SOSYALPSİKOLOJİ

ARAŞTIMALARINDA YÖNTEM ve ÖRNEKLER

Sosyal psikoloji bilimsel bir disiplindir. Bilimi diğer bilgi türlerinden ayıran, sorularını yanıtlamada kullandığı yöntemdir. Sosyal psikologlar belli bir olguyu betimlemek, iki olgu arasında bir ilişki olup olmadığını ve olgular arasındaki neden sonuç ilişkisini araştırmak için çeşitli yöntemler kullanmaktadırlar. İyi ya da kötü yöntem yoktur, uygun yöntem vardır. Uygun bir araştırma yönteminin seçimi araştırma sorusunun niteliği, eldeki mevcut kaynaklar ve birtakım etik konular olmak üzere pek çok etmene bağlıdır.

Sosyal psikoloji araştırma konuları arasında, kişinin içinde bulunduğu durumu nasıl algıladığı, kişiler arası ilişkiler; toplum içindeki kişi ya da grubun davranışı, bu davranışın diğer kişi ve gruplara etkisi; tutum ve değerlerle davranış arasındaki karşılıklı ilişkiler gibi çeşitli başlıklar yer alır.

Bilimsel yöntemin mantığı Bilimsel yöntem döngüseldir. Bu döngü, olgularla başlar, kuram, hipotez ve tahminlerden geçerek tekrar yeni olgulara doğru yönelir.

Bilimsel yöntem döngüsel niteliğine bağlı olarak üç ayrı önemli süreçten oluşur.

1-) Tümevarım: Gözlemi yapılan olgulardan bu olgulara uygun bir kuramın geliştirilmesi.

2-) Tümdengelim: Birinci süreçte ortaya konan kuramın çıkarsamalarının oluşturulması.

3-) Sınama-Sağama: Olgular düzeyine dönüş vardır. Yeni gözlemler toplanarak yapılan tahminlerin doğruluğu saptanır.

Bilimsel Yöntemin Üç Süreci

Süreç 2 Tahmin Kuram Tümdengelim

KavramSüreç 1 Süreç 3

DüzeyiTümevarım Sınama Sağlama

Olgu Düzeyi

Bilimsel Araştırmanın Amaçları

Olayların betimlenmesi: Bu betimleme verileri düzene koyma, sınıflandırma şeklinde olur. Sınıflama ise olayların aralarındaki ilişkileri bulmakta kullanılır. Olaylar arası ilişkileri bulup çıkarma:Korelasyonlardan yararlanarak çeşitli olayların birbiriyle ilişki derecesi incelenir. İlişki saptanması, bize sebep-sonuç belirleme olanağını vermez, çünkü birbiri ile ilişkin olarak değişiklik gösteren iki olay, birbirine nedensel bir bağla bağlı olmayabilir.

Olayları anlama ve açıklama: Amaç, nedensel ilişkilere varmaktır. Herhangi bir olay için ortaya bazı kuramlar atılıp sınanabilir. Olayların önceden tahmini: Bu tahmin, olayın nedenlerini anlamamıza bağlıdır. Görgül ve ussal tahminlerin doğru çıkma oranları fazla farklı olmayabilir. Ancak, olursa ya da ortaya yeni değişkenler çıkacak olursa, nedensel ilişkilerin kavranmasına dayanan ussal tahminlerin üstünlüğü açıkça görülür.

Olayların Kontrolü: Sosyal bilimlerin araştırdığı olayla çok karmaşık ve çok nedenli olduğundan, bu bilimlerde kontrolden ziyade olaylara etki ederek olayı kontrol altında tutmak gerekir.

Sosyal psikolojinin temel yöntemleri

Yöntem ve teknik kavramları arasında bir ayrım yapmamız gerekir. Yöntem, araştırmanın amacını gerçekleştirebilmek için kullandığı genel yaklaşımdır. Araştırma tekniği ise, araştırma yönteminin gerçekleştirilebilmesi için kullanılan bilgi toplama aracıdır. Bu yöntem çerçevesinde bir ya da daha fazla veri toplama tekniği kullanılabilir.

Veri toplama Teknikleri ve Araştırma Yöntemleri

a)Hazır bilgiden yararlanmak 1)Laboratuvar Deneyi (b,c,d)

b)Soru sormak 2)Alan Deneyi (b,c,d)c)Davranış gözlemi yapmak 3)Doğal Deney

(b,c)d)Deney yapmak 4)Alan Araştırması

(a,b,c) 5)Survey (Anket) (b) 6)Arşiv Araştırması (a)

Teknikler Yöntemler

1) Laboratuvar Deneyi Laboratuvar deneyi, bilimsel yöntemin temel mantığının, araştırmaya en etkin bir şekilde uygulanmasını sağlar. Laboratuvar deneyi için şartlar, yüksek kontrol düzeyi ve kesinliktir. Araştırmacının laboratuvar deneyi yönteminde yaptıklarını üç noktada özetleriz. (a) Araştırmayı, eldeki hipoteze ve araştırma amacına göre ayrıntılarıyla tasarlamak, (b) Bağımsız değişkeni sistemli bir şekilde değiştirmek, (c) Bu değişkinler dışında, sonuca etki edebilecek başka değişkenleri kontrol etmek.

Laboratuvarda beyin haritalama işlemi

Kontrol: Yüz yüze bulunma durumunun bağımlı değişkene muhtemel etkisi, denekleri tek odalara oymakla kontrol edilmiştir.

Bağımsız Değişken

Bağımlı Değişken

Buhran anında hazır bulunan denek sayısı (Hastadan başka 1,2 ya da 5 denek)

Herhangi bir denek’in yardım davranışında bulunması

Laboratuvar Deneyi Tasarımı

Laboratuvar deneyi yönteminde amaç, etkenleri ayırmak, mümkün olan en saf bir ortamda bu etkenlerin bazılarını tek tek sistemli bir şekilde değiştirmek, bazılarını kontrol ederek değişmez hale getirmek ve çeşitli etkileri en saf bir şekilde ortaya koymaktır. Laboratuar deneylerinde, deneklerin, deneyin farklı durumlarına rastlantısal şekilde dağıtılması gerekir. Buna rastlantısal dağılım denir. Bu, deneklerin, yalnızca araştırmada kullanılan bağımsız değişken açısından birbirlerinden farklı olmasının sağlanması açısından şarttır.

Milgram’ın (1963) laboratuvar deneyinde, deneklerin bir kişiye gerçek olmayan, ancak gerçek olduğuna inandıkları bir şekilde elektrik vermeleri istenmiştir.

Laboratuvar deneylerinde, deneyin deneysel gerçekliğe sahip olması gerekir. Deneysel gerçeklik, deneklerin deneyde olanların gerçekliğine ne kadar inandıkları ve kendilerini ne ölçüde deneyin içinde hissettikleriyle ilgilidir. Deneyde, denekler kendi rızalarıyla olası deneyin içinde yer almayı kabul etmelidirler. Deneklere karşı dürüst davranılmalı ve zorlama yapılmamalıdır. Gerekli durumlarda denek’lere deney hakkında bilgi verilmelidir.

2-) Alan Deneyi

Bu yöntemde araştırmacı laboratuvar deneyini, laboratuvarın dışına, gerçek hayata çıkarmaktadır ve denekler, çoğu zaman denek olduklarının farkına varmazlar, dolayısıyla hareket ve tepkileri kendiliğinden ve gerçeğe daha yakın olur. Bu yöntemin en önemli unsuru olan bağımsız değişkenin araştırmacı tarafından sistemli bir şekilde değiştirilmesi ve ayarlanmasıdır.

1951 yılında Fransa’nın bir bölgesinde ortaya çıkan kitlesel histeri nöbetleri, o zamanlar aynı bölgede CIA tarafından yapılan gizli bir deneyin sonucu ortaya çıkmış. Bu deneyde, CIA, köylülerin yedikleri ekmeğin içine gizlice LSD karıştırmış ve sonuçlarınıgizli olarakgözetlemiş.

3-) Doğal Deney Doğal deneyde araştırmacı kendiliğinden olan bir değişmenin sonucunu inceler, yani araştırmacı burada doğal bir değişmeden ya da olgudan faydalanarak onu bağımsız değişken olarak kullanır. Doğal deneyi laboratuvar ve alan deneyinden ayıran önemli bir fark doğal deneyde deneklerin deney ve kontrol gruplarına dağılımının rastlantısal olarak olmamasıdır. Doğal deneyi bir deney yöntemi olarak saymayanlar bu yöntemi yarı deney ya da deneyimsi olarak adlandırmışlardır.

4-) Alan Araştırması

Alan araştırması derinlemesine fakat dar kalıplı bir araştırma yöntemidir. Bu araştırmada amaç, gözlemi yapılan olayın sürecinin anlaşılmasıdır. Alan araştırmasında veri toplama tekniklerinden en çok davranış gözlemi kullanılır. Bununla beraber hazır bilgiden faydalanma ve soru sorma teknikleri de kullanılır.

Yoksulların Günlük Yaşamında Medya: Eskişehir Bağlamında Bir Alan Araştırması

Alan araştırmasının, sosyal bilimler içerisinde en çok antropolojide kullanıldığını görüyoruz. Bu yöntemi kullanan araştırmacı, tipik olarak çalışacağı grup yada toplumun içerisinde bir süre yaşar. Yani araştırdığı olaylara katılan bir gözlen olur. Ancak bu durumun çalıştığı olaylara etki etmemesi için çaba göterir.

5-) Survey (Anket) Örneklem surveyi de denilen bu yöntemde temel olarak belirli özelliklere sahip bir nüfusun bilirli sorulara nasıl cevap verdiği çalışma konusudur. Bu yöntemde çok sayıda kişiye ulaşılmak istenir. Yazılı ya da sözlü olarak verilen anketlerle bu amaca ulaşılmaya çalışılır. Bu anketler derinlemesine bilgi vermekten daha çok geniş kapsamlıdır. Survey yöntemiyle örneklemi meydana getiren öznelerin çeşitli özellikleri arasındaki ilişkiler, çoğunlukla korelasyonlara dayanarak saptanabilir.

6-) Arşiv Araştırması

Bu yöntem sosyal psikolojide en az kullanılan yöntemdir fakat daha sık ve etkin kullanılması gerekir. Çeşitli istatistiksel, kişisel dokümanlar ve kitle haberleşmesi, arşiv araştırması için bilgi kaynağı olarak kullanılabilir. Türkiye’de özellikle istatistiklerden yararlanma yoluna gidilmektedir. Ancak bu yöntemi kullanan araştırmacılar çoğunlukla sosyal psikoloji çalışmaları olmayıp nüfus etütleri ya da iktisadi sosyolojik nitelik gösteren araştırmalardır.

Araştırma Süreci

Bir sosyal psikoloji araştırmasında sırasıyla… 1-) Bir araştırma konusu seçme

2 ) Soru sorma 2 ) Araştırma konusunda var olan literatürün

taranması ve konu hakkında daha önce başka neler yapıldığını, yazıldığını bulma 3-) Hipotez oluşturma 4-) Hipotezin nasıl sınanacağına karar verme 5-) Veri toplama

Bilimin her alanında, üretilen bilgilerin başkaları tarafından bilinmesi ve bu yolla ilerleme sağlanması için araştırmaların sonuçları yayımlanır. Bilimsel dergiler, düzenlenen kongre ve konferanslar, benzer konularda çalışan bilimcilerin yaptıklarından birbirlerini haberdar etmeleri için kullanılır.

Hazırlayanlar0902.10076 Dilek DİNÇER0902.10078 Figen İYBAR1002.10003 Esra KAVAK1002.10009 Mücahit ADAK1002.10011 Kübra SÖNMEZ1002.10019 Bayram TAN1002.10022 Cüneyt ATAY1002.10037 Uğur NAMA1002.10038 Veli BATKİTAR1002.10046 Fatih TUNÇ1002.10051 Nazlı ÜNAL1002.10075 Hülya ARİ