SOINUJOLEAREN

SEMEA 2013.ko URTARRILA

Hitzaurrea

Visaliako ospitalea, California. 1999

DAVID HELDUA

Bihar operatu behar naute. Hil ala biziko ebaketa da.

Datorren astean egitekoa zen baina krisi bat izan dut

eta aurreratu egin dute. Inork ez dit esan nahi, baina nik

badakit hau amaiera dela.

Lehen Mary Ann-ek, nire emazteak, ea zerbait behar

nuen galdetu eta nik soinua ekartzeko eskatu diot.

Harritu egin da. Baita neu ere. Soinua berriro ez

jotzeko erabakia hartu nuen aspaldian. Baina ezin zaio

iraganari izkin egin eta ni beti izango naiz

soinujolearen semea.

“Goiz eder honetan erail bear nabe”. Bertso honen

egilea, Lauaxeta, goiz hartan afusilatu zuten, hain

zuzen. Nire borroka kideek izugarri miresten zuten

Lauaxeta. Gerra zibileko heroia izan zen. Ironikoa da

bertso hau orain nire buruan burrunbaka ibiltzea.

Ozeano bat dago ospitale hau eta Obabaren artean,

baina ezin ditut oroitzapenak baztertu, haietan mina

eta frustrazioa bakarrik ez, erantzun gabeko galderak

ere badaudelako.

Nola hasi nintzen ilusioa galtzen? Noiz? Zergatik?

Garai batean hitz batzuk bazeukaten zentzua: “arazo

nazionala”, “herri kultura”, “alienazioa”… Ezin dut

oroitu noiz hasi nintzen urruntzen. Amaiera ilun dago

nire memorian.

Hobe gogoratzen dut hasiera, lurra. Lurra izan zen

abiapuntua. Baina ez “lurra” abstrakoan. Lurra Iruain

zen, nire osabaren baserriko hauzoa. Lubis zen,

osabaren zaldiak zaintzen zituen mutila. Lubisen

hizkuntza zen, hain ixila eta hala ere errege sagar

arrunt bat hainbeste era desberdinez izendatzeko gauza:

espuru, domentxa edo gezeta... Abiapuntu xaloa da,

badakit. Funtsik gabea.

Geroago, nerabea nintzenean, errealitatearekin egin

nuen topo, buruz buru, kuaderno baten kariaz.

Kuaderno zaharra, zimurtua zen. Behekaldean orla

batean “cuaderno para uso de” irakur zitekeen, eta

ondoan izen bat eskuz idatzia: “Angel”. Angel nire aita

zen. Kuaderno horrek jarri zuen abiadan bueltarik

gabeko bidaia hau.

Begiak ireki zizkidan, “beste begiak”, nire ama

Carmenek esaten zuen moduan; gaueko begiak,

gehienetan irudi asaldagarriak erakusten dizkigutenak.

Urte batzu beranduago zirkuloa itxiko zen. Alde egin

behar izan nuen, nire kide, nire lagun, nire anaiek

zirikatua, mesprezatua. Eta hona iritsi nintzen, lur

honetara, Ameriketara, nire osaba Juanen rantxora,

zoriona ezagutu dudan tokira.

Zoriona San Franciscora iritsi eta berehala hasi zen.

Autobusetik jeitsi eta neska bat hurbildu zitzaidan,

kamara bat eskuan, argazki bat egiteko eskatuz, berari

eta autobusen igotzera zihoan bere lagunari. Kamara,

polaroid bat zen; hiriko hauzoa, Haight-Ashbury;

emakumea, Mary Ann. Egun hartan soinua jo nuen

berarentzat. Lehen aldia zen atxilotu gintuztenetik. Eta

ordutik ere ez dut berriro jo.

Osaba Juan duela zortzi urte hil zen. Nire alabak, Lizek

eta Sarak, ezagutu ahal izan zuten. Horrek bakea

ematen dit. Bera da, ni baino areago, nire alabak

utzitako lurrarekin elkartzen dituen lokarria. Gure

hizkuntza irakasten saiatu naiz. Orain haserretzen dira

euskeraz egiten dietenean, baina normala da. Aitari

aurre egiteko sasoian daude. Baina nik badakit egunen

batean eskertuko didatela. Batez ere, Obabako

hizkuntzan idatzitako orri hauek ulertu ahal izango

dituztelako. Gertatu zenaren kontaera da, nik

gogoratzen dudan moduan. “Soinujolearen semea”.

Iragana ulertzeko hasi nintzen idazten. Baina ez dut

helburua bete. Epitafioa bukatu berria daukat eta ezin

dut dut ulertu zergatik naizen oraindik soinujolearen

semea, salataria, Joseba, bere laguna saldu zuen

aktibista. Eta ez dago jada astirik.

Mary Ann laster helduko ahal da! Nire soinua jo nahi

dut.

Iluna.

ESKENA 1

Hiru ordu lehenago. Book-Club. California.

Mary Ann eta David Book Club-eko kideen aurrean.

MARY ANN

Good afternoon, dear friends, tank you for

coming. Por consideración a Joseba, nuestro

invitado, me váis a permitir que continúe la

presentación en castellano, lengua en la que

nos va a leer su relato.

JOSEBA HELDUA

Sorry, my english is auwfull.

MARY ANN

Seguramente, él hubiera preferido hacerlo en

vasco pero ya le he informado del reducido

porcentaje de vasco parlantes en el este de

California.

Irriak.

MARY ANN

Joseba Altuna es un reconocido escritor en

lengua vasca. No es la primera vez que

leemos alguno de sus relatos en nuestro club

de lectura, pero esta noche tenemos la suerte

de contar con su presencia.

JOSEBA HELDUA

En realidad esto ha sido una encerrona de

Mary Ann. Yo simplemente había cruzado el

charco para visitar a David.

MARY ANN

David y Joseba son amigos desde niños.

DAVID HELDUA

No tan amigos. Ha tardado 20 años en venir

a visitarme. Tuve que llamarle por teléfono y

decirle que me estoy muriendo para que se

dignara por fin a venir.

MARY ANN

Nadie se está muriendo, mi amor. (…)

Joseba habla de encerrona porque fui yo la

que insistió en que leyera un relato suyo en

nuestro club. No puedo deciros de qué trata.

El escritor ha guardado el secreto con celo

más que profesional. Tan solo he podido

saber que es un relato sobre la lucha

antifranquista.

DAVID HELDUA

Que por cierto Joseba conoce de primera

mano, y si no fijaros en la cicatriz que aún

conserva en su frente.

MARY ANN

Joseba, cuando quieras.

Txaloak.

JOSEBA HELDUA

No, por favor. En todo caso al final, aunque

tal vez no los merezca. Gracias. Antes de

proceder a la lectura quiero poneros en

antecedentes. Supongo que todos habéis

oído hablar de la Guerra Civil y del

bombardeo de Gernika, aunque sólo sea por

el cuadro de Picasso.

Bere portafolioan agertzen den Gernikako erreprodukzioa arakusten du.

JOSEBA HELDUA

Quizás haya que recordar aquí, en Estados

Unidos, que la guerra en el País Vasco no

acabó con el bombardeo de Gernika; de una

manera u otra, el conflicto se prolongó

durante generaciones, o al menos eso es lo

que pensaban algunos jóvenes que a finales

de los 60 se lanzaron a la lucha. El relato que

vais a escuchar, escrito exprofeso para esta

ocasión, tiene como protagonistas a dos

amigos y está basado en hechos reales,

aunque me váis a permitir que utilice

nombres ficticios. La verdadera identidad de

estos dos amigos sólo les incumbe a ellos.

Joseba David-i begira.

JOSEBA HELDUA

El relato trata de algo que les ocurrió a

finales de la dictadura. Una traición.

Davidek konortea galtzen du, eta ospitalera daramate.

Mary Ann bere gauzen bila bueltatzen da.

JOSEBA HELDUA

Mary Annn…

MARY ANN

La traición… Creía que… (…) …que

después de tanto tiempo, venías a perdonar,

no a… escupirle a la cara, ahora que está a

punto de morir, lo que pasó hace años… Y

delante de todos sus amigos… ¡Marchate!

ESKENA 2

Visaliako ospitalea. Sei egun beranduago

David hilburuan, ohean. Bere ondoan Mary Ann. Joseba sartzen da.

MARY ANN

Le acaban de poner la sedación.

JOSEBA HELDUA

¿Entonces no hay nada que…?

MARY ANN

Todos sabíamos que la operación tenía

muchos riesgos. Él mejor que nadie. Estaba

preparado.

Mary Annek eskuliburu bat ematen dio Josebari.

JOSEBA HELDUA

“Soinujolearen Semea.”

MARY ANN

“El hijo del acordeonista”, ¿no?

JOSEBA HELDUA

¿Sus memorias?

MARY ANN

Creo que sí. Aunque no sé gran cosa. Está

escrito en euskera. David nunca quiso hablar

conmigo de todo eso.

JOSEBA HELDUA

Lo hizo por evitarte el sufrimiento de su vida

anterior.

MARY ANN

Me pidió que guardasen una copia en la

biblioteca de Obaba. ¿Querrás llevarlo tú?

JOSEBA HELDUA

Claro.

MARY ANN

Ahora voy a recoger a las niñas. Quiero que

se despidan de su padre.

Mary Ann badoa. Joseba Daviden ondoan esertzen da.

JOSEBA HELDUA

Kaixo, David.

Joseba eskuliburua irakurtzen hasten da.

JOSEBA HELDUA

“Zein da zure izena?”

ESKENA 3

Obaba. 1957

Maistra ume bategana hurbiltzen da.

MAISTRA

¿Y tú, cómo te llamas?

JOSEBA UMEA

José, andereño, baina nik nahiago dut Joseba.

MAISTRA

En castellano…

JOSEBA UMEA

Perdón, señorita.

Besta mutilarengana doa orain.

MAISTRA

¿Y tú? ¿Qué nombre tienes?

DAVID UMEA

Yo soy David, pero todo el mundo me llama

el hijo del acordeonista.

MAISTRA

¿Ah, sí? ¿Tu padre es acordeonista?

JOSEBA UMEA

David también sabe tocar. Es un artista.

MAISTRA

¿De verdad?

JOSEBA UMEA

Y tiene el acordeón ahí. Después de la

escuela ensaya con su padre.

MAISTRA

Sería precioso acabar el recreo con un poco

de música. ¿Por qué no nos ofreces una

pieza? (…) Te lo pido por favor.

DAVID UMEA

Es que mi padre no me deja tocar en la calle.

MAISTRA

Pero ahora no estamos en la calle, estamos

en la escuela.

Josebak soinua ematen dio.

MAISTRA

¿Qué vas a interpretar?

JOSEBA UMEA

Padam Padam.

David Padam Padam jotzen hasten da.

ESKENA 4

Obaba. 1970

David gaztea Padam Padam jotzen ari da. Une batean huts egiten du.

Angel, bere aita, agertzen da.

ANGEL

No… ¡No! Repasa esa parte.

DAVID

Se me ha atravesado ese compás.

ANGEL

No me extraña. Últimamente no ensayas

nada. Te pasas todo el día en casa de tu tío

Juan. No sé qué te ha perdido en ese

estercolero.

DAVID

Me siento bien en Iruain.

ANGEL

Ese no es tu sitio, David. ¿Por qué no estás

ya nunca con José?

DAVID

Es Joseba el que ha dejado de salir conmigo.

Ahora anda por San Sebastián, con gente de

la universidad.

ANGEL

Pues deberías hacer lo mismo.

DAVID

Sí, padre.

ANGEL

Y ahora, empieza otra vez, desde arriba.

Davidek jotzen du. Carmen (Daviden ama) sartzen da.

CARMEN

Zer du txarrik Iruan-ek? David-i baserria

gustatzen zaio. Horretan nire anaiaren

ezpalekoa da.

ANGEL

Sí, tu hemano Juan… Menos mal que está en

América.

CARMEN

Sí, menos mal que está en América.

ANGEL

David se está alejando de sus amigos.

CARMEN

O tiene otros amigos.

ANGEL

Ya, Lubis.

CARMEN

No sé qué tienes contra ese pobre chico.

ANGEL

Con ese limpiacuadras lo único que va a

hacer David es olvidar el poco castellano que

habla. Y meterse en líos.

CARMEN

Lubis no anda en política. Es más sensato

que todo eso.

ANGEL

No quiero que ande con Lubis. Y punto.

ESKENA 5

David eta Lubis errekan, amuarrainak harrapatzen.

DAVID

Lubis, galdera bat egin behar diat.

LUBIS

Geldi, amorrainek izutukoittuk!

David hurbiltzen da.

LUBIS

Harri honen azpin zegok.

DAVID

Lubis… zer dik nire aitak hire kontra?

LUBIS

Zekatio? Zeoze esan dik?

DAVID

Ez, baina…

Teresa agertzen da, bizikletaz.

TERESA

Gerra denborako kontuak dira.

DAVID

Hola, Teresa.

TERESA

Zertan ari zarete?

DAVID

Amuarrainak harrapatzen… Lubisek eskuz

hartzen ditu.

TERESA

Ze interesantea! Ehiztari basatia. Irakatsi

behar didazu.

LUBIS

Ondo. Eun hauetako baten.

DAVID

Ez egin kasurik. Hoteleko ur beroarekin

ohituta zagok.

TERESA

Ura berotzeko aginduko diet nire serbitzariei.

DAVID

Zurbil zaude, Teresa. Ongi zaude?

TERESA

Hori kontu aspergarria da. Nahiago dut zutaz

hitz egin. Aspaldi honetan urruntzen zaizkit

axola didaten guztiak.

DAVID

Joseba ere ez duzu ikusten?

TERESA

Josebak bertan utzi gaitu. Denok. Gure

artekoa ezinezkoa zen. Capuleto eta

Montesco gara. Ni Berlino Falangistaren

alaba naiz, eta bera Kamarada Tovarich

bihurtu da. Gainera, eta hemen hasten da

gure drama, Julieta honek bestea maite du,

laguna, hau da, zu. Bikote polita osatuko

zuten. “Berlinoren alaba eta soinujolearen

semea”. Hortaz, amaiera zoriontsua dago?

Ez, mutilak maitasunari uko egingo diolako,

lagun zaharra ez saltzeagatik. Ez al da

gogaikarria?

(…)

TERESA

Tira, banoa. Oker ez banago, Lubisek

gerrako konturen bat esan behar dizu, ezta?

Teresa badoa.

DAVID

Zer duk buruan?

LUBIS

Oso lagun xelebrek dituala.

ESKENA 6

Hotelean, Angel soinua jotzen eta jendea dantzan. Joseba Davidengana

doa.

DAVID

Joseba!

JOSEBA

Mamua ikusi bazenu ere! Hain zatarra nago?

DAVID

Aldatuta. Eta ez harritu sorpresagatik. Ez

zaitut aspaldi ikusi.

JOSEBA

Ez omen duzu nire falta somatu. Zer moduz

nekazari zoriontsuarekin?

DAVID

Etzazu horrela deitu.

JOSEBA

Ez gaizki hartu. Lubis jatorra da.

DAVID

Gaizki hartzen dut, “zoriontsua” esaten

duzunean “ezjakina” esan nahi duzulako.

JOSEBA

Nik ez…

DAVID

Zuretzat ezjakina da hitz gutxikoa delako.

Zuk aldiz, beti daukazu zerbait esateko. Bera

ez da konplikatzen: “pozik nago” edo “ez

nago pozik”.

JOSEBA

Ba ni orain pozik nago.

DAVID

A, bai? Eta jakin daiteke zer dela eta zauden

hain zoriontsu?

JOSEBA

Lehenik eta behin zu ikusteagatik, txorua, eta

gero zabortegi honetatik alde egin dudalako.

Teresa sartzen da.

TERESA

Hau ezustekoa! Nire bizitzako bi gizonak

berriro elkarrekin. Nigatik bueltatu zaretela

pentsatu nahi dut. Ixilik egon, Joseba, ez

zapuztu pozaldi inozo hau.

JOSEBA

Hola, Teresa. Beti bezain teatrala.

TERESA

Karakterizatua zeu etorri zara, ordea. Polita

iraultzaile mozorroa.

JOSEBA

Eta zu… Zu oso zurbil zaude, ongi zaude?

DAVID

Horixe bera esan nion nik…

TERESA

Haserreagatik da. Azkenekoz egon ginenean

Miarritzera etorri eta “El Ultimo Tango en

Paris” ikustera konbidatu behar ninduzun, eta

badira hiru hilabete karteleratik kendu zutela.

JOSEBA

Ze gutxi irauten duten pelikulek gaur egun!

TERESA

Ah, David. Azkenean Lubisek zerbait

komentatu zizun gerrari buruz?

DAVID

Ez.

TERESA

Ze pena. Bai mutil ixila. Hotzak nago.

Organoa joko duzu biharko mezan, David?

Erreparatu nirekin. Minigonaz joango naiz…

eta bekatu mortalean. Zerbait jaztera noa.

Teresk, bidean Agustinekin egiten du topo.

TERESA

Eta zu, saiatu zaitez gero dantza eskatzen.

Teresa badoa.

JOSEBA

Lagun bat aurkeztu behar dizut.

David eta Joseba Agustinengana doaz.

JOSEBA

Agustin, hau da David.

Agurrak.

AGUSTIN

Zuekin zegoen neska hori…

JOSEBA

Teresa. Frantzian ikasten du, internado

batean, eta nabaritzen zaio...

AGUSTIN

Hoteleko jabearen alaba, ezta?

DAVID

Bai.

JOSEBA

Agustin tximeleten argazkiak ateratzera

etorri da Obabara.

DAVID

Eta hori?

AGUSTIN

Ba… Euskal Eskolarako lanean ari naiz.

Material pedagogikoa prestatzen ari gara. Ez

dugu nahi Walt Disney-ren betiko

pertsonaiak erabili, kolonialismo kulturala

litzateke. Beraz, karta joko bat egiten ari

gara, Euskal Herriko tximeletekin. Inguru

honetara etorri gara falta zaizkigun ale

batzuen bila.

DAVID

Zergatik tximeletak?

AGUSTIN

Ezin duzu imaginatu zenbat hitz dagoen

euskeraz tximeleta esateko.

DAVID

Egia da. Hemen mitxirrika esaten dugu.

AGUSTIN

Nire kutunena miresikoleta da. Nabokov-ek

berak aipatzen du liburu batean. Miarritzen

aurkitu omen zuen. Baina berrogeitamarretik

gora daude. Eta ez dugu galtzerik nahi.

DAVID

Ah…

AGUSTIN

Dei bat egin behar dut. Telefonorik?

DAVID

Hortik.

AGUSTIN

Milesker. Gero arte. Dantzaldi bat sor didate!

JOSEBA

Gero arte!

Agustin badoa.

JOSEBA

Tximeleta ehiztaria. Lanbide polita, ez?

DAVID

Bitxia.

JOSEBA

Agustin harrigarria da. Zure laguna ere

izatea nahi dut.

DAVID

Zergatik?

JOSEBA

Itotzen ari zarelako hemen. Naufrago zintzoa

izan eta salbamenduko txalupa zurekin

konpartitu nahi dut.

Angelek kanta bukatu du.

ANGEL

Y ahora, un pequeño descanso para la

orquesta. Pero antes tengo el placer de

anunciarles que a partir de mañana, un nuevo

acordeonista compartirá escenario con migo.

Mi hijo, David Imaz.

Txaloak.

JOSEBA

Soinua jo behar duzu hemen?

DAVID

Bai.

JOSEBA

Etzazu hori egin, hotel hau ustelduta dago.

DAVID

Jotzea gustatzen zait, eta sos batzu irabaziko

ditut. Zer du kalte?

David badoa.

Josebak zigarro bat piztu eta Angel hurbiltzen zaio.

ANGEL

¡José!

(…)

ANGEL

¡José!

JOSEBA

¿Eh? Ah, Hola, don Angel, ¿que tal?

ANGEL

Bien. Gracias. Te he visto hablando con

David.

JOSEBA

Sí…

ANGEL

Está un poco perdido, ¿verdad?

JOSEBA

¿Perdido?

ANGEL

Anda con malas compañías. Ya me

entiendes.

JOSEBA

No.

ANGEL

Política. Últimamente anda la cosa un poco

revuelta.

JOSEBA

Ah…

ANGEL

Tienes que ayudarle a alejarse de eso. Confío

en tí. Conozco a tus padres, son gente de

bien. Además, tú eres su mejor amigo.

JOSEBA

Veré lo que puedo hacer, Don Angel.

ANGEL

Gracias, José, Gracias. Y aféitate esa barbas.

JOSEBA

Sí. ¡Claro!

Angel badoa.

David agertzen da, Teresa besoetan duela.

JOSEBA

Zer gertatu da?

DAVID

Zorabiatu egin da! Gelditu kotxe bat!

Jendea hurbiltzen da.

JENDEA

Zer gertatu da? (Ad lib.)

ESKENA 7

Teresaren gela.

David sartzen da.

TERESA

Jende asko etorri da bisitan, David. Asko.

Baita Joseba ere, eta badakizu atsegina

izatea nola gorroto duen. Zu bakarrik falta

zinen. Min handia eman didazu.

Teresak pistola bat ateratzen du.

DAVID

Ez jolastu horrekin, mesedez.

TERESA

Ez da jostailua. Nire aitarena da. Asko ditu,

baina hau da nire gustokoena.

DAVID

Mesedez…

Teresa ibiltzen da, kojuka.

TERESA

Zer moduz ibiltzen naiz?

DAVID

Oso ondo.

TERESA

Horixe! Gaur goizen hiru buelta eman diot

saloiari. Hiru buelta goiz oso batean.

DAVID

Sendatu egingo zara.

TERESA

Ez esan ergelkeriarik, mesedez. Polioa

daukat. Kojua izango naiz betirako.

Isilunea. Teresak bere buruari apuntatzen dio pistolaz.

TERESA

Ô triste, triste était mon âme.

DAVID

Utzi hori, mesedez.

TERESA

Arrazoi duzu. Badira mendeku gozoagoak.

Kuaderno bat ematen dio Davidi.

DAVID

Zer da hau?

TERESA

Lubisek ezer esaten ez duenez, neuk ireki

beharko dizkizut begiak. Bada garaia umea

izateari uzteko. Irakurri.

DAVID

Cuaderno para uso de… Angel?

TERESA

Zure aita. Bere letra da, ez?

DAVID

Ez dut uste.

TERESA

Denborarekin kaligrafia aldatuko zitzaion.

Kontu izan kuaderno hau gerra denborakoa

dela. (…) Ea zer iruditzen hori. Obaban

afusilatu zutenen zerrenda da. “Humberto,

Goena zaharra, Goena gazteqa, Otero,

Amerikanoa, Eusebio, Portaburu.”

DAVID

Eta?

TERESA

Bi letra mota daude, erreparatzen baduzu.

Nire aitak bost izen idatzi zituen. Baina beste

biak zure aitak salatu zituen.

DAVID

Eusebio eta Portaburu.

TERESA

Lubisen aita Eusebio zen. Noizbait jakin

behar zenuen. Orain gorrotatuko nauzu,

seguru.

Davidek koadernoa botatzen dio.

DAVID

Hau ez da nire aitaren letra. Ze arraiotan

zabiltza, Teresa? Gainera, Eusebiok ezin izan

zuen gerran hil. Lubis askoz beranduago jaio

zen.

ESKENA 8

Lubis Iruaingo baserrian.

David sartzen da.

DAVID

Hire aitari zerbait gertatu zitzioan gerran?

(…)

DAVID

Afusilatu nahi zutela entzun diat.

(…)

DAVID

Badakizu… nork salatu zian?

LUBIS

Hori ez zaok jakiteik.

DAVID

Eta nola salbatu zuan?

LUBIS

Hire osabari esker. Hemen izkutau eta gero

ihes egiten lagundu zion.

(…)

LUBIS

Beida.

Lurrean dagoen zuloaren estalkia irekitzen du Lubisek.

LUBIS

Hau bezalako zulok zerek herriko beste

baserri askotan. Jun den mendeko gerretan in

zizkiten.

DAVID

Zer zagok hor?

LUBIS

Hartu.

DAVID

Hilobia ematen dik.

LUBIS

Bizik salbatzeko hilobie.

Davidzuloan sartzen da.

LUBIS

Gutuna hire Osaba Juanena dek. Hiri

emateko eskau zidan, galderak itten hasi

orduko.

JUAN (OFF)

“Nere hiloba maittea. Gizondu haizelako,

edo hire amak esaten don bezela, beste

begikin beidatzen hasi haizelako ari haiz

leitzen karta hau, eta honezkeo zulon

sekretoa konpartitzen dek. Seguru neok

ixilpen gordetzen jakingo dekela. Kapela

horren jaben istorie entzutea nahi diat, hola

jakingo dek nolatan jun nintzen Ameriketa.

Esan Lubisi kontatzeko, luzeegie dek netzat,

nekeza itten zaidak eta lau lerro eskribitzea.

Egunero akordatzen nauk hirekin. Zuengana

bueltatzeko suerterik ez badet, espero det hi

eunen baten hona etortzea. Jaso hire osaba

Juanen besarkada.”

DAVID

Norena zuan kapela hau?

LUBIS

Don Pedrona, republika garaien

ameriketatio aberastuta bueltau zan indiano

batena. Ezkertiarre zuan, eta famosoa

dotorea zalako ta batez e lodie, oso lodie.

Beak eraiki zian Alaska hotela. Nazionalek

herrin sartzekon preso eaman ziaten. Gau

baten kalabozotik atea ta herriko falangista

baten aurrea eaman ziaten. Honek libre

uzteko hitza eman zion hotela lau xoxen

truke saltzekotan Don Pedrok onartu, ze

erremeio, baño sinatu ta bereala kotxe baten

sartu ta mendia eaman ziaten

paseon. Potoloa ta itxuraz kaltegabea zanez,

ez ziaten esposatzeko lanik hartu. Horrek

salbau zian. Asienton ximurretan norbaittek

aztutako pistola aurkittu ta kotxen zijozen

soldadun kontra tiro inda anka in zian, bere

120 kilo aldapan bera al zon bezela arrastaka

eamanez, hona aiatu arte, Iruaineraino.

Ibaien izkutau zuan, zubin azpin, amurrainek

arrapatzen dittugun tokin bertan. Etsita

zeonen gazte bat ikusi zian, zaldi bat ude

eamaten. Don Pedrok hotsein, egoera azaldu

eta laguntza eskau zion diru truke. Hire

osabak betidanik Ameriketaa jutea zeuken

burun ta baietz. Hemen izkutau zian, lau

marmitakin: lenengon ude zeon; bigarrengon

sagarrak; hirugarrengon zanaorik.

Laugarrena, zabalagoa, utsik zeon, ta

periodiko pusketa zarrak zitian zintzilik

alanbre batekin josita. Astero sagar ta

zanaori razio berrie jeisten zioan. Hola pasau

zuan aste bat, ta beste bat, ta beste... Don

Pedro erreta zegoan. Garraxika, nearrez,

jateko zeoze eskatzen zioan, baño hire

osabak ezetz. Gaixoak uste zian gosek akatu

nahi zuela. Azkenen, eun baten hire osabak

estalkie iriki ta zulotik atara zian amerikano

gaxoa. Arropa batzu eman ta seittun abittu

zittuan bik Frantzira, idi bat eamateko

aitzakikin. Don Pedrok gutxinez bizarra

eiteko denbora eskau zioan, baño hori re

onartu ez hire osabak. Isilik zijozten biden,

Don Pedro hasarre jasotako tratukatio,

bidegurutze baten ejerzitoko patrulla batek

alto eman zienen. Don Pedrok kabo bat

ezautu zian, kalabozon bijilatzen egondakoa.

Hire osabak paperak eakusten ai zala, kaboa

Don Pedrongana gertatu zuan. Hau beldurrak

aidean zeon. Hire osabak, erderaz, bere aitte

zala ta euskeraz besteik ez zekila. Ordun

soldaduk eskue Don Pedron sorbaldan jarri ta

esan zioan: “No hay derecho, buen hombre,

que le trabajar a usted a sus años! ¡No hay

derecho!” Ta jun in zittuan. Don Pedrok

etzian ezer ulertzen. Hire osabak, parrezka,

bere isla putzu baten beidatzeko esan zioan.

Don Pedrok burue makurtu, baño putzun

ikusi zon irudie ez zuan Don Pedro potolo ta

elegantena baizik eta agure zar batena, bizar

zurie, hogeitamar kilo flakoago ta narratx

jantzita. Ordun ulertu zian zekatio pasarazi

zion hainbesteko gosea. Amarruari esker

lortu ziaten alde ittea. Don Pedrok hitze bete

ta hire osaba ameriketa jun zuan.

DAVID

Sekula ez diat entzun hain luze hizketan.

LUBIS

Etxen hamaika aldiz entzun diat istorio hau.

(…) Ah, lau xoxen truke hotelakin gelditu

zuan falangista Teresaren aitte zuan, hire

aitten laune.

DAVID

Nire aitak izan al zian zerikusirik?

LUBIS

Ez zakiat.

DAVID

Etekina atera balu, ez zian orain soinua

jotzen ibili beharko bizimodua ateratzeko.

Ez? Hik zer uste duk?

LUBIS

Hobe duala kontua lehenbaitlehen argittu.

Joseba eta Agustin sartzen dira.

JOSEBA

Lubis? (…) Ah, hola, David. Zer moduz?

DAVID

Ongi.

JOSEBA

Lubis, lanpetuta zabiltza orain?

LUBIS

Zekatio?

AGUSTIN

Tximeleta bila ari gara eta ingurua ezagutzen

duen norbait behar dugu. Zu omen zara

egokiena. Lagundu nahi?

JOSEBA

Gainera zaldiz joatea daukagu.

LUBIS

Baietz uste diat.

AGUSTIN

Diru askorik ez dago, baina zerbait

pagatzeko moduan gaude.

LUBIS

Ez dek arazorik eongo.

AGUSTIN

Primeran.

JOSEBA

Orain Donostira eraman behar dut. Oso

gizon okupatua da. Ikusi arte, David, ea

egoten garen.

DAVID

Jakina!

ESKENA 9

Teresa bere gelan.

David sartzen da. Postal bat darama eskuan.

DAVID

Erakutsiko didazu koaderno hori berriro?

TERESA

Hola David. Nigatik kezkatzen ez bazara ere,

saiatu zaitez disimulatzen sikeran. Zer da

hori?

DAVID

Aitak idatzitako postal bat. Duela hogetamar

urtekoa. Letrak konparatu nahi ditut. Zu

ikustera ere etorri naiz.

Teresak pistolaz apuntatzen dio.

TERESA

Itsusia da elbarri bati gezurra esatea.

DAVID

Apuntatu beste alde batera, mesedez.

TERESA

Ez dago kargatuta. Begira.

Gatiloari sakatu eta ezer ez. Kargatu egiten du.

TERESA

Izutu zara?

DAVID

Ez.

TERESA

Gaizki egina. Mendeku hartzeko gauza naiz.

Kuadernoa eman nizunean bezela. Baina

oraingoan okerragoa litzateke. Ezgauza

geratuko zinateke. (Apuntatzen dio) Eta

orain kargatuta dago.

DAVID

Ezgauza zertarako, jakitea badago?

Davidek pistola hartzen dio.

TERESA

Utzidazu. Ideia polita da. Zure emazte

bakarra izango naiz.

Indarka aritzen dira.

TERESA

Jo nahi badidazu, jo. Oso neska gaiztoa naiz.

Teresak musu ematen dio.

Gero koadernoa emango dio.

TERESA

Tori.

Davidek koadernoko letra bere aitarena dela egiaztatzen du.

Bitartean Teresa biluztuko da.

TERESA

Asko maite zaitut.

Davidek Teresa besoetan hartzen du, bortizki.

ESKENA 10

Carmen etxean, josten.

David sartzen da.

CARMEN

Non ibili zara?

DAVID

Teresarekin hizketan.

Angel sartzen da.

ANGEL

Ah! Has estado con su padre?

DAVID

No. Por qué?

ANGEL

Berlino y yo hemos estado hablando.

Queremos que toques en la inauguración del

monumento a los caídos.

CARMEN

¿Por qué David? Puedes tocar tú.

ANGEL

Porque es joven. No queremos que parezca

una fiesta de viejos, de veteranos de guerra.

Necesitamos que se vea juventud.

DAVID

No voy a tocar.

ANGEL

¿Qué?

DAVID

Que no voy a tocar, padre.

ANGEL

Claro que vas a tocar.

CARMEN

Si no quiere, déjale. ¿No dices siempre que

no se meta en política?

ANGEL

¡No digas tonterías! ¡Esto no es política! Es

un recuerdo a los muertos de la guerra.

DAVID

¿A todos? ¿También a Goena, y a Otero?

¿Tambien a Portaburu?

ANGEL

Pero qué… (…) Es ese Lubis, ¿no? Es ese

resentido el que te está envenenando.

DAVID

Lubis no me ha dicho nada.

ANGEL

¡Fuera! ¡Fuera de mi vista!

CARMEN

Angel, Jainkoarren!

ANGEL

¡Y el sábado vas a tocar!

DAVID

No.

ANGEL

¡Vas a tocar porque lo mando yo!

DAVID

¡No pienso tocar! ¡¡Nunca!! ¡¡Nunca más en

mi vida!!

Davidek soinua hartu eta etxetik irteten da.

CARMEN

¡¡David!!

ESKENA 11

David Josebaren etxeko atarian, zain

Joseba motorrean sartzen da.

JOSEBA

David! Nola ba hemen orduotan?

DAVID

Sesioa izan dut aitarekin.

JOSEBA

Nirean egin nahi duzu lo?

DAVID

Asmo horrekin nentorren, baina nire bila

hasten direnean hona etorriko dira aurrena.

Izkutatu beharko naiz egun batzutarako.

JOSEBA

Hainbesterako izan da?

DAVID

Gerrako monumentuaren inaugurazioan nik

jotzea nahi dute. Gainera jakin dut nire aitak

gerra denboran…

JOSEBA

Zure aitak zer?

DAVID

Eraman Iruainera eta bidean kontatuko dizut.

Lubisekin egon behar dut.

JOSEBA

Ba bultzatu beharko duzu.

ESKENA 12

David Iruaingo baserriko zuloan. Lubis estalkia ixten.

LUBIS

Hire bila etorriko dituk seguru, David.

Pausoak entzutekotan ez zaratarik atera eta

ez piztu linterna inolaz e.

DAVID

Zer gertatuko zen hik ezin baduk ateratzera

etorri?

LUBIS

Betirako geratuko hintzen hor barrun.

DAVID

Joder! Ez huts egin, Lubis.

LUBIS

Lasai. Etzi etorriko nauk goizetik.

Davidek kapela hartuko du.

DAVID

Hola, J.B. Hoston.

ESKENA 13

Carmen eta Angel Iruaingo baserriko zuloaren gainean.

ANGEL

¡¡David!! ¡¡David!!

CARMEN

Goazen, Angel, hemen ez dago ta.

ANGEL

Voy a mirar en la cuadra.

Angel badoa.

Carmenek oin azpian duen estalki izkutuari begirada labur bat eman eta

badoa.

ESKENA 14

Hotela erretzen ari da.

ESKENA 15

Lubisek zuloko estalkiaren gainean, kolpe bat jotzen du.

LUBIS

Neu nauk, Lubis.

Estalkia ireki eta David irteten da.

DAVID

Jode, Lubis. A ze sustoa! Sirenak entzun

dizkiat. Zer gertatu duk?

LUBIS

Guardia Civila etorri dek hire bila. Hotela

erre egin diate. Inaugurazio betean. David,

erne ibili. Bazeudek erreketan parte hartu

duala pentsatzen dutenak. Horrekatio

desagertu haizela.

DAVID

Ezbeharren bat gertatu al duk?

LUBIS

Ez. Denak izan ziten irteteko modue.

ESKENA 16

David eta Carmen Guardia Cibileko kuartelean, deklarazioa egiten.

TENIENTE

Son explicaciones un poco vagas ¿No le

parece?

CARMEN

Entenderá usted, teniente, que si mi hijo

hubiera tenido algo que ver, no se habría

presentado aquí, ¿no?

TENIENTE

Entonces, ¿por qué has estado desaparecido

dos días?

CARMEN

David tenía que tocar el acordeón en la

Inauguración del Monumento a los caídos.

TENIENTE

Lo sé.

CARMEN

Pero él no quería.

TENIENTE

¿Y se puede saber por qué?

CARMEN

No tiene nada que ver con la política. A

David no le gusta ser acordeonista. La culpa

la tiene su padre. Le ha estado forzando

desde cuando era niño, y, claro, el chico se

hace mayor y empieza a rebelarse.

TENIENTE

¿Y dónde has estado metido?

DAVID

En el bosque. He pasado la noche en una

borda.

G. CIVIL

¿Conoces a alguien que haya participado en

el incendio del hotel?

DAVID

No.

TENIENTE

¿Estás seguro?

CARMEN

Mi hijo no tiene nada que ver con ese

mundo. No sé si conoce usted a mi marido...

TENIENTE

Sí, le conozco.Y precisamente por eso voy a

dejar que el chico se marche. (Davidi) Y tú,

si conoces algo de interés, mantenme

informado. Ya sabes dónde encontrarme, y

yo sé donde encontrarte a ti.

ESKENA 17

David eta Carmen bidean.

CARMEN

Eta orain esaidazu egia, seme. Baduzu

zerikusirik?

DAVID

Ez, ama, benetan.

Carmen negarrez hasiko da.

DAVID

Ez egin negarrik, ama.

CARMEN

Kontu handiz ibili, David. Ez sartu istilutan.

DAVID

Egon lasai.

CARMEN

Zure aita beldurtuta dago, hil nahi dutela uste

du.

DAVID

Baina berak ez du pentsatuko nik

zerikusirik…

CARMEN

Ez. Lubisen susmoa dute.

DAVID

Zergatik?

CARMEN

Egunotan kanpoko jendearekin ikusi omen

dute mendian. Hiriko jendea.

DAVID

Lubis ez da izan. Ziur nago.

CARMEN

Baliteke. Baina hobe berriro ez baduzu

ikusten.

DAVID

Baina…

CARMEN

Ez zaitez politikan sartu, David. Zuk

etorkizun bat daukazu. Lubisek akaso ez,

baina zuk bai. Juanen iloba bakarra zara, ia

seme bat berarentzat. Dirua batzen ari da

Ameriketan. Rantxo bat dauka, zaldi

askorekin. Edozertan lagunduko dizu eskatu

orduko.

DAVID

Bai, ama. Agur.

CARMEN

Nora zoaz, seme?

DAVID

Teresa nola dagoen jakin nahi dut.

CARMEN

Ez joan orain hotelera.

DAVID

Ez kezkatu, ama.

David badoa.

ESKENA 18

Teresa hoteleko hondakinen aurrean, bibolina jotzen.

David sartzen da.

TERESA

Zatoz, David. Eseri nire ondoan eta begiratu

paisaia eder hau.

David ondoan eseriko da.

TERESA

Hotela nazkagarria zen. Orain askoz

interesgarriagoa da. “La solitude, la

decadence”.

DAVID

Zure aita?

TERESA

Falangista ausartak buztana ankatartean egin

du ospa. Txanda aldaketa dator, antza.

Aurrerantzean beste batzuk sortuko dute

beldurra.

DAVID

Zer egin behar duzu zuk?

TERESA

Lorezainaren etxola zutik geratu da.

DAVID

Teresa…

TERESA

Ez nigatik kezkatu, David. Eta zu, nola

zaude?

DAVID

Ez dakit, baina ez naiz etxera bueltatuko, ez

dut nire aitarekin topo egin nahi.

TERESA

Geratu nirekin, nahi baduzu.

DAVID

Milesker. Baina Iruainera noa.

Teresak bibolina jotzen du.

DAVID

Ongi ote zeunden jakin nahi nuen.

(…)

DAVID

Agur, Teresa.

David badoa.

TERESA

Geratu nirekin, David. Mesedez! Mesedez!

DAVID

Teresa, ez… Tira… Ongi da, geratu egingo

naiz. Zurekin geratuko naiz.

TERESA

Ez nitaz errukitu, David. Akatuko zaitut

errukituz gero.

Carmen sartzen da.

CARMEN

David! Lubis! Ito egin da ibaian!

ESKENA 19

Lubis ibaian hilda.

David gerturatzen da. Tenienteak geldiarazten du.

DAVID

¿Qué ha pasado?

TENIENTEA

Era furtivo y se dedicaba a coger truchas por

las noches. Se ha resbalado, y ha tenido la

mala suerte de golpearse con la punta de una

roca. Y luego se ha ahogado.

Davidek Lubis besarkatzen du.

Guardia Civilek gorpua eramaten dute. David negarrez geratzen da.

Teresa sartzen da.

TERESA

David. Zatoz. Nik zainduko zaitut.

Besarkatu egiten du.

Joseba sartzen da.

JOSEBA

David!

(…)

JOSEBA

Badakizu, ezta? (…) Hil egin dute, David.

Gaur arratsaldean atxilotu eta torturatu egin

dute hil arte. Gero ibaira bota dute.

DAVID

Agustin izan zen, ezta? Hotela erre zuena.

JOSEBA

Bai, eta lagundu behar didazu, David.

Harrapatzen badute akatu egingo dute.

Badakit zure osabaren baserrian izkutaleku

bat dagoela. Zu zara lagundu ahal dion

bakarra.

DAVID

Kezkatu ote da bera Lubisengatik? Negar

egin ote du beragatik?

JOSEBA

Hotela erre beharra zegoen, David.

DAVID

Zergatik?

Agustin sartzen da.

AGUSTIN

Zergatik? Begira. Tela zati hau nire izebaren

jantzi batena da. Neskato bat zen Gernikako

bonbardaketan hil zenean. Bera, bi ahizpa eta

gurasoak, nire aiton-amonak. Badakizu

zergatik bonbardatu zuten Gernika?

Alemaniarrek bere abioi berriak frogatu nahi

zituztelako eta Francok esan zien, “Hortxe

daukazue aukera ederra. Joan eta erre

Gernika!” Hura ordainarazten ez diegun

bitartean ez dut burua altxata ibiltzeko

eskubiderik izango. Goazen hemendik,

Joseba.

JOSEBA

Erabaki azkar. Ez dago astirik.

DAVID

Itxaron!

Davidek Teresari begiradaz agur esan eta badoa. Joseba eta Teresa

geratzen dira.

TERESA

Nola dakizu ixilik geratuko naizela?

JOSEBA

Zuk zaborreaen gainean flotatzen duzulako,

Teresa.

ESKENA 20

OBABA.1973

Carmen errezatzen ikusten dugu.

IRRATIA OFF

“….de los tres activistas de ETA que

cometieron un acto de sabotaje e incitación a

la rebelión contra el régimen en los astilleros

de Vizcaya. Se trata de David Imaz, alias

Ramuntxo, Joseba Altuna, alias Etxebarría, y

Agustin Jaimerena, alias Triku. Se ha

localizado su piso franco e intervenido

abundante documentación incriminatoria.

Los tres delincuentes han conseguido eludir

el cerco policial y se sospecha que en estos

momentos se encuentran en territorio

francés.”

ESKENA 21

Landetxe bat Bearn-en, Frantzia. 1975

David eta Joseba zimaurra kargatzen ari dira.

DAVID

Jodé, jodé!! Landetxe puta hau!

Agustin sartzen da.

AGUSTIN

Nola esan behar dizuet nabarmen ez

gelditzeko, koño! Ni ere aspertuta nago

itxaroteaz, baina ez ditut ateraldi hauek

onartuko.

JOSEBA

Horixe esatera nihoan ni, Agustin. Liberazio

Mogimenduaren Fronte Esterkoleroa gara.

Gainera, koño, Frantzian gaude, disfrutatu

behar dugu: zine ona, literatura bikaina, goi

mailako moda… Eta, jakina, prest egon

goikoek misio bat agintzen digutenerako.

AGUSTIN

Beno, denak ez dira berri txarrak. Pakete bat

heldu zait zuretzat. Tinta usaina dauka. Zure

lehenengo nobela, inprimategitik atera berria.

Ez gaizki hartu, Joseba, baina idazte kontu

honekin despistatu xamar zabiltza.

JOSEBA

Ez dizut ondo ulertzen.

AGUSTIN

Argi dagoela uste dut nik.

JOSEBA

Ez zaizu gustatzen idaztea?

AGUSTIN

Arazoa idazten duzuna da.

JOSEBA

Azaldu hori.

AGUSTIN

Benetako arazoekin zerikusi gutxi dauka.

Militante bat zara, Joseba, eta hori ez da

liburuan antzematen.

JOSEBA

Ulertu dut. Zure ustez, “Kolonialismoak

Hirugarren Munduan duen Eragina”-z edo

idatzi beharko nuke.

AGUSTIN

Hasi gara jada. Entzuten duzuna gustokoa ez

duzunean, erridikulizatu egiten duzu.

Agustin badoa.

JOSEBA

Zorionekoa zu, David. Nire idazle karrera

emankorrari hasiera eman eta zu izango zara

ale sinatua jasotzen lehena.

DAVID

Zorionak. Zure lehenengo nobela.

JOSEBA

Ta zuk zer duzu?

DAVID

Nazkatuta nagoela itxaroteaz. Zuk idazten

duzu behintzat. Baina nik…

JOSEBA

Zergatik ez duzu soinuarekin praktikatzen?

DAVID

Zoaz pikutara, Joseba. Ez bagara hemendik

laster irteten zoratu egingo naiz. Lehen,

esnatu naizenean, lehiora begira jarri eta

ustekabean zera atera zait: “ea ze eguraldi

ekarri digun Jainkoak gaur.”

JOSEBA

Eta?

DAVID

Nik ez nuke hori sekula esango. Nire amaren

esateko modua da.

JOSEBA

Nora jo nahi duzu?

DAVID

Nik ez dut gauza arraroetan sinisten, baina

nire amak zerbait esan nahi didala sentitu

dut.

JOSEBA

Benetan ari zara? (…) Lasai gelditzeko modu

bakarra ikusten dut. Deitu etxera eta hitz egin

amarekin.

DAVID

Ezin dut hemendik deitu. Ariskutsua

litzateke.

JOSEBA

Oraintxe abiatzen bagara, zazpi t´erditarako

Pabeko kabina batean egongo zara.

DAVID

Ez nioke lehenago Agustini abisatu beharko?

JOSEBA

Bagoaz ezer esan gabe edo ez goaz.

DAVID

Bagoaz.

ESKENA 22

Pabeko kabina batean.

ANGEL (OFF)

¿Quién es?

DAVID

Perdón, creo que me he confundido.

ANGEL (OFF)

David, ¿eres tú?

(…)

DAVID

Si.

ANGEL

¿Cómo lo has sabido?

DAVID

¿El qué?

(…)

DAVID

¿Qué tenía que saber? (…) ¡Padre! ¿Qué

tenía que saber?

ANGEL (OFF)

Tu madre.

(…)

ANGEL (OFF)

Murió ayer por la tarde.

(…)

DAVID

¿Cómo ha sido? ¿Estaba enferma?

ANGEL (OFF)

Salió a la terraza al atardecer, como siempre.

Allí la encontré a la hora de cenar. Al

principio, pensé que se había quedado

dormida, un poco ladeada en el sillón de

mimbre.

DAVID

¿Cuándo…? ¿Cuándo va a ser el funeral?

ANGEL (OFF)

Zergatik? Etorriko zara?

(…)

ANGEL (OFF)

A las cinco, en la iglesia de arriba.

DAVID

Aita…

ANGEL

Zer, David? Zer?

(…)

DAVID

Agur.

David kabinatik irten eta Joseba hurbiltzen zaio.

DAVID

Hamar ordu falta dira nire amaren hiletarako.

JOSEBA

Joan egingo zara?

DAVID

Bai. Joan egingo naiz.

JOSEBA

Zurekin nago. Azalpenak emango dizkiot

Agustini. Hala ere, saltsa ederra izango duzu

bueltatzen zarenean.

DAVID

Agian ez naiz bueltatuko.

JOSEBA

Zer diozu?

DAVID

Uztekotan nago aspalditik.

JOSEBA

Ezin duzu utzi. Markatuta geratuko zinateke.

Zure kontra joko lukete. Etzazu hori egin,

David.

DAVID

Geltokira noa. Eta itzuli zaitez, zeu ere faltan

somatu baino lehen.

JOSEBA

Pasaportea eskatzen dizutenean irri egin. Ez

ahaztu.

DAVID

Bai.

JOSEBA

Irri egin, David. Eta itzuli.

David badoa.

JOSEBA

Irri egin… eta itzuli.

ESKENA 23

Obabako hilerria.

Herritarrak kantuan, hilobiaren aurrean.

TESTU IDATZIA Ez nuen hurbiltzeko adorerik bildu, baina urrutitik Osaba Juan ikusi nuen, Angel eta Berlinoren ondoan. Teresa ere han zegoen. Honek burua giratu eta ni nengoen aldera begiratu zuen. Ez dakit ezagutu ninduen. Lubis nire lagun onaren hilobia ere apainduta zegoen, norbaitek jarritako basoloreak zeuden harlauzaren gainean. Koroa "Agur

Jesusen Ama" kantatzen hasi zen, nire amaren kanta maitatuena.

DAVID

Zer moduz hago, Lubis?

ESKENA 24

Bearneko landetxean Joseba lanean.

David sartzen da, pakete bat eskuan.

JOSEBA

Itzuli egin zara.

DAVID

Bai.

JOSEBA

Agustin zain duzu goian.

DAVID

Ongi.

JOSEBA

Eutsi. (…) Irri egin zenuen? Pasaportea

eskatu zizutenean?

DAVID

Bai.

JOSEBA

Ikusten?

David Agustinengana doa. Pakete bat eskeintzen dio.

DAVID

Obabako “yemak” ekarri ditut.

AGUSTIN

Arriskuan jarri gaituzu denok.

DAVID

Zer egin behar duzu nirekin?

AGUSTIN

Goikoek zigor larria eskatu didate, baina

oraingoz hemen neuk agintzen dut. Geldirik

egoteagatik gertatzen dira gauza hauek.

Beraz bestaldera pasako zara. Prestatu zure

gauzak. Bihar goizean Miarritzera joango

gara.

DAVID

Gara?

AGUSTIN

Josebak zurekin joateko baimena eskatu dit,

eta eman egin diot. Eta nik pentsatu dut hobe

dudala biok bakarrik ez utzi.

DAVID

Milesker, Agustin.

Agustinek karta joko bat ematen dio.

AGUSTIN

Tori.

DAVID

Zer da hau?

AGUSTIN

Tximeleten karta jokoa. Zuk ez zenuen inoiz

sinistu tximeleten bila ari ginenik.

Entomologoa naiz, David. Neuk ere banuen

bizitza bat honetan sartu aurretik. Miarritzen

egongo gara muga zeharkatzeko deiaren

zain.

DAVID

Ze ekintza da?

AGUSTIN

Mediterraneoko udako kanpaina.

Davidek hasperen egiten du.

AGUSTIN

Zoaz prestatzera.

Joseba sartzen da, Daviden soinua daramala.

JOSEBA

Eraman hau ere.

DAVID

Nora goazela uste duzu?

JOSEBA

Ondo etorriko zaigu udatiar axolagabeen

itxura emateko. Obabako Yemak! Kontu izan

zortzi orduko bidaia dugula Bartzelonaraino

trenez. Kantuan eta musika jotzen bagoaz,

festa giroan doazen hiru gazte alaitzat

hartuko gaituzte.

ESKENA 25

Trenean hirurak.

David soinua jotzen ari da.

AGUSTIN

Polizia ikusi dut aurreko geltokian.

JOSEBA

Muga arazorik gabe pasatu dugu. Ez

daukagu inor atzetik. Lasai, koño. Eta David,

segi jotzen. Oraindik zortzi ordu daukagu

Bartzelonaraino. Gaua luzea izango da.

Davidek “Sería Maravilloso” jotzen du. Hirurek kantatzen dute.

Bi gizon sartzen dira, mozkor antzean.

POLIZIA 1

Toca algo que esté de moda, chaval.

POLIZIA 2

Toca “Eva María”.

DAVID

No la conozco.

POLIZIA 1

¿No? ¿Dónde coño te has metido tú para no

conocer la canción del verano? (Kantatuz)

“Eva Maria se fué buscando el sol en la

playa…”

JOSEBA

“…con su maleta de piel y su bikini de

rayas...”

POLIZIA 1

Eso, sí. Tócala.

Poliziak soinua hartu nahi dio.

DAVID

¡Bueno, ya vale, no?

POLIZIA 1

Tienes razón. Ya es suficiente.

Polizia biek pistolak atera eta Agustin eta Joseba aurre egiten saiatzen

dira, alferrik.

POLIZIA 1

¡Quieto o te mato!

POLIZIA 2

Me cago en vuestra puta madre.

ESCENA 26

Komisaldegian, Agustin torturatzen ari dira.

POLIZIA 2

Tu resistencia es admirable, Agustin, pero es

una pena verte sufrir en vano: esos

compañeros tuyos te han vendido.

AGUSTIN

Deja en paz a mis amigos!

POLIZIA 2

¿No fue un poco rara vuestra caída? ¿No fue

la vuestra una detención muy fácil? Y otra

cosa más: ¿has oído gritar a tus compañeros

en la celda de al lado? No, ¿verdad? Tú en

cambio chillas como un cerdo. ¡Mira!

POLIZIA 1

Todo se pega menos la hermosura.

POLIZIA 2

Creo que esta vez te van a bañar. A ver si

tienes cuidado, y no te ahogas.

AGUSTIN

Estáis derrotados, y se os nota mucho.

POLIZIA 1

Y ahora responde. ¿Quién está al cargo del

comité de cárceles? ¿Quién coordina las

huelgas de hambre? ¿Quién es el encargado

de los comandos liberados?

AGUSTIN

¿Por qué no miráis en las páginas amarillas?

“Bañera” egiten diote.

ESKENA 27

Enfermerian, Joseba etzanda kamilla batean, buruan zauri bat duela.

Agustin sartzen dute.

JOSEBA

Lasai. Okerrena pasa da.

AGUSTIN

Ze lasaitua zu ikustea. Eta ze lasaitua

zaurituta ikustea.

(…)

AGUSTIN

Saldu nauzuela esan da esan aritu dira

denbora guztian, horregatik harrapatu

gintuztela hain errez. Ez nuen sinistu nahi,

baina ezin nuen burutik kendu. Pozten naiz

astindu zaituztelako, kabroia.

JOSEBA

Zuri gehiago eman dizute, antza.

AGUSTIN

Baina ez dut txintik esan. Ez zuten kontatzen

izkutuko armarekin.

JOSEBA

Nola?

AGUSTIN

Alkondara. Gernikako tela zatia daukat

alkondaran.

JOSEBA

Hori abantailarekin jokatzea da.

AGUSTIN

Ta David? Zer dakizu Davidi buruz?

JOSEBA

Zuk bezain gutxi.

AGUSTIN

Eta ez badute astindu?

JOSEBA

Zergatik pentsatzen duzu hori?

AGUSTIN

Makal dagoelako. Epeltzen ari da aspalditik.

JOSEBA

Ez da egia.

AGUSTIN

Bofiak arrazoi du. Norbaitek saldu gaitu.

JOSEBA

Hori da beti esaten dutena. Gu ondoratzeko

estrategia da.

AGUSTIN

Baina egia baldin bada Davidek…?

JOSEBA

Nahikoa, Agustin!

ESKENA 28

Segoviako kartzela. 1975

David bakarrik patioan.

Beste presoak patioan gora eta behera.

Joseba Davidengana doa.

JOSEBA

Zer moduz?

DAVID

Ongi.

(…)

DAVID

Milesker detaileagatik, baina ez zaizu

komeni nirekin hitz egitea. Zigorra jasoko

duzu gero.

JOSEBA

Goikoei gutun bat bidaltzekotan nago,

traizioarena kalumnia hutsa dela esanez.

DAVID

Ez liotan sartu.

JOSEBA

Egin nahi dut.

DAVID

Ez.

JOSEBA

David, nik badakit zuk ez gintuzuela saldu.

DAVID

Baina arriskuan jarri nuen dena nire amaren

hiletara joatean. Ez. Zigorra beharrezkoa da

nire arima sendatuko bada. Gainera Franco

hilzorian dago. Amnistia bat egongo da.

Denok irtengo gara kartzelatik.

JOSEBA

Baina…

DAVID

Ez egin ezer. Utzi tximeletari etxera

bueltatzen.

JOSEBA

Oparituko didazu hori poema baterako?

DAVID

Ez da nirea. Liburuan irakurri dut.

Preso bat hurbiltzen da.

PRESOA

Etxeberría, ekarri pilota.

Josebak pilota ematen die.

Preso batek sakatu eta pilota harresian gora botatzen du nahi gabe.

ESkENA 29

Obaba. 1977

Obaba.

Hormetan Daviden kontrako pintadak.

David autobustetik jeitsi eta Teresarekin egiten du topo.

TERESA

David!

DAVID

Teresa!

TERESA

Hau poza, ustekabean lehendabiziko

maitasuna aurrez aurre topatzea.

DAVID

Neu ere pozten naiz, Teresa.

TERESA

Gezurtia.

DAVID

Nola zaude?

TERESA

Ongi. Kartak galtzen hasten zarenean onena

jokua aldatzea da. Iragana iragan da.

DAVID

Beti bezain teatrala.

TERESA

Baina orain errealitatearen teatroa

praktikatzen dut. Théâtre de la verité. Ta

zu?

DAVID

Autobusetik jeitsi berri naiz, baina alde egin

nahi dut hemendik.

Teresak bere pistola ateratzen du.

TERESA

Zu ekartzen didalako gogora eramaten dut.

DAVID

Ez da kargatita egongo!

TERESA

Ez. Badakizu zer, David? Munduan zehar

joan gaitezke banku lapurretan, Bonnie and

Clyde bezala. (…) Edo musikari ibiltariak

izan, zuk soinuaz eta nik bibolinaz. Ah,

dantza ere egin dezaket!

Dantza egiten du.

TERESA

“Pirpo y la bailarina coja.” (Davidi) Agur

egin.

Agur egitenm dute.

DAVID

Pirpo izen polita da.

Davidek Teresari musu eman eta badoa.

DAVID

Zaindu zaitez.

Bakarrik geratzean, Teresak tiro egiten du aidean.

ESCENA 30

Ospitalean.

Joseba heldua irakurtzen, Daviden ohearen ondoan.

Mary Ann sartzen da.

JOSEBA HELDUA

Está tranquilo.

MARY ANN

Las niñas están ahí fuera.

JOSEBA HELDUA

Si, os dejo solos. Precisamente acabo de leer

cómo os conocisteis en San Francisco.

MARY ANN

¿Ah, sí? Él acababa de bajarse del autobús y

yo me estaba despidiendo de una amiga.

San Francisco, California. 1977

Bi neska gazte autobus geltikian. Davidekin gurutzatzen dira.

MARY ANN GAZTEA

Excuse me! Can you take us a picture?

DAVID

Sorry. I don´t speak english very…

MARY ANN GAZTEA

¿Español?

DAVID

Vasco.

MARY ANN GAZTEA

¿De vacaciones?

DAVID

No. Vengo a trabajar, a un rancho cerca de

Sausalito. ¿Y tú?

MARY ANN GAZTEA

He venido a despedirme de mi amiga Helen.

¿Qué, nos sacas esa foto?

DAVID

Sí.

Davidek argazkia aterako du. Helen badoa.

DAVID

Esta es para mí..

MARY ANN GAZTEA

No doy mi foto al primero que me lo pide.

DAVID

¿Qué tendré que hacer para conseguirla?

MARY ANN GAZTEA

Merits.

DAVID

Merits? Merits… Ah méritos… Espera un

momento, no te muevas.

David irten eta bi hamburgesekin bualtatuko da.

Kale musikari bat agertzen da, soinua jotzen.

DAVID

Mi padre también es acordeonista.

MARY ANN GAZTEA

¡Qué bien!

DAVID

Pues no tan bien. Nuestra relación nunca fue

buena.

MARY ANN GAZTEA

¿Por qué?

DAVID

Prefiero no hablar de eso. Pero lo cierto es

que yo también toco el acordeón, igual que

mi padre.

MARY ANN GAZTEA

¿Es verdad, o sólo tratas de hacer méritos

para conseguir mi foto?

Mary Ann altzatzen da.

MARY ANN GAZTEA

Si quieres echarte atrás, aún estás a tiempo.

Mary Ann soinujoleagana doa.

MARY ANN

My friend is an accordionist. Would you be

so nice of leaving him to play something?

SOINUJOLEA

Yes, of course.

Mary Annek soinua ematen dio Davidi.

DAVID

No deberías dudar de mí… Aunque hace

mucho que no toco.

Mary Ann gaztea eta David gaztea badoaz.

MARY ANN

Esa fué la única vez que le oí tocar el

acordeón.

JOSEBA HELDUA

Mary Ann, tenías razón, estaba preparado.

Antes de la operación escribió su epitafio.

Irakurtzera doa.

MARY ANN

Ahora no, por favor.

JOSEBA HELDUA

Claro… He pensado en escribir un libro

basado en este texto. Un libro con un

mensaje principal: aquí estuvieron dos

amigos, dos hermanos.

MARY ANN

¿Crees que es una buena idea?

JOSEBA HELDUA

Sí. Esta historia no está completa. Falta gran

parte de la verdad.

MARY ANN

Está bien. Y perdona por lo que te dije la

noche de la operación.

ESkENA 31

Sei egun lehenago

Ospitaleko korridorean, Joseba eta Mary Ann aurrez aurre.

MARY ANN

¿Qué haces aquí?

JOSEBA HELDUA

Necesito hablar con David. ¡Por favor!

MARY ANN

Dudo mucho que quiera hablar contigo.

Además ahora necesita descansar. Dentro de

unas horas lo llevan a operar.

JOSEBA HELDUA

Tengo que estar con él.

MARY ANN

Ya le has hecho suficiente daño esta tarde.

JOSEBA HELDUA

Mary Ann…por favor.

MARY ANN

Ha pasado mucho tiempo, ¿no te parece?...

¿No es hora de que le dejéis en paz de una

maldita vez? (…) Me tengo que ir. David me

ha pedido que le traiga su acordeón.

Mary Ann badoa.

ESCENA 32

Joseba Daviden gelan sartzen da.

David gurpildun aulkian dago.

DAVID HELDUA

Barkatu zure hitzaldia hain modu zakarrean

mozteagatik. Edukazioa galtzen ari naiz.

JOSEBA HELDUA

Lasai, ordaindu egingo didate hala ere.

DAVID HELDUA

Kontuak argitu nahi bazenituen, lehenago

etortzea zenuen. Orain ez daukat indarrik

azalpenak emateko ere.

JOSEBA HELDUA

Ezagutzen nauzu. Badakizu ez naizela gauza

aurrez aurre hitz egiteko.

Hitzaldiaren testua eskeintzen dio

JOSEBA HELDUA

Hauxe da arratsaldean irakurri behar nuena.

Baina atseden hartu behar omen duzu, eta

nik, denborarekin borondate oneko pertsona

bihurtzen ari naizenez, kasu egingo diet. Ez

dut ezer irakurriko. Badaude gauza asko

istorio honetan nik bezain ondo

dakizkizunak. Gogoratzen Agustinekin izan

nuen eztabaida, lehenengo nobela inprentatik

atera berria jaso nuenean?

Aurrez ikusitako eskenaren dialogoak entzuten dira.

JOSEBA (OFF)

Ulertu dut. Zure ustez, “Kolonialismoak

Hirugarren Munduan duen Eragina”-z edo

idatzi beharko nuke.

DAVID HELDUA

Horixe gogoratzen dudala. Eta?

JOSEBA HELDUA

Une horretan zerbait astindu zitzaidan

barrenean. Bat-batean iruditu zitzaidan

aldatzen ari ginela, eta ez nuen gustoko ze

pertsona klase bihurtzen ari ginen. Zerbait

egin behar nuen, baina ez nekien zer. Eta

goiz hartan zeuk erreztu zenidan bidea.

DAVID (OFF)

Hamar ordu falta dira nire amaren hiletarako.

JOSEBA (OFF)

Joan egingo zara?

DAVID (OFF)

Bai. Joan egingo naiz.

JOSEBA (OFF)

Zurekin nago. Azalpenak emango dizkiot

Agustini. Hala ere, saltsa ederra izango duzu

bueltatzen zarenean.

DAVID (OFF)

Agian ez naiz bueltatuko.

JOSEBA (OFF)

Zer diozu?

DAVID (OFF)

Uztekotan nago aspaldi batetik.

JOSEBA (OFF)

Ezin duzu.

JOSEBA HELDUA

Bueltan behar zintudan. Elkarrekin egon

behar genuen dena pentsatua nuen bezela

atera zedin.

DAVID HELDUA

Pentsatua zenuen bezela zer? Joseba, ze

arraio kontatzen ari zara?

JOSEBA HELDUA

Joder, Franco hilzorian zegoen! Amnistiaz

hitz egiten zen! Baina amnistia jasotzeko

kartzelara joan behar genuen lehen bait

lehen. Borroka utzi nahi zenuela entzun

nizunean erabaki nuen ez nintzela bakarrik

joango. Naufrago zintzoa izan eta

salbamenduko txalupa zurekin konpartitu

nahi nuen.

DAVID HELDUA

Esaldi hori entzuna dizut beste inoiz.

JOSEBA HELDUA

Badakit. (…) Atxiloketa atentaturik burutu

baino lehen gertatu behar zen, tren bidaian.

Pentsatu nuen zure soinua amu egokia izango

zela poliziarentzat.

JOSEBA (OFF)

Eraman hau ere.

DAVID (OFF)

Nora goazela uste duzu?

JOSEBA (OFF)

Ondo etorriko zaigu udatiar axolagabeen

itxura emateko. Obabako Yemak! Kontu izan

zortzi orduko bidaia dugula Bartzelonaraino

trenez. Kantuan eta musika jotzen bagoaz,

festa giroan doazen hiru gazte alaitzat

hartuko gaituzte.

JOSEBA HELDUA

Miarritzerako bidean gasolindegi batean

geratu ginen, gogoratzen? Poliziarekin

kontaktatzeko modua topatu eta gure

atxiloketa zehaztu genuen. Errez ezagutuko

gintuzten, gutako bat soinua jotzen egongo

zelako.

JOSEBA (OFF)

“…con su maleta de piel y su bikini de

rayas...”

JOSEBA HELDUA

1977ean, hamalau hilabete, bi aste eta bost

egun geroago, Amnistia Orokorrari esker,

kalean geunden hirurok jada, aske eta bizitza

berri bati ekiteko moduan.

(…)

JOSEBA HELDUA

Horrela buka liteke istorio hau. Amaiera

zoriontsuaz. Baina pasa da denbora eta nik

jada ez dut nire burua engainatzen. Prezioa

oso altua izan zen denontzat. Niretzat ere.

Oraindik ere gogoan ditut komisarian pasa

genituen egunak; zuen ohiuak entzuten

nituen bitartean niri poliziek txisteak kontatu

eta zigarrilloak eskeintzen zizkidaten,

zerbezak eta sanwitxak ekartzen. Hasieran,

ergela nik, eskerronez hartu nuen, baina

berehala ulertu nuen portaera horren

arrazoia. Polizia mezu bat osatzen ari zen:

“Joseba da traidorea. Joseba itxura bikainaz

atera da galdeketatik.” Gartzelan nire kideek

galdeketa berri bat egingo zidaten eta ez

ziren nolanahiko erantzunekin

konformatuko. Arriskuan nengoen. Beraz,

deskuido batean, burdinezko atearen kontra

jauzi egin nuen buruzka.

DAVID HELDUA

Kopetako zauria zeuk egin zenuen?

JOSEBA HELDUA

Orbain hura nire salbazioa izan zen. Eta zure

kondena.

JOSEBA (OFF)

Goikoei gutun bat bidaltzekotan nago,

traizioarena kalumnia hutsa dela esanez.

DAVID (OFF)

Ez liotan sartu.

JOSEBA (OFF)

Egin nahi dut.

DAVID (OFF)

Ez.

JOSEBA (OFF)

David, badakit zuk ez gintuzuela saldu.

DAVID (OFF)

Baina arriskuan jarri nuen dena nire amaren

hiletara joatean. Ez. Zigorra beharrezkoa da

nire arima sendatuko bada. Gainera Franco

hilzorian dago. Amnistia bat egongo da.

Denok irtengo gara kartzelatik.

JOSEBA (OFF)

Baina…

DAVID (OFF)

Ez egin ezer.

DAVID HELDUA

Utzi tximeletari etxera bueltatzen.

Josebak bere negarra izkutatzen du.

DAVID HELDUA

Tira, Joseba, hau ez da zure estiloa. Ez zaude

sasoian. Garai zaharretan komentario

xelebreren batekin aterako zinen.

JOSEBA HELDUA

Zergatik, David? Zergatik onartu zenuen

denak errunduntzat jotzea?

DAVID HELDUA

Errudun sentitzen nintzelako. Bizitza guztian

sentitu naiz errudun.

Mary Ann sartzen da, soinuarekin.

MARY ANN

No deberías estar aquí.

DAVID HELDUA

Déjale. Me está contando la historia que iba

a leernos esta tarde. Bring it to me..

MARY ANN

(Soinua ematen dio) Here you are.

Soinua hartzen du.

DAVID HELDUA

Gogoan duzu?

Josebak baietz.

MARY ANN

Os dejo…

JOSEBA HELDUA

Quédate, si quieres.

Mary Ann geratzen da.

JOSEBA HELDUA

Cada día, durante los meses que estuvimos

en esa cárcel me decía a mí mismo:

«Confesaré la verdad, y cargaré con esa cruz

que lleva ahora David»; pero temía que me

mataran. Luego pensé que lo arreglaría

cuando saliera a la calle. Escribiría una carta

con la confesión y me marcharía al ex-

tranjero. Pero te adelantaste. Viniste aquí.

Rehiciste tu vida lejos. Mi confesión no te

traería ningún beneficio y a mí muchos

problemas. Decidí callar. Pero la cicatriz de

la frente no se ha borrado aún y me recuerda

a los catorce meses, dos semanas y cinco

días que estuviste en aquella cárcel en

peligro de muerte, acusado de traidor y de

chivato. Me recuerda a que te convertí de

nuevo en el hijo de un fascista, el hijo del

acordeonista.

(…)

JOSEBA HELDUA

Sólo me consuela pensar que sin aquel

sufrimiento no habrías tenido que venir aquí,

y no habrías tocado el paraíso con las yemas

de los dedos.

(...).

JOSEBA HELDUA

Pero eso no es mérito mío, sino de la gente

que encontraste en esta parte del mundo. (…)

(…)

JOSEBA HELDUA

Y… colorín colorado…

Joseba badoa.

Mary Ann Davidengana doa.

DAVID HELDUA

Cuando te he pedido el acordeón, no sabía

por qué lo hacía.

Mary Ann badoa.

Davidek soinua jotzen du. Padam Padam.

ESCENA 33

Joseba, bere maletarekin abioia hartzera doa. Mary Ann beregana doa.

Josebak Daviden testuaren azken orria erakusten dio. Daviden ahotan

entzuten dugu, Padam Padam entzuten den bitartean.

DAVID (OFF)

“Ez zen inoiz paradisutik hurbilago egon

rantxo honetan pasatako denboran baino, eta

kosta egiten zitzaion zeruan hobeto egon

zitekeenik pentsatzea. Mary Ann bere

emazteari eta Liz eta Sara bere alabei agur

esan beharrak bihotza urratu zion; baina,

bidaiari huts hutsik abiatzeko ausardiarik

gabe, ez zitzaion esperantza izpi bat falta

izan, eta jainkoari eskatu zion zerura eraman

zezan eta kokatu bere osaba Juanen, bere

ama Carmenen eta Obaba bere jaioterrian

izan zituen aspaldiko adiskide haien

ondoan.” amaiera

SEMEA2013.ko URTARRILAHitzaurreaVisaliako ospitalea, California. 1999ESKENA 1Hiru ordu lehenago. Book-Club. California.ESKENA 2Visaliako ospitalea. Sei egun beranduagoESKENA 3Obaba. 1957ESKENA 4Obaba. 1970ESKENA 5ESKENA 6ESKENA 7ESKENA 8ESKENA 9ESKENA 10ESKENA 11ESKENA 12ESKENA 13ESKENA 14ESKENA 15ESKENA 16ESKENA 17ESKENA 18ESKENA 19ESKENA 20OBABA.1973ESKENA 21Landetxe bat Bearn-en, Frantzia. 1975ESKENA 22ESKENA 23ESKENA 24ESKENA 25ESCENA 26ESKENA 27ESKENA 28Segoviako kartzela. 1975ESkENA 29Obaba. 1977ESCENA 30San Francisco, California. 1977ESkENA 31Sei egun lehenagoESCENA 32ESCENA 33