlike realizma


Pojam realizma • Termin realizam (lat. Realis - stvaran, istinit)

ima dvojako značenje: – označava metod oblikovanja književno

umetničkog dela – označava knjževni pravac, epohu u istoriji

književnosti• Realizam kao metod prisutan je u književnosti

od najstarijih vremena • Realizam u književnosti:

– slična tematska opredeljenja – slični stilsko-izražajni postupci – iskazivanje sličnih shvatanja o društvenim i

umetničkim pitanjima


• Termin realizam označava metod oblikovanja književne stvarnosti ili književnu epohu

• U prvom slučaju: – termin nema vremensko ograničenje– primenljiv je za pisce svih vremena koji u

svom stvaranju koriste metod realizma

• U drugom slučaju: – termin se koristi u ograničenom

vremenskom značenju tj. odnosi se na pisce koji su stvarali u drugoj polovini XIX veka i primenjivali realistički metod


Romantizam i realizam• Realizam se javlja pre svega kao

suprotnost romantizmu • Romantizam se usredsređuje na:

– subjektivni svet– razigranu maštu – naglašenu emocionalnost

• Realizam se usredsređuje na:– objektivni svet– pozitivne činjenice – prirodnost i odmerenost u pokazivanju

osećanja


• U razvojnom toku realizma uočavaju se tri faze: – Rani realizam – Razvijeni realizam – Visoki realizam

Tokovi realizma


Rani realizam

• Rani realizam označava evropske početke realističke epohe čije su temelje udarili: – Stendal – Onore de Balzak – Nikolaj Vasiljevič Gogolj


Onore de Balzak

Stendal Nikolaj Vasiljevič Gogolj


Razvijeni realizam• Razvijeni realizam obuhvata

pedesete i šezdesete godine XIX veka kada su stvarali: – Gistav Flober– Alfons Dode– Braća Gonkur– Ivan Sergejevič Turgenjev– Ivan Aleksandrovič Gončarov


Ivan Sergejevič Turgenjev

Ivan Aleksandrovič Gončarov


Alfons Dode Gistav Flober


Visoki realizam

• Visoki realizam obeležen je unošenjem ideološke, etičke i filozofske problematike

• Najznačajniji pisci ovog perioda su:– Lav Nikolajevič Tolstoj – Fjodor Mihajlovič Dostojevski


Fjodor Mihajlovič Dostojevski

Lav Nikolajevič Tolstoj


Odlike realizma• Glavne odlike realizma su:

1. Teme2. Junaci3. Fabularnost4. Pripovedanje5. Dijalog6. Monolog7. Opis8. Žanr9. Jezik10. Pojava teoretičara


1. Teme Teme za svoje stvaranje realisti

nalaze: • u stvarnosti koja ih okružuje • u svakodnevnom životu običnih ljudi • u običnim događanjima koji ne

predstavljaju ništa izuzetno

Ova književnost predočava sliku: • društvene sredine• odnose i sukobe u njoj • idejne i ideološke tokove


2. Junaci• Junaci su obični ljudi iz

svakodnevnog života, koji su prirodni u radu, ponašanju i izražavanju

• Glavni junak je uglavnom tipični predstavnik sloja ili grupe ljudi, prikazuje se svestrano, motivacija je zasnovana na prirodnoj i logičkoj kauzalnosti (uzročno-poslednični odnosi)


3. Fabularnost

• Fabula: – je čvrsta– ima hronološki tok – u kontinuitetu prati životnu priču o junaku

• Fabula mora da bude: – dinamična i zanimljiva– u funkciji postepenog otkrivanja likova koji prolaze

kroz niz situacija

• Svojstvo realisticke fabule je: – razgranatost– postojanje više tokova– razvijene epizode


4. Pripovedanje

• Pripovedanje je:– objektivno– uzdržano i odmereno – bez jakih strasti – bez patetike – bez hiperbolisanja

• Pripovedanje ima hronološki tok i prati:– životna zbivanja – društvene tokove– intimna stanja


5. Dijalog

• Dijalog je: – značajno sredstvo umetničkog

oblikovanja u realističkoj prozi – dominantna forma samoiskazivanja i

indirektne karakterizacije

• Dijalog u realizmu je vrlo razvijen, sa obimnim dijaloškim nizovima


6. Monolog

• Monolog se kasno javlja u prozi realizma

• Prvo se pojavljuje kao opis psihološkog stanja a kasnije i kao direktni unutrašnji monolog

• U srpskom realizmu se javlja kod Laze Lazarevića i Svetolika Rankovića


7. Opis• Opis ima značajnu ulogu u strukturi

realističke proze • Predmeti opisivanja su:

– pejzaž – interijer – portret – karakter – sredina – atmosfera


8. Žanr

• U realizmu dolazi do značajne smene žanrova

• Poezija uopšte stagnira ili nestaje • Neguje se lirska poezija deskriptivne i

misaone vokacije• Malo pisaca neguje poeziju

• Proza je dominantan vid umetničkog izražavanja

• Neguju se pripovetka i novela • Roman doživljava ekspanziju i punu

afirmaciju


9. Jezik• Jezik realista je:

• jednostavan • kolokvijalan • bez figurativnosti

• Ima dosta žargonske, profesionalne ili dijalektske leksike čime se jezik funkcionalizuje kao sredstvo za karakterizaciju i individualizaciju likova


10. Pojava teoretičara• Epoha realizma je dala niz

teoretičara • Na jednoj strani su pisci koji

razmišljaju o književnosti i književnom stvaranju

• Na drugoj strani su filozofi, estetičari i književni kritičari


Srpski realizam• U razvitku srpskog realizma razlikuju se dve

faze: – od 1870. do 1903. godine – od 1903. do 1915. godine

• Realizam u sprskoj književnosti obuhvata dosta široku, zanimljivu i raznovrsnu panoramu književnih pojava u velikom vremenskom rasponu

• Najveći broj realista potiče iz Srbije ili je u njoj živeo ili stvarao

• U srpskom realizmu dominantna je seoska tematika sa idealizacijom sela i seoskog života

• Prelaz između romantizma i realizma je slab


• U epohi realizma menja se polje uticaja u kojem se razvija srpska književnost

• Nemački uticaj koji je do tada bio dominantan ustupa mesto ruskom

• Prevode se i čitaju najviši ruski realisti (Gogolj, Turgenjev, Černiševski, Gončarov, Tolstoj, Dostojevski)

• Najveći uticaj na srpske pripovedače izvrsio je Nikolaj Vasiljevič Gogolj

Uticaji


• Najznačajniji predstavnici srpskog realizma su: – Jakov Ignjatović– Milovan Glišić – Laza Lazarević– Radoje Domanović– Simo Matavulj i drugi

Predstavnici srpskog realizma


Stevan Sremac

Simo Matavulj


Rani srpski realizam

• Jakov Ignjatović• Stefan Mitrov Ljubiša


Stefan Mitrov Ljubiša

Jakov Ignjatović


• Jedan od najvažnijih ideologa romantizma je i ujedno i prvi realista u srpskoj književnosti

• Savremenik romantičara i pripadnik romantičarskog pokreta, a po svojim najboljim delima – izrazit realista

• Ignjatovićev stil mozemo nazvati romantičnim realizmom

Jakov Ignjatović


• Jakov Ignjatović je rođen u Sent Andreji 1822. a umro 1889. u Novom Sadu

• Ignjatovićev književni značaj temelji se na njegovim realističkim romanima i u manjoj meri pripovetkama iz savremenog društvenog života ugarskih Srba

• Pored avanturističko-humorističkog romana, Ignjatović piše i sentimentalno-romantičarski roman

• Poput nekih velikih evropskih realista, Ignjatović je prikazivao sudbinu romantičarskog junaka u neromantičnoj stvarnosti

Biografija i značaj


• Susret između romantizma i realizma najsrećnije je ostvareno u Ignjatovićevom delu ,, Vasa Rešpekt “

• Ostali romani gravitiraju više tipu socijalno problemskog romana za kojim je težio realizam XIX veka

• Ličnosti u tim romanima nisu date nasuprot društvu, već su postavljene u glavne tokove društvenih kretanja

• Tu spadaju romani: • ,, Čudan svet “ • ,, Večiti mladoženja “• ,, Stari i novi majstori “• ,, Patnica “

Stvaralaštvo


• Najdublji zahvat u društvene procese ostvaren je u romanu ,, Večiti mladoženja “,

• U njemu je, kroz istoriju raspada jedne bogate trgovačke porodice, prikazano propadanje srpskog građanskog društva u Ugarskoj

• Dajući hroniku o ekonomskoj i moralnoj dekadenciji jedne porodice, Ignjatović je u ovom romanu načeo temu kojom će se kasnije baviti mnogi srpski pisci

Večiti mladoženja


Večiti mladoženja


• Kao čovek Ignjatović je bio neuredan, aljkav

i lenj, i više je voleo kafanu nego radnu sobu• Otuda i njegovi romani nose pečat:

aljkavosti, nemarnosti, brzog rada, sirovog stila, neobrađenosti i oskudnosti

• Ipak, pored svih tih mana, u njegovim romanima se oseća snažan pisac, pronicljiv posmatrač života i vrstan poznavalac ljudi

Karakter


Jakov Ignjatović


Stefan Mitrov Ljubiša• Stefan Mitrov Ljubiša rođen je u Budvi

1824. a umro 1878. u Beču• Ljubišina prva pripovetka objavljena je

1868. i od tada pa do smrti on je bio jedan od najistaknutijih i najcenjenijih srpskih pripovedača

• Objavio je dve zbirke pripovedaka:– ,, Pripovijesti crnogorske i primorske “ (1875)– ,, Pričanja Vuka Dojčevića “ (1877-1879) koja

je bila nedovršena


Stefan Mitrov Ljubiša


• Ljubiša je kroz prozu prikazivao narodnu istoriju, narodni život i običaje slično kao što je to nekada Njegoš činio kroz poeziju i zato je Ljubiša nazvan ,, Njegošem u prozi “

• Kod Ljubiše se izdvajaju dva narativna tipa za koje je u naslovima svojih dveju zbirki upotrebio nazive ,, pripovijesti “ i ,, pričanja “– ,, Pripovijesti “ su svojevrsna istorijska proza rađena ne

na osnovu pisanih izvora, nego na osnovu usmenog predanja

– ,, Pripovijesti “ su mahom duže pripovetke sa razvijenom fabulom i sa radnjom koja se odvija na geografski i nacionalno širokom prostoru

– ,, Pričanja “ su umetnički stilizovana osobena vrsta narodne usmene proze – šaljive priče sa dosetkom, anegdote koje objašnjavaju nastanak pojedinih narodnih poslovica

Stvaralaštvo


Spoj epike i realizma

• U Ljubišinom pripovedačkom metodu stapaju se epske legende i realizam

• U njegovoj najboljoj pripovetci ,, Kanjoš Macedonović “ obrađena je najtipičnija epska tema - junački megdan

• Međutim, u ovoj pripovetci Ljubiša je na realističan način prikazao sve likove i sveo ih je na ljudske razmere


Kanjoš Macedonović


Odlike• Posebnu odliku pripovetke, kao i celog

Ljubišinog dela, čini humor• Humorom se održava ravnoteža između

legende i stvarnosti, njime se legendarno spušta na nivo običnog, svakodnevnog, a običnost se uzdiže do legende

• Lepote pripovetke jeste u tom spoju legendarnog i svakodnevnog, epike i stvarnog života, nacionalne heroike i humora

• To su ujedno i najbolje odlike Ljubišinog dela


Zaključak• Ljubiša je prikazao život i običaje u

zatvorenim plemenskim zajednicama sa prastarim društvenim oblicima, shvatanjima i moralom

• Formiran u eposi romantizma, Ljubiša je sve svoje pripovetke napisao u poslednjoj deceniji svog života, u razdoblju koje označava prelaz od romantizma ka realizmu

• Njegov elementarni, narodski realizam razvio se nezavisno od realističkog pokreta, na zavičajnom folklornom tlu


Kritički (pozni) realizam

• Pojava socijalističkog pokreta• Milovan Glišić• Laza Lazarević• Janko Veselinović• Svetolik Ranković• Radoje Domanović


Milovan Glišić Radoje Domanović


• Realizam kao pravac u sprskoj književnosti povezan je sa pojavom socijalističkog pokreta u Srbiji

• Svetozar Marković (1846-1875) je bio prvi ideolog i propagator realizma u srpskoj književnosti

• Na književnost se neposredno odnose samo dva njegova članka:– ,, Pevanje i mišljenje “ (1868)– ,, Realnost u poeziji “ (1870)

• Savremenoj književnosti on pristupa sa pozicija ,,kritičara realiste“ nastojeći da oceni ne pojedinačne pojave u njoj, nego ,, njen opšti pravac “

Pojava socijalističkog pokreta


Svetozar Marković


Markovićeva kritika

• Markovićeva kritika je dvostruko usmerena:– Sa jedne strane usmerena je na ,, kritičare estetičare “ – Sa druge strane usmerena je na tadašnju

romantičarsku poeziju i prozu

• I u jednoj i u drugoj oblasti on je došao do istih zaključaka a to je da se srpska književnost udaljila od stvarnosti i tu je glavni izvor svih slabosti od kojih je srpska književnost patila

• Ni jedna ni druga strana se ne osvrću na život i potrebe čoveka kao i na njegov savremeni razvitak

• Marković je smatrao da je jedini izlaz iz te krize bio da se književnost vrati životu i stvarnosti


Markovićeva ideologija• Na Markovićeve ideje vraćali su se i vraćaju se

svi pobornici društveno angažovane literature od njegovih neposrednih nastavljača koji su zahtevali ,, uništenje estetike “

• Sa literaturom realizma još su neposrednije povezane Markovićeve sociološke i političke rasprave, posebno njegova znamenita monografija ,, Srbija na istoku “

• Marković je u tom delu prikazao dvostruku sliku Srbije, baš onu kakvu su i srpski realisti videli

• Odnosi između starog i novog društva u tematici, kao i idealizacija odnosno kritika u načinu prikazivanja nalazila se u osnovama celokupne proze srpskog realizma


Milovan Glišić• Osnivač realističke pripovetke Milovan Glišić

proizišao je neposredno iz pokreta Svetozara Markovića

• Glišić je rođen 1847. u selu Gradac kraj Valjeva a umro 1908. u Dubrovniku

• Prva objavljena Glišićeva pripovetka bila je ,, Noć na mostu “ (1874)

• Bio je aktivan učesnik u pokretu Svetozara Markovića i nastupio je u duhu njegovog revolucionarnog programa kao oštar kritičar tadašnjeg srpskog društva

• Sa Glišićem počinje ekspanzija seoske realističke pripovetke


Rano stvaralaštvo

• Glišićeve prve najoštrije satirične pripovetke su bile:– ,, Glava šećera “ – ,, Roga “ – ,, Zloslutni broj “

• Sve tri pripovetke su objavljene 1875. u ,,Otadžbini “, najznačajnijem časopisu epohe realizma


Slabljenje pokreta• Posle smrti Svetozara Markovića dolazi do progona

njegovih pristalica i slabljenja njegovog pokreta • Posle 1875. Glišić uglavnom piše humorističke

pripovetke:– ,, Raspis “ – ,, Šetnja posle smrti “ – ,, Vujina prosidba “ i druge

• U ovim delima društvena kritika se ublažuje• Kolika je u ovoj promeni imala udela spoljašnja

prinuda najbolje govori sudbina komedije ,, Podvala “

• ,, Podvala “ je zabranjena zato što je pisac u njoj ,, oporočavao “ predstavnike zvanične vlasti

• Glišić je bio prinuđen da ispravi komediju


Kasnije stvaralaštvo• Pod uticajem Gogolja Glišić je obradio

narodna predanja o vampirima i nečistim silama, kao i nekoliko pripovedaka ozibljne sadržine među kojima je najlepša patrijarhalna idila ,, Prva brazda “ – ,, Prva brazda “ je himna selu, seoskom

čoveku i seljačkom radu, puna vedrine i optimizma, prožeta najčistijim i najplemenitijim ljudskim osećanjima

• Glišić je takođe objavio i deo svojih folklorno-fantastičnih pripovedaka:– ,, Posle devedeset godina “ – ,, Zadušnice “ – ,, Brata Mata “


Prevodilački rad• Posle 1885. kada je objavio ,, Prvu brazdu

“ i ,, Podvalu “, Glišić je gotovo prestao da se bavi originalnim stvaranjem, ali je nastavio plodan prevodilački rad sa ruskog i francuskog jezika

• Najznačajniji prevodi klasika ruskog realizma su mu:– Od Gogolja

,, Taras Buljba “ ,, Mrtve duše “

– Od Gončarova ,, Oblomov “

– Od Tolstoja ,, Rat i mir “


Zaključak• Glišićevo delo odiše elementarnom snagom i

jednostavnošću • Kritički odnos prema stvarnosti, savremenost

tematike, prikazivanje tipova društvenog života čine ga izrazitim realistom

• Kod Glišića su takođe uočljive i neke nerealističke crte koje su bile karakteristične za sve srpske realiste (idealizacija starog sela, folklorizam)

• Razvijajući se pod dvostrukim uticajem Glišić je svoja dela gradio na narodnoj osnovi, bogateći ih elementima prihvaćenim iz usmene proze

• Glišić pripoveda jednostavno i prirodno, služeći se često postupcima usmenih pripovedača, jezikom u kome se oseća živi govor njegovog kraja


Milovan Glišić


Laza Lazarević• Laza Lazarević rođen je 1851. u Šabcu a

umro 1891. • Sa devet pripovedaka, koliko je uspeo

da dovrši, on spada među najznačajnije prozne stvaraoce u srpskoj književnosti

• Doktorirao je medicinu • U bečkom časopisu ,, Srpska zora “ je

objavio svoju prvu pripovetku pod naslovom ,, Zvona s crkve u N. “ (kasnije nazvano ,, Prvi put s ocem na jutrenje “ )


Laza Lazarević


Stvaralaštvo• Do 1882. Lazarević je objavio još pet pripovedaka:

– ,, Školska ikona "– ,, U dobri čas hajduci "– ,, Na bunaru "– ,, Verter "– ,, Sve će to narod pozlatiti “

• Tada nastaje duži prekid u njegovom pripovedačkom radu, u kome se on više bavio medicinom nego literaturom

• Bio je jedan od najistaknutijih lekara u Srbiji svog doba, autor većeg broja naučnih priloga iz oblasti medicine

• Pred sam kraj života izdao je još dve pripovetke:– ,, Vetar “ (1889)– ,, On zna sve “ (1890)

• U posthumnim hartijama nađena je i jedna završena pripovetka ,, Švabica “ kao i veliki broj nezavršenih koje govore o mogućnostima daljeg razvoja ovog rano umrlog pripovedača


Lazarević i Glišić• Lazarević je pripovedač drugačijeg profila od

Glišića• Njegovim pripovetkama nedostaje Markovićevska

kritika birokratskog pokreta, ali je zato kod njega snažno izražena druga strana Markovićeve ideologije – idealizacija starog patrijarhalnog sveta i njegovih vrednosti

• Kolektivni moral i porodično osećanje bratstva i solidarnosti sa svima – to su vrednosti koje se nalaze u temeljima patrijarhalne zajednice

• Lazarević je bio svestan da je novo doba uzdrmalo te temelje, ali on nije poput Glišića, prikazivao socijalne, nego moralne i individualne aspekte krize koja je nastupala


Zaključak• Bez obzira na to da li govori o starim ili

novim vremenima, o prostim ljudima ili intelektualcima, Lazarević je na prvom mestu moralista

• Idealizacija starog društva i kritika novog date su kod njega isključivo sa etičkog stanovništva

• Lazarević je tvorac srpske psihološke pripovetke i jedan od najboljih stilista u istoriji naše proze


Janko Veselinović

• Treći klasični predstavnik seoske realistične pripovetke je Janko Veselinović

• Rođen je 1862. u Salašu Crnobarskom a umro 1905. u Glogovcu

• Veselinović po svojim književnim osobinama stoji između Glišića i Lazarevića


Janko Veselinović


Glišić, Veselinović i Lazarević

• Kao i Glišić, Veselinović je proizišao iz narodnog usmenog pripovedanja, ugledavao se na ruske pisce i bio pristalica Markovićevog pokreta, ali njemu je nedostajala ono što je bila najvažnija odlika Glišićeve proze – društvena kritika i humor

• Slično Lazareviću, Veselinović je bio okrenut starom selu i idealizovao je porodične zadruge i patrijarhalne odnose, ali bez onih dubokih moralnih potresa i psiholoških prodora karakterističnih za Lazarevića

• Veselinović je tipični idilični realista i ujedno jedan od najizrazitijih regionalista među našim pripovedačima


Stvaralaštvo• Objavio je oko tridesetak knjiga

pripovedaka, reportaža, romana, drama i zapisa

• Prva i najznačajnija zbirka njegovih pripovedaka izašla je pod naslovom ,, Slike iz seoskog života “ 1886. i 1889.

• Njegove pripovetke odišu lirskom toplinom i osećajnošću tako da ponekad više liče na pesme u prozi nego na pripovetke, što je došlo do izražaja i u davanju poetskih naslova zbirkama:– ,, Poljsko cveće “ (1890.)– ,, Od srca srcu “ (1893.)– ,, Rajske duše “ (1893.)– ,, Zeleni vajati “ (1895.)


Romanopisac• Iako najizrazitiji i najplodniji seoski

pripovedač, Veselinović je, za razliku od svojih prethodnika, pisao i romane

• Napisao je romane:– ,, Seljanka “ (1893.) – ,, Hajduk Stanko “ (1896.)

• Četiri nedovršena romana su mu:– ,, Borci “ – ,, Junak naših dana “ – ,, Seljak “ – ,, Mašići “


Hajduk Stanko


Svetolik Ranković i Radoje Domanović

• Svetolik Ranković i Radoje Domanović, oba rodom iz Šumadije, proširili su dotadašnje granice realizma, ne toliko geografski koliko načinom viđenja i prikazivanja stvarnosti

• I jedan i drugi pokušali su negovati seosku pripovetku ali sa mnogo manje uspeha od svojih prethodnika

• Njihov pravi domen je bio drugi – Rankovićev u psihološkom romanu, Domanovićev u satiričnoj pripoveci

• Okrenuti više savremenosti nego prošlosti (onome što je nastajalo, ne onome što je nestajalo), oni su pružili mračnu, pesimističku viziju stvarnosti, koja stoji nasuprot vedrini i optimizmu prvih realista


Svetolik Ranković• Svetolik Ranković pripada

psihološkoj liniji srpskog realizma, čiji je začetnik bio Laza Lazarević

• Rođen je 1863. u Velikoj Moštanici a umro je 1899. u Beogradu

• Književno se formirao pod uticajem ruske literature

• Njegova književna karijera trajala je kratko jer ga je smrt ugrabila u jeku stvaralačke snage


Stvaralaštvo• Tri romana koji čine najznačajniji deo

Rankovićevog stvaralaštva nastali su u poslednjim godinama njegovog života

• Ranković stvara roman ličnosti• U središtu sva tri romana koja je napisao

nalaze se životna sudbina i biografija glavnog junaka

• Napisao je:– ,, Gorski car “ (1897.)– ,, Seoska učiteljica “ (1899.)– ,, Porušeni ideali “ (1900.)


Junaci• Rankovićev junak se nalazi u neprestanom

sukobu sa svetom koji ga okružuje• Taj junak u život ulazi sa velikim

očekivanjima i idealima, a završava razočaran, bez nade, bez ideala i bez vere u život

• Ličnost se sudara sa stvarnošću i u tom sudaru ruše se ideali, strada i propada čovek

• Zajednička sudbina svih Rankovićevih junaka je ,, porušeni ideali “


Zaključak• Kod Rankovića nema više stare, patrijarhalne,

idilične Srbije• Ranković je prvi srpski pisac koji prikazuje

ličnost u razvoju• Nijedan njegov junak nije na kraju onakav kakav

je bio na početku, život ne samo da ruši njihove ideale nego takođe menja i njihov karakter, on ih čini drugačijim nego što su bili i drugačijim nego što su ti junaci sami hteli i želeli

• Najznačajniji realistički romanopisac posle Ignjatovića, Ranković je tvorac srpskog psihološkog romana kao što je Ignjatović tvorac našeg društvenog romana


Radoje Domanović• Radoje Domanović pripada

humorističko-satiričnoj tradiciji srpskog realizma, čiji je začetnik bio Glišić

• Rođen je u Ovsištu 1873. a umro je u Beogradu 1908.

• Književni rad započeo je pripovetkama iz seoskog života u kojima se oseća oštra polarizacija između idealizacije i kritičkog razobličavanja

• Umro je usamljen, ogorčen i siromašan u 35-oj godini života


Radoje Domanović


Stvaralaštvo• Domanović je nosio ogorčenu mržnju na

sve vidove tiranije, koja je nadahnula njegove najbolje političke satire

• Pisao je i humorističko-satirične pripovetke, u kojima sve što se zbiva ostaje u granicama realno mogućeg:– ,, Pozorište u palanci “ – ,, Glasam za slepca “ – ,, Ne razumem “ i druge

• Humorističko-satirične pripovetke sa elementima groteskne fantastike:– ,, Marko Kraljević po drugi put među Srbima “ – ,, Razmišljanje jednog običnog srpskog vola “


Rad na književnosti• Domanović u srpsku književnost

uvodi alegorijsko-satirične priče sa kojima postiže najveći uspeh:– ,, Ukidanje strasti “ – ,, Danga “ – ,, Vođa “ – ,, Mrtvo more “ – ,, Stradija “ i druge


Stradija• Satirična vizija stvarnosti obično je

uokvirena pričom o imaginarnom putovanju

• Pisac, odnosno narator, putuje po svetu, na javi ili u snu, i stiže u nekakvu daleku, nepoznatu zemlju, koja se razlikuje od svega što je pre i posle toga video

• Sve što se događa u toj zemlji drugačije je od normalnog i prirodnog

• Ljudi dobijaju ordene i priznanja za stvari zbog kojih se ide u zatvor

• Poslanici uče ono što trebaju da kažu u skupštini kao đaci lekcije


Danga

• Najveća građanska vrlina jeste ropska poniznost pred predstavnicima vlasti

• Građani se ponose što ih jašu kmetovi i panduri, sa radošću prihvataju odredbu vlasti da se svakom udari žig na čelo kako bi se razlikovali od stranaca, čin žigosanja pretvara se u veliku svečanost, manifestaciju nacionalnih osećanja


Ukidanje strasti, Mrtvo more

• Školskim vaspitanjem i posebnim merama vlasti građani se odvraćaju od svake opasnosti, svakog rizika, svakog smelog poduhvata

• Oni žive mirnim dremljivim životom, bez ambicija i strasti, bez vrlina i poroka, u kojem je aktivna jedino mržnja prema onom ko hoće nešto više da postigne, da se uzdigne iznad proseka


Vođa• U spomenutim satirama Domanović gotovo

nikad ne prikriva svoje prave namere• Pun sklad između satire i alegorije te

posebnog i opšteg značenja postignuto je u ,, Vođi “, najboljoj Domanovićevoj satiri, uzbudljivoj priči o kolektivnoj opsednutosti vođom

• Čvrste unutarnje arhitektonike, ona se i formalno razlikuje od drugih njegovih satira, gde imamo mozaičku kompoziciju, ređanje više ili manje nezavisnih tematskih celina unutar okvirne priče


Hvala na pažnji !!!

Documents

Srpski realizam