Sistem organa za krvotok

Tjelesna tecnost je tecnost koja okruzuje i obliva celije visecelijskih organizama i obavlja funkciju razmjene. Putem tjelesne tescnosti vrsi se razmjena sa spoljasnjom sredinom ili izmedju samih celija.

Postoje tri vrste tjelesnih tecnosti: hidrolimfa, hemolimfa, krv i limfa.

Hidrolimfa je tecnost spoljasnje sredine u kojoj organizam zivi. Hidrolimfa ima odlike sredine u kojoj se organizam nalazi. Kod sundjera i dupljara voda u kojoj zive prolazi kroz sustav kanala i duplji pa zatim izlazi iz tijela. Kretanje se ostvaruje pomocu biceva koji se nalaze na celijama hoanocitama. Njen sastav se ne razlikuje od sastava spoljasnje sredine.

Hemolimfa ima nesto slozeniji sastav i nije vezana uz spoljasnju sredinu. Ona sadrzi leukocite, pigmente za disanje i bjelancevine. Nju imaju gliste, zglavkari, mekusci i bodljokosci.

Krv i limfa su tjelesne tecnosti kicmenjaka. One se razlikuju po svom sastavu ali cine jedinstven sustav tjelesnih tecnosti. Krv je tecno tkivo organskog i neorganskog sastava koje neprekidno kruzi kroz cijeli organizam. Krv je sastavljena iz krvne plazme i uoblicenih elemenata (eritrociti, leukociti, trombociti). Krv sadrzi najvise vode (77-82), organskih (17-22) i neorganskih (1) materija. U krvi covjeka odnos krvne plazme i uoblicenih elemenata je 55:45%, Promjena tog odnosa dovodi do promjena osobina, funkcija i izgleda krvi. Limfa je sastavljena od tkivnea tecnosti i cirkulira kroz limfotok. Limfa ima slican sastav kao krvna plazma. Limfa sadrzi samo leukocite(bijela krvna zrnca) koji joj daju boju.

Eritrociti su najbrojniji uobliceni elementi. Oni daju boju krvi. Broj eritrocita kod zene je 4-4,5X 1012 a kod covjeka je 4,5-5X1012. Broj se moze mijenjati pod uticajem raznih faktora. Oni imaju izgled diska a velicima im je: 6,7-7,7 mikrometara. Oni sadrze i jedro. Sastoje se od vode(62-64), hemoglobina(31-33), masti i bjelancevina koje cine stromu(3-7). Stvaranje eritrocita odvija se u kostanoj srzi, a duzina zivota im je 120 dana.

Hemoglobin koji se nalazi u eritrocitima je nosilac najvaznije funkcije: razmjene respiratornih plinova. On je slozena bjelancevina koja se sastoji iz proste bjelancevine globulina i hem grupe koja sadrzi gvozdje. Prosjecna kolicina hemoglobina je 145 g/l. Najvaznija funkcija- prenosenje respiratornih gasova odvija se labavim vezivanjem izmedju gvozdja u kemoglobinu i oksigena pri cemu nastaje oksihemoglobin.

Leukociti (bijela krvna zrnca) su bezbojna tjelasca sa jedrom okruglog oblika. Broj leukocita kod covjeka: 4-8X109. Leukociti se dijele na granulocite(imaju granule-zrnca, segmentirani su) i agranulocite(nemaju granule, nesegmentirani). Granulociti se dijele na neurofilne, eozinofilne i bazofilne granulocite. Agranulociti se dijele na limfocite i monocite. Leukociti nastaju u hematopoetskom tkivu i zive 2-3 dana(naurofilni granulociti) ili vise godina(limfociti pamcenja). Sve vrste leukocita ucestvuju u odbrani tijela tako sto eliminiraju mikroorganizme i stetne materije fagocitozom i lucenjem aktivnih materija. Aktivne materije omogucavaju eliminisanje strane materije (antigena). Aktivne materije koje stvaraju leukociti nazivaju se antitjela.

Fagocitoza je uzimanje mikroorganizama u celiju, nakon cega dolazi do njegovog razlaganja. Tu ulogu vrse neurofilni granulociti i monociti koji su sposobni hraniti se bakterijama. Oni brzo otkrivaju bakterije i

reaguju krecuci ka mjestu infekcije. Neutrofili progutaju bakterije pomocu pseudopodija u hranjivu vakuolu gdje se lizosomi spajaju s vakuolama gdje se bakterija vari. Produkti varenja se apsorbiraju u citoplazmu nautrofila

Trombociti ili krvne plocice najsitniji su elementi krvi. Nastaju u kostanoj srzi i zive 4-8 dana, a razaraju se u slezeni. Broj trombocita: 250-300X109. Njihov broj se mijenja zavisno od fizioloskog stanja organizma i patoloskog stanja. Najvaznija uloga trombocita je u hemostazi, tj. Pri zaustavnjanju povrede grusanjem krvi.

Kolicina tjelesne tecnosti zavisi od tipa cirkulatornog sustava, vrste tjelesne tecnosti, njenih funkcija te stupnja razvoja organizma. Kolicina tjel. Tecnosti je veca kod organizama sa otvorenom cirkulacijom sa sporim kretanjem i malim pritiskom, a znatno je manja kod onih sa zatvorenim sistemom i visokim pritiskom. Ukupna masa tjel. Tecnosti je relativno konstantna. Kod covjeka: 6,5% tjelesne mase.

Funkcije tjelensih tecnosti:

Prijenos resorbiranih hranjivih materija iz probavnog sistema u tkiva Prijenos metabolickih produkata Prijenos ekskretornih produkata Prijenost respiratornih plinova(O2 i CO2) od respiratornih organa do celija. Prijenos respiratornih pigmenata. Najvazniji pigmenti su hemocijanin, hemeritrin, hlorokruorin i

hemoglobin. Prijenos hormona i drugih aktivnih materija od mjesta tvorbe do mjesta djelovanja Koagulacija (zgrusavanje krvi) Prijenos toplote Osiguravanje unutrasnje sredine Prenosenje pritiska Tjelesna tecnost ucestvuje u homeostazi. Homeostaza je sposobnost tijela da se odupre razlicitim

uticajima koji bi mogli dovesti do manjih ili vecih promjena u uravnotezenosti tijela. Kada je tijelo izlozeno nekom vanjskom djelovanju koje tezi da ga izbaci iz redovnog stanja, tada dijelovi tijela reagiraju u smislu umanjenja i ispravljanja poremecaja. Homeostaza se odvija uz potrosnju energije.

Odbrambene funkcije Organizmi se od stetnih uticaja razlicitih agenasa brane sposobnoscu tjelesnih tecnosti da unistavaju strane cestice i mikroorganizme.

Imunitet. Imunoloski sustav (mehanizam unutrasnje odbrane org.) se aktivira ako dio stranih cestica i mikroorganizama prodre u organizam. Leukociti su dio tog sistema koji prozima citav organizam i sastoji se od niza organa. Jer se leukociti slobodno krecu koz zidove sudova sve tjel. Tecnosti su dio imunoloskog sistema. Zahvaljujuci imunoloskom sistemu svaka organizmu strana materija ili celija se identificira nakon cega se pokrece niz slozenih i medjusobno uvjetovanih reakcija. Rezultat je eliminacija svih stranih materija i celija koje ugrozavaju organizam. Strane materije koje dospjevsi u organizam izazivaju njegovu imunolosku reakciju su antigeni. Mikrobima, otrovima i drugim stranim tijelima nas organizam se suprotstavlja proizvodeci tvari koje neutralisu njihovo djelovanje. Najvise takvih tvari nalazi se u krvi i to su antitjela. Antitjela neutralisu samo one tvari protiv kojih su i nastala. Steceni imunitet je imunitet kada nakon prelezane bolesti u tijelu ostaju zastitna antitjela pa se takva bolest ne moze ponovo dobiti. Imunitet se moze postici unosenjem gotovih antitjela i to je pasivni imunitet. Pored stecenog postoji prirodni imunitet koji se stice stvaranjem sntitjela u toku embrionalnog ili ranim fazama postembrionalnog zivota ili kasnijim

fazama rasta i razvoja organizma. Postoji i imunitet vrste cime se oznacava otpornost neke bioloske vrste prema nekim oboljenjinma

Imunoloski sistem moze se aktivirati i kada se pomijesa krv jedne vrste sa krvlju druge vrste. Utvrdjeno je da krv covjeka sadrzi antitjela(aglutinini) a eritrociti antigene(aglutinogeni).

Krva grupa Aglutinogeni eritrocita

Aglutinini plazme Daje Prima

„0“ nema Alfa,beta 0,A,B,AB O„A“ A Beta A,AB 0,A„B“ B Alfa B,AB 0,B

„AB“ A,B nema A B 0,A,B,AB

Osim antigena A i B eritrociti covjeka mogu posjedovati i antigene oznacene kao Rh faktor. Krv koja ih sadrzi je Rh pozitivna, a koja ih nema, Rh nehativna. Broj Rh negativnih je oko 15%.