Sredwo{kolacList u~enika i nastavnika Sredwe stru~ne {kole u Pqevqima • Godina IV • Broj 4 • Novembar 2010. godine

PRIN CI PI ENER GET SKE EFI KA SNO STI

(Strana 10)

DVIJE NAGRADEZA NA[U [KOLU

(Strana 21)

U po tra zi za naj bo qim u~e ni -kom za vr {nog raz re da na tre }emste pe nu stru~ ne spre me, na {lismo se u odje qe wu III3, smjer – tr -go vac. Raz go va ra li smo sa Ivan -kom Un ko vi}, u~e ni com ko ja jedva pret hod na raz re da za vr {i lasa od li~ nim uspje hom i pri mjer -nim vla da wem. We ne ocje ne, ali ido sto jan stve no po na {a we i iz -gra |en rje~ nik, raz bi ja ju pred -ra su du da u~e nik tre }eg ste pe nane mo ̀ e bi ti od li ~an |ak i pri -mjer dru gim u~e ni ci ma u {ko li.

• Pri mje }u je moda je i pro {le,kao i ove {kol skego di ne, za jed nogod naj bo qih u~e -ni ka tre }eg ste pe -na stru~ ne spre -me, iza bra nau~e ni ca tr go va~ -kog smje ra. Da lije u pi ta wu pu kaslu ~aj nost ilimi sli{ da obra -zov ni pro fil tr -go vi na i ugo sti -teq stvo nu diu~e ni ci ma ve }emo gu} no sti i bo qi kva li tet ra -da, ne go osta li obra zov ni pro fi -li na tre }em ste pe nu stru~ no sti?

Ne mi slim da je u pi ta wu slu -~aj nost. O kva li te tu ra da na dru -gim obra zov nim pro fi li ma ni -sam kom pe tent na da go vo rim, alimi slim da je u pi ta wu ~i we ni cada se na ovaj smjer upi su ju uglav -nom dje voj ke, a one su ~e sto za in -te re so va ni je za {ko lu i od go vor -ni je u ra du. Pri to me ne ̀ e lim dapot ci je nim rad i za la ga we mla di -}a ni u mom ni u dru gim odje qe -wi ma, ali je ~i we ni ca da je me |uod li~ nim |a ci ma obi~ no vi {edje vo ja ka.

• Ko ji je bio tvoj mo tiv da seupi {e{ na ovaj smjer?

Ka da je tre ba lo da se na kon za -vr {e ne osnov ne {ko le od lu ~imko jim pu tem po }i, ma {ta la sam dase upi {em na ta da po pu la ransmjer – teh ni ~ar mar ke tin ga itr go vi ne. S ob zi rom da sam uo~i -la da se na ovaj smjer upi su ju ma -hom od li~ ni i vr lo do bri u~e ni -ci, od lu ~i la sam da ne ri zi ku jemi da iza be rem onaj smjer tre }egste pe na ko ji je naj bli ̀ i ono me{to sam ja ̀ e qe la da u~im. Da nasse uop {te ne ka jem {to sam tugdje je sam, jer sam se u ovom za ni -ma wu pot pu no pro na {la.

• Mi sli{ li da su u~e ni ci tre -}eg ste pe na u pod re |e nom po lo -`a ju u od no su na u~e ni ke ~e tvr -tog ste pe na stru~ ne spre me?

To je ta ko |e jed na od pred ra su -da. Ne mi slim da su u pod re |e nompo lo ̀ a ju u~e ni ci tre }eg ste pe na,kao ni bi lo ko u ovoj {ko li. Va -`no je vo qe ti ono {to u~i{ ibi ti do sle dan se bi. Da nas je mno -go onih ko ji za vr {e IV ste penstru~ ne spre me i on da tra ̀ e po -sao u pro dav ni ca ma ili su per -mar ke ti ma. Zar ni je bo qe ste }i

pra vu kva li fi ka ci ju za po saoko jim `e li{ da se ba vi{?

• Da li bi i ti `e qe la da sena kon sred we {ko le za po sli{ une koj tr go va~ koj rad wi?

Iako vje ru jem da taj po sao mo -`e da is pu ni ~o vje ka i pru ̀ i muza dovqstvo, mo ji su pla no vi dru -ga ~i ji. Da }u sve od se be da se upi -{em na tu ri sti~ ki fa kul tet, jersam u du {i ve li ki avan tu ri sta,vo lim da pu tu jem, da upo zna jemdru ge kra je ve i raz li ~i te kul tu -re.

• Da li bi, ka dabi to mo gla, uve lane ke pro mje ne uovoj {ko li?

I n s i s t i r a l abih na po ve zi va wute o ri je i prak se.To me se i do sa date ̀ i lo u ovoj{ko li, ali ka da suu pi ta wu te o rij -ski pred me ti, on dabih po ve }a la broju~i o ni ca u ko ji mabi bi lo mo gu }e ko -ri {}e we ra ~u na -ra i pro jek to ra u

ra du. Ta kva pre da va wa su uvi jekin te re san ti ni ja i pri stu pa~ ni jau~e ni ci ma.

Raz go vor oba vi le:Er mi na Kor di} IV1, Na ta {a Ro -

}en IV1 i Ti ja na Drob wak I2

• Da li je kul ti vi sa no po na -{a we ne {to sa ~im se ~o vjek ra -|a ili je u pi ta wu ste ~e na oso bi -na?

Pri je sve ga, hva la na pa ̀ wiko ju mi po kla wa te ovim in ter -vju om.

Da kle, mi slim da je kul tu ra, sasvim svo jim vi {e stru kim zna ~e -wi ma, oso bi na ko ja se sti ~e to kom`i vo ta i to pri je sve ga od ro di -te qa, {ko le i dru {tva u ko me sena la zi mo. Da li }e ne ko bi ti od -li ~an ili pro sje ~an |ak, ko no -bar ili de kan, ni je od pre sud nogzna ~a ja. Bit no je da svi vo li moono ~i me se ba vi mo, a naj bit ni jeje bi ti do bar ~o vjek i sva kog ~o -

vje ka pod jed na ko uva ̀ a va ti i po -{to va ti, jer na kra ju, svi smo misa mo obi~ ni qu di, ni bo qi ni go -ri od osta lih.

• Da li je te {ko po sti }i mak -si mal no do bre re zul ta te iz svihna stav nih pred me ta?

Pa, te {ko je ste, ali ne mo gu }eni je. Po treb no je do sta tru da ido sta od ri ca wa da bi se do {lo domak si mal no do brih re zul ta ta izsvih pred me ta. [to se du bqe ula -zi u su {ti nu na stav nih pred me -ta, lek ci je po sta ju sve za htjev ni -je i te ̀ e za shva ta we, a i vre me naza u~e we je sve ma we. Mi vi {eni smo dje ca, pa se dio oba ve za ro -di te qa ko ji ra de i za ra |u ju za

`i vot, ne mi nov no pre ba cu je i nanas, mla de. To je sa svim pri rod -no i to me bi svi tre ba lo da te ̀ i -mo. Za to je za po sti za we do brihre zul ta ta po treb na pri je sve gapra vil na ogra ni za ci ja vre me na.

• Da li je tvom in te lek tu al -nom raz vo ju do pri ni je la i {ko lau ko joj u~i{?

Da, Sred wa stru~ na {ko la jeve o ma, ali ve o ma, do pri ni je lamom in te lek tu al nom raz vo ju. Zato su za slu ̀ ni svi pro fe so ri ko -ji su mi u to ku ove ~e ti ri go di nepre da va li, a pri je sve ga moj raz -red ni star je {i na, Fa dli ja [a ba -ni}. Za to sa po no som mo gu re }i dasam u~e nik ove {ko le i da }e mikao ta kva uvi jek osta ti u sr cu.

• Ot kud tvo ja qu bav pre ma pi -sa wu i {ta ti je zna ~i lo prvomje sto na li te rar nom kon kur supo vo dom Da na Evro pe?

Qu bav pre ma pi sa wu se ja vi lajo{ ka da sam bio {e sti raz redosnov ne {ko le i od ta da do da nasta qu bav je sa mo ra sla i po sta ja -la sve sna ̀ ni ja. Pr vo mje sto nadr ̀ av nom tak mi ~e wu je bi lo ne -{to po seb no i neo ~e ki va no za me -ne. Zbog ve li ke kon ku ren ci je, ni -sam se na dao na gra di. Ni kad ne }uza bo ra vi ti 9. maj 2010. go di ne isva ki sat, mi nut, sva ki tre nu taksa sve ~a nog uru ~e wa na gra de,osta }e mi traj no u sje }a wu.

@e leo bih da is tak nem jed nuoso bu ko ja je mno go do pri ni je laraz vo ju mo ga ta len ta kroz li te -rar no-no vi nar sku sek ci ju i re -dov ne ~a so ve u {ko li. To je mo japro fe so ri ca ma ter weg je zi ka ikwi ̀ ev no sti - Sne ̀ a na Gru ji -~i}.

• Ka ko se be vi di{ u bu du} no -sti?

Tre nut no ne raz mi {qam pre -vi {e o bu du} no sti. @i vim za sa -da {wost i wo me gra dim bu du} -nost. Sva ka ko da pla ni ram da seupi {em na ne ki od `e qe nih fa -kul te ta, i ako bu de sre }e i zdra -vqa da ga za vr {im na vri je me,na dam se da }u na pre do va ti u oda -bra noj stru ci.

Raz go vor oba vi le:Dra ga na Iri} III2, Iva na Ba i -

lo vi} II3 i Er na Vla ho vqak II3

Iz raz go vo ra sa ma tu ran tom -tre }i ste pen stru~ ne spre me

VA @NO JE VO QE TIONO [TO U^I[

Iz raz go vo ra sa ma tu ran tom – IV ste pen stru~ ne spre me

PRA VIL NO OR GA NI ZO VA WEVRE ME NA VO DI NAS USPJE HU

Po {to va ni ~i ta o ci, pred va maje ~e tvr ti broj {kol skog li staSred wo {ko lac, li sta u~e ni ka ipro fe so ra Sred we stru~ ne {ko -le u Pqe vqi ma. Na we go vom ure -|i va wu ra di lo je {est pro fe so -ra i tri de set i tri u~e ni ka, zbog~e ga ovaj list iz go di ne u go di -nu sve vi {e po pri ma obi qe` jau~e ni~ kog li sta i po sta je naj -vjer ni je ogle da lo wi ho vog `i -vo ta i ra da. S ob zi rom da su u~e -ni ci idej ni tvor ci ovog bro jaSred wo {kol ca i da je na te me -qi ma wi ho vih ra do va on i na -stao, ja }u vas, umje sto uobi ~aj neri je ~i ured ni ka, upo zna ti sa~la no vi ma no vi nar ske sek ci jena {e {ko le i wi ho vim ak tiv no -sti ma.

^la no vi no vi nar ske sek ci je suu~e ni ci raz li ~i tih obra zov nihpro fi la, raz li ~i tih smje ro va iste pe na stru~ ne spre me. To su:Ne ma wa Vu ka {i no vi}, Alek san -dar Ter zi}, Ti ja na \u |i}, Na ta -{a Ro }en, Er mi na Kor di}, Ma -ri na Ki ja no vi}, Je le naMak si mo vi}, Ma ri ja na Ja ko vqe -vi}, Dra ga na Iri}, Je zdi mir

Lon ~ar, Mi lan Baj ~e ta, \or |i -je Ko va ~e vi}, Sa bi na De li}, Ad -na De li}, Ni ko la Po po vi}, Bog -dan Gru ji ~i}, Er na Vla ho vqak,Iva na Ba i lo vi}, Ma ri ja ]u zo -vi}, Ni ko li na Ba jo vi}, @eq kaPe tro vi}, Da ni ca Je~ me ni ca,Ir ma ^u tu ri}, Ke mal Av do vi},El ve din Hra sto vi na, Ana Da mja -no vi}, Ti ja na Dro mqak, Lej laKa di}, Ni ko li na Pe tro vi}, Ste -fan Ku ki}, Jo van Pe tro vi}, Og -wen Go lu bo vi} i Og wen Gr bo vi}.

Svi su oni, po red re dov nih{kol skih oba ve za, na la zi li do -voq no vre me na, vo qe i `e qe dabar dva sa ta sed mi~ no na no vi -nar skoj sek ci ji pra te kra tak “kurs no vi nar stva“, sti ~u ele -men tar na zna wa o slo ̀ e nom po -slu no vi na ra i raz li ~i tim ob li -ci ma no vi nar skog iz ra ̀ a va wa, a

po tom svo ja zna wa pre to ~e u dje -lo kroz raz li ~i te iz vje {ta je,~lan ke, stru~ ne pri lo ge, re por -ta ̀ e, cr ti ce, ko men ta re, osvr te,vi je sti iz `i vo ta {ko le, in -ter vjue...

Je dan dio wi ho vog “no vi nar -skog ra da“ na }i }e te na stra ni -ca ma ko je su pred va ma. Sva kura dost u ve zi sa po zi tiv nimpri je mom ovog li sta kod ~i ta -la~ ke pu bli ke, po di je li }u sasvo jim ko le ga ma i u~e ni ci ma,ali svu od go vor nost za mo gu }epro pu ste sno sim sa ma. Po gre {kesu uvi jek mo gu }e, ali kao {toLa ro{ fu ko ve li: “Po gre {ka jesa stav ni dio isti ne, to je ste putdo we, kao {to su otro vi sa stav -ni di je lo vi li je ko va“.

Sne ̀ a na Gru ji ~i},glav ni i od go vor ni ured nik

Ako upi ta te bi lo kog pro fe so ra ili u~e ni ka Sred -we stru~ ne {ko le u Pqe vqi ma ko ga bi ma tu ran tasvo je {ko le iz dvo ji li i sa po no som pred sta vi lijav no sti, svi }e vam, bez mno go raz mi {qa wa, re -}i da je to u~e nik IV2 odje qe wa (teh ni ~ar mar ke -tin ga i tr go vi ne ) – Ne ma wa Vu ka {i no vi}. Ne ma wapli je ni ne sa mo od li~ nim ocje na ma i bri qant -nim re zul ta ti ma na svim po qi ma, ve} i svo jomskrom no {}u, smi re no {}u, to pli nom u obra }a wu,uva ̀ a va wem sa go vor ni ka u bi lo ka kvom raz go vo -ru, sprem no {}u da uvi jek i svi ma iza |e u su sret ika ̀ e li je pu ri je~. Ta we go va oso bi na do {la je doiz ra ̀ a ja i u ovom raz go vo ru.

RI JE^URED NI KA

Uspje {no po slo va we “Tim ber Mont-a”

DRU GA NA GRA DAPRED U ZE ]U ZA VJE @BU

(Strana 6)

Iz vje {taj sa se mi na ra oener get skoj efi ka sno sti

Re zul ta ti li te rar nog kon kur sapo vo dom Da na Evro pe

2 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineA K T U E L N O

U~e ni ci I6 odje qe wa (auto me ha tro ni -~a ri) po sje ti li su 9. ok to bra 2010. go di -ne Sa jam auto mo bi la u Bu dvi. Ova po sje -ta je bi la vid jed no dnev ne stru~ neeks kur zi je u~e ni ka i od li~ na pri li kada se |a ci na sa mom po ~et ku svog bo rav -ka u ovoj {ko li upo zna ju sa naj no vi jimti po vi ma auto mo bi la, ka ko bi upot pu -ni li stru~ na zna wa iz ove obla sti i mo -gli da kva li tet no po ve ̀ u te o ri ju i prak -su. Vo |e pu ta su bi li: Ra den ko Lac man,pro fe sor stru~ nih pred me ta u sa o bra }aj -noj stru ci i Sne ̀ a na Gru ji ~i}, odje qew -ski star je {i na odje qe wa I6.

Ste fan Ku ki}, I6 (Op {ir ni je u ru bri ci Sa o bra }aj)

U ra du se mi na ra, osimna {e {ko le, u~e stvo va lesu jo{ i stru~ ne {ko le izPod go ri ce, Tiv ta i Nik -{i }a.

GTZ su pred sta vqa li dr@a net Bur me ster, vo |a ti -ma, Vol fgang Hart man iMa ri a na Al man sber ger,pre da va ~i, Uro{ Ze ko vi},ko or di na tor pro jek ta iasi sten ti na pro jek tu.

Po sqed wem se mi na rupri su stvo vao je i go spo dinJo a him Ro tluf, ser ti fi -ko va ni eva lu a torza EFQM, ko ji jeob i {ao i na {u{klu ra di pro cje nedo ko je mje re su me -ha ni zmi, pro ce du rei pro pi si uskla |e -ni sa EFQM stan dar -di ma. EFQM mo deliz vr sno sti pred sta -vqa okvir za or ga ni -za ci o ne si ste me upra -vqa wa, pro mo vi san odstra ne Evrop ske fon -da ci je za upra vqa we kva -li te tom (EFQM), a na mi je -wen je svim or ga ni za ci ja mako je `e le da bu du {to kon -ku rent ni je na tr ̀ i {tu.

EFQM se mo ̀ e ko ri sti tina ~e ti ri na ~i na:

1. Kao okvir ko ji po ma ̀ eor ga ni za ci ja ma u raz vo juvi zi je i ci qe va za bu du} -nost na opi pqiv i mjer qivna ~in.

2. Kao okvir ko ji or ga -ni za ci je mo gu ko ri sti ti uci qu iden ti fi ka ci je i ra -zu mi je va wa si stem ske pri -

ro de po slo va wa i ve ze iz me -|u uzro ka i po sqe di ce.

3. Kao osno va zado bi ja we

EFQM na gra -de ko ja kom pa ni ja ma omo -

gu }a va di je qe we naj bo qihprak si me |u uspje {nimkom pa ni ja ma, a sve u ci qukon ti nu al nog na pret ka.

4. Kao di jag no sti~ ki alatza pro cje nu tre nut nog sta wau pro ce si ma or ga ni za ci jena osno vu ~e ga se pra vistra te gi ja, iden ti fi ku jupri o ri te ti i re sur si, ka kobi se stvo ri li re al ni pla -no vi po slo va wa. Ova ko ristod EFQM-a se jo{ na zi va isa mo pro cje na.

[ko la je u pret hod ne dvi -je go di ne de fi ni sa la mo to

{ko le – ZNA WE PO BJE -\U JE, mi si ju – KVA LI -

TET NO STRU^ NOOBRA ZO VA WE U KO -RAK S VRE ME NOM ivi zi ju – ZA DR @A VA WELI DER SKE PO ZI CI -JE U SRED WEMSTRU^ NOM OBRA ZO -VA WU U CR NOJ GO -RI.

Po red to ga, u {ko -li se spro vo de sa mo -e va lu a ci ja (ana li zaja kih i sla bih stra -na), upra vqa we pro -

jek ti ma, upra vqa we pro ce -si ma, ru ko vo |e weutvr |i va wem ci qe va i kon -tro la po EFQM me to da ma.

[ko la je do bi la ser ti -fi kat ko jim se zva ni~ nopo tvr |u je da se u {ko lipri mje wu ju stan dar di uskla du sa EFQM teh no lo -gi jom. Po red ser ti fi ka ta,ko ji je do bi la na {a {ko la,ser ti fi ka te su do bi li ipo je di na~ no ~la no vi {kol -skog ti ma: Mer van Av do vi},di rek tor {ko le, De si mirMo jo vi}, pro fe sor ma {in -ske gru pe pred me ta i Ra deTer zi}, re gi o nal ni ICT ko -or di na tor.

De si mir Mo jo vi}, prof.

Unapre|ewe zapo{qavawa putem stru~nog obrazovawa

Sred wa stru~ na {ko lado bi la EFQM ser ti fi kat

^la no vi no vi nar sko – li te rar ne sek -ci je Sred we stru~ ne {ko le bi li su u~e -sni ci jav ne tri bi ne ko ja je odr ̀ a na upro sto ri ja ma Aka dem skog cen tra u Pqe -vqi ma, 22. sep tem bra 2010. go di ne.

[ef de le ga ci je Evrop ske uni je u Cr -noj Go ri, go spo din Le o pold Ma u rer, odr -`ao je pre da va we stu den ti ma i u~e ni ci -ma sred wih {ko la sa ci qem da upo znamla de sa pu te vi ma evrop skih in te gra -

ci ja. U~e ni ci na {e {ko le su ima li pri -li ku da pro {i re svo ja zna wa o Evrop skojuni ji i da kroz otvo ren i kon struk ti vandi ja log do bi ju pot pu ni ju sli ku o do sa da -{wim i bu du }im ko ra ci ma ko je na {aze mqa pred u zi ma na pu tu za ~lan stvo uza jed ni cu evrop skih na ro da.

(Op {ir ni je u ru bri ci Evrop ske in te gra ci je)

Sa bi na De li}, III1

[ef evrop ske ko mi si je za Cr nu Go ru u po sje ti Pqe vqi ma

NA PU TU KA EVROP SKOJ UNI JI

Iz {tam pe je po ~et kom ok to bra 2010. go -di ne iza {ao pr vi broj In for ma tiv nogbil te na Cen tra za stru~ no obra zo va we uCr noj Go ri. Pre ma ri je ~i ma glav nog i od -go vor nog ured ni ka Bil te na, Du {ka Raj ko -vi }a, di rek to ra Cen tra za stru~ no obra zo -va we, Bil ten je na stao kao re zul tat po tre beda se ak tiv no sti CSO-a br zo, kva li tet noi sve o bu hvat no pred sta ve jav no sti. Sve teativ no sti CSO-a su iz raz te ̀ we za pri -bli ̀ a va wem kon cep tu “dru {tva zna wa“, ado stup no i kva li tet no obra zo va we za svegra |a ne Cr ne Go re, je dan od glav nih ci qe -va stru~ nog obra zo va wa. U ovom bro juSred wo {kol ca nu di mo vam ne ko li ko tek -sto va pre u ze tih iz Bi te na.

Sne ̀ a na Gru ji ~i}

BIL TEN CEN TRA ZA STRU^ NO OBRA ZO VA WE

U~e ni ci Sred westru~ ne {ko le su 8.i 9. apri la 2010. go -di ne po sje ti li Sa jamza po {qa va wa or ga -ni zo van u Bi je lomPo qu. Me |u u~e sni -ci ma su se na {lipred stav ni ci sred -wih {ko la iz ve }i negra do va sa sje ve raCr ne Go re. U~e ni cina {e {ko le, u sa rad -wi sa svo jim pro fe -so ri ma, or ga ni zo va -

li su vr lo uspje {no pred sta vqa we ra da[ko le, a na li je po osmi {qe nom {tan dupo sje ti o ci su ima li pri li ku da vi de diosa vre me ne opre me i u~i la ko je ko ri steu~e ni ci u sva ko dnev nom ra du.

Za u~e ni ke je bio obez bi je |en pre voz dood re di {ta, a uti sak je da su svi ovo pu -

to va we do ̀ i vje li kao za ni mqi vo i ko ri -sno is ku stvo jer im je, po red za ba ve ko judo no se ova ko or ga ni zo va na pu to va wa,omo gu }e no i da svo je rad ne bi o gra fi jepre da ju na ne ki od {tan do va ka ko bi,even tu al no, bi li an ga ̀ o va ni na traj nimili se zon skim po slo vi ma.

Za one ma tu ran te ko ji ma su, ipak, pri -o ri te ti stu di ra we i pra vi iz bor fa kul -te ta, [ko la or ga ni zu je pu to va wa na saj -mo ve vi so kog obra zo va wa, a sve sa ci qemda svi na {i u~e ni ci bu du bla go vre me noupo zna ti sa svim onim {to je od zna ~a -ja za wih, bi lo da tra ̀ e po sao ili da ̀ e -le uspje {no da stu di ra ju na kon za vr {et -ka sred we {ko le.

Je le na Mak si mo vi}, IV3

Sa jam za po {qa va wa u Bi je lom Po qu

USPJE [NO PRED STA VQA WE [KO LENA SAJ MU ZA PO [QA VA WA

PO SJE TA BU DVAN SKOMSAJ MU AUTO MO BI LA

Sa jam auto mo bi la u Bu dvi

U okvi ru pro jek ta UNA PRE \E WE ZA PO [QA VA -WA PU TEM STRU^ NOG OBRA ZO VA WA (VET) We -ma~ ko dru {tvo za teh ni~ ku sa rad wu (GTZ), upret hod ne dvi je go di ne, or ga ni zo va lo je pet se -mi na ra na te mu UNA PRE \E WE KVA LI TE TAUPRA VQA WA SRED WIM STRU^ NIM [KO LA MANA OSNO VU EFQM MO DE LA.

3Sredwo{kolacNovembar 2010. godine A K T U E L N O

Krup ne pro mje ne ko ji maSred wa stru~ na {ko la uPqe vqi ma od lu~ no ide na -pri jed, sve ve }e in te re so va -we u~e ni ka za smje ro ve raz -li ~i tih obra zov nihpro fi la u woj, utvr |i va wemo toa, mi si je i vi zi je [ko -le, kao i niz ak tu el nih u~e -ni~ kih pi ta wa, bi li su po -vod da ~la no vi no vi nar skesek ci je na {e {ko le raz go -va ra ju sa di rek to rom,Mer va nom Av do vi }em.

• Kra jem ok to bra po -~e la je pri ~a oko eks -ter ne pro vje re zna wana ma tu ri. Mo ̀ e te linam da ti bli ̀ e in for -ma ci je o eks ter noj pro -vje ri zna wa, od no snoima te li in for ma ci jeda li }e ove go di ne bi -ti or ga ni zo van ova kavob lik pro vje re zna wa?

Uvo |e we eks ter nepro vje re zna wa do pri -no si kva li te tu na stav -nog pro ce sa, pri je sve gazbog to ga {to su womobez bi je |e ni jed na kiuslo vi po la ga wa ma tu -re i upi sa na fa kul tetza u~e ni ke svih cr no -gor skih {ko la. Na i me,ma tur ski is pit }e bi tior ga ni zo van u isto vri -je me u svim {ko la ma uCr noj Go ri i iz vo di }ese pod istim okol no sti -ma. U~e ni ci }e mo }i da svo -ju zre lost po tvr de na po tu -no iden ti~ noj vr sti te sto va,~i me }e se one mo gu }i ti bi -lo ko ji vid zlo u po tre be isu bjek tiv no sti pri li komocje wi va wa i kva li fi ko -va wa u~e ni~ kog ra da, kao ira da pred met nih na stav ni ka. Na ovaj na ~in se do la zi ido objek tiv ni jih po ka za te qakva li te ta ra da u {ko la ma.Zna we u~e ni ka }e bi ti re al -no iz mje re no i upo re di vo sadru gim u~e ni ci ma i {ko la -ma u Cr noj Go ri. O~e ku jese da }e ve li ki broj ne re al -nih “lu ~a“ iz po je di nih{ko la bi ti eli mi ni san.

Eks ter no po la ga we ma tu reje jed na od naj krup ni jih pro -mje na u do sa da {wem si ste mu{ko lo va wa. Me |u tim, do broje po zna to i u prak si po tvr -|e no pra vi lo da sva ki vidpro mje na, pa i onih naj po -`eq ni jih, ne mi nov no ra |aot por. Naj te ̀ e je ne ko meob ja sni ti ono {to je do broza we ga. Ka da se po ja vi lastru ja, kao teh no lo {ki pro -na la zak, ima la je ne u po re -di vo ve }i broj pro tiv ni kane go pri sta li ca i tre ba lojoj je do sta go di na da se do -ka ̀ e u prak si.

Na la zi mo se u dru gomkla si fi ka ci o nom pe ri o dui ima mo svi do voq no vre me -na da se pri pre mi mo za ma -tu ru. Sa svim od go vor no, mo -gu da obe }am ma tu ran ti mada }e im {ko la pru ̀ i timak si mal nu lo gi sti~ ku po -dr {ku i po mo}. Omo gu }i }eim ne sme ta no pri pre ma wema tur skog is pi ta u {kol -skim pro sto ri ja ma, or ga ni -zo va we do dat nih i do pun -skih ~a so va, ko ri {}e wekom pju te ra i ras po lo ̀ i veli te ra tu re, obez bi je di tima te ri ja le ko ji su do sta -vqa ni u~e ni ci ma pret hod -nih ge ne ra ci ja kao vid pri -pre me za po la ga we ma tu re.For mi ra }e mo tim za po mo}u~e ni ci ma ko ji po la ̀ u eks -ter nu ma tu ru. Ja }u bi ti ru -ko vo di lac tog ti ma. Po zi -vam sva kog ma tu ran ta iliwe go vog ro di te qa, ko ji imabi lo ka kvih pro ble ma sama tu rom, da mi se li~ noobra ti za po mo} i za jed -ni~ ki }e mo ih rje {a va ti.Osta je sa mo da se ra di i u~i.

• [ko la je utvr di la svo -ju vi zi ju, a to je “za dr ̀ a va -we li der ske po zi ci je ustru~ nom obra zo va wu“, kaoi svoj mo to, dat u slo ga nu“zna we po bje |u je“. [ta je to{to ovu {ko lu sta vqa nali der sku po zi ci ju u od no suna dru ge sred wo {kol skeusta no ve?

Kva li tet ra da u Sred wojstru~ noj {ko li pre po znat je

ne sa mo na lo kal nom i dr -`av nom ni vou, ve} i od naj -e mi nent ni jih stru~ wa ka izino stran stva, kao {to sustru~ wa ci ko je je an ga ̀ o vaoGTZ, sa ko ji ma {ko la odav nosa ra |u je. We ma~ ki stru~ wa -ci za eva lu a ci ju bi li supri jat no iz ne na |e ni kva li -te tom ra da u {ko li i do -brom or ga ni za ci jom. Tu vri -jed nost je potvdio, iz me |uosta log, i se mi nar za kva li -tet, gdje je za u~e {}e u ra duod svih stru~ nih {ko la sasje ve ra, iza bra na je di noSred wa stru~ na {ko la uPqe vqi ma, a we ni pred stav -ni ci su se na {li na se mi na -ru sa pre stav ni ci ma jo{ sa -mo tri iza bra ne {ko le – izPod go ri ce, Nik {i }a i Tiv -ta. Po no sni smo na EFQMser ti fi kat ko ji na {a {ko -la sa da ima. Na {i pre da va -~i, ka ko iz stru~ nih, ta ko iiz op {te o bra zov nih pred me -ta, ~e sti su u~e sni ci se mi na -ra i obu ka na ko ji ma do pu wu -ju svo je pe da go {ko zna we.Ma li broj {ko la ima ta kvepri vi le gi je.

In for ma ti~ ko-teh ni~ kaopre mqe nost {ko le je bez

sum we sta vqa na mje sto li -de ra u stru~ nom obra zo va -wu. Iz da na u dan se, kao{to ste mo gli pri mi je ti ti,po ve }a va broj kom pju ter skiopre mqe nih ka bi ne ta, au~i o ni cu ka kva je u~i o ni caza kom pju ter sko kon stru i -sa we u na {oj {ko li, po sje -du je jo{ sa mo jed na cr no gor -ska {ko la (ma {in ska{ko la u Pod go ri ci). Ovihda na {ko la }e na ba vi ti itzv. “in te li gent nu ta blu“,ko ja ima sve od li ke kla si~ -ne ta ble, ali i kom pju te rasa ve li kim mo ni to rom. Mo -ram is ta }i da opre mqe nost

ka bi ne ta za no vi smjer –auto me ha tro ni ~ar, opre ma -we elek tro i ma {in skihka bi ne ta i ra di o ni ca, po -sje do va we CNC stru ga zau~e ni ke ma {in skog smje ra,kao i niz naj sa vre me ni jihteh ni~ kih po ma ga la, za i stana {u {ko lu ~i ni je din stve -nom u ci je loj Cr noj Go ri.Iz da na u dan u~e ni ci svevi {e zna wa i vje {ti na sti -

~u na ~a so vi ma prak ti~ nene go te o rij ske na sta ve.

Ka da je u pi ta wu mo to[ko le – zna we po bje |u je - netre ba ga pu no ob ja {wa va tijer je sve ja sno sa mo po se bi.Ci ti rao bih jed nu in te re -sant nu re ~e ni cu pro fe so raVu ji ce La zo vi }a: “Soft verje po bi je dio har dver“. Re kaobih da je upra vo ta ko, i dazna we, istin sko i u `i vo tupri mje wi vo zna we, pred sta -vqa naj ve }e bo gat stvo i ciqko me mo ra mo te ̀ i ti. Sva kain ve sti ci ja u zna we, bi loda je u pi ta wu li~ na, po ro -di~ na, dru {tve na itd. }e sesi gur no de se to stu ko is pla -ti ti. Ni su SAD svjet ski li -de ri za to {to naj bo qe igra -ju ko {ar ku, ve} {to su imuni ver zi te ti, od no sno zna -we, ide je, is tra ̀ i va we ipri mje na ino va ci ja u prak -si po gon ski agre gat sve u kup -nog raz vo ja.

Pri mje }u jem da broj ne ge -ne ra ci je uspje {nih stu de -na ta, ko ji su te me qe zna wana fa kul te ti ma po tvr |e nog,ste kli u ovoj {ko li, i da nasodr ̀ a va ju kon tak te sa svo -jim sred wo {kol skim pre da -

va ~i ma. Vje ru jem da su oninaj bo qa po tvr da kva li te tana {eg ra da i naj bo qa sli kaoprav da no sti ova kvog mo toai vi zi je [ko le. Na {a ide javo di qa je ja sna – u~e nik mo -ra iz ove {ko le iza }i ras -po lo ̀ e ni ji i sre} ni ji ne go{to je u wu u{ao. Uspjeh na -{ih u~e ni ka na fa kul te ti -ma i u pred u ze }i ma, na koniz la ska iz na {e {ko le, naj -bo qi je po ka za teq kva li te -ta na {eg ra da i po tvr da na -{e vi zi je.

• Sa zna li smo da uspje {nopri vo di te kra ju post di plom -ske stu di je na Eko nom skom

fa kul te tu u Pod go ri ci i da}e te za ko ji mje sec i zva ni~ -no do bi ti di plo mu ma gi straeko nom skih na u ka. Di plo mama {in skog in ̀ e we ra vam jeomo gu }i la mje sto pro fe so -ra ma {in ske gru pe pred me -ta u ovoj {ko li, a da li Vamzna wa iz obla sti eko no mi jeomo gu }a va ju uspje {no ba vqe -we men xer skim po slom, jerdi rek tor {ko le je, da ta ko

ka ̀ e mo, eg ze ku tiv nime na xer u woj?

Na kon dva na est go di -na ra da sa |a ci ma, jasam 2004. go di ne do {aona mje sto ru ko vo di o caU~e ni~ ke za dru ge, mje -sto na ko me su me na xer -ske spo sob no sti bi leve o ma po treb ne.

Ako vam uz to ka ̀ emda sam bio pri su tan une kim od bo ri ma di rek -to ra i sli~ nim ak tiv -no sti ma, on da je ja snoda su mo ja zna wa izobla sti eko no mi je od -no sno me nax men tai{la, na su prot usta qe -nom {a blo nu, od prak -ti~ nih ka te o rij skim.Ma gi star ske stu di je,smjer me nax ment bi zni -sa, su mi obez bi je di lefor ma li za ci ju is ku -stve no ste ~e nih zna wa, ali su mi, ne ma sum -we, olak {a le u znat noj

mje ri i oba vqa we slo ̀ e nihak tiv no sti ru ko vo |e wa u vr -lo kom plek snoj or ga ni za ci -ji ka kva je stru~ na {ko la.Shva tio sam pra vo zna ~e wene kih poj mo va i wi ho vu pri -mje nu u ru ko vo |e wu, kao {tosu stra te gi ja i pla ni ra we,li der stvo, pro mje ne i ko mu -ni ka ci ja u or ga ni za ci ji, me -|u qud ski od no si i upra vqa -we qud skim re sur si ma,upra vqa we kva li te tom ijo{ mno go to ga.

Sa vje to vao bih sva kog ~i -ta o ca da raz mi sli o kon -cep tu cje lo ̀ i vot nog u~e wa(LLL).

• Ono {to na {e dru go vesi gur no in te re su je, je steeks kur zi ja. Mo ̀ e te li namre }i da li }e se ove go di ne,osim ve} tra di ci o nal nih,jed no dnev nih stru~ nih i ve -o ma ko ri snih eks kur zi ja,or ga ni zo va ti i vi {e dnev naeks kur zi ja, na pri mjer uino stran stvo?

Ako se pri ja vi mi ni mum45 za in te re so va nih u~e ni -ka za vr {nih raz re da, pa ~aki u~e ni ka III raz re da ~e -tvr tog ste pe na, da se po pu nije dan auto bus, or ga ni zo va -

}e mo eks -kur zi j u .I z b o rmar {u te iv r i j e m et r a j a w eeks kur zi jep r e p u -{tam u~e -n i c i m a .Mo ̀ da biovo bi lad o b r apri li kada po zo -

vem sve ma tu ran te (ali iu~e ni ke III raz re da) da se,uko li ko su za in te re so va ni,pri ja ve za eks kur zi ju odje -qen skim star je {i na ma ilipe da go gu {ko le i na vri je meor ga ni zu ju pri ku pqa we nov -ca. Ako se ja vi bar taj mi -ni mal ni broj u~e ni ka, eks -kur zi ja }e se iz ve sti upro qe }e.

@e lim da po zdra vim sve~i ta o ce ovog li sta i da seva ma za hva lim na sa rad wi.

Raz go vor oba vi li:Alek san dar Ter zi} IV2,

Ma ri ja na Ja ko vqe vi} III2i Lej la Ka di} I2

Raz go vor sa di rek to rom Sred we stru~ ne {ko le

ZNA WE PO BJE \U JE

^la no vi no vi nar ske sek ci je Sredwe stru~ne {ko le sa di rek to rom,Mer va nom Av do vi }em

Ras pra va na te mu “Stra -te gi ja raz vo ja stru~ nog obra -zo va wa 2010 - 2014.“ odr ̀ a -na je u pro sto ri ja ma Sred westru~ ne {ko le 12. no vem bra2009. go di ne. Ras pra vu jeotvo rio di rek tor {ko le,Mer van Av do vi}, ko ji je po -zdra vio pri sut ne: pred stav -ni ka Mi ni star stva pro svje -te i na u ke, go spo di na Mar kaJo ki }a; sa vjet ni ka za stru~ -no obra zo va we, go spo |u Zo ruBo gi }e vi}; di rek to ra Cen -tra za stru~ no obra zo va we,go spo di na Du {ka Raj ko vi }a;pred stav ni ka GTZ-a, go spo -di na Uro {a Ze ko vi }a; pot -pred sjed ni ka Op {ti ne Pqe -vqa; pred stav ni ka Op sti ne@a bqak; di rek to ra Gim na -zi je “Ta na si je Pe ja to vi}“;di rek to ra Sred we {ko le sa@a bqa ka; pred stav ni ke Rud -ni ka ugqa, Vek tre Ja ki},Atlas-Mont ban ke, kao i svepri sut ne pre da va ~e Sred we

stru~ ne {ko le u Pqe vqi ma.Uvod no iz la ga we pod nio

je go spo din Mar ko Jo ki}, ana crt stra te gi je de taq no jepre zen to va la go spo |a Zo raBo gi }e vi}. Di sku si ja je bi -la ve o ma is crp na, a pri -sut ni su iz ni je li ar gu men -to va ne pri mjed be. Ne ki odza kqu ~a ka do ne se ni u to kuras pra ve su: da bi tre ba lofor mi ra ti plan upi sa pre -ma po tre ba ma tr ̀ i sta ra da,po boq {a ti flek si bil nost,od no sno, ukqu ~i ti vi {eobra zov nih pro gra ma u na -stav ni pro ces, po ve }a ti do -stup nost i pro hod nost iobez bi je di ti kva li tet nostru~ no oba zo va we.

Ta ko |e, pri sut ni su seslo ̀ i li da je ve o ma zna ~a -jan fak tor uspje ha sa rad waiz me |u {ko le, Mi ni star -sva pro svje te i na u ke i lo -kal ne za jed ni ce.

Ale ma Vla ho vqak

Sa tribine u Milet ba{ti

U pro sto ri ja ma Sred -we stru~ ne {ko le u Pqe -vqi ma, 12. no vem bra 2009.go di ne, pri god nom sve ~a -no {}u je obi qe ̀ e nootva ra we no ve sa vre me neu~i o ni ce za kom pju ter -sko kon stru i sa we.

Skup je otvo rio di rek -tor [ko le Mer van Av do -vi}, obra tiv {i se to -plim ri je ~i ma po zdra vapri sut nimpred stav ni -ci ma GTZ-a,Mi ni star -stva pro -svje te i na u -ke, me di ja,na stav ni ci -ma i u~e ni -ci ma. Uuvod noj ri -je ~i, di rek -tor je za hva -lio zapo mo} iuka za no po vje re we odstra ne na ro da i Vla deWe ma~ ke, ~i ji je pred -stav nik- GTZ, is ta kaotrud i ne se bi~ nu po dr -{ku Mi ni star stva pro -svje te i na u ke i iz ra zioza hval nost svim pri sut -nim na ovom, za {ko lu,va ̀ nom do ga |a ju.

Is pred GTZ-a, pri sut -ni ma se obra tio go spo dinUro{ Ze ko vi}, ko or di na -tor pro jek ta GTZ-a. On jeiz ra zio za do voq stvo zboguspje {ne sa rad we saSred wom stru~ nom {ko -

lom, kao i ̀ e qu za uspje -{nom edu ka ci jom u~e ni kakao bu du }ih stru~ wa ka savi so kim ste pe nom pro fe -si o nal ne ob u ~e no sti.

Go spo |a Zo ra Bo gi }e -vi} se pri sut ni ma obra -ti la is pred Mi ni star -stva pro svje te i na u ke.Ona je iz ra zi la na du da}e se u ovoj u~i o ni cikva li tet no i stru~ no

obra zo va ti bu du }i ka darko ji }e svo jim spo sob no -sti ma, zna wem i vje {ti -na ma za do vo qi ti po tre betr ̀ i {ta ra da.

U~i o ni ca je opre mqe nasa 17 sa vre me nih kom pju -te ra, {tam pa ~em i pro -jek to rom. Vri jed nost ovogpro jek ta je oko 30 000eura, od ko jih je 20 000eura obez bi je dio GTZ, 5000 eura Mi ni star stvopro svje te i na u ke i 5 000eura Sred wa stru~ na{ko la.

Je zdi mir Lon ~ar, III4

Sa rad wa Sred we stru~ ne {ko le i GTZ-a

KOM PJU TER SKOKON STRU I SA WE

Stra te gi ja raz vo ja stru~ nog obra zo va wa 2010-2014.

NA CRT AK CI O NOGPLA NA RAZ VO JA

Imaj vremena za ~itawe - to je osnova mudrosti.Imaj vremena za rad – to je cijena uspjeha.Imaj vremena za razmi{qawe - to je izvor mo}i.Imaj vremena za igru – to je tajna mladosti Imaj vremena za prijateqstva - to je put sre}e.Imaj vremena za za sawarewe - to je put ka zvijezdama.Imaj vremena da voli{ i da te vole - to je bo`ija privilegija.Imaj vremena da gleda{ oko sebe - suvi{e je kratak dan za sebi~nost.Imaj vremena za smijeh - to je muzika du{e.

Irska izreka

4 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineP E D A G O G I J A

Na osno vu ~la na 62 Op {teg za ko na o obra zo va wu ivas pi ta wu (“Slu ̀ be ni list RCG“, br. 64/02, 31/05 i49/07), mi ni star pro svje te i na u ke do no si

[KOL SKI KA LEN DAR ZA 2010/2011. GO DI NU

^lan 1Ovim {kol skim ka len da rom (u da qem tek stu: Ka len -

dar) pro pi su je se po ~e tak na stav ne go di ne, vri je meor ga ni zo va wa obra zov no-vas pit nog ra da i kla si fi ka -ci o ni pe ri o di u usta no va ma u to ku na stav ne 2010/2011.go di ne.

Ras po red or ga ni zo va wa obra zov no-vas pit nog ra da izsta va 1 ovog ~la na je pri log ovom Ka len da ru i ~i niwe gov sa stav ni dio.

^lan 2Na stav na go di na po ~i we u sri je du, 1. sep tem bra

2010. go di ne, a za vr {a va se u uto rak, 14. ju na 2011. go -di ne.

Na stav na go di na za u~e ni ke za vr {nog raz re da za vr -{a va se u pe tak, 20. ma ja 2011. go di ne.

^lan 3Obra zov no-vas pit ni rad se or ga ni zu je u ~e ti ri kla -

si fi ka ci o na pe ri o da.Pr vi kla si fi ka ci o ni pe ri od po ~i we u sri je du, 1.

sep tem bra, a za vr {a va se u pe tak, 29. ok to bra 2010. go -di ne.

Dru gi kla si fi ka ci o ni pe ri od po ~i we u po ne dje qak,1. no vem bra, a za vr {a va se u pe tak, 31. de cem bra 2010.go di ne.

Tre }i kla si fi ka ci o ni pe ri od po ~i we u po ne dje qak,24. ja nu a ra, a za vr {a va se u pe tak, 25. mar ta 2011. go -di ne.

^e tvr ti kla si fi ka ci o ni pe ri od po ~i we u po ne dje -qak, 4. apri la, a za vr {a va se u uto rak, 14. ju na 2011.go di ne.

^e tvr ti kla si fi ka ci o ni pe ri od za u~e ni ke za vr -{nog raz re da po ~i we u po ne dje qak, 4. apri la, a za -vr {a va se u pe tak, 20. ma ja 2011. go di ne.

^lan 4Na sta va se or ga ni zu je u pe to dnev noj rad noj sed mi ci.

Iz u zet no, u slu ~a ju na dok na de na stav nog rad nog da na,na sta va se mo ̀ e or ga ni zo va ti i su bo tom.

^lan 5Eks ter na pro vje re zna wa u~e ni ka na kra ju pr vog i

dru gog ci klu sa oba vi }e se 25. i 26. ma ja 2011. go di ne.Eks ter na pro vje re zna wa u~e ni ka na kra ju tre }eg ci -

klu sa oba vi }e se od 9. ma ja do 16. ma ja 2011. go di ne.Ma tur ski i stru~ ni is pit oba vi }e se, po pra vi lu,

od 1. ju na do 15. ju na 2011. go di ne. Ka len da rom ma tur skog, od no sno stru~ nog is pi ta

utvr di }e se da tum i vri je me po la ga wa oba ve znih iiz bor nih pred me ta, od no sno stru~ no-te o rij skih pred -me ta i od bra ne stru~ nog ra da, kao i da tum ob ja vqi -va wa re zul ta ta is pi ta i iz da va wa di plo me.

^lan 6Zim ski ras pust po ~i we u po ne dje qak, 3. ja nu a ra

2011. go di ne, a za vr {a va se u ne dje qu, 23. ja nu a ra2011. go di ne.

Pro qe} wi ras pust po ~i we u po ne dje qak, 28. mar ta2011. go di ne, a za vr {a va se u ne dje qu, 3. apri la 2011.go di ne.

Qet wi ras pust za u~e ni ke stru~ nih {ko la po ~i wepo za vr {et ku pro fe si o nal ne prak se, u skla du sa za -ko nom.

^lan 7Usta no va mo ̀ e od stu pi ti od ovog Ka len da ra zbog

okol no sti ko je ni je su wi me pred vi |e ne, s tim da je du -`na da ostva ri broj rad nih da na utvr |en za ko nom,naj ka sni je do 20. ma ja 2011. go di ne za u~e ni ke za vr {nograz re da, a za osta le u~e ni ke naj ka sni je do 14. ju na 2011.go di ne.

^lan 8Ovaj Ka len dar stu pa na sna gu osmog da na od da na ob -

ja vqi va wa u “Slu ̀ be nom li stu Cr ne Go re“.

Pod go ri ca,29. jul 2010. go di ne

[ta je pi sme nost? Na pr vi po gled jed -no stav no pi ta we, za pra vo je da le ko slo -`e ni je od we go ve usta qe ne de fi ni ci je -spo sob nost pi sa wa i ~i ta wa. Na po re do saraz vo jem dru {tva i na pret kom ci vi li za -ci je, mi je wao se si stem vri jed no sti, pasa mim tim i shva ta we poj ma pi sme nost.

Ne ka da se pi sme nom oso bom sma traosva ki ~o vjek ko ji zna da pi {e i ~i ta,ne za vi sno od ste pe na stru~ ne spre -me.Kri te ri jum po ko me se od re |u je pi -sme nost raz li ko vao se ne sa mo od jed nogdo dru gog vre men skog pe ri o da, ve} raz -li ~i ti kri te ri ju mi pi sme no sti po sto -je i dan-da nas u raz li ~i tim dr ̀ a va -ma.Ne gdje se sma tra da je oso bane pi sme na ako ne zna ~i ta ti i pi sa ti(po ne gdje) i ra ~u na ti, dok u dr ̀ a va makao {to su Ja pan, Hong Kong i Gva ja na,ne pi sme nom oso bom se sma tra ona ko jane ma osnov no obra zo va we. Pre ma UNE -SKO-voj de fi ni ci ji funk ci o nal ne pi -sme no sti, oso ba je pi sme na ako mo ̀ epra vil no pro ~i ta ti i na pi sa ti sa stavu ve zi sa sva ki da {wim ̀ i vo tom, od no -sno ko ja mo ̀ e pro ~i ta ti i na pi sa tipi smo.

UNE SKO-va de fi ni ci ja pi sme no sti,

me |u tim, ne od go va ra de fi ni ci ji pi -sme no sti u 21. vi je ku, da toj u Stra te gi -ji obra zo va wa od ra slih , gdje se pod pi -sme no {}u pod ra zu mi je va ne sa mospo sob nost ~i ta wa, pi sa wa i ra ~u na -wa, ve} i spo sob nost ~i ta wa sa ra zu mi -je va wem, vje {ti na ko mu ni ka ci je, kao iko ri {}e we sa vre me nih in for ma ti~ -kih teh no lo gi ja uz po zna va we stra nihje zi ka. Da nas sa pra vom mo ̀ e mo re }i daoso ba ko ja ne po zna je vje {ti nu ra da nara ~u na ru ne po sje du je pi sme nost neo p -hod nu za 21. vi jek. Ne spor no, in for ma -ti~ ka pi sme nost nu ̀ an je dio pi sme no -sti da na {wi ce.

Me |u tim, i pi ta we in for ma ti~ ke pi -sme no sti je da le ko slo ̀ e ni je ne go {todje lu je u pr vi mah. Mo gli bi smo ~ak daka ̀ e mo da da nas u do ma }in stvi ma imavi {e ra ~u na ra ne go in for ma ti~ ki pi -sme nih oso ba ko je ga ko ri ste. U osnov -nim i sred wim {ko la ma uve den je nizoba ve znih i iz bor nih ICT pred me ta,ko ji u~e ni ci ma pru ̀ a ju mo gu} nost sti -ca wa, ka ko osnov ne in for ma ti~ ke pi -sme no sti, ta ko i spe ci ja li sti~ kih zna -wa. I ta zna wa su do ka zi va. Ipak,ko li ko je sa mo onih ko ji ima ju kre i ran

pro fil na po pu lar noj dru {tve noj mre -`i Fa ce bo ok, i pri li~ no se do bro sna -la ze na woj, a s dru ge stra ne ne ra zu mi -ju or ga ni za ci ju do ku me na ta u ra ~u na ru,ima ju po te {ko }a u sa vla da va wu osnov -nih ope ra ci ja u pro gra mu za ob ra du tek -sta, pa im jed no stav na pro mje na fon taiz gle da kao uni {te we do ku men ta na ko -jem ra de sa ti ma… Ko li ko je onih ko ji -ma je i sa ma pro mje na ra ~u na ra ba uk…A da ih pi ta te je su li kom pju ter ski pi -sme ni, ka za li bi da je su.

Uko li ko oso ba ni je spo sob na za sa mo -sta lan rad na ra ~u na ru ve} joj je po treb -na po mo} da is pi {e naj o bi~ ni ji tekst,po {a qe mejl ili pro na |e ono {to jein te re su je na in ter ne tu, a uz to oba ve -zno tra ̀ i po mo} ka da pro mi je ni kom -pju ter, ona tre ba da se za pi ta po sje du jeli pi sme nost neo p hod nu za 21. vi jek.

Ti ja na Dro mqak, I2

Ka da je u pi ta wu od nos ro -di te qa pre ma {ko li i oba ve -za ma ko je |a ci u woj ima ju,mo gli bi smo iz dvo ji ti ne ko -li ko ti po va ro di te qa. Ne ta -ko ri jet ko sre {}e mo one ko -ji u sve mu po dr ̀ a va ju svo judje cu, sma tra ju }i da se kri -vi ca za lo{ uspjeh u~e ni kamo ̀ e pri pi sa ti je di no pre -da va ~i ma. To su ro di te qi sa -vre me nog do ba i wih je sva -kim da nom sve vi {e.Go to vou fa ziiz u mi -r a w an a l a z ise onajne ka da -{wi tipro di te qako ji sma -tra dapre da va~ni ka da nemo ̀ e po -gri je {i tii o{te ti -ti wi ho vo di je te, te da je uin te re su dje ce da pre da va ~ibu du {to stro ̀ i pre ma u~e -

ni ci ma. Mi }e mo u ovom bro ju Sred -

wo {kol ca go vo ri ti o tre }emti pu – pre za htjev nim ro di -te qi ma. Ovi ro di te qi o~e -ku ju pre vi {e od svog dje te tai stal no te ̀ e da dru gi vi deda je wi ho vo di je te “pa met -no”. Wi ma je, na rav no, do bropo zna to ko li ko je wi ho vo di -je te in te li gent no, ali u totre ba uvje ri ti

i oko li -nu. Za tosu neo p -h o d n e{to bo -qe ocje -ne u{ko li,p r i -mjer novla da -we, is -ti ca weu sva -koj si -

tu a ci ji, us pje -si na sva kom ko ra ku.

Da vi di mo ka ko se osje }a judje ca ta kvih ro di te qa i {taim po ru ~u ju:

VO LI ME ZBOG ME NE, NEZBOG DRU GIH

Zbog ne skla da iz me |u ro -di teq skih am bi ci ja i spo -sob no sti u~e ni ka, do la zi domno gih su ko ba iz me |u ro di -ta qa i dje ce. Mo ̀ da je naj -lo {i je is ho di {te ova kvogod no sa, ako di je te po vje ru je uo~e ki va wa ro di te qa, pa iono od se be po~ ne o~e ki va tipre vi {e. Ova dje ca te ̀ e dabu du naj bo qa, a ako ni su, do -la zi do raz li ~i tih smet wi,naj ~e {}e gla vo bo qe. Wi ho -vi ro di te qi za to ni ka da ne -}e kri vi ti se be, ve} di je te,tvr de }i da je ono ta kvo jerima pre vi so ke am bi ci je. Ali,kriv ci su ipak ro di te qi, jerje di je te ve} u ra nom dje tiw -stvu uo~i lo wi ho va o~e ki -va wa i sa da te ̀ i da se do ka -`e.

@E LIM, ALI NE MO GU Ako ro di te qi ne pri hva ta -

ju di je te sa svim we go vim in -di vi du al nim oso bi na ma, ne -go ga vred nu ju kroz we go veuspje he, dje ca mo gu re a go va tide pre si jom uko li ko ne is pu -ne o~e ki va wa ro di te qa. Dje -

ca ova kvih ro di te qa ne ma jupra vo na sla bu ocje nu, pra vona ne u spjeh. Ro di teq ske po -ru ke su : “Ti to mo ̀ e{, aline }e{. Ne tru di{ se do voq -no.“ A isti na je da se dje catru de, ali ne mo gu.

Ne ka dje ca na po ru ke ro -di te qa :“Sve smo ti omo gu -}i li, to li ko smo se ̀ r tvo va -li za te be, a {ta nam tida je{ za uz vrat?!”, po ~i wuda ka ̀ wa va ju sa ma se be, a po -ne kad ~ak ̀ e le i da se ubi ju.

OT KRI VAJ TE IRAZ VI JAJ TE TA LEN TERo di te qi mo ra ju svo je di -

je te usmje ra va ti u skla du sasklo no sti ma dje te ta, a ne sasvo jim am bi ci ja ma. Mo ra jupo ka za ti po {to va we i in te -res za ono {to di je te ̀ e li dara di, ~ak i kad je to pre mawi ho vom mi {qe wu ne va ̀ no.Do bar ro di teq }e pod sti ca -ti di je te da se raz vi ja, a ne -}e ga tje ra ti da bu de sa vr {e -no. Do bar ro di teq }e vo di tira ~u na o po tre ba ma dje te ta, ane o svo jim ̀ e qa ma i o~e ki -va wi ma.

Ma ri ja na Ja ko vqe vi}, III2

Da bi se uka za lo na me |u -sob nu za vi snost tri poj ma oko ji ma je ri je~: pe da go gi ju,vas pi ta we i sport, po treb noje pr ven stve no ob ja sni ti iz -vor no zna ~e we sva kog od tihpoj mo va.

Od svog osni va ~a Her bar tapa do da nas, pe da go gi ja se de -fi ni {e na isti na ~in - kaona u ka o vas pi ta wu. Ri je~ pe -da go gi ja je na sta la od gr~ keri je ~i pa i da go gus, gdje iz razpa i dos zna ~i dje ~ak; kao i odri je ~i ago {to zna ~i vo di ti.U po ~et ku je ovaj ter min imaobu kval no zna ~e we . Pa i da go -gus je u Ati ni za i sta bio robko ji je vo dio si na svog go spo -da ra kod u~i te qa. U An ti~ -kom Ri mu pa i da go gus je bioza ro bqe ni u~e ni Grk ko ji jepred sta vqao ku} nog u~i te qasvog go spo da ra.

Ri je~ vas pi ta we je slo ven -skog po ri je kla. Po ti ~e od ri -je ~i vas = sav i pi ta ti = hra -ni ti, we go va ti, ga ji ti. Ta koje ova ri je~ u po ~et ku ozna ~a -va la is kqu ~i vo bri gu o mla -di ma, dok da nas ozna ~a va cje -lo vi tu bri gu o raz vo ju iosa mo sta qi va wu dje te ta.

Ri je~ sport je skra }e ni ob -lik sta ro en gle ske ri je ~i dis -port sa zna ~e wem kre ta ti se,ra zo no di ti, u`i va ti. U sa -

vre me noj upo tre bi ri je~sport se od no si na psi ho fi -zi~ ku ak tiv nost ~o vje ka ko juka rak te ri {e tak mi ~e we sadru gi ma ili sa sa mim so bom.

Pe da go gi ju i vas pi ta wesport in te re su je kao pod ru~ -je u ko me se in ten ziv no is po -qa va ju i raz vi ja ju ~o vje ko vesna ge i spo sob no sti. Pe da go -gi ja spor ta je no va di sci pli -na ko ja se ba vi raz vi ja wemtak ti ke za po sti za we {to bo -qeg raz vo ja dje ce i omla di nekroz ba vqe we spor tom i re -kre a ci jom. Sport se i da nassma tra jed nim od naj va ̀ ni -jih fak to ra pra vil nog i fi -zi~ kog i psi hi~ kog raz vo jaomla di ne.

Me |u tim, u no vi je vri je mesve je uo~ qi vi ja po tre ba zaraz vi ja wem pe da go i je spor takao neo p hod ne di sci pli ne uraz vo ju zdra ve li~ no sti dje -te ta. Ne sa mo da se mla di svema we ba ve spor tom, ve} i oniko ji se ba ve spor tom, ~i ne tona ne zdrav na ~in, pre na pre -`u }i svo je sna ge u ci qu po -sti za wa {to bo qih re zul ta -ta. Ni je ri je dak slu ~aj dane ki spor ti sti pri bje ga va juko ri {}e wu dro ge ra di bo qeguspje ha, da se do pin gu ju i naraz li ~i te na ~i ne mu ~e svo jeti je lo. Is tra ̀ i va wa su po -

ka za la da ne ki vr hun skispor ti sti umi ru mla di od sr -~a nih obo qe wa. To su si tu a -ci je u ko ji ma do iz ra ̀ a ja do -la zi pe da go gi ja spor ta,in si sti ra ju }i na re al nojmje ri na po ra u spor tu.

Ta le nat tre ba pri mje wi -va ti u prak si, ta ko da sva ki~o vjek ima mo gu} nost ba vqe -wa spor tom i da svigra |a ni bu du fi -zi~ ki ak tiv ni.Umje sto iz grad -we ve li kihsta di o na, tre -ba gra di ti ma -we, ko ji bi bi lido stup ni svi ma.Sport ni ka da nesmi je pre }i gra ni cu re -al nih ~o vje ko vih spo sob no -sti i pra vil nog funk ci o ni -sa wa ~o vje ko vog or ga ni zma.Pe da go gi ja spor ta je naj vi {epo ve za na sa ki ne zi o lo gi jomi pe da go gi jom. Od ki ne zi o lo -gi je pre u zi ma in for ma ci je ostruk tu ri i funk ci o ni sa wuqud skog or ga ni zma, a od pe da -go gi je o od go ju i vas pit nomdje lo va wu spor ta na mla de.

Mla di spor ti sta mo ̀ e se -bi po sta vi ti pre vi so ke ci -qe ve, {to u slu ~a ju da ne po -stig ne o~e ki va ni uspjehdo vo di do obes hra bri va wa.Tu do iz ra ̀ a ja do la zi ulo gais ku snog tre ne ra, ko ji mo ravje {tim vo |e wem raz go vo ra

i pra vil nim na vo |e wem pri -mje ra po mo }i spor ti sti dapri hva ti da je neo p hod no po -sta vi ti se bi op ti ma lan ni voaspi ra ci ja, da se do uspje ha uspor tu do la zi po stup no, teda su na tom pu tu neo p hod nii uspo ni i pa do vi. Sli~ na jesi tu a ci ja i sa am bi ci o znim iuspje {nim spor ti sti ma ko -

ji mo gu po sta ti ego i -sti i aso ci jal ne

oso be, sprem neda pot ci je nesvo je ma weuspje {ne vr -{wa ke. Tre -

ner }e im uka -za ti da po sto je

i dru ge obla sti~o vje ko vog dje lo va wa

(umjet nost ili na u ka) u ko -ji ma se is ti ~u we go vi vr -{wa ci , te da su per i or nost ujed noj obla sti ni po {to nezna ~i su per i or nost u `i vo -tu.

I na kra ju, sje ti mo se Ma -ka ren ko vog od go vo ra na pi -ta we ka da je po stao pe da gog:“Bi lo je to ono ga ~a sa ka dasam na u ~io da na mno go raz -li ~i tih na ~i na po sta vimisti za htjev, iz rek nem istoupo zo re we ili opo me nu, u za -vi sno sti od in di vi du al nihoso bi na vas pi ta ni ka i pe da -go {ke si tu a ci je”.

Ni ko li na Pe tro vi} I2 i@eq ka Pe tro vi} II2

S ob zi rom na zna ~aj ux -be ni ka u pro ce su sa vre -me ne na sta ve, Odje qe we zaux be ni ke svo je ak tiv no stiusmje ra va ka pri pre mina slo va ko ji se ko ri ste zaobra zov ne pro gra me sanaj ve }im bro jem u~e ni -ka/ca. U tom smi slu te ku -}e ak tiv no sti su usmje re -ne na tri pod ru~ ja ra da:Eko no mi ja, pra vo i ad mi -ni stra ci ja, Elek tro teh -ni ka i Tr go vi na, tu ri -zam i ugo sti teq stvo.

CSO je u te ku }oj2010. go di ni iz dao trino va ux be ni ka, a upri pre mi je 10 no vih na -

slo va za na ve de na pod ru~ -ja ra da. U na red nom pe ri -o du ak tiv no sti je po treb -no usmje ri ti na iz ra duux be ni ka za dru ga pod ru~ -ja ra da ko ja po ha |a ma wibroj u~e ni ka/ca, ka kvihje ve }i na u stru~ nom obra -zo va wu u Cr noj Go ri.

M I N I S T A R Sla vo qub Stijepovi}

Uti caj ro di te qa na uspjeh u~e ni ka

PRE ZA HTJEV NI RO DI TE QIIz pr vog bro ja In for ma tiv nog bil te na CSO–a

Ux be ni ci

[ta je pi sme nost

PI SME NOST – NE KAD I SAD

Pedagogija sporta i rekreacije

PEDAGOGIJA, VASPITAWE I SPORT“Ako pe da go gi ja ho }e da vas pi ta va ~o vje ka u sva kom po gle du,

ona pri je sve ga mo ra da ga po zna je u sva kom po gle du.” - U{in ski

5Sredwo{kolacNovembar 2010. godine P E D A G O G I J A

Skup {ti na Cr ne Go re jeda na 27. ju la 2010. go di nedo ni je la Za kon o iz mje na -ma i do pu na ma Op {teg za -ko na o obra zo va wu i vas -pi ta wu (Slu ̀ be ni listRCG br. 64/02,31/05 i 49/07),ko ji je stu pio na sna gu 04.08. 2010.go di ne.

Ne ke, na ma in te re sant nedo pu ne, od no se se npr. na~lan 5 u ko me se ka ̀ e da sepo sli je ~la na 9 do da ju dvano va ~la na ko ji gla se: ~lan9a “Za bra na dis kri mi na -ci je”, - “NI JE DO ZVO QE -NO: FI ZI^ KO, PSI HI^ -KO I SO CI JAL NONA SI QE; ZLO STA VQA -WE I ZA NE MA RI VA WEDJE CE I U^E NI KA; FI -ZI^ KO KA @WA VA WE IVRI JE \A WE LI^ NO STI,OD NO SNO SEK SU AL NAZLO U PO TRE BA DJE CE IU^E NI KA ILI ZA PO -SLE NIH I SVA KI DRU GIOB LIK DIS KRI MI NA -CI JE U SMI SLU ZA KO -NA”, i no vi ~lan 9b“[kol ska me di ja ci ja”, ko -ji gla si: “U PO STUP KURJE [A VA WA KON FLI -KA TA ME \U DJE COM,U^E NI CI MA, RO DI TE -QI MA I ZA PO SLE NIMU USTA NO VI MO GU SEAN GA @O VA TI PO SRED -NI CI, U SKLA DU SA ZA -KO NOM.”

U ~la nu 32 se ka ̀ e da sepo sli je ~la na 49 do da je no -vi ~lan, 49a “Dru ga dje lat -nost usta no ve”, ko ji utvr |u -je da usta no va ko ja imarje {e we o li cen ci mo ̀ e daoba vqa i dru gu dje lat nostko ja je u fun ki ci ji obra zo -va wa i vas pi ta wa, poduslo vom da se ne ome taobra zov no-vas pit na dje lat -nost usta no ve. Dru ga dje lat -nost mo ̀ e da bu de da va weuslu ga, pro iz vod wa, pro -da ja ili bi lo ko ja dje lat -nost ko jom se una pre |u jeili do pri no si ra ci o nal -ni jem i kva li tet ni jemobra zov no-vas pit nom ra du.

Naj zna ~aj ni ja iz mje na uZa ko nu ti ~e se “Struk tu re{kol skog, od no sno uprav -nog od bo ra”, pa se ta ko u~la nu 41 na ja vqu je iz mje na~la na 73, ko ji sa da gla si:“[KOL SKI OD BOR,USTA NO VU IZ OBLA STISTRU^ NOG OBRA ZO VA -WA, ^I NE: JE DAN PRED -STAV NIK ZA PO SLE NIH,^E TI RI PRED STAV NI KAMI NI STAR STVA, JE DANPRED STAV NIK SO CI -JAL NIH PART NE RA I JE -DAN PRED STAV NIK RO -D I T E Q A .PRED STAV NI KE MI NI -STAR STVA BI RA I RA ZR -JE [A VA MI NI STAR,PRED STAV NI KE ZA PO -SLE NIH BI RA NA STAV -NI^ KO VI JE ]E TAJ NIMGLA SA WEM, A PRED -STAV NI KE RO DI TE QABI RA SA VJET RO DI TE -QA, TA KO \E TAJ NIMGLA SA WEM”.

Istog da na, Skup {ti naCr ne Go re je do ni je la Za -kon o iz mje na ma i do pu na maZa ko na o stru~ nom obra zo -va wu (“Slu ̀ be ni listRCG”, br. 64/02 i 49/07), ko -ji je stu pio na sna gu 04. 08.2010. go di ne.

^lan 5 ka ̀ e da se ~lan 4“Ugo vor o na sta vi, od no snoobra zo va wu” mi je wa i ka ̀ eda [ko la mo ̀ e iz vo di tistru~ no obra zo va we u cje -li ni ili te o rij ski dio u{ko li, a prak ti~ no obra zo -va we ili dio prak ti~ nogobra zo va wa kod po slo dav ca.Obim prak ti~ nog obra zo -va wa kod po slo dav ca od re -|u je se obra zov nim pro gra -

mom. Me |u sob na pra va ioba ve ze iz me |u {ko le i po -slo dav ca, kao i pra va ioba ve ze u~e ni ka, ure |u ju seko lek tiv nim ugo vo rom o na -sta vi od no sno in di vi du al -nim ugo vorm o obra zo va wuko ji za kqu ~u ju po slo da vaci ro di teq, od no sno sta ra -teq u~e ni ka.

^lan 7 – mje wa se ~lan 6“Ospo so bqa va we i usa vr -{a va we” i gla si: “RA DISTI CA WA, OSA VRE ME -WA VA WA ILI DO PU NAZNA WA, VJE [TI NA IKOM PE TEN CI JA PO -TREB NIH ZA RAD I RA DIPRI PRE ME ZA TR @I [TERA DA, [KO LA ILI PO -SLO DA VAC MO @E OR GA -NI ZO VA TI OSPO SO -BQA VA WE IUSA VR [A VA WE U TRA JA -WU DO JED NE GO DI NE,NA OSNO VU KO JEG SEMO @E STE ]I OD GO VA -RA JU ]A STRU^ NA KVA -LI FI KA CI JA, KO JA MO -@E BI TI UVA @E NA UNA STAV KU OBRA ZO VA -WA, OD NO SNO STI CA WANI VOA OBRA ZO VA WA, USKLA DU SA ZA KO NOM.”

^lan 14 ka ̀ e da se u~la nu 13 stav 2 mje wa i gla -si: “ U^E NIK SE UPI SU -JE U [KO LU KAO RE DO -VAN ILI VAN RE DANU^E NIK. RE DOV NI U^E -NIK STI ̂ E OBRA ZO VA -WE RE DOV NIM PO HA \A -WEM NA STA VE.VAN RED NI U^E NIKSTI ̂ E OBRA ZO VA WEPO HA \A WEM PRI PREM -NE NA STA VE (IN STRUK -TIV NO-KON SUL TA TIV -NE NA STA VE) IPO LA GA WEM IS PI TA, USKLA DU SA OVIM ZA KO -N O M . ”

I na kra ju, ono{to naj vi {e in te re su je ipo ga |a na {e u~e ni ke: Iz -mje na ~la na 21, a u ~la nu23, stav 7 gla si: “AKO UTO KU NA STAV NE GO DI -NE IMA 30 I VI [E NEO -PRAV DA NIH IZ O STA NA -KA, U^E NIK GU BISTA TUS RE DOV NOG U^E -NI KA”.

Ale ma Vla ho vqak,dip.prav nik

Je dan od naj va ̀ ni jih ci -qe va sva ke {ko le je steima ti {to bo qe u~e ni ke.Osim in di vi du al nih spo -sob no sti u~e ni ka i va {aspo sob nost da ih mo ti vi -{e te ima }e ogro man uti cajna wi hov uspjeh, a ti me i nava{ uspjeh kao pre da va ~a.Po sto ji stra te gi ja od [ESTzlat nih pra vi la ko jih bise sva ki pro fe sor tre ba loda pri dr ̀ a va. Na u ~i te ovapra vi la i po sti gli ste ciq:PO MO ZI TE U^E NI CI MA

DA SE UKLO PEMno gi u~e ni ci pr vih

raz re da ima ju pro ble ma dase uklo pe u no vu {kol skusre di nu. Ako sret ne te pro -fe so ra ko ji po ku {a va daod sa mog po ~et ka stvo ribli zak od nos sa svim (a nesa mo po je di nim) u~e ni ci -ma, pri |e im kao pri ja teqi upo zna wi ho ve sklo no -sti, ali i wi ho ve te go be,ne moj te mi sli ti da to ra -di slu ~aj no! Ru ko vo |e wequ di ma je naj va ̀ ni je usva kom po slu, pa i na -stav ni~ kom. Da bi steuspje li u svo jim pla no vi ma,mo ra te u~e ni ci ma da sta -vi te do zna wa da im vje ru -je te, ~ak i on da ka da ih jo{uvi jek do bro ne po zna je te.Da bi ste ih ubi je di li u to,mo ra te se i ma lo `r tvo va -ti. Ne ka ih ve} pr vog {kol -skog da na do ~e ka iskren po -gled i to pao osmi jeh. Ciq jeda se osje }a ju pri jat no kaoda vas ve} du ̀ e vre ma na po -zna ju. I ne ka od mah svipo~ nu da ra de, ko li ko mo gui ka ko mo gu. Ne da se upo -zna ju, ne da se pri pre ma ju ,ve} im od mah daj te ne ki za -

da tak, ali oba ve -zno ta kav da gaoni mo gu da ura -de. Na kon {to za -vr {e taj po sao, viim sr da~ no ~e -sti taj te i to }e

po di }i wi ho vo sa mo po u -zda we i `e qu da u~e. To jedo ka za na stra te gi ja za pot -pu no ukqu ~i va we u~e ni ka una stav ni pro ces.

ZA DO VO QI TE TRIOSNOV NE PO TRE BESVO JIH U^E NI KA

Da bi ste stvo ri li naj bo -qe ka dro ve, bit no je i daza do vqi te ne ke od wi ho -vih po tre ba. Pr va je po -tre ba za si gur no {}u. Sviqu di ̀ e le si gur nost, mla -

di po seb no. Oni mo ra juosje }a ti da su za {ti }e niod stra ne {ko le ili svograz red nog. U~e ni ke }e tevi {e pri do bi ti sop stve -nim pri mje rom od go vor nogi zre log po na {a wa, ne go

hi qa da ma is pra znih

pri ~a. Oni`e le pro fe so re ko ji mamo gu vje ro va ti (bi lo u po -slu ili pri vat no) i na ko -je se mo gu ugle da ti. Ako us -pi je te da za do vqi te ovupo tre bu, do bi }e te pra vogsa rad ni ka. Ka ko to da us -pi je te?

Pr vom pri li kom ka da seu~e nik osje ti ugro ̀ e no,sta ni te na we go vu stra nu idje li ma mu po ka ̀ i te daste ozbiq ni u to me. Dru gapo tre ba je ste po tre ba zava ̀ no {}u. To je `e qa dase po je di nac iz dvo ji iz ma -se, do bi je ne ko pri zna we ida se osje }a va ̀ nim u o~i -ma dru gih. Kad god ka ̀ e tene {to {to }e u~e ni ku da -ti osje }aj da je vred ni ji odosta lih, za do vo qi }e te ovupo tre bu. Da bi ste to uspje -li, ne tre ba vam mno go tru -da. Kad god va{ u~e nik od -ra di do bro ne ki po sao,ma kar i naj sit ni ji, vi gapo hva li te jav no. I tre }apo tre ba, je ste osje }aj pri -pad no sti. Mla di vo le dasu dio ne kog ti ma i da sa -ra |u ju sa dru gi ma. Zbog to -ga mo ra te u odje qe wu na -pra vi ti osje }aj sa rad we,sre }e i za do voq stva. Ako uto me us pi je te, do bi }e teu~e ni ke ko ji }e u`i va ti u

svom po slu i da }e sve odse be da wi hov tim, tj.odje -qe we, us pi je da ostva risvo je ci qe ve.STVO RI TE PO ZI TIV NO

RAD NO OKRU @E WEDa bi va{ trud uspio, po -

treb no je da ima te do bromje sto za rad. Pr vo mo ra te

d a

stvo ri team bi jent u ko me }e bi ti po -vje re wa i gdje }e se u~e ni -ci do bro osje }a ti. [ko lamo ra bi ti mje sto gdje }e svibi ti ras po lo ̀ e ni i sre} ni.Ove uslo ve stvo ri }e te akone kri ti ku je te, ne osu |u je -te ili se ne ̀ a li te. Ne moj -te u~e ni ke okri vqi va tiako ne {to ni su ura di li ka -ko tre ba. Stvo ri te okru ̀ e -we u ko me ne }e po sta ja tistra ho vi od lek ci ja i ne u -spje ha. Ta ko |e, ni ko ne vo -li ne iz vje snost. Ako se va -{i u~e ni ci pi ta ju {ta }e ika ko ra di ti na idu }em ~a -su, ako ne zna ju da li }e ika ko bi ti na gra |e ni za trud, ako ne zna ju {ta }e se i nako ji na ~in u~i ti , ako ne -ma ju pred sta vu {ta se ta~ -no od wih tra ̀ i, to }estvo ri ti ne pri jat no sti iuma wi ti wi ho vu `e qu zau~e wem. Kqu~ za iz grad wupo vje re wa le ̀ i u to me dau~e ni ci ma do zvo li te da na -pra ve po ne ku gre {ku, a daih pri to me ne kri ti ku je te.Ako se ne {to ta ko de si, bo -qe je da se usred sre di te narje {e we. Po mo zi te u~e ni kuda is pra vi gre {ku, na u ~ilek ci ju i po boq {a svo juvje {ti nu.

PO SVE TI TE PU NU PA @WUSVIM U^E NI CI MA

@e li te da osje ti te na pre -dak kod svo jih u~e ni ka? Dabi ste to po sti gli, mo ra teih pr vo upo zna ti. Po zna va -we wi ho vih do brih i lo -{ih stra na, po mo }i }e vampri do no {e wu od lu ka o do -pun skim ~a so vi ma, do dat -

nom obra zo va wu isli~ no. Slu {aj tewi ho ve `e qe i ide -je (ali sa mo slu {aj -te), a vi on da od lu ~i -te ko je od wih suiz vo dqi ve. Ako vibu de te okre nu ti pre -ma u~e ni ci ma, oni }ebi ti okre nu ti pre ma{ko li i uspje hu. Akovi `e li te da po mog -ne te wi ma, oni }e `e -qe ti da vam po ka ̀ usvo ju kre a tiv nost, sa -rad wu, po sve }e nostpred me tu i to na naj -bo qi mo gu }i na ~in.

MO TI VI [I TEVA [E U^E NI KE

Jed na od kqu~ nih pe -da go {kih vje {ti na je -ste mo ti va ci ja u~e ni ka.Ako je u~e nik mo ti vi -

san, on po sti ̀ e mno go ve }iuspjeh. Da bi ste po sti glimak si mal ne re zul ta te, mo -ra te ve li ku pa ̀ wu po sve ti -ti od no su sa u~e ni ci ma. Dabi ste mo ti vi sa li u~e ni ke,mo ra te se i vi ma lo po tru -di ti i `r tvo va ti , ali }evam se to na kra ju is pla ti -ti. Po hva le su ve li ki mo -tiv. One su je dan od naj bo -qih na ~i na da se za dr ̀ ido bro po na {a we u~e ni ka, aisto vre me no im po ma ̀ e teda bu du za do voq ni so bom ida se jo{ vi {e tru de. U~e -ni ci mo gu bi ti mo ti vi sa nine sa mo ocje nom, ve} i li je -pom ri je~ ju i po {to va wem.Do zvo li te u~e ni ci ma da,kad god je to mo gu }e, sa miiza be ru na ~in na ko ji }e teob ra |i va ti gra di vo. To }eu wi ma stvo ri ti ve }i osje -}aj od go vor no sti i bi }e za -do voq ni. U~e nik u sva kommo men tu mo ra bi ti si gu randa ga kao li~ nost po {tu je -te, a kao |a ka po dr ̀ a va te.

UMA WI TE STRESStres iza zi va mno ge

{tet ne po sqe di ce, ka ko kodpro fe so ra, ta ko i kod u~e -ni ka. Ako je u va {em po -slu pri su tan stres, on dane }e te ra di ti ka ko tre ba.Svo jim u~e ni ci ma ja sno de -fi ni {i te za dat ke, utvr di -te od go vor nost, ka ko bi zna -li {ta tre ba da ra de i ko meod go va ra ju. Go re opi sa nana gra |i va wa sma wu ju stresi to u ve li koj ko li ~i ni.Va {i pri vat ni pro ble mine smi ju uti ca ti na kva li -tet ra da. Po {to va we u~e -ni ka i pot pu no od su stvovri je |a wa, oma lo va ̀ a va wai ismi ja va wa, pod ra zu mi je -va ju se sa mi po se bi. U~e ni -ci ne smi ju do la zi ti na ~aso~e ku ju }i da }e za sva kipo gre {an od go vor, ne na u -~e nu lek ci ju ili ne smo trengest bi ti vri je |a ni i po -ni ̀ a va ni. Umje sto to ga, po -na vqaj te svo jim u~e ni ci -ma da ne ma raz lo ga da sebri nu i se ki ra ju za po ja veko je ne mo gu iz mi je ni ti, apo seb no za “sit ni ce” ko jeih sva ko dnev no iza zi va ju.Je dan od la kih na ~i na dauti ~e te na u~e ni ke je ste dasa wi ma, kao se bi rav ni -ma, raz go va ra te o na ~i ni mako ji mo gu po spje {i ti u~e -we, a ne po sred nom ko mu ni -ka ci jom pod sti ~i te da napo vr {i nu is pli va naj bo -qi dio wi ho ve li~ no sti.Ma ri ja na Ja ko vqe vi}, III2

Cen tar za stru~ no obra -zo va we i Za vod za {kol -stvo, u sa rad wi sa evrop -skom or ga ni za ci jom ETF,or ga ni zo va li su se mi narza na stav ni ke mje {o vi tihi sred wih stru~ nih {ko -la pod na zi vom “Kqu~ nakom pe ten ci ja - u~i ti da seu~i“.

^e tvo ro dnev na obu ka (od27. do 30. sep tem bra) u pro -sto ri ja ma Cen tra za stru~ -no obra zo va we ima la je zaciq da 24 po la zni ka usm-je ri ka usva ja wu kqu~ nihkom pe ten ci ja ko je bi pod -u ~a va we u~i ni li za ni -mqi vim, pri to me in si -sti ra ju }i na sa rad wi me |uko le ga ma kao glav nom po -kre ta ~u osa vre me wa va wana sta ve u sred wim stru~ -nim {ko la ma.

Pr vog da na obu ke pred -stav ni ci Za vo da za {kol -

stvo pre zen to va li su po -la zni ci ma PRNS (pro fe -si o nal ni raz voj na ni vou{ko le), s po seb nim osvr -tom na stru~ no usa vr {a -va we na stav ni ka. Ka ta logstru~ nog usa vr {a va wa na -stav ni ka do stu pan je svimna stav ni ci ma na saj tu Za -vo da, a u we mu su ta~ no de -fi ni sa ni vi do vi obu ke iza to pred vi |e na ma te ri -jal na zna wa na stav ni ka.Stru~ no usa vr {a va wekroz ta~ no pred vi |en brojsa ti obu ke je ne {to {to~e ka sva kog na stav ni ka za -po sle nog u stru~ nom obra -zo va wu ( i obra zo va wu uop -{te). Jed no stav no re ~e no,na stav ni ko vo u~e we se neza vr {a va ne go tek po ~i wedo bi ja wem za po sle wa usred wem obra zo va wu, a to}e bi ti pr vi od va ̀ ni jihuslo va za “na sta vu po mje -

ri u~e ni ka“. U na red natri da na po la zni ci suusvo ji li vje {ti ne pod u ~a -va wa, a pre da va ~i su bi liSo ren Ni el sen, El vi raHa xi be go vi} – Bu ba wa iHans Jo er gen Knud sen(ETF). Po la zni ci su nakra ju se mi na ra do bi lipro jekt ne za dat ke kroz ko -je bi tre ba lo da pri ka ̀ u ipri mi je ne sve one kom pe -ten ci je ko je su uo~i li kaokqu~ ne u pod u ~a va wu svo -jih u~e ni ka. Pre zen ta ci ja

ra do va pred stav ni ka po je -di nih {ko la (ukqu ~u ju }ii na {u {ko lu) or ga ni zo -va }e se 11. no vem bra u pro -sto ri ja ma Cen tra za stru~ -no obra zo va we, a to }e bi tii po ka za teq uspje {no stiovog se mi na ra, od no snouspje {no sti po la zni ka odko jih }e naj bo qi bi ti an -ga ̀ o va ni kao sa rad ni ci –tre ne ri pri li kom obu ke ustru~ nim {ko la ma.

Sve tla na Drob wak,pro fe sor

[ta bi svi pro fe so ri tre ba lo da zna ju

KA KO MO TI VI SA TI U^E NI KE DA RA DE

Iz vod iz Za ko na o obra zo va wu i vas pi ta wu

IZ MJE NE I DO PU NE DO SA DA [WEGZA KO NA O OBRA ZO VA WU

Sa pe da go {kog se mi na ra

U^I TI DA SE U^I

Boqe je nau~iti nepotre -

bno, nego ništa.Seneka

Pred u ze }e za vje ̀ bu Sred nje stru~ ne {ko le“Tim ber Mont” ba vi se pro iz vod njom i pro da -jom dr ve ta i gra |e vin skog ma te ri ja la i za po {lja -va 14 rad ni ka. Di rek tor pred u ze }a je u~e ni caIV1 odje qe nja Er mi na Kor di}, a ko or di na torra da je pro fe so ri ca Na da Jo vi}.

Kva li te tan rad i za la ge nje svih za po sle nihdo {li su do iz ra ̀ a ja osva ja njem dru gog mje stana tak mi ~e nju za naj bo lje po slo vanje pred u ze -}a za vje ̀ bu na ni vou Cr ne Go re. Na ovom tak -mi ~enju se pred sta vi lo 36 pred u ze }a, pa je ovana gra da tim vred ni ja {to je ste ~e na u vr lo ja kojkon ku ren ci ji.

Pred stav ni ci “Tim ber Mont” pred u ze }a suu~e stvo va li na saj mo vi ma u Bu gar skoj i Pod -go ri ci, gdje su na naj bo lji mo gu }i na ~in pred -sta vi li Sred nju stru~ nu {ko lu i svo je pred u -ze }e.

Ma ri na Ki ja no vi}, IV1

6 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineI Z \ A ^ K O G U G L A

Jed nom bje {e je dan ma li dje ~akko ji je imao lo {u na rav. Nje govotac mu je dao ke su ek se ra i re kao

mu da,sva ki put kad po bje sni i iz gu bi kon -

tro lu nad so bom, za ku ca je dan ek seru ogra du.

Pr vog da na dje ~ak je za ku cao 37ek se ra u ogra du. To kom slje de }ih ne -ko li ko mje se ci, on je na u ~io da kon tro -li {e svoj bi jes i broj uku ca nih ek se rase sma nji vao.

Ot krio je da je lak {e kon tro li sa tisvo ju na rav, ne go za ku ca va ti ek se re u

ogra du.I ta ko je do {lo vri je me, da to kom ci -

je log da na ni je po bje snio. On je re kaoto svom ocu, a otac mu je re kao dasva kog pu ta kad bu de uspio da kon -tro li {e svo je po na {a nje, iz ogra de i{ -~u pa po je dan ek ser.

Da ni su pro la zi li i jed no ga da nadje ~ak je bio u sta nju da ka ̀ e svom

ocu da je po ~u pao sve ek se re. Otac jeuzeo si na za ru ku i od veo ga do ogra -de.

Otac je re kao: “Do bro si ura dio, si -ne moj, ali po gle daj sve te ru pe uogra di. Ogra da vi {e ni ka da ne }e bi tiista. Ka da u bi je su ka ̀ e{ ne ke stva ri,one osta vlja ju o`i ljak, kao {to su overu pe u ogra di. Mo ̀ e{ ~o vje ka ubo sti

no ̀ em i iz vu }i no`, i po sle to ga ni jeva ̀ no ko li ko pu ta ka ̀ e{ da ti je `ao,ra ne osta ju.”

Ver bal na ra na je isto to li ko bol nako li ko i fi zi~ ka. Pri ja te lji su za i sta ri -jet ki dra gu lji, oni ~i ne da se smi je {i{,ohra bru ju te da us pi je{ u ne ~e mu, onisu sprem ni da te sa slu {a ju, da po di je -le tvoj bol, ima ju li je pe ri je ~i i uvi jekim je sr ce otvo re no za te be. Za to - ni -ka da ne uba daj ek se re u sr ce svo jihpri ja te lja.

Pri pre mi la:Je le na Mak si mo vi}, IV3

Pri zna }e te, svi smo po ne -kad raz mi {lja li o pir sin zi ma,ili, pak, o te to va ̀ a ma. Ma loje mla dih ko ji ni su po ̀ e lje lida na svom ti je lu ima ju te to -va ̀ u ili pir sing, ili i jed no idru go. To je hit mo je ge ne ra -ci je i svo je vr sna od li ka na {ihbun tov nih go di na, ka da semno go ~e {}e raz mi -{lja o ono me {to jepo pu lar no ne go oono me {to je ko ri sno.

^i ni nam se da da -nas na sva kom ko ra -ku mo ̀ e mo da na |e -mo le gal ne pir sing ilitat too maj sto re. Va ra tese, njih je mno go ma njene go {to mi sli mo, baronih le gal nih i “si gur -nih”. Ka da raz mi {lja -mo o te to va ̀ a ma, go to -vo ni ka da ne po mi sli moda po mo }u apa ra tu re(iga la) ko je maj stor ko ri -sti mo ̀ e mo do bi ti ne kuin fek tiv nu bo lest. Jed naod naj ~e {}ih bo le sti ko jase pre no si ne do volj no hi gi -jen skim ma {i ni ca ma i apa -ra tu rom, je ste HIV. Ta kozbog ne pa ̀ nje ili par nov ~a -ni ca vi {e, mo ̀ e mo bi ti osu -|e ni na smrt. Mi mla di `e li -mo, mo ra te bi ti is kre ni, dapro |e mo {to jef ti ni je. Ne ma -ri mo za svo je zdra vlje, ̀ e lje libi smo sve da pro ba mo, u sve -mu da se oku {a mo. Mo to ve -}i ne je - @I VOT JE JE DAN,TRE BA SVE PRO BA TI! @i -vot za i sta je ste je dan, ali mio nje mu ne raz mi {lja mo nana ~in na ko ji bi to tre ba lo. To

je naj bo lji pri mjer ko li kosmo ne zre li i na iv ni.

Po sto je oni naj i zra zi ti jipri mje ri ne zre lo sti, ka damla da oso ba te to vi ra imesvo je sim pa ti je. A sim pa ti je,pa i pr ve lju ba vi, bu du i pro -|u. Na ma se, me |u tim,~ i n i

d ane po sto ji ni pro {lost

ni bu du} nost. @i vi mo sa moza sa da {njost. Vri je me, htje limi ili ne, br zo pro |e, ono {toje bi lo u mo di i{ ~e zne, a nana {im ti je li ma osta nu li ko viili ime na oso ba ko je nam vi -{e ni {ta ne zna ~e i za ko jenas ne ve ̀ e ni {ta osim te to -va ̀ e ko ja na jed nom, u ne -kim no vim okol no sti ma, po -sta je op te re }e nje. Ta da se

za pi ta mo, ka ko da iz bri {emovo “~u do” sa svo je ko ̀ e!!??

To ni je ta ko lak pro ces, ani je ni jef tin. Te to va ̀ a se nemo ̀ e pot pu no uklo ni ti, ta kosu po ru ~i li stru~ nja ci iz naj -po zna ti jeg

cen tra u De tro i -tu. Te to va ̀ a se mo ̀ e je di noiz bli je di ti, i to na slje de }i na -~in: po ste pe no se ukla nja juslo je vi ko ̀ e, ka ko bi se te to -va ̀ a iz bli je di la. Na gla {a vam,iz bli je di la - ne pot pu nouklo ni la, jer je to ne mo gu }e.Ovaj po stu pak je uz gred i ve -o ma bo lan. Da nas po sto jenaj ra zli ~i ti je bo je ka ko bi va -{a te to va ̀ a iz le da la {to “sa -vr {e ni je”. Ne le gal ni tat toomaj sto ri }e da ti va ma da

oda be re te mje sto, bo ju, kaoi osta le de ta lje, me |u tim…Je su li vas pi ta li i je ste li viikad raz mi {lja li o to me dani ste ko jim slu ~a jem aler gi~ -ni na bo je, po {to an ti ti je lau va {em or ga ni zmu mo guda na pra ve bur nu re ak ci juza to {to ne pri hva ta ju bo je?

Le ga lan tat too maj stor}e od vas tra ̀ i ti da pr voode te kod lje ka ra, ka ko bi -ste pro vje ri li da li ste i nako je sup stan ce pri sut neu bo ja ma aler gi~ ni. Vo di -}e ra ~u na i o to me da li jena mje stu na ko jem `e li -te da se te to vi ra te bez -bjed no to ra di ti. Ako te -to vi ra te ne ~i je ime,in ci ja le, ili ne ko sli~ noobi lje` je, raz mi sli te da line {to ta kvo za slu ̀ u jeda se na |e na va {em ti -je lu i da li ste si gur nida }e te do kra ja svog`i vo ta sa ra do {}u no si -ti ta kav znak. Na rav -no, sve ovo se od no sina traj ne te to va ̀ e.

Po zna to vam je , sva ka ko, dapo sto je i te to va ̀ e na od re -|e no vri je me. To su ta ko zva -ne po vr {in ske te to va ̀ e. Pa, utom slu ~a ju…ako je va {a ̀ e -lja za te to va ̀ om ba{ to li koja ka, on da bar bi raj te onuva ri ja na tu ko ja }e vam osta -vi ti mo gu} nost da se pre do -mi sli te.

Pir sin zi pred sta vlja vlja judru gu vr stu “ukra sa” na va -{em ti je lu. Kao i kod te to va -`a, i kod pir sin ga mo ra movo di ti ra ~u na o to me ka kvog

“maj sto ra” an ga ̀ u je mo zaovaj po sao. Ve }i na maj sto raje ne u pu }e na i ne ma do zvo -lu za rad. Tre ba obra ti ti pa -`nju na kom mje stu `e li mopir sing, da li je to: nos, obr -va, je zik, pu pak ili dru gi dje -lo vi ti je la... Pir sin zi, vje ro -va li ili ne, ta ko |e mo guiza zva ti ne ga tiv ne po slje di ce,ali one se ne mo ra ju ja vi tiod mah, ve} po sli je ne ko li kogo di na. Ako ste ne ka da ima lipir sing, pa ga na istom mje -stu `e li te po no vo da sta vi te,ne smi je te bu {i ti to mje sto,jer je na nje mu za de blja njeod pro {le {u plji ne. Ne za bo -ra vi te, i ov dje se mo gu, kaokod te to va ̀ a , ja vi ti in fek ci -je. Ima mno go pri mje ra ne -stru~ no oba vlje nih pir sin ga,a za njih mo ̀ e mo sa zna ti is -klju ~i vo pri mi je tiv {i ne do -stat ke na sop stve noj ili tu -|oj ko ̀ i. Na pri mjer, ako`e li te pir sing na je zi ku, amaj stor ni je stru ~an, ne pra -vil nim ra dom mo ̀ e da o{te ti~ul nu kvr ̀ i cu na je zi ku i dado kra ja `i vo ta ne mo ̀ e tepra vi ti raz li ku iz me |u uku -sa (slat ko, lju to, sla no…).

Zar ni je za to bo lje raz mi -sli ti o svim even tu al nim po -sle di ca ma, ko je se mo gu po -ja vi ti ka da ih naj ma njeo~e ku je mo, ne go se la ko mi -sle no i na iv no igra ti sop stve -nim ̀ i vo tom? U sva kom slu -~a ju, ako se ve} od lu ~u je mona te to va ̀ u ili pir sing, tre bato ~i ni ti oba zri vo, uzi ma ju }iu ob zir sve fak to re ri zi ka.

Ni ko li na Ba jo vi}, II2

Na po sljed njem pe ro nu sta ro dru {tvo sto -ji, ~e ka ju }i svoj voz za bu du} nost. U o~i masu za bli sta, a u gla vi od zva nja mi sao: “Ni -ka da vas vi {e ne }u vi dje ti!”. Su za ni je mo -gla osta ti u oku, po te kla je niz li ca i ni ko vi -{e na {e “dje ~i je“ su ze ni je uspio za u sta vi ti.Ni nje ̀ ne ri je ~i utje he ni su po ma ga le. Kaone pre su {ni iz vor na vi ra la su sje }a nja na -

{ih za jed ni~ kih dru ̀ e nja: na {i osmje si, sva -|e, pre pir ke… Sve se to sad ~i ni vri jed nimpam }e nja. Uvi jek smo bi li tu jed ni za dru -ge, da po nu di mo ra me za pla ka nje ili da seza jed no ve se li mo. Po la ko se vo zo vi pri mi ~u,ali jo{ ne kre }u ka svom od re di {tu, a ja ve}osje }am ko li ko }e te mi svi ne do sta ja ti….

Er mi na Kor di}, IV1

Uspje {no po slo va we “Tim ber Mont-a”

DRU GA NA GRA DAPRED U ZE ]U ZA

VJE @BU

Ermina Kordi}, direktor preduze}a za vje`bu

Sa tak mi ~e wa re ci ta to ra

DRU GANA GRA DAZA SA BI NU

Na tak mi ~e wu sred njo -{ko la ca u re ci to va nju naru skom je zi ku, u~e ni caIII1 odje ljenja, Sa bi na De -li}, osvo ji la je dru go mje -sto.

Tak mi ~e nje je or ga ni -zo va lo Udru ̀ enje na stav -ni ka i pro fe so ra ru skog je -zi ka Cr ne Go re i Dru {tvocr no gor sko-ru skog pri ja -telj stva, u sa rad nji sa am -ba sa do rom Ru ske Fe de -ra ci je. Ova kul tur nama ni fe sta ci ja se odr ̀ a la upro sto ri ja ma Gim na zi je“Slo bo dan [ke ro vi}” uPod go ri ci, 28. no vem bra2009. go di ne.

Na stu pi lo je osam na estu~e ni ka iz je da na est cr -no gor skih gra do va. Sviu~e sni ci su na gra |e niknji ga ma ru skih pi sa ca, anaj bo lji ma su uru ~e ne idi plo me na ru skom je zi -ku. ^la no vi `i ri ja su bi lipro fe so ri sa fa kul te ta uCr noj Go ri, kao i ~la no viRu ske am ba sa de.

Ad na De li}, III1

Sabina Deli}

Iz `i vo ta mla dih

PIR SIN ZI I TE TO VA @E,HIT ILI NE?

Ri je~ ma tu ran ta

IV1 ZA U VI JEK U SR CU

EK SE RI U OGRA DI

“^o vjek je bo gat ono li koko li ko ima pri ja te lja.” I to jeta~ no. Bo gat stvo ~o ve ka ni jeu nov cu. Ono je u du {i, u sr -cu. Me |u tim, 90% lju di ovupo u~ nu iz re ku shva ti pot pu -no na o pa ko.

[ta zna ~i pri ja telj? Za ne -ke je to oso ba ko ja tek ta kozna va {e ime i pre zi me, s ko -jom ste jed nom sta li na uli cii na vod no po sta li pri ja te lji.Za ne ke, pri ja te lji su oso beko je, do du {e, zna ju ma lo vi {eo va ma. Re ci mo, za jed nu `e -nu osred njih go di na, do ma -}i cu, pri ja telj je nje na kom {i -ni ca sa ko jom sva ko ju tro

po pi je ka fu, oplju je mu ̀ a, iko ja joj sva kog ju tra za vi ripod {er pu. I re }i }e vam,pri ja telj joj je. Zna do sta onjoj. Ipak je obrok ve o mava ̀ an. Iro ni~ no, ali na ̀ a lostisti ni to. Za one la ko mi sle ne,pri ja telj je bi lo ko ji ~o vjek.Mo ̀ e da ga plju je, ogo va ra,da mu ~ak ni ime ne zna, alipri ja telj je, ma kar sa mo za -to {to mu je jed nom pla tio pi -}e.

A za pra vo, pra vo pri ja telj -stvo se sti ~e go di na ma. Zapra vo pri ja telj stvo po treb naje iskre nost, ne uli zi va nje.Pra vi pri ja telj vam ni ka da ne -

} ere }i da je uz vas, ako ura di tezlo dru gom. Pra vi pri ja telj jeonaj ko ji }e da slu {a, da sa vje -tu je, da ci je ni, da po {tu je, dabu de tu i kad se pje va i kad sepla ~e, da ne do la zi kad ima -mo sve, a od la zi kad ne ma moni {ta. Pri ja te lji se po zna ju une vo lji , ne u do bru.

Bo gat je ~o vjek ko ji imapri ja te lja iskre nog, ma karjed nog. A ne ma ni {ta onaj ko jiih ima na sto ti ne, a svi po -bjeg nu pri pr voj ne vo lji.Pro -blem da na {njih lju di je {touop {te to ne shva ta ju. Ko li ko~o vjek tre ba da bu de pri se -ban, nor ma lan, da bi shva tioda se pre ko no }i ne de {a va

ni {ta. Da onaj ko jiga je ju ~e plju vao,ga zio, ra nio gata mo gdje ga naj -vi {e bo li, ne mo ̀ epre ko no }i da gaza vo li. “Vuk mi -je nja dla ku, ali}ud ni ka da.”

I sad }e mno gi re }i - ljud skije pra {ta ti. Da, opro sti ti, aline i vje ro va ti. Jer, onaj ko jivas je jed nom plju nuo, mo ̀ evas opet plju nu ti. U to me jena {a ne sre }a. Mi pri zi va mosve one ko ji nam se umi lja va -ju, smi je {e, a iza le |a nam ku -kom sr ce va de. Od ba cu je moone ko ji nam ka ̀ u re al no iiskre no {ta mi sle, jer nas toza bo li. Na {a za blu da je u to -me {to mi sli mo da je ono dru -go bo lje, da je sjaj ni je.

Ugalj na ma zan sja jem si ja.Ka da ga ope re mo sjaj ne sta -ne, po no vo je crn.

A zla to uvi je mo u bla to. Cr -no. Ope re mo i ono si ja.

Mi lan Baj ~e ta, III4

7Sredwo{kolacNovembar 2010. godine I Z \ A ^ K O G U G L A

Bi ti us pje {an u po slu ko jimse ba vi{, san je sva kog mla dog~o vje ka. Onog mo men ta ka daste se opre di je li li za stru~ nu{ko lu, svi ste vi bar do ne kleima li vi zi ju svog bu du }eg po -zi va. Me |u tim, ̀ e lja za uspje -hom kod vas je is pre pli ta na sa`e ljom za dru ̀ e nji ma, pro vo -di ma, no vim po znan stvi ma.Ka ko jed no spo ji ti sa dru gimi se be u sve mu na }i? Otu dapo tre ba za “bje ̀ a njem” sa ~a -so va. Na pr vi po gled, sve dje -lu je jed no stav no – “po bjeg -ne te” sa ~a sa i to vri je meis ko ri sti te za dru ̀ e nje i za -ba vu.

Me |u tim, mo ra te se vra ti tire al no sti. Slje de }i dan po no -vo do |e te u {ko lu i raz red nistar je {i na vas oba vje {ta va daste na pra vi li jo{ je dan neo -prav da ni iz o sta nak i to ba{onaj zbog ko ga do bi ja te opo -me nu ili ukor pred is klju ~e -nje. Jed na ne vo lja po vla ~idru gu i oba ve zno sli je de pro -ble mi sa ro di te lji ma, za bra neiz la za ka i ko zna {ta jo{. Pi ta -te se po sto ji li ne ka ~a rob nafor mu la po ko joj mo ̀ e te ima tiod li ~an uspjeh, pri mjer no vla -da nje i {to je mo gu }e ma njevre me na pro vo di ti u {ko li. Pada vi di mo...

Po ~e }u od pr vog raz re da.U pr vom raz re du mo ra te iz ni -je ti na vi dje lo naj bo lji dio se -be i pri ka za ti {to je mo gu }evi {e svo jih kva li te ta. Na rav no,ta da mo ra te i da u~i te re dov -no. Re dov nost na ~a so vi ma utom pe ri o du sa ma po se bi sepod ra zu mi je va. Ali, sa mo po -

la ko... Ovo je ma la “`r tva”ko ju mo ra te ulo ̀ i ti da bi ka -sni je sve do {lo na svo je mje -sto. Sli je de do bre ocje ne isim pa ti je pre da va ~a. U dru -gom raz re du sve ide mno golak {e. Isti na, pr vih mje sec da -na i ta da mo ra te bi ti re dov nii u~i ti. A on da na stu pa u`i va -nje! Upo zna li ste pro fe so re ioni vas, ste kli do volj no po -vje re nja i sim pa ti ja i ta da mo -`e te slo bod no za mo li ti pro -fe so ra da vas “pu sti” sa ~a sa.Zna ju }i da ste do bar u~e nik,on }e to sa svim si gur no ura -di ti ne ras pi tu ju }i se pre vi {eza raz log. Ne {to ka sni je mo -`e te po no vi ti za htjev ko ri -ste }i ova kav iz go vor: “Pro fe -so ri ca me je pu sti la sa sed mog~a sa, pa da li bi ste i Vi mo glisa {e stog, da bih ra ni je sti -gao/la ku }i?”. Na rav no, istupri ~u }e te is pri ~a ti i pro fe so -ri ci kod ko je ide te na sed mi~as, ali stro go vo de }i ra ~u nada vas one “ne ulo ve” ula ̀ i. Ni je is klju ~e na niova kva mo gu} nost –ode te sa tri po sled nja~a sa i is pri ~a te ne kudo volj no ubje dlji vu, pomo gu} no sti sr ce pa ra -ju }u pri ~u za raz red -nog star je {i nu. Uvi jekse mo ̀ e de si ti da se iz -ne nad no raz bo li te, ilida mo ra te na neo d lo -`an put sa ro di te lji -ma, ili je ne ko me bli -skom hit no po treb nava {a po mo}, ili vam jezu bar za ka zao oprav kuzu ba u “ne vri je me”, ili

zbog pre za u ze to sti ro di te ljamo ̀ e do }i “se stra”, “tet ka”,“ro |ak” i oprav da ti va {e iz o -stan ke. [to vri je me vi {e bu -de od mi ca lo, to }e se po ja vlji -va ti sve ve }i broj pro fe so rako ji vas uop {te vi {e ne }e niza pi si va ti ka da ni ste na ~a su,a ka da vas ugle da ju po redzbor ni ce sa mo }e od mah nu tiru kom u znak odo bra va nja ivi ne }e te vi {e mo ra ti da iz -na la zi te raz lo ge za svo je iz o -sta ja nje.

E, sad sli je di dru gi dio pri -~e... To vri je me ko je do bi ja te“bje ̀ a njem” sa ~a so va mo -ra te is ko ri sti ti za ne {to pa -met no i na rav no uvi jek ima tisvje do ka ko ji se mo ̀ e po ja vi tiu sva kom mo men tu i po tvr di -ti va {u pri ~u, u slu ~a ju da sene {to “za pe tlja”. Pri to me nesmi je te za bo ra vi ti da {to vi -{e “bje ̀ i te” sa ~a so va, to vamje po treb no vi {e vre ma na dana u ~i te lek ci je ko je ste pro pu -s t i l i .

Dok pre pi {e te iz dik ti ra nulek ci ju i za tra ̀ i te ob ja {nje -nje od ne ko ga ko je pra tio na -sta vu, iz gu bi }e te mno go vre -me na, obi~ no vi {e ne go {tobi ste iz gu bi li bo ra ve }i na ~a -su. To, na rav no, pod uslo vomda do ti~ ni pro fe sor is klju ~i vodik ti ra, jer u pro tiv nom ne }e -te, ni po red ma ko li ko vre -me na nad knji gom pro ve de -nog, us pje ti da na dok na di tepro pu {te no. Jer, ne za bo ra -vi te, vi ste od lu ~i li da osimpri mjer nog vla da nja ima te iod li ~an (ili vr lo do bar) uspjeh.Od jed nom do la zi te do za -klju~ ka da ste mo gli sve jed -no stav no i br zo shav ti ti i na -u ~i ti bo ra ve }i na ~a su.

Na kra ju, ~i ta va ova pri ~a,svo di vam se na isto. U po tra -zi za “vi {kom” vre me na, osta -je te bez neo p hod nog vre me naza od mor i za ba vu, i shva ta -te da ste se upe tlja li u zam kesop stve ne neo r ga ni zo va no sti.

Ma ri ja na Ja ko vlje vi}, III2

^ist... svi je tao... pr ljav... uka ljan...o~u van... ne u ni {tiv... vje ~an... var ljiv...I ko li ko jo{ epi te ta ko je je vri je me sla -ga lo, a ~o vjek sa ku pljao u ri zni ci ̀ i vo -ta. Zbog nje ga se gi nu lo, za njim setra ga lo, zbog nje ga stra da lo, ra di nje -ga mi ri lo, on se ~u vao i gla vom pla }ao.

Ali upi taj te da na {njeg ~o vje ka ko jaje nji ho va pr va aso ci ja ci ja na ~i tav ovajniz epi te ta. Re }i }e vam – no vac. On jezna ~io ne ka da sve ono {to no vac zna ~ida nas. I mo ̀ da otu da ni je ni ~u do {tose istim epi te ti ma mo gu obi lje ̀ i ti dvi -je kraj no sti, dva ne po mir lji va li ca raz -li ~i tog vre me na. Da bi smo ste kli jed -no, mo ra mo iz gu bi ti dru go. Jed no sadru gim ri jet ko mo gu i}i u ko rak, jernas ̀ i vot ne mi nov no sta vlja na is ku {e -nja i tra ̀ i da bi ra mo. Ne kad smo bi ra lijed no, da nas bi ra mo dru go. I obi~ no,vje ru je mo u svoj pra vi lan iz bor. Mi je -nja se vri je me, a sa njim i po re dak stva -ri. Ono {to je ne ka da bi lo sram no, da -nas po sta je slav no. Ima li ve }e iro ni je?

“Sve pr lja vo je ~i sto, a ~i stopr lja vo!“ Gdje to ide mo?^i me tr gu je mo? [ta na la zi -mo? [ta do bi ja mo, {ta gu bi -mo?

Ova pi ta nja go to vo ni ka -da se bi ne po sta vlja mo,uvje re ni da una pri jed zna -mo sve od go vo re. I {ta ra di -mo... No vac pe re mo, obrazpr lja mo i na kra ju od sve ga ru ke mi je -mo. I ko zna da li i on da kad iz gu bi moi jed no i dru go, ima mo sna ge da po {te -no po gle da mo na se be i pri zna mo sop -stve nu za blu du. Na {a je za blu da da seobra zu je mo ka ko bi smo na u ~i li da ka -pi tal uve }a va mo. Ka pi tal je u na {imdu {a ma, a obra zo va nje ne mo ̀ e mo ima -ti ako obraz ne sa ~u va mo, pa ma kar inaj pre sti ̀ ni je {ko le za vr {i li. Obraz iobra zo va nje po ti ~u iz istog ko ri je na ida ju iste plo do ve. A no vac se vr ti ukrug. Da nas ga ima mo, su tra gu bi mo.Jed nom bez nje ga osta ne mo, pa ga iz -

no va stek ne mo. Tu ni kad ne mo ̀ e mobi ti na traj nom gu bit ku.

Ali {ta je sa obra zom, tim vje kov nimsim bo lom ime na, po ri je kla, ~a sti, ko ri -je na...? Sa njim igra nja ne ma. Jed nomkad ga pod no ge ba ci mo, ni kad ga vi -{e na li ce ne sta vlja mo. Upr lja nog obra -za kroz svi jet ide mo, shva ta ju }i tek naraz me |u `i vo ta i smr ti ko li ko nam jepo tre ban. Jer, on je je di ni ka pi tal ko jiima mo, je di no bo gat stvo ko je no si mo iko je i na kon smr ti kao svoj trag i vje~ -ni po men osta vlja mo.

Milan Baj~eta, III4

\a~ ke te me i di le me

“BJE @A NJE” SA ^A SO VA

Ko li ko ~e sto raz mi {lja moo dru gi ma, o nji ho vim po tre -ba ma i na ~i ni ma da im po -mog ne mo? Zna mo li uop {te{ta i ko li ko mo ̀ e mo u~i ni tiza dru gog ~o vje ka, i to ne sa -mo ono ga ko ji nam je bli zak,po znat i drag, ve} i za bi lokog ~o vje ka na ku gli ze malj -skoj?

Za sta ni mo pred ovim pi ta -nji ma i po ku {aj mo da ti iskrenod go vor. Shva ti }e mo da, op -te re }e ni so bom i sva ko dnev -nim bri ga ma i oba ve za ma, vr -lo ri jet ko mi sli mo o ono me{to je dan ~o vjek mo ̀ e u~i ni tiza dru gog ~o vje ka. Do bro -volj no da va la {tvo kr vi je sva -ka ko je dan od naj ljep {ih na -~i na da po mog ne mo lju di mau ne vo lji, da ru ju }i im dio ovedra go cje ne te~ no sti neo p hod -ne za `i vot. Tran sfu zi ja kr vi,oba vlje na u pra vom tre nut ku,spa {a va ̀ i vo te tek ro |e ne dje -ce, hi rur {kih bo le -sni ka, po vri je |e -nih, obo lje lih odte {kih bo le sti...Krv mo ̀ e da ti sva -ki zdrav ~o vjek od18 do 65 go di na,bez naj ma njih po -slje di ca po svo jezdra vlje. Pra vi lo jeda `e ne mo gu tripu ta go di {nje da tikrv, a mu {kar ci ~e -ti ri. Pred ra su da jeda je da va nje kr vibol no i da stvo rana vi ku. Na pro tiv,da va nje kr vi bla gosti mu li {e ko {ta nu

sr` da stva ra no ve krv ne }e -li je. Zbog to ga je da va nje kr -vi ko ri sno ne sa mo ono me kokrv pri mi, ve} i ono me ko jeda je. Mo ̀ da je ko ri sno zna ti iko li ka je za stu plje nost po je -di nih krv nih gru pa, do ko jihje lak {e, a do ko jih te ̀ e do }i.

A – 46 %O – 36 %B – 12 %AB – 6 %Za to bih `e lje la da ovim

~lan kom pod stak nem sve svo -je vr {nja ke, pr ven stve no ma -tu ran te, da se uklju ~e u do -bro volj no da va la {tvo kr vi ita ko spa su bar je dan `i vot.Ne smi je mo za bo ra vi ti da jesva koj ~e tvr toj oso bi, bar jed -nom u to ku `i vo ta, neo p hod -na tran sfu zi ja kr vi. Ne kamla di bu du pri mjer osta li mai po sta nu dio hu ma ne po ro di -ce da va la ca kr vi.

Je le na Mak si mo vi}, IV3

Do bro volj no da va la {tvo kr vi

[TA SMO SPREM NI DAU^I NI MO ZA DRU GE

Vi |e nja

O B R A Z

Vje ~i ta di le ma

KAKO PREPOZNATI PRIJATELJADo bro je ima ti oca i maj ku,

ali je jo{ bo lje ima ti }a le ta i ke -

vu. Svi o~e vi i maj ke ma si ra ju

svo ju de cu, ali se sa mo sa }a le tom

i ke vom mo ̀ e o to me raz go va ra ti.

Du {an Ra do vi}

8 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineE K O N O M I J A

U pe ri o du od 17. do 19.mar ta 2010. go di ne odr ̀ an jeSa jam pred u ze }a za vje ̀ bu(PZV) u Sa ra je vu, u ho te luHo li vud.

Na Saj mu je u~e stvo va lovi {e ze ma lja Evro pe, kao {tosu Austri ja, Bo sna i Her ce go -vi na, Hr vat ska, Mol da vi ja,Ma ke do ni ja, Sr bi ja i Cr naGo ra. Od ukup no 36 cr no gor -skih PZV, Saj mu je pri su -stvo va lo {est i to pr ven stve -no no vo o sno va nih, me |uko ji ma i PZV Sred nje stru~ -ne {ko le Plje vlja. Ovo pred -u ze }e, re gi stro va no u ok to bru2010. god, osno va no je podna zi vom PZV “Pla nin ski sir -ko-milk Plje vlja”. Na Saj muu Sa ra je vu, PZV su pred -sta vlja la tri u~e ni ka Sred njestru~ ne {ko le: Na ta {a Ro }en,Mil ko [lju ki}, Ste fan [lju -ki}, kao i ko or di na tor Mi li ca^o lo vi} i di rek tor Mer van Av -do vi}.

Bi znis ide ja pred u ze }a“Pla nin ski sir ko-milk” je stepro da ja pro iz vo da od si ra imli je ka sa na {ih pro sto ra. Svipro iz vo di su vr hun skog kva -li te ta i mo ra ju se pa ko va ti uam ba la ̀ u ko ja }e im pro du ̀ i -ti rok upo tre be. Do bar pla -sman na Saj mu u Sa ra je vuomo gu }i lo nam je part ner skopred u ze }e RM-ko merc Plje -

vlja ko je nas je spon zo ri sa losa po dva pa ko va nja svo jihpro iz vo da. Uz te pro iz vo deiz u zet nog kva li te ta, na {tan -du su se slu ̀ i le i do ma }e po -ga ~i ce, ko je su uz na da le kopo zna ti plje valj ski kaj mak,pred sta vlja le pra vi u`i tak.

Pre po znat kva li tet i od li~ -

na am ba la ̀ a, u~i ni li su da bu -de mo je dan od naj za pa ̀ e ni jih{tan do va. [to se ti ~e iz ra dere klam nog ma te ri ja la, ve li kora zu mi je va nje i po mo} smodo bi li od ma ti~ ne {ko le ko jaje sno si la sve tro {ko ve.

Na saj mu je PZV ostva ri love li ki broj tran sak ci ja, jer je

fak tu ri sa no pre ko 100 ra ~u naza pla }a nje pre ko plat nih kar -ti ca i `i ro ra ~u na pred u ze }a.Re klam ni ma te rial ko ji suu~e ni ci PZV-a osmi sli li su:ka ta lo zi, fla je ri, re cep ti na {ihpro iz vo da, olov ke, pri ve sci,vi zit kar te i sli~ no. [tand je upot pu no sti pre zen to vao pro -

sto re pre po zna tlji ve po pro -iz vo di ma sa na {eg ka ta lo ga.

U~e {}e na saj mu omo gu }ionam je Kul tur Kon takt Aus-tri ja, ina ~e no si lac ~i ta vogpro jek ta, kao i Ser vis cen tarPZV Pod go ri ca. Sa jam je ve -o ma do bro or ga ni zo van, jerse u ho te lu Ho li vud, ho te lu

sa ~e ti ri zvje zdi ce, na la zio isa jam ski pro stor i smje {taj.

Iz Plje va lja smo kre nu li 16.mar ta u 7 h do Pod go ri ce, aon da za jed ni~ kim auto bu sompre ko Nik {i }a i Fo ~e do Sa ra -je va. Opre ma nje {tan da jeoba vlje no u ve ~er njim sa ti -ma, od 21-23 h. Sa jam je 17.mar ta otvo rio am ba sa dorAustri je u BiH, po sle ~e ga jei po ~e la sa jam ska pro da ja ko -ja je tra ja la do 18.mar ta, do16h. U to ku ta dva da na, or -ga ni zo va ne su ra di o ni ce zadi rek to re {ko la, ko or di na to rei rad ni ke (u~e ni ke) PZV-a.Saj mu je pri su stvo vao i di -rek tor Cen tra za stru~ noobra zo va nje Du {ko Raj ko vi},a me |u po sje ti o ci ma Saj mabio je i am ba sa dor Cr ne Go -re u BiH. Slje de }eg da na, 19.mar ta, or ga ni zo van je obi la -zak Sa ra je va i nje go vih zna -me ni to sti (Ba {~ar {i je, Ze tre,Vi je} ni ce, Vre la Bo sne). ZaPlje vlja smo kre nu li u po po -dne vim ~a so vi ma istog da na.

Sa jam je imao vi {e strukzna ~aj za u~e sni ke zbog {i re -nja po znan stva, raz mje ne is -ku sta va, upo zna va nja no vihkul tu ra i skla pa nja zna ~aj nihku po pro daj nih ugo vo ra.

Na ta {a Ro }en, Ste fan[lju ki} i Mil ko [lju ki},

u~e ni ci IV1 odje lje nja

Ma le taj ne ve li kog bi zni sa

OSO BI NE ME NA D@E RAPri je sve ga, do bar me na d`er mo ra da po sje du je slje de -

}e oso bi ne:• brz mo zak• kre a tiv nost• sa mo po u zda nje• us po sta vlja nje pri o re i te ta• rad pod pri ti skom• tim ski rad

(ne u smi slu da }e on da ra di za dru ge, ve}da nje go va or ga ni za ci ja pred sta vlja je danne ras ki div la nac)

• tim ski rad(u smi slu da zna da or ga ni zu je svo jepod re |e ne da ra de kao “{vaj car ski sat“)

• da zna da na ve de dru gu stra nu da mu vje ru je ion da ka da ne pri ~a isti nu

• da ima `i cu za po sao ko jim se ba vi• rad no vri je me od 00-24, jer top me na d`e ri u

ve }i ni slu ~a je va ra de i ku }i• ko mu ni ka tiv nost• mo ra da zna da pred sta vlja stva ri na la ̀ no,

tj. da ob ja {nja va sa sta no vi {ta ko je bo lje iz gle da• jak `e lu dac• `e lja da se ide na pri jed.Sa ve }i nom ovih oso bi na lju di se ra |a ju, a sa mo ne ke mo -

gu da na u ~e.Ma ri ja na Ja ko vlje vi}, III2

Za pred u zet ni {tvo je kra -jem 20. vi je ka otvo re na no -va fa za in ten ziv nog raz vo ja.Po red SAD, sve je ve }i brojze ma lja ko je su u svo jimraz voj nim am bi ci ja ma okre -nu te pre ma pred u zet ni {tvu.Naj da lje su u to me oti {lenaj ra zvi je ni je pri vre de svi -je ta, po put Ja pa na i ne kihevrop skih ze ma lja. Ne madje lat no sti ili gra ne ko je suis klju ~i vo pred u zet ni~ ke ine ma po slov ne obla sti ilipod ru~ ja gdje uop {te ne maele me na ta pred u zet ni {tva.Pred u zet ni {tvo se naj bo ljere flek tu je u obla sti ma ko jepru ̀ a ju naj vi {e ino va tiv nihmo gu} no sti i {an si.

Uslu ge su po slov no pod -ru~ je ko je naj vi {e pri vla ~ipred u zet ni ke. Pred u zet ni~ -ki bi znis pri su tan je u sle -de }im sek to ri ma uslu ga: tr -go vi na, ugo sti telj stvo,osi gu ra nje, ne kret ni ne, obra -zo va nje, zdrav stvo, tu ri zam.Pred u zet ni~ ki po du hva tiafir mi sa ni su i broj nim pro -iz vod nim obla sti ma, a na ro -~i to u: far ma ce ut skoj in du -stri ji, pro iz vod nji par fe ma,elek tro ni ci, pla sti ci, tek sti lu,pre hra ni. Naj pro duk tiv ni japod ru~ ja pred u zet ni {tva ubu du} no sti su: prav ne uslu -ge, me nad` ment, ko mu ni ka -ci je, pro gra mi re nje, tu ri zam,zdrav stvo i ne kret ni ne.

Pred u zet ni {tvo ka rak te -ri {u tri bit ne kom po nen te:pra vo svo ji ne, pra vo slo bod -nog oba vlja nja po slo va, pra -vo na pro fit. Pred u zet ni {tvoje pri sut no u svim ob li ci mapo slo va nja, gdje god su do -mi nant nog uti ca ja lju di ko jizna ju, ko ji su sprem ni i spo -sob ni da: po sao po kre }u istva ra ju iz vla sti tih ide ja,sli je de in ti u ci ju, ula ze u di -rekt nu bor bu, ra de ve} po -zna te stva ri na dru ga ~i ji na -~in, uno se no ve bi znis ide je,mar lji vo i upor no ra de narje {a va nju pro ble ma. U naj -{i rem smi slu, pred u zet ni -{tvo je spo sob nost ne ke oso -be da za pa zi naj po volj ni jupri li ku za po sao, pri ku pi po -tre ban ka pi tal i za po~ ne tajpo sao svje stan ri zi ka. Pred -u zet ni {tvo je kre a tiv na pri -vred na dje lat nost eko nom -skih su bje ka ta, po ve za na sane iz vje sno {}u, ino va tiv no -{}u, ri zi kom.

U li te ra tu re se po sma trakao:

• Fak tor pro iz vod nje(ko jije ve zan sa tr ̀ i {nom eko -no mi jom),

• Eko nom ska ka te go ri ja(kod ko je su su bjek ti pri -vat na li ca, do ma }in stva,dr ̀ a va, a objek ti fak to ripro iz vod nje),

• Me tod pri vre dji va nja(ko ji pod ra zu mje va sa -mo stal nost u ra du, ne za -vi snost u od lu ~i va nju,slo bo du iz bo ra dje lat no -sti, iz vo ra fi nan si ra nja,svje snost ri zi ka, ino va -tiv nost),

• Pro ces ko ji ~i ne fa ze: tra -`e nje no ve ide je, iz ra dabi znis pla na, na bav kapo treb nih re sur sa, upra -vlja nje pred u ze }em).

Pred u zet ni ci su oni lju diko ji po sje du ju spo sob nostda vi de {an su u okru ̀ e nju ida je is ko ri ste, lju di sa vi zi -jom ko ji svo je sno ve pre -tva ra ju u stvar nost. Po ne -kim de fi ni ci ja ma,pred u zet nik je oso ba ko jaje sprem na da pre u zme ri -zik i ini ci ja ti vu da bi ostva -ri la pro fit. Ta ko |e, oni mo -ra ju ima ti spo sob nost dauo~e {an su u okru ̀ e nu i daje is ko ri ste. On mo ra po sje -do va ti od re |e ne atri bu te ito: ko mu ni ka tiv nost, ener -gi~ nost, {arm,spo sob nost zapre u zi ma nje ri zi ka. Tre babi ra ti po sao ko ji nu di {an -su za du go ro ~an uspjeh.Prak sa po ka zu je da su {an -se za uspjeh po slov nog po -du hva ta naj ve }e ako ~o vjekiza be re po sao ko ji vo li i do -bro po zna je. ^u ve ni ame -ri~ ki eko no mi sta Ha roldGe neen to ob ja {nja va naovaj na ~in: “Ja sam uvi jeku`i vao u ra du. Za me ne jebi znis isto {to i za ba va, istokao golf, te nis, je dre nje iliples. Bi znis pru ̀ a in te lek tu -al ne iza zo ve ko ji sti mu li {ui hra ne mi sao. Bi znis mo ̀ ebi ti ve li ka avan tu ra, ve li kaza ba va, ne {to ~e mu te ̀ imsva ki dan, a na gra de su ve -}e ne go go di {nja pla ta ilibo nu si!”

Ke mal Av do vi}, I9

Jed no od naj ve }ih osi gu ra va ju }ih dru -{ta va-LLOY’DS, do bi lo je ime po Edvar -du Lloydu,vla sni ku ka fa ne “Llojd’s Cof -fee Ho u se” otvo re ne 1687. go di ne uLon do nu, na Tem zi, u ko joj su se oku -plja li bro do vla sni ci, po mor ski tr gov ci,ka pe ta ni bro do va i dru gi lju di za in te re -so va ni za po mor ski tran sport. EdvardLloyd je or ga ni zo vao mre ̀ u do pi sni ka uglav nim lu ka ma En gle ske i Evro pe i1690. go di ne iz da je no vi ne “Lloyd’sNews” u ko ji ma se ob ja vlju ju in for ma -ci je ve za ne za po mor ski kar go.

Ono {to {i rem kru gu lju di, pa i mno gi -ma ko ji se pro fe si o nal no ba ve osi gu ra -njem, ni je po zna to, to je da se Lloy’ds usvo joj, pre ko tri vi je ka du goj tra di ci ji,ni -ka da ni je di rekt no ba vio svim vr sta maosi gu ra nja. Nje go va pra va funk ci ja jeor ga ni zo va nje po slo va osi gu ra nja i re o -si gu ra nja jer ova kom pa ni ja pred sta vljasvjet sku ber zu ili or ga ni zo va no tr ̀ i {teza po slo ve osi gu ra nja i re o si gu ra nja.Zva ni~ nu za kon sku osno vu po sto ja njada na {nje mo der ne kor po ra ci je Lloy’dsdo bi ja 1871.go di ne, ka da je en gle ski par -la ment do nio Za kon o Lloy’ds-u, ko jimse ova kom pa ni ja ovla {}u je da do no sisop stve na pra vi la u osi gu ra nju ri zi ka.Lloy’ds ima ve o ma spe ci fic nu or ga ni za -ci ju, pre ma ko joj se ~la no vi raz vr sta va -

ju u tri ka te go ri je: 1.~la no vi; 2.pot pi sni -ci; 3.pri pad ni ci. Or ga ni upra vlja njaLloy’ds su: Ko mi tet, Sin di kat osi gu ra va -~a, Agen ti osi gu ra nja, Ure di i slu ̀ be.

Od osni va nja do da nas,ova naj po zna -ti ja kom pa ni ja u obla sti osi gu ra nja, pro -la zi la je kroz raz ne fa ze kri za i pro spe -ri te ta. Ba ve }i se osi gu ra njem po mor skogtran spor ta Lloyd’s je 1885. go di ne, po -~eo sa po slo vi ma osi gu ra nja pro tiv po -`a ra i kra |e. U 1904. go di ni, ova kom pa -ni ja po ~i nje sa osi gu ra njem auto mo bi la,a 1910. go di ne po sta je pi o nor u osi gu ra -nju va zdu {nih le to va. Go di ne 1912.Lloyd’s do ̀ i vlja va jed nu od naj ve }ih{te ta u osi gu ra nju do tog vre me na, po -mor sku ka ta stro fu “ne po to pi vog” put -ni~ kog bro da “TI TA NIK” osi gu ra nogkod ove kom pa ni je. Pr vi svjet ski rat i Ve -li ku eko nom sku kri zu kom pa ni ja je dvapre ̀ i vlja va. Po za vr {et ku Dru gog svjet -skog ra ta, kom pa ni ja se opo ra vlja i po -no vo va ̀ i do 1960. go di ne, za naj ja ~ukom pa ni ju za osi gu ra nje u svi je tu. Upe ri du od 1961.do 1965. go di ne, kom -pa ni ja zbog ogrom nih {te ta u po mor -skom i va zdu {nom osi gu ra nju po no vodo la zi na sa mu ivi cu pro pa sti. U go di na -ma ko je do la ze Lloyd’s je iz vla ~io po u -ke i pro fe si o nal no ja ~ao, ta ko da je ve}1980. go di ne bro jao oko 20000 ~la no va.

U 1989. go di ni, taj broj je po ras tao na31329 ~la no va, da bi se u 2003. go di nibroj ~la no va sma njio na sve ga 2960. Pre -ma po da ci ma ko je na vo di prof. dr Bo risMa ro vi}, pla sman ri zi ka vr {i 207 bro ker -skih kom pa ni ja ko je su akre di to va nekod Lloyd’s-a. Vi {e od 6% svjet skog re -o si gu ra nja pla si ra se pre ko Lloyd’s-a.Kom pa ni ja di rekt no ili in di rekt no za po -{lja va vi {e od 60000 oso ba.

Za hva lju ju }i do go vo ru osni va ~a iz ka -fa ne Edvar da Lloyda, da nas imeLloy’ds,u svo joj fir mi ima ju broj ne or ga -ni za ci je ko je se ne ba ve osi gu ra njem, alisu ve o ma va ̀ ne za ovu kor po ra ci ju.Je -dan od mo de la osi gu ra va ju }ih or ga ni za -ci ja u svi je tu su Lloy’ds-ove aso ci ja ci je(udru ̀ e nja).Teh ni ka za klju ~i va nja osi gu -ra nja u Lloy’ds-ovom si ste mu sa sto ji seu slje de }em:~la no vi Lloy’ds-a,osi gu ra va -~i,ne pre go va ra ju sa po ten ci jal nim osi -gu ra ni ci ma, ve} sa akre di to va nim bro -ke ri ma, pro fe si o nal nim po sred ni ci ma.^la nom Lloy’ds-a mo ̀ e po sta ti osi gu ra -va~ ko ji is pu ni pro pi sa ne uslo ve, bu depred lo ̀ en od ne kog od po sto je }ih ~la no -va i upla ti de po zit ko ji iz no si 12500 fun -ti. Sva ki Lloy’ds-ov ~lan-osi gu ra va~ sno -si oba ve zu za svoj dio po kri }a. Uko li koni je u sta nju da na kna di ci je lu {te tu na -sta lu osi gu ra va njem ri zi ka po kri ve nognje go vim osi gu ra njem, Lloyd’s }e iz mi -ri ti oba ve ze iz de po zi ta svog ~la na. Uko -li ko ni to ni je do volj no, ko ri ste se de po -zi ti osta lih ~la no va nje go vog sin di ka ta,jer je sin di kat ga rant za sva kog svog~la na. Sva ki sin di kat ime nu je po jed -nog pro fe si o nal nog osi gu ra va ~a (le a derun derw ri ter-glav ni osi gu ra va~), ko ji ra -di u ime sin di ka ta i za nje go ve ~la no vepre u zi ma ri zi ke. Glav no tr ̀ i {te osi gu ra -nja na la zi se u Lloyd’s-ovoj Dvo ra ni osi -gu ra nja u Lon do nu. Da nas Lloy’ds imaoko 34000 ~la no va udru ̀ e nih u pre ko450 sin di ka ta.

Za hva lju ju }i ve li koj kon cen tra ci ji ka -pi ta la, uspje {no sti u po slo va nju, stru~ -nim ka dro vi ma i po slov nom ugle du ko jiu`i va u svi je tu, da nas je ne mo gu }e za mi -sli ti svjet sko tr ̀ i ste osi gu ra nja bezLLOY’DS-a.

Sa bi na De li}, III1

Iz vje {taj sa Saj ma PZV-u “Sa ra je vo 2010”

NE ZA BOR VNO DRU @E NJEI PO SLOV NI KON TAK TI

Pred u zet ni~ ka eko no mi ja

PRED U ZET NI [TVO KAOOSNOV PRED U ZET NI^ KE

EKO NO MI JE

Osi gu ra va ju }a dru {tva

LLOY’DS UDRU ŽE NJA

9Sredwo{kolacNovembar 2010. godine E K O N O M I J A

Eko nom sku {ko lu u Plje vlji -ma osno va lo je Iz vr {no vi je }eNa rod ne skup {ti ne Na rod neRe pu bli ke Cr ne Go re, Ured -bom br. 3146 od 22. ju la 1960.go di ne (iz Lje to pi sa Eko nom -ske {ko le – Plje vlja). Sa ra domje po ~e la tek 19. no vem bra, uzgra di Gim na zi je, gdje su ustu -plje ne tri u~i o ni ce i dvi je po -mo} ne pro sto ri je, za iz vo |e njena sta ve u po po dnev noj smje ni.Zbog neo d go va ra ju }ih uslo va,u dru gom po lu go di {tu {ko la jera di la u pro sto ri ja ma ta da {njeOsnov ne {ko le,a sle de }u {kol -sku go di nu je po ~e la sa ra domu zgra di u ko joj je i da nas.

U pr voj {kol skoj go di ni,Eko nom ska {ko la je ima la sa -mo ~e ti ri rad ni ka u stal nomrad nom od no su: di rek to ra Mi -lo{ Gvo zde no vi}, na stav ni kestru~ nih pred me ta, di plo mi -ra ne eko no mi ste: Be }i ra ^en -gi }a i Mi lo ra da [u ba ri }a, kaoi se kre ta ra Ob ra da Da ni lo vi }a.Na sta vu op {te o bra zov nihpred me ta uglav nom su iz vo -di li na stav ni ci Pr ve osnov ne{ko le. U pr vi raz red su upi sa -na tri odje lje nja sa 115 u~e ni -ka. Raz red je za vr {i lo 85 u~e -ni ka, a 30 ih je po na vlja lo.

U to ku pr vog po lu go di {ta{kol ske 1960/61, upi sa ni su i pr -vi po la zni ci Do pi sne eko nom -ske {ko le u dvo go di {njem i ~e -tvo ro go di {njem tra ja nju, ~i ji je

osni va~ bio Re pu bli~ ki od borSa ve za bo ra ca Cr ne Go re. Zasje ver ni dio Cr ne Go re jo{ u Bi -je lom Po lju i Ivan gra du su bi lipunk to vi ove {ko le, ko ja je ima -la 500 po la zni ka. Ti po la zni cisu bi li rad ni ci za po sle ni u pre-d u ze }i ma i dru -{tve nim slu ̀ ba -ma ko ji ma jebi la po treb naod re |e na stru~ -na spre ma. Sviis pi ti su po la ga -ni u Eko nom -skoj {ko li u Plje -vlji ma.

De set go di nana kon osni va -nja, tj. {kol ske1970/71, Eko -nom ska {ko la jeima la 18 odje -lje nja i 594 uce -ni ka. U tih de -set go di naEko nom ska {ko la je ima la zadi rek to re: Mi lo {a Gvo zde no -vi ca (di plo mi ra ni eko no mi sta),Mi lo va na Pe ru ni ~i }a(prof. srp -sko hr vat skog je zi ka) i Mi lo {aSta ro vla ha (prof. isto ri je).

Go di ne1971, 1. sep tem bra,Eko nom ska sko la se in te gri {esa [ko lom u~e ni ka u pri vre -di. Na i me, [ko la u~e ni ka upri vre di je osno va na od lu komSkup {ti ne op {ti ne Plje vlja, ikao sa mo stal na usta no va po ~e -

la je sa ra dom u sep tem bru1965. go di ne. Ra di la je u sa sta -vu Rad nic kog uni ver zi te ta od1962 do 1965. Eko nom ska {ko -la i [ko la u~e ni ka u pri vre dipre ra sta ju u [kol ski cen tarPlje vlja.

[kol ske 1971/72, u [kol skicen tar je, u sve raz re de upi sa -no 39 odje lje nja sa 1247 uce ni -ka. Na sta va se iz vo di la u zgra -di biv {e Eko nom ske {ko le i Pr veosnov ne {ko le. Slje de }ih go di nabroj u~e ni ka [kol skog cen tra seznat no po ve }a vao, pa je npr.{kol ske 1975/76. na sta vu po ha -|a lo 1 547 u~e ni ka. Po red eko -nom ske stru ke na ko joj se od{kol ske 1971/72. uvo di no voza ni ma nje (tu ri sti~ ki teh ni car),

u~e ni ci su se {ko lo va li i na bro-j nim za ni ma nji ma na ni vou tro -go di {nje {ko le.

Od {kol ske 1975/76,[kol skicen tar do bi ja na ziv: [kol skicen tar “Tre }a pro le ter skasand za~ ka“ i pod tim na zi vom

}e po slo va ti sve do{kol ske 1978/79, ka -da se in te gri {e saGim na zi jom “Ta na -si je Pe ja to vi}“ u no -vu {ko lu pod na zi -vom Cen tar zausmje re no obra zo va -nje “Tre }a pro le ter -ska sand za~ ka“.

Zbog pro mje na uobra zov nom si ste musi ste mu, {kol ske1991/92. po sto je }a{ko la se dez in te gri {eu [kol ski cen tar i

Gim na zi ju, gdje je u skla du saZa ko nom o sred njoj {ko li,[kol ski cen tar kon sti tu i sankao Sred nja stru~ na {ko la save li kim bro jem stru ka i za ni -ma nja, a plje valj ska Gim na -zi ja kao gim na zi ja op {teg ti pa(bez smje ro va).

[kol ski cen tar je ve ri fi ko -van za pet pod ru~ ja ra da (stru -ka): eko nom ska, ma {in ska,elek tro, sa o bra }aj na i tr go vin -sko-ugo sti telj ska, sa 17 za ni -ma nja na IV ste pe nu i 30 na IIIste pe nu stru~ no sti. U sle de }ihde se tak go di na, ova {ko la jepro sje~ no ima la po 45 odje lje -nja, od no sno oko 1 250 u~e ni -ka, i sa tim bro jem za ni ma njai u~e ni ka po sta je jed na od naj -ve }ih stru~ nih {ko la u Cr nojGo ri. Od {kol ske 1998/99,[kol ski cen tar je pre i me no vanu Sred nju stru~ nu {ko lu.

U svim ovim pri pa ja nji ma iraz dva ja nji ma, eko nom skopod ru~ je ra da je uvi jek bi lopri ma mlji vo zap l j e v a l j s k eosnov ce i nji ho -ve ro di te lje, a“ e k o n o m s k a{ko la“ je bi la iosta la si no nim ilo ka cij ska od -red ni ca i za[kol ski cen tar i za da na {njuSred nju stru~ nu {ko lu.

Na stav ni i u~e ni~ ki ko lek ti -vi ovih {ko la su u svo joj pe de -se to go di {njoj isto ri ji da li ple ja -de vr snih pro fe so ra i u~e ni ka,ko ji su iz go di ne u go di nu bi lje -`i li kva li tet ra da ove obra zov -no-vas pit ne in sti tu ci je. Do barna stav ni ka dar stru~ nih i op -{te o bra zov nih pred me ta, usvim pod ru~ ji ma ra da, go di -na ma su obez bje |i va li do bro ipo treb no zna nje, ka ko za u~e -ni ke ko ji ma je za vr {e na stru~ -na {ko la do met i do bi je na di -plo ma mo gu} nost zaza po sle nje, ta ko i za u~e ni ke~i ji je cilj da lje {ko lo va nje nauni ver zi te ti ma.

Smje ro vi u eko nom skojstru ci su i da nas, kao i de ce ni -ja ma una zad, i da lje pri vla~ niza pr ven stve no ̀ en sku po pu la -ci ju u gra du {to je po ka zi va la

i pre ko broj na po pu nje nostodje lje nja pr vog raz re da u pr -vom upi snom ro ku. Odje lje njaove stru ke, sko ro u svim raz re -di ma, su ~e sto vi so ko ko ti ra naka ko po pre la zno sti, ta ko i povi so kim ocje na ma iz vla da njai op {teg po na {a nja u~e ni ka u{ko li, u kla si fi ka ci ji svih odje -lje nja u {ko li po ovim kri te ri -ji ma.

Ne ri jet ko, do du {e ci kli~ no,tra ̀ nja za za ni ma nji ma eko -nom ske stru ke iza zi va po tre buza ve ri fi ka ci ja ma do dat nogodje lje nja, van pla ni ra nog bro -ja upi sne po li ti ke. Na i me, ve}de ce ni ja ma se u ovu mje {o vi tustru~ nu {ko la upi su ju po dvaraz li ~i ta za ni ma nja eko nom -skog pod ru~ ja ra da i uvi jek “is -pod cr te“, na kon upi sa u pr viraz red, osta ne naj ~e {}e 10 do

15 ne u pi sa nihu~e ni ka.

Ime pra ti vi sa -vre me nog sred -njeg stru~ nogobra zo va nja -obez bje |i va njeprak ti~ nog zna -nja ~i ja je lo gi -sti ka do bro te o -ret sko zna nje,da nas, u za ni -ma nji ma eko -nom ske stru kese za do vo lja va ju

do brom opre mlje no {}u ino va -ci o nim treh no lo gi ja ma, ka bi -ne ta “Pred u ze }a za vje ̀ bu“,opre mlje nog do na ci jom Kul -tur-Kon tak ta iz Austri je i na -sto ja njem me nad` men ta {ko leu iz na la ̀ e nju po treb nih fi nan -sij skih sred sta va za obez bje |i -va nje sa vre me nih na stav nihsred sta va u te o ret skoj i prak -ti~ noj na sta vi.

Ove {kol ske go di ne, u pod -ru~ ju ra da Eko no mi ja, pra vo iad mi ni stra ci ja, su upi sa na triodje lje nja pr vog raz re da: dvaodje lje nja eko nom ski teh ni ~ari jed no odje lje nje teh ni ~armar ke tin ga i tr go vi ne, sa 76u~e ni ka. Na i me, pla nom upi sasu pred vi |e na i odo bre na dvaodje lje nja, eko nom ski teh ni -~ar i teh ni ~ar mar ke tin ga i tr -go vi ne, ali zbog po ja ~a nog in -tre so va nja osno va ca, stvo ri lase mo gu} nost za jo{ jed noodje lje nje eko nom skog teh ni -~a ra, pa je na za htjev upra ve

{ko le, Mi ni star stvo pro svje tei na u ke odo bri lo for mi ra njeodje lje nja, ~i me je za do vo lje navi so ka tra ̀ nja za ovom stru -kom i ri je {e ne ro di telj ske bri -ge i upi sna ne iz vje snost 30-aku~e ni ka.

U ovom pod ru~ ju ra da sa daje 9 odje lje nja, u sva ~e ti ri raz -re da, sa 174 u~e ni ka. U~e ni ciove {ko le u znat nom bro ju upi -su ju raz ne stu dij ske pro gra me,a zbog do brog osno va zna nja izove oba sti, stu di ra nje na eko -nom skim stu di skim pro gra mi -ma im je znat no olak {a no.

Iako, ve} po la vi je ka, eko -nom ska {ko la sva ke go di nelan si ra naj ma nje 50-ak “eko -no mi sta“ IV ste pe na stru~ no -sti, po ̀ e li mo joj jo{ ta kvih ju -bi le ja i uspje {nog obra zo va njage ne ra ci ja no vih me na d`e ra,na u~ nih i dru gih rad ni ka.

Fa dli ja [a ba ni}, pro fe sor

Iz In for ma ti vog bil te na Cen taza stru~ no obra zo va nje u CG

Se mi nar za obu kuna stav ni ka/ca iz

pod ru~ ja Eko no mi ja,pra vo i ad mi ni stra ci ja

Po ~et kom sep tem bra uPod go ri ci je, pod po kro vi telj -stvom austrij ske or ga ni za ci -je Kul tur kon takt, odr ̀ an pr -vi se mi nar za na stav ni ke/ceko ji od ove {kol ske go di neiz vo de na sta vu iz pred me taPred u ze }e za vje ̀ bu. Pred u -ze }e za vje ̀ bu je si mu li ra nakom pa ni ja ko ja po slu je ukon ku rent skom okru ̀ e nju saci ljem da omo gu }i u~e ni ci -ma/ama sti ca nje pred u zet -ni~ kih zna nja i vje {ti na, daraz vi je po zi ti van od nos pre -ma ra du i po ve ̀ e {ko lu sa lo -kal nom sre di nom kroz sa rad -nju sa lo kal nim bi zni som.Ovaj pred met se re a li zu je kaooba ve zan od {kol ske 2009/10.go di ne. Pre da va ~i su bi li tre -ne ri za obu ku na stav ni ka/ca,pro fe so ri ce J. \i ka no vi} i V.Ve li~ ko vi}, a pri su stvo va li sui ko or di na to ri Ser vis cen tra.

Zlatni jubilej

PE DE SET GO DI NA RA DAEKO NOM SKE [KO LE U PLJE VLJI MA

U Sred njoj stru~ noj {ko li pred u ze }aza vje ̀ bu po sto je u okvi ru re dov nogpred me ta Prak ti~ na na sta va, na smje -ru eko nom ski teh ni ~ar. ^la no vi pred -u ze }a su naj bo lji u~e ni ci, a na saj mo -ve i tak mi ~e nja idu naj bo lji od naj bo ljihu ovoj stru ci. ̂ la no vi pred u ze }e za vje -`bu “Tim ber Mont” su do bi lidru gu na -gra du natak mi ~e -nju pred -u ze }a zavje ̀ bu uCr noj Go -ri, a ~e stisu po sje ti o -ci saj mo vana ko ji maiz la ̀ u svo je

pro iz vo de, pred sta vlja ju dr ̀ a vu, gradi {ko lu i raz mje nju ju is ku stva sa ~la no -vi ma pred u ze }a za vje ̀ bu u dr ̀ a va mare gi o na.

^la no vi “Tim ber Mon ta “ su na stu -pa li na Pr vom na ci o nal nom saj mu u

Pod go ri ci, 9. apri la 2010. go -di ne. Pred stav ni ci pred u ze -}a na tom saj mu su bi li: Er -mi na Kor di}, Nej ra Zu ko vi},Sa va Klja je vi} i Go ran Du -jo vi}. Na Me |u na rod nomsaj mu u Plov di vu u Bu gar -skoj, odr ̀ a nom od 21. do23. apri la , na stu pa li su:Ti ja na \ur |i}, Li di ja Kon -~ar i Sa va Klja je vi}. NaSaj mu eko lo gi je u Bu dvi,dva pred u ze }a za vje ̀ buiz na {e {ko le, pred sta vlja -

la je Er mi na Kor di}. Ti ja na \ur |i} i Er mi na Kor di}, sa

ko ji ma smo ovom pri li kom raz go va ra lio uspje {nom po slo va nju pred u ze }a zavje ̀ bu, ka ̀ u da im je rad u vir tu el nompred u ze }u po mo gao da u pot pu no stishva te mo der no po slo va nje i da stek nuvje {ti nu neo p hod nu za po slov ne po du -hva te. Na saj mo vi ma u ino stran stvuve li ki broj ku pa ca po ka zao je in te re so -va nje za pro iz vo de iz Plje va lja. Onesma tra ju da bi bi le spo sob ne da sklo -pe po sao u pra vom pred u ze }u i ad mi -ni stra tiv no ga vo de.

Od la zak pred u ze }a za vje ̀ bu na saj -mo ve po mo glo je ne ko li ko pred u ze }a izPlje va lja, ali glav ne tro {ko ve je sno si -la Sred nja stru~ na {ko la.

Ma ri na Ki ja no vi} iNa ta {a Ro }en, IV1

Pred u ze }a za vje ̀ bu – ~e sti go sti saj mo va

PRED STAV NI CI “TIM BER MON TA”NA SAJ MU U BU GAR SKOJ

Ako vi i ja ima mo po jed nu ja -bu ku pa ih raz mi je ni mo, opet }e -

mo ima ti po jed nu ja bu ku. Ali,ako vi i ja ima mo po jed nu ide ju, pa

ih raz mi je ni mo, ima }e mo po dvi je ide je.Ber nard Show

10 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineE L E K T R O T R E N I K A

Pod poj mom ener get ska efi ka -snost pod ra zu mi je va se skup mje rako je se pred u zi ma ju u ci lju sma nje -nja po tro {nje ener gi je, a ko je pri to -me ne na ru {a -va ju uslo ve`i vo ta i ra da .Cilj je, da kle,sve sti po tro -{nju ener gi jena mi ni mum, aza dr ̀ a ti ili po ve }a ti ni vo udob no stii kom fo ra. Bit no je na pra vi ti raz li -ku iz me |u ener get ske efi ka sno sti i{ted nje ener gi je. Na i me, {ted njaener gi je uvi jek pod ra zu mi je va od re -|e na od ri ca nja, dok efi ka sna upo tre -ba ener gi je vo di ka po ve }a nju kva -li te ta `i vo ta.

Po sljed njih go di na se u Cr noj Go -ri in ten ziv no spro vo di pro gram“Ener get ska efi ka snost i ob no vlji viiz vo ri ener gi je” (RE - EE), ~i ji je ciljda se osi gu ra na odr ̀ i vim osno va maefi ka san i eko lo {ki pri hva tljiv na ~insnab di je va nja ener gi jom. Pred u ze temje re tre ba da do pri ne su kva li tet -nom eko nom skom i so ci jal nom raz -vo ju dr ̀ a ve, za {ti ti ~o vje ko ve sre di -ne, ra ci o nal nom ko ri {}e nju re sur sau Cr noj Go ri, a sve kroz po di za njesvi je sti gra |a na o zna ~a ju ener get -ske efi ka sno sti i ob no vlji vim iz vo -ri ma ener gi je. Pro gram se fi nan si rakroz fi nan sij sko u~e {}e nje ma~ keVla de ko jom upra vlja KfW iz sop -stve nih sred sta va. Za spro vo |e njepro gra ma za du ̀ e na je Vla da Cr neGo re. Di rekt na ko rist od pro jek taogle da se u slje de }em: a) sma nje njetro {ko va ener gi je, a ti me po ve }a njekon ku rent no sti ma lih i sred njih pre-d u ze }a, b) ob na vlja nje do tra ja leopre me i uvo |e nje no vih, ~i stih teh -no lo gi ja, c) sma nje nje lo kal nog i glo -bal nog za ga |e nja va zdu ha.

So lar ni si ste miza to plu vo du

Ener gi ja sun ca se mo ̀ e pri -mje nji va ti u mno ge svr he.Jed na od njih je stva ra nje to -plo te. To je ono {to mi zo ve -mo sun ~e va ener gi ja. Ko ri -{}e njem so lar nih ko lek to rasun ~e vo zra ~e nje se di rekt nopre tva ra u to plo tu, a ko ri {}e -nje so lar ne to plo te ima mno -ge pred no sti. To je ~ist, tih ipo uz dan iz vor ener gi je. Uzto, ener gi ja sun ca je bes plat -na. Ko li ~i na fo sil nog go ri vako je je nor mal no po treb no za za gri -ja va nje vo de se sma nju je, a sa mimtim sma nju je se i emi si ja {tet nih ga -so va. So lar ni ko lek tor je osnov nidio ure |a ja za ko ri {}e nje sun ~e veener gi je. Rav na asorp ci o na po vr {i -na omo gu }a va vr lo do bru asorp ci ju,ka ko di rekt nog, ta ko i di fu znog zra -~e nja. Rav ni ko lek to ri se sa sto je odtan ke, rav ne, pra vo u ga o ne ku ti je satran spa rent nim po kri va ~em okre -nu tim ka sun cu. Ma le ci je vi idu krozku ti ju i no se fluid – vo du ili mje {a -vi nu sa an ti fri zom – ko ja se za gri je -va. Ci je vi su pri klju ~e ne za ap sor berko ji je obo jen u cr no da ap sor bu jeto plo tu. Do zra ~e na sun ~e va ener gi -ja na ko lek tor gri je fluid ko ji stru ji

kroz ci je vi. Pra vil no di zaj ni ra ni i in sta li ra ni

si ste mi sa sta kle nim ko lek tor skimpo kri va ~em mo gu ra di ti i do 30 go -

di na sa mi ni -mal nim odr ̀ a -v a n j e m .Naj ve }e u{te deu ener gi ji su ugri ja nju vo de,pa bi se za gri -

ja na vo da mo gla ko ri sti ti za gri ja njepro sto ri ja. Ne do sta tak su ve o ma vi -so ke ci je ne ta kvih si ste ma. Pre mapro ra ~u ni ma, kom ple tan si stem zajed nu ku }u ko {tao bi ko li ko i ci je naukup ne elek tri~ ne ener gi ja utro {e neu pe ri o du od 3-5 go di na. S ob zi romda je rad ovih si ste ma ga ran to vanna naj ma nje30 go di na, tozna ~i da bi seu{te dio no vaculo ̀ en za tih25 go di na zae l e k t r i ~ n uener gi ju. Po di -za nje kre di tau ne koj od ba -na ka bio bi je -dan od na ~i nada se u da tomm o m e n t uobez bi je di no -vac ko ji bi sevre me nom i teka ko is pla tio.Pro blem je uto me {to su vr -lo vi so ke ka -mat ne sto pe zata kve kre di te in e d o v o l j n oraz vi je na svi -jest o ener get skoj efi ka sno sti. U raz -vi je ni jim ze mlja ma je ovaj pro blem

do ne kle ri je {en kroz sti mu la ci ju gra -|a na u vi du npr. oslo ba |a nja od ne -ke vr ste po re za i sli~ no, ali dr ̀ a vatre ba tek da do ne se sli ~an za konko ji bi po ve }ao svi jest gra |a na ozna ~a ju ener get ske efi ka sno sti.

Fo to na pon ski si ste mi naka tu ni ma u Cr noj Go ri

Kao vid prob nog po ku {a ja ko ri -{}e nja al ter na tiv nih iz vo ra ener gi je,na ne ko li ko ka tu na u sje ver nim kra -je vi ma Cr ne Go re po sta vlje ni su fo -to na pon ski si ste mi sa re gu la to ri mapu nje nja aku mu la to ra, ta ko da su topo sta li elek tron ski ne za vi sni objek -ti. Ova mje sta su iza bra na zbog to -

ga {to je do ka tu na ote ̀ an do vodelek tri~ ne ener gi je, a agre ga ti se nepre po ru ~u ju zbog vi so ke ci je ne, bu -ke i ve li kog za ga |i va nja oko li neusled ko ri {}e nja go ri va. Ta kav si -stem je ko {tao oko 500 evra, mo gaoje i da se na do gra di i za do vo lja vaoje osnov ne po tre be po tro {a ~a. Ja ~i -na elek tri~ ne stru je ko ju do bi ja mood Sun ca iz no si 12V i sa svim je do -volj na za obez bje |i va nje ener gi je zadvi je si ja li ce i tri uti~ ni ce. Pred nostje {to su ova kvi si ste mi mo bil ni ido stup ni 24h dnev no. Ne mo gu seko ri sti ti za gri ja nje, za to {to bi tre -ba lo pre tvo ri ti jed no smjer nu stru juu na iz mje ni~ nu, tj. do bi ja li bi od12V, 220V, pa bi ta kvi si ste mi pu noko {ta li.

Do sa da {nja grad nja obje ka ta po -ka za la se ener get ski ja ko ne e fi ka -

snom. Objek ti su „go li”, tj. ko -ri ste se jef ti ni ji ma te ri ja li, sama lom de blji nom zi do va i lo -{om fa sa dom, ve li kim pro zo ri -ma i sl.Po red di rekt nog, zra ~e -nje mo ̀ e bi ti i di fu zno ire flek to va no. Pre ma to me,tvrd nje ko je go vo re da u sje -ver ni jim kra je vi ma, gdje su ni -ske tem pe ra tu re i ve li ke pa -da vi ne, ni je mo gu }e ugra di tiko lek to re ko ji bi bi li u pot pu -no sti efi ka sni, ni su ta~ ne, jer sezra ~e nje mo ̀ e od bi ja ti i od sni -jeg . Pro sje~ no zra ~e nje Sun capo m2 iz no si 1500 kW/h. Pre -ma pro ra ~u ni ma, Sun ce da je

14 000 pu ta vi {e ener gi je ne go {to jeukup na po tro {nja.

Ener get ska efi ka snost krozpo bolj {a nje po sto je }ih si ste ma

Osim ko ri {}e nja so lar nih si ste maza to plu vo du, u tre nut nim uslo vi ma`i vo ta i ra da, mo gu }e je kroz sa svimjed no stav na re {e nja omo gu }i ti po -bolj {a nje po sto je }ih si ste ma i do -pri ni je ti po ve }a nju ener get ske efi ka -sno sti u dr ̀ a vi. Po sto ji vi {emo gu} no sti za ener get sku efi ka snostko je pru ̀ a ju vi sok ste pen po vra }a -ja ma lim i sred njim pred u ze }i ma:po bolj {a nje par nih si ste ma, re ku -pe ra ci ja to plo te, po bolj {a nje si ste makom pa ra tiv nog va zdu ha, vi so ko efi -ka sno osvje tlje nje i kon tro la, una -pre |e nje mo to ra i po go na, po bolj {a -nje fak to ra sna ge, po bolj {a njeizo la ci je na zgra da ma, za mje na go -ri va (si ste ma gri ja nja) i auto ma ti za -ci ja - kon tro la.

Vi so ko efi ka sni mo to ri i ele kri~ nipo go ni pro mje nji ve br zi ne si gur nonu de mo gu} nost zna ~aj ne u{te deener gi je, po go to vo u slu ~a ju ka daje vi so ko efi ka san mo tor dio elek -tri~ nog po go na pro mje nji ve br zi ne.Ini ci jal ne in ve sti ci je u ovu opre muse u to ku ne ko li ko go di na vra }a jukroz zna ~aj no ma nje ra ~u ne za elek -tri~ nu ener gi ju, sa kon stant no ve li -kim u{te da ma to kom ~i ta vog ̀ i vot -nog vi je ka opre me. Po bolj {a njeomo ta ~a objek ta ugrad njom bo ljeizo la ci je, kao i za mje nom pro zo ra ivra ta u od no su na ve} po sto je }e,pred sta vlja naj jed no stav ni ji i naj e -fi ka sni ji na ~in da se u{te di ener gi -

ja i no vac. Na ovaj je na ~in mo gu }epre po lo vi ti utro {ak ener gi je po treb -ne u pro ce su gri ja nja i hla |e njaobjek ta. Ne ke ana li ze po ka zu ju da jeeko nom ski op ti mum izo la ci je ne -gdje u op se gu od 5 do 10 cm.

Pro blem glo bal nog za gri ja va njaje usta no vio emi si ju CO2 kao je danod osnov nih kri te ri ju ma u pro cje nija ~i ne uti ca ja ne kog go ri va na oko -li nu. Krat ko traj no zra ~e nje ko je do -la zi sa Sun ca CO2 pro pu {ta, dok du -go traj no zra ~e nje Ze mlja nepro pu {ta. Epi log ovog pro ce sa jeener get ski de ba lans Ze mlje: vi {eener gi je do la zi na Ze mlju ne go {tood la zi, pa se Ze mlja za gri ja va naglo bal nom ni vou. Ta ko se is po sta vi -lo da je CO2 ko ji je do {ao u at mos -

fe ru sa go ri je va njem fo -sil nih go ri va, osnov niuzrok glo bal nog za gri ja -va nja. Emi si ja CO2 prisa go ri ja va nju uglja da -le ko je ve }a od one ko jase oslo ba |a sa go ri je va -njem lo` ulja ili ga sa. Sa -go ri je va njem dr ve taoslo ba |a se ugljen di ok -sid, ali je ko li ~i na oslo bo -|e nog CO2 jed na ka ko -li ~i ni ko ju dr ve }e to komsvog raz vo ja uzi ma iz at -mos fe re. Ta ko je us po -sta vljen ne u tra lan CO2bi lans. No vi pro pi si ospre ~a va nju za ga |e njako je iza zi va lo` ulje ve}su na sce ni. Gri ja nje nastru ju ima kao po slje di -cu naj ve }u emi si ju CO2u oko li nu, ve }u ne go {toemi tu je bi lo ko je dru gogo ri vo. Ana li za po ka zu -

je da te~ ni naft ni gas (TNG) u ovomtre nut ku pred sta vlja naj e ko no mi~ -ni ju al ter na ti vu lo` ulju i elek tri~ -noj ener gi ji. Od nje go ve pr ve upo tre -be do da nas, ni je za bi lje ̀ en ni je danin ci dent ko ji se ve zu je za za ga |e -nje. Ka da je ri je~ o naft nim de ri va -ti ma, ne ma go di ne ka da se ne do go -di ne ki in ci dent ve zan za za ga |e nje.

Isti na je da je TNG ve o ma za pa lji vasup stan ca, ali do sa da {nje is ku stvo uin du stri ji i do ma }in stvi ma po ka zu -je da je to jed no od naj si gur ni jih da -nas po sto je }ih go ri va, a ujed no jed -no od naj ~i sti jih go ri va u smi sluemi si je ugljen di ok si da u at mos fe ru.

Vo de }i ra ~u na o kon tro li i auto -ma ti za ci ji mo ̀ e mo po bolj {a ti ener -get sku efi ka snost u mno gim obla sti -ma. Si ste mi ener get ske efi ka sno stine bi ni mo gli da funk ci o ni {u bezmo der ne kon tro le i auto ma ti za ci je.Pr vi ko rak ko ji bez ve li kih ula ga njamo ̀ e mo na pra vi ti, bio bi upo tre bajed no stav nih kon trol nih sklo po vakao {to su ter mo sta ti, taj me ri, ven -ti li itd. Slje de }i ko rak je pre la zak namo der ni je si ste me kon tro le.

Ener get ska efi ka snostkod osvje tlje nja

Osvje tlje nje di rekt no uti ~e na na{bu d`et. Do sti ̀ e oko 35% ko mer -ci jal ne po tro {nje, a ne gdje i oko60%. U mno gim slu ~a je vi ma, osv-je tlje nje je naj po god ni ji re surs zauna pre |e nje ener get ske efi ka sno stii to bez zna ~aj nih fi nan sij skih ula -ga nja. Nje gov po zi ti van uti caj is po -lja va se u mno gim seg men ti ma: po -zi tiv no uti ~e na zdra vlje, mo ral,bez bjed nost, stan dard, pro duk tiv -nost.

Ono {to sva ko od nas mo ̀ e u~i -ni ti je slje de }e: kad god je mo gu }eko ri sti ti pri rod no osvje tlje nje pro -sto ri ja, is klju ~i va ti osvje tlje nje upro sto ri ji u ko joj tre nut no ne bo -ra vi mo, is klju ~i va ti osvje tlje nje ubli zi ni pro zo ra gdje je ni vo pri rod -ne svje tlo sti do vo ljan, upo tre blja -va ti vre men ske pre ki da ~e u kon -tro li osvje tlje nja, upo tre blja va tisen zo re kre ta nja za uklju ~i ve nje iis klju ~e nje osvje tlje nja u pro sto ri -ja ma u ko ji ma ne bo ra vi mo kon -stant no, upo tre blja va ti si ja li ce ma -nje po tro {nje.

Po zi tiv na is ku stva

Fran cu zi su na cr no gor skom pri -mor ju na pra vi li ku }u sa so lar nimsi ste mom od 1,75kW. Ta kav si stemje ko {tao 17 000 evra. Me |u tim,ma {i ne za ve{ i su |e su ko ri sti leve} za gri ja nu vo du iz ko lek to ra,ta ko da ni su mo ra le vr {i ti pret hod -no za gri ja va nje. Je di no je ko ri {}en{po ret na plin.

Fraj burg, grad na ju gu Nje ma ~e,je dan je od gra do va ko ji je u po gle -du ener get ske efi ka sno sti naj vi {eod ma kao. Ima ju ve li ki broj vje tre -nja ~a ko je pro iz vo de sna gom vje traelek tri~ nu ener gi ju. Ta ko |e je po -sta vljen ve li ki broj so lar nih si ste -ma.

Je dan od uslo va za pri klju ~e njeEU je i ko ri {}e nje al ter na tiv nih iz -vo ra ener gi je u iz no su od 12% do

2012. go di ne, za tim 20%do 2020. go di ne, da bi kra-j nji cilj bio 50% do 2050.go di ne. Po tro {nja elek tri~ -ne ener gi je po gla vi sta -nov ni ka je pro sje~ no 5 pu -ta ve }a u Cr noj Go ri ne gou ze mlja ma EU. Ta ko |e se,pre ma nji ho vim stan dar -di ma, mo ra ju gra di tiobjek ti ko ji bi po red ko ri -{}e nja al ter na tiv nih vi do -va ener gi je mo ra li bi ti kon -struk tiv no iz ve de ni, ta koda se gu bi ci ener gi je sve duna naj ma nju mo gu }u mje -ru. Na pri mjer, de blji na

sti ro po ra za fa sa du mo ra iz no si tiod 10-12cm i sl.

Pred vi |a se ~ak da i po je din cimo gu bi ti po vla {}e ni pro iz vo |a ~i,ta ko {to bi vi {ak ener gi je, ko ji bieven tu al no ostva ri li, sla li pre komre ̀ e dru gim ener get skim si ste mi -ma. Po sto ja la bi i mo gu} nost daener gi ju ko ju ste pro iz ve li da temre ̀ i dok ne bo ra vi te u ku }i, a za -tim da vam ista ko li ~i na ener gi jebu de vra }e na po va {em po vrat ku.Ta ko |e se pred vi |a iz grad nja ve li -kih so lar nih elek tra na, ka kve ve}po sto je u Sa ha ri (naj ve }a), Mon -go li ji, [pa ni ji... Raz voj ener get skeefi ka sno sti uslo vio bi i po ve }a njebro ja rad nih mje sta.

Bog dan Gru ji ~i}, III7

Iz vje {taj sa se mi na ra o ener get skoj efi ka sno sti, Nik {i} – fe bru ar 2010.

PRIN CI PI ENER GET SKE EFI KA SNO STI

U okvi ru pro jek ta “Re for ma stru~ nog obra -zo va nja u prav cu una pre |e nja za po {lja va -nja“ ko ji spro vo de MPIN Cr ne Go re, CSO iGTZ, ura |e ni su pri ru~ ni ci za prak ti~ nu na -sta vu iz pod ru~ ja ra da Elek tro teh ni ka: “Pri -ru~ nik za prak ti~ nu na sta vu i la bo ra to rij -ske vje ̀ be - Elek tro ni ka“ i “Pri ru~ nik zaprak ti~ nu na sta vu – Ener ge ti ka“, ~i ji su auto -ri na stav ni ci D. Du blje vi} i M. Dra {ko vi} izSS[ Nik {i}.

Pri ru~ ni ci sa dr ̀ e ve li ki broj rad nih li sto -va i pri mje ra, ko ji }e na stav ni ci ma/ama pred -sta vlja ti ve li ku po mo} u re a li za ci ji za htjev -nih ci lje va iz pred me ta Prak ti~ na na sta va.

Je dan od uslo va za pri klju -~e nje EU je i ko ri {}e nje al -ter na tiv nih iz vo ra ener gi je

Iz In for ma tiv nog bil te na CSO-a

Pri ru~ ni ci za prak ti~ nu na sta vuiz Elek tro ni ke i Ener ge ti ke

Svje do ci smo ~i nje ni ce da je teh no lo -gi ja u svim sfe ra ma i u sva kom po gle -du eks plo ziv no na pre do va la u po sljed -njih de se tak go di na. Po ne kad sko ro dani smo u sta nju da ide mo u ko rak sanjom i pro pra ti mo ino va ci je na svimnje nim po lji ma. Do bi li smo mno go no -vih ure |e ja, o ko ji ma do ne dav no ni -smo mo gli ni sa nja ti, a bez ko jih da nas

ne bi smo mo gli da za mi sli mo `i vot.Raz voj ure |a ja se or jen ti sao na si -

stem “sve-u-jed nom”. Fir me sa da kom -bi nu ju dva ure |a ja, sma nju ju ih i spa -ja ju u je dan.

NI KON CO OL PIX S1000 PJ JE PR -VI DI GI TAL NI FO TO A PA RAT KO JIIMA PRO JEK TOR U SE BI.

Ovaj ne vje ro vat niure |aj ima spo sob -nost pro jek to va njasli ka na do dva me -tra uda lje no sti, kao imo gu} nost fo to gra -fi sa nja u re zo lu ci ji4000 x 3000 (12 me -ga pik se la). Ure |aj jeiz ne na |u ju }e lak –sve ga 155 gra ma.

Ovaj fo to a pa rat -pro jek tor je spoj naj -bo ljeg od Ni ko no vihama ter skih fo to a pa -ra ta i pro jek to ra.Na su prot o~e ki va -nji ma, ci je na ure |a -ja je sa svim pri klad -na, a iz no si 429 eura.Je zdi mir Lon ~ar, III4

11Sredwo{kolacNovembar 2010. godine E L E K T R O T E H N I K A

ECDL/ICDL je in ter na ci o nal ni pro gram za obu ku i te sti -ra nje zna nja o in for ma ti~ kim teh no lo gi ja ma (In for ma tionTec hno lo gi es-IT). Pro gram se sa sto ji od se dam mo du la i na -kon uspje {nog po la ga nja is pi ta iz svih cje li na do bi ja se Euro -pean Com pu ter Dri ving Li cen ce - li cen ca ko ja je pri zna taprak ti~ no u svim ze mlja ma Evrop ske uni je i mno gim dru gimze mlja ma, ~la ni ca ma pro gra ma ICDL (In ter na ti o nal Com pu -ter Dri ving Li cen ce) - SAD, Ka na da, Austra li ja, Afri ke i azi-j ske ze mlje. ECDL pro gram omo gu }a va po la zni ci ma da do -ku men tu ju ni vo ste ~e nih zna nja o in for ma ci o nimteh no lo gi ja ma kroz se ri ju stan dar di zo va nih te sto va. Te sto vise pri pre ma ju u ovla {}e nim cen tri ma i rje {a va ju se uz pri su -stvo i pod kon tro lom auto ri zo va nih ECDL is pi ti va ~a. Pro gramECDL je da nas ve} pre ra stao u glo bal ni stan dard u kom pju -ter skom opi sme nja va nju. Do sa da je re gi stro va no pre ko tri mi -li o na po la zni ka u pre ko 15 000 Test Cen ta ra.

ECDL/ICDL je me |u na rod no po znat kao op {te pri hva }e -no mje ri lo za kraj nje ko ri sni ke ra ~u nar skih vje {ti na.

ECDL/ICDL po tvr |u je da je onaj ko do bi je ser ti fi kat pot -pu no kom pe ten tan za ko ri {}e nje per so nal nog ra ~u na ra i op -{tih ra ~u nar skih apli ka ci ja i da po zna je su {tin ske IT kon cep -te.

ECDL/ICDL na stav ni pro gram je je din stven po to me {to jeosmi {ljen ta ko da bu de pot pu no ne za vi san od pro dav ~a. Topru ̀ a kan di da ti ma flek si bil nost i slo bo du u sti ca nju ovihvje {ti na i nji ho voj si gur noj pri mje ni u bi lo kom soft ver skomokru ̀ e nju, ~i je se ko ri {}e nje od njih mo ̀ e zah ti je va ti.

ECDL/ICDL je test prak ti~ nih ve {ti na i spo sob no sti i sa sto jise od se dam raz li ~i tih mo du la ko ji ob u hva ta ju ra ~u nar sku te -o ri ju i prak su.

Mo dul 1 je te o rij ski test ra ~u nar skog zna nja na op {tem ni -vou, a Mo du li 2-7 su prak ti~ ni te sto vi:

1. Osno ve in for ma ci o nih teh no lo gi ja 2. Ko ri {}e nje ra ~u na ra i upra vlja nje da to te ka ma 3. Ob ra da tek sta 4. Ta be lar ne kal ku la ci je 5. Ba ze po da ta ka 6. Pre zen ta ci je 7. In for ma ci je i ko mu ni ka ci je

U ~e mu je raz li ka me |u ECDL ser ti fi ka ti ma?

Po sto je 4 ni voa zna nja, za ko je se do bi ja od go va ra ju }iECDL ser ti fi kat:

1. ECDL Start ser ti fi kat se do bi ja ka da se po lo ̀ e bi lo ko -ja 4 mo du la (is pi ta) po iz bo ru;

2. ECDL Co re ser ti fi kat se do bi ja ka da se po lo ̀ i svih 7mo du la (is pi ta);

3. ECDL Advan ced ser ti fi kat se do bi ja za po lo ̀ en sva ki odna pred nih mo du la (3, 4, 5, 6) po seb no;

4. ECDL Ex pert ser ti fi kat se do bi ja ka da se po lo ̀ e sva ~e -ti ri Advan ced is pi ta

Sva ki kan di dat mo ̀ e iza }i na is pit i bez pret hod ne obu ke,ako sma tra da je spre man za po la ga nje od go va ra ju }eg te sta.

[ta ECDL li cen ca zna ~i za kan di da ta?

Za go to vo sva ko rad no mje sto po treb no je po zna va nje ra -da na ra ~u na ru i po slo dav ci ve o ma ~e sto tra ̀ e do kaz o to me.Sa ECDL li cen com, me |u na rod no pri zna tom di plo mom, vi bu -du }em po slo dav cu do ka zu je te da ste ospo so blje ni za ko ri {}e -nje ra ~u na ra. Po sje du ju }i me |u na rod no pri zna tu ECDL li cen -cu, Va {a bu du }a (~ak i u ino stran stvu) ka ri je ra ne }e bi tiop te re }e na do ka zi va njem po zna va nja ra da na ra ~u na ru, pre -vo |e njem i mu ko trp nim pro ce som no stri fi ka ci je di plo ma. Shva ti }e te osnov ne prin ci pe ra da na ra ~u na ri ma, a sa mim timlak {e i br ̀ e }e te pri ma ti no va zna nja iz IT obla sti. Ovo je na -ro ~i to va ̀ no ima ju }i u vi du ve o ma brz raz voj IT obla sti i ~e -ste pro mje ne i una pre |e nja ko je da ju pro iz vo |a ~i pro gra mai ra ~u nar ske opre me.

Po sje do va njem ECDL li cen ce, po sje du je te prak ti~ na zna -nja ko ja }e vam omo gu }i ti br ̀ i i efi ka sni ji rad na ra ~u na ru,ka ko na po slu, ta ko i kod ku }e. Shva ti }e te zna ~aj uklju ~i va -nja u sa vre me nu in for ma ti~ ku eru i svi jet mo der nih ko mu ni -ka ci ja (In ter net, e-mail i sl.).

Prof. Ra de Ter zi},re gi o nal ni ICT kor di na tor

U or ga ni za ci ji Nje ma~ kogdru {tva za teh ni~ ku sa rad -nju (GTZ-a) i Cen tra zastru~ no obra zo va nje (CSO),a u sklo pu pro jek ta “Re for -ma stru~ nog obra zo va nja uprav cu una pre |e nja za po {lja -va nja” (GTZ-VET ), u Pla vuje od 06. do 10. ok to bra odr -`an dru gi po re du se mi narusa vr {a va nja pro fe so ra i na -stav ni ka iz pod ru~ ja ra daElek tro teh ni ka. Se mi nar jeob u hva tio pre da va ~e iz svihelek tro teh ni~ kih {ko la u Cr -noj Go ri. Pr va fa za je za vr {e -na po ~et kom te ku }e go di ne iob u hva ti la je pri mje nu di -dak ti~ kih soft ve ra u na sta vielek tro gru pe pred me ta. Ra -|e no je u pro gra mu “TI NA”ko ji je je dan od ni za rad nihokru ̀ e nja u ko me se mo ̀ e cr -ta ti, po ve zi va ti i si mu li ra tirad elek tron skih di gi tal nihko la. Dru gi mo dulse zvao “Di gi tal naelek tro ni ka i pro -gra mi ra no lo gi~ koupra vlja nje sa LO -GO si ste mom una sta vi”, {to je bi -la i glav na te mase mi na ra. Pro jek -to va ni su upra -vlja~ ki si ste mi sadi gi tal nim ko li masa po seb nim har -dver skim ure |a -jem ko ji se zo ve“LO GO”. Po mo }uovog ure |a ja mo ̀ ese vr {i ti pro jek to -va nje i si mu la ci japrak ti~ nih pro ble -ma, tj. iz ra daupra vlja~ kih di gi -tal nih sklo po vako jim se vr {i npr.upra vlja nje osve -tlje njem u zgra da -ma, upra vlja nje lif tom, re gu -la ci ja ula ska i iz la skaauto mo bi la sa par kin ga, re -gu la ci ja u pro ce su pro iz vod -nje i sl.

Se mi nar je odr ̀ an u Sred -njoj mje {o vi toj {ko li “Be }oBa {i}” u Pla vu, ko ja se pred -sta vi la kao ve o ma do bar do -ma }in. [ko la im po nu je u sva -kom smi slu: ured na, ~i sta,rad na, sa tra di ci jom. Se mi -na ru je pri su stvo va lo vi {e odpe de set pre da va ~a stru~ nihpred me ta iz elek tro teh ni ke ira ~u na ra.

Se mi nar se od vi jao upet rad nih da na i sa sto -jao se iz dva di je la. Pr vidio od no sio se na pri mje nupro gra ma TI NA, cr ta nje {e -ma i si mu la ci ju ra da za da -ta ka ko ji su se ba zi ra li nakon kret nim pro ble mi ma (si -stem upra vlja nja se ma fo romna ras kr sni ci), {to je bi la si -ste ma ti za ci ja sa pr vog mo du -la. Ove ak tiv no sti su tra ja ledva da na i za vr {e ne su prak -ti~ nom iz ra dom kom bi na ci o -

nih ko la na “ma ta dor” prob -nim plo ~a ma. Dru gi dio seod no sio na LO GO har dver isoft ver. De mon stra ci ja ovogpro gra ma bil nog si ste ma je

ura |e na na jed no stav nim pri -mje ri ma iz ~e ga se mo glo za -klju ~i ti da je to mo }an si stemko jim se mo ̀ e ri je {i ti ve li kibroj kon kret nih za da ta ka izBu lo ve kom bi na tor ne lo gi ke iraz li ~i tih si ste ma upra vlja nja.Ovaj dio je za vr {en iz ra domkon kret nog har dver skog isoft ver skog sklo -p a

na za da tute mu. Za da tak je ra |en u

gru pa ma ko je su re {a va le pro -blem ske si tu a ci je iz prak se.Pred stav ni ci gru pa su, zad -

njeg da na, pre zen ta tiv no iz -la ga li svo je ra do ve. Do bi je narje {e nja su bi la od ra |e na ta koda su pred sta vlja la gru pu na -stav nih ~a so va, tj. la bo ra to -

rij ske vje ̀ be ko je su u pot pu -no sti usmje re ne na u~e ni ka(od ana li ze uslo va do eva lu a -ci je), {to je bi la te ma pr vogmo du la.

Sva ka {ko la do bi la je poset ala ta, LO GO har dver, od -go va ra ju }i in sta la ci o ni soft -ver za LO GO Soft Com fortV6.1 i set po mo} nih pro gra -ma za na sta vu ko ji ma selak {e pre zen tu je na stav ni~as ko ji je usmje ren ka ak -tiv no sti ma.

Pla ni ra se tre }i i ~e tvr timo dul u slje de }oj ka len -dar skoj go di ni i od no si }ese na lo gi~ ko upra vlja -nje ra svje tom (ener get -

ska sa bir ni ca) kao i pro jek to -va nje slo ̀ e nog me ha tro ni~ kogsi ste ma ko je }e bi ti re a li zo va -no u kom bi na ci ji elek tro i ma -{in skih pre da va ~a.

Skup, je dan od naj ve }ih tevr ste u na {oj ze -mlji, bio je ide al napri li ka da se raz -mi je ne in for ma ci jeide je sa dru gimsrod nim pre da va -~i ma te o rij ske iprak ti~ ne na sta ve,kao i od go va ra ju }eme to de i na ~i ni ra -da na te o rij skim~a so vi ma i ~a so vi -ma la bo ra to rij skihvje ̀ bi. Ve li ki brojpre da va ~a ko ri stielek tron ske pre -zen ta ci je za svo japre da va nja, a ne ke{ko le ko ri ste i ta -ble osje tlji ve na do -dir. Ta kva or ga ni -za ci ja na sta ve sahar dver skim i soft -ver skim no vi te ti mau po lju di gi tal nelo gi~ ke si mu la ci je

zna ~i i po bolj {a nje kva li te tana sta ve i od go vor za htje vi -ma no vog vre me na.

Prof. Vla dan Avra mo vi},dipl. in`. el.

Po zi tiv na is ku stva sa se mi na ra

PRI MJE NA DI GI TAL NIH SI STE MAUPRA VLJA NJA U NA STA VIUklju ~i va nje u svi jet mo dre nih ko mu ni ka ci ja

[TA JEECDL/ICDL?

• Je li COOLPIX S 1000PJ jednostavanza koriš}enje?52 korisnika je odgovaralo na pitan-

ja i ocjenjivalo proizvod na skali od 0do 10. Ocjena je 10 /10, da je NIKONCOOLPIX S 1000PJ vrlo razumljiv.• Je li COOLPIX S 1000PJ tehni~ki

isplativ i kvalitetan?52 korisnika je odgovaralo na pita -

nja i ocjenjivalo proizvod na skali od0 do 10. Ocjena je 10 /10, da je NIKONCOOLPIX S 1000PJ u svom domenunajbolji, nudi najbolji kvalitet i najve}ispektar mogu}nosti.• Je li COOLPIX S 1000PJ pouzdan i

~vrst?52 korisnika je odgovaralo na pita -

nja i ocjenjivalo proizvod na skali od0 do 10. Ocjena je 10 /10, da je NIKONCOOLPIX S 1000PJ ~vrst proizvodkoji }e trajati dugo vremena prije negošto se razbije.• Je li COOLPIX S 1000PJ vrijedan

ulo`enog novca?52 korisnika je odgovaralo na pitan-

ja i ocjenjivalo proizvod na skali od 0do 10. Ocjena je 10/10, da NIKONCOOLPIX S 1000PJ nije skup sobzirom na mogu}nosti koje nudi.

No vo sti iz svi je ta teh ni ke

Ni kon S1000 PJ~u do teh ni ke

12 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineM A [ I N S T V O

Naj vje ro vat ni je da ni je dan sim -bol u ma te ma ti ci ni je iza zvao to li kozna ti ̀ e lje i ~u |e nja kao broj π. Gr~ -ko slo vo π ko ri sti se u ma te ma ti cikao sim bol ko jim obi lje ̀ a va mo od -nos iz me |u obi ma kru ga i nje go vogpre~ ni ka. Ako po gle da mo una zad,kroz vi je ko ve, te {ko je od re di ti gra -ni cu od ko je po ~i nje po mi nja nje ovekon stan te. ^i nje ni ca da je od nosobi ma kru ga i pre~ ni ka kru ga kon -stan tan, bi la je po zna ta to li ko du goda je to ne mo gu }e pra ti ti. Me |u tim,jed no je si gur no - to li ko an ga ̀ o va -nja, tru da, ener gi je i vo lje, go to vo dani je dan ma te ma tic ki “pro blem”(izum) ni je iz ma mio iz lju di. Ovom“mi ste ri jom” ba vi li su se svi ve }iumo vi , ona je u~e stvo va la u iz grad -nji isto ri je ma te ma ti ke, od vre me nasta rih Gr ka i pri je, pa sve do da na -{njih da na, ka da je po ja va ra ~u na -ra ba ci la u sje nu mno ge dru ge ma -te ma ti~ ke ne do u mi ce.

Pri ~a o bro ju π po ka za la se kaonaj pro fe si o nal ni ja, naj o zbilj ni jastra na ma te ma ti ke. Iz ne na |u je iz ra -zi to ve lik broj po tvr |e nih ma te ma -ti~ kih ve li ~i na ko je su di rekt no ili in -di rekt no po ve za ne sa ovim bro jem.Ta ko je vre me nom π po stao dio ljud -ske kul tu re i obra zov ne mo }i. Vri je -me o ko me go vo ri mo mje ri se sa pre -ko 25 000 go di na. Ako po ku {a moda pra ti mo iz ra ~u na va nje ovog bro -ja kroz vri je me, u stva ri }e mo se ba -vi ti isto ri jom ma te ma ti ke.

Vi je ko vi ma su ma te ma ti ~a ri po -ku {a va li da ta~ no, do po sljed nje de -ci ma le, iz ra ~u na ju broj π. Sa da zna -mo da taj broj ne mo ̀ e “ta~ no” da seiz ra ~u na i to ne zbog ne mo gu} no stida na {njih ra ~u na ra, ve} zbog po -seb ne oso bi ne ovog bro ja. Ali ipak“tr ka za nje go vim de ci ma la ma” sena sta vlja, ~ak iako je po zna to da sare la tiv no ma lo de ci ma la mo ̀ e mo iz -ra ~u na ti obi me gi gant skih kru go -va, npr. po lu pre~ ni ka uda lje no stiZe mlja - Sun ce. I po red no vih sa zna -nja o ovom bro ju, ko ja su raz ot kri -la sve nje go ve taj ne, sjen ka za bo ra -va ni je ga pre kri la. Da kle, π jos uvekpli je ni svo jom sna gom i kao da pr -ko si lju di ma i vre me nu.

BI BLIJ SKA VRI JED NOSTBRO JA π

“I sa li mo re, de set la ka ta od jed -ne ivi ce do dru ge: to je bi lo sa svihstra na oko nje ga, i nje go va vi si naje bi la pet la ka ta: a una o ko lo mubje se 30 la ka ta.”

(I Car 7. 23)

Ovo su ma nje po zna ti sti ho vi, ci -ti ra ni iz Bi bli je, na osno vu ko jih ja -sno mo ̀ e mo vi dje ti da se za vri jed -nost π uzi ma broj 3. Na li sti de talj nihopi sa ve li kog hra ma So lo mo na, iz -gra |e nog oko 950 go di ne pri je no veere ta ko |e se po ja vlju je π=3. To, na -rav no, ni je sa svim ta~ na vri jed nosti ni je ~ak ni mno go ta~ na za vri je meu ko me je za pi sa na, jer su u to vri -je me Egip }a ni i Me so po tam ci ve}zna li da π ima vri jed nost od25/8=3.125 i √10= 3.162 .

EGIP ]A NI

Naj ra ni je vri jed no sti π, uklju }u ju -}i “bi blij sku” vri jed nost tri, su sko -ro si gur no do bi je ne pu tem mje re -nja. Iz sa ~u va nih pa pi ru sasa zna je mo da su u Egi pa tu ima liraz vi je ne si ste me za ra ~u na nje i od -go va ra ju }u sim bo li ku i da su vje {toba ra ta li raz lom ci ma. Naj po zna ti jisa ~u va ni pa pi rus, ta ko zva ni Rhindpapyrus, od no sno “Rin dov pa pi rus”(pri ka zan na fo to gra fi ji), po ti ~e izot pri li ke 1650. go di ne pri je no ve erei on po ka zu je da su Egip }a ni pri li -kom ra ~u na nja po vr {i na i za pre mi -na ob lih fi gu ra ko ri sti li za broj π

aprok si ma ci ju 4(8/9)2=3.16. Pi sarAh mes je na pi sao: “Odu zmi te 1/9pre~ ni ka, a nad ostat kom kon stru -i {i te kva drat, on }e ima ti istu po vr -

{i nu kao krug.”U Ah me so vom pa pi ru su za π je

iz ra ~u na ta pri bli ̀ na vri jed nost sagre {kom na dru goj de ci ma li:

≈ 3.1605

Ah mes je za so bom osta vio svi takdug oko pet me ta ra ko ji pred sta vljanaj sta ri ju ma te ma ti~ ku ras pra vupro na |e nu do da nas.

Ovaj spis pre u zi ma sta ri ji pa pi ruspi san oko 2000. go di ne pri je no veere.

Pa pi rus je ot kri ven u 19. ve ku uhra mu u kom je sa hra njen Ram zes.

MA TE MA TI ̂ A RI IZ IN DI JE

Sta ro in dij sko dje lo “Sal va su tri” iz -la ̀ e ma te ma ti~ ka pra vi la do ko jih sedo {lo u to vri je me. Tu se na la ze ne -ke in te re sant ne aprok si ma ci je po -mo }u osnov nih raz lo ma ka, kao {to je(u na {oj sim bo li ci):

π = 4*(1- 1/8 + 1/(8*29)–1/(8*29*6)+1/(8*29*6**))2 = 18*93-2*√2) = 3,0888

Po me ni mo re zul ta te ko je su do bi lima te ma ti ~a ri iz In di je. Ba ud ha ja -na je uzeo 49/16 kao vri jed nost π, aAri ab ha ta (oko 530 go di ne)62832/20000 {to je jed na ko 3.1416.On je po ka zao da ako je a stra napra vil nog po li go na od n stra na upi -sa nog u krug je di ni~ nog pre~ ni ka, ib stra na pra vil nog po li go na od 2nstra na upi sa nog u isti krug, ta da jeb2=1/2-(1/2)*(1-a2)1/2. Po la ze }i odstra ne upi sa nog pra vil nog {e sto u -ga o ni ka, on je na {ao stra ne po li go -na od 12, 24, 48, 96, 192 i 384 stra -ne. Obim po sled njeg je √9.8694,oda kle je do bi je na na ve de na aprok -si ma ci ja. Brah ma gup ta je dao √10,{to je jed na ko 3,162277… Do te vri -jed no sti je do {ao upi su ju }i i opi su -ju }i u krug pre~ ni ka 1 pra vil ne po -li go ne ko ji ima ju 12, 24, 48 i 96stra ni ca i za klju ~io je da ka ko bi sebroj stra ni ca po ve }a vao ta ko bi seobim pri bli ̀ a vao √10.

STA RI GR CI - AR HI MED

Pr ve te o ret ske kal ku la ci je po svojpri li ci na pra vio je Ar hi med sa Si ra -ku ze (287-212 pre n.e.). On je do biopri bli ̀ no da je

223/71 < π < 22/7 . Ako uzme mo arit mr ti~ ku sre di -

nu nje go vih dve ju gra ni ca do bi }e mo3.1418, da kle gre {ku od 0.0002.

Pri je ne go iz ne se mo ka ko je Ar hi -med do {ao do svog ra ~u na, pri mi je -ti }e mo da je sta rim Gr ci ma bi lo po -zna to da se po ve }a va ju }i brojstra ni ca upi sa nih i opi sa nih mno -go u glo va u i oko da tog kru ga i iz ra -~u na va njem nji ho vih obi ma do bi -ja mo vri jed no sti ko je se“pri bli ̀ a va ju” vri jed no sti obi makru ga sa do nje, od no sno gor nje stra -ne. Ar hi med je jo{ znao, ono {tomno gi lju di iz tog vre me na ni su, daπ ni je jed na ko 22/7, i ni je imao di le -me da tre ba ot kri ti pra vu vri jed -nost.

Ova ko je gla sio Ar hi me dov ar gu -ment (do kaz):

Po sma traj mo krug po lu pre~ ni ka1, u ko ji }e mo upi sa ti pra vi lan po -li gon sa 3*2n-1 stra ni ca, sa po lu o -bi mom bn, i opi sa ni po li gon sa 3*2n-1

stra ni ca, sa po lu o bi mom an. Slu ~ajkad je n=2 na la zi se na fo to gra fi jisa de sne stra ne. Efe kat ove pro ce du -re je bio for mi ra nje jed nog ra stu -}eg ni za

b1, b2, b3, ... i jed nog opa da ju }ega1, a2, a3, ... s tim {to je za oba ni za gra ni ca(li -

mes) π.

Ko ri ste }i tri go no me trij sku no ta ci -ju, mo ̀ e mo vi dje ti da su nam po lu -o bi mi da ti sa

an = K tg(p/K), bn = K sin(p/K), gde je K = 3*2n-1. Isto tako,

imamo da je a n+1 = 2K t g( π/2 K),bn+1 = 2K sin(π/2K), i uz vrlo jednostav an trigonom -

etrijski ra~un mo`emo pokazati daje:

(1) . . . (1/an + 1 /b n) = 2/an+1(2 ) . . . an+1b n = (bn+ 1) 2.Arhimed je po~eo od a1 = 3 tan(p/3) = 33 ib1 = 3 sin(p/3) = 33 /2 ,ra ~un ao je a2 ko riste }i ( 1), onda

b2 kori st e}i (2 ), zatim a3 kori st e}i (1),poto m b3 k oris te}i (2 ), i tako s vedok nije iz ra~unao a6 i b 6. Njeg o vzakl ju~ak je bio b6 < π < a6.

Veo ma je va` no n aglas iti da j e k -oris}en je trigo nometrij e ov dje vrloneistorijski, naime Arhimed nijeima o pomo} al gebar ski h i trigon -om etrijsk ih nota cija i mora o j e daizve de (1) i (2 ) ~i stim geome trijskims redstvima. Osim toga, on ~ak nijeim ao pomo} ni od dan a {nj e notacij epu tem decimalni h brojeva, tako dara ~u na nje a6 i b 6 iz ( 1) i ( 2) bio je,be z sumnje , totalno ne triv ijalanzadatak. Dak le , bilo je to izv anreda npodvig i za di vljenje je . Ma{ta umako ji je spr oveo o vaj r a~ un nije za~udjen je da s e on zaustavio na p -oligonu sa 96 stran ica , ve} se trebazapitati ka k o je d ospio tako dale ko .Prema njeg o voj ̀ el ji, na nadgrobnojplo~i su mu ureza na dv a geom -etrijska ti jela, lopta i valjak .

Ar hi med je zaslu`an za p rv e d -vije de cimale bro ja pi koje, vj ero -vatno , svi znaju: π ≈ 3,14

LUDOLF OV BROJ

Lud ol ph va n Ce ul en ro|en je1540. godine u Hildsh ei mu,Njema~ka, a u mr o je 1 610. u Le jd -en u, Holand ij a. Post ao j e slava nzbog njegovog i zra~unavanja brojaπ sa 35 de cimalnih mjesta, do kogaje do{ao koriste}i po ligon sa 262 s -tranic a. Proveo je ve }i dio sv og ̀ iv -ot a r a~una ju }i π i z ato ne ~u di istori-jsk i pod at ak d a je 3 5 decimala brojaπ u gravira no na njegov oj nadgrob nojplo ~i u cr kv i St. P eter ’s Churc h uLaj denu. Po znato je da je u Njem a~ -ko j broj π dugo z van Ludolfo v broj,upravo njemu u ~ast.

WALLIS

Evro pska r ene sansa do vod i donovo g pogled a na cio no vimatemati~i svijet. Kao jedan odprvih efekata ovog ponovno gbu|nja, jeste svaka ko pojavl jiv anjematemati cke formule za π. Jedna odnaj ran ijih bila je Wall is-ova f or mu -la, ko jo m j e on u tv rd io da se br oj πmo ̀ e p ri bli`no predstav it i pom o}ubesk ra jnog proi zvoda .

2/ p = (1*3*3 * 5* 5*7 *. ...)/( 2*2 -*4*4*6*6 * ...)

J ohn W al lis je ro| en 161 6. godi neu A sho rdu, K en t u Engles koj, a u mr oje 170 3. u Oksfor du. U svojoj knjiz i“A ri tmetik a beskona~n ih veli~ in a(Arit hm etica inf in itorum ) (1656 ),izm e| u ostalog , ob javio je go repomenu tu f ormulu za broj π. Ova jprofe so r geomet ri je na Oksfor du u s -vojoj kn jizi po~i nj e da p rimjenjujeu mjesto anti~ke geometrij e, “novu”a nt imetiku (alge br u) . Wallis j e bioprv i matema ti~ar kom e j e uspjeloda alg ebra p re ra ste u ana li zu . Otkriometod r a~unanja vrijed nosti π p ron -al aze}i povr{inu kvad ranta kr uga.Neka sv jed o~enja gov or e da je sl i~ -an m etod kori{}en u Japanu kraj em17. vijek a. Kvadran t ka o dio kr ugaima povr{inu od π/4. Nalaze}i tupovr{in u , mo`e s e do}i do v rij ednostiπ.

U moderno m matem ati ~k omizra`avan ju , ono na ~emu je Wallisrad io bi izgled al o ov ako:

Dakle, Wal lis j e kori{}enjem i -ndukcije i int er polacij e do{ao doonoga {t o je poznato po d nazi vo m:Wallisov a formula.

Wa ll isova fo rmula j e ne obi~n a potome { to je pr va pre ds ta vila π ka obesko na ~a n br oj, a pri to m ne kori -stiv{i i ra ciona lne brojev e, k ao kva -dr tni korijen.

Jedna od naj poznatijih form ula zabr oj p t ako|e j e dio evropske rene-sanse, a glasi

(*)….p /4 = 1 - 1/3 + 1/5 - 1/7 + . .. .Ova for mula se ~ esto pripi suje

Leibni z- u, ma da je neki pr ip isuju i{kotskom ma te mati~ aru Ja mes Gre -gory.

T re ba da ka`emo ne{t o i o porij -eklu za pi sa π.

A za{to ba{ π ?Zato { to je t o po~e tno slovo gr~ ke

rij e~i περιφέρεια {to zn a~i obod, amatem ati ~k i ob im (du`i na ) kru`n elini je.

Za ob i~n o ra~ un anj e s bro je m p,sa sv im je do v oljno upamt iti prvedvije d ecimale ( 3, 14 ), a za t a~nijira~un prve ~ et iri dec im ale (3 ,14 16 ;za posljednju cifru uzimamo 6 u -me sto 5, za to {to z a ovom dol azi cif -ra ve}a od 5).

Za ni mljivo je da su na engleskomgo vornom podru~ju napravili {aljivure~enicu koja slu`i da se zapamtiredoslijed brojeva u zapisu π. Naimebroj slova u svakoj rije~i ove re~eniceozna~ava broj na toj poziciji u zapisuvrijednosti π.

“How I want a drink, alcoholic ofcourse, after the heavy lecturesinvolving quantum mechanics. All ofthy geometry, Herr Planck, is fa irlyhard...:”

3.14159265358979323846264...

BROJ π U ERI KOM PJU TE RA

Sim bo li~ ni ma te ma ti~ ki pro gra mikao sto su Ma ple ili Mat he ma ti camo gu da iz ra ~u na ju 10 000 de ci ma -la bro ja π u mo men tu, i jos 20 000 -1 000 000 de ci ma la u to ku no }i (rangza vi si od plat for me ko ju po sje du jesam ra ~u nar).

Mo gu }e je pro na }i za pis od 1,25mi li o na de ci ma la bro ja p pre ko saj -ta (anonymo us ftp) wu ar chi -ve.wustl.edu, u faj lu pi.doc.Z ipi.dat.Z ko ji se na la ze u pod di rek -to ri ju mu doc/misc/pi. Bra ca Chud -novsky iz Nju Jor ka su iz ra ~u na li 2bi li o na de ci ma la bro ja p na ku} nom(ho me brew) ra ~u na ru.

Tre nut ni re kord u bro ju iz ra ~u na -tih de ci ma la dje lo je Yasu ma sa Ka -na da i Da i su ke Ta ka has hi sa Uni -ver zi te ta u To ki ju. Re~ je o 206bi li o na de ci ma la π (206,158,430,000de ci mal nih mje sta). Evo jo{ jed naza ni mlji vost ve za na za broj π. 707de ci ma la je is pi sa na na fri zu okru -gle so be, po sve }e ne bro ju π, u Pa la tiot kri }a u Pa ri zu. Pa la ta je bi la sa -zi da na za ve li ku Svjet sku iz lo ̀ bu1900. go di ne, ba{ ka da je po dig nuti Aj fe lov to ranj.

Pri pre mi li: ~la no vi ma te ma ti~ kesek ci je Sred nje stru~ ne {ko le

Za ni mlji vo sti iz svi je ta ma te ma ti ke

BROJ π KROZ VIJE KO VE

13Sredwo{kolacNovembar 2010. godine M A [ I N S T V O

[kol ske 2010/11. go di ne uSred nju stru~ nu {ko lu se upi -sa la pr va ge ne ra ci ja u~e ni kako ja se obra zu je na obra zov -nom pro fi lu, pot pu no no vomna ovom pod ru~ ju - auto me -ha tro ni ~a ri. Auto me ha tro ni -~ar je za ni ma nje no ve ge ne ra -ci je, a nje go vo uvo |e nje uobra zov ni si stem stru~ nih{ko la na met nu le su po tre betr ̀ i {ta ra da. Kao sa svim nov,a uz to i iz u zet no ozbi ljanobra zov ni pro fil, on ob je di -nju je na stav ne sa dr ̀ a je tripod ru~ ja ra da: elek tro ni ke,sa o bra }a ja i ma {in stva. Sto -ga je lo gi~ no da je kao ta kav,ovaj obra zov ni pro fil pri ma -mljiv za one u~e ni ke ko ji susa so lid nim uspje hom za vr -{i li osnov nu {ko lu, pod jed na -ko za one ko ji o~e ku ju br zo ila ko za po sle nje na kon sred nje{ko le, kao i one ko ji pla ni ra -ju na sta vak {ko lo va nja na bi -lo kom teh ni~ kom fa kul te tu.Ve} sam nje gov na ziv : auto +me ha ni ka + elek tro ni ka(auto me ha tro ni ka), upu }u jeda je ri je~ o za ni ma nju bu -du} no sti, za ni ma nju ~i ja zna -nja pod ra zu mi je va ju kom bi -na ci ju zna nja iz raz li ~i tihobla sti na u ke i teh ni ke.

Kao ta kvo, ovo za ni ma njepred sta vlja iza zov, ka ko zau~e ni ke, ta ko i za pre da va ~e.U ci lju {to uspje {ni je pri pre -me na stav nog ka dra za kva -li tet no iz vo |e nje na stav nogpro ce sa na ovom obra zov nompro fi lu, pla ni ran je se ri jal se -mi na ra za pre da va ~e. Pr vi uni zu se mi na ra je odr ̀ an u ok -to bru 2009. go di ne, a o~e ku -je se da }e u na red nom pe ri -o du bi ti jo{ se mi na ra izobla sti me ha tro ni ke. Po tre -be tr ̀ i {ta ra da na me }u po -tre bu za no vim za ni ma nji ma,a auto me ha tro ni ka je sa svimsi gur no za ni ma nje bu du }ihge ne ra ci ja. Auto mo bi li no -vih ge ne ra ci ja ima ju ugra |e -ne ra ~u na re, pa je i kom pju -ter ska di jag no sti kaauto mo bi la ne mi no van pra ti -lac teh ni~ kog na pret ka. Di -jag no sti ka ob u hva ta: de tek ci -ju kva ra, ta be lar ni i gra fi~ kipro ra ~un, iz bor od go va ra ju -}eg di je la za za mje nu, kao isam po stu pak za mje ne.

Opre ma nje ka bi ne ta i la -bo ra to ri ja u Sred njoj stru~ noj{ko li u Plje vlji ma omo gu }e noje sa rad njom ove {ko le sa nje -ma~ kom or ga ni za ci jom GTZ.U ne ko li ko pro te klih go di na,GTZ je omo gu }io opre ma njeni za u~i o ni ca i ka bi ne ta zaraz li ~i te obra zov ne pro fi le, aza hva lju ju }i nji ho vom an ga -`o va nju opre mlje na je la bo ra -to ri ja i za ovaj obra zov ni pro -fil.

La bo ra to ri ja opre mlje na zaovaj smjer sa dr ̀ i :• Elek tro me ha ni~ ku di za li -

cu - 3,2 t,• Kom pre sor - 100 l,• Uni ver zal ni di jag no sti~ ki

apa rat sa raz li ~i tim kom -ple ti ma ka blo va sa ra ~u -na rom i od go va ra ju }imsoft ve rom za di jag no sti kuESI-TRO NIC,

• Po kret na ko li ca sa kom -

plet nim ala tom,• Mje ra ~i pri ti ska ulja, go ri -

va i ko~ ni ca• Mo tor ski te ster ko ji sa dr ̀ i:

• Mjer ni mo dul• Ra ~u nar sa OS WIN XP• 19” mo ni tor• [tam pa~• Mi{ i ta sta tu ru• Si stem ski soft ver

SYSTEM SOFT• Ure |aj za kon tro lu aku -

mu la to ra,• Ure |aj za pro vje ru svje ta -

la na auto mo bi lu sa mje ra -~em ja ~i ne stru je,

• Po su da za pri hvat sta rogulja,

• Te ster ko ~i o ne te~ no sti,• Od go va ra ju }a li te ra tu ra i

ka ta lo zi sa pra te }im CD-ovi ma itd.U to ku su pri pre me za

kom plet no opre ma nje la bo -ra to ri je za auto me ha tro ni ~a -re. Sva na ve de na opre ma bi -}e u sa sta vu [ko le.Za hva lju ju }i ovim kva li tet -nim pri pre ma ma, o~e ku je seda }e i u~e ni ci ovog obra zov -nog pro fi la do bi ti kva li tet nazna nja, ko ja }e im omo gu }i tius pje {an put u bu du} nost.

Vla dan Avra mo vi} iVi dak Vu ko vi}

^i nje ni ca da je Sred njastru~ na {ko la u Plje vlji maje di na stru~ na {ko la u Cr nojGo ri ko ja po sje du je nu me -ri~ ki strug, po zna ta je ne sa -mo svim pre da va ~i ma i u~e -ni ci ma [ko le, ve} i{i roj lo kal noj za jed -ni ci. Ono {to se mo -`da ma nje zna, na -ro ~i to me |uu~e ni ci ma dru gihobra zov nih pro fi la,je ste svr ha nje go veupo tre be i na ~in ko -ri {}e nja nu me ri~ kiupra vlja nih ma {i na.

^o vjek je od pam -ti vi je ka na sto jao dadio svo je ener gi je upri zvod nji pre ba cina ma {i nu i na tajna ~in i olak {a i po -jed no sta vi pro iz vod -nu dje lat nost. Iz togna sto ja nja do la zi doni za teh ni~ kih pro -na la za kai sve u -k u p n o gr a z v o j aci vi li za ci -je. Sre di -nom XXv i j e k apo ja vi lesu se nu -me r i~ kea l a t n ema {i ne ili skra }e no NC ma -{i ne. CNC ma {i na (eng. Com -pu te ri zed nu me ri cal con trolmac hi ne, CNC mac hi ne) jevr sta ob rad ne ma {i ne ko jako ri sti ra ~u nar sku kon tro luda oba vi set ope ra ci ja. Uput -stva za rad ma {i ne su une se -na u nu me ri~ kom ob li ku naop ti~ ki (kom pakt disk, dvd

disk), mag net ski (hard disk,di ske ta), fle{ (usb disk) ilipa pir ni (bu {e na tra ka, kar ti -ca) me di jum. Uput stvauklju ~u ju de fi ni ci je va ri ja -bli kao {to su po zi ci ja, br zi -

na, smjer i br zi -na ope ra ci ja.Pro gram une senu ra ~u nar ma {i -ne sa dr ̀ i sve in -

struk ci je po treb ne za ob li -ko va nje od re |e nog objek ta.CNC ma {i ne mo gu da vr {esle de }e ope ra ci je: bu {e nje,sje ~e nje, glo da nje, uda ra nje,pi la nje, okre ta nje, na mo ta -va nje, ple te nje, sa vi ja nje, za -bi ja nje za ko vi ca, za va ri va -nje i dr.

Glav ne pred no sti CNC

ma {i ne nad tra di ci o nal nimsu: auto mat ska ope ra ci ja ipri la go dlji vost. Auto mat skaope ra ci ja zna ~i da je ~o vjekne po tre ban pri ra du, {to radubr za va, pro iz vod ~i ni jef ti -

ni jim i omo gu }a va rad saopa snim ma te ri ja ma i u uslo -vi ma ne po god nim za ~o vje -ka. Pri la go dlji vost je od ve -li kog zna ~a ja, jer jed na istama {i na mo ̀ e da se ko ri sti zapro iz vod nju dje lo va pot pu noraz li ~i tih di men zi ja i ob li ka.Dru ga pred nost je to {to pre -ci zni na cr ti ni su nu ̀ no po -treb ni – sve {to tre ba je setin struk ci ja za ma {i nu. Pro cesje ta da pot pu no de fi ni sanma te ma ti~ ki. Na sli ci je pri -ka zan ra ~u nar ski mo del i iz -

ra |e ni dio.Pro ces po ~i nje

d e f i n i c i j o mobjek ta za iz ra du– ma te ma ti~ kade fi ni ci ja ili teh -ni~ ki cr te` nakom pju te ru. CNCpro gra mer ko ri stima te ma ti~ ku de -fi ni ci ju da od re dire do sled ope ra ci -ja. Pro gra mer ta -ko |e utvr |u jealat ko ji }e se ko -ri sti ti, br zi nu ra -da i ko ri sti po se -ban pro gram skije zik da pri pre misim bo li~ ki pro -gram.

Po zna va nje ra -da nu me ri~ ki upra vlja njihma {i na neo p hod no je za sva~e ti ri po sto je }a usmje re njau okvi ru obra zov nog pro fi laMa {in stvo i ob ra da me ta la(ma {in ski teh ni ~ar, teh ni ~arnu me ri~ ki upra vlja nja nihma {i na, teh ni ~ar za kom pju -ter sko kon stru i sa nje, auto -me ha tro ni ~ar), ali se po seb -no pod ra zu mi ja va za u~e ni ketre }eg raz re da (III7) – teh ni -~a re nu me ri~ ki upra vlja nihma {i na.

Ni ko la Po po vi}, III7

In for ma ti~ ko-teh ni~ ka opre mlje nost ka bi ne tana obra zov nom pro fi lu ma {in stvo i ob ra da me ta la

NU ME RI^ KI (CNC) STRUGNo vi obra zov ni pro fil u Sred njoj stru~ noj {ko li

AUTO ME HA TRO NI ̂ ARZA NI MA NJE BU DU] NO STI

Horoskopi, gledanje u zvi-jezde, proricanje sudbine naosnovu polo`aja nebeskihtijela... postali su dio na{esvakodnevice. Dnevna i ned-jeljna {tampa preplavljenaje horoskopima, a astrolozi,razni tarot majstori i sli~nikvazinau~nici, zauzimajudobar dio televizijskog pro-grama. [ta vi{e, takvi i sli~nitelevizijski programi ilinovinski ~lanci privla~epa`nju publike u mnogo ve}ojmjeri nego bilo {ta drugo. Svese vi{e o astrologiji govorikao o nauci. Zbog toga jeneophopdno obratiti pa`njuna nau~nu (ne)osnovanost~itave ove pri~e.

NELOGI^NOST u astro-lo{kom proricanju sudbineprvo je {to upada u o~i. Jasnoje, svaka nauka polazi odlogike. Me|utim, upitate libilo kog astologa da vamlogi~ki objasni kakoastrologija funkcioni{e ili davam daju dokaz da je astro-lo{ko gledi{te nau~no oprav-dano, njihov odgovor }e bitikontrapitanje da li vi mo`etedokazati da astrologija nemanau~nu vrijednost. Onaj kona takav na~in iznosi svojeargumente, ne poznaje naukuniti nau~ne principe. Kada bise nau~ni stavovi dokazivalina taj na~in, onda bismomogli izmisliti bilo {ta iobja{njavati njegovu oprav-danost time {to niko nijedokazao da to nije ta~no. Sig-urno je da vam nijedan

astrolog ne}e ( niti }e mo}i)dati obja{njenje kojim meh-anizmom, silama ili poljimap l a n e t euti~u nal j u d e .A s t r o l o z io b a v e z n opadaju naispitu logike.

ASTROLOZI SU GEO-CENTRICI, prije svega zbogtoga {to svoj sistem nisupromijenili jo{ od Ptolomeja.Klaudije Ptolomej je `ivio udrugom vijeku i bio je, nemasumnje, veliki mislilac iastronom koji je svoj sistemdefinisao kao geocentri~an, jerse sastojao od kru`nih putan-ja nebeskih tijela. Takav sis-tem je bio odr`iv do 16. vijekakada je Nikola Kopernik zau-vijek sru{io svaku ideju o geo-centi~nom kru`nom sistemu.S obzirom da astolozi vjerujuda je astrologija apsolutna isti-na, ona nije smjela biti promi-jenjena, pa su astrolozi ostalivjerni Ptolomejevom geocen-tri~nom sistemu do dana{njegdana. Osim toga, geocenti~nisistem u vrijeme Ptolomejanije bio isti kao danas, zbogpomjeranja ravnodnevice.Ta~ka ravnodnevice se uposlednjih 2000 godinapomakla zapadno za ~ak 30stepeni, {to zna~i da ako stero|eni npr. u znaku “ ribe“,niste ro|eni u znaku “ribe“ve} u susjednom znaku.O~igledno je da se astrolozi nesamo upravljaju prema

pogre{nom sistemu, nego neuzimaju u obzir ni ra~un

gre{ke u tomistom siste-mu. Ili sem o ` d anadaju da,matemati~kig l e d a n o ,

minus i minus daju plus, paanalogno tome, pogre{no ipogre{no daju ta~no.

ASTROLOGIJA NE POZ-NAJE ̂ ETIRI FUNDAMEN-TALNE SILE koje postoje uprirodi: gravitacionu, elek-tromagnetnu, jaku i slabu.Zanima nas koje od njih suklju~ne u astrologiji. Jaka islaba odmah otpadaju jerimaju domete tek na ravniatoma. Mo`da elektromag-netna? Neke planete imajumagnetno polje, kao na prim-jer Jupiter. Magnetno poljeJupitera je, me|utim,ograni~eno na Jupiter i nemanikakvog uticaja na okolneplanete, pogotovu na Zemlju,iz prostog razloga – predalekoje. Na Zemlju najve}i uticajima Sunce jer nas onosvakodnevno “bombarduje“i uti~e na na{e magnetnopolje. Kada bi gravitacionasila bila ta koja ima uticaja nanas, onda bi najvi{e uticajaimao Mjesec, jer gravitacijazavisi od kvadrata udal-jenosti. Dakle, ako bi pokre-ta~ka sila u astrologiji bilaelektromagnetna, onda biSunce dominiralo, a akogravitaciona, dominirao bi

Mjesec, ali to nije slu~aj.Astrolozi podjednak zna~aj ivrijednost daju svim plane-tama, {to zna~i da ni masa niudaljenost nisu u svemu tomefaktori. Astrolozi, mo`emo ito re}i, padaju na ispitu izfizike.

P R E D V I \ A N J EBUDU]NOSTI JE USUPROTNOSTI SA MOD-ERNOM FIZIKOM, jer sarazvojem kvantne mehanikepostaje jasno da predvi|anjebudu}nosti upo{te nijemogu}e. Heisenbergova neo-dre|enost tvrdi da ukolikopoznajete ta~nu poziciju neke~estice, ne mo`ete poznavatita~nu brzinu te ~estice i obr-nuto. Deterministi~ka teorija(koja pripada klasi~noj fizici)zasnovana je na stavu da akobismo poznavali istovremenota~nu brzinu i poziciju nekogobjekta, onda bismo mu mogliprora~unati sva budu}a ipro{la stanja. Me|utim,dostignu}a savremene fizikeodbacuju determinizam, iz~ega prizilazi da ni{ta nemo`e biti ta~no predvi|eno. Ume|uvremenu se razvila iteorija haosa. Ta teorija senije usu|ivala zaokru`ivatibrojeve na dvije, tri, ~etiridecimale, nego je posmatrala{to je vi{e mogu}e decimalajednog broja i zaklju~ivala daza svaki ta~niji broj ( dakle, sa{to vi{e decimala) dobijamodruga~ije rje{enje. A da bismopredvidjeli neki doga|aj,moramo poznavati ta~an

iznos brzine i pozicije. Teori-ja haosa nam ka`e da ta~aniznos ne mo`emo predvidjetijer nikad ne}emo imati takojake instrumente koji }era~unati sa beskona~no dec-imala. To je ujedno i razlogza{to meteorolozi nikada nemogu dugoro~no predvidjetivremensku prognozu. Prematome, dugoro~no predvi|anjeje nau~no neosnovano.

S obzirom da je astrologijane samo kod nas, ve} i svudau svijetu, uzela previ{e mahai privukla previ{e intereso-vanja, sve je ve}i brojnau~nika koji se ogla{avaju unamjeri da raskrinkaju ovukvazinauku. Preporu~ujemovam knjigu dvojice ameri~kihnau~nika koji se baveastronomijom, dr.sc. RogeraCulvera i dr.sc.Philla Janna,koji su iznijeli do detaljanau~nu neosnovanostastrologije. Knjiga se zoveAstrologija: istina ili obmanai citiramo za kraj odlomak izPredgovora: “ ... astrologijanije, niti je ikad bila naukana bilo koji na~in, u makakvom liku ili obliku. [togod astrologija bila – drevnaumjetni~ka forma, sistemvjerovanja, praznovjerica, ilineka mje{avina svega toga –ona nauka sasvim sigurnonije.“

^lanovi ma{inske sekcijeSrednje stru~ne {kole

“Astrologija nije ni bezopasna

ni zabavna, trebali bismo je

gledati kao neprijatelja istine“

Dr sc. Richard Dawkins

Zablude o astrologiji

ASTROLOGIJA – NEPRIJATELJ ISTINE

Zvao se Fle ming i bio je si -ro ma {ni {kot ski far mer. Jed -no ga da na, dok je po ku {a vaoda za ra di za ̀ i vot svo joj fa mi -li ji, ~uo je po ziv u po mo} ko jije do pi rao iz obli ̀ nje ba ru -{ti ne. Ba cio je alat i po tr ~ao.Ta mo se, za gla vljen do stru -ka u bla tu, na la zio pre pla {e -ni dje ~ak, ko ji je vri {tao po -ku {a va ju }i da se oslo bo di.Far mer Fle ming je spa siomom ka od ono ga {to bi bi laspo ra i za stra {u ju }a smrt.

Sle de }eg da na, ras ko {nako ~i ja se za u sta vi la predoskud nim do ma }in stvomovog si ro ma {nog [ko ta. Iznje je iza {ao ele gant no ob u -

~en ple mi} i pred sta vio se kaootac dje ~a ka ko jeg je far merFle ming spa sio.

“@e lim da vam se odu ̀ im”,re kao je ple mi}. “Spa sli ste`i vot mom si nu.“

“Ne, ne mo gu da pri hva -tim na gra du za to {to samura dio“, od go vo rio je {kot skifar mer. U tom tre nut ku, far -me rov sin se po ja vio na vra -ti ma po ro di~ ne ko li be. “Je liovo tvoj sin?“, upi tao je ple -mi}. “Da“, po no sno je uz vra -tio far mer.

“Da se do go vo ri mo. Pu stime da ga po ve dem sa so bomi obez bi je dim mu do bro obra -zo va nje. Ako mo mak ima loli ~i na oca, iz ra {}e u ~o vje kana kog mo ̀ e{ bi ti po no san.“

I ta ko i ura di {e. Po sle ne -kog vre me na, sin far me ra Fle -min ga je di plo mi rao na me di -cin skoj {ko li Sv. Me ri uLon do nu i po stao po znat usvi je tu kao ugled ni Ser Alek -san dar Fle ming, pro na la za~pe ni ci li na.

Go di na ma na kon to ga, ple -mi }ev sin se raz bo lio od upa -le plu }a.

[ta ga je spa si lo? - Pe ni ci -lin.

Ime ple mi }a? - Lord Ren -dolf ^er ~il.

Ime nje go vog si na? - SerVin ston ^er ~il.

Ne ko je jed nom re kao - svese vra }a , sve se pla }a.Pre veo: Edin ^u tu ri} , IV/2

14 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineE N G L E S K I J E Z I K

The re was a rich mer -chant who had 4 wi ves.He lo ved the 4th wi fe

the most and ador ned herwith rich ro bes and tre a tedher to de li ca ci es. He to ok gre -at ca re of her and ga ve hernot hing but the best.

He al so lo ved the 3rd wi fevery much. He’s very proud ofher and al ways wan ted toshow off her to his fri ends.Ho we ver, the mer chant is al -ways in gre at fe ar that shemight run away with so meot her men.

He too, lo ved his 2nd wi fe.She is a very con si de ra te per -son, al ways pa ti ent and infact is the mer chant’s con fi -dan te. Whe ne ver the mer -chant fa ced so me pro blems,he al ways tur ned to his 2ndwi fe and she wo uld al wayshelp him out and ti de himthro ugh dif fi cult ti mes.

Now, the mer chant’s 1stwi fe is a very loyal part nerand has ma de gre at con tri -bu ti ons in ma in ta i ning hiswe alth and bu si ness as well asta king ca re of the ho u se hold.

Ho we ver, the mer chant didnot lo ve the first wi fe and alt -ho ugh she lo ved him de eply,he hardly to ok no ti ce of her.

One day, the mer chant fellill. Be fo re long, he knew thathe was go ing to die soon. Hetho ught of his lu xu ri o us li feand told him self, “Now I ha -ve 4 wi ves with me. But whenI die, I’ll be alo ne. How lo -nely I’ll be!”

Thus, he asked the 4th wi -fe, “I lo ved you most, en do -wed you with the fi nest clot -hing and sho we red gre at ca reover you. Now that I’m dying,will you fol low me and ke epme com pany?” “No way!” re -plied the 4th wi fe and shewal ked away wit ho ut anot -her word.

The an swer cut li ke a sharpkni fe right in to the mer -chant’s he art. The sad mer -chant then asked the 3rd wi -fe, “I ha ve lo ved you so muchfor all my li fe. Now that I’m

dying, will you fol low me andke ep me com pany?” “No!” re -plied the 3rd wi fe. “Li fe is sogood over he re! I’m go ing tore ma rry when you die!” Themer chant’s he art sank andtur ned cold.

He then asked the 2nd wi -fe, “I al ways tur ned to youfor help and you’ve al wayshel ped me out. Now I needyour help again. When I die,will you fol low me and ke epme com pany?” “I’m so rry, Ican’t help you out this ti me!”re plied the 2nd wi fe. “At thevery most, I can only send youto your gra ve.” The an swerca me li ke a bolt of thun derand the mer chant was de va -sta ted.

Then a vo i ce cal led out :“I’ll le a ve with you. I’ll fol lowyou no mat ter whe re you go.”The mer chant lo o ked up andthe re was his first wi fe. Shewas so skinny, al most li ke shesuf fe red from mal nu tri tion.

Gre atly gri e ved, the mer chantsaid, “I sho uld ha ve ta kenmuch bet ter ca re of you whi -le I co uld ha ve !”

Ac tu ally, we all ha ve 4 wi -ves in our li ves

a. The 4th wi fe is our body.No mat ter how much ti meand ef fort we la vish in ma -king it lo ok good, it’ll le a ve uswhen we die.

b. Our 3rd wi fe ? Our pos -ses si ons, sta tus and we alth.When we die, they all go to ot -hers.

c. The 2nd wi fe is our fa -mily and fri ends. No mat terhow clo se they had been the -re for us when we’re ali ve, thefurt hest they can stay by us isup to the gra ve.

d. The 1st wi fe is in fact oursoul, of ten ne glec ted in ourpur su it of ma te rial, we althand sen sual ple a su re.

Gu ess what? It is ac tu allythe only thing that fol lows uswhe re ver we go. Per haps it’sa good idea to cul ti va te andstren gthen it now rat her thanto wa it un til we’re on our de -at hbed to la ment.

His na me was Fle ming, andhe was a po or Scot tish far -mer. One day, whi le trying toeke out a li ving for his fa -mily, he he ard a cry for helpco ming from a ne arby bog.He drop ped his to ols and ranto the bog. The re, mi red tohis wa ist inblack muck,was a ter ri -fied boy,scre a mingand strug -gling to freeh i m s e l f .Far mer Fle -ming sa vedthe lad fromwhat co uldha ve been aslow andter rifying de ath. The nextday, a fancy car ri a ge pul ledup to the Scot sman’s spar sesur ro un dings. An ele gantlydres sed no ble man step pedout and in tro du ced him selfas the fat her of the boy Far -mer Fle ming had sa ved.

“I want to re pay you,” saidthe no ble man. “You sa ved myson’s li fe.”

“No, I can’t ac cept paymentfor what I did,” the Scot tishfar mer re plied, wa ving off theof fer. At that mo ment, thefar mer’s own son ca me to the

do or of the fa mily ho vel. “Isthat your son?” the no ble manasked. “Yes,” the far mer re -plied pro udly.

“I’ll ma ke you a deal. Letme ta ke him and gi ve him agood edu ca tion. If the lad isanything li ke his fat her, he’ll

grow to aman youcan beproud of.”

And thathe did. In ti -me, Far merFle ming’sson gra du a -ted from St.Mary’s Ho -spi tal Me di -cal Schoolin Lon don,

and went on to be co meknown thro ug ho ut the worldas the no ted Sir Ale xan derFle ming, the di sco ve rer of Pe -ni cil lin.

Years af ter ward, the no ble -man’s son was stric ken withpne u mo nia.

What sa ved him? Pe ni cil -lin.

The na me of the no ble man?Lord Ran dolph Chur chill.

His son’s na me? Sir Win -ston Chur chill.

So me o ne on ce said whatgo es aro und co mes aro und.

THE FO UR WI FES

Bio jed nom je dan bo ga ti tr -go vac ko ji je imao ~e ti ri su -pru ge. ̂ e tvr tu su pru gu je vo -lio naj vi {e, odi je vao ju je uras ko {nu gar de ro bu i ku po -vao raz ne po sla sti ce. Ve o maje bri nuo o njoj i pru ̀ ao jojsa mo naj bo lje.

Ta ko |e je ve o ma vo lio isvo ju tre }u su pru gu. Po no -san na nju `e lio je da se raz -me }e me |u svo jim pri ja te lji -ma. Me |u tim, bo jao se da nepo bjeg ne sa ne kim dru gim~o vje kom.

I dru gu `e nu je vo lio.Bi la je ra zum na `e na,uvi jek str plji va i za pra -vo ne ko ko me se mo gaopo vje ri ti. Kad god biimao ne ki pro blem, uvi -jek bi se njoj obra }ao, aona bi mu uvi jek po mo -gla ka da mu je po mo}bi la po treb na.

E sad, pr va `e na muje bi la ve o ma lo jal na ija ko mu je po ma gla okopo slo va, uve }a nja bo gat -stva kao i vo |e nja do -ma }in stva. Me |u tim,iako je ona ja ko vo lje lanje ga, on nju ni je, ~ak jeni je ni pri mje }i vao.

Jed nog da na se raz bo -lio. Ne ta ko du go po sli -je to ga shva tio je da }ebr zo umri je ti. Raz mi -{ljao je o svom ras ko -{nom `i vo tu i po mi slio:

“Imam 4 `e ne. Ali sa da ka daumi rem bi }u sam. Bi }u ba{usa mljen!”

Sto ga je pi tao ~e tvr tu ̀ e nu:“Naj vi {e sam te vo lio, da ro -vao te naj ljep {im ha lji na ma,oba si pao pa ̀ njom. Sa da ka -da umi rem, ho }e{ li me pra -ti ti, pra vi ti mi dru {tvo?”

“[an se ne ma!”, od go vo ri la je~e tvr ta `e na i oti {la ne re -kav {i ni ri je~ vi {e.

Ri je ~i su se po put no ̀ a za -ri le u nje go vo sr ce. Po sve tu -`an, upi tao je tre }u `e nu:“Ve o ma sam te vo lio, ci je lisvoj `i vot. Sa da ka da umi -rem, ho }e{ li me pra ti ti i pra -

vi ti mi dru {tvo ta mogdje idem?” “ Ne!” ,od go vo ri la je tre }a ̀ e -na. “Ov dje mi se svi |a,po no vo }u se uda ti ka -da ti umre{!” Tr gov ~e -vo sr ce se ste glo od bo -la.

Po tom je pi tao dru -gu ̀ e nu: “Uvi jek samse obra }ao te bi za po -mo} i uvi jek si mi jepru ̀ a la. Sa da mi jeopet po treb na tvo japo mo}. Ka da umrem,ho }e{ li me pra ti ti ipra vi ti mi dru {tvo?”“@ao mi je, ne mo guti po mo }i ovaj put!”,od go vo ri la je dru ga`e na. “Naj vi {e {to mo -gu da ura dim je da tesa hra nim.” Od go vorga je uda rio po putmu nje i bio je o~a jan.

On da se za ~uo glas:

“Ja }u po }i sa to bom. Pra ti -}u te gdje god da kre ne{“ .Tr -go vac je po di gao po gled iugle dao svo ju pr vu `e nu ka -ko sto ji nad njim. Bi la je ja -ko mr {a va, kao da je pa ti la odne u hra nje no sti. Ve o ma o`a lo -{}en, tr go vac je re kao: “Tre -ba lo je da bo lje pa zim nate be dok sam mo gao!”

U stva ri, svi mi ima mo 4`e ne u na {em `i vo tu:

a. ̂ e tvr ta ̀ e na je na {e ti je -lo. Bez ob zi ra ko li ko vre me -na i sna ge ra si pa mo da bi gau~i ni li bo ljim, na pu {ta naska da umre mo.

b. Na {a tre }a `e na - na{ime tak, sta tus i bo gat stvo.Ka da umre mo, sve to pri pad -ne dru gom.

c. Dru ga ̀ e na je na {a fa mi -li ja i na {i pri ja te lji. Bez ob -zi ra ko li ko bi li bli ski sa na -ma, naj da lje do kle mo gu danas pra te je do gro ba.

d. Pr va ̀ e na je u stva ri na -{a du {a, ~e sto za ne ma re nausled na {e po tra ge za ma te -rij lnim bo gat stvom i sen zu al -nim za do volj stvi ma.

Zna te {ta? To je za pra voje di na stvar ko ja nas pra tigdje god da kre ne mo. Mo ̀ dani je ta ko lo {a ide ja da je sa -da nje gu je mo i oja ~a mo pri -je ne go li da ~e ka mo na ja di -ko va nje na sa mrt noj po ste lji.

Pre ve la:Ni ko li na Ba jo vi} , II 2

^E TI RI @E NE

Afarmer had some puppies heneeded to sell. He painted asign advertising the pups and

set about Nailing it to a post on theedge of his yard. As he was drivingthe last nail into the post, he Felt atug on his overalls. He looked downinto the Eyes of a little boy.

“Mister,” he said, “I want to buyone of your puppies.”

“Well,” said the farmer, as herubbed the sweat off the back of hisneck, “these puppies come from fineparents and cost a good deal ofmoney.”

The boy dropped his head for amoment. Then reaching deep into hispocket, he pulled out a handful ofchange and held it up to the farmer.“I’ve got thirty-nine cents. Is that

enough to take a look?”“Sure,” said the farmer. And with that he let out a whis-

tle,”Here,Dolly!” he called.Out from the doghouse and down

the ramp ran Dolly followed by fourlittle balls of fur. The little boypressed his face against the chainlink fence. His eyes danced withdelight.

As the dogs made their way to thefence, the little boy noticed some-thing else stirring inside the dog-house. Slowly another little ballappeared; this One noticeably small-er. Down the ramp it slid. Then in a

somewhat awkward manner the lit-tle pup began hobbling toward theothers, doing its best to catch up....

“I want that one,” the little boysaid, pointing to the runt.

The farmer knelt down at the boy’sside and said, “Son, you don’t wantthat puppy. He will never be able torun and play with you like theseother dogs would.”

With that the little boy steppedback from the fence, reached down,and began rolling up one leg of histrousers. In doing so he revealed asteel brace running down both sidesof his leg attaching itself To a spe-

cially made shoe. Looking back up atthe farmer, he said, “You see sir, Idon’t run too well myself, and hewill need Someone who under-stands.”

The world is full of people whoneed someone who understands.

PUPPIES FOR SALE

Ne ki far mer je imao ku ~i }e ko je je tre bao dapro da. Na pra vio je ta blu sa ogla som zaku ce i istu za ku cao bli zu ka pi je. Dok je

uku ca vao po sljed nji ek ser u di rek, osje tio je da gane ko vu ~e za rad no odi je lo. Kad se osvr nuo ugle -dao je dje ~a ka.

“Go spo di ne”, re kao je, “@e lim da ku pim jed nogod va {ih ku ~i }a.”

“Pa”, uz vra tio je far mer bri {u }i znoj sa vra ta,“ove ku }e ima ju do bar pe di gre i pu no su sku pe.”Dje ~ak je obo rio gla vu za tre nu tak. Sta vio je ru -ku u d`ep , iz va dio pu nu {a ku sit ni {a i pru ̀ io ihfar me ru. “Imam tri de set de vet cen ti. Je li ovo do -volj no da mo gu da ih po gle dam?”

“Sva ka ko,” re kao je far mer. Po tom je zvi znuo,“Do |i Do li!”, po zvao je. Iz ku }i ce je is tr ~a la Do li

sa ~e ti ri ma le kr zne ne lop ti ce i upu ti la se ka ka -pi ji. Ma li {an je na slo nio li ce na ogra du.O~i sumu po i gra va le od za do volj stva.

Ka ko su se ku ~i }i kre ta li ka ogra di, ma li {an jepri mi je tio da se jo{ ne {ta po kre }e u ku }i ci za pse.La ga no se po ja vi la jo{ jed na kr zne na lop ti ca;znat no ma nja od osta lih. Skli znu la je do ka pi je.On da je ne ka ko ~ud no po ~e lo da hra mlje ka osta -

li ma, tru de }i se ko li ko je mo gao da ih stig ne...“Ho }u onog”, re kao je ma li {an, po ka zju }i na

`go lja vo ku ~en ce. Far mer je klek nuo pred dje ~a -ka i re kao : “Si ne, ne `e li{ ti to ku ~e. Ni ka da ne -}e mo }i da tr ~i i da se igra sa to bom kao {to bi tomo gli osta li.”

Na to je ma li {an ustuk nuo od ogra de, za vr nuono ga vi cu pan ta lo na ot kri va ju }i ~e li~ nu pro te zu sobje stra ne no ge ko ja je bi la pri ~vr {}e na za spe -ci jal no na pra vlje nu ci pe lu. Po no vo je po gle daofar me ra i re kao: “Vi di te go spo di ne, i ja ta ko |e netr ~im ba{ do bro, a nje mu }e tre ba ti ne ko ko ra zu -mi je.”

Svi jet je pun lju di ko ji ma je po tre ban ne ko kora zu mi je.

Pre ve la: Da ni ca Je~ me ni ca II2

KU ̂ I ]I NAPRO DA JU

ALEXANDERFLEMING

ALEKSANDARFLEMING

15Sredwo{kolacNovembar 2010. godine E N G L E S K I J E Z I K

A young man was get tingready to gra du a te col le ge. Formany months he had ad mi reda be a u ti ful sports car in a de -a ler’s show ro om, and kno -wing his fat her co uld well f -ford it, he told him that wasall he wan ted.

As Gra du a tion Day ap pro -ac hed, the young man awa i tedsigns that his fat her had pur -cha sed the car. Fi nally, on themor ning of his gra du a tionhis fat her cal led him in to hispri va te study. His fat her toldhim how proud he was to ha -ve such a fi ne son, and toldhim how much he lo ved him.He han ded his son a be a u ti -ful wrap ped gift box.

Cu ri o us, but so mew hat di -sap po in ted the young manope ned the box and fo und alo vely, le at her-bo und Bi ble.An grily, he ra i sed his vo i ceat his fat her and said, “Withall your mo ney you gi ve mea Bi ble?” and stor med out ofthe ho u se, le a ving the holybo ok.

Many years pas sed and theyoung man was very suc -cessful in bu si ness.

He had a be a u ti ful ho meand won der ful fa mily, but re -

a li zed his fat her was very old,and tho ught per haps he sho -uld go to him. He had notseen him sin ce that gra du a -tion day. Be fo re he co uld ma -ke ar ran ge ments, he re ce i veda te le gram tel ling him his fat -her had pas sed away, andwil led all of his pos ses si ons tohis son. He ne e ded to co meho me im me di a tely and ta keca re things.

When he ar ri ved at his fat -her’s ho u se, sud den sad nessand re gret fil led his he art. Hebe gan to se arch his fat her’sim por tant pa pers and saw thestill new Bi ble, just as he hadleft it years ago. With te ars,he ope ned the Bi ble and be -gan to turn the pa ges. As heread tho se words, a car keydrop ped from an en ve lo pe ta -ped be hind the Bi ble.

It had a tag with the de a -ler’s na me, the sa me de a lerwho had the sports car hehad de si red. On the tag wasthe da te of his gra du a tion,and the words... PAID INFULL.

How many ti mes do wemiss God’s bles sings be ca u sethey are not pac ka ged as weex pec ted?

If you put a buz zard in apen six or eight fe et squ -

a re and en ti rely open at thetop, the bird, in spi te of hisabi lity to fly, will be an ab -so lu te pri so ner. The re a sonis that a buz zard al waysbe gins a flight from thegro und with a run of tenor twel ve fe et. Wit ho utspa ce to run, as is his ha bit,he will not even at tempt tofly, but will re main a pri so -ner for li fe in a small jailwith no top.

The or di nary bat that fli -es aro und at night, a re -

mar ka ble nim ble cre a tu rein the air, can not ta ke offfrom a le vel pla ce. If it ispla ced on the flo or or flatgro und, all it can do isshuf fle abo ut hel plesslyand, no do ubt, pa in fully,

un til it re ac hes so me slightele va tion from which it canthrow it self in to the air.Then, at on ce, it ta kes offli ke a flash.

A Bum ble bee if drop pedin to an open tum bler will

be the re un til it di es, un lessit is ta ken out. It ne ver se -es the me ans of esca pe atthe top, but per sists in try-ing to find so me way outthro ugh the si des ne ar thebot tom. It will se ek a waywhe re no ne exists, un til itcom ple tely de stroys it self.

In many ways, the re arelots of pe o ple li ke the buz -zard, the bat and the bum -ble bee. They are strug glingabo ut with all the ir pro -blems and fru stra ti ons, notre a li zing that the an sweris right the re abo ve them.

Did you know that aneagle knows when a stormis ap pro ac hing long be fo reit bre aks? The eagle will flyto so me high spot and wa itfor the winds to co me. Whenthe storm hits, it sets itswings so that the wind willpick it up and lift it abo vethe storm. Whi le the stormra ges be low, the eagle is so -a ring abo ve it.

The eagle do es not esca pethe storm. It simply uses thestorm to lift it hig her. It ri -ses on the winds that bringthe storm.

When the storms of li fe co -me upon us - and all of uswill ex pe ri en ce them - wecan ri se abo ve them by set -

ting our minds and our be li -ef to ward God. The stormsdo not ha ve to over co me us.We can al low God’s po wer tolift us abo ve them.

God ena bles us to ri de thewinds of the storm that bring

sic kness, tra gedy, fa i lu reand di sap po int ment

in our li -v e s .

W ecan so arabo ve thestorm.

R e m e m -ber, it is notthe bur densof li fe that we ighus down, it is howwe han dle them.

On ce upon a ti me, the rewas an island whe re allthe fe e lings li ved: Hap -

pi ness, Sad ness, Know led ge,and all of the ot hers, in clu -ding Lo ve. One day it was an -no un ced to the fe e lings thatthe island wo uld sink, so allcon struc ted bo ats and left.Ex cept for Lo ve.

Lo ve was the only one whostayed. Lo ve wan ted to holdout un til the last pos si ble mo -ment.

When the island had al mostsunk, Lo ve de ci ded to ask forhelp.

Ric hness was pas sing byLo ve in a grand bo at. Lo vesaid,

“Ric hness, can you ta ke mewith you?”

Ric hness an swe red, “No, I

can’t. The re is a lot of goldand sil ver in my bo at. The re isno pla ce he re for you.”

Lo ve de ci ded to ask Va nitywho was al so pas sing by in abe a u ti ful ves sel. “Va nity, ple -a se help me!”

“I can’t help you, Lo ve. Youare all wet and might da ma -ge my bo at,” Va nity an swe -red.

Sad ness was clo se by so Lo -ve asked, “Sad ness, let me gowith you.”

“Oh . . . Lo ve, I am so sadthat I need to be by myself!”

Hap pi ness pas sed by Lo ve,too, but she was so happy thatshe did not even he ar when

Lo ve cal led her. Sud denly, the re was a vo i -

ce, “Co me, Lo -ve, I will ta -ke you.” Itwas an el der.So bles sedand over -joyed, Lo veeven for -got toa s kthe el derwhe -r et h e yw e r eg o -i n g .

When they ar ri ved at dryland, the el der went her ownway. Re a li zing how much wasowed the el der,

Lo ve asked Know led ge,anot her el der, “Who Hel ped

me?”“It was

T i m e , ”K n o w l e d g e

an swe red.“Ti me?” asked

Lo ve. “But whydid Ti me help me?”Know led ge smi led

with de ep wis domand an swe red, “Be ca -

u se only Ti me isca pa ble of un der -

stan ding howva lu a ble Lo ve

is.”

TOUCHING LIFE STORY...

Je dan mla di} je bio na pu -tu da za vr {i ko led`. Mje se ci -ma se di vio pre li je pim sport -skim ko li ma u jed nom iz lo gu,a zna ju }i da mu ih otac mo ̀ epri u {ti ti, re kao je da je to je -di no {to je ika da `e lio.

Ka ko se dan kad je tre ba loda di plo mi ra pri bli ̀ a vao,mla di} je i{ ~e ki vao ne ke zna -ke ko ji bi mu na go vi je sti li daje otac ku pio ko la. Ko na~ no,ju tro kad je tre bao da di plo -mi ra otac ga je po zvao u nje -go vu rad nu so bu. Re kao muje ko li ko je po no san {to imata ko div nog si na i ko li ko gavo li. Pru ̀ io mu je div no upa -ko van pa ke ti}.

Ra do znao, ali do ne kle raz -o ~a ran, mla di} je otvo rio pa -ke ti} i tu spa zio div nu Bi bli -ju sa ko ̀ nim po ve zom.Lju ti to je po vi kao: „Od svegnov ca ko ji ima{ ti mi ku pu je{Bi bli ju?!“ i bi je sno iz ju rio izku }e, osta vlja ju }i sve tu knji -gu.

Pro {lo je mno go go di na imla di} je po stao ja ko us pje -{an po slo van ~o vjek. Imao jepre li je pu ku }u i div nu po ro -di cu, ali je shva tio da mu jeotac ja ko star, i da bi mo ̀ datre ba lo da ga po sje ti. Ni je ga

vi dio od da na ka da je di plo -mi rao. Pri je ne go je je po ~eoda pra vi plan o po sje ti svomocu, pri mio je te le gram u komsu ga oba vi je sti li da je on pre -mi nuo i ci je lu svo ju za o stav -{ti nu osta vio nje mu. Mo raoje smje sta da ide ku }i ka ko bise po bri nuo oko ne kih stva ri.Ka da je sti gao u o~e vu ku }u,iz ne nad na tu ga i ka ja nje muje is pu ni la sr ce.

Po ~eo je da pre tu ra po o~e -vim va ̀ nim pa pi ri ma i tadspa zio po sve no vu Bi bli ju, ba{ona kvu ka kvu je osta vio pri -je mno go go di na. Sa su za mau o~i ma otvo rio je Bi bli ju ipo ~eo da okre }e stra ni ce. Dokje ~i tao ne ke re do ve, iz ko -ver te ko ja je bi la za li je plje nana po sled njoj stra ni ci Bi bli je,is pa li su klju ~e vi.

Ima li su pri ve zak sa ime -nom onog pro da va ~a ko la,istog onog ko ji je po sje do vaosport ska ko la ko ja je on vo lio.Bio je tu i da tum ka da je di -plo mi rao, a ve li kim slo vi ma jepi sa lo...PLA ]E NO.

Ko li ko pu ta smo pro pu sti liBo ̀ i je bla go slo ve jer ni su bi liupa ko va ni ona ko ka ko smomi o~e ki va li da }e bi ti?Pre ve la: Ir ma So ko lo vi} IV2

DIR LJI VA@I VOT NA PRI ̂ A…

LOVE AND TIME

Ne ka da dav no, po sto ja loje jed no ostr vo gdje su`i vje la sva osje }a nja:

Sre }a, Tu ga, Zna nje, i sva osta -la, uklju ~u ju }i i Lju bav. Jed no -ga da na ja vlje no je da }e ostr -vo da po to ne, te su svi na pra vi li~am ce i na pu {ti li ostr vo. Sviosim Lju ba vi.

Lju bav je je di na osta la. Lju -bav ni je `e lje la da se pre da dopo sled njeg mo men ta. Ka da jeostr vo tre ba lo pot pu no da po -to ne, Lju bav je za tra ̀ i la po -mo}.

Bo gat stvo je pro la zi lo po redLju ba vi u ras ko {nom ~am cu.Lju bav je upi ta la: “Bo gat stvo,

mo ̀ e{ li me po ve sti sa so bom?”Bo gat stvo je uz vra ti lo: “Ne,

ne mo gu. Do sta je zla ta i sre brau mom ~am cu. Ov dje za te bemje sta ne ma.”

Lju bav je od lu ~i la da pi taTa {ti nu ko ja je pro la zi la u pre -li je poj bar ci: “Ta {ti no, mo lim tepo mo zi mi!”

“Ne mo gu ti po mo }i, Lju ba -vi. Sva si mo kra i mo gla bi mio{te ti ti bar ku”, uz vra ti Ta {ti na.

Tu ga se pri bli ̀ a va la pa ju jeLju bav upi ta la: “Tu go, pu sti

me da po |em sa to bom.”“Oh... Lju ba vi, to li ko sam

tu ̀ na da mi tre ba da bu demsa ma!”

Sre }a je pro la zi la po red Lju -ba vi ta ko |e, ali je bi la to li kosre} na da ni je ~ak ni ~u la kadju je Lju bav po zva la.

Iz ne na da, za ~uo se glas:“Do |i, Lju ba vi, ja }u te po ve -sti.” Bio je to sta ri ji glas. Bla -go slo ve na i pre sre} na Lju bav je~ak za bo ra vi la da pi ta sta ri juoso bu gdje idu. Ka da su sti gli

na kop no, sta ri ja oso ba je kre -nu la svo jim pu tem. Shva tiv {iko li ko joj du gu je, Lju bav jeupi ta la Zna nje, jo{ jed nog sta -rog znal ca: “Ko mi je to po mo -gao?”

“Bi lo je to Vri je me”, od go vo -ri lo je Zna nje.

“Vri je me?”, upi ta la je Lju -bav, “ali, za {to mi je Vri je mepo mo glo?”

Zna nje se na smi je {i lo i mu -dro od go vo ri lo: “Za to {to jesa mo Vri je me spo sob no da ra -zu mi je ko li ko je vri jed na Lju -bav.”

Pre veo:Ne ma nja Vu ka {i no vi} IV2

LJUBAV I VRIJEME

Ako sta vi te mi {a ra (vr -sta or la) u ogra |en pro -

stor, ot pri li ke {est ili se damkva drat nih sto pa, ko ji je pritom pot pu no otvo renod o zgo, pti ca }e,upr kos svo joj mo -gu} no sti da le ti,bi ti pot pu -no za ro -b l j e n a .Raz log to -me je {toka da mi -{ar ho }eda po le tisa rav nogtla pra vi za let odne kih de set dodva na est sto pa.Ako ne ma do -

volj no pro -sto ra da na -pra vi ta kav

za let,ne }e ~akni po -

ku {a ti dapo le ti, ve} }e

osta ti za ro -blje nik do kra -

ja `i vo ta u ma lomza tvo ru ko ji ~ak ni je

za tvo ren od o zgo.Obi~ ni {i {mi{ ko ji le ti no -

}u, ne vje ro vat no spret nostvo re nje u va zdu hu, nemo ̀ e da po le ti sa rav nogtla. Ako ga sta vi te na pod ilirav nu po vr {i nu, sve {to }eon mo }i ura di ti je da sebes po mo} no i bez sum njebol no vu ~e dok ne do |e done kog uz vi {e nja oda kle semo ̀ e ba ci ti u va zduh.On dase od jed nom mo ̀ e vi nu ti u

vi si ne po put mu nje.Ako uba ci te bum ba ra u

vi so ku rav nu ~a {u bez po -sto lja, tu }e osta ti dok neugi ne, osim ako ga pret hod -no ne iz va di te. Ne vi di smi -sao bjek stva u vis, ve} upor -no iz laz tra ̀ i ne gdje okodna ~a {e i po stra na ma okodna. Tra ̀ i }e iz laz gdje gane ma, dok se pot pu no neuni {ti.

Po sto ji mno go pri mje ralju di po put ovog mi {a ra, sli -je pog mi {a ili bum ba ra.Mu ~e se svim svo jim pro -ble mi ma i fru stra ci ja ma neshva ta ju }i da je rje {e nje od -mah iz nad njih.

Pre ve la:Da ni je la Ko jo vi} III2

THE BUYYARD,THE BAT, AND

THE BUMBLEBEE

Da li ste zna li da orao znaka da se bli ̀ i olu ja, ~ak mno -go pri je ne go ona po~ ne?

Orao }e sepo di }i do ne -kog uz vi {e -nog mje sta i~e ka ti da kre -

ne vje tar. Ka -da po~ ne olu ja,

on ra {i ri kri la ka -ko bi ga vje tar po nio

i po di gao iz nad olu je.Ka da olu ja po~ ne dabje sni pod njim, onse vi ne iz nad nje.

Orao ne bje ̀ i odolu je. On jed no stav -

no ko ri sti olu ju da biga ona po di gla vi so ~i -

je.

Ka da `i vot ne olu je kre nuka na ma, a svi }e mo se jed -nom na }i u toj si tu a ci ji, mo -`e mo se iz di }i iz nad njih usm-je ra va ju }i svo je mi sli i vje ruka Bo gu. Olu je ne mo ra ju danas sa vla da ju. Mo ̀ e mo do -pu sti ti da nas Bo ̀ i ja sna gapo dig ne iz nad njih.

Bog nam omo gu }a va da je -dri mo na vje tro vi ma olu ja ko -je uno se bo lest, tra ge di ju, po -ra ze i raz o ~a re nja u na {e`i vo te. Mo ̀ e mo se vi nu ti iz -nad olu je.

Za pam ti te, ni su te re ti `i -vo ta ono {to nas pri ti ska kadnu, sve za vi si od to ga ka kose no si mo sa nji ma.

Pre veo:Bor ko Vu ka {i no vi}, II 7

EAGLES IN A STORM OR LO VI U OLU JI

MI [AR, [I [MI[I BUM BAR

16 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineL I T E R A R N A S T R A N A

MAJKOMajko,

Od koga an|ela nebeskogda ukradem rije~ svemo}nu,rije~ koju bih kao svetiwu

u wedra tvoja svila,pa da tom rije~ju temeq uzidam

na hramu vje~nog spasewa,na hramu na kom bi ti bila

svetionik neprolazne qubavi.

Majko,Od koga majstora nebeskogda ukradem cigle radosti,

pa da ti od tih cigli sagradimhram qepote koju si sadila,

da bude tvoja za{tita,da bude tvoja zaloga

na oltaru nebeske qubavikoju si oduvijek sakupqala

da bi je u na{a srca usadila,bogiwo topline i pra{tawa.

Majko,Od koga slikara nebeskog

da zatra`im boje mladosti,pa da od boja nebeskih naslikam

neprolaznu qepotukojom je du{a tvoja zra~ila,da hram koji zidam za tebe

osvijetlim an|eoskim bojamada u wima prepozna{ svoje obrise

i sve ono {to je qubav tvoja zna~ilaonima koji bez tebe ne bi uspjeli

da zaplove vodama spokoja.

Tijana \ur|i}, IV1

STRAH OD SEBEPoznaje{ li sebekao {to sebe upoznah ja?Zar ne prepoznaje{ lice onogkoji ti sudinakon {to ti kapqicu sre}e da?

Poznaje{ li du{u odba~enogkao {to je upoznah ja?Ne dozvoli da sebe do kraja spozna{jer sre}en je onaj koji malo zna.

Poznaje{ li stra{na isku{ewakao {to ih upoznah ja?Licemjerno lice slastikoja te vode do dna,a onda poka`u gorku zabluduna razme|i jave i sna.

Poznaje{ li sebekao {to sebe upoznah ja?Zar ne prepoznaje{ lice onogkoji ti sudinakon {to ti kapqicu sre}e da?

Aleksandar Terzi}, IV2

kako da odem i zaboravimkakokad svaki korak mojkao lopov prati se}awese}awe {to s tobom po~iwei u tebi se ra|a iznova

kako da odem i zaboravimkakokad korene siu du{i mojoj pustioi sve {to daqe odmi~emsve me ja~e ste`e po`udana kolena padam o~ajangladan grumena zemqe`edan rose s tvojih livada

ruku pru`am ka ~a{i na stoluali ~a{e tamo nemamoja je ~a{a ispijenaustima zemqe

krvave ruke i komade staklaperem suzama bolaali {ta imam od toga{takad umesto suza krv te~e

suve usne jedva se mi~uu gluvoj sobi jecaj te{kivapaj i `e| ne mogu za tobomuga{iti ~a{om drugom

~a{ompunom a praznom,i sam sebi spomen podi`embezuman-sa svojim grlim se grobom

ho}u li u zemqi na}i kap,makar gutqaj jedangutqaj koji prosuh ludrukama svojim zemqu kopami krvqu topim beton vreli

oprosti mijer tada bejah mlada sad na tu|oj zemqiplod stabla zreli

molim tesamo jednu kap mi dajsamo jednu,da pretegne,da nestanem sa ove granei da svane posle ove no}isunca pun novi danda na|em sebe u wemui grehom vezangorki san

da tr~im kroz poqa `itna,poqa veqa,dok u grudima Troji~ko zvono kuca,tamo negde na kraju svegau `ituu suncuu nebu moja je ku}atamo gde u zraku miri{e pqevai daruje ti najsla|i zalogaj hleba.

Iz prve zbirke pjesnikaLAZARA \A^I]A,

u~enika Sredwe stru~ne {kole

^E@WA ZA ZAVI^AJEM

Postoji jedna nepreglednawiva na kojoj sijemo sjemesvoga `ivota i u kojoj osta -vqamo svoj vje~ni trag. Sije-mo je svojim djelima, zaliva-mo blagim rije~ima,pli jevimo pra{tawem, uqe -p{avamo razumijevawem,uve}avamo davawem. Ali…Koliko smo samo puta u`ivotu poku{ali da sjemesvoje sre}e na tu|oj wivizasadimo? Koliko smo putapo`eqeli da poka ̀ emo svojuveli~inu, i tu|e zrele plo -dove ubacimo u svoj dom? Isve nam je opet bilo malo –htjeli smo i vi{e i boqe iqep{e, htjeli smo bar ma love }e pravo na ovaj komad neba,na ovu wivu, na ovaj dom!

[ta smo dobili? Otvo renerane koje krvare, nepri-jateqe koji ne pra {taju,uvrede koje ne zarastaju!!!Pomislili smo – svijet jena{, a onda osje tili beskra-jnu prazninu u du{i.Koliko prolitih suza,besmislenih ratova,izgubqenih ideala, raspo -lovqenih `ivota... za {ta?O~ekuju}i previ{e, nismodobili ni{ta. U~inilo namse da nam ne smetaju tu|eopusto{ene poqane ipo~upani plodovi tu|ihwiva, sve dok nismo ugle -dali pusto{ na svojimwivama. A svi se ratoviopet dijalogom zavr{e.Morali smo ih dijalogomzavr{iti, a nismo ih umje -li dijalogom spri je~iti.

I tako svuda i uvijek. Uborbi za ve}u dr`avu, unadi u ve}e nasle|e, u ̀ eqiza ve}im uspjehom, u letu zaboqom zaradom, u trci zali~nom pobjedom. I zaista...u svemu svakim danom na -predujemo. Svemir osvajamo.Vrhove dodirujemo. Pri -rodom gospodarimo. Svemo`emo, sve smo nau~ili. Aonda, u jednom kobnom trenu`ivota i smrti shvatimo –krnuli smo pogre{nimputem. Trebalo je prvo danau~imo da budemo qudi.Ako to ne nau~imo, uzaludnam na{e {kole, uzalud namna{a vjera, uzalud namna{e wive.

Hajdemo svi zajedno... imladi i stari... i nau~eni ineuki ... i oni sasvim ne mo -}ni, i oni pred svima veli-ki... hajdemo u {kolu qud-skosti. Krenimo zajedno daistim dahom i istom snagomsadimo wivu `ivota. Pro -bajmo samo jednom i vidje -}emo ~udo pred svojimo~ima. U tu|u wivu ubacimosjeme svoje qubavi, a plod se{iri i qubav i na na{ojwivi procvjeta. Tu|u wivuzadojimo izvorom blagosti ipra{tawa, a i na{a wivaistog trena postaje plodna izelena. [to vi{e tu|ihwiva obogatimo plodovimaradosti, to }e na{a wivave}a bivati, a na{i ̀ ivotipri ~u o tajni sre}nih pri -~ati.

Lejla Kadi}, I2

U ciqu razvoja dijaloga itolerancije me|u mladima,NVO “Bonum" je organizovaoliterarni konkurs na temu:“Dijalog i tolerancija –put dobrog razumijevawa".Konkurs je bio otvoren do 5.novembra 2010. godine, nakon~ega je `iri u sastavu: Ver-ica Popovi}, Milan Terzi}i Ru`dija Struji}, pro-

glasio pobjednike. Najusp-je{nije radove su napisaliu~enici na{e {kole: LejlaKadi} (I nagrada) i NemawaVuka{inovi} (II nagrada).Nagrade su im uru~ene 12.novembra, u Sali HotelaPqevqa. Na ovoj stranimo`ete pro~itati radovenagra|enih u~enika.

Aleksandar Terzi}, IV2

DIJALOG I TOLERANCIJA –USLOV SRE]NOG @IVOTA

QUBI!Jer pesnicama se ni{ta ne rje{ava.PO[TUJ !Koga }e{ ako ne}e{ bli`weg svog.VOLI!Pa i one koji te ne vole,Jer qubav je svetionikKoji i tvoju du{u obasjava.PRA[TAJ!Jer svi smo samo qudiKoji bez pra{tawa ne mogu trajati.NE DIJELI QUDE!Nikad i ni po ~em drugomOsim po snazi vjereI mo}i da druge shvate."LUDERE NON LEDERE"Prijatequ moj, upamti to!Da bi sva tvoja dobraMogla da ti se vrate!!!!U@IVAJ U TU\OJ SRE]I !Jer kad u zamci `ivotaUspije{ da osmijeh izmami{ drugomI ka`e{ dvije – tri iskrene rije~iZa onog koga svi blate,Kada uspije{ da rastavqene spoji{I u~ini{ da se odbjegli jedni drugima vrate,Shvati}e{ da na ovom putu do vje~nostiDrugo bogatstvo ne postoji Osim onoga koje sa drugim podijeli{.I RECI ^OVJEKU ISKRENORije~i koje ne moguNi da se kupe, ni plateRije~i u srcu kovane:PRU@I MI RUKU, BRATE !!!

(sve nagla{ene stihove ~uvaj u svom prtqagu sre}e)

Nemawa Vuka{inovi}, IV2

Prva nagrada na konkursu NVO “Bonum”

DIJALOG I TOLERANCJA –PUT DOBROG RAZUMIJEVAWA

Rezultati nagradnog konkursaza najqep{i literarni rad

LEJLA I NEMAWANAJUSPJE[NIJI

Almir ^ivgin, III4

17Sredwo{kolacNovembar 2010. godine L I T E R A R N A S T R A N A

PRED PONOROMVrisnu}u glasno, da Boga usnulog probudim!

Zavapi}u strasno da ruku pru`i mii bogovima pohlepe sudi.

Molitvom }u rastapati okove vremena.Molitvom...jer odavno ve} osje}am da

Smiju nam se |avoli...daUmrli su qudi.

Bo`e!^uje{ li jauk robova vremena?

Vidi{ li pohlepu, osje}a{ li jad?Moli te zarobqena du{a djeteta,

ne dozvoli jo{ jednu smrt,zaustavi ovaj zahuktali pad

u ponore poquqanog svemira.Bo`e!

Vidi{ li isku{ewe pred kojim stojim i ja?Osje}a{ li licemjernu namjeru mo}nikada svaki porok osude, a onda ti ga ponude

kao najsla|i opijum do dna ?Prepoznaje{ li lice sudije?

Zar ne vidi{ da je to isti onaj ko te osudi nakon {to ti samo gram

svoga blaga bijelog da.

A mi?Svi smo kukavice bez imena.

Stra`ari {to sa`aqewem prijete, sa`aqewem i podlim }utawem.

Od prijateqa lice skrivamo~im osjetimo da tone na dno.

Ro|enog se sina stidimone priznaju}i ikom ikada

da i nekom na{em de{ava se to,to {to se samo drugima de{ava.

Vrisnu}u glasno da Boga usnulog probudim!Sve molitve koje ikad ~uo samna wegove }u spustiti grudi

i zavapiti...Bo`e, pomozi nam...

Pomozi...prije nego {to kamen Sizifov vrati se,

prije nego {to svi postanemo |avoli,prije nego {to nestanu svi qudi !

Aleksandar Terzi}, IV2

NIKADANikada prave qubavi

za srce {to bolom gori,da ho}e bar da me ostavi,

al’ uvijek se kraj mene stvori.Nikada pro{lost da zaboravim

jer eto patwe u sitne sate,nikako da sje}awa ostavim

kad `ivim samo za te.Nikada iskrena nisam bila

jer dok sam s drugim, zami{qam tebe,tugu sam gorku sama popilasa~uvala rane samo za sebe.

Nikada kraja zvjezdanoj no}ia sje}awa jo{ uvijek plamte na dnu

znam da naprijed ne}u mo}ijer ti si jo{ uvijek tu.

Adna Deli}, III1

Sva ko ga da na i sva kogtre na, ri je~ tvo japra ti me ko sje na. Kad

me `i vot gor ~i nom oku je,tvoj duh me ne kroz vi je ko vegri je i {ap ne mi da po no -sno ga zim i na sa vez sa to -bom sklo pqe ni, kroz bes -pu }a dok idem da pa zim.Bes pu }u se tad hlad no na -smi jem, is ku {e wa mo gu daod bi jem i s ri je ~i ma ja ~imod li je ka, ja od ba cim iza zovgri je ha, jer “svak je ro |enda po jed nom umre, ~ast ibru ka `i ve do vi je ka”.

^ast i obraz, je di na tidi ka - rek’o si mi po no snivla di ka. “Svjet je ovaj ti -ran ti ra ni nu, a ka mo li du -{i bla go rod noj”, al kad du -{a svo ju sna gu na |e, une vo qi sva koj se i sna |e,zna ju} da je ~o vjek tek `i -vin ~e, iz gu bqe no u gor komvre me nu, ali i to da u sva -kom tre nu “ iskra na |e udaru ka me nu”. Al ja gle dam svi -jet oko se be, svak za nov cemi ~e zne i ze be i pi tam se{ta bi sa mnom bi lo, da mini je pri ja te qu te be. Ti mika ̀ e{ – ne daj se, za sta ni ,“sla bost ma smo ze mqi pri -ve za ni”. I ja sta nem tra -`e} svje tlost lu ~e i tvojli jek sred stra {nog vre me -na, zna ju} da je “snom uspa -van ~o vjek u kom vi di stra -{na pri vi |e wa”. Ne }u dami no vac du {u pi je, ne }uda mi sr ce la ̀ i kri je, ne -}u da sam rob ze maq skihstra sti, jer ni {ta ni je sve -ti je od ~a sti. To bi mla ditre ba lo da zna ju i da obrazpred sv’je tom ~u va ju. Odpro ble ma ja se ne }u kri tijer “la ko je u do bru do barbi ti” . Svi za sre }om ne -svje sni hi ta ju, za po {te weri jet ko pi ta ju. Ba{ nam za -to ona i iz mi ~e, jer nas ni -{ta sve to ne do ti ~e; we nasu nam za kqu ~a na vrat jer“u vre me nu, u bur nom ̀ i li -{tu, ~o vje ku je sre }a ne po -zna ta”.

“Mi smo iskra u stra {nupra {i nu, mi smo lu ~a ta -mom ob u ze ta” i ja `u rim umra~ nom vre me nu da ot kri -jem lu ~u svog svi je ta. Na {osam je pr vo u str pqe wu, umu dro sti, slo zi i u zna wu,

na {o sam je u ri je ~i tvo jojda je sre }a i u od ri ca wu.Ni kad pat wa sa ma nam nesti ̀ e, nad bo lom se ne bona de di ̀ e i kad gu -bi{ uvjek mo ra{zna ti, po sle ki -{e du ga }e za sja -ti. Kad me mu keze maq ske ob gr le,znam da sun ce i zame ne gri je, jer gdjeje li je pog i ru ̀ nog}e bi ti, “~a -{u me da `u -~i za gr ~e nu“ uvi jek jen a s l a | epo pi ti.Ali ~o -v j e k“ k as l a b o`i vin ~e”uvjek pad -ne, la kopo gri je {ii tek ta da,kroz bu ru vre -ma na, tvo jasna ga mo judu {u tje {i.Pri ro da je maj -ka i ca ri ca, al i ona pro -mje wi va li ca, pa kad bo limi ne pri hva ta mo i za sre -}u obi~ no ne zna mo. Sve tetaj ne uspje ha i sre }e, tivla di ko sve to me ni re ~e ina to me bes kraj na ti hva la,sa ~u va me od zem nih gr je ho -va, sa ~u va me od mno gi jehza la. Bez po u ke i isti neove, jo{ bih bio slam ka bezsvog zna ka, “jed na slam kame |u vi ho ro ve”.

Sa mo te bi po vje rit se mo -gu, s to bom pri ~at o ono metre nu, kad mi qu bav sve ~a -ri ot kri je pa ja ne znam,~e sti ti vla di ko, “al je |a -vo ali su ma |i je”. To jetre nut go ri i od smr ti,“svi jet mi se oko gla ve vr -ti” i pi tam se sa to ga iz vo -

ra da li smi jem kap vo depo pi ti. Ja se sje }am onog{to si re ko “}ud je ̀ en skasmi je {na ra bo ta” , ali we -no bo ̀ an stve no li ce ne kadmi je dra ̀ e od `i vo ta.I uto me slat kom ~a su, ja se sje -tim tvo jih r’je ~i i ugle damtu pu ta wu ko ja vo di li~ nojsre }i. “Ma le na joj ustaslat ka, a an gel ski obra -{~i }i, od ti su }e {to ~uv -stvu jem, jed nu ne znam sa dare }i”. Ko i te bi, sad i me -ni, pred qe po tom `en skog

li ca, za i gra ju stra stibur ne i osje tim va pajsr ca. Ko je ni je osje -tio, ne zna {ta je ra -dost pra va, mi slim dali me se sje }a ili spo -

koj na ona spa va. A ka dami ju tro sva ne, ja je

tra ̀ im na de okom,“dok evo ti div ne

vi le ko ja ide la -kim kro kom”.Pa i tad se te -be sje tim, dokmi sr ce ne -bom le ti,ka ̀ em ta damis’o tvo ju

“...za vid’te misvi be smrt ni,

na tre nu tak ovajsve ti”.I ta ko ja u `i -

vo tu, svud uko rakte be pra tim, kadza lu tam, do zo -

vem te i na u ~im dase vra tim. Sve ti -

o nik mog ̀ i vo ta, po stao sionog tre na kad je u zraktvo je lu ~e ra dost mo ja ob u -~e na.Ono {to je Sa raj li jaza mla do ga bio Ra da, to jetvo ja du {a sve ta po sta laza me ne sa da. U~i te qu, pri -ja te qu, du ha mo ga sve tio~e... pu tem {to mi ti pro -svi je tli mo ja sto pa ga zitho }e. Al’ u to me ~a snom ho -du, ob ma na ma mje sta ne dam,ne mo gu ti se ni kad pri -ma}, s ni zi ne te mo} noggle dam. I sje }am se onog{to si u~i te qu svom re -kao, pre ne go si sla vu vje~ -nu pod vi ̀ ni {tvom samste kao: “Ne mo gu te sti }iSi mo, a ka mo li pro }i mi -mo”!

Milan Baj~eta, III4

PRIJATEQUNe zatrvaraj svoje srce, prijatequ!No} je gluva, dom je nem...Ne zadr`i tajnu za seka`i je meni kri{om.Samo meni...[apni tihoi srce moje }e ~uti,moje srce, a ne u{i.Poveri mi tajnu srca svog,kroz drhtavi smeh,uzdr`ane suze,kroz sladak stid i jad...Ne zatvaraj srce, prijatequ!

Lejla Kadi}, I2

PROBLEM U

PROBLEMUVoli{ me...I ja to znam...Al’ ipak ose}am tremu.^itava na{a qubav jesamo problem u problemu.

Strah me je da ti pridjem,al’ opet jesam za {emu,ma ova na{a qubav je samo problem u problemu.

Hajde da re{imo problem.Pridji mi, razbij mitremuina~e qubav osta}esamo problem u problemu.

Milan Baj~eta, III4

VELEGRADSKATUGA

Beogradska no}...Ulice usplamtjele odsjaja...I praznina...Bezimena praznina...I zov...Zov moga zavi~aja.

Pale se svijetla velegrada.No} ko carica plijeni...Taj la`ni osmjeh sre}etugu budi u meni.

Ulice `amore...Vjetri} pirka sa Save,a u srcu usnuli bude seproplanci i mirne trave.

Srce se u ~e`wu skupilo...Bezimenu ~e`wu za krajemgdje sve je bez sjaja sjajno,u duboku, bolnu, vje~nu...u ~e`wu za zavi~ajem.

Milan Baj~eta, III4

WE GO[I JA

QEPOTICATARA

Kao osmjeh djevoja~kiqepotom nas svojom grijevalovita na{a Tara,ni{ta od we qep{e nije.

Kroz planine staze gradi,~istotom nas svojom grije,du{u svoju daruje namzelenija nego prije.

Ovaj biser netaknutibo`anstvenim sjajem sijaqepotica crnogorskasrcu mome najmilija.

U skutima netaknutimmnoge tajne Tara krije~uva}u je ko zenicu jer je takve nigdje nije.

Marina Kijanovi}, IV1

@IVOTI u sjenci `ivota postoji sre}aal sam je mora{ prona}i.Kao sunce hladnu zimu,kao duga te{ku ki{u,osmjehom sjenku mora{ poma}i.

I u sre}i `ivota postoji sjenka.I za wu mora{ znati.Zanese{ se,zaboravi{ na wu,al vjetar ti je `ivota vrati.

Kristina Vu~eti}, III2

18 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineE K O L O G I J A / K U L T U R A

Sve su pro sti ji i ba nal -ni ji tek sto vi ko je pje va no -vo kom po no va na eli ta uz mu -zi ku ko ja ne ma ve ze sana rod nim me lo som, sem {tose mo ̀ da u ̀ ar go nu na zi va -ju “na rod wa ci ma”. Ne pre -za se od pla gi ja ta, ta ko {tose pre ra de me lo di je ko je suhit u Tur skoj, Gr~ koj, Ira -ku... On da se uz do bi je nukom po zi ci ju ko ja pod ra zu -mi je va umje sto har mo ni keelek tron ski zvuk i bub we -ve, pri do da tekst za ko jini je bi tan sa dr ̀ aj, ve} sa -mo da pra ti ri tam...

Tra ̀ e }i {to br ̀ i, lak -{i i jef ti ni ji na ~in da sedo |e do hi ta, auto ri po ne -kad ili sve ~e {}e gu be osje -}aj za mje ru. Stvo re na je la -`na sli ka o to me {tana rod vo li, iza ~e ga se ustva ri kri je na mje ra da seod “pje sme ̀ i vi”, na su protsta rim do brim vre me ni maka da se “za pje smu `i vje -lo”. Tekst i pje va we su sve~e {}e sa mo pra te }i ele -men ti sa vre me nih pje va ~a,ko ji sve vi {e pre u zi ma juulo gu za ba vqa ~a. Ta ko,umje sto da se pje sma slu {a,sve ~e {}e se gle da, {to zapo sqe di cu ima sve ma wedo brih i pra vih auto ratek sto va, kom po zi ci je i iz -vo |a ~a.

Sva ko vri je me ima svo jedo bre i lo {e stra ne. Mi ro -slav Ili} se pro sla vio pje -smom “Vo leo sam de voj ku iz

gra da”, za ko ju je tekst na -pi sao Do bri ca Eri}, alisu do {le ne mi nov ne pro -mje ne. Po sta lo je sta ro mod -no pje va ti o qu ba vi u {qi -vi ku. Auto ri su u tra ̀ e wuak tu el nih te ma i me lo di jaoti {li to li ko da le ko dase na rod na pje sma 80- tih

go di na HH vi je ka pre o bra -zi la u “folk”, ~i ja je per -ja ni ca bi la Le pa Bre na sa“Slat kim gre hom”. De ve de -se tih go di na je “folk” pre -ra stao u “tur bo - folk”(ka ko ga je na jed nom mje stukr stio Ram bo Ama de us),{to ne ma ve ze ni sa na rod -nom ni sa za bav nom mu zi -kom.

Kroz na rod ne pje sme seobi~ no pre pri ~a vao ne kido ga |aj iz `i vo ta na ro da,{to ni je slu ~aj kod “tur bo-fol ka” gdje se naj ~e {}e po -na vqa ne ko li ko krat kihre ~e ni ca u krug, kroz ci je -lu pje smu. Ne ka da se zna lo:pje sma je hit ako u|e u ka -fa nu. U`i va we u pje va wukod ~o vje ka pred sta vqaobjek tiv nu umjet ni~ ku i`i vot nu po tre bu. UTEKS(Udru ̀ e we tek sto pi sa caSr bi je) osno va no je 1987.go -di ne. Ima slo gan : “Vra ti -mo Sr bi ji na rod nu mu zi -ku”. Ciq je bio da seafir mi {u tek sto vi za sve`an ro ve mu zi~ kog stva ra -la {tva, bor ba pro tiv {un -da, za {ti ta }i ri li ce i{i re we kul tu re u ci je lojze mqi i di ja spo ri. Pje sme~la no va su za {ti }e ne, jerUTEKS po sje du je autor skapra va za te tek sto ve.

Pi sa we tek sto va je umjet -nost ko ja se raz li ~i to do -`i vqa va, pra vi la ne ma.Put od ide je do ostva re wa jedug. Pi sa wu pje sa ma za na -

rod wa ke svo je vre -me no ni je odo lioni Bo ra \or |e vi}.Mno gi vje ro vat none zna ju je onautor hi ta “Ne kame na za bo ra ve de -voj ke sa Mo ra ve”u iz vo |e wu Sre} kaJo ro vi }a. I Ma ri -na Tu ca ko vi}, je -dan od na {ih naj -p o z n a t i j i htek sto pi sa ca, mu -zi~ ku ka ri je ru jepo ~i wa la u vri je -me ka da i gru pa“Za na” sa hi tom“Do dir ni mi ko -le na”. Autor jetek sto va ko je supje va li Zdrav ko^o li}, Je le naKar le u {a, Ce caRa ̀ wa to vi}, To -{e Pro e ski... Ne -ma sum we da je Ma -ri na svo jim{to snim pje sma mai tek sto vi ma do -pri ni je la uspje humno gih estrad nihzvi je zda i po ka za -la da zna po sao.

@eq ka Jok si mo -vi }a je “La ne” do -ve lo na svjet skupo zor ni cu. Da do -bar tekst ne gu bina ci je ni do kaz jepo bjed ni~ ka pje sma

Ma ri je [e ri fo vi} “Mo li -tva” ko ju je kom po no vaoVla di mir Gra ji}. Ta ko daKi ti }e vi : “Mi li o ni, ka -mi o ni, avi o ni, {am pi o ni...”mo gu da pu tu ju u za bo rav.Ima ko }e i qep {e i lak {epje va ti “za du {u” na ro da.@a kli na Mr do vi}, prof.

Maj ka vas ZE MQA po zi va na

DE SET EKO LO [KIH

ZA PO VI JE STI1. JA SAM ZE MQA, TVO JAMAJ KA. JA NE MAM DRU -GOG RE ZER VNOG @I VO -TA OSIM ONO GA KO JI]E[ TI PO [TE DJE TIOD ZA GA \I VA WA.2. NE MOJ ZA GA \I VA TIONAJ DJE LI] PLA NE TEKO JI TI JE PO VJE REN.3. IMAJ NA UMU DA SVA -KI OB LIK [TED WEENER GI JE DO PRI NO SISMA WE WU ZA GA \E NO -STI I O^U VA WU PRI -ROD NOG BO GAT STVA.4. PO [TUJ VO DU, IZ VOR@I VO TA - NE MOJ JE RA -SI PA TI. VO DA RA ̂ U NADA DO BRO ZA VR NE[SLA VI NE.5. NE MOJ UNI [TA TA VA -TI DR VE ]E, VO DU I VA -ZDUH. KU PUJ SA MO BEZ -O PA SNE PRO IZ VO DE,NE MOJ KU PO VA TI NI -[TA [TO JE [TET NO.6. NE MOJ ZA GA \I VA TIRI JE KE, JE ZE RA, I MO -RA: OGRA NI ̂ I UPO TRE -BU SA PU NA I DE TER -XEN TA, A OTROV NESA PU NE NE MOJ SI PA -TI ^AK NI U KA NA LI -ZA CI JU.7. NE MOJ OME TA TI PRI -RO DU DA BU DE SPON TA -NA ZAH TI JE VA JU ]I ODWE DA PRO IZ VO DI IZ U -ZET NO LI JE PE PLO DO -VE; ZNAJ DA SRED STVAPRO TIV PA RA ZI TA IVJE [TA^ KO \U BRE TRU -JU ZE MQU I VO DU.8. IZ NO SI SVO JE EKO -LO [KE STA VO VE IUBJE \UJ RO \A KE IPRI JA TE QE DA TE SLI -JE DE.9. NE MOJ SA MO DRU GEKRI VI TI ZA [TE TE KO -JE SE NA NO SE SVI JE TU.10. NE MOJ O^E KI VA TIDA DRU GI RJE [A VA JUPRO BLE ME O^U VA WA@I VOT NE SRE DI NE.

AKO @ELI[ DAU@IVA[ U DUGI

MORA[ BITISPREMAN DA

POKISNE[!!!!!!

Da na {we raz vi je no in du strij sko-in -for ma ti~ ko dru {tvo su o ~a va se sa ve li -kim i ve o ma ozbiq nim pro ble mi ma, kao{to su: za ga |i va we vo de,va zdu ha i kop na,iz liv naf te u Mek si~ ki za liv, o{te }e -we ozon skog omo ta ~a, skla di {te we ra di -o ak tiv nog ot pa da i sl.

Uzro~ nik svih ovih pro ble ma je ~o vjekda na {ni ce, ko ji ne mar no {}u, ba ha to -{}u i ne shva ta wem svo je ulo ge u svi je -tu, ne svje sno do pri no si op {toj eko lo -{koj ka ta stro fi.

Svi na ve de ni pro ble mi po ~e li su daoku pi ra ju pa ̀ wu ne sa mo eko lo ga ve} isvjet ske jav no sti. Ve} sa mim in te re so va -wem i u~e stvo va wem jav nih li~ no sti urje {a va wu tih pro ble ma, po stig nut jeosnov ni ciq, a to je da se po dig ne svi jeststa nov ni {tva o zna ~a ju rje {a va wa pro -ble ma eko lo {ke pri ro de. Re a li za ci jommno go broj nih pro je ka ta na mi je we nih su -zbi ja wu raz li ~i tih eko lo {kih pro ble -ma, po sti ̀ u se efi ka sni re zul ta ti odiz u zet ne va ̀ no sti za ~o vje ~an stvo. Da -nas, ciq svih svjet skih i na ci o nal niheko lo {kih po kre ta je da se po red po di -za wa svi je sti o va ̀ no sti o~u va wa pri -ro de, ak tiv no ukqu ~e u wi ho vo rje {a va -

we i mno gi dr ̀ av ni i op {tin skior ga ni . Ni je ni ~u do {to se {i romsvi je ta zna ~aj na sred stva iz bu xe taodva ja ju za re a li za ci ju ova kvih pro je ka -ta.

U Pqe vqi ma, op {tin ski or ga ni sko -ro sva ke go di ne or ga ni zu ju i re a li zu juraz ne eko lo {ke pro jek te, kao {to susad wa dr ve }a (u ko ju su ukqu ~e ni sko rosvi |a ci i stu den ti), ak ci je pod slo ga -nom „Ne ka bu de ~i sto“, za mje wi va we

fil te ra na Ter mo e lek tra ni “Pqe vqa”,~i {}e we ri je ka i kop ne nih po vr {i na odra znog ot pa da i sme }a itd. Ta ko |e, ka kodr ̀ av ni ta ko i op {tin ski or ga ni , iz -dva ja ju mno ga fi nan sij ska sred stva zare a li za ci ju pro je ka ta ne vla di nih or ga -ni za ci ja ko je su eko lo {ki or jen ti sa ne.Pri mjer jed ne od naj ak tiv ni jih ne vla di -nih or ga ni za ci ja po ovom pi ta wu u Pqe -vqi ma je NVO “Vi va Vi ta” ~i ji je osni -va~ i di rek tor Za gor ka Ka lo vi}, ko ja jeisto vre me no i pro fe so ri ca bi o lo gi je ieko lo gi je u na {oj {ko li .

Tre nut no je u svi je tu po stig nut do go voriz me |u sko ro svih dr ̀ a va o sma we nuemi si je CO2 ga sa ko ji do pri ni si kli -mat skim pro mje na ma i glo bal nom oto -pqa va wu. Dr ̀ a ve ko je su po sti gle do go -vor o sma we wu emi si je ovog ga sa, ta ko |esu se oba ve za le da ne pre sta no po di ̀ usvi jest o eko lo {kim pro ble mi ma i o wi -ho vim mo gu }im po sqe di ca ma i da ne pre -kid no, iz go di ne u go di nu, or ga ni zu ju ire a li zu ju broj ne eko lo {ke pro jek te ko -ji }e se fi nan si ra ti iz dr ̀ av nih bu xe -ta i na ci o nal nih i svjet skih fon do va na -mi je we nih is kqu ~i vo su zbi ja wueko lo {kih pro ble ma.

Na kra ju, tre ba re }i da svipro jek ti i sva ma te rij lna sred -stva ne zna ~e mno go ako se upot pu no sti ne pro mi je ni svi -jest qu di , jer bi svi, bez iz -u zet ka, mo ra li da shva te da tru -ju }i i za ga |u ju }i pri ro du, neuni {ta va ju sa mo wu ve} i sa mise be. ^o vjek bi , isti na, `e lioda `i vi u zdra voj i eko lo {kio~u va noj ̀ i vot noj sre di ni, alinaj ~e {}e ni je svje stan ko li koon kao po je di nac mo ̀ e da do -pri ne se rje {a va wu glo bal nihpro ble ma da na {wi ce.

Ne ma wa Vu ka {i no vi}, IV2

Pqe vqa su grad na {egdje tiw stva, na {e mla do sti,na {ih pr vih qu ba vi i ra -do sti. Grad ko ji vo li mo i uko me se be na la zi mo. Si gur -na sam da u sr ci ma svihmla dih iz ove sre di ne sto -ji ovaj grad – grad bo ga tetra di ci je, kul tu re, grad ko -ji no si u se bi ne u ni {ti viduh vre me na. Osje ti }e te we -gov duh na sva kom ko ra ku,po ̀ e qe ti da osta ne te u we -mu vje~ no i da mu se vra ti -te ~ak i kad jed no ga da naode te ki lo me tri ma da le ko.

Pa ipak, iz go di ne u go di -nu, evi dent no je sma wi va -we bro ja sta nov ni ka u Pqe -vqi ma. Za {to mla diod la ze iz ovo ga gra da? Raz -lo ga je mno go, ali ovo ga bihpu ta iz dvo ji la je dan, i toonaj naj va ̀ ni ji – eko lo -{ki. Ne gdje nad svi ma na maleb di pit we – da li }e sesve mu dru gom u da na {wemvre me nu pri da va ti vi {ezna ~a ja ne go zdra voj sre di -ni? Ho }e li sve pri ~e oovom pro ble mu, sve ak ci je isvi pro jek ti, osta ti „mr -tvo slo vo na pa pi ru“? Ho }eli eko lo {ka pi ta wa i wi -ho vo rje {a va we, bi ti osta -vqe na u su mor no na sle |e

na ma mla di ma? Gra di} na sje ve ru Cr ne

Go re odav no je je dan od naj -zna ~aj ni jih cen ta ra eks -plo a ta ci je mi ne ral nih si -ro vi na u na {oj eko lo {kojdr ̀ a vi. Eks plo a ti {u seugaq, {u me,teh ni~ ki ka -men, gli na zapro iz vod wuci gle, a ne kadsu na tomspi sku bi lijo{ i olo vo,cin ka na ru da,ba rit itd.Po sqe di cesve ga ovo gate {ko da semo gu po pra -vi ti, po go to -vu ne pre kono }i. Osta lisu ko po viugqa, de po ni -je ja lo vi nepe pe la, za ga -|e ne vo de, za ga |e no ze mqi -{te, za ga |en va zduh, uni -{te ne po qo pri vre de nepo vr {i ne.

U naj ve }e za ga |i va ~e ovesre di ne sva ka ko spa da Ter -mo e lek tra na Pqe vqa. Ka daiz bi lo ko ga prav ca do la zi -

te u na{ grad, do ~e ka }e vasne vje ro va tan smog ko ji stva -ra uti sak da ula zi te uogrom ni oblak di ma. U ci -qu spre ~a va wa za ga |i va waugra |u ju se fil te ri, alina ̀ a lost, ni oni ni su da li

ne ke bo qe re zul ta te. Stru~ -wa ci za o~u va wa `i vot nesre di ne ne pre sta no na gla -{a va ju neo p hod nost mo ni -to rin ga kao pred u slo va zarje {a va we svih eklo {kihpi ta wa.

Ako se ni {ta zna ~aj ni je u

sko ri je vri je me ne pre du -zme, ako se u re {e we ovesi tu a ci je ne ukqu ~e ne sa -mo lo kal ni, ve} i dr ̀ av nior ga ni, a o~u va we zdra vqapo sta ne za da tak broj 1, on -da }e ovaj pre div ni gra di}

ima ti tu ̀ nu sud -bi nu. Ho }e li udo gled no vri je mePqe vqa do ̀ i -vje ti sud bi nu va -ro {i ce Gra caili [u la, ili }edo ~e ka ti bo qe da -ne? A dok se nedo go di ne {to su -{tin ski bit no{to bi iz mi je ni -lo ovu ru ̀ nusli ku Pqe va qa,mi se su o ~a va mosa: sve ~e {}imod la sci ma iz ovoggra da, ~e stim sa -mo u bi stvi ma, ra -nim umi ra wi ma,po ve }a wem bro ja

obo qe lih od naj ra zli ~i ti -jih bo le sti, ra |a wem dje cesa zdrav stve nim te go ba ma,pa dom na ta li te ta i ra stommor ta li te ta ...

Osta je je di no pi ta we: imali na de za nas?

@eq ka Pe tro vi}, I2

Do ma }a mu zi~ ka sce na

[TO BA NAL NI JE,TO SLU [A NI JE

EKREM UJE DI WU JE QU DETur bo- folk pje sma Ekre ma Je -

vri }a “Ku }a, po so” je ovo go di {wihit u Ame ri ci, Ka na di, ali i re -pu bli ka ma biv {e Ju go sla vi je.

[ta je do pri ni je lo svjet skojpo pu lar no sti Ekr mo vog hi ta, naj -bo qe go vo re ko men ta ri na saj to -vi ma. “Ima isti ne u tek stu, to supu sti sno vi o Ame ri ci i zlat -nom Za pa du...”. Zvi je zdu su od we -ga na pra vi li qu di ko ji mu sesmi ju, a on je o~i gled no prost ine is kva ren da bi to uka pi rao.Ekrem je obi ~an, vri je dan, do bar~o vjek i bi lo bi mi mi lo da za ra -di ko ju pa ru. [to bi nam to sme -ta lo, kad nam ne sme ta po lu svi jetsa estra de, lo {i ji qu di od we gako ji ta ko |e ne zna ju da pje va ju, azgr }u mi lo ne. “Da nas pri ~am sadje voj kom iz Slo ve ni je i pi tamje zna li za Ekre ma Je vri }a. Onaka ̀ e, na rav no, i po ~e da pje va –Ku }a, po so -” . Ekrem je po no vouje di nio sve nas, Ju go slo ve ne.

[TA SE PJE VA- Pe vaq ka sam od gla ve do pe te, oko me ne sve va lu te le te.- La ̀ e{ kao pas, gle da{ me ko zver, stvar no ni je fer.- Ka ̀ u ni smo par, za to {to si pod sta nar.- Moj se dra gi u autu vo za, a ja jad na u {u mi ko ko za.- Uz ma lu pe} i uz ra dio, sva {ta sam joj ra dio.- Ne }e{ ~ak ni pa suq da mi sku va{, a ka mo li de cu da mi ~u va{.- Ma la mo ja ne ma pred wih zu bi, kad me qu bi je zi kom me ubi.

Eko lo {ka si tu a ci ja u Pqe vqi ma

IMA LI NA DE ZA NAS?

Bor ba pro tiv za ga |e no sti

NE KA BU DE ^I STO

19Sredwo{kolacNovembar 2010. godine K U L T U R A

Mu zi ka je sa vr {en stvo pri ro -de…To je ve li ka isti na i raz logza {to joj se tre ba po sve ti ti. Mu -zi ku ne tre ba di je li ti pre ma`an ro vi ma, ko li ko pre ma kva li -te tu. Ob ra du jem se sva ki put ka -da vi dim u~e ni ke, svo je dru go ve,ko ji istin ski u`i va ju u mu zi ci!Umje sto da ra di te ne po treb nestva ri, mo ̀ e te jed no stav no dasta vi te slu {a li ce i u`i va te.Ko ju mu zi ku slu {a te, pot pu no jene bit no . Bit no je da ne slu {a teraz ne glu po sti ko je se mo gu ~u tina sva kom }o {ku. Ka da `e li teda ste sa mi, da }u ti te, ka da `e li -te da mi sli te na ne ko ga, ne po sto -ji bo qi na ~in od mu zi ke da tou~i ni te. Hi qa de pre div nih sti -ho va, ri ma i zvuk ko ji opi ja, {taima bo qe od to ga??? Istin ska vri -jed nost mu zi ke ot kri va se on daka da joj se pot pu no pre da te.

Ve li ka je za blu da do vo di ti uve zu mu zi ku sa kon zu mi ra wemraz li ~i tih vr sta opi ju ma, kao i

ga ji ti uvje re we da su mu zi ~a risklo ni upo tre bi dro ga. Mu zi kase ne smi je ve zi va ti za ta kve stva -ri, wu tre ba upo re |i va ti sa naj -qep {im zvu ci ma pri ro de, sa na -{im naj qep {im mi sli ma iosje }a wi ma!!! Upra vo ta o~a ran -sot mu zi kom uslo vi la je da pri -hva tim po ziv na sa rad wu od ~la -no va mog sa da {weg ben da.

Jed no ju tro u in bo xu sam za te klaneo bi~ nu po ru ku u ko joj mi je po -nu |e no da bu dem vo kal, jer su `e -qe li da osnu ju bend. Pri sta la sam,isti na sa do sta ne si gur no sti, jerPqe vqa ni su per spek ti van grad,bar ne za rok mu zi ku. Me |u tim,u~e we no vih pje sa ma, pro be, mno -go za ba ve, dru ̀ e we sa ~la no vi maben da, sve me je jed no stav no o~a ra -lo. Mo gla sam i po sle na por nogda na u {ko li da se usred sre dim napro be i vje ̀ bam i po ne ko li kosa ti.Uz mu zi ku vri je me pro |e br -zo, a umor, neo sjet no ali si gur no,ne sta je i ustu pa mje sto du {ev nom

mi ru i za do voq stvu. Po ~e lismo sa svir ka ma, na sta vi lisa kon cer ti ma i jed no stav nose pre da li mu zi ci. Neo pi sivje to osje }aj ka da shva ti{ daje ono {to ra di{ pri ~i ni loza do voq stvo i ra dost i dru gi -ma. Ka ̀ u da ima mo ta lent na,da je bu du} nost pred na ma. Ana ma je ciq da pro {i ri mona{ ra per to ar, da ima mo baristo ovo li ko, ako ne jo{ ivi {e, na stu pa, kon ce ra ta ipri li ka da se do ka ̀ e mo.

Mu zi ka je zvuk sr ca. U`i -vaj te u woj, pje vaj te kad vamse god uka ̀ e pri li ka, svi -raj te ako ima te da ra za to ivi dje }e te ~a rob ni svi jet du -{e ko ja se {i ri i spa ja sadu {a ma dru gih qu di.

Ni ko li na Ba jo vi}, II2

Sto osam de set go di na od smr tiPe tra I Pe tro vi }a We go {a, div -na je pri li ka da se pri sje ti moli ka du hov nog go ro sta sa ~i ja jeri je~ i da nas ̀ i va me |u we go vimna ro dom, a we go va dje la ne u ga si -vo si ja ju kroz vre me na.

Pe tar I je ro |en u We gu {i maod bla go vjer nih i bla go ~a sti vihro di te qa, oca Mar ka Pe tro vi }a imaj ke An |e li je, ro |e ne Mar ti no -vi}. We gov de da Da mjan bio je ro -|e ni brat na da le ko po zna tog mi -tro po li ta Da ni la Pe tro vi }a.

Mi tro po lit sken de rij ski i cr -no gor ski Sa va jo{ kao di je te ga jenaj me rio za svo ga na sled ni ka ipo zvao ga da do |e u ma na stir: “Do -|i, ~e do, kod me ne, bla go dat Sve -vi {we ga ne ka po ~i va na te bi, ka -ko bi mo gao bi ti na ro du svo me nako rist. Za jed no sa mnom ot sa da ina rod na{ po la ̀ e na du na te be.Pre bla gi Bog ne ka ti po mog ne dabu de{ krin ukra {e ni Cr ne Go rei sve ti lo na ro da svo ga.” Ta ko jemla di Pe tar (sve tov no ime mu ni -je po zna to) sa sve ga 12 go di na do -{ao u Ce tiw ski ma na stir ka ko bise pri pre mio za bu du }i po ziv du -hov nog i sve tov nog pr va ka svogsi ro ma {nog i po ro bqe nog na ro da.

Bu du }i da je jo{ od ma le na bioob da ren mu dro {}u i naj qep {imqud skim vr li na ma, mla di ar hi -man drit Pe tar je bio svje stan ne -pri li ka u ko jim je `i vio we govna rod. Te ne pri li ke ni su do la zi -le sa mo od tur ske ti ra ni je, ve} ion do ma }e ne slo ge, za kr vqe no sticr no gor skih i brd skih ple me na,krv ne osve te, ra znih po ro ka, si -ro ma {tva, oti ma ~i ne, bo le sti,ubi sta va...

U to vri je me po ja vio se u Cr nojGo ri la ̀ ni car [}e pan Ma liko ji se na ro du pred sta vio kao ru -ski car i od mno gih bi va po dr ̀ ankao sve tov ni vla dar. Iako je vla -di ka Sa va upo zo ra vao na rod dase ne ra di o ca ru, ve} o va ra li cii pro bi svi je tu, na rod se ni je mno -go osvr tao na ri je ~i svo ga vla di -ke. “Ja ovo ga [}e pa na”, pi {e vla -di ka Sa va Sti je pu Sti je po vi }u 1.de cem bra 1767. “ko ji je za pa u ze -mqu we go vu u Na hi ne (na mle ta~ -ku te ri to ri ju), do veo ni je sam.Zva ga ni je sam. Oca rio ga ni je sam.Ne znam ni sa da ko je, ta ko mito ga svi je ta. No se ~u dim {to sesvi jet po ma mio. I tur sko i prin -ci po vo, sve tr ~i k we mu... A ja gane mo gu iz gnat sad, go spo di ne, za -{to ja ne mam te sna ge. Sad seutvr dio ali z Bo gom ali |a vo lom.Eto sva Cr na Go ra s wim. I pri -mor je sve se po ma mi lo.”

Ka da je 26. fe bru a ra 1781. go di -ne umro sto go di {wi mi tro po lit

Sa va, po sta vi lo se pi ta we we go -vog na sled ni ka. Na rod je bio nastra ni ar hi man dri ta Pe tra, me -|u tim ra znim za ku li snim rad wa -ma do to ga ni je do {lo i za Sa vi -nog na sled ni ka je iza bran we govse stri} Ar se ni je Pla me nac, ko gana rod ni je vo lio. Me |u tim, Ar se -ni je Pla me nac se ni je du go za dr -`ao na pre sto lu, pre mi nuo je1784. go di ne.

Ar hi man drit Pe tar iza bran jeza mi tro po li ta na Na rod noj skup -{ti ni ko joj je pri su stvo va lo okohi qa du qu di iz ra znih ple me na.I Pe tro va i na rod na `e qa da onbu de za vla di ~en u Ru si ji ni je semo gla ostva ri ti jer ru ski po sla -nik u Be ~u Go li cin ni je mu htioiz da ti pa so{ za Ru si ju, pa je onbio pri nu |en da tra ̀ i po sve }e weod mi tro po li ta kar lo va~ kog Moj -si ja Put ni ka ko ji mu je to i odo -brio. Ta ko Pe tar bi va po sve }en zami tro po li ta cr no gor skog, sken -de rij skog i pri mor skog 13. ok to -bra 1784. go di ne.

Od mah na kon ru ko po lo ̀ e wamla di mi tro po lit Pe tar se za -pu ti u Ru si ju, ka ko bi iz dej stvo -vao za {ti tu za svoj osi ro ma {e nii na pa }e ni na rod. Ne sa mo da garu ska ca ri ca ni je pri mi la, ve} jepro tje ran sa te ri to ri je Ru si je.Ta da se, po svje do ~e wu we go vihsa vre me ni ka, za kleo da we go vano ga vi {e ni ka da ne }e kro ~i ti uRu si ju i ta ko je i bi lo. Sa togmu ko trp nog pu ta mi tro po lit Pe -tar se vra tio umo ran i iz mu ~en,sa mo sa jed nom vre }om krom pi rako ju je do bio u Tr stu. Ta vre }akrom pi ra ko ju je mi tro po lit Pe -tar ka sni je za si jao u Cr noj Go rispa si la je, po ri je ~i ma Vu ka Ste -fa no vi }a Ka ra xi }a, od si gur nesmr ti mno go ga.

Mi tro po lit Pe tar I je upra vqaoCr nom vi {e od 45 go di na, zna ~i,vi {e od po lo vi ne svo ga `i vo ta.Bio je i du hov nik krot ke ri je ~i,ali i rat nik o{tre sa bqe. We go -vi dvo ri i bo gat stvo su bi liskrom na is po sni ca u Ce tiw skomma na sti ru i Hri sto va ri je~ ko juje pro po vi je dao. Vla dao je, ne uzpo mo} si le, ve} uz po mo} po u ke ikle tve, to bi ja {e we go vo naj ja ~eoru` je. Ta mo gdje je bi lo onih ko -ji ga ~u ju - di je lio je sa vje te, a ta -mo gdje to ni je po ma ga lo – kle tvaje bi la naj ja ~e oru` je.

Glav na za slu ga Pe tra I je {to jeuki nuo vlast gu ver na du ra, ko jisu uspje li da vla di ku dr ̀ e is -kqu ~i vo u okvi ru cr kve i da muodu zmu sva ko pra vo na od lu ~i va -we o sve tov nim pi ta wi ma. Mi rioje za va |e na ple me na i te ̀ io je dauki ne krv nu osve tu. Svim si la ma

je na sto jao da stvo ri ad mi ni stra -ci ju. Iz nad sve ga, traj na mu je za -slu ga {to je stvo rio za ko no dav -stvo i pra vo su |e. Za hva qu ju }iwe mu Cr na Go ra je do bi la svojpr vi pi sa ni za kon 1798. go di ne.Pe tar I je na pi sao Isto ri ju Cr neGo re, Po sla ni ce, Pje sme, a za ni -mqi va su i we go va pi sma ko ja jeupu }i vao isto rij ski zna ~aj nimli~ no sti ma to ga vre me na: Ka ra -|or |u, kwa zu Mi lo {u, ge ne ra luMi lu ti no vi }u, Do si te ju Ob ra do -vi }u, tur skim pa {a ma i aga ma,ru skim ve li ka {i ma, pred stav ni -ci ma fran cu ske upra ve u Bo ki,Ru skom Si no du...

Umro je na Lu ~in dan 18. ok to -bra 1830. go di ne. “Bez dru ge vla -sti osim mo ral ne, za sno va ne natra di ci ji, na cr kve nom ve ro va -wu, bez ika kve iz vr {ne si le, Pe -tar I se za sve vre me svo je du ge ite {ke vla da vi ne no sio ne sa mosa Tur ci ma i sa be dom ne go i sane ra dom i sa mo vo qom...”, za pi sa -}e, mno go go di na ka sni je, no be lo -vac Ivo An dri} o Pe tru I.

Da nas, po sle 180 go di na od smr -ti Pe tra I, sko ro da je ne mo gu }ere }i ne {to no vo o we mu. On je zase be i za nas sve naj bo qe re kaosvo jim ̀ i vo tom, a za pe ~a tio svo -jim dje lom. Bio je svo me na ro du ivla dar i za ko no da vac, i po li ti -~ar i fi lo zof, i u~i teq i pje -snik, i vla di ka i rat nik, go vo rioje se dam svjet skih je zi ka... ^e ti -ri go di ne po sle smr ti pro gla {enje za sve ca, pa je da nas u na ro dupo zna ti ji kao Sve ti Pe tar Ce -tiw ski. Ne gdje pred kraj svo ga`i vo ta za se be }e re }i: “Osta rasam vi {e od zla i ne po slu ha cr -no gor sko ga, ne go li od mo ji jeg da -na... a mo je je serd ce od va {e gazlo ~in stva uve hlo i sta rost mo -ja oskr bqe na, da po ~i va la i ra do -sti ni gdje ne ma...”. Pro kleo je sva -ko ga ko we gov na rod ikad bu deod vra }ao od Ru si je: “...ako bi seko ji iz vas Cr no go ra cah i Br |a -nah na {ao da po mi sli od stu pi tiod po kro vi teq stva i na de na je di -no rod nu i je di no vjer nu na {u Ru -si ju da Bog da ja ki te od we ga ̀ i -vo ga me so ot pa da lo i sva ko do brovre me ni to i vje~ no od stu pi lo.Svi je ma pak do bri je ma, vjer ni je -ma i ko ji go| ovo mo je po to we pi -smo po slu {a i iz vr {i, da bu demo je naj u srd ni je, ota ~a sko i ar hi -pa stir sko bla go slo ve ni je u rod iva vi je ki vje ko va – Amin.”

Bo jan Stru wa{, pro fe sor

Iz ugla mla dog mu zi ~a ra

MU ZI KA - SI NO NIM ZADO BRO RAS PO LO @E WE

Po vo dom 180 go di na od smr tiPe tra I Pe tro vi }a We go {a

DU HOV NIKI VLA DAR

KUD “Vo lo |a” je do bio imepo po zna tom pqe vaq skom he ro -ju Vla di mi ru Kne ̀ e vi }u Vo lo -|i. I da nas, na kon 65 go di nasvog po sto ja wa, ovaj klub to imeno si sa po no som. Za sve ove go -di ne, “Vo lo |a” je pre {ao te ̀ aki zna ~a jan put, ali je uspio dais tra je, odo li svim iza zo vi mavre me na i osta ne jed no od naj i -stak nu ti jih kul tur no-umjet ni~ -kih dru {ta va u Cr noj Go ri. Ge -ne ra ci je i ge ne ra ci je mla dihgra di le su we go vo ime, a da na -{wi na ra {ta ji na sto je da toime sa ~u va ju i kroz we ga o~u va -ju tra di ci ju.

Na re per to a ru KUD “Vo lo |a”na la ze se igre iz Cr ne Go re, Bo -ke, [u ma di je, Hr vat ske, Bo sne,Ma ke do ni je, Vla {ke igre, Ni -je mo ko lo “Gla mo~”, igre iz oko -li ne Vra wa, [o ta, [o ka~ ke igrei mno ge dru ge. Od svog osni va wado da nas, “Vo lo |a” je pro pu to vao

Evro pu. Na go sto va wi ma u Ita -li ji, Fran cu skoj, En gle skoj, Ru -mu ni ji, We ma~ koj... we go vi ~la -no vi su u naj qep {em svi je tlupred sta vqa li svo ju ze mqu i svojgrad. O to me svje do ~i ne sa moodu {e vqe we pu bli ke i sna ̀ niapla u zi, ve} i broj ne na gra de ipri zna wa za rad.

^ast je bi ti ~lan KUD “Vo lo -|a”. Ne smi je se za bo ra vi ti da uovom dru {tvu ne po sto je po dje -le, ne zna se za raz li ke, a da jesva ki sa sta nak, sva ki na stup ipu to va we pra }e no dru ̀ e wem,za ba vom i raz mje nom is ku sta va.

^la no vi KUD “Vo lo |a” su iu~e ni ci Sred we stru~ ne {ko le.Mno gi od wih su dav no iza {liiz ove {ko le, a me |u sa da {wim|a ci ma su: Ad na De li}, Vi do jeGlu {~e vi}, Iza be la i Ja mi naKe ~e vi}, So fi ja i Ta ma ra Ke -~i na i Mi li ca Jo vi}.

Ad na De li}, III1

[e zde set pet go di na uspje {nog tra ja wa

“VO LO \A” I MLA DI

U Sred woj stru~ noj {ko li ve}odav no po sto je i sa uspje hom ra -de tri sek ci je u okvi ru pred me -ta Ma ter wi je zik i kwi ̀ ev nost:li te rar na, no vi nar ska i re ci ta -tor ska. Od ove {kol ske go di ne sara dom je po ~e la jo{ jed na sek ci -ja – dram ska.

Osni va ~i i ru ko vo di o ci ovesek ci je su u~e ni ci. Ide ja o we -nom osni va wu po te kla je od u~e -ni ka na ~a so vi ma no vi nar -sko–li te rar ne sek ci je i vr lobr zo, ide ja se pre to ~i la u dje lo.Mla di su bi li vr lo za in te re so -va ni da se oku {a ju u svo jim glu -ma~ kim spo sob no sti ma i sprem -

ni da sa mi or ga ni zu ju pri red bupo vo dom 18. no vem bra, Da na {ko -le. Sek ci jom ru ko vo di Mi lanBaj ~e ta, u~e nik III4 odje qe wa.Mi lan je ujed no ~lan Dram skogeks pe ri men tal nog stu di ja izPqe va qa, a zna we ste ~e no uDES-u bio je vo qan da po di je lisa svo jim dru go vi ma. On je isto -vre me no i sce na ri sta, i glu maci u~i teq glu me, ali i vr lo vje{tor ga ni za tor svih ak tiv no sti.Mi la nov pr vi sa rad nik u “{ko -li glu me” je u~e ni ca I2 odje qe wa,Ti ja na Dro mqak. Mi lan je na -pi sao tekst za pred sta vu “Ti nej -xer ske go di ne”, a tekst za pred -

sta vu “Sre }a une sre }i” na -pi sa la je Ti ja -na Dro mqak.Sva ko ve ~e seu [ko li or ga -ni zu ju pro beda bi za Dan{ko le sve bi -lo sprem no, au~e ni ci su u ~ast svo jih po fe -so ra i dru go va na pra vi li kra takza bav ni pro gram.

Pla ni ra no je da u pro gra mu zaDan {ko le na stu pe ne sa mo glum -ci, ve} i mla di re ci ta to ri, pje -sni ci, pje va ~i, mu zi ~a ri, ple -sa ~i... a pi sa ni trag ovan na stav nim ak tiv no sti ma svo -jih dru go va i na ~i nu obi qe ̀ a va -wa ovog, za {ko lu zna ~aj nog da -tu ma, za bi qe ̀ e mla di no vi na ri.

Dra ga na Iri}, III2

Ak tiv no sti mla dih

U^E NI CI – OSNI VA ̂ IDRAM SKE SEK CI JE

Mi lan Baj ~e ta

20 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineS A O B R A ] A J

Te ret u pred njem di je lu pri ko li cestva ra ve li ki pri ti sak na se dlo, pa, iakoje vu~ no vo zi lo po lu pra zno, mo gu }isu pro ble mi sa oso vin skim op te re }e -njem. Ori gi na lan, jed no sta van izum –sma nji va nje pri ti ska u va zdu {nim ja -

stu ci ma tre }e oso vi ne omo gu }a va po -volj ni ji ras po red ma se u vu~ noj kom -bi na ci ji te glja~ – po lu pri ko li ca.

Po lu pri ko li ca dje li mi~ no na to va re -na, ukup na ma sa “{le pe ra” (te glja ~asa pri ko li com) ma nja od 40 to na, apo li caj ska va ga po ka zu je pre op te re -}e nje po gon ske oso vi ne na vu~ nomvo zi lu. Ovo se ~e sto do ga |a, ~ak inaj i sku sni jim vo za ~i ma, po seb no usi tu a ci ja ma ka da je te ret ne rav no -mjer no ras po re |en. Sko ro po pra vi -lu, to je ve li ka mu ka sva kog vo za ~ako ji iz se be “te gli” po lu pri ko li cu –hlad nja ~u, bu du }i da je na njen frontoka ~e na ni ma lo la ka teh ni ka za hla -|e nje (“fri ̀ i der”). Za hva lju ju }i in -ven tiv no sti stru~ nja ka naj ve }egevrop skog pro iz vo |a ~a pri klju~ nihvo zi la, nje ma~ kog [mic Kar go bu la,ovaj vi {e de ce nij ski pro blem je ri je {en– na jed no sta van i u osno vi jef tin na -~in: kon tro lom ili, bo lje re }i, sni ̀ a va -njem pri ti ska u va zdu {nim ja stu ci mana tre }oj oso vi ni po lu pri ko li ce. Pre-m da je su vi {no, ipak upo zo ra va moda je no vi tet pri mje njiv sa mo na po -lu pri ko li ca ma sa va zdu {nim osla nja -njem oso vi na, ka kve se bez ma lo, beziz u zet ka, i tra ̀ e za mo der ne vu~ nekom bi na ci je.

Ni ̀ i pri ti sak – ma nje op te re }e nje

Ka ko funk ci o ni {e “loud sprid pro -gram” (Load Spread Pro gram) - pro -gram za pre ra spo dje lu - {i re nje te re -ta? Do volj no je sa mo da auto ma ti kasma nji pri ti sak u va zdu {nim ja stu ci -ma tre }e oso vi ne, pa da se glav na op -te re }e nja “pre u smje re” na dio po lu -pri ko li ce iz me |u pr ve i dru ge oso vi ne(gle da no od te glja ~a ka kra ju vu~ nog“an sam bla”). Ti me se auto mat skisma nju je pri ti sak na se dlo, a, sa mimtim, i na po gon sku oso vi nu te glja ~a.Si stem funk ci o ni {e do br zi ne od30km/h i on da ka da je po lu pri ko li cana to va re na te re tom ma se do 24 to ne.Kon tro la pri ti ska se oba vlja auto mat -ski, a mo ̀ e se is klju ~i ti ak ti vi ra njempre ki da ~a ko ji se na la zi ili na pred -njem pa ne lu po lu pri ko li ce ili je ugra -|en u ka bi nu te glja ~a. Sli~ no je i sapo zi ci jom ma no me tra, na ko jem seo~i ta va pri ti sak u tre }oj oso vi ni.

U{te de i si gur nost

No vi si stem ima broj ne pred no sti:pra vil no ras po re |e nim op te re }e njempo gon ske oso vi ne, ~u va ju se dru mo viod o{te }e nja, iz bje ga va ju ka zne zapre ko ra ~e nje oso vin skog pri ti ska, {te -de pne u ma ti ci (jer se rav no mjer ni jeop te re }u ju)... LPS znat no po pra vljasta bil nost po lu pri ko li ce, jer se “pre no -{e njem” op te re }e nja po mje ra te ̀ i {te,pa se ona po na {a mno go bo lje u svimsi tu a ci ja ma, a po seb no u kri vi na ma.

[mic Kar go bul tvr di da LSP uti ~ei na bo lje ma ne var ske spo sob no sti,{to se naj bo lje vi di u grad skim uslo -vi ma vo ̀ nje, jer se tre }a oso vi na (sasni ̀ e nim pri ti skom) po na {a sko rokao da je upra vlji va.

LSP }e mo }i da se ugra |u je i napo lu pri ko li ce sa “bo gi”, od no sno pr -vom oso vi nom ko ja se po di ̀ e i spu -{ta, uz upo zo re nje da }e ona mo }i dase po di ̀ e (od no sno da bu de van funk -ci je) sa mo ka da je pri klju~ no vo zi lopot pu no pra zno.

Za sa da, [mic Kar go bul }e LSPnu di ti sa mo uz do pla tu, i to u po lu pri -ko li ca ma ko je pro iz vo di u nje ma~ -kim po go ni ma Al ten ber ge i Vre den.

\or |i je Ko va ~e vi}, III9

Auto mo bil da nas vi {e ni je luk suz.Po stao je po tre ba, dio na {e sva ko -dne vi ce, pa i vi {e od to ga. Auto -mo bil je “igra~ ka” ko ju da nasima sko ro sva ka ku }a. [ta vi {e,is pred ve li kog bro ja ku }a vi -dje }e te dva ili vi {e auto mo bi la.Vo ze ih sko ro svi pu no ljet ni ~la -no vi do ma }in stva. @i vot je po -stao vr lo brz, pa je i po tre ba za{to br ̀ im pre vo zom sve ve }a.Mo ̀ da bi, upra vo zbog to ga, bi lo ko -ri sno po zna va ti raz voj ni put auto -mo bi li zma.

Pr vo po zna to kop ne no vo zi lo iz -mi slio je Fran cuz Ni co la Kin gio, dav -ne 1769. go di ne. Bio je to “auto” napar ni po gon, sa tri ko ta ~a i sa ogrom -nim ko tlom. Po sti zao je br zi nu od 5km na sat i mo rao se pu ni ti sva kih 25ki lo me ta ra.

Pr vi auto mo bil u Ame ri ci, 1789.go di ne, iz ra dio je Oli ver Evans. Tajauto je imao ~e ti ri ko ta ~a i vo de nebo~ ne ko ta ~e pa se mo gao kre ta ti pokop nu i po vo di. Zvu ~i ne vje ro vat no,ali taj auto je imao 21 to nu !!!

Pu nih 80go di na, autasu po kre ta lipar ni mo to ri.Go di ne 1880.do {lo je do dvaot kri }a. Pr vo jeben zin ski mo -tor, a dru gopne u mat ske gu -me na pu nje ne va zdu hom.

Pr vog “ben zin ca” na pra vio je Ni -je mac Go tlib Da i mler 1887. go di ne,a pr vi ben zi nac u Ame ri ci pro iz ve denje 1892. go di ne.

Tek ka da su auto mo bi li s uspje -hom pre la zi li ki lo me tre, lju di su po -

~e li obra -}a ti pa ̀ njuna njih.

Da nas su auta naben zin ski i di zelmo tor dio na {esva ko dne vi ce.

Me |u tim , pri -je sto go di na po -ja vi li su se elek -tri~ ni auto mo bi li. Ve} ra ne 1900.go di ne u SAD 30% vo zi la je po kre -ta la elek tri~ na ener gi ja i po red to ga{to je u to vri je me stru ja bi la sku pa.Da nas se za oko 50 000e mo ̀ e ku pi tiele kr ti~ ni auto. Ve }i na vla sni ka ova -kvih auto mo bi la pre la zi u pro sje ku50 ki lo me ta ra dnev no, ali je pro blem

sa elek tro-vo zi li mau to me {to su im ba -te ri je jo{ vr lo glo ma -zne i te {ke. To je ne -prak ti~ no rje {e njeza pre la ̀ e nje re la -tiv no ma lih ra sto -ja nja i za to se gro -zni ~a vo ra di napro iz vod nji ma njih

ba te ri ja, pa se pro boj o~e ku je tek zane ko li ko go di na ka da }e, vr lo vje ro -vat no, bi ti osmi {lje ne ma nje i jed -no stav ni je ba te ri je za ova auta.

U naj no vi je vri je me , po ja vi la su seauta na sun ~ev po gon. [vaj ca rac Lu -

is Pal mer pred sta vio je na no vo be o -grad skom U{}u pr vo vo zi lo na so -lar ni po gon ko jim je 3. ju la 2007.go -di ne iz Lu cer na kre nuo na put okosvi je ta.

So lar ni tak si ima trito~ ka i raz vi ja mak si -mal nu br zi nu oko 90km/h. Sa sto ji se od so -lar nog vo zi la i pri ko li cesa so lar nim }e li ja ma ko -je da ju po lo vi nu ener gi -je, dok dru ga po lo vi napo ti ~e iz na pa ja nja vo zi -la pu tem uti~ ni ca. Ovajtak si je pro jek to van to -kom tri go di ne na ~e ti ri{vaj car ska in sti tu ta.

Ko zna ka ko }e se na sta vi ti auto -mo to re vo lu ci ja. Mo ̀ da }e usko roauto mo bi li le tje ti, kao u fil mu Pe tiele ment, a jed nog da na mo ̀ da iz mi -sle i auto za put kroz bu du} nost.

Jo van Osto ji}, I6

Od sa mog po ~et ka re a li za ci je pro -jek ta “Rad po li ci je u za jed ni ci”, ko ji seu Plje vlji ma im ple men ti ra od ju namje se ca 2008. go di ne, JU SS[ je ost-va ri la vi so ko kva li tet nu sa rad nju sakon takt po li caj cem Mi lo jem Vo ji no vi -}em, ko ji kroz pro je kat “po kri va” na -{u {ko lu. Do sa da je u okvi ru [ko le re -a li zo va no vi {e pro je ka ta i svi susa rad nju u~i ni li jo{ kva li tet ni jom i bo -ljom. Je dan u ni zu je i pro je kat “Pre -ven ci ja u ra zu mi je va nju po li cij skihpo slo va i ovla {}e nja”, ko ji je re a li zo -van po ~et kom ove {kol ske go di ne, to -kom sep tem bra mje se ca. Cilj ovog pri -jek ta je da se kroz or ga ni zo va nastru~ na pre da va nja i po dje lu od go va -ra ju }e li te ra tu re, u~e ni ci ma pri bli ̀ irad po li ca ja ca u op {ti ni i {ko li, ali i nadr ̀ av nom ni vou. Kraj nji cilj bi bioani mi ra nje i dru gih dru {tve nih su bje -ka ta da na sli ~an na ~in pri bli ̀ e svo jeak tiv no sti mla dim lju di ma, ka ko bi ubu du} no sti ima li mo der no i obra zo va -no dru {tvo u sva kom po gle du.

U pro sto ri ja ma SS[ odr ̀ a na je 31.09. 2010. g kon fe ren ci ja za {tam pu nako joj je me dij ski pred sta vljen pro je kat,a pri sut ni su bi li: di rek tor SS[, Mer -van Av do vi}, pe da gog Ra dan Kar tal,za mje nik ru ko vo di o ca eks po zi tu re po -li ci je, sa mo stal ni po li cij ski ko me sarMom ~i lo Vo ji no vi} i kon takt po li ca jacMi lo je Vo ji no vi}. Kon takt po li ca jac jeu okvi ru re a li za ci je pro jek ta ob i {ao14 odje lje nja u [ko li i odr ̀ ao pre da -va nje u~e ni ci ma o mo gu }im vi do vi masa rad nje po li ci je i {ko le i ovla {}e nji makon takt po li caj ca, ka ko bi kroz ne po -sred nu edu ka ci ju u~e ni ci lak {e shva -ti li {ta to po li ci ja ra di i zbog ~e ga je sa -rad nja neo p hod na.

Edu ka ci ja u~e ni ka je ob u hva ta la nesa mo upo zna va nje sa sa rad njom po li -ci je i {ko le, ve} i upo zna va nje sa sa rad -njom po li ci je sa dru gim dru {tve nimstruk tu ra ma. Na kon fe ren ci ji za {tam -pu, ko ja je pret ho di la edu ka ci ji u~e ni -ka, po li ca jac Mi lo je Vo ji no vi} je is ta -kao je ko ji su to naj zna ~aj ni ji po slo vire a li zo va ni u sa rad nji po li ci je sa dru -{tve nim su bjek ti ma u op {ti ni: 1. Iz grad nja i as fal ti ra nje pri la zne

sta ze O.[.”R.Pa vlo vi}” iz prav caDo ma Voj ske. Pro je kat je re a li zo -van u sa rad nji sa Se kre ta ri ja tomza ure |e nje pro sto ra Op {ti ne Plje -vlja

2. In sta li ra nje alar ma i vi deo nad zo -ra u SS[. Pro je kat je re a li zo van u

sa rad nji sa di rek to rom [ko le Mer -va nom Av do vi }em .

3. Po sta vlja nje “uspo ri va ~a br zi ne” idru gih sa o bra }aj nih zna ko va napri la znim sa o bra }aj ni ca ma pre ma{ko la ma. Re a li za ci ja pro jek ta ost-va re na je u sa rad nji sa Se kre ta ri ja -rom za po slo ve sa o bra }a ja u Op {ti -ni Plje vlja.

4. In sta li ra nje vi deo nad zo ra na ugo -sti telj skom kom plek su Mi let ba {ta.Pro je kat je re a li zo van u sa rad njisa di rek to rom Mer va nom Av do vi -}em.U ove pro jek te ulo ̀ e na su zna ~aj -

na ma te ri jal na sred stva. Sa mo in sta -li ra nje vi deo nad zo ra u SS[ ko {ta lo je6 800 e, a vi deo na zor u Mi let ba {ti 1200 eura.

Ovo obra }a nje jav no sti ni je slu ~aj -no upri li ~e no u pro sto ri ja ma SS[ .Kao {to ste mo gli uo~i ti u pret hod nedvi je go di ne, po seb no kva li tet nu sa -rad nju sam imao sa ru ko vod stvomSS[, na ~e lu sa di rek to rom Mer va -nom Av do vi }em, nje go vim po mo} ni ci -ma i pe da go gom. Di rek tor Mer van Av -do vi} je od pr vog da na im ple men ta ci jepro jek ta pre po znao obo stra nu ko rist ibio otvo ren za sva ki vid sa rad nje.

Na kon vi {e go di {njeg ra da na po slo -vi ma {kol skog, a sa da i kon takt po li -caj ca, uvi dio sam da u~e ni ci zna ju dapo li ci ja ima na ka ovla {}e nja, ali nezna ju ko ja i ka ko da se po na {a ju uskla du sa nji ho vom pri mje nom. U~e -ni ci uglav nom ne zna ju da je jed no odna {ih ovla {}e nja “iz da va nje upo zo re -nja i na re |e nja”, ko je iz daj mo ka da seza to is pu ne uslo vi , a da “ne po stu pa -nje po na re |e nju ovla {}e nog po li cij -skog slu ̀ be ni ka” po vla ~i pre kr {aj nupri ja vu i pro ce su i ra nje, po za ko nu oJRM. Ta ko |e, vr lo ~e sto mi u~e ni ci udvo ri {tu po sta vlja ju pi ta nja, ti pa, za -{to no sim oru ̀ i je i kad ga upo tre blja -vam, ~e mu slu ̀ e sred stva za ve zi va nje-li si ce, kad upop tre blja vam slu ̀ be nupa li cu i sl. Zbog to ga je ovaj vid edu -ka ci je u~e ni ka imao vi {e struk zna ~aji u sa rad nji sa ru ko vod stvom [ko lepla ni ra mo da na stvi mo edu ka ci ju ko -ja }e po ~et kom sva ke {kol ske go di neob u hva ta ti u~e ni ke pr vih i za vr {nihraz re da. Ta ko }e mo za dvi je go di neima ti edu ko va nu kom plet nu struk tu -ru u~e ni ka SS[, kao i tri ge ne ra ci jepu no ljet nih gra |a na na {e dr ̀ a ve.

Mi lo je Vo ji no vi},kon takt po li ca jac

Raz voj auto mo bi li zma

OD TRO TO^ KA [A DO ELEK TRI^ NOGI SO LAR NOG AUTO MO BI LA

Revolucionarno, a jednostavno rje{enje

VA ZDUH TE RET“RAS PO RE \U JE”

U~e ni ci odje lje nja I6 - auto me ha -tro ni ~a ri, po sje ti li su pre sti ̀ nu ja -dran sku ma ni fe sta ci ju – tri na e sti Sa -jam auto mo bi la u Bu dvi. Vo |e pu tasu bi li pro fe so ri: Sne ̀ a na Gru ji ~i} iRa den ko Lac man, a za u~e ni ke pr vograz re da ovo pu to va nje ima lo je vi {e -struk zna ~aj. Osim mo gu} no sti da sebli ̀ e upo zna ju sa sa vre me nim ti po -vi ma auto mo bi la i ti me upot pu nezna nja ko ja tek sti ~u u okvi ru svo jestru ke, u~e ni ci su pro ve li pri ja tandan u dru ̀ e nju, za ba vi, upo zna va njuBu dve i pri mor skih lje po ta. Isto vre -me no su u ulo zi no vi na ra – ama te rapo ku {a li da sa li ca mje sta da ju iz vje -{taj o ovom zna ~aj nom do ga |a ju nako me su bi li ob je di nje ni atrak tiv -nost, lje po ta i tra di ci ja.

Sa jam auto mo bi la u Bu dvi odr ̀ anje od 6. do 10. ok to bra, a ova sa jam -ska ma ni fe sta ci ja je i ove go di ne pri -vu kla mno ge kup ce za pre div ne mo -de le kao sto su: Mer ce des-Benz,Bmw, Re na ult, Pe u ge ot, Ci troen,Audi, Toyota, Che vro let, Opel i dru -ge vr ste auto mo bi la, kao i raz ne vr -ste mo tor ci ka la, vi lju {ka ra, trak to raitd. Or ga ni za tor ~i ta vog pro gra maje bio Ja dran ski sa jam u Bu dvi. Iz la -ga ~i su po sje ti o ci ma po nu di li po volj -ne uslo ve za ku po vi nu no vog auto -mo bi la, dok su fi nan sij sku po dr {kuSaj mu po nu di le mno ge ban ke. Ma ni -fe sti ca ja je otvo re na po zdrav nom ri -je~ ju do ma }i na i mu zi~ ko scen skimpro gra mom grad ske mu zi ke i ma ̀ o -

ret ki. Tre }eg da na Saj ma usli je di lo jepro gla {e nje naj bo ljih mo de la auto -mo bi la po ka te go ri ja ma i do dje la sa -jam ske na gra de “Ex po trophy” zanaj kva li tet ni ji tr ̀ i {ni na stup. Usli -je di la je do de la na gra da po bjed ni ci -ma tak mi ~e nja “Auto sla lom Ja dran -ski sa jam 2010” i iz bor naj ljep {eho ste se, a sa jam ska ma ni fe sta ci ja jeza vr {e na do dje lom na gra de “FA VO -RIT PU BLI KE” uz zvu ke si re na iz -lo ̀ e nih auto mo bi la.

Po sje ti o ci 13. Saj ma auto mo bi laima li su pri li ku da u~e stvu ju u na -grad noj igri FA VO RIT PU BLI KE, ita ko svo jim gla so vi ma iza be ru auto -mo bil ko ji }e po nji ho vom mi {lje njuobi lje ̀ i ti Sa jam.

Naj vi {e gla so va po sje ti la ca do bioje AUDI 8, iz la ga ~a ROK [PED izPOD GO RI CE.

Upr kos eko nom skoj kri zi, naj sku -plji auto mo bil mar ke “Mer ce des SLSAMG” ko ji vri je di 200.000 evra, pro -dat je ve} pr vog da na.Ime kup ca sedr ̀ i u taj no sti.

Uz ova kve i sli~ ne mo de le, ne do -stup ne d`e pu pro sje~ nog gra |a ni na,mo gli smo vi dje ti i mo de le auto mo -bi le ~i ja ci je na ne pre la zi 7 000 e, ako ji bi uz od re |e ni sa jam ski po pusti li zing mo gli bi ti do stup ni pla te ̀ nojmo }i gra |a na ko ji zna ju {ta ho }e ika ko pra vil nim eko no mi sa njem mo -gu do }i do svog ci lja.

Og njen Go lu bo vi} iOg njen Gr bo vi}, I6

Sa rad nja po li ci je i {ko le

Edu ka ci ja mla dih o po li cij skimpo slo vi ma i ovla {}e nji ma

Iz vje {taj sa Saj ma auto mo bi la

SPOJ ATRAK TIV NO STI,TRA DI CI JE I LJE PO TE

21Sredwo{kolacNovembar 2010. godine C R N A G O R A I E U

Od sve ga {to duh sr ca i pje -sma du {e mo gu stvo ri ti, ide jaje naj va ̀ ni ja. Ona je kao onajne mir ni pla nin ski iz vor ko jine u stra {i vo i slo bod no kre neka ne pre gled nom mor skompla vet ni lu, no se }i u se bi ra -dost mi li o na. U de kla ra ci ji[u ma no voj ro dje na, u pje smiBe to ve no voj o`i vje la, u du {a -ma na {im sa zre la, ona po sta -je sna ga ko ja ne ga sne, lju bavko ja ne umi re, na da ko ja nene sta je ni ka da je vje tro vi ne -mi ra sla ma ju i vi ho ri sum njiga |a ju. Ide ja... Zlat na pti caod {e zdest lje ta, a vje~ no mla -da kao pro lje }e i vje~ no `i vakao lju bav, lju bav ko ja iz sr -ca jed nog po li je }e i u sr ca mi -lo na sli je }e da sve nas to pli -nom oku pa i zvje zdi ca mara do sti ogri je.

Da ti kri la [u ma no voj zlat -noj pti ci, vje kov ni je za vjetna {ih pre da ka. To je za vjetko ji smo iz re kli jo{ na svomro dje nju, stvo re ni u slo bo diza nas stva ra noj. [e zde se to -go di {nja pje sma zlat ne pti -ce...Oslu {ni i ~u }e{ njen glassvu da i u sve mu. U gro bo vi mai u ko li jev ka ma, u ne spo ko ji -ma i u na da ma, u ne u ga sloj`e lji da naj bo lji dio se be da ru -je mo da bi smo naj bo lji diodru gih do bi li. Jer... Sa mo zase be se be sa ~u va ti, zna ~i za u -vi jek i ne smo tre no po to nu ti.Uje di nje ni u ide ja ma [u ma no -

ve zlat ne pti ce, mi ra do sti sa -bi re mo, imet ke umno ̀ a va mo,vri jed no sti di je li mo, ne mo}od u zi ma mo. I tek ta da isti nushva ta mo – da bi smo lju bavdo bi li, uvi jek lju bav da je mo.

Ako ovu isti nu sa vre la ̀ i vo -ta po pi je{, pi }e{ je dok si `iv.Sa tog se iz vo ra te {ko na pi ti.On te zo ve i ma mi sna gom,

sna gom ko ja u te bi sa mom po -~i va. Tu sna gu si kroz vi je ko -ve no sio u svo jim ve na ma, i ti,i ja, i mo ji i tvo ji pre ci, i oniko ji je ni su ri je ~i ma umje li iz -re }i, ali su osje }a li i zna li daono {to nas da nas raz dva ja,su tra ce mo }i da nas ob je di ni.Kroz ri je ~i Mo nea i [u ma na,

pro go vo rio je glas na ro da,onih istih na ro da ko ji su u iz -ma gli ci ~e sto lu ta li tra ̀ e }i putisti za sve. Put – u ko me ne matvo je i mo je mr ̀ nje i ra to va,put na ko me smo jed no, put nako me je udru ̀ e na sna ga mo} -ni ja od sva ke si le ko ja je raz -dva ja.

Ra dost Evro pe, ra dost je

sva ke du {e. Ugalj i ~e lik po sta -li su sim bo li. Ono od ~e ga smopra vi li sred stva za svo je raz -do re, pre o bra ti lo se u svo jusu prot nost. Ide ja je ro dje -na…Ide ja je po te kla i o`i vje la.Ugalj i ~e lik ob je di ni ti zna ~i -lo je za pra vo sna gu u lju bavobu }i, sum nju u vje ru ogr nu -

ti. I po le tje ti pla vet nim svo -dom, u sr cu glas zlat ne pti ceno se }i. Glas ko ji te po zi va ioba ve zu je, glas ko ji ti si gur -nost da ru je i ~u va te od svihonih po no ra u ko ji ma si to -nuo, pri je ne go sto si svo ju vri -jed nost u ne ~i joj dru goj na -{ao.

Ali, zna li smo… Ni {ta vri -jed no ni je pre ko no }i stvo re no.Da bi do ne ba do {ao, da bizvi je zda na ne bu po stao, pr vosi mo rao u du {i svo joj pro ̀ i -vje ti ono ~e mu }e te la tin skamu drost na u ~i ti - Per aspe raad astra . I mi smo je na u ~i li.Osje }am da je smo, jer sva ka jeno va pre pre ka no vi ko rak kabes kra ju. Za to, po no sno ho -daj na pri jed TI, u ~i joj je du -{i ide ja sa zre la, TI, u ~i jem jesr cu cilj po sta vljen, TI, ko ji sene pla {i{ ko ro va, jer zna{ ko -jim se pu tem pe nje ka vje~ no -sti.

Da bi do ci lja do {ao, ne za -bo ra vi da za gr li{ svo je mo re,pop ne{ se na svoj brod. Zarne osje ca{ – tvoj brod je kre -nuo – vi dje }e{ sve sto po ̀ e li{!Vi dje }e{ lje po tu o ko joj si sa -njao vje ru ju }i da je ona tvojne do sa nja ni san. Vi dje }e{ dane po sto ji na {e i tu |e mo re,na {a i tu |a lu ka, na {e i tu |ene bo. Jed na je ze mlja i ne bo imo re, kao {to je i lju bav jed na,vje~ na i ne dje lji va. I svi se unjoj ku pa mo. Svi… pa i oniko ji su me |e gra di li da bi naraz me |a ma svo je ne mo }i ko -ro vom se be ogra di li.

Ono ga tre na ka da svo je ne -bo do tak ne{, vi dje }e{ da nate be ~e ka svi jet ko ji u te bi se -be na la zi i se be te bi da ru je.Ru kom }e{ do dir nu ti svoj sanu`i va ju }i u lje po ta ma Pi ri ne -ja, u vje~ no sti Ati ne, u ta jan -stve no sti Pa ri za, u znan stve -no sti Be ~a, u sno vi maMa dri da, u …svi je tu za svenas kro je nom, u `i vo tu naistim te me lji ma gra |e nom i zasva kog od nas stvo re nom.

Sni vaj i ne do zvo li da sano vim ju trom ne sta ne tvoj san.Sno vi ne po sto je da bi ne sta live} da bi du hom no ve mla do -sti re al nost i ja va po sta li. Tvo -ji su pre ci sni va li ono sto im je[u ma no va ri je~ do ni je la, a ti sija sno vi deo obri se nji ho vagsna. Na te bi je da im du {uudah ne{, na te bi je da sno ve itvo je i nji ho ve u no vo do bapre ne se{ i bu de{ do sto jan sva -ke ri je ~i ko ja se iz sno va u ja -vu pre li la. Na te bi je da hra brogra bi{ na pri jed na pu tu do ne -ba zvje zda nog, na pu tu do mo -ra bes kraj nog, na pu tu do jed -nog, za jed ni~ kog svi je ta i sna.

Ti si kro ja~ svo je sud bi ne,sve ti o nik svo jih po bje da. Ti,ko ji zna{ da je zna nje mo} ko -ja pla ni ne po mje ra. Ti, ko jiosje ca{ da je lju bav sna ga ko -ja gra ni ce raz dva ja. Ti, ko ji sina u ~io da isto je pri mi ti i da -ti. Ti ko ji ni kad ne }es klo nu -ti, ko ji }e{ uvi jek zna ti, da pr -vo se be ci je ni{, da bi ci je nuje din stva i lju ba vi mo gao vi -dje ti i zna ti .

I za to ka ̀ em… Od sve ga stoduh sr ca i pje sma du {e mo gustvo ri ti, ide ja je naj va ̀ ni ja.Ona je kao onaj ne mir ni pla -nin ski iz vor ko ji ne u stra {i vo islo bod no kre ne ka ne pre gled -nom mor skom pla vet ni lu, no -se }i u se bi ra dost mi li o na. Ude kla ra ci ji [u ma no voj ro |e -na, u pje smi Be to ve no voj o`i -vje la, u du {a ma na {im sa zre -la, ona po sta je sna ga ko ja nega sne, lju bav ko ja ne umi re,na da ko ja ne ne sta je ni ka da jevje tro vi ne mi ra sla ma ju i vi ho -ri sum nji ga dja ju. Ide ja... Zlat -na pti ca od {e zdest lje ta, avje~ no mla da kao pro lje }e ivje~ no ̀ i va kao lju bav, lju bavko ja iz sr ca jed nog po li je }e i usr ca mi lo na sli je }e da sve nasto pli nom oku pa i zvje zdi ca -ma ra do sti ogri je.

Ne ma nja Vu ka {i no vi}, IV2

^la no vi li te rar ne sek ci je Sred nje stru~ ne{ko le iz go di ne u go di nu osva ja ju pr va mje -sta na li te rar nom kon kur su po vo dom Da naEvro pe. U pro te klih pet go di na, {est u~e ni -ka na {e {ko le je na gra |e no na ovom kon kur -su, {to naj bo lje svje do ~i da je duh Evrop skeuni je naj ja ~e za ̀ i vio upra vo u na {oj {ko li.

Ovo go di {nji pla sman Sred nje stru~ ne {ko -le, nad ma {io je sve osta le. ^ak dvi je na gra -de su pri pa le na {im u~e ni ci ma. Ne ma njaVu ka {i no vi} je osvo jio pr vo, a Alek san darTre zi} tre }e mje sto za li te rar ne ra do ve na te -mu “[e zde set go di na [u ma no ve de kla ra ci -je”. Ra do ve na istu te mu pi sa la su jo{ tri ~la -na li te rar ne sek ci je: Ma ri ja na Ja ko vlje vi},Dra ga na Iri} i Ti ja na \ur |i}. Pri god nimkom ple tom knji ga na gra |e na je i Sred njastru~ na {ko la zbog vi {e go di {njeg uspje {nog

u~e {}a na ovom kon kur su. Na gra de u~e ni -ci ma i [ko li uru ~i la je Gor da na \u ro vi},mi ni star ka za evrop ske in te gra ci je u Vla diCr ne Go re, a sa u~e ni ci ma je sve ~a noj sjed -ni ci pri su stvo va la i nji ho va pro fe so ri ca ma -ter njeg je zi ka i knji ̀ ev no sti Sne ̀ a na Gru -ji ~i}.

Dra ga na Iri}, III2

[ef de le ga ci je Evrop skeuni je u Cr noj Go ri Le o poldMa u rer, za jed no sa za mje ni -com mi ni stra za evrop ske in -te gra ci je Va njom Gr gu ro vi},po sje tio je 22. sep tem bra2010. go di ne Aka dem ski cen -tar u Plje vlji ma sa ci ljem daupo zna mla de sa to ko vi maevrop skih in te gra ci ja. Te mapre da va nja je bi la Pro cesevrop skih in te gra ci ja Cr neGo re. Sa stan ku su pri su stvo -va li pred stav ni ci lo kal neupra ve u Plje vlji ma, pred -stav ni ci me di ja, pro fe so ri Ma -{in skog fa kul te ta i Fa klu te taza ku li nar ski me nad` ment,di rek to ri sred njih {ko la, stu -den ti i sred njo {kol ci, u~e ni ciGim na zi je “Ta na si je Pe ja to -vi}” i Sred nje stru~ ne {ko le.

Go spo din Ma u rer je is ta -kao da je Cr na Go ra na do -brom pu tu da po sta ne ~la ni -ca Evrop ske uni je, ocje nju ju }ida su ~lan stvo u EU do bi li sviko ji su tra ̀ i li, osim Ma ro ka,ko ji je od bi jen jer se ta ze -mlja ne na la zi na te ri to ri jiEvro pe. On je re kao da }eEvrop ska ko mi si ja svo je mi -{lje nje o za htje vu Cr ne Go reza ~lan stvo u Evrop sku uni judo sta vi ti 10. no vem bra i da}e taj do ku ment cr no gor skimzva ni~ ni ci ma uru ~i ti evrop -ski ko me sar za pro {i re nje[te fan Fi le.

Da li }e Cr na Go ra do bi tista tus kan di da ta za ula zak uEvrop sku uni ju od lu ~i }e 27dr ̀ a va ~la ni ca. One }e do ni -je ti od lu ku od mah na kon {tomi pred sta vi mo svo ju kan di -da tu ru.

Pre ma ri je ~i ma Ma u re ra ,pred stav ni ci EU su vi dje li dase u Cr noj Go ri re for me vla -da vi ne pra va i eko no mi je la -ko rje {a va ju, vr lo do bro od ra -|u ju i da se u ve o ma krat komvre me nu do no se.

“Ako vas po re dim sa Sr -bi jom, on da je nji ma za topo treb no pu no vi {e vre me najer su ve }a ze mlja. S dru gestra ne, Sr bi ja ima pred nost uad mi ni stra tiv nim ka pa ci te -ti ma, ima do sta do brih teh -no kra ta ko ji mo gu da spro ve -du ono {to mi od njihtra ̀ i mo. Ma nje ze mlje, kaoCr na Go ra, mo ra ju da ob u ~a -va ju do sta ka dra za spro vo -|e nje re for mi”, re kao je Ma -u rer. On je na gla sio da je ja kobit no da se na sta vi sa bor -bom pro tiv ko rup ci je i or ga -ni zo va nog kri mi na la i da totre ba da bu de sva ko dnev nipo sao svih dr ̀ a va. “Ovo jeli je pa dr ̀ a va, ali mo ra te davi di te {ta se de {a va i u dru -gim ze mlja ma. Stra ne kom -pa ni je ne do la ze u ze mlju za -to {to je ona li je pa, ve} iduta mo gdje po sto ji vla da vi napra va i gdje im je si gu ran ka -pi tal”, is ta kao je Ma u rer.Pred sjed nik Op {ti ne Plje vljadr Fi lip Vu ko vi}, ka zao je daje kon cept or ga ni za ci je ra dalo kal ne sa mo u pra ve usmje -

ren u prav cu da, ka da po sta -ne mo ~lan EU, ima mo sprem -nu ad mi ni stra ci ju ko ja mo ̀ eda na kva li te tan na ~in ko ri -sti evrop ske fon do ve.

U otvo re nu ras pra vu su seuklju ~i li ne sa mo no vi na ri,ve} u u~e ni ci na {e {ko le. Ne -ma nja Vu ka {i no vi} je na te~ -nom en gle skom je zi ku po -zdra vio sve pri sut ne `e le }ida pi ta go spo di na Ma u re rada li mo ̀ e bar or jen ta ci o nood re di ti vri je me za ko je }ena {a ze mlja bi ti ~lni ca EU.Na ra vo da ni go spo din Ma u -rer ni je mo gao da ti si gu ranod go vor na to pi ta nje, ali jeiz nio ko je sve uslo ve tre ba dais pu ni jed na dr ̀ a va da bi do -bi la ~lan stvo. Sa bi na De li},u~e ni ca III1 odje lje nja, je `e -lje la da ~u je od {e fa evrop -ske de le ga ci je na ko ji na ~inmla di mo gu da se uklju ~e uevrop ske to ko ve i {ta se kon -kret no od njih o~e ku je. Od go -vor je bio ja san - zna nje jenaj si gur ni ji put ka evrop skimin te gra ci ja ma.

Ja sno je da svje sna te ̀ njaza zna njem i upo zna va njemevrop ske kul tu re i ci vi li za ci -je, pu to va nja u dru ge ze mljei ne pre sta no bo ga }e nje sop -stve ne li~ no sti, pred sta vlja -ju naj ve }u vri jed nost mla dege ne ra ci je i naj bo lju pre po ru -ku za uklju ~i va nje u za jed -ni cu evrop skih na ro da.

Ti ja na \ur |i}, Er mi naKor di} i Na ta {a Ro }en, IV1

Izvje{taj Novinarske sekcija

UPO ZNA VA NJE SA PU TE VI MAEVROP SKIH IN TE GRA CI JA

60 GO DI NA [U MA NO VE DE KLA RA CI JE

DVI JE NA GRA DEZA NA [U [KO LU

Re zul ta ti li te rar nog kon kur sa po vo dom Da na Evro pe

Ovo je pri ~a iz nje dre na iz mog sr ca.Ovoj je pri ~a ko joj je de kla ra ci ja Ro ber -ta [u ma na da la kri la, a mo ja du {a sna -gu. Ovo je ri je~ pi sa na ma sti lom vre ma -na na zi di na ma sta reDu klje. Ovo je slo vo oide ja ma i ide a li ma ko jile te ka vi si na ma i sta pa -ju se sa vje~ no {}u.

Na vi so kom zvje zda -nom ne bu le ̀ i moj san.Po ku {aj da ga do tak ne{ ivi dje }e{ ka ko sva kim da -nom po sta je sve bli ̀ i iopi plji vi ji. Ka da zvje -zda no ne bo do ~e ka bu -|e nje zo re, iz na sla gapro hu ja log vre me na za -~u }e{ glas ono ga ko meje za jed ni {tvo bi lo ide javo di lja. Oslu {ni tajglas...Zar ga ne ~u je{ ve}u svo joj uli ci, zar ga nevi di{ ve} na pr voj ras kr sni ci, zar ga nepre po zna je{ u sva koj re ~e ni ci no vogdo ba? Zar ga ne osje }a{ u va zdu hu, uno vom ko ra ku, na vra ti ma tvo je {ko -le, tvog uni ver zi te ta? Za sta ne{ i za pi ta{se...Go vo ri li to [u man te bi ili to iz du -bi ne tvog sr ca pro go va ra glas ne u ga sle

na de? On te po zi va na is traj nost, on tiobe }a va vje~ nost kao re al nost. Je li to[u ma nov ka men mu dro sti i elik sir `i -vo ta do {ao i u moj dom? Je sam li ga to

osje tio ve} u da {ku vje trako ji mi pu nih {e zde set go -di na mr si vla si i pod sje }ame da }u tek kad me |a {eraz bi jem, tek kad za bra neza tvo rim i ka da du {uotvo rim, JA po sta ti JA.Pri ~am sa Bje la si com,Lov }e nom, Ze tom, Mo ra -~om, Bre zni com, sa svje -`im pla nin skim vje trom ivre lim ja dan skim lje tom...i osje }am no vi dah u nji -ma. [u ma nov ka men mu -dro sti pre to ~io se u mojelik sir ̀ i vo ta i po ka zao miput do Am ster da ma, Pa ri -za, Lon do na, Be ~a, LJu -blja ne, Ni ce...^u jem ot ku -

ca je {vaj car skog sa ta tu, u svom do mu,~u jem i shva tam da se pri bli ̀ a va ~as,~as u ko me }e [u ma no vo slo vo po sta tii moj glas, i ri je~ {to u moj ula zi dom.

I ja ti za to, Evro po, po no sno pru ̀ amru ke. Znam...Ti si me vi dje la i pre po -zna la. Ja sam fe niks, iz pe pe la ni kao i

do le tio do tvog ne ba. Ja sam onaj {tobu dan umi je da sa nja, jer i kad o~i za -klo pim ja vi dim “SVOJ BES KRAJ NIPLA VI KRUG I U NJE MU ZVI JE -ZDU”!!!

Aleksandar Terzi}, IV2

[EZDESET GO DI NA[U MA NO VE DE KLA RA CI JE

22 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineTRGOVINA I U GOSTITEQSTVO

Ve }i na qu di mi sli da jela ko bi ti do bar tr go vac, teda se tim po slom mo ̀ e mosvi ba vi ti. Po zna va tiosnov ne ra ~un ske ope ra ci -je, uslu ̀ i ti mu {te ri ju ina pla ti ti ra ~un... po usta -qe nom mi {qe wu do voq noje za tr go va~ ki po sao.

Ko li ko smo da le ko odisti ne shva ta mo ono ga mo -men ta ka da u ulo zi kup cau|e mo u pro dav ni cu. Do ~e -ka }e nas ili na smi ja no li -ce tr gov ca sprem nog da od -go vo ri svim na {impro htje vi ma ili na mr go |e -no li ce umor nog rad ni kako ji u na ma vi di iz vorsvih svo jih pro ble ma. Mo -`da tek ta da shva ta mo dani je la ko bi ti do bar tr go -vac. Tr go vac mo ra bi ti oso -ba sa mno go li~ nih kva li -te ta. Ne ki od wih se sti ~u,a ne ki su pri rod no dio nas.Tre ba u mu {te ri ji vi dje tipri ja te qa i do ~e ka ti ga saosmi je hom na li cu. Na rav -no, kup ci po ne kad zna ju bi -ti ve o ma na por ni. Ne ki od

wih }e tra ̀ i ti da im posto pu ta po ka ̀ e mo je danisti pro iz vod. Ne ki }e u}ivi {e iz po tre be da sa ne -kim po pri ~a ju, raz mi je neak tu el ne in for ma ci je,ubi ju do sa du. Ima i onihko ji su ne pre sta no u `ur bii ni ka ko im ne }e od go va -ra ti ako se sa wi ma upu sti -te u raz go vor.

Tr go vac uvi jek mo ra bi tido bar psi ho log. Mo ra osje -ti ti ras po lo ̀ e we mu {te -ri je i bi ti spre man da muiza |e u su sret. Ne smi je dapo ka ̀ e ner vo zu ili ne tr -pe qi vost pre ma bi lo ko me.Ka da ga ku pac pi ta za sa -vjet u ve zi sa ar ti klom, we -go va je du ̀ nost da mu iza -|e u su sret. Tr gov ci mo ra juda vo de ra ~u na o ro ku upo -tre be pro iz vo da, da re a gu -ju bla go vre me no ako rokupo tre be pro |e i da ne do -zvo le se bi da pro da ju po -kva re nu ro bu. Ono {to ni -je dan tr go vac ne bi smio daura di je da se upu sti u kra -|u. Ku pac je uvi jek u pra vu- to je mo to do brog tr gov ca.

Uz sve to, tr go vac mo rada vo di ra ~u na o hi gi je nipro dav ni ce, kao i o vo |e wupo slov nih kwi ga. Ka da do -|e in spek ci ja , sve mo ra dabu de ka ko tre ba. Ni je ri je -dak slu ~aj da pro dav ni cuu ko joj }e mo sva ko dnev nona ba vqa ti ro bu po ne kadvi {e bi ra mo vo de }i ra ~u -na o to me ko su u woj tr gov -ci, ne go ko li ke su ci je ne.Za to je sa svim ra zu mqi voda }e i po slo dav ci sva kimda nom sve vi {e vo di ti ra -~u na o iz bo ru rad ni ka, jerje mno go lak {e iz gu bi tijed nog lo {eg tr gov ca ne gomno ge mu {te ri je i to u da -na {wem vre me nu, ka da jekon ku ren ci ja sve ve }a, aonih ko ji tra ̀ e po sao svevi {e.

Iva na Ba i lo vi}, II3

Sva ko pu to va we i eks kur -zi ja pred sta vqa ju za u~e ni -ke ne za bo ra van do ̀ i vqaj.Raz mje na is ku sta va sa u~e -ni ci ma sli~ nog smje ra u ne -kom dru gom kra ju, po ne kadima ve }u sna gu od bi lo ka -kvog pre da va wa i du ̀ e sepam ti i od naj bo qe na u ~e nelek ci je. Ako nas uz to putvo di kroz pre li je pe cr no -gor ske kra je ve, a pri ro dana pa ja svo jom to pli nom, do -`i vqaj je pot pun i vri je -dan traj nog sje }a wa.

Ta kav osje }aj su ima liu~e ni ci odje qe wa II5 ( ku va -ri i ko no ba ri) Sred westru~ ne {ko le u Pqe vqi -ma na kon po sje te Sred wojmje {o vi toj {ko li “17. sep -

tem bar” na @a bqa ku. Na put smo kre nu li sa

pro fe so ri ma stru~ nihpred me ta: Rem zom Hr ko vi -}em i Mi qa nom Mi tro vi -}em u 10 sa ti. U`i va we upre li je pom am bi jen tu Cr -nog je ze ra, od mor, re kre a ci -ja i za ba va, ima li su i svo -ju prak ti~ nu stra nu.Po sje ti li smo svo je dru go vei na ro ~i to se za dr ̀ a li u\a~ koj za dru zi re sto ra na“Du ga” u ko me u~e ni ci smje -ra ku var i ko no bar oba vqa -ju prak ti~ nu na sta vu.

Vra ti li smo se oko 17 sa -ti pu ni do ̀ i vqa ja i obo ga -}e ni jed nim po seb nim is ku -stvom.

Ir ma ^u tu ri}, II5

^la no vi no vi nar ske sek -ci je Sred we stru~ ne {ko lesu 17. ok to bra 2010. go di nepo sje ti li Aka dem ski cen taru Pqe vqi ma, Fa kul tet za ku -li nar ski me nax ment. Ciqpo sje te je bio dvo jak: sa jed -ne stra ne, u~e ni ci su `e qe -li da iz pr ve ru ke do bi jupot pu na sa zna wa o fa kul te -tu na ko me mo gu po za vr {et -ku sred we {ko le na sta vi ti{ko lo va we, a sa dru ge stra -ne, po sje ta se sko ro po klo -pi la sa zna -~ a j n i mju bi le j om ,20. ok to -brom- svjet -skim da nomku va ra. U~e -ni ci su ima -li pri li kuda se upo zna -ju sa ra domfa kul te ta,obi |u pro -sto ri je Aka -dem skog cen -t r a ,raz go va ra jusa stu den ti -ma, pro fe so -ri ma prak ti~ ne i te -o rij ske na sta ve,do bi ju in for ma ci je omo gu} no sti ma upi sai re zul ta ti ma ra dastu de na ta i uz sve to, po ~a stese spe ci ja li te ti ma ko je sustu den ti spre ma li na ~a so vi -ma prak ti~ ne na sta ve. U~e -ni ci su ob i {li u~i o ni ce zare dov nu i prak ti~ nu na sta vu,in for ma ti~ ke u~i o ni ce, am -fi te a tar, kao i pro sto ri jepred vi |e ne za otva ra we stu -dent ske bi bli o te ke. Naj ve }idio vre me na su pro ve li i stu -dent skoj ku hi wi gdje su uzin struk ci je pre da va ~a stu -den ti spre ma li sla ne i slat -ke spe ci ja li te te. Od obi qain for ma ci ja i uti sa ka ko jesu ~la no vi sek ci je tog ne -djeq nog pri je po dne va po ni -je li sa so bom, pre no si mo vamsa mo dio.

[ta je neo p hod no za upisna ku li nar ski me nax mentNa ovaj fa kul tet se mo gu

upi sa ti svi svr {e ni sred -wo {kol ci, bez ob zi ra naste pen stru~ ne spre me. De -{a va se po na kad da u~e ni ciko ji su za vr {i li tre }i ste -pen stru~ ne spre me, na ro ~i -to ako je u pi ta wu smjer ku -var ili ko no bar, bu du vr louspje {ni stu den ti. Po ne kadu~e nik ko ji je imao osred -wi, ili ~ak i lo {i ji uspjehu sred woj {ko li, mo ̀ e bi tido bar stu dent, sa mo ako imaafi ni te ta pre ma ono me {tou~i, da kle do voq no vo qe,`e qe i mo ti va ci je. Go di {waci je na upi sa iz no si 1500e, apo sto ji mo gu} nost od lo ̀ e -nog pla }a wa, od no sno pla }a -wa u ra ta ma. Op {ti na je uzto obez bi je di la sti pen di jestu den ti ma u iz no su od 60e, astu den ti ima ju mo gu} nost po -di za wa stu dent skih kre di tau ne koj od ba na ka. Na rav no,kao i na dru gim fa kul te ti -ma, i ov dje se pri li kom upi -sa pra vi rang- li sta. Na pr -vu go di nu stu di ja je upi sa no15 stu de na ta, a na dru goj ihima 24. Te o rij ska na sta va ivje ̀ be se oba vqa ju rad nimda ni ma, a vi kend je pred vi -|en za prak ti~ nu na sta vu.

Na stav ni pred me tiNa pr vom i dru gom se me -

stru se slu {a po pet pred me -ta, dok se na oba se me stra udru goj go di ni slu {a ju po ~e -ti ri oba ve zna pred me ta i iz -bor ni pred me ti. Na pr voj go -di ni se iz u ~a va ju sqe de }ipred me ti: Te o ri ja hra ne ( I i

II), Ko mu ni ka ci je (I i II),Pro iz vod wa hra ne , Uvod upe kar stvo i po sla sti ~ar stvo,Di men zi je tu ri zma, De mon -stra ci je hra ne, Nu tri ci o ni -zam i pri pre ma hra ne, Prak -ti~ na na sta va o hra ni. Nadru goj go di ni se iz u ~a va jupred me ti: In for ma tiv ni si -stem za ser vis hra ne, [e fo -vi ku hi wa re gi o na, Me nax -ment hra ne i pi }a,Prak ti~ na na sta va o hra ni (Ii II), In ter na ci o nal ne ku hi -

we, Pla ni -ra we me ni ja, Me nax mentapli ka ci ja za {e fo ve ku hi -wa. Iz bor ni pred me ti na ovojgo di ni stu di ja su: De zer ti-po slu ̀ e we, Ser vis u re sto -ra nu, Op {te obra zo va we.

Stu dij ske eks kur zi jeStu den ti iz Pqe va qa od -

la ze re dov no na eks kur zi je itak mi ~e wa. Pro {lo go di {wage ner ci ja je po sje ti la ho te le“Mi lo ~er” i “Re zi dent”, au~e stvo va li su i na tak mi ~e -wi ma u No vom Sa du i Be o -gra du. Ovo go di {wa ge ne ra -ci ja se pri pre ma za stu dij skopu to va we u ho tel “Re zi dent”,gdje }e od sje sti 15 da na. Stu -den ti re dov nu prak su oba -vqa ju u cr no gor skim ho te li -ma vi so ke ka te go ri je, a to jeide al na pri li ka da po ka ̀ usvo je kva li te te i obez bi je dese bi mo gu} nost si gur nog za -po sle wa. Dvi je stu dent ki weiz Pqe va qa su se to kom oba -vqa wa qet we prak se pred -sta vi le u naj bo qem svi je tlu,zbog ~e ga su za dr ̀ a ne na rad -nim mje sti ma ko ja im omo gu -}a va ju iz bor: za po sle we, alii na sta vak {ko lo va wa naMi lo ~e ru. Ina ~e, naj bo qimstu den ti ma je po za vr {et ku{ko lo va wa u Pqe vqi ma da -ta mo gu} nost da se usa vr {a -va ju i na pre du ju u stru ci uKa na di.

Pa ra le la - stu den tisa sje ve ra i ju ga

U~e ni ci su za mo li li pro -fe so ra te o rij ske gru pe pred -me ta, Mi la na Bu ka ri cu izPod go ri ce i pro fe so re pak -ti~ ne na sta ve iz Be o gra da,Pe tra Gra cu na i Jor da naNa sta no vi }a, da im upo re dekva li tet ra da pqe vaq skihstu de na ta i stu de na ta iz Mi -lo ~e ra i Pod go ri ce. Pro fe -sor Pe tar Gra cun je re kao, awe go ve ko le ge su to po tvr di -le, da vr lo o~i gled na raz -li ka po sto ji. Ona se od no sipri je sve ga na pred zna we sako jim u~e ni ci do la ze, alisu prot no o~e ki va wi ma, uovoj se si tu a ci ji po ka za loda po ne kad pred zna we mo ̀ evi {e da {ko di ne go da ko ri -sti. Na i me, stu den ti iz pri -mor skih gra do va ili Pod go -ri ce, ima ju mno go vi {eis ku stva u ovim po slo vi ma .Wi ma je mno go to ga, {to je

pot pu no no vo i ne po zna topqe vaq skim |a ci ma, odav nopo zna to. Me |u tim, oni svo jepred zna we la ko po mi je {a jusa zna wem i na stu pa ju sauvje re wem da una pri jed zna -ju sve, a ti me se be spre ~a va -ju u da qem na pre do va wu. Stu -den ti ma iz Pqe va qa sve jeno vo, oni obi~ no ne ma ju is -ku stva u ovoj dje lat no sti,ali je ti me i wi ho vo in te re -so va we i ̀ e qa za sa zna wi mave }a. Za to se i do ga |a, da su -

prot no o~e -ki va wi ma ,oni br ̀ e na -pre du ju. Naj -bo qi do kazje an ga ̀ o va -we dvi je dje -voj ke izPqe va qa napo slo ve naCr no gor skomp r i m o r j u ,dok tu mo -gu} nost ni sudo bi li mno -gi stu den tisa ju ga, mako li ko dje -lo va li su -

per i or no i sa mo u vje re no. Pro la znost na fa kul te tu Po gre {no je uvje re we da

ovaj fa kul tet za vr {a va jusvi ko ji ga upi {u. Isti na,mo ̀ da }e se na pri vat nomfa kul te tu lak {e “pro gle da -ti kroz pr ste” kod pred me tako ji ni su u`e stru~ ni, alipred me ti ma iz stru ke se po -kla wa mak si mal na pa ̀ wa.Ne ko }e fa kul tet za vr {i tiza dvi je ili tri go di ne, ne -ko za ~e ti ri ili pet, ne kone }e ni kad. Uz to, tre ba zna -ti da na ovom, kao uosta lomi na ve }i ni dru gih fa kul te -ta, di plo ma bez zna wa nezna ~i ni {ta. Ovaj fa kul tetnu di iz van red ne mo gu} no stiza po sle wa, ali sa mo oni mako ji se do ka ̀ u i sa vla da jusve teh ni ke po slo va wa. Bu du }e za ni ma we stu de na ta

Ko li ko }e ko da le ko oti }iu ovoj stru ci, za vi si od po -je din ca. Fa kul tet svi maotva ra vra ta za da qe {ko lo -va we i na pre do va we, jer uko -li ko su uspje {ni i za in te re -so va ni, stu den ti mo gu na konza vr {e nog fa kul te ta upi sa -ti ma gi star ske, od no sno dok -tor ske stu di je. Dio wih }ena }i svo je mje sto na Pri mor -ju, u ino stran stvu, po naj -luk su zni jim ho te li ma i re -sto ra ni ma, a je dan dio, oninaj lo {i ji, osta }e traj no uku hi wi. Uglav nom, zva we ko -je do bi ja ju stu den ti po za vr -{et ku stu di ja je me na xer ga -stro no mi je. Prak ti~ no, bi }evr lo uspje {ni oni ko ji do -spi ju na mje sto {e fa ku hi -we. Pro fe so ri su, ipak, na -

po me nu li da {ef ku hi we nemo ̀ e bi ti bi lo ko. To je oso -ba ko ja zna sve po slo ve u svo -joj obla sti i sa svog mje stamo ̀ e da pra ti kva li tet ra -da osta lih rad ni ka, ali mo -ra da i sa ma bu de uzor ipri mjer dru gi ma. [ef ku hi -we mo ra po sje do va ti auto ri -tet. Me |u tim,ka ko su is ta -kli pro fe so ri, bit no jeraz li ko va ti pre ne se ni i ste -~e ni auto ri tet. Pre ne se niauto ri tet (do bi jen sa mo zva -wem) ne ma ve li ku sna gu i la -ko se gu bi. Ste ~e ni auto ri tetse gra di kroz prak ti~ nu dje -lat nost i po sta je traj noogle da lo li~ no sti.

Sa rad wa pri vre dei fa kul te ta

Pro fe so ri su po seb no is ta -kli zna ~aj sa rad we pri vre dei {kol stva. Ta sa rad wa je upqe vaq skoj op {ti ni do sa dabi la lo {a ili je uop {te ni -je ni bi lo. U tom smi slu, oniupu }u ju apel svim pri vat nimpred u zet ni ci ma, vla sni ci maugo sti teq skih obje ka ta, daraz mi sle o mo gu} no sti sti -pen di ra wa naj u spje {ni jihstu de na ta ovog fa kul te ta, ka -ko bi kva li te tan, ob u ~en istru ~an ka dar za dr ̀ a li usvom gra du i na taj na ~in se -be sa ~u va li od tr ̀ i {ne kon -ku ren ci je. Sa svo je stra ne,Aka dem ski cen tar je otvo renza sa rad wu. Pro fe so ri nu demo gu} nost u`e stru~ nog ospo -so bqa va wa sti pen di sta za onepo slo ve ko ji su neo p hod ni od -re |e nom pri vat nom pred u zet -ni ku. Ti me bi pri vred ni ciobez bi je di li se bi kva li tetpre po zna tqiv iz van gra ni caovo ga gra da.

Ri je~ stu de na taSvi stu den ti, bez iz u zet -

ka,pre po ru ~u ju ku li nar skime nax ment bu du }i ma ma tu -ran ti ma. Is ti ~u kva li tetpre da va wa, iz van red nu sa -rad wu i dru gar ski od nos sapre da va ~i ma, kao i mo gu} -nost br zog i la kog za po sle -wa. Jed na od naj ve }ih za blu -da mla dih je da stu di ra we usvom gra du su ̀ a va vi di ke.Ku li nar ski me nax ment, na -pro tiv, {i ri vi di ke. Onpod ra zu mi je va pu to va wa,upo zna va we dru gih obi ~a jai ku lu tu ra, mo gu} nost od la -ska u ino stran stvo, op {tu ipro fe si o nal nu iz grad wuli~ no sti.

Pi sa le: Er na Vla ho vqak,Ni ko li na i @eq ka Pe tro -vi}, Ana Da mja no vi}, Ti ja -na Dro mqak, Lej la Ka di},Da ni ca Je~ me ni ca, Ma ri ja]u zo vi} i Ir ma ^u tu ri}

U po sje ti Aka dem skom cen tru u Pqe vqi ma – Ku li nar ski me nax ment

NE DO VOQ NA SA RAD WA PQE VAQ SKIHPRI VRED NI KA I FA KUL TE TA

Pri ja teq ska po sje ta @a bqa ku

RAZ MJE NA IS KU STA VA

Tgo va~ ka dje lat nost

OD LI KE DO BROGTR GOV CA

Glo bal no naj po pu lar ni jaal ko hol na pi }a su za pra vobren do vi u vla sni {tvu ne -ko li ko naj ve }ih svjet skihkom pa ni ja ko je obr }u mi li -jar de evra. Osim {to je uno -san, ovaj bi znis se po ka zu jei kao pri li~ no ot po ran natre nut ne eko nom ske ne zgo deu svi je tu. Jer, kon zu mi ra we`e sto kih al ko hol nih pi }aje u osno vi so ci jal nog obra -sca mno gih dru {ta va. Uz toide i sin tag ma o “do stup -nom luk su zu” ko ja ob ja {wa -va po tre bu qu di da pi ju naj -bo qa (naj sku pqa) pi }a ion da ka da je naj te ̀ e.

Ber ze su se za ̀ e qe le do -

brih tren do va. Glo bal naeko nom ska kri za je sti slai ne po pu {ta, po sma tra ~iod ugle da us te ̀ u se od prog -no ze do ka da }e bi ti ova ko.Te {ko je, kao {to odav nobi lo ni je. Ali, da li je kri -za ne kom ma }e ha, a ne kommaj ka, da li su ne ke gra nepri vre |i va wa po {te |e ne?^i ni se da ba rem jed na je ste.To je in du stri ja al ko hol -nih pi }a. Iz vje {ta ji sakra ja pro {le i po ~et ka ovego di ne go vo re da ni je do {lodo pa da obi ma po sla, {ta vi -{e, ne ki iz bran {e su za bi -qe ̀ i li rast.

Ali, ne za kqu ~uj te su vi -

{e br zo. Ni je ri je~ o to meda se u ove te {ke da ne u “`e -sti ni “ tu ga i bez na |e ga se.Kva li tet ni na pi ci mo gu sesvr sta ti u ka te go ri ju “do -stup nog luk su za”. Kad jekri za, o ku po vi ni eks klu -ziv ne ne kret ni ne raz mi sli -}e i naj bo ga ti ji. Me |u tim,do bra ka pqi ca ni kad ni je“pre ko svi je ta”, ta ko da al -ko hol na pi }a do bi ja ju sta tusnaj bo qih me |u naj bo qi ma.

Alek san dar Ter zi}, IV2

Kon zu mi ra we al ko hol nih pi }a

^A [I CA PU NA BREN DA

23Sredwo{kolacNovembar 2010. godine Z A B A V N A S T R A N A

Dra gi ro di te qi!Ve} tri mje se ca je pro {lo ka ko sam

na fa kul te tu, a jo{ vam ni sam pi sa -la. Sti dim se zbog to ga, ali obe }a vamda }u sve to sad na dok na di ti! Ali,pri je ne go {to na sta vim sa pi sa wemovog pi sma, mo lim vas, sje di te! Ni ka -ko ne moj te da qe ~i ta ti ovo pi smo sto -je }i!

Ve} su mi sko ro pot pu no za ra sleope ko ti ne i ve} sam se sko ro pot pu noopo ra vi la od {o ka {to sam mo ra la daska ~em sa ~e tvr tog spra ta. Pro ve lasam sa mo dvi je ne dje qe u bol ni ci, vidmi se ve} sko ro u pot pu no sti vra tio,a i po vra }am sa mo jed nom ne deq no.Po {to sam po ̀ ar iza zva la sa ma, mo -ra }e mo uni ver zi te tu da pla ti mo35.000 eura od {te te, ali to ni je ni -{ta, jer je glav no da sam osta la `i -va. Ima la sam sre }u, jer je ~o vjek, ko -ji sta nu je pre ko pu ta, pri mi je tio {ta

se de {a va i po zvao va tro ga sce i hit -nu po mo}. Po tom me je po sje tio u bol -ni ci, a po {to ni sam ima la gdje daodem (mo ja so ba je u pot pu no sti iz go -re la), bio je ta ko qu ba zan i po nu diomi da pre |em kod we ga. Ima jed no so -

ban stan, ali namje za to sjaj no.Ina ~e, on je dva -put sta ri ji od me -ne, ali lu do smose za qu bi li jed nou dru go i pla ni -ra mo da se vjen -~a mo.

Jo{ se ni smota~ no do go vo ri lika da, ali htje libi smo da se vjen -~a we odr ̀ i pri -je ne go {to se name ni pri mi je tetra go vi trud no }e.Uisti nu, dra gimo ji, bi }u maj ka!Znam da je dva ~e -ka te tre nu takkad }e te po sta tiba ba i de da i pot -pu no sam ubi je |e -na da }e te be bi ce(jer ~e ka mo troj -ke) pri mi ti sa

ono li ko qu ba vi, sa ko li ko ste me neokru ̀ i va li ka da sam bi la ma la. Je -di na stvar, ko ja tre nut no od la ̀ e na -{u svad bu, je da je moj ve re nik po ku -pio negjde ne ku od vrat nu in fek ci ju.Zbog to ga smo obo je opet u bol ni ci, jer

sam i ja to do bi la, alisa da nam je mno go bo qeza hva qu ju }i an ti bi o -ti ci ma, ko je do bi ja moin tra ve no zno. Dok to riovu bo lest na zi va ju si -fi lis, ili ta ko ne ka -ko.

Znam da }e te mog su -pru ga do ~e ka ti {i romra {i re nih ru ku, iusko ro }e po sta ti diona {e po ro di ce. To jeve o ma drag ~o vjek iupr kos to me {to ne maza vr {e nu osnov nu{ko lu, ve o ma je am bi -ci o zan. Na rav no, on jedru ge vje ro i spo vi je sti,ali znam da ste vr lo

to le rant ni, pa vam ne }e sme ta ti ni to{to je tam ni je pu ti. Si gur na sam da}e te ga vo qe ti bar ono li ko ko li ko gaja vo lim!!! Po {to je pri bli ̀ no va -{ih go di na, sla ga }e te se vr lo do bro,na ro ~i to kad se pre se li mo kod vas(jer je na{ stan su vi {e ma li za to li -ko qu di). ^i ni mi se da su i we go viro di te qi ~e sti ti qu di. We gov otac jepo zna ti {ver cer nar ko ti ka iz Afri -ke, oda kle je po ri je klom i moj bu du -}i...

Ta ko sa da, ka da sam vam sve op {ir -no opi sa la, mi slim da je vri je me davam pri znam da mi ni je iz go rio stan,ta ko da mi ni je ni {ta. Ni sam ni bi -la u bol ni ci, ne mam ni vje re ni ka, nisi fi lis, ni ti ika kvog crn ca. Isti -na je ta, da sam pa la iz ma te ma ti~ keana li ze i ma kro e ko no mi je, a iz in -for ma ti ke sam se pro vu kla, pa samhtje la da vam po ka ̀ em da na ovomsvi je tu po sto je i go re stva ri od ovih!

Qu bim vas,va {a }er ka!

Pri pre mi la:Ma ri ja na Ja ko vqe vi}, III2

Pro fe sor: Ako ti ka ̀ em dasi ma ga rac, uvri je di }u ̀ i -vo ti wu.

• • •Prof. in for ma ti ke: Najed nom od tih ra ~u na ra nera di in ter net (ni je dan ni -je imao in ter net)

• • •Prof. bi o lo gi je: De co, jeli vam ja sno ovo?Odje qe we blen ta vo od ma hu -je gla vom.Prof. bi o lo gi je: Do bro,ide mo da qe...

• • •Prof. ma ter weg je zi ka: ]u -ti i ~i taj...

• • •Prof: Ide mi sun ce u o~i...Ne ko: Da za tvo rim pro zor...

• • •Raz red ni: Ti stal no hva -ta{ kri vi ne...U~e ni ca: Ali ja sam bi lana zad wa tri ~a sa fi zi~ -kog.Prof sor: Je ste, ti si bi lana po sled wa tri ~a sa, alimi fi zi~ ko ima mo ve} trimje se ca.

• • •U~e ni ca: Pro fe so ri ce, do -zvo qa va te li mi da iza djemu WC?Pro fe sor: Da }u ja te bi WCkad te MA LO PRI JE ka ̀ emraz red nom.

• • •Prof. ma ter weg je zi ka: Re -ci ti na ma, kad je Ma lomRa do ji ci bi lo naj te ̀ e, nako jim mu ka ma?U~e nik: Pa kad su mu po bi -li svu dje cu, pro fe so ri ce!Prof. ma ter weg: ^ek, ~ek,po la ko... Ma li Ra do ji ca jeimao dje cu?U~e nik: Da pro fe so ri ce!Dva de se to ro dje ce!Prof. ma ter weg: Ma li Ra -

do ji ca tad ni je bio o`e wen,a ka mo li imao dje cu. Gdjesi ti to pro ~i tao?U~e nik: Pa u pje smi pro -fe so ri ce, li je po pi {e.Prof. ma ter weg: Gdje?U~e nik: Pa, evo ov dje pro -fe so ri ce... “Po bi {e mudva de set kli na ca”

• • •Pro fe sor in for ma ti ke:Dra ga na }u ti, ne mo gu ni -{ta da vi dim od te be.

• • •Prof. ra ~u no vod stva: Kwi -ge su vam pot pu no iste, sa -mo {to su auto ri i tekstraz li ~i ti.

• • •Prof. eko no mi je: Ti {i napo za di, ta mo go re.

• • •Prof. ge o gra fi je: Sklo nito ogle da lo da ga ne pro gu -ta{.

• • •Prof. ma te ma ti ke: Ovo jela ko, to znam i ja da ura -dim. Prof. mar ke tin ga: Iz va dite slu {a li ce i sta vi u pro -iz vod.

• • •Prof. in for ma ti ke - Ra -~u na ri se ne pa le i ne ga se,ra ~u na ri se ukqu ~u ju i is -kqu ~u ju.

• • •Prof. ge o gra fi je - Idi uWC i umij se iza vra ta.

• • •U~e nik: Prof. mo gu li uWC?Pro fe sor: Idi u Ka ran ta -ni ju ako ho }e{.

• • •Pro fe sor: Evo te bi je danto ~ak bez {la u fa.

• • •Prof. ge o gra fi je - Za u~e -ni ka ko ji bje ̀ i sa ~a so vaka ̀ e: TO JE TAJ FUN,ISTO KAO VUL KAN NAISLAN DU...

• • •Prof. ma te ma ti ke - [ta sina va li la kao smrt na ba bu.

Pri pre mi la: Ma ri ja naJa ko vqe vi}, III2

1. [LIH TA WEDo bar |ak mo ra da zna ka da je pra vi tre nu tak da upo -

tre bi ovu vje {ti nu i ta ko se spa si od vje ~i tog is ku {e -wa da pad ne u ne mi lost pro fe so ra svog.

2. BJE @A WE SA ^A SO VABje ̀ i pri je sed mog ~a sa ili pret ~a sa, pred ras pust ili

pra zni ci ma, u vri je me ka kve ne vo qe i sva ke sri je de i pet ka.3. TRA @E WE IZ GO VO RA I PRAV DA WENe uzi maj ~e sto kao iz go vor ime dok to ra svog. Iz bje -

ga vaj is pra }a je, svad be i po gre be i sa mo ta ko tvo ja ru bri -ka sa neo prav da nim osta }e ~i sta, go vo re }i o vje {ti nitvo joj pre po dob noj.

4. PRE PI SI VA WENe pra vi se bi pu {ki ce pre ve li ke, i ne moj se u wih pot -

pu no uzda ti, ve} sje di po red tr pe qi vog i pre mu drog pri -ja te qa tvog i mo li ga svim sr cem pra te }i po gled pro fe -

so ra svog.5. UPI SI VA WE OCE NA I OPRAV DA NIH ^A SO VAFal si fi kuj sa mo u vri je me ka kve ne vo qe go le me i ne -

ka ti mi sao ja sni ja od mu we bu de da mo ̀ es da za gla vi{zbog neo ~e ki va nog pre po zna va wa ru ko pi sa tvog .

6. PRO VA QI VA WEPro va quj bli ̀ we ga svo ga kao sa mog se be, pro fe so re i

tet ki ce svo je, ali ne do zvo li da bla go da re ni glas tvojnad vi si gla so ve dru go va tvo jih.

7. MU VA WE Mu vaj pro fe so re svo je za vas ko li ko bo qe oce ne svo je

i zgod ne or ta ki we (or ta ke) svo je, jer ta ko je za pi sa no. 8. GRE BA WE Gre bi se od svih pri ja te qa svo jih, jer sa mo ta ko }es ste -

}i za bu rek nas na su {ni.Pri pre mi la: Ma ri ja na Ja ko vqe vi}, III2

OD KOLEVKE PA DO GROBA, NAJLEP[I JE \A^KI RASPUST!

PI SMO STU DEN TA RO DI TE QI MA

“BI SE RI” IZ U^I O NI CE

OSAM \A^ KIH ZA PO VI JE STI

Mej ra Mu ra to vic, u~e ni caIV raz re da Sred nje stru~ ne{ko le, smjer eko nom ski teh -ni ~ar, na pu tu je ka ostva re -nju svog sna. Taj san, dugde vet go di na, do -veo je2 0 0 1 .go di neu ru ko -m e t n ik l u b“Bi se ri”.@e lje la jeda jed -nog da nabu de po -zna ta ru -ko me ta {i -ca i svoj ta le nat do ka ̀ e iz vangra ni ca svo je ze mlje. Gra di -la je bu du} nost kroz mno go -broj ne tre nin ge i vje ̀ be, za{ta je bi lo po treb no mno gotru da i upor no sti. Me |u tim,

ka ko Mej ra ka ̀ e, ta mo gdjepo sto ji ̀ e lja, ni {ta ni je te {koi ne mo gu }e. Uspje la je da sena |e me |u dje voj ka ma ko je

`i ve za svojtim i za jed -ni~ ku po bje -du. Is ti ~e dau sva koju t a k m i c iu`i va i tru -di se da ipo raz pri -hva ti kaop o b j e d u ,jer se nagre {ka man a j b o l j e

u~i. Ove go di ne bo ra vi la je u

[ved skoj, gdje je u to ku ras -pu sta tre ni ra la dva i po mje -se ca za Lun dagård’ H43 .Sva ki dan je i{la na tre nin ge,ko ji se po teh ni ci ma lo raz li -

ku ju od ovih u Plje vlji ma.Spri ja te lji la se sa dje voj ka masa ko ji ma je tre ni ra la, do ka -zu ju }i jo{ jed nom da za iskre -no pri ja telj stvo ni {ta, pa nine po zna va nje je zi ka, nepred sta vlja pro blem. Do bi laje po nu du da pot pi {e ugo vori da pre |e da igra za nji hovklub, ali zbog {kol skih oba -ve za ni je mo gla da pri hva titaj iza zov. Me |u tim, nje novri je me tek pred sto ji, a poza vr {et ku sred nje {ko le otva -ra ju se i no ve mo gu} no sti.

Ana Da mja no vi}, I2i @elj ka Pe tro vi}, II2

Me |u broj nim uspje {nimspor ti sti ma u Sred njoj stru~ -noj {ko li, na la zi se i je dan ko -{ar ka {ki tre ner. To je Jo vanPa vlo vi}, u~e nik odje lje njaIV1. In te re so va lo nas je {tanam on mo ̀ e re }i o ko {ar ci,{ko li, nje go vim pla no vi ma zabu du} nost... I, evo {ta nam jeod go vo rio.

- Ko {ar ku sam za vo lio uzsvo ga oca, ta ko |e ko {ar ka -{kog tre ne ra. Tre ni ram od sed -me go di ne i moj du go go di {njitrud se is pla tio. Ve} go di nuda na sam tre ner mla |ih pi o ni -ra i po ~et ni ka u KK “Plje vlja”.

^la no vi mo ga ti ma po sti ̀ uza pa ̀ e ne re zul ta te. Pro {le zi -me smo ima li mi ni ba sket uBe o gra du za ka te go ri ju od 10do 12 go di na. Na kon {est po -bje da i jed -nog po ra -za, osvo ji lismo dru gom j e s t o .Lje tos smop o s j e t i l ik a m p“Oka nik”u Ma ta ru -{koj ba njikod Kra -

lje va, gdje su se mla |i pi o ni rii ka de ti pri pre ma li za tur nir uNo voj Go ri ci (Slo ve ni ja). Li jepje to osje }aj ka da vi di{ mla deko ji vo le sport, nje gu ju zdra -

ve sti lo ve `i vo ta ipo sti ̀ u do bre re -zul ta te u ono me ~i -me se ba ve.

S ob zi rom da jo{uvi jek idem u {ko -lu, tru dim se dazbog mo jih ak tiv -no sti i oba ve za uklu bu, ni uspjeh u{ko li ne iz o sta ne.Za do vo ljan sampo stig nu tim re zul -ta ti ma u {ko li, asve svo je pla no veve za ne za sport nebih jo{ uvi jek ot -

ki vao. Uko li ko ne us pi jem uono me {to pla ni ram, za do vo -lji }u se ti me da otvo rim {ko -lu ko {ar ke.

Iva na Ba i lo vi} iEr na Vla ho vljak, II3

O atle ti ci, spor tu ko ji pri vla ~i pa ̀ nju sve ve -}eg bro ja mla dih lju di u gra du, naj ~e {}e se nezna do volj no. U Sred njoj stru~ noj {ko li, ~i ji suu~e ni ci tra di ci o nal no uspje {ni spor ti sti, sa motri u~e ni ka se ak tiv no ba ve atle ti kom. To su:Alek san dar Spa ji}, NJe go{ Mi lin ko vi} i Dra -ga na Ter zi}. Sve tro je su ~la no vi AK “Ru dar“,a svoj uspjeh u ovom spor tu du gu ju ne sa mota len tu, ve} i od li~ noj sa rad nji sa tre ne romBu di mi rom Je stro vi }em.

Atle ti kom se mo ra te ba vi ti od ma lih no gu.Pr vi ko ra ci u svi je tu atle ti ke pra ve se pri je ne -go {to po sta ne te ~lan klu ba. Da bi na tompu tu bi li uspje {ni, mo ra te po sje do va ti ogrom -nu lju bav i ve li ku `e lju. Od u staj ti se ne smi -je, jer je vje ra u uspjeh uvi jek po la uspje ha.Ono {to ipak ~i ni da mno gi ta len to va ni spor -ti sti sta nu na po la pu ta je to {to pro fe si o nal -no ba vlje nje atle ti kom, ali i dru gim spor to vi -ma, zah ti je va do sta nov ca, ve li ka ula ga nja, aonih ko ji to mo gu da pri u {te se bi obi~ no ne -

ma mno go.Kao ~lan AK “Ru -

dar“ mo gu da ka ̀ emda sam naj bo lje re zul -ta te po sti gao na se ni or -skom tak mi ~e nju u Ba -ru, is tr ~av {i de o ni cu100 m za 10.95 se kun -

di, dok je moj {kol -ski i sport ski drug,Alek san dar Spa ji},pre tr ~ao de o ni cu400 m u vre me nu od51,30 su kun de—(kao mla |i ju ni o ri).

@e lim, ipak, is ta -}i da {kol ske oba -ve ze mo ra ju bi ti is -pred oba ve za u

klu bu. Ni je te {ko sve uskla -di ti, ali je po treb no ima tido volj no vo lje i lju ba vi ipre ma jed nom i pre ma dru -gom. Sve se po sti ̀ e vo ljomi lju ba vlju. Zbog lak {e po -vre de sam bio pri nu |en dajed no vri je me od lo ̀ im tre -nin ge i tak mi ~e nja, ali suvje ra, vo lja i lju bav osta li ivra ti li me na atlet ske sta ze.Moj ̀ i vot ni mo to gla si: TR -KU NE DO BI JA BRZ, NE -GO UPO RAN !

Nje go{ Mi lin ko vi}, IV2

24 Sredwo{kolacNovembar 2010. godineS P O R T

IZDAVA^:J.U. Sredwa stru~na

{kola Pqevqa

DIREKTOR:Mervan Avdovi}

UREDNIK:Sne`ana Gruji~i}

LEKTOR:Bojan Struwa{

URE\IVA^KIODBOR:

Fadlija [abani}Vladan Avramovi}

Vida Mili}Alema Vlahovqaki u~enici Sredwe

stru~ne {kole

PRIPREMA:Rade Kne`evi}

[TAMPA:Pegaz - Bijelo Poqe

TIRA@:500

Sredwo{kolac

Raz go vor sa ru ko me ta {i com Mej rom Mu ra to vi}

PRI JAT NA IS KU STVAIZ [VED SKE

Iz ugla mla dog atle ti ~a ra

VO LJOM I LJU BA VLJUSVE SE PO STI @E

In ter vju sa Jo va nom Pa vlo vi }em

KO [AR KA, MO JANAJ VE ]A LJU BAV

ODRU DA RA

DOPR VELI GE

SR BI JE

Imao sam ~ast da u raz go vo ru sa svo -jim dru gom Edi nom ^u tu ri }em, u~e -ni kom IV2 odje lje njaSred nje stru~ ne {ko -le, sa znam ne {to vi {e ospor tu ko jim se ak tiv -no ba vi i isto vre me nose upo znam sa na gra -da ma ko je je osva jaoto kom ba vlje nja ka ra -te om. Shva tio sam dado bri re zul ta ti u spor -tu ne mo ra ju zna ~i tilo{ uspjeh u {ko li i daje u sve mu bit na lju -bav pre ma ono me ~i -me se ~o vjek ba vi.

“Je da na est go di natre ni ram ka ra te i zato vri je me osvo jio samoko 25 me da lja sa ra -znih na ci o nal nih i evrop skih tak mi ~e -nja. Ka ra te je po sta lo op se si ja ko jojsam pri da vao ve o ma va ̀ nu ulo gu u mo -me ̀ i vo tu, da bih se ka sni je pre or jen ti -sao na kik boks, oblast low kick. Mo jade sna ru ka u sve mu je moj tre ner, Men -

sur De li}.Po treb no je pu no od ri ca nja,str plje nja, vje {ti ne i tre ni ra nja da bi se

osta lo u for mi, a po go to vo sa daka da me ~e ka dr ̀ av no pr ven stvo izkik bok sa ko je }e se odr ̀ a ti u Pod -go ri ci 30. ok to bra 2010. go di ne.@e lja mi je, i iskre no bih vo lio, dapo sta nem pr vak u kik bok su, nesa mo u Cr noj Go ri, ve} i u svi je tu,

ali znam da je put do zvi je zda po suttr njem i da }e bi ti ve o ma te {ko po sti }ito. U sko roj bu du} no sti pla ni ram da seupi {em fa kul tet i da isto vre me no tre ni -ram u Kik boks klu bu “Ari ston” u Pod -go ri ci, gdje je glav ni tre ner, ne ma njeni vi {e, ne go Ivan Stru gar. Na kra ju, ̀ e -lio bih da po ru ~im, ne sa mo svo jim pri -ja te lji ma, ve} i svim u~e ni ci ma Sred njestru~ ne {ko le, da pr ven stve no u~e, apo tom da se ba ve onim {to ih is pu nja -va.”

Raz go vor oba vio:Ne ma nja Vu ka {i no vi}, IV2

Raz go vor sa Edi nom ^u tu ri }em, mla dom na dom kik bok sa Cr ne Go re

BA VI TE SE ONIM [TO VO LI TE

Ne ka da {nji u~e nik Sred -nje stru~ ne {ko le u Plje vlji -ma, Mi len ko Go lu bo vi}, da -nas je ~lan OKK “Be o grad”za ko ji }e se tak mi ~i ti u Bal -kan skoj li gi i Pr voj li gi Sr bi -je. Ka da je dav ne 1999. go di -ne po ~eo da tre ni ra uko {ar ka {kom klu bu “Ru dar”,Mi len ko Go lu bo vic je imaosa mo de set go di na i ni je nisa njao da }e se ga ta le nat iupor nost od ve sti ta ko da le ko.

“U Ru da ru sam na stu pao usvim mla |im se lek ci ja ma.Dok sam igrao za ju ni o re,osvo ji li smo dru go me sto uCr noj Go ri, a ta da sam bio ina u`em spi sku ju ni or ske re -pre zen ta ci je Cr ne Go re. ZaRu da rov pr vi tim sam po ~eoda igram 2006. go di ne, alisam iste te go di ne na pu stioRu dar i oti {ao u kra lje va~ kiMa {i nac, gde sam igrao zatim ko ji se tak mi ~io u pr vojli gi Sr bi je.”, pri sje }a se Mi -len ko svo jih po ~e ta ka i do da -je da je u ci lju usa vr {a va njamje sec da na pro veo u Ru si ji,na pri pre ma ma u Mo skvi.

Dva de se tjed no go di {nji Mi -len ko, vi sok je 207 cm i tre -nut no ̀ i vi u Be o gra du, a pri -je od la ska u glav ni gradSr bi je, u Plje vlji ma je sa eki -pom od jos tri ~la na od niopo bje du na tur ni ru u ba ske -tu ko ji je imao slo gan “Ba cidro gu u ko{“.

Og njen Go lu bo vi}, I6

Raz go vor sa uspje {nim ko {ar ka {em, biv {im u~e ni komSred nje stru~ ne {ko le