SOLUNUM SİSTEMİ ve

HASTALIKLARI

Öğr. Gör. Ali Erman KENT

Solunum, fizyolojik bir olaydır ve yaşam için gerekli oksijeni sağlar.

Dış ortamdan alınan hava içindeki oksijen ile organizma içindeki karbondioksitin karşılıklı olarak yer değiştirmesi solunum (respiration) olarak tanımlanır.

İnternal solunum

Eksternal solunum

Solunum sistemi (systema

respiratorium), solunum yolları ve

akciğerler olmak üzere iki bölüme

ayrılarak incelenir.

Solunum yolları; dış ortamdan

alınan oksijenin akciğerlere

gelmesini ve kandan akciğerlere

geçen karbondioksitin dış ortama

atılmasını sağlar.

SOLUNUM YOLLARI

Akciğerler (pulmones) ise

oksijen ve karbondioksit

değişiminin olduğu solunum

organıdır.

Solunum sisteminin fonksiyonları

Oksijen temin eder.

Karbondioksiti atar.

Kanın hidrojen iyon konsantrasyonunu (pH’ını ) düzenler.

Konuşmak için gerekli sesleri üretir (fonasyon).

Mikroorganizmalara karşı vücudu savunur.

Üst Solunum Yolları

Burun (Nasus)

Burun, solunum yollarına giren

havanın ilk giriş yolunu

oluşturur.

Üst solunum yollarının temel

organı olan burun, solunum yolu

olmasının yanı sıra içinde bulunan

özel mukoza sayesinde “koku

organı” olarak da fonksiyon

görür.

Burun boşlukları (cavitas nasi) iki tane olup kemik ve kıkırdaklardan

yapılmış bir bölme (septum nasi) ile birbirinden ayrılmıştır.

Burunda her iki boşlukta bulunan kıvrımlı oluşumlara konka (concha)

denir.

Burundaki konkalar

Concha nasalis süperior, concha nasalis media ve concha nasalis inferiordur.

Konkaların aralarında dar geçitler vardır.

Bu geçitler “meatus nasi superior, meatus nasi medius ve meatus nasi inferior”dur.

Meatus nasi inferiora gözyaşı kanalı (ductus nasolacrimalis ) açılır.

Gözyaşı bu yolla burun boşluğuna nakledilir.

Konkaların, burun solunumu

sırasında havanın arkaya iletimi,

havanın nemlendirilmesi,

ısıtılması ve filtre edilmesi gibi

görevleri vardır.

Burun boşluğu etrafında bulunan

kemiklerde çeşitli büyüklükte

boşluklar (sinüs) bulunur.

Bu boşluklara, sinüs paranasales

denir.

Burnun Görevleri

Solunuma yardımcı olmak

Koku almak

Burun boşluğundan geçen havayı ısıtmak, temizlemek ve

nemlendirmek

Sesin niteliğini ayarlamak (Hava ile dolu olan sinüsler, sesin

niteliğini etkilemektedir.)

Yutak (Pharynx, Farenks)

Yutak solunum ve sindirim

sisteminde görevli bir

organdır.

Yutak; burun ve ağız

boşluğunun arkasında,

yemek borusunun

(özefagus) ve gırtlağın

(larynx) üstünde

bulunmaktadır.

Yaklaşık 12–14 cm

uzunluğunda, kas ve

zarlardan yapılmıştır.

Yumuşak damak ile birbirinden ayrılan ağız ve burun delikleri yutakta birleşmektedir.

Besinlerin yutulmasında ve havanın solunması sırasında yumuşak damak ve gırtlak kapağı (epiglot) solunum ve sindirim yollarını birbirinden ayırır.

Solunan hava ile ağızdan alınan besinlerin geçişi aynı anda olmamaktadır.

Bu nedenle, besinler solunum yollarına, hava da sindirim yollarına girmemiş olur.

Farinks;

burun bölümü (nasopharynx),

ağız bölümü (oropharynx),

gırtlak bölümü (laryngopharynx)

olmak üzere 3 bölümden oluşur.

Farinksin Görevleri:

Östaki borusu aracılığı ile orta kulağın havalanmasını

sağlayarak işitmeye yardım eder.

Tonsillaların bu bölgede olmasından dolayı vücut

savunmasında da rol oynar.

Dışarıdan alınan havanın alt solunum organlarına iletilmesini

sağlar.

Gırtlak (Larynx)

Larynx (gırtlak), solunan havanın

alt solunum yollarına geçişini ve

sesin oluşumunu sağlar.

Larynx, boynun ön tarafında 3.- 6.

boyun omurları hizasında

laryngopharynx ve trachea

arasında yer alır.

Soluk borusunun üst kısmı

genişleyerek larynxi oluşturur.

Kıkırdak, zar, bağ (ligament) ve

kaslardan oluşan yapısı vardır.

Kıkırdaklar birbirleri ile

birtakım ligament ve kaslar

ile bağlantılı olup ses için

fonksiyon görür.

Larynxin Görevleri:

Solunum yolunu açık tutmak.

Öksürük refleksi ile alt solunum yollarını koruyup temizlemek.

(Yabancı maddelerin gırtlağa kaçmasını öksürük refleksi ile

engeller.)

Larynx sesin oluşumunu sağlar. Sesin oluşumunda dudaklar,

dil, yumuşak damak, farenks, göğüs boşluğu, ağız boşluğu,

burun boşluğu ve paranasal sinüsler rol oynar.

İnsanlarda larynxin yerinden dolayı ekspirasyon havası damağa

ve ağıza ulaşarak konuşmaya çevrilir (artikülasyon).

Alt Solunum Yolları

Soluk Borusu (Trachea, Trakea)

Soluk borusu olan trachea,

kıkırdak yapıda olup

havanın akciğerlere

ulaşmasını sağlar.

Yaklaşık 10-12cm ve 1,5-

2,5 cm enindedir.

Tracheanın ana bronşlara

ayrıldığı kısım bifurcatio

tracheae olarak adlandırılır.

Tracheanın Görevleri: Solunum havasının geçişini

sağlamak.

Havayı temizlemek,

nemlendirmek (salgılanan mukus

ile yabancı maddeler tutulur,

akciğerlere gitmesi önlenir ve

öksürük refleksi ile dışarı atılır.)

Bronchi (Bronşlar)

Bifurcatio tracheadan ayrılan

kollar bronchus (bronchi –

bronş) adını alır.

Ana bronş, lober bronş ve

segmental bronş olarak

adlandırılan üç grup bronş vardır.

Ana bronşlar lober bronşlara,

lober bronşlarda segmental

bronşlara ayrılır.

Segmental bronşlarda daha

ince dallar olan bronşiollere

(bronchiolus) ayrılır.

Ana bronşlar akciğer dışında

kalır, lober ve segmental

bronşlar ise akciğer içinde

yer alır.

Bronchiolus (Bronşiol)

Çapları ince ve küçük olan hava

yolları bronşiol olarak adlandırılır.

Segmental bronşlar daha ince

dallar olan bronşiollere ayrılır.

Bronşioller, terminal bronşiollere,

terminal bronşiollerin her biri de

bronşiol respiratorise ayrılır.

Respiratuar bronşiollerde, ductus

alveolarise ayrılarak hava

kesecikleri olan alveollerde

sonlanır.

ÜST SOLUNUM YOLU

HASTALIKLARI

Rinit

Rinit, burun içini kaplayan

mukozanın enflamasyonudur.

İnsanlarda en sık görülen viral

enfeksiyon bir rinit türü olan

nezledir.

Rinitler, ana hatlarıyla üç gruba

ayrılır. Bunlar;

1. Alerjik rinitler

2. Enfeksiyöz rinitler

3. Non alerjik veya nonenfeksiyöz

rinitlerdir.

Etyoloji

Alerjik rinitte aşırı duyarlılık ve genetik faktörler ön

plandadır.

Enfeksiyöz rinitlerde en sık etkenler virüslerdir.

Nonalerjik-nonenfeksiyöz rinitlerin nedeni de lokal

kullanılan steroitler, stres, östrojen etkisi, larenjektomi ve

trakeotomi sayılabilir.

Belirti ve bulgular

Hapşırma,

Burun tıkanıklığı,

Sulu ve bol burun akıntısı,

Burunda, gözde veya damakta kaşıntı (En sık görülen semptomlardır),

Koku almada bozukluk,

Gözaltında şişkinlik ve koyu çizgiler,

Seröz postnazal akıntı,

Ses değişikliği,

Kurutlanma ve epistaksis (burun kanaması),

Bazen polip görülebilir. şikayetler, mevsimsel olarak özellikle ilkbaharda görülür.

Normal burun mukozası Allerjik rinitli mukoza

Farenjit

Farenks mukozasının iltihabi bir

hastalığıdır

Farenjitte, orofarenksin

iltihaplanması söz konusudur.

Akut ve kronik olarak seyreder.

Farenksin, birdenbire başlayan

enfeksiyonuna akut

Tekrarlayan uzun süreli

enfeksiyonuna da kronik faranjit

denir

Etyoloji

Faranjit viral veya bakteriyel kaynaklı olabilir.

Bazı kimyasal ve irritan maddelerin de farenkse teması, ile akut farenjit

gelişebilir.

Farenjit aşağıdaki durumlarda kronikleşebilir:

Üst solunum yollarını irrite eden gazlar ve tozların bulunduğu ortamda çalışma,

Yüksek sesle konuşma,

Kronik öksürük,

Alkol ve sigara,

Gastroözefageal reflü,

İyi tedavi edilmeyen akut farenjit,

Beta enfeksiyonu,

Kronik sinüzit.

Tanı yöntemleri: Tanı için boğaz kültürü yapılır.

Komplikasyonlar:Ateşli romatizmal hastalıklar ve endokardit

(kalbin endokard tabakasının iltihabı) tir.

Tedavi: Etkene uygun antibiyotik verilir ve semptomatik

tedavi uygulanır.

Farenjitin bulaşıcı özelliği olduğundan korunma çok

önemlidir. Özellikle beta hemolitik streptokoklarla enfekte

olan hastalarla yakın temas edilmemeli, salgılarından

korunulmalıdır

Larenjit

Üst solunum yolunun bir parçası olan larenksin

inflamasyonudur (iltihaplanması).

Etyoloji

Genellikle çocuklarda görülür (6

ay - 6 yaşta sık).

Özellikle soğuk havalarda ortaya

çıkan bir tablodur.

Sekonder enfeksiyon olarak da

ortaya çıkabilmektedir.

Inflamasyonun nedeni genelde

virüslerdir.

Vücut direncinin düşmesi, iyi

beslenememe ve ani ısı

değişimleri hastalığa yatkınlık

nedenidir.

Belirti ve bulgular

Yetişkinlerde; ses kısıklığı,

öksürük, ağrı, bazen ateşle

seyreden bir durum söz

konusudur.

Çocuklarda daha ağır bir tablo

görüleblir.

Çocuklarda 2-3 gün önceden

başlayan hafif ateş, öksürük,

burun akıntısı, daha sonra

öksürük, ses kısıklığı, inspiratuvar

stridor (larenks spazmı) gelişir.

Daha ağır durumlarda,

supraklavikular çekilmeler,

siyanoz, hipoksi bulguları oluşur.

Tanı Yöntemleri: Klinik belirti

ve bulgulara dayanılarak tanı

konur; çünkü tablo tipiktir. Yine

de alt solunum yollarına ait

enfeksiyon yayılımı açısından

grafiler çekilmelidir. Çocuklarda

kan gazlarına bakılabilir.

Tedavi: Durumu ağır olan

çocuklarda ve yaşlılarda tedavi

hastane şartlarında yapılmalıdır.

Tıbbi tedavi yapılır.

Anjin

Tonsillaların ve farenksin

iltihaplanması ile karekterize bir

hastalıktır.

Daha çok çocuklarda görülür.

Etyoloji :Çok çeşitli

mikroorganizmalar tarafından

meydana gelsede daha çok beta

hemolitik streptokoklarla

oluşmaktadır.

Belirti ve Bulgular

Yutma güçlüğü ve ağrı ,

Ani başlayan ateş,

Boğaz ağrısı,

Dilin paslı ve şişmesi,

Bulantı, kusma, iştahsızlık,

Ağızda kötü koku,

Bademcik ve yutakta kızarıklık ile şişlik nedeniyle hastanın ağzını zor açması.

Kol ve bacaklarda ağrı,

Öksürük, ses kısıklığı,

Burun akıntısı,

Çene altı lenf bezlerinde ağrı,

Bademciklerin üzerinde apseler, iltihaplı akıntı, küçük kanama odakları en önemli belirti ve bulgudur.

Belirti ve bulgular

Ateş yükselmesi,

Boğazda ağrı, kuruluk, yanma ve kaşınma hissi,

Yutma güçlüğü,

Bulantı,

Gıcık öksürüğü,

Burun akıntısı ya da burun tıkanıklığı,

Enfeksiyon, larenkse yayılmışsa ses kısıklığı ile ortaya çıkar.

Komplikasyonlar

Orta kulak iltihabı,

Kalp ve eklem romatizması,

Sinüzit,

Kronik anjindir.

Tanı Yöntemleri: Tablo tipiktir, klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur. Hastalık etkeninin tespiti için boğaz kültürü taraması yapılır.

Tonsillit

Tonsillit, tonsilla

palatinaların

enfeksiyonudur.

Akut tonsillit, iyileşmeden

dört haftadan uzun sürerse

kronik tonsillit adını alır.

Sıklıkla çocuklarda görülür.

Etyoloji:

Okul öncesi çocuklarda virüsler, daha büyük çocuklarda ise

bakteriler daha sık etkendir.

Ancak en sık izole edilen bakteri, beta hemolitik streptokoktur.

Belirti ve bulgular

Ani başlayan üşüme ve titremeyle

birlikte ateş,

Boğaz ağrısı,

Yutma güçlüğü,

Baş ağrısı,

Kırgınlık, eklem ağrıları ve kulağa yansıyan ağrı,

Çocuklarda letarji (uyku hali), karın ağrısı, kusma, febril konvülziyonlar,

Servikal lenfadenopatiler

Tonsiller hiperemik (kızarık) ve hipertrofik (aşırı büyük) durumlar,

ALT SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI

Bronşit

Bronşların inflamasyonuna(iltihaplanma) bronşit denir.

Akut veya kronik olarak seyreder.

Bronşit tablosu iki yılda bir tekrarlıyor ve en az üç ay devam

ediyorsa tabloya artık kronik bronşit denir.

Etyoloji

Sigara kullanımı,

İrritan gazların solunması,

Alerjik ajanların varlığı,

Çeşitli bakteri ve virüsler hastalığın gelişiminde etkilidir.

Belirti ve Bulgular

Öksürük,

Balgam,

Ateş,

Hemoptizi, (kan tükürme)

Göğüste yanma,

Efor dispnesi,

Siyanoz,

Hırıltılı solunum ve solunum

güçlüğü vardır.

Tanı Yöntemleri:Fizik muayene, iyi alınmış anamnez,

akciğer grafileri, bronkografi, bronkoskopi, tam kan sayımı ve

kan gazlarının değerlendirilmesiyle tanı konur.

Tedavi: Tıbbi tedavi uygulanır

Bronşiolit

Bronşiollerin inflamasyonudur.

Akut başlayabileceği gibi farenjit, larenjit veya bronşit

sonucunda da görülebilir.

Etyoloji

Çeşitli virüsler bronşiolite neden olmaktadır.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda özellikle 2-18. aylar arasında

sık görülür.

Belirti ve bulgular

Taşipne(hızlı solunum),

39-40 °C ateş,

Nöbet halinde inatçı öksürük,

Burun kanadı solunum (Inspirasyonda burun kanatları açılır.),

Dispne (solunum güçlüğü),

Siyanoz (oksijen yetersizliğine bağlı derinin morarması) ,

Interkostal kaslarda ve supraklavikular çukurlarda solunumla içeri doğru çekilmeler,

Wheezing (soluk alırken ıslık sesi çıkması),

Dehidratasyon ortaya çıkar.

Komplikasyonlar: Solunum ve dolaşım yetersizlikleri, ilerlemiş vakaların en sık komplikasyonudur.

Tanı Yöntemleri: Muayene ve akciğer grafileri yeterli olmaktadır. Gerekirse daha ileri tetkik yöntemleri uygulanabilir.

Tedavi:Komplikasyonları nedeniyle hastanede acil tedavi gereklidir.Genellikle semptomatik tedavi uygulanır, ayrıca geniş spektrumlu antibiyotikler verilir.

Astım Bronşiyole (Astım Bronşit)

Genetik yatkınlığa bağlı olarak, hava yollarının, kronik

inflamasyonuyla seyreden, yaygın obstrüksiyonu

(tıkanma)dur.

Etyoloji

Genetik yatkınlık önemlidir.

Ebeveynlerden birisi astımlıysa çocuklarda astım görülme sıklığı 3-5 kat artarken hem anne hem de baba da astım varsa çocukta görülme sıklığı 6-7 kat artar.

Sigara,

çeşitli irritan gazlar,

polenler,

tozlar,

hayvanlar,

bazı meslekler,

katkı maddeleri,

çeşitli ilaçlar,

deterjanlar

Belirti ve bulgular

Nefes darlığı,

Kuru öksürük,

Hırıltılı ve hışırtılı solunum,

Göğüste sıkışıklık,

Sıklıkla geceleri gelen ve uykudan uyandıran inatçı öksürük

vardır

Tanı Yöntemleri: İyi alınmış anamnez, akciğer grafileri,

sekresyon incelemeleri, allerjik testler, solunum fonksiyon

testleri tanı koymada yardımcı olur.

Tedavi: Tedavide en önemli adım hastanın hastalığı ile ilgili

eğitimidir. Tıbbi tedavi uygulanır.

Bronşektazi

Bronşektazi, bronşların

elastik dokusunun ve kas

yapısının doğuştan ya da

sonradan bozulmasına bağlı

olarak bronşların irreversbl

(geri dönüşümsüz) şekilde

genişlemesidir.

Etyoloji

Bronşektaziye, enfeksiyonlar (tüberküloz, boğmaca gibi),

bağışıklık sistemindeki bozukluklar, çocukluk döneminde sık

geçirilen solunum yolu enfeksiyonları neden olur.

Belirti ve bulgular

Kronik öksürük,

Balgam çıkarma (Balgam özellikle sabahları çıkarılır. Kötü

kokulu, pürülan ve bazen de kanlı olabilir.),

Nefes darlığı,

Siyanoz,

Ekspirasyonda zorlanma,

Alevlenme dönemlerinde hemoptizi,

Göğüs ağrısı,

Yorgunluk,

Çomak parmak bulgusu vardır.

Hastaların yaşam beklentileri azalmış, yaşam kaliteleri

bozulmuştur.

Hastalığın seyri, bazen yıllarca aynı kalmakta ise de bazı

hastalarda kısa sürede solunum yetmezliği gelişebilir.

Tedavi

Postüral drenajla bronşların temizlenmesi, tedavinin önemli

basamağıdır.

Bronşektazili bölge sınırlıysa cerrahi tedaviye başvurulabilir.

Solunum yetmezliğine giden vakalarda akciğer

transplantasyonu yapılmaktadır.