Nr. 352 Hósdagur 6. oktober 2005 12,-

Síða 3

Sigmund verður 75

"Okkara maður" í Sandoynni fyllir runt.

Fupp og fakta um tilfeingisgjald og -rentuVit dokumentera, at sjónvarpstíðindinivóru fupp

Sofus Poulsen:Úr Syðrugøtu til AberdeenTað eru ikki nógv, sum hava havt sonógv samband við fiskimenn, sum Sofus.Vit hava hansara søgu í trimum pørtum.

Síða 9

Síða 6

Búskaparráðið hevur lært okkum nógv:

M.a. um einsrætting í FøroyumNú um dagarnar frættist,at verandi formaður íBúskaparráðnum ætlar atleggja frá sær eftir berteitt ár í starvi. Samstundismælir hann til at avtakaráðið og sama tilmæliðhevur undanfarni formað-ur í ráðnum. Tað ljóðaðieisini, sum at landsstýris-maðurin, sum varar avráðnum, heldur, at hettakundi verið eitt gott hug-skot.

Í hesi grein skal als ikkitakast støða til hendanspurningin. Her skal bertverða hugleitt um, atveruliga hevur búskapar-ráðið verið til stórt gagn.Tað hevur nevniliga veriðvið til at avdúka, hvussueinsrættað føroyska sam-felagið er blivið,og hvussuFøroyar m.a. við hjálp avbúskaparráðnum eru bliv-nar eitt “serfrøðinga”veldi.

Inntil fyri einum 30-40árum síðani, vóru allarmeiningar líkastillaðar íFøroyum. Ein maður kun-di væl vera roknaður skila-maður, sum lurtað varðeftir, um hann bert hevðigingið í fólkaskúla ogverið til skips. Hann iðhevði eina hægri útbúgv-ing kundi so spyrjast umítøkilig mál innan hansaraserfrøði, men hetta gavhonum sum so ikki størrivald.

Men so byrjaðu vit atfáa fleiri fólk við ymiskumakademiskum útbúgving-um, sum gav teimum heit-ið “frøðingar” innan ymiskavmarkað øki.

Og knappliga gjørdusthesir “frøðingar” serfrøð-ingar í stórt sæð øllummillum himmal og jørð,og vanligt vit og skil varðfullkomiliga tileinkisgjørt.

Eina slíka støðu finguteir skiftandi formenninirí búskaparráðnum. Uttanmun til hvat mál stakk segupp, so var hjá pressuni atfáa hendur á formanni-num í búskaparráðnum.Og hansara orð vórðu upp-hevjað til bíbilskan sann-leika. Samstundis slupputey ymisku fjølmiðlafólk-ini undan at gera nærrikanningar í nøkrum máli.Vísmenninir høvdu talað,so her var ikki meira atsiga um tað.

Og gud náði tann, sumhevur torað at seta segupp ímóti hesum “sann-leika”. Tað verður avakademisku kransakakunigjørt til ta reina kettarí.Hesir vísmenn hava óav-markað talufrælsi, ogeinki krav verður sett tilteir, ikki eingang at teirskulu halda seg til sann-leikan. Men tann, sumloyvir at sær at vísa á, atkanska ikki alt var sum

presturin prædikar, verð-ur lagdur undir at viljakøva talufrælsið í landi-num. Og staðfestingar avbeinleiðis skeivleikumverða beinleiðis burtur-tagdar.

Hetta hevur givið t.d.formonnum í búskapar-ráðnum eitt gylt høvi atpresenterað síni persón-ligu og politisku sjónar-mið sum undirbygd vís-ind. Og tað ikki minst, táhesi hava verið í samsvarvið sjónarmiðini hjá fjøl-miðlafólkunum. Eins og ísøguni um nýggju klæðikeisarans torir eingin atmukka fyri ikki at verðaroknaður fyri at vera býtt-ur.

Hvussu henda skipanhevur virkað, verður sera

væl lýst í teimum grein-um, sum vit hava havt íseinasta og hesum blað-num í samband við sjón-varpstíðindini tann 12.september um tilfeingis-gjald. Hesi tíðindini erueitt meistaraverk í villleið-ing, sum hon annars mestkennist frá einaræðislond-um. Høvuðselementini ítíðindini eru fyri so víttnæstan røtt, men so verðatey snarað júst so passa-liga, at niðurstøðan einkisamband hevur veriðveruleikan. Og so ber tilat fáa alla ta politiskuskipanina at hava einaavgjørda støðu á hesumgrundarlagnum.

Hetta mál vísir, at taðongan áhuga hevur hvussuveruligu viðurskiftini eru

í einum máli. Vit kundu íseinasta blað vísa á, atupplýsingarnir um tilfeing-isgjaldið í Íslandi vórubæði ítøkiliga skeivir ogvillleiðandi. Hetta hevurongan áhuga havt. Mentað, sum er enn verri erutey sera ósannlíku tíðind-ini um eina teoretiskaframtíðar tilfeingisrentu íNoregi, sum verður settfram sum um her er talanum eitt tilfeingisgjald.Hetta er ein villleiðingsum er so snildislig, atvanligi hyggjarin hevurongan møguleika fyri atsíggja tað.

Men tað óhugnaliga er,at ein slík einsrætting kannfara fram uttan at nakarletst um vón. Eitt er hvatein formaður í búskapar-

ráðnum kann bryggjasaman saman við einumfjølmiðli. Men tað er eing-in annar eftir egnum tykkiprofessionellur fjølmiðil,eingin myndugleiki, eing-in tingmaður ella nakarsum helst, sum seturspurning við slík skeivtíðindi og enn verðurgjørt nakað fyri at rættatey.

Niðurstøða:Einsrættingin eydnaðist.Búskaparráðið hevur íhvussu er hjálpt til at fáahetta staðfest! Ta nyttunahevur tað so gjørt.

Síða 3Nr. 352 - 6. oktober 2005

Tann 12. oktober verðurSigmund Hentze á Sandi75 ár. Sigmund hevur ímong ár verið ein av álit-ismonnunum hjá FøroyaFiskimannafelag. Í 1970gjørdist hann varasóknar-formaður, í 1973 sóknar-formaður og síðan 1980hevur hann verið sýslu-formaður fyri Sandoynna.Hann hevur tískil verið“okkara maður” í heili 35ár, og hevur verið við tiltær nógvu broytingar, sumeru hendar í umstøðun-um hjá fiskimonnum, ogeigur hann eisini sín part íteimum.

Sigmund er føddur í1930. Foreldrini vóru Kat-rina og Vilhelm Hentze.Hann var fiskimaður ogbestimaður stóran part avlívinum. Tey vóru 9 syst-kin, 6 brøður og 3 systrar.Bert tríggir beiggjar erueftir á lívi. Umframt Sig-mund er tað Gustav, sumsigldi við Rituni í mong árog so Tórur, sum býr solangt burtur sum í Na-mibia í Suðurafrika.

Sigmund hevði ein van-ligan barndóm. Gekk ískúla, har Hákun Dam ogSigvald Djurhuus vórulærarar

Sigmund er í einum slík-um aldri, at hann minnistvæl kríggið, og tann ó-tryggleika, sum tað førdivið sær.

Tey búðu nær við sjógv-in, og hetta førdi til støð-ugan ótta fyri minum. Teymáttu javnan rýma norð-ur í bygdina, tá minurvóru í farvatninum. Einaferð vórðu tey vakt kl. 6ein sunnumorgun, tí einmina lá niðri í fjøruni ogkundi bresta nær taðskuldi vera. Tey fara tilbeins, og komin niðan frábrestur minan. Tá teykoma aftur til húsa eruallir rútar í smildri, og taðhevði neyvan verið lukku-ligt at standa fyri.

Eisini minnist Sigmund,tá skúlabørnini sóu “Falk-in” verða bumbaðan avtýskum flogfari vestanfyri Nípuna. Hetta sá seraógvusligt út, men taðspældi væl av kortini.

Á sjónum í 40 árSigmund hevur eisini sín-ar drúgvu royndir á sjó-num. Í 1947 fór hann við“Elin” hjá Lauru Nolsøevið Sofus á Sæbonki úrFugloy sum skipara. Teirfór avstað upp á Norð-landið í juni og komuaftur fyrst í august. Teirfiskaðu við snøri og fingu350 skippund, og tað varals ikki so galið. Sigmundheldur seg hava fiskaðsum miðal.

Men so fór Sigmund atroyna nakað, sum ikkinógvir føroyingar havaroynt. Og tað var at virkaroyðugrót í Nólsoy, sumeina tíð var ein alternativ

vinna í Føroyum. Royðu-grótið varð malið og koyrtí sekkir, og so varð taðstoytt leyst í lastina á einiskonnart, sum flutti tað avlandinum til Keypmanna-havnar, har tað var nýtt til málingaframleiðslu.Dánjal í Kvívík var stjórifyri hesum arbeiði. Sjálvurbúði Sigmund hjá JuulJacobsen, ið seinni gjørd-ist politikkari. Juul hevðisiglt saman við pápa Sig-mund, og teir gjørdustvinir fyri lívið. Sigmundletur væl at Juul, sum tannhugnaligi maður hannvar.

Men Sigmund fór so tilskips aftur.Hann var í 4 ár,í 1948,1949,1950 og 1951við “Mariu” hjá Tummasvið Kráir í Vági. Í 1950fekk “Maria” tó nýggjanmotor, og meðan hon lá,var Sigmund við “AgnesLouise”. Bjarni Sandoy avSandi var skipari á “Mariu”.Frá teirri tíðini kendi Sig-mund væl Thorstein Vil-helm, son Tummas viðKráir, sum var næstfor-maður í reiðarafelagnum ínógv ár, og tí væl kendur ífiskimannafelagnum.

Í 1952 fer Sigmund við“Yvonnu” hjá teimum áLøghamri, við mammu-beiggjanum Frits Nicode-mussen sum skipara. Teirfóru til Grønlands. Fyrstveiddu teir við línu, síðanvið snøri og síðan afturvið línu.“Yvonna” var einstór skonnart, hon tókeini 1.000 skippund. Teirlandaðu eisini í Grønlandiog vóru burtur í eitt hálvtár. Hetta var sera long tíð,men eingin spurdi eftir títá.

Í 1953 fer Sigmund atsigla við skipum hjá N. J.Mortensen. Fyrst við“Slættanes” 1953-56 ogsíðan við Godthåb 1956-59. Hetta árið sigldu teir áeitt ísfjall. Stórt hol kom ábógvin og skipið fór atleka.Teir fóru at sigla inn

til Holsteinsborg sam-stundis, sum teir kláraðuat halda lens.Her lógu teirí 3 vikur. Teir fóru heim og “Godthåb” fór ikki útaftur. Í 1960 fer Sigmundvið “Oyrasker” hjá Høj-gaard á Toftum. Teir fórutil Íslands við gørnum,

sum hevði verið ein løn-andi vinna í nógv ár. Mentá íslendska fiskimarkiðvarð flutt út í 1958gjørdist hetta endabrest-urin á hesi veiði. Síðan varfarið til Grønlands og síð-an á sild við gørnum. Taðer nú stuttligt at minnasttil, at tá var tað roknaðsum so gott at fara á sild,at menn vórðu “lokkaðir”at fara við til Grønlandsfyri seinni at sleppa á sild.Men nú slapp Sigmundvið Mortensen skipi aftur,og hann var við “Falki-num” í 1961-62. Seinni fórhann við “Rólant”hjá samareiðaríi í 1963-67. Umveturin var hann tí onkr-an túr við “Dagstjørnuni”og “Havsøka”. Sigmundsigldi nógv ár hjá Morten-sen, og her treivst hannvæl. Her kom hann atkenna aðrar kendar menní reiðarafelagnum, sumNiels J Mortensen, sála, ogsíðan Gudmund, núver-

andi stjórin, sum tá varsmádrongur. Í 1962 varSigmund eisini ein agn-sildatúr við tí tá fram-komna “Hoyvíkingi” hjáJohan í Hoyvík.

Keyptu PollMen í 1967 keypti Sig-mund saman við beiggj-um sínum og svágnumHenry Olsen “Poll”, sumDemmus førdi. “Pollur”varð annars ætlaður at ger-ast ferðamannaskip hjáKjølbro, men tað gjørdistnýggi “Pride” í staðin. OgSigmund sigldi við her til1986. Tað gekk væl til“Pollur” sakk tann 1. sep-tember nevnda ár. Teirfingu ein sjógv, sum gjørdiat skipið fór at leka. Teirmáttu fara í gummibátin,men vórðu skjótt tiknirupp av trolaranum “Sancy”.

Sigmund fór ikki afturtil skips, men tá hevðihann eisini siglt í 40 ár.Hann fór at arbeiða áflakavirki í eini tvey ár.Men eftir álvarsama sjúkumátti hann gevast at ar-beiða.

Ein túr til skips fekkSigmund kortini afturat.Og hetta var túrurin ísummar við “Johannu”,sum fór ein “krígssigl-aratúr” til Íslands at keypafisk og síðani til Aberdeenat selja. Hesin túrur vareitt stórt upplivilsi hjáteimum, sum vóru við, ogeisini hjá Sigmundi, sumher kundi uppliva eina-ferð enn,hvussu tað var atsigla í gomlum døgum, táhann sum ungur fór tilskips.

Sigmund giftist í 1959við Ingrid úr Sumba.Sumba má hava verið eittgott mið hjá heimasands-monnum, tí tað komu ikkifærri enn 3 systrar haðanitil Sands. Tey eiga fýrabørn Virgar, Kristinu,Sámal, og Eli, og tey eigaeisini 12 barnabørn.

Tað skal sigast, at Sig-mund er ein álitismaðurog skilamaður. Hann erein góður felagsmaður,sum er trúgvur sum trøll-ið, og væl dugur hann atgreiða frá øllum tí, sumhann hevur upplivað.

Vit í fiskimannafelag-num vilja ynskja tær hjarta-liga tillukku við teimum75 árunum við vón um athava teg millum okkaradrúgva tíð afturat.

ó.

Sigmund á Sandi 75 ár

Mynd av nevndini í FF fyri um 20 ár síðani. Frá vinstru: Fredrik Hansen, Jens Nybo, Christian Olsen,Andreas Højgaard, Sigmund, Christian Jacobsen og Óli Jacobsen. Tað eru bert Óli og Sigmund eftir ínevndini. Fredrik, Jens og Andreas eru deyðir.

Hetta er Pollur, sum Sigmund átti saman viðsínum brøðrum og svági.

Sigurd í Oyndarfirði ogSigmund skemtastumborð á “Johonnu”.

Í næstseinasta blaði høvdueina frásøgn um teir báð-ar beiggjarnar Des og AffaEgholm, og teirra bjarg-ingarbrøgd.

Tað er eisini ein parturav sjóvinnusøguni hjáættini, at ein svágur teirravar eisini ein av okkarakendu skiparum. Tað varSofus Højgaard, Sofus íRituvík, sum varð gifturvið Helenu, sum var kendsum jarðarmóður í Havn ínógv ár. Tað verður mett,at hon hevur tikið ímóti4.000 børnum, tey flestfødd heima.

Sofus var einkjumaður,tá hann giftist við Helenu.Sofus átti trý børn í hvørjigiftuni.

Sofus var føddur í 1882.Sum aðrir dreingir fórhann ungur til skips. Í1899 var hann við “LallaRookh” við Jens Mohr, í1900 við “Emerald” avTvøroyri, skipari var Jógv-an Vang í Kálvhúsinum áGlyvrum, og í 1903, 1904,og 1905 var hann við“Saltaire”, sum Hanus Høj-gaard úr Rituvík, búsit-andi í Havn, førdi.

Sofus tók skiparaprógvhjá Jens í Dali í 1905, oghann var skipari við fleiriskipum, sum “Ternuna”,“Delphinen”og “PrinsessuMariu”, inntil hann í 1921keypti “Cathrine”, upp-kallað eftir fyrru konuni,úr Svøríki. Sofus førdihana fyrst árini 1922-24,og hann førdi hana soaftur í 1928.

Hon varð niðursigld avenskum trolara sama vár.Hetta várið fóru nógv skiptíðliga at rigga til at fara áSuðurlandið, og tey fyrstuskipini fóru í februar

mánaði. Teir vóru niður-sigldir 17. mars, tá teirvóru staddir á Selvogs-bankanum. Teir fingunógvan fisk hendan dag-in. Knappliga síggja teirein trolara, sum stevnirbeint ímóti teimum, menteir ivaðust ikki í, attrolarin fór at halda av,soleiðis sum hann átti atgera. Men tað gjørdi hannikki. Róðursmaðurin átrolaranum hevur einkivarnast, hvat var við athenda, fyrr enn í seinastuløtu,og tá var tað ov seint.Hann sigldi við fullari ferðinn á stýriborðsbógv ogsorlaði alt forskipið innmóti skeilettinum. Taðeydnaðist sum við einumundri allari manningini atkoma umborð á trolaran,áðrenn “Cathrina” sakk.

Trolarin, sum kallaðist“Soranus”, var á heimveg

við fullari last og vildisleppa at seta manninginaav í Føroyum á leiðini.Hetta vildi Sofus ikki oghann bað um at farið varðtil Reykjavíkar við mann-ingini. Her var sjóforhoyr,og bretski skiparin átóksær alla ábyrgdina.

Sama ár keypir Sofus“Mignonette”, eisini úrSvøríki. Skiparin gjørdistsvágurin Des Egholm, ogtað var við hesum skipi, athann og hansara manningbjargaðu manningini á“Langanes”, sum greittvarð frá í umrøddu grein.

Sofus var í 1937 besti-maður við “Mignonette”,og hetta var seinasta ár,hann var burtur. Hannseldi skipið í 1946 inn áStrendur.

Sofus átti eisini “Reykja-nes”, sum hann keypti í1929, eisini í Svøríki. Men

Ejvind, sonur Alfred, sum druknaði í Aberdeen.Sofus og Helena.

Hetta eru børnini hjá Alfred sum ung. Frá vinstru Johan Hendrik, Eiler, Jógvan,Ejvind og Sonja. Hjørdis var ikki fødd tá.

Hetta er manningin á “Cathrinu” í 1928. Hon erkanska tikin, tá teir eru komnir á Reykjavík, eftirat skipið varð niðursiglt.1. Niclas Johannesen, 2. bestimaður, Nes2. Hans Sigurd Joensen, Skúvoy3. Klæmint Poulsen, -4. Óla Jákup Joensen, -5. Hans Martin Rasmussen, Norðskála6. Jóan Jákup Poulsen, Skúvoy7. Meinhard Joensen, Skúvoy8. Hans Dam, Havn9. Hans Jákup Arge, Argir10.Andreas Johannesen, Nes11.Andreas Andreassen, motorpassari, Oyrabakki12.Alfred Andreassen13. Dánjal Arge, Argir14. Edvard Gjoveraa, í Lánni, Havn15. Sofus Højgaard, skipari16. Hans Anthoniussen, kokkur, Morskranes17. Símun Johannesen, Nes18. Hans Michael Djurhuus, Selatrað.

Við á myndini eru ikki: Jóan Hendrik Poulsen,Skúvoy, Einar Einarsson, Rituvík og JohanHøjgaard, sonur Sofus, Havn.

Síða 4 Nr. 352 - 6. oktober 2005Síða 4

Meira um Egholm sjómenn:

Skipini hjá Sofus í Rituvík

1. september 1936 sigldihon á ein flúr í Føroy-ingahavnini, og stoyturinvar so harður, at sluppingjørdist vrak. Mannsskaðihendi tíbetur eingin.

Sofus andaðist 21.mars1957.

Syrgiliga vanlukkanvið “Sonju Egholm”Vit fara at venda aftur tilfrásøgnina um vanlukkunavið “Sonju Egholm”, sumvit høvdu í somu. Vístverður til endurgivnuminningarorðini um Al-fred Egholm, har nevntverður eitt óhapp í Aber-deen, sum kom at kostahonum dýrt.

“Sonja Egholm” var upp-runaliga “Dora Venø”,keypt úr Danmark. Í mars1946 vóru teir í Aberdeen

og landaðu og teir fingulandingarútgerð frá landiav og tað vóru fólk ástaðnum sum landaðu.Men nakað hevur veriðgalið við hesi útgerð, tíokkurt gongur fyri, so einlandari, sum kemur fram-við, fær skaða.

Tá teir í september áriðeftir koma aftur til Aber-deen verður Alfred møtt-ur av einum endurgjalda-kravi frá tí skadda ar-beiðaranum, sum er heili4.500 pund, sum var heiltnógvur peningur tá í tíð-ini. Alfred fær ábyrgdinaav vanlukkuni, hóast land-ingin var fyriskipað avlandingarmonnum í auk-tónini. Alfred avvísirblankt kravið, sum hannmetir at vera honum óvið-komandi. Men hald verð-

ur lagt á skipið og teirsleppa ikki avstað, tá teirætla.

Meðan teir bíða, hendirtann syrgiliga vanlukkan,at Ejvind, sonur Alfred,druknar.

Ejvind var ein ungurlættlyntur unglingi, jústikki fyltur 21 ár. Í Dim-malætting fær hann taðummæli, at hann var “tiltrods for sin unge alderen dygtig og djærv sø-mand, som tillige var sær-deles afholdt af alle dem,han færdedes iblandt.”

Sofus Poulsen í Aber-deen kendi væl Alfred, oghann greiðir frá, at Alfredgreiddi honum frá hesumtilburði. Ejvind hevði sagtso við pápa sín: “Pápi, egkomi við tær hendan túr-in til Íslands og vit skulu

gera ein rimmar túr.”Hannso gjørdi, og alt gekk sumvanligt, uttan tað, at Affihevði ein dreym .. dekkiðvar fult av blómum ogkransum ... Hann hugsaðiso, hvat ið hetta skulditýða ... mundi tað vera, atteir fingu ein ringan túrella hvat. Fiskiskapurin,teir snurraðu eftir flat-fiski, gekk væl, og teirfingu eina góða last ogfóru so til Aberdeen atlanda. Ferðin niður gekkvæl og sølan var góð.

Seinni høvdu teir verið ílandi, og teir komu omanat Dee ánna, har bátarnirvanliga lógu aftaná land-ingina á fiskamarknaði-num. Vatnstandurin har er ávirkaður av flóð ogfjøru,so at langt er niður ádekkið, tá ið fjøra er, ogáarføri er altíð á fjøru.Hetta var tíverri støðan, táið teir komu oman. Teirfóru so niður eftir jarn-stigunum, sum har vóru.Komnir umborð saknaðiAffe Ejvind. Hann rópti soeftir honum, men fekkeinki svar ... tá kom taðfyri hann .. tú kanst rópasum tú vilt, men svar færttú einki ...og so var tí-verri. Hóast leitað bleivfunnu teir einki til Ejvind

Hann hevur vist mistfótafestið, er gliðin í ánnaog er tikin til havs viðstreyminum. Og fyri atsleppa avstað aftur máttiAlfred veita eina trygduppá 3.000 pund ella kr.60.000.

Hetta var ein ræðuligursmeitur hjá Alfred atkoma heim aftur uttansonin. Og minni smeiturvar tað ikki fyri konunaEriku. Tá Affe fór til gravarvórðu eisini minningar-orð søgd um Ejvind, einsog navnið hjá honum

eisini kom á gravsteininfyrst hjá pápanum ogsíðan hjá báðum foreldr-unum.

Søgan um dreymin erenn ein váttan um, atmeira er millum himmalog jørð….Tað roysni sumAlfred framdi í 1932 viðbjargingini av manninginiá franska skipinum, byrj-aði jú við einum dreymi!Dreymurin um blómur-nar og kransarnar minnirum ein annan líknandidreym, sum vit hava um-røtt.

Hetta var hjá Miu Mikk-elsen úr Gøtu, sum mistimannin, Sofus, við “Imma-nuel” í 1932. Hon hevðiein líknandi dreym áðr-enn teir fóru avstað, harsongin var dekkað viðblómum.Tá væntaði hon,at tað fór at vera hon, sumfór at doyggja, tí hon varso sjúk. Men tað gjørdistSofus. Sjálv er hon blivin100 ár!

Her síggja vit "Sonju Egholm" uppkallað eftir dóttir Alfred.

Heðin Mortensen borgmeistari í Havn er versonur Alfred Egholm. Ein daginbjóðaði hann ættini hjá konuni at síggja býráðið og vit síggja frá vinstru:Hjørdis (Egholm) og Heðin Mortensen, Sonja (Egholm) og Poul Danielsen, Majaog Jógvan Egholm, Herbjørg og Eiler Egholm, Elisabeth og Hendrik Egholm.

Í greinini um "Langanes", har manningin varðbjargað av "Mignonette" við Jens Petur Egholmsum skipara, var eisini greitt frá einum øðrumbjargingarbragdi. Hetta var tá sumbingurinHjalmar fær syft ein drong inn aftur á dekkiðeftir, at hann er farin fyri borð av einumbrotasjógvi.Pápi tann bjargaða sonin var so takksamur, athann hvørt ár eftir hetta kom við einum lambi tilHjalmar!

Síða 5Nr. 352 - 6. oktober 2005

Síða 6 Nr. 352 - 6. oktober 2005Síða 6

Fupp og fakta um tilfeingisrentuSum framhald frá seinasta blað útgreina vit í hesi grein sjónvarpstíðindini um tilfeingisrentuna.

Í seinasta blaði høvdu vitviðmerkingar til tíðinda-røðina í Degi og Viku umgjald fyri fiskirættindi ogharvið eisini tilfeingis-rentu. Hetta skal vera eittískoyti til hesi “tíðindi”fyri at gera fólki tað heiltgreitt, hvussu tað verðurarbeitt í málum sum hes-um og annars eisini øðr-um málum.

Hin 12.september hevðiDagur og Vika fyrstu ferðhesi stórtíðindi undir yvir-skriftini, at landskassinkann fáa fleiri hundraðmilliónir í inntøkum ár-liga av fiskirættindunum.

Útgangsstøðið er sølanav teim stóru verksmiðju-trolarunum, har kvotanhjá hvørjum teirra verðursøgd at hava verið seldfyri 40 mio. kr. Hjá Kjøl-brotrolarunum er pening-urin komin inn í einalmennan grunn. Eftir er“Vesturvón”, og hendasølan saman við øðrumlíknandi kvotasølum er -sambært hesum tíðind-um - grundarlag undir einilandskassainntøku uppáfleiri hundrað milliónirárliga. Júst hetta gjørdu vitviðmerkingar til í seinastablaði, og tær fara vit ikkiat endurtaka.

Tað skal bert staðfest-ast, at málið er í tveimumpørtum. Annar er søla avkvotum, har seljarin kannfáa stóran vinning av atselja “fólksins ogn”.Tað errættiliga stór semja um, athetta er skeivt, og at nak-að má gerast her.

Hin parturin er um teir,sum eru í vinnu grundaðá tey rættindi, sum erufingin “ókeypis”, skulugjalda til landskassan fyrisín rætt til at veiða.Tað erhetta, sum henda greininskal snúgva seg um.

Hvat hevur Johnny sagt?Upprunin til hesi tíðind-ini er fráfarandi formað-urin í BúskaparráðnumJohnny í Grótinum. Hans-ara fremsta uppskot er atselja fiskirættindi á upp-boðssølu, eitt uppskot, iðer komið frá Búskapar-ráðnum fyri nøkrum ár-um síðani. Fólk við skilifyri vinnuviðurskiftummettu hetta uppskot einkisamband at hava við veru-leikan. Heldur ikki kundivísast á nakað dømi um,athetta kundi lata seg gera.

Men í øðrum lagi hevurJohnny í Grótinum upp-skot um eina tilfeingis-rentu. Hetta merkir, at

uppgjørt verður, hvussunógv tær ymisku kvotur-nar kasta av sær, t.v.s. ítilfeingisrentu, og at vinn-an fær álagt at gjalda eittprosentgjald av hesumavkasti, sum skal fara ílandskassan sum gjald fyriat troyta “fólksins ogn”.

Nú er ikki heilt lætt atvita, hvat Johnny veruligahevur sagt við sjónvarpið.Slíkar samrøður verða júkliptar til at passa til enda-málið, so bert ein brots-partur kemur á skíggjan.Men her má so gangast útfrá tí, ið varð endurgivið.

Íslendska skipaninFyrst vísir Johnny til ís-lendsku skipanina við til-feingisgjaldi, har gjaldiðsambært honum í fjør var6% og í ár 9,5% av “netto”.Fyri tað fyrsta eru teyítøkiligu tølini ikki røtt. Íár er gjaldið 6,6%, meðantey 9,5%, sum Johnnysegði vera galdandi í ár,ikki koma í gildi fyrr enn í2009. So tað er ikki meiranágreiniligt enn so.

Men tað, sum er taðheilt avgerandi fyri atkunna fáa røttu fatan avhesum, er, at munurinmillum brutto og nettoverður lýstur. Tað verðurhann ikki. Tí siga hesirupplýsingar einki. Tað eróneyðugt at siga, at mun-urin millum brutto ognetto kann vera hvat sumhelst.

Mótsatt sjónvarpinumhava vit kannað málið hjárøttu viðkomandi í Ís-landi, og vit endurgeva tafrágreiðing, sum vit havafingið frá Sjómannasam-bandi Íslands um hendaspurning. Hon er lætt lesi-lig á íslendskum, so tað erikki neyðugt at týða hana.Frágreiðingin sigur í stutt-um, at tilfeingisgjaldiðverður goldið aftaná frá-drátt av útreiðslum sumhýru, olju og aðrar rakstr-arútreiðslur. Hesar eru sostórar, at aftaná hesarfrádráttir er bert - grovtroknað - 1% eftir av bruttoat gjalda. T.v.s. at hettaskal samanhaldast við tey6,6%, sum eru galdandi,ella enntá tey 9,5%, sumvórðu upplýst í tíðinda-sendingini!

Men tað, sum eisini eráhugavert, er, at við tí út-rokningarháttinum, sumverður nýttur í Íslandi,hevði avgjaldið av til-feingisrentuni á føroyskalandgrunninum í ár veriðsera nær um ikki bein-leiðis null.

Tilfeingisgjald ellatilfeingisrentaSíðani nevnir Johnny einafrágreiðing í norska fíggj-armálaráðnum, har teirhava roknað seg fram tileina tilfeingisrentu, sumkann vera 40%, tá flotin erfult tillagaður, uttan at taðverður nærri greitt frá tí.

Her er at leggja tilmerkis, at meðan Johnnyum íslendsku skipaninanýtir orðið tilfeingisgjaldtosar hann nú um einatilfeingisrentu, sum umhetta var tað sama, og atøll rentan tískil skal fara íalmenna kassan. Men taðer tað als ikki talan um.

Tað, sum er hent, er,at norska fiskimálaráðiðhevur biðið sentrið fyrifiskivinnubúskap viðHandilsháskúlan í Bergengera eina meting av, hvatein tilfeingisrenta kannvera.

Tilfeingisrentan er einuppgerð yvir ta “rentu”

ella avkast, sum verandikvotur geva, og hvat tærkunnu koma at geva undirávísum umskipanum.

Staðfest verður, at rent-an sum er liggur um 0,null, men tey 40%, sumJohnny nevnir,eru treytaðav eini “optimalari” um-skipan av fiskiflotanum.

Fyritreytin er ein slíkumskipan av flotanum, atbert tey bestu skipini íøllum bólkum eru í vinnualla tíðina. Hetta vil m.a.merkja, at talið á fiski-monnum fer at minka viðí minsta lagi eini helvt.Einkann bert hugsa sær,hvørjar avleiðingar hettahevði havt í Føroyum! Oghetta kemur ikki minst atmerkjast í útjaðaranum, tátilfeingið verður á færrihonum. Tað verður enntároknað við møguleika-num, at norskar kvoturverða veiddar bíligari avútlendskum skipum ellaav útlendskari manning.Hetta virkar sum fagrirdreymar hjá teoretikar-um, sum í hvussu er bertpartvíst lata seg seta íverk.

Men tað avgerandi er, attað verður ásannað, at íverandi støðu vildi eintilfeingisrenta verið um 0(null) í Noregi sambærtsomu serfrøðingum. Oger hetta ein váttan um, attað kann vera sera langtmillum teori og veruleika.

Tað fekst tann fatan avumrøddu tíðindum í sjón-varpinum, at tilfeingisrent-an øll sum hon var skuldienda í almennum køss-um, og hetta hevur giviðgrundarlagið fyri teimumhundraðstals milliónum,sum sjónvarpið hevur út-vegað landskassanum.Taðer tað als ikki talan um.Tað kann hægst vera einmeira ella minni partur,sum skal gjaldast, men taðfinst einki boð í Noregiuppá hetta. Sagt verðureisini í frágreiðingini, attað er heldur eingin, sumsigur, at ein møgulig til-feingisrentan í framtíðiniskal skattast yvirhøvur,ella í givnum føri, hvussunógv hon skal skattast.Men undir øllum umstøð-um skal tað loysa seg hjáskipunum at fáa størriavkast, ella verður einkigjørt fyri at bøta umavkastið.

Tí verður eitt evt. gjaldgoldið av vinninginum ogikki av bruttoveiðivirði-num, sum tað hevur veriðsett upp í sjónvarpinum.

Hetta var eisini váttað í

Íslendska skipaninÚtreikningsaðferðin er útskýrð í 21. grein laganna um stjórn fiskveiða nr. 38/1990og reiknar Fiskistofa veiðileyfagjaldið fyrir hvert fiskveiðiár. Veiðileyfagjald fyrirfiskveiðiárið 1. september 2005 - 31. ágúst 2006 er 1,53 kr. á þorskígildiskíló(til dæmis er 1 kg af þorski er 1 þorskígildiskíló, en 1 kg af ufsa er 0,37 þorskí-gildiskíló). Fiskistofa gefur út þorskígildisstuðla fyrir allar fisktegundir. Veiðileyfa-gjaldið á síðasta fiskveiðiári var 1,99 kr á þorskígildiskíló lækkar á því fisk-veiðiári sem er að byrja, verður 1,53 kr á þorskígildiskíló.

Veiðileyfagjaldið er reiknað þannig út fyrir fiskveiðiárið 1/9 2005 - 31/8 2006:

Tekið er verðmæti afla allra fisktegunda sem lúta stjórn fiskveiða (brúttóverðmæti), fyrir tímabilið 1. maí 2004 til 30. apríl 2005. (BV)

Frá þessu verðmæti er dregið

1. Reiknaður olíukostnaður. Reiknaður olíukostnaður var 6.218 millj. kr miðað við árið 2000. Olíukostnaðurinn er framreiknaður til tímabilsins 1. maí 2004 - 30. apríl 2005 miðað veð breytingar á heimsmarkaðsverði á olíu. (OK).

2. Reiknaður annar rekstrarkostnaður sem var 17.569 millj. kr á árinu 2000. Annar rekstrarkostnaður er framreiknaður miðað við verðbreytingar frá árinu 2000 til tímabilsins 1. maí 2004 til 30. apríl 2005 (AK).

3. Reiknaður launakostnaður sem er ákveðinn 39,8% af brúttóverðmætinu (BV). Af því sem eftir er er veiðileyfagjaldið 6,6% (var 6% í fyrra og verður orðið9,5% árið 2009)Formúlan verður þá svona:Veiðileyfagjaldið er (BV-OK-AK -39,8% af BV)*6,6% deilt með þorkígildum íkg = 1,53 kr á þorskígildiskíló.

Fyri at sleppa undan misskiljingum endurgeva vit ta frágreiðing, sum vit havafingið úr Íslandi á upprunamálinum. Sum tað sæst, er tilfeingisrentan lækkaðfrá í fjør til í ár, hóast prosentsatsurin er hækkaður frá 6%, til 6,6% í ár. Hettavísir, at hetta er ein skipan, sum er lagað til bæði inntøkur og útreiðslur. Og altannað líka vilja hækkandi oljuútreiðslur, sum sláa ígjøgnum við útrokninginikomandi ár, lækka útrokningargrundarlagið. Síðstu tøl vit hava sæð fyritoskaprísir í Íslandi er íkr. 17,53 pr. kg. Hetta merkir at tilfeingisgjaldið er 0,9%ella ein tíggjundapartur av tí sum formaðurin í Búskaparráðnum upplýsti.

Hetta er tikið úr heimasíðuni hjá Norges Fiskarlag. Her váttar fiskimálaráð-harrin, at tað verður arbeitt við útgreiningum í samband við tilfeingisrentu,men at tað er ikki grundarlag fyri eini slíkari í dag.

Síða 7Nr. 352 - 6. oktober 2005

vár av norska fiskimála-ráðharranum, Svein Lud-vigsen, sum sigur stjórn-ina víst arbeiða við máli-num, men hann ásannartó, at tað í verandi støðuikki er grundarlag fyri attosa um eina tilfeingis-rentu. Undir øllum um-støðum skal ein slík skip-an gerast í samráð viðvinnuna. Og tað er óneyð-ugt at siga, at tað er serastór ósemja í Noregi umhetta upplegg.

Johnny helti til, at taðvar hóskandi við eini til-feingisrentu nærri tey 25%,

sum tað skilst av brutto-veiðuvirðinum. Men hettahevur hann so ikki fráteimum norsku útgrein-ingum, sum vit hava sæð.

Og “vups” hevur sjón-varpið innkasserað tillandskassan fleiri hundr-að mio kr. bert av teirri

milliardini, sum verðurveidd á landleiðini afturatøðrum veiðum. Og tryggj-aður er stuðul frá flestuflokkum á tingi, har teirflestu bert hava hesi sjón-varpstíðindi at grunda sínstøðu á.

Tað sum ikki ertikið viðEitt høvuðsprinsipp fyrieinhvønn tíðindaflutninger, at mál verða lýst í síniheild. So kunnu fólk takastøðu út frá tí. Hetta erikki gjørt í hesum máli.

Sjónvarpið hevur ikkigjørt tað minsta “research”ella kanningararbeiði íhesum tíðindum. Einasta“dokumentatión”eru nakr-ir setningar hjá einumfráfarandi formanni í Bú-skaparráðnum. Síðan hev-ur ein yvirskrift verið settog tíðindaflutningurin erso lagaður til hana.

Okkara saman-dráttur av hesummáli er:Tann einasta verandi skip-an viðvíkjandi tilfeingis-rentu, sum vit kunnu sam-meta okkum við, er tanníslendska.

Sambært hesi skipan ertilfeingisrentan í Íslandiumleið 1% av toskavirði-num, og hon er lækkað íupphædd í ár í mun til ífjør. Og hevði henda skip-an verið galdandi í Før-oyum, hevði gjaldið veriðnærri null.

Tann skattur av til-feingisrentu, sum arbeittverður við í Noregi, vildieisini merkt umleið 0 íNoregi í dag. Og tá vildihon eisini gjørt tað íFøroyum. Tað er eisinitilskilað í norska álitinumí hesum máli, at ein til-feingisrenta skal vera einpartur av einum vinningi,sum skipini fáa av sínumfiskirættindum. Her ereingin prosentsatsur sett-ur. Men tað er als ikkiuppá tal, at øll tilfeingis-renta í Noregi skal verðatikin av bruttovirðinum,sum tað hevur verið borð-reitt við í Degi og Viku.

Niðurstøðan er tískil, at

hesi tíðindi sum heildmugu sigast at vera “fupp”,sum stórt sæð einkigrundarlag er fyri.

Ov mikið av slag-síðu fyri formanniní ReiðarafelagnumInntil nú hava verið sekstíðindasendingar um hend-an spurning á einum sotunnum grundarlagi, sumher er greitt frá.Tað havaverið tvey smá innsløg,sum hava verið ímóti um-rødda hugskoti, nevniligafólkaflokkurin og BjartiMohr. Restin hevur veriðskorið soleiðis til, at teyhava stuðlað sjónvarps-vertinum. Og tá tað vístiseg, at javnaðarflokkurin ífyrsta umfari stuðlaðihonum, ja, so er flokkurinsloppin framat tvær ferð-ir.

Tað hevur verið ein slíkslagsíða í hesi lýsing avmálinum, at formaðurin í Reiðarafelagnum hevurborið seg undan at med-virka. Hann vildi ikkileggja navn til ta upp-løgdu manipulatión, sumheilt opinlýst er farinfram í hesum málinum.

Tíðindaflutningurundir alt lágmarkHetta er annars ein tíð-indaflutningur, sum erfullkomiliga í samsvari viðtær royndir, sum vit havalýst í nógvum greinumum her í blaðnum.Tað ereingin ivi um, at tíðinda-flutningurin í Føroyum ertann vánaligasti í okkaraparti av heiminum.

Tíðindamenn sita sumpávar og halda seg einsa-mallar hava førleika at av-gera, hvat eru “røtt” tíð-indini, og tann, sum loyvirsær at staðfesta ítøkiligarskeivleikar í tíðindaflutn-inginum, verður roknaðurfyri at vera ein kettari.

Hetta er kanska ikki sonógv øðrvísi enn hjá tíð-indafólki í øðrum lond-um. Men munurin er berttann, at okkara fjølmiðlarsleppa at gera, sum teim-um líkar, tí einki eftirlit er.

Tað er fyri tað fyrstagreitt, at í hesum førinumeru almennu fjølmiðlarniruttan nakra sum helsttíðindaleiðslu. Tað finnastongar reglur og ongarmannagongdir um tíðinda-flutning, og um hann erskeivur ella rættur hevurongan týdning, bert hanntænir teimum áhugamál-um, sum skulu røkjast.Taðhevði verið lætt at funniðmeira “sannleika” í hesummáli, t.d. í seinasta FF-blaðnum, men tað hevurongan áhuga.

Í Danmnark er - hóastalt - eitt eftirlit, sum fyrstog fremst er millum tíð-indafólkini sjálvi. Tann,sum fer út um eitt avístmark, verður loftaður avhinum fjølmiðlunum, oghetta førdi m.a.herfyri viðsær, at varatíðindaleiðariní TV2, Lotte Mejlhede,mátti leggja frá sær. Hettahevði ikki kunnað hent íFøroyum. Tað er greitt, atteir stóru fjølmiðlarnirfriða hvør annan, so harer einki at heinta. Og teirhava heldur ikki nakaðannað val. Teir hava allirnógv lík í lastini, og hvører hann,sum torir at blakavið gróti, tá hann sjálvursitur í einum glashúsi?

Royndirnar vísa eisini,at tað at klaga er verri enneinki at gera. Í minsta lagifæst einki burtur tí, og íringasta lagi verður túverri fyri, sum vit eisinihava víst á.

Vit fara at endurtakaokkara uppskot um einaóhefta dygdarmeting avføroyska tíðindaflutningi-num.Vit vilja fegin luttaka!

Hendan greinin lýsir væl norsku skipanina og váttar tað sum stendur í hesigrein, og sum grundleggjandi er í stríð við sjónvarpstíðindini um hetta mál.Her sigur Røgnvaldur Hannesson, at víst kann tilfeingisrentan í Noregi gerast4 mia. ella 40% av samlaða veiðuvirðinum hjá norskum fiskimonnum, menhetta sigur einki um, hvat eitt møguligt tilfeingisgjald skal vera. Í løtuni vilditað annars verið um null. Tí er púra einki grundarlag fyri at nýta norðmennsum páskot at tosa um 100 tals milliónir í landskassan í tilfeingisgjaldi. Hettaer villeiðing so tað forslær.

Hetta er seinasta dømi um, at í Danmark er hóastalt mark fyri, hvat fjølmiðlar kunnu loyva sær.Í Føroyum er einki slíkt mark.Tað er hetta málseinasta av mongum dømum um. Lutvíst tí taðfinst eingin tíðindaleiðsla, og lutvíst tí føroysk

tíðindafólk halda hondina yvir hvørt annað. Teysita nevniliga øll í einum glashúsi.

Síða 8 Nr. 352 - 6. oktober 2005Síða 8

Mánadagur 19. septemberTað eru + 2 stig í dag.“Helene L” kom inn atlanda krabbar í morgun;teir hava gott 20 tons inniog hava drigið um 3.000teinar. “Helena L” hevurhavt nógvar smáar “sjúk-ur”hesa síðstu tíðina,mennú mugu vit hopa, at honer blivin “frísk” aftur.

Teir hava eisini dripiðnakrar grindahvalir í Nuukherfyri.

21. september+ 2,1 stig og vindur avsuðri við vátakava. “Lóm-ur” kom inn at landa her íSisimut í morgun. Teirhava gott 90 tons inni.

23. september+ 2,3 stig og stilli. Kana-diarin “Kingiq”kom inn atlanda í morgun; skipið erfult - knapt 250 tons avrækjum hava teir inni.Teirrokna við at fara nýggjantúr í morgin. Krabba-kvotan fyri innanskersveiði skuldi annars steðg-að her hjá okkum tann26. september. Hon erlongu steðgað í sunnaruhelvt, men í gjár avgjørdilandsstýrið at økja innan-skers kvotuna aftur við1.000 tonsum, og honskal býtast ímillum kom-munurnar, so vit fingu

200 tons aftrat, summøguliga er nóg mikið tilbátarnar í 2 mánaðir.

“Louisa L”, sum hevurverið í Føroyum og settnýggja verksmiðju til skelj-ar í, er komin á fiskileiðaftur. Teir royndarkoyrasum nú er, og onkrarjusteringar verða gjørdar.Annars siga teir, at taðvísir seg at rigga væl.

27. septemberTað eru + 1,2 stig og stilli.“Lómur” kom inn at landaí morgun, teir hava gott75 tons inni. Teir loystuaftur til nýggjan túrseinnapartin.

“Louise L” kom inn eftironkrum luti; teir roynd-arkoyra verksmiðjuna tiljákupsskel, og har eruonkrar barnasjúka enn,men tað er ein bagatell.Táalt riggar, kunnu teirkoyra um 1.500 kg avlidnari vøru niður umdagin. Nú kóka teirvøruna, og tað er nakaðnýtt, og eisini er minkaðnógv um manningina.Fyritíðina er prísurin fyrijákupsskeljar uttan rognuppi á 100 kr. kg, so umteir fáa upp í lastina, sumer gott 20 tons, er lastingóðar 2 mill. kr. verd.Teirplaga at hava ein mánaðaum at fylla lastina.

“Mano”, ein svartkalva-

trolari úr Manitsoq, hevurverið inni og landað.Trol-arin tekur um 200 tons avsvartkalva; teir fóru út ánýggjan túr í dag.

28. septemberNú eru minus 4,6 stig ogstilli. “Nanok Trawl” kom

inn at landa í morgun; teirhava gott 420 tons inni.“Akamalik” er inni í Nuukog landar í dag, ogskeljabáturin “Anna KiilII” er eisini inni og landar,teir hava knapt 20 tonsinni. Og so kom ein gamalkenningur, “Vinlander”,

sum áður fiskaði krabba,inn. Teir eru í øðrumørindum nú, tí nú fiskateir svartkalva við gørn-um. Eg tosaði við skip-aran,og hann segði, at teirhøvdu 600 gørn íaltstandandi; tað vil siga 50gørn í hvørjum trossa.

Fiskiskapurin var ikkitann stóri, sum hannsegði; teir hava verið úti íknappar 6 vikur hendantúrin, og lastin var so gottsum hálv nú. Teir komuinn vegna brek í tí einafrystaranum. Teir skulueisini landa í morgin.

“Markus” var inni ígjárskvøldið og bunkraði;teir fóru út aftur í nátt.

Nú hava teir afturdripið grind,um 100 hval,uppi við Kangatsiaq. Teirselja her “á brettinum”,sum vit kalla tað.

29. septemberMinus 3,6 stig og lot aveystri. Ja, hendan dagin íFøroyum - Mikkjalsmessu- gloymi eg ongantíð. Táskurðfjøllini skuldu gang-ast - tað kriblar í mær eftirat sleppa á fjall ella faraniðan á trøðna og takaokkurt lambið at slakta.Jú, tað vóru tíðir, sum eggjarna vildi upplivað aft-ur, men tíverri…

Heilt illa stendur ikki tilallíkavæl. Eg havi fingiðtveir penar veðrar fráeinum plássi, sum liggurinnanfyri Narrsarsuaq, einveturgamlan og ein tvæ-vetur.Eg hevði tveir kønar“veðramenn” heimanífrá,sum eru við trolara her, atkoma og handla krovini.Har varð tikið um síður-nar, ja, so at siga alla-staðni, har man plagar atrøra við krov, varð gjørt,men illa varð mett umvektina. Skotið varð 14 og18 pund galið, tí tann einiveturgamli vág 76 pund,og tvæveturveðrurin vág84 pund. Válgararnir erusera vakrir á at líta, og taðverður spennandi at faraundir at kóka. Rullupyls-urnar síggja eisini væl út -og so høvdini eisini við tígóða nakkaspikinum. Egfái tveir veðrar aftrat, soveturin er bjargaður viðgóðum veðrakjøti. Míttfjall er sostatt hálvgingiðnú.

Annars føli eg meg sumheima, tá eg passaðiheimaseyð, tí fyri tíðinahavi eg 4 ross gangandi á

beiti niðanfyri húsini hjámær. Eg fóðri tey fráaltanuni við øllum slagsbreyði og so grønmeti sosum piparrøtur í trimumfarvum! Rossini fara eftirteimum gulu fyrst, og hvítað skilji eg ikki - munnutey vera farvublind ellahvat? Tey fáa eisini melón-ir, tomatir, bananir, vín-drúvur, kinakál, ja, øllmøgulig sløg av grønmeti,sum er blivið ov gamalt íhandlunum. Eg fái taðserverað í túnið. Mærdámar hetta ítrivið seravæl og standi leingi oghyggi at teimum. Ongan-tíð hevði eg hug at fáamær ross niðan á trøðnahjá okkum í Havn den tíðtað var. Mær hevði dámtbetur at hesi kríatúrinisøgdu mæ-mæ í staðin fyriat genggja!

“Seermisuut” er í Mani-sok og landar í dag; teirhava fulla last.

1. oktober+ 1,8 stig og nógvurvindur av útnyðringi. Eghavi frætt frá einum trol-ara, sum er í Eysturgrøn-landi, at har er ikki taðstóra. Hann sigur, at teireru komnir upp til 4 tonsum døgnið. Tær stórurækjurnar eru bleytar,men tað fer at broytastum eina tíð.

Tá “Vinlander” í gjárskuldi flyta pláss,vóru teirso óhepnir at sigla á“Annu Kiil II”. Stoyturinvar so mikið harður, attveir stórir ljósskermar,sum standa ytst á bakka-num til ís-útkikk, kunnunú brúkast at lýsa eftirstjørnum við! Tað var okk-urt við maskinuni, sumikki vildi bakka. Hannendaði eisini yviri viðfabrikkina, og teir søgdu,at hann tók land.

2. oktoberTrolarin “Sisimiut” kominn til Nuuk í dag at landasvartkalva; teir hava fiskaðtilsamans gott 1.000 tonsí 48 fiskidagar, og tað ertað besta, sum trolarinhevur fiskað uppá sostutta tíð. Óført fiskarí -tað kann ikki sigast ann-að.

Tað hevur verið so ring-ur sjógvur úti á, at nakrirav trolarunum hava veriðinni í Amertoq-fjørðinumog krokað. Teir fóru útaftur seinnapartin í dag.Og “Vinlander” liggur viðikki minni enn 12 enduminn á land, so nógv run erinni í havnini her.

Vit hava aftur eina mynd frá Fornminnissavninum. Latið okkum frætta, um tit kennast viðnakran av monnunum og vita nakað um í hvørjum sambandi myndin er tikin.

3350F2995

Trolarin “Sisimiut” kom inn til Nuuk at landa svartkalva 2. oktober.Teir høvdutilsamans gott 1.000 tons í 48 fiskidagar - tað besta, trolarin hevur fiskað uppáso stutta tíð.

Manningarmynd

Síða 9Nr. 352 - 6. oktober 2005

Framhald á næstu síðu

Samrøða við Sofus Poulsen - 1. partur

Sofus Poulsen:

Úr Syðrugøtu til AberdeenTá vit í mai mánaði í ár vóru í Newcastle til minningarhaldið fyriteir donsku og føroysku sjómenninar, sum fórust undir 2.heimsbardaga, var Sofus Poulsen við sum umboð fyri løgmann.Sofus hevur í meiri enn 50 ár verið kendur av fleiri ættarliðum avfiskimonnum sum “okkara maður” í Aberdeen. Tey fyrstu nógvu

árini saman við Oddmar Skarðhamar, umboðsmanni í Aberdeen. Vit fingu eina samrøðu við Sofus, har hann greiddi frá sínumhendingarríka lívi. Samrøðuna prenta vit í trimum pørtum. Hettaer so fyrsti parturin, har hann greiðir frá barnaárum og tíðini undirkrígnum.

PápiPápi mín var Óli hjá Dán-jali í Syðrugøtu. Hann for-listi við “Immanuel” í1932.So míni fyrstu barna-ár vóru í Syðrugøtu, og egbúði hjá ommuni ogabbanum, Dánjal og Magn-inu á Mýruni. Eg minnistpápa eitt sindur. Tað klár-asta í mínum minni umhann er, at hann plagdi attaka meg út at síggja mán-an uppi yvir Støðlafjalli.Eg tonkti ofta uppá taðfyrr, hvussu tað kundibera til, at hetta var soklárt í mínum minni. TáNessie kona mín og egvóru í Føroyum seint íseptember í 1978 við“Smyrli”, fór eitt sovorðiðódnarveður tvørtur umFøroyar og suður um Ís-land. Vit skuldu ferðasteitt sindur runt í Føroy-um, og vóru so inni íGøtu. Vit høvdu verið hjáMartin Olsen, í Grund, tilnátturða eitt kvøldið. Táhevði eg sagt við Sannufastur,at eg vildi fegin gistaí húsunum hjá ommu, íBeiti. Eg hevði ikki veriðhar síðani 1945, og núhøvdu húsini fingið sentr-alhita.

Tað var gamaní, so vitvóru har um náttina. Taðvar nógvir vindur. Eghyggi so uppá Støðlafjall,og nú er mánin har. Hannvísti seg at hanga beint áStøðlafjalli. Tá gekk taðlíka sum upp fyri mær, hvítað hevði verið so klárt ímínum minni frá tí eg varknapt trý ára gamal.

Mamma æt Jørgina,vanliga kallað Ginna. Honvar fostursystur Helenu,mammu Eiler og SámalJacobsen, og Constansu,sum endaði sum fýrpass-ari og bóndi á Syðradali.Constansa var eisini jarðar-móður í Kallsoynni. Honvar omma Bjørn Kalsø, nú-sitandi fiskimálaráðharra.Tær “systrarnar”vóru nógvsaman, og sum rímiligtmenninir við. Og hettamundu vera orsøkin til, atpápi fór á Suðurlandið viðSámal, sum var giftur við

Helenu, og sum var skip-ari á “Immanuel”.

Í aðrar mátar plagdi pápiat sigla við morbróðursínum Jóan Magnus Thom-sen,har Niðri í Syðrugøtu,sum førdi og átti triðinginí “Tvey Systkin” hjá Absa-lon á Skála.Abbi og Peturfarbróður plagdu eisini atsigla við honum. Mentíverri hendi so tað, atpápi gekk burtur við “Im-manuel”.

Tryggingin man havaverið á eini leið. Eg haldi,at allar konurnar, sum ikkihøvdu hús, bygdu hús tá.Systir mín var ikki fødd.Hon varð kallað Óluvaeftir pápa.Vit fingu nakaðav peningi, og eg minnist,at tá eg fór í realskúla íHavn, var hesin peningurtøkur at gjalda fyri skúlan,sum ein mátti gera tá.Mamma bygdi so hús íSøldarfirði, tí mammahennara búði jú har.

Tá eg var sjey ára gamalgiftist mamma upp afturvið John, sum var hálvuríslendingur og hálvur skoti.Hann hevði verið nógv íFøroyum og Íslandi sumfiskakeypari fyri Hawse &Co, í London. Hann varkønur í føroyskum og ís-lendskum og kláraði segannars á fleiri málum.Hann plagdi at vera super-cargo hjá damparum, iðkomu til Føroyar eftir salt-fiski. Hann plagdi at siga,at gøtumenn og vestmenn-ingar vóru sera raskir atlossa. Teir goymdu oftatað seinasta til hesar bygd-irnar, tí her gekk tað seraskjótt fyri seg at fáa altumborð.

TurkihúsiðEg minnist, tá “turkihúsið”varð bygt í Syðrugøtu.Teyflestu í bygdini áttu parta-brøv her, og tey plagdueisini at arbeiða her. Egplagdi - sum heilt ungur -at vera og skera burturúrhjá ommu, tá hon vaskaðifisk. Omma og Elia hjáAndreas Petur í Guttastovuvóru tær, sum høvdu tærstørstu rúgvurnar. Eg hal-

di meg minnast, at tærvóru tvær ferðir so høgarsum hjá hinum. So hervarð vaskað skjótt og væl.Umframt at turka fiskinúti hevði fiskavirkið eittturkianlegg, so tey kunduturka fiskin til Brasilia íSuðuramerika.

Maskinmeistari var Jó-hannes hjá Mikkjali, ogvar hann kendur fyri atvera sera hegnigur. Sjálvurslapp eg at hjálpa við atleggja fiskin á tremmur ogat stýra vogninum.

Minnir úr GøtuTað eru mong góð minnirfrá teirri tíðini. Eitt var atfara í torv og at seta niðureplir og annað. Sjálvt eftirat mamma flutti til Søldar-fjarðar,vóru vit allar feriurog nakað væl afturat íGøtu. Eg kann m.a. minn-ast eina ferð - eitt vetrar-kvøld í kavaroki. Tað varræðuliga ringt veður. Johnbróður hevur verið 3-4 ár,og eg havi verið tað eldri.Abbi kom eftir okkum.Hann mátti bera John ábakinum, og eg rann viðsíðuna av honum. Tá vit

koma til Gøtu, er Græk-aris í Guttastovu har atskifta út múrsteinarnarinnan í komfýrinum, og tívar eingin hiti í húsinum.At koma úr kavaroki inn íeitt kalt hús var ikki stutt-ligt. Men tá Grækaris varliðugur, fýrdi omma aftur,og so var aftur í lagi.

Eg minnist eisini tá myrktvar, og vit bert høvdu pe-troleumslampurnar.Tá vitvóru farnir í song, plagdiabbi at fortelja okkumonkra søgu, so sang hannog at enda hevði hanneina lítla bøn. Og sangir-nir vóru slíkir, sum mankann minnast til. So varlampan sløkt, og tað varbølamyrkt. Eg haldi ikki,at man eigur at gera hettavið børn. Myrkur er ikkinakað sum børnum dám-ar. Eg kann gott minnasttil, at eg sá kvistar og slíkt,og eg bilti mær alt møgu-ligt inn, sum tað, at okkurtfór at koma út úr kvistun-um. Hví, kann eg ikki sigaakkurát, men síðani eggjørdist vaksin, havi egverið herviligur at síggjafólk og annað í mynstr-

SofusSofus saman við mammu síni, Jørginu, í 1932

Óli Poulsen, pápi Sofus (standandi) saman viðsystkinabarninum Andreas hjá Poul Christoffer

Síða 10 Nr. 352 - 6. oktober 2005

Framhald á síðu 15

um, bæði á tapeti og ílinoleum. Hetta kemurkanska av, at man varmyrkaræddur.

Ljósið varð spartTað vóru ikki nógvir peng-ar tá ið tíðini, og tað varðikki tendrað, fyrr enn taðvar ordiliga myrkt, og távar bara tendrað í køki-num. Tá ein gekk úti umkvøldarnar, var at rennafrá køksvindeygað tilkøksvindeyga, tí har varljós. Borðið í køkinum vareitt av teimum, sum varfest við hongslum á vegg-in og kundi heingjast uppá veggin, tá tað ikki varbrúkt, og her kundu vitspæla ymisk spøl. Øll ungtá dugdu at telva, og gent-urnar dugdu at binda. Egminnist eisini ein illveð-ursdag, tá ikki var farandiút.Tá lærdi omma meg atbinda, so eg dugi at kastauppá, og sjálvt um eg ikkihavi bundið nógv, so erhetta kortini ikki nakaðein gloymir.

Í torvÍ Syðrugøtu var einki torvnærhendis. Her mátti far-ast norður í Boð, norðan-fyri Skipanes ella niðan áÁnadal, sum var ovarlaga -nærri Skálabotni, og soMillum Fjarðar. Og taðgekk ein dagur hvørjaferð ein fór í torv. Skuldifarast í Ánadal varð fariðniðan við Gjónni fráGøtugjógv. Og tá tað varat fara at bera inn, baðabbi altíð um at fáa hest-arnar hjá Líggjas bónda.Eg kann gott minnast einaferð vit fóru niðan. Johnbróður var lítil og orkaðiikki so væl at ganga, soabbi setti hann á ta mitt-astu ryssuna. Tá vit vórukomnir nakað niðan, hardjúpt er niður í gjónna, ereitt ordiligt skríggj. Taðvar frá John, sum gjørdist

bangin, tá ið hann sániður í gjónna. Panikkurkom í hestarnar, sumreistu seg upp á bakbein-ini. Omma fekk skundis-liga hála John niður avryssuni, og abbi fekk siss-að fylgið, so vit komuniðan á Ánadal í øllumgóðum.

Ánadals-strongurinella stálkaðalin...Syðrugøtumenn høvduspent ein stálstrong ellakaðal, frá einum hamriniðalaga á Ànadali omantil har nú landavegurin er.Hetta nakað sunnanfyriValaknúkar, har stendureitt nýtt seyðahús oman-fyri vegin og ein kannsíggja eina kullu á sunn-aru síðu á einum lítlumgili stutt sunnanfyri seyða-húsið.“Kullan” er ein grøn-ur svøður og undir ellaaftanfyri kann ein síggja,at grót er lagað og har varso kaðalin festur.Hann varbrúktur, tá ið torvið skuldiflytast heim. Torvið varðfyrst fylt í sekkir, sumsíðani vórðu hongdir ájarnringar, sum vóru opn-ir. Men endarnir ginguforbí hvønn annan, sosekkirnir ikki kundu dettaburturúr. Tann ella teir

fyrstu sekkirnir høvduband knýtt í ringin, viðeinum lýsiklúti í fyri atloysa rustin.Tá ið ein ellatveir posar vóru hálaðiroman kundi hinir posar-nir bara sendast omanuttan nakra hjálp. Hettagekk vanliga skjótt fyriseg og var sjálvandi spenn-andi hjá okkum ungling-um at síggja. Torvsekkir-nir vóru so fluttir við bátitil Skipanes og við lastbilitil Gøtu.Veit ikki um onk-ur unglingi mundi gera

ein túr á hesum renni-strongi.Er hetta nakað sumferðavinnan kundi tikiðupp, við hóskandi nútíðarstrongi og hongistólum?

Tari og sláingEg minnist, tá uppgangurella brim var. So skjótt taðlinkaði eitt sindur fórgamalt og ungt oman ásandin at skumpa tara, ogvar hann brúktur til tað-ing, serliga til eplir. Taringav ein serligan smakk.Tað er eisini viðurkent, attað er jod í tara, og jod erjú sera gagnligt fyri heils-una.

Eg átti ein líggja, tá egvar 7 ára gamal. Abbigjørdi mær eitt orv, og eg dugdi væl at sláa. Eggjørdi mína nyttu, tá sláastskuldi, saman við tí slótti-manni, sum abbi annarshevði biðið at sláa, tí sjálv-ur var hann í Grønlandium sumrarnar.Tá minnisteg nakað, sum eg heltvera forferdiliga tungt, ogtað var at hjálpa til atbrýna. Tað var mítt arbei-ði at vinda hvørvisteinin.Hetta var ikki minst gald-

andi, tá tað skuldi veltastog spakarnir skuldu brín-ast.

Kríggið byrjaðiEg minnist væl, tá kríggiðbyrjaði, og tað frættist íradio, at Danmark var her-tikið 9. apríl 1940. Fólkræddust fyri, at týskararfóru at koma higar eisini.Men so gingu nakrir dag-ar, t.v.s til 13. apríl, tákomu Royal Marines oghersettu Føroyar,og tá varbetri.

Tann fyrsta ræðumynd-in, sum festi seg í míttminni frá seinna heims-

bardaga var, tá ið eg fóryvir eiðið til Skipanes.Hetta var skipahavnin hjágøtumonnum tá ið tíðini,tí ongar havnir vóru íGøtu. Vit skuldu taka í-móti abba í Gøtu, DanielPeter Poulsen, Dánjal áMýrini nevndur, ið hevðiverið í Grønlandi við“Godthaab”. Hetta var einsuðuroyarslupp, sum abba-beiggi, Jacob AndriasPoulsen, sum er kendurfrá sínum royndum atfiska við Rockall, førdi.Seinni heimsbardagi varlongu byrjaður, og hettahevur verið í oktober1939. Nógv varð tosaðum kríggið, sum nú herj-aði í Evropa. Per MartinThomsen, á Niðri í Syðru-gøtu, systkinabarn og vin-maður pápa, segði, at“verðin hevði ikki sæðslíkan eld, sum tá ið týskubumbuflogførini bumb-aðu oljutangarnar í Rott-erdam”. Hesi orð gloymdieg ongantíð. Tá ið egvitjaði Rotterdam fyrst í1980-árunum, gjørdi egmær ómak at vitja økið,har oljutangarnir vóru ogsum tá var bygt uppaftur,og har øll húsini vórusprongd burtur í 1939.Um ein vil síggja oljutang-ar so er bara at vitja Rott-erdam.

Sum kunnugt hendi tí-betur ikki so nógv í Før-oyum ta fyrstu tíðinaundir seinna heimsbar-

daga. Skipini komu heimúr Grønlandi, og vit fingugrønlandsber frá okkaraabbum og ættarmonnum.Grønlandsberini vóru vælstørri enn tey føroysku,og vóru tey okkum væl-komin, sjálvt um tey vóruhentað upp í hosur ogonnur íløt.

Plastikposar vóru ikkitøkir um tað mundi. Hesigrønlandsberini smakkaðusera væl, tá tey vóru vælvaskað og sukur og rómiella mjólk vóru havdafturvið.

Eg minnist eisini, at her-menninir vóru fyrst á Toft-um og síðan í Fuglafirði.Teir vóru ikki í Gøtu ogSøldarfirði at byrja við.Teir settu skjótt upp luft-kanónir og eitt slag avrakettapparatum. Tað varein rundur sylindari uml.hálvan annan metur ídiametur. So mátti vindasthvønn veg hann skuldifara.Apparatið kundi still-ast soleiðis inn, at taðkundi siktast móti máli-num. Vit sluppu viðhvørtinn í hesi apparat at vindakontrolhjólini. Hesir frem-mandu vóru sera fittligfólk. Nógvir av teimumvóru úr Hebridunum.Seinni komu Lovat Scouts,og teir flestu av teimumkomu úr skotska hálandi-num. Nógvir tosaðu gæl-isk sínámillum.Eg minnistframvegis teirra grammo-fonplátur við gæliskumtónleiki. Menninir vórðubodnir inn í hús, ogsummastaðni - og hettavar galdandi í øllumFøroyum - búðu teir innihjá privatfólki. Sum oftaer, so fingu offiserarnirtey bestu kømurni, ogrestin var eftir tignini. Sobygdu teir barakkir nógvastaðni, bæði í Gøtu og áSkálafjørðinum.Vit sluppuofta inn í barakkirnar, harvit sluppu at spæla viðteirra serligu brettaspøl.Ofta varð spælt fyri pens-ar ella sigarettir. Úrslitiðvarð eisini, at tað varroknað fyri at vera náttúr-ligt at roykja hjá ungafólkinum, og tað var hild-ið, at okkurt var galið viðteimum, sum ikki royktu!

Festi mær íEg minnist Andreas Peturí Guttastovu, sum gekkburtur við abba og abba-beiggja Poul Kristoffur.Hann var forlovaður viðFridu hjá abbabeiggja,Jákup Andreas á Mýruni.Frida doyði av tuberklum.Eg minnist, at eg var hartil jarðarferðina. Erviðvarð hildið ymsa staðni,og tað var kaffi og køkurhjá ommu. So kemur And-reas Petur. Hann drússaðisigarettpakkarnar á borð-ið. Hann hevði vist veriðog keypt hjá soldátunum.Hann segði: Hetta mundi

Sofus og John.

Húsini í Beiti (t.v.), har Sofus búði síni fyrstu ár. Til høgru síggjast húsini áMýruni, har abbi hansara, Dánjal, vaks upp.

Andreas Petur Gregersen, doyði 26 ára gamalsunnan fyri Borðoyanes

Frida Poulsen, gentan hjá Andreas Petur.

Síða 11Nr. 352 - 6. oktober 2005

Hendan framúr góða málningin av nótarmannihevur Eli málað

Eli Smith 50 ár: Føðingardagur við slupp og fiskiTann 25.september helt Eli Smith sín 50 ára føðingardag á Skúlaheiminum við Markna-gilsvegin í Tórshavn. Nú er Eli mest kendur sum og listarmaður sangari, og skuldi ikkihavt so nógv við fisk og fiskimenn at gera. Men treyðugt so. Tað er ikki minni enn einki.Hann hevur verið til skips, bæði við Norðborg og donskum nótaskipi. Tískil er hann eingamal limur í FF Og frá hesi tíðini hevur hann eisini málað góðar myndir av fiskimonnum.Hartil er ættin ein partur av okkara fiskivinnusøgu. Og føðingardagsdøgurðin var fiskurog sjálvtøkuborðiðvar pyntað við sluppog garnareiðskapiog øðrum sum hoyrirhavinum til.

Brita og Eli.

Fiskaborðið. So flott kann eitt borð gerast við tilfari frá havinum.

Eli saman við Kapnas og dóttir.Guttorm og Elisabeth Mortensen stóð fyri matgerð-ini og væl smakkaði.

Niko Kapnas spældihugtakandi á føðingar-degnum. Hann er einav hesum áhugaverduútlendinginum, sumhava fingið alsk tilFøroyar. Hann er grikki,føddur í gamla Sovjet-samvaldinum, hevurbúð nógv ár í Brux-elles. Hann kundi havteina framúr karrieru íútlondum, men hannhevur valt at búgva ogvirka í Føroyum. Hanner giftur við konu úrFinlandi, og tey eiga 3børn, sum øll kenna segsum føroyingar.

Tær í køkinum.

Á sjálvtøkuborðinum var eitt modell av gomluvágssluppini Havgásini. Her síggja vit inn á dekkiðá eini slupp, sum var arbeiðspláss hjá túsundir avføroyskum fiskimonnum í 100 ár!

Sigrun Smith er mamma Eli. Hon er av rættarisjómannaætt. Abbi hennara var nevniliga Jens íDali, sum var ein undangongumaðu bæði sumreiðari og skipari og somuleiðis innan frálæru avskiparum.Pápin var Napoleon av teirri kendu lista-fólkaættini. Hann átti Lunar Bov, sum vit høvdueina umrøðu av fyrr í ár.

Síða 12 Nr. 352 - 6. oktober 2005Síða 12

Høgi oljuprísurin - er Bush fyri at takka

Sum øllum kunnugt eruoljuprísirnir sera høgir,hóast teir uppá seg havaverið hægri, sum vit vístuá í seinasta blaði. Munuriner bert tann, at vit núkunnu roknað við, at vitongantíð fáa bíliga oljuaftur.

Tað er viðurkent, eisinií Føroyum, at fremstaorsøkin til høga oljuprísiner amerikanski forsetinGeorge W. Bush.

Norski professarin Øy-sten Noreng við Handils-háskúlan sigur, at víst øk-ist oljunýtslan víða hvar,og dømi um hetta eruKina og India, sum eru ístórari menning, og úr-slitið er økjandi olju-

nýtslu.Men tað er fyrst ogfremst uttanríkispolitikk-urin hjá USA, sum skaparótryggleika um Miðeysturog harvið um oljuveit-ingarnar, og tað er hetta,sum trýstir prísirnar upp.

Sum er, er ikki trot áolju, men serliga í USAeru tað nógv sum leggjaolju inn undir seg ogbyggja upp goymslur íótta fyri ófriði fleiri staðnií heiminum. Hetta merkirstóran eftirspurning, sumaftur merkir høgar prísir.

Tað er ikki bert óttinfyri, at USA skal leggja áIran, sum er orsøkin, menframhaldandi ófriðurin íIrak ger eisini sítt. Fleiribumbur um dagin við

stórum tali av dripnum ogsærdum, talar sítt týðuligamál.

Eitt, sum kundi fingiðprísin at lækka, var, umBush forseti boðaði frá, at“við royndunum í Irak íhuga, fara vit ikki at leypaá Iran.” Bert hetta hevðifingið prísin á olju at fariðniður móti teimum 40dollarunum.

Men at hetta fer athenda er neyvan sannlíkt,tí Bush er ikki tann mað-ur, sum bakkar fyri nøkr-um, og tað má so heims-samfelagið gjalda dýrt fyri.Men hetta fáa vit einkigjørt við.

Hvat fáa vit gjørt?Tað er ikki bert í Føroy-um, at oljan rakar fiski-vinnuna hart. Hetta ereisini galdandi í okkaragrannalonum. Nógv verð-ur tosað um, hvat ið kanngerast. Tað tykist sum atoljustudningur, soleiðissum gjørt var í gomlumgóðum døgum, ikki ertann fremsta loysnin.Hetta hevur m.a. verið tilumrøðu í ES, men teirvilja ikki lata oljustudn-ing. Hetta vil eisini veraímóti teirra reglum. Í ESverða aðrir møguleikarviðgjørdir, sum t.d. atleggja skipini ávís tíðar-skeið, men hetta kann soikki vera loysnin fyri einafiskivinnutjóð sum okkara.

Eitt sum tosað verðurum - eisini í ES - er, ummøguleikar eru at sparaolju. Hetta hevur eisiniverið umrøtt í Føroyum.Tað finnast t.d. telduskrá-ir, sum kunnu vísa á, hvører tann mest økonomiskanýtslan av olju, og herkann sparast munandieftir tí sum verður sagt.Og spurningurin er so,

hvat ið kann gerast.Røddir hava verið fram-

mi um at fara at veiðaupsa við snellu heldurenn við troli, sum vitgjørdu í gomlum døgum.Hetta hevði í hvussu erspart olju. Men taðmunnu vera fleiri, sumivast í, um veiðan kundiverið nóg stór til einalønandi veiðu hjá sovælmanning sum skipi. Menhetta eigur í hvussu er atverða roynt.

Um landsstýrið einkiannað ger, kundu teir settí verk eitt útgreiningar-arbeiði at fáa kortlagt,hvørjir møguleikar eru áhesum økinum. Og kannoljustudningur ikki latast,so má í hvussu er bera tilat stuðla øðrum stigum tilat spara oljunýtsluna. Taðalmenna kann ikki bertstinga høvdið í sandin oglátast, sum um hetta ikkier ein samfelagstrupul-leiki. Tað er tað so sanni-liga.

Tá manningarfeløg í várgjørdu sáttmála við reið-arafelagið varð eitt proto-kollat gjørt, sum segði, atum oljan fór upp um eittvist, skuldu samráðingartakast upp millum feløg-ini um møguleikan atbroyta sáttmálan, so fiski-menn komu at taka lut íeyka oljuútreiðslunum.

Fundur hevur verið mill-um feløgini um hendanspurningin. Manningarfel-øgini eru rættuliga iva-som, men undir øllumumstøðum skal máliðkannast væl og virðiliga.Eisini er neyðugt at kanna,hvat hendir á hesum øki-num í teimum av okkaragrannalondum, sum vitkunnu samanbera okkumvið.

Tað er fyrst og fremst hesum manni fyri at takka, atoljuprísurin er farin upp í loft.

Tá gávan til Aukenfrá javnaðarflokki-num endaði í Gøtu

Herfyri var tann kendidanski javnaðarpolitikkar-in Svend Auken á vitjan íFøroyum at tosa um orku-og umhvørvispolitikk. OgAuken veit, hvat hanntosar um. Hann man veraein tann mest royndi

danski poltikkari í dag, bæði sum fólkatingslimurog sum stjórnarlimur. Sum formaður í javnaðar-flokkinum fekk hann besta valúrslit í nýggjari tíð.Men hetta hjálpti ikki nógv, tí hann fekk ikkimeiriluta at skipa stjórn. Fyrst og fremst tí vanligistuðulsflokkurin hjá javnaðarfokkinum, teir radi-kalu, vildu ikki vita av honum.

Í sambandi við vitjanina í Føroyum var - sumrímiligt er - skipað fyri eini hugnaløtu saman viðføroysku floksfeløgunum. Og hugnaligt hevur taðuttan iva verið, har tosað hevur verið um góðasambandið millum flokkarnar báðar.

Hesum hevur Auken kunnað tikið undir við. Hannhevur nevniliga umboðað danska bróðurflokkin álandsfundum hjá føroyska javnaðarflokkinum. Ogsum vanligt er, fær gesturin eina gávu frá verti-num. Tað einu ferðina fekk Auken sum gávubókina “Fylking”, sum er skrivað av Jóannes Dals-gaard. Hetta er søgan um arbeiðsmannafelagiðFylking á Tvøroyri. Semja er um,at her er talan umeitt valaverk, sum lýsir ein týðandi part av okkarafakfelagssøgu, og eisini um sambandið millumføroyska og danska javnaðarflokkin.Víst er bókinskrivað á føroyskum, men ein samandráttur er áenskum, og so allar tær góð myndirnar, sum uttanorð lýsa søguna hjá arbeiðarum. Auken hevuruttan iva takkað hjartaliga fyri hesa gávu, sumhann vildi hava sum eitt minni um hesa vitjanina íFøroyum.

Nakað eftir hetta, var ein gøtumaður í Keyp-mannahavn og fór sær ein túr inn í ein handil, sumselur antikvariskar bøkur. Hann heldur, at hannskal fara inn at vita, um hann finnur okkurt aváhuga. Jú, á eini hill sær hann júst bókina Fylking,sum hann so keypir fyri ein slikk.

Tá ið hann kemur heim og byrjar at lesa í bókini,sær hann, at hetta er júst gávan, sum Auken hevðifingið frá javnaðarflokkinum. Fremst í bókini erein heilsan frá Jóannes Eidesgaard, har hanntakkar Auken fyri luttøkuna á landsfundinum.

Hvussu bókin var endað her,kunnu vit so bert gitaum. Men gávan frá javnaðarflokkinum til Aukenendaði so í eini bókahill í Gøtu.

So nú verður spennandi at vita, hvar tann gávan,hann uttan iva hevur fingið hesa ferð, endar!

Tann frálíka gávan tilAuken endaði í Gøtufyri lítið og lætt.

Marknaðarplássið fyri før-oyskan fisk skal vera í Føroy-um. Útlendingar kunnu komahigar at keypa tann fisk teyvilja hava, og føroysk flaka-virkir mugu hava møguleikanat bjóða uppá allan føroysk-an fisk.

Føroyska flakavinnan er áeinum vegamóti.Vantandimøguleikar at keypa rá-vøru er ein av høvuðs-orsøkunum til at sera

torført er at fáa endarnarat røkka saman. 2004 vareitt sera tung ár fíggjarligahjá flakavinnuni á landi.Orsaka av, at marknaðurinfyri fisk úti í heimi varsera vánaligur og m.a.dollarin var sera lágurvarð lønsemið vánaligt.Fleiri fyritøkur í flaka-vinnuni høvdu tí hall.

Fiskapakkin skuldi trygg-ja meiri gjøgnumskygniog ætlanin var, at føroyskvirkir skuldu fáa størri

møguleika at bjóða uppáføroyskan fisk. Somuleiðisskuldi lógarbroyting flytamarknaðarplássið fyri før-oyskan fisk heim til Før-oyar. Útlendingar fingumøguleikan at bjóða uppáfisk á uppboðssøluni ogføroyskir fiskakeypararskuldu fáa møguleikan atkeypa fiskin í fullarikapping.

Støðan er nú tann, atkappingin er harðna utt-anífrá,uttan at marknaðar-

plássi er flutt heim tilFøroya. Skipini eru í størrimun enn fyrr farin at siglauttanlands við veiðuni.Tað merkir, at prísvøkst-urin í marknaðinum, sumer hendur seinastu tíðinaikki kemur heim til Før-oya, tí útlendskir keypararvita, at føroyski fiskurinverður landaður á megin-landinum, við øðrum orð-um so kappast føroyskflakavirki við føroyskanfisk, sum verður virkaður

á meginlandinum, fyri-tøkum har og bjóðaður úttil somu keyparar. Føroy-ski fiskurin verður land-aður uttanlands, virkaðurhar og seldur har. Før-oyskur fiskur sum hugtaká marknaðunum er við avsvinna.

Flakavirkini liggja í stór-an mun still. Tað er dømium virkir, sum ikki havavirkað fisk tvær tær sein-astu vikurnar og fleirivirkir hava bara helvtina

ella minni av tí virksemi,tey hava havt undanfarinár.

Hvat er til ráða at taka.Jú marknaðarplássið fyriføroyskan fisk skal vera í Føroyum. Útlendingarkunnu koma higar atkeypa tann fisk tey viljahava, men føroysk flaka-virkir mugu hava møgu-leikan at bjóða uppá før-oyskan fisk.

Kelda:Vinnuhúsið

Føroyska flakavinnan á einum vegamóti

Síða 13Nr. 352 - 6. oktober 2005

Katrina kostaði eisinifiskimonnum dýrt

Nógv hevur verið frætt um ódnina Katrinu, men hon hevur eisini kostað fiskimonnumá raktu leiðunum dýrt. Hetta sæst á hesi myndini, har rækjubátar liggja sum vrak.Eins og hjá okkum hava rækjuskipini framman undan trupulleikar við lágum prísumog dýrari olju. Og nú hava teir heldur ikki havnir, har teir kunnu landa sína veiðu.

Henda myndintalar fyri seg.

Veiðutjóvar leysgivnirTað er ikki alla staðni, atveiðutjóvar sleppa sovæl sum hjá okkum, harteir “bert” revsast viðeini bót.

Hendan myndin vísirindiskar fiskimenn á vegheim úr fongsli í Paki-stan. Talan er um 371fiskimenn, ið hava sitiðfastir síðan í fjør fyri athava veitt í pakistan-

skum sjóøki. Fyri at bøtaum viðurskiftini millumlondini hevur pakistan-ska stjórnin samtykt atgeva teimum grið.Aftur-fyri letur India eitt líkn-andi tal av fongslaðumpakistanskum fiskimonn-um og øðrum sleppaheim. Her eru fiskimenn-inir á veg í tokið, sumskal føra teir heim.

Síða 14 Nr. 352 - 6. oktober 2005

Manningin er av FameHenda manningin er uttan iva av Fame, sum Jacob Haraldsen í Fuglafirði átti. Hettakannn væl vera ein av myndunum, sum Absalon Joensen tók í Íslandi í 1924. Vithava funnið fram til nøvnini á hesum monnunum:

2. Jens Johannes Eliassen, Fuglafjørð, pápi 123.Poul Jacob Jacobsen, Fuglafjørð.4. Hans Debes, ættaður av Oyrareingjum, Fuglafj.5.Sámal Jákup Hansen, á Tofttini, Syðrugøtu.6. Johan Hendrik Olsen, fyrst Gøtugjógv, seinni Fuglafjørð, skipari7. Óli Olsen, Stóri Óli, Gøtugjógv, pápi 6,8 og 9.8. Olivur Olsen, Gøtugjógv.9. Óli Hans Olsen, Syðrugøtu.10. Óli Jákup Christiansen, Fuglafjørð11. Johan Eliassen, Fuglafjørð12. Petur Eliassen, -

Um nakar kennir nr. 1 vilja vit fegin frætta.

Jacob Haraldsen (1891-1947) ættaður úr Eldu-vík, átti millum onnurskip Fame. SkiparinHendrik var giftur viðsystir hansara Katrinu.

“Fame”.

Øll nøvnini komin

Nú kenna vit øllnøvnini á hesi mynd.Frá vinstru HildurNielsen, SigurdSimonsen og EydnaBrimheim.

Maria Joséminnist Maud

Í seinasta blað høvdu vit minningar-orð um Maud Heinesen. Her greidduvit frá tí spanska fanganum Arturo,sum Maud arbeiddi fyri vegna Am-nesty International. Beint eftir atArturo og Maria José vórðu gift doyðihann av eini bilvanlukku. Seinni giftisthon aftur við Alfredo og fekk tværdøtur. Maria José hevði alla sín tíðsamband við Maud, og nú Maud erfarin sigur hon m.a.:

Eg sendi tær eitt bræv, sum eg havikent tað at vera neyðugt at skriva, taðer eitt minnisrit, sum er vent til Maud.

Eg hugsi við sorg um hennarafamilju og um øll, og eg veit ikki,hvussu eg kann vera saman viðtykkum um hetta. Eg rokni við, at teyvita, at her hava tey eina vinkonu, sumtey kunnu brúka, um tey hava tørv átí. Tit eisini. Eg hevði viljað kunnaðsagt tað betur...Tann besti mátin er atsiga tað persónliga, um ein vil stuðla,og eri eri jú langt burturi... Hetta færmeg at hugsa.

Góða Maud

Eg sendi tær hetta bræv hagar túert. Eg sendi tær mítt besta minni,fult av kærleika og pínu sam-stundis, tí eg ikki aftur kann hittiteg beinleiðis.

Kroppur tín er farin frá okkum,men bert partvís, tí ein partur avtær livir. Tín sál, tín andi og tað, túvart, er ikki farið, og tað fer ongan-tíð meðan persónar eru, sum havahavt ta eydnu at deila upplivingarvið tær.

Í øllum tínum vinum er ein parturav tí, tú vart, og hann verður altíð íokkum.Vit fara altíð at minnast tegvið gleði, og tú verður á ein ellaannan hátt okkara millum.

Eg veit, og tí eri eg vís í, at meðantú hevur verið ímillum okkum,hevur tú verið eitt gott fólk, sumhugsaði um hini, ein góð mammaog vinur. Eg havi nevnt teg fyrimínum vinum her, tí tú ert blivinnevnd í samrøðum, og soleiðis farieg framhaldandi at nevna teg, viðgleði og stoltleika um at hava havttað eydnu at kent ein sum teg.

Eg endi hetta bræv og eg vissi tegum, at tú altíð fert at vera í mínumhjarta og mínum tonkum.

Hasta siempre (fyri altíð)

Ma José og familja

Maud.

Maria Jóse.

Komandi blað 27. oktoberFF-blaðið fer ikki í summarfrí. Meneinar tvær ferðir árliga leggja vit einaeyka viku millum útgávurnar. Hettamerkir, at komand blað kemur út 27.oktober.

Vit fegnast annars um ta góðuundirtøku, sum vit fáa frá okkaralesarum.Teir hava framvegis grund tilat gleða seg til komandi blað!

Síða 15Nr. 352 - 6. oktober 2005

Framhald á næstu síðu

vera brúdleypið hjá sær.Og hann doyði stutt eftir ífebruar 1944.

Tá minnist eg,at eg festimær í. Fastrarnar dámdihetta einki, men ommabað tær lata meg vera, tíhon visti, at tær eisinifestu sær í. Tá kendist taðgott at vera elsti ommu-sonur. Annars roykti eing-in í húsinum. Eg plagdi at fáa piparmintbomm ogtyggjugummi frá her-monnunum fyri at køvatubbaksluktin. Vanligt varat selja egg til hermenn-inar og at fáa kjøtblikka-mat afturfyri. Eitt av sløg-unum varð Maconacy,framleitt í Peterhead. Menhetta varð hvørki dámt avteimum lokalu ella her-monnunum.Hetta var kjøt,epli og grønmeti í brúnarisós. Men okkum dámdutað sera væl. Men um manfekk tað hvønn dag, mun-di mangur keðast av tí, ogtað var kanska tað, sumvar hent hjá hermonn-unum.

Abbi helt nógv av tímanninum sum var kokk-ur hjá hermonnunumnorðuri á Nesi. Hann ætHarry Potts. Hann giftistvið Turid í Bartalstovu.Tey fóru niður aftan ákríggið. Eg minnist, atTurid fór við troppaskipi-num “Nova” - vit búðu íHavn tá, og eg sá hanastanda umborð í vakrarihvítari føroyskari mynstra-troyggju. Seinni komu teyaftur til Føroyar og búðualla sína tíð í Gøtu. Harryvar kendur sum ein góðurkokkur. Hann var nógvvið skipum sum Kaj Jo-hannesen førdi. Harrydoyði fyri nøkrum árumsíðani, men Turid livirenn. Hon er annars systir-dóttir Miu, sum fylti 100ár í mai mánaði í ár.

SkúlagongdTá ið seinni heimsbar-dagin byrjaði, búðu vit íSøldarfirði, og eg gekk ískúla har. Eg var meiraenn sjey og eitt hálvt áragamal, tá ið eg fór í skúla,tí eg mátti bíða til Johnbeiggi var fyltur seks ár, sovit kundu fylgjast. Hugsiat hetta mundi vera nakað,sum fosturpápin, John Jo-hannesson, sum var hálv-ur íslendingur og hálvurskoti og uppvaksin í Skot-landi, hevði tikið støðu til. Í Bretlandi fóru tey ískúla, tá ið tey vóru fimmára gomul. Sum sagt giftistmamma uppaftur, tá ið egvar gott seks ára gamal.Umframt vit báðar ogJohn, bleiv systir okkara -Óluva - fødd 4 mánaðireftir, at pápi var burtur-gingin. Í seinna hjúnarlagfekk mamma tvær døturog ein son, so vit blivuseks systkin tilsamans.

Í skúlanum í Søldarfirðigingu 3 klassar í senn, oglærarinnan var HeleneLarsen Bjarnadal.

Hon tosaði danskt,mamman var vist donsk,men hon skilti sjálvandieisini føroyskt og tosaðiføroyskt við tey yngstubørnini, men danskt viðtey eldru. Alt gekk fyriseg í einari skúlastovu,men har var gott skil á, ogvæl dugdi hon at læra frásær.Vit lærdu enskt tíggjuára gomul. Tann minnis-ríki dagurin tá var 9. apríl1940. Tá ið vit komu ískúla, var tað fyrsta vithoyrdu, at “vit vóru blivn-ir týskarar í morgun, títýskararnir høvdu hersettDanmark”.

Spenningur var - sumvituligt er - teir fylgjandidagarnar, tí øll fryktaðufyri, at Hitlersa hermennfóru at herseta Føroyareisini, men tíbetur vórutað Churchillsa hermenn,sum hersettu Føroyar.

Skúlagongdin helt framsum vanligt tað fyrstakrígsárið í Søldarfirði.Myrkaleggingin var eisiniein minnilig hending.Træ-rammur við tjørupappírivóru vist fyrst brúktar tilhetta endamál eins ogsvartar toygardinur. Gøtu-lyktir vóru ongar, so uttan-dura var eingin broyting,bert tað at lummalykt-irnar kundi ein mestsumikki brúka longur,og eingivóru køksvindeyguni atganga eftir. Hermenn ámotorsyklum og bilum

sóust eisini koyrandi runtá vaktarhaldi.

Seinni fekk fosturpápinstarv hjá Helgason ogMelsted, íslendskum heil-sølufelag í Havn, og fluttifamiljan suður til Havnar,men John og eg fóru tilommu og abba í Syðru-gøtu at vera og gingu ískúla við Gøtugjógv.

Har vóru tveir lærararog ein lærarinna.Vit høvduSímun Paula Konoy, yvir-lærara og Jákup lærara.Lærarinnan var HelgaØregaard.

Har var gott at ganga ískúla, og sum kunnugtlærdu gøtubørn gott før-oyskt mál. Símun Pauli varjú kendur sjálvstýrismað-ur. Hann var annars eisinifyrsti formaður í FøroyaFiskimannafelag. Ein slappat “vatna” urtapottarnarhjá Konoy, sum hingu íøllum vindeygunum.Hannhevði eisini bæði urtagarðog trøð ovarlaga við Gøtu-gjógv og slerdi tværferðir, tí trøðin var vetrar-friðað. Hoyggj hevði hannsostatt nóg mikið av, tíhann dugdi at taða. Gøtuskúli og eg, eru javnaldr-ar, vit eru frá 1929. Skúlinvið Gøtugjógv var væl út-gjørdur til bæði lesna ogfimleik og hann varð rokn-aður sum eitt rættuligtframbrot á skúlaøkinumtá í tíðini.

Gøtubørn vóru eisinireinastu skúlabørn í Før-oyum, tí fríggjadag fórugenturnar undir brúsur-nar við einum klumpi av

Omma og abbi Sofus, Magnina og Dánjal á Mýruni.

Hetta er Poul Christoffer Poulsen. f.30.05.1878, deyður 14.02.44 á útróðri.Konahansara var Johanne Christine, f. Joensen, vanliga kallað Kunoyar Johanna, f.6.08.1870 og deyð í februar 1947.Tey áttu børnini Óli, Suffía og Andreas.

Her síggjast kisturnar við brøðrunum Poul Kristoff-ur og Dánjal á bryggjuni í Klaksvík, áðrenn fariðverður til Gøtu við Pride. Á myndini síggjast døtur-nar hjá Dánjal, Sanna og Katrina. Fleiri skip síggj-ast aftanfyri. Eitt av teimum er “Svínoy”.Tann triði, sum fórst, Andreas Petur Gregersen, varðikki afturfunnin.

Her er fylgið komið norð móti Turkihúsinum á veg í kirkjuna í Norðragøtu.Undir turkihúsinum síggjast hermenninir, sum “gjørdu honnør” fyri deyðugøtumonnunum.

Framhald av síðu 10

Síða 16 Nr. 352 - 6. oktober 2005

grønsápu á høvdinum, ogdreingirnir gjørdu taðsama leygardagar minnistmeg rætt. Slíkt var serahent hjá foreldrunum,sum bert høvdu baljunaat vaska børnunum íheima, har hvør fór í eftirtørni í sama vatn.Tað varlangt at ganga í skúla, sobørnini høvdu matpakkaog mjólk við sær í skúla.Minnist ommusa livurpo-stei á breyð - væl smakk-aði - og øll máttu sita stillog eta og drekka á setr-unum á gongini, harJákup lærari gekk aftur ogfram og ansaði eftir, at altgekk sámiliga fyri seg.Hetta vóru eisini góðirdagar, hermenninir vóruikki enn komnir hagar.Seinni tóku teir skúlan atbúgva í, inntil barakkirnarvóru bygdar.

Ein svimjihylur varðgjørdur oman fyri spæli-plássið við skúlan. Egminnist væl, at tá her-menninir komu, vóru teirí gymnastiksalinum atbyrja við. Summir av teim-um vóru illa fyri.Teir vórukomnir av øðrum hermót-um, eitt nú Dunkirk, hartað ikki var so friðarligtsum í Føroyum.Teir plag-du at svimja her. Onkrarav gentunum í bygdiniroyndu seg eisini. Eina-ferð fór ein teirra til botnsog kom ikki upp aftur,men hon varð skjótt bjarg-að upp aftur av onkrumoffiseri.

Tað vóru eisini sorgar-leikir. Ein drongur var far-in á fjall. Hann var nakaðyngri enn eg. Hann dattoman og doyði.

Vit lærdu enskt, tá iðkríggi byrjaði, men egspurdi fosturpápa mín,hvat eg skuldi siga, um egvildi sleppa upp á motor-súkluna hjá hermonn-unum, sum koyrdu runtsum vaktarmenn. “Can Isit behind you”, og so varsloppið.

Krígsskip áSkálafjørðinumEg minnist væl øll krígs-skipini, sum komu inn áSkálafjørðin - eins og nógvdonsk handilsmarinuskip.Summi vóru so stór, at teymáttu bakka aftur og framfyri at venda á fjørðinum.

Norsk skip komu eisinitil Føroyar, tí týskararhersettu eisini Norra,mennormenninir bardust mótitýskinum so leingi, teirorkaðu, og nógvir norskir“flygtningar”komu til Før-oyar við smáum fiskibát-um, sum tað eisini hevurverið greitt frá í FF-blað-num.

Ein hending, sum egeisini minnist væl, var, táið bretsk herskip komuinn á Skálafjørðin við 6svenskum herskipum ogeinum ferðamannaskipi,

sum hevði flutt manning-arnar til Italiu, har teyvóru bygd. Tær skuldukoma eftir hesum her-skipum. Churchill vistium hesi svensku herskip-ini, sum sigldu norður umSkotland á veg til Svøríkivegna kríggið. Churchillóttaðist fyri, at Hitler fórat taka skipini, tá ið teykomu í Oyrasund.Telefon-linjurnar millum Londonog Stockholm vóru gløð-andi heitar hesar dagar-nar, sum tað frættist eftirkrígslok. Men tað, sum vit

sóðu, var, at tey svenskufløggini vórðu strikað, ogThe White Ensign, bretskaRoyal Navy flaggið, varðheysað á stong. Bretskmanning fór umborð áskipini, og síðani fóru teyundir eskort til Scapa Flowí Orknoyggjunum. Skipar-arnir á hesum svenskuherskipum vóru sjálvandieisini í øðini um at missaskipini, og teir blakaðu altmøguligt fyri borð inni á Skálafjørðinum. Sjálvurfann eg eina dagbók ognøkur kertuljós. Eingin

vildi tá á døgum hava nak-að, sum kundi vera óhentat hava innanhýsis, ogmamma koyrdi dagbókinaí eldin. Seinni frættist, atChurchill hevði givið boðum at lata svenskararnarfáa herskipini aftur, ogfóru tey so avstað aftur úrOrknoyggjunum og komuvegin fram í øllum góð-um. Hitler tordi ikki atórógva Svøríki, sum varuttanveltað.

Abbi gongur burturSum fyrr nevnt var egoftani hjá ommu og abba íSyðrugøtu. Abbi róði útfyri tað mesta undir sein-na heimsbardaga,men vareisini til lands í Íslandi.Veiðan var landað í Syðru-gøtu,og Jóan Elias Greger-sen, handilsmaður, keyptifiskin,sum síðani var flutt-ur til Bretlandi við slupp-unum. Umrøddi útróðurkostaði abba, Dánjal áMýrini, lívið, tá ið báturteirra gekk burtur nær-hendis Borðoyarnesi 14.februar 1944. Við honumsjólótust eisini beiggihansara, Poul KristofferPoulsen, í úti Guttastovunevndur, og Andrias PeturGregersen, sonur Græk-aris bónda í Guttastovu.

Sjálvur búði eg í Klaks-vík um hetta mundið.Veðrið hevði verið av tíbesta tann morgunin, ogomma hevði tosað viðKatrinu fastur, seinni Kat-rina Klakk, og hon hevðibert nevnt - at pápi tín ertil útrógvar. Seinna partinkom ódnarveður - sum

eitt byrsuskot - sum tað soofta hendi, og tað versn-aði út á kvøldið. Sjálvurvar eg staddur uppi áVágsheygnum,tá tað frætt-ist, at tveir útróðrarbátarvóru burturgingnir, ein úrSumba og ein úr Gøtu. Egkom framvið handilin hjáKal, J.J. Jacobsen. Myrka-lagt var, tí seinni heims-bardagi herjaði enn. Utt-anfyri hitti eg ein Norðra-gøtumann og spurdi, umhann visti, hvør hesinGøtubáturin var, sum varburturgingin. Men hannsegði seg ikki vita, hvørtað var. Orðini, sum komuí mítt høvd, vóru “tú viltbara ikki siga mær tað”.Táið eg kom heim á Ziska-trøð, var grátur innanhýs-is. Eg segði so beinan-vegin, at tey einki skuldusiga mær, tí eg visti, at taðvar abbasa bátur...

Ólastovubáturin sigldinakað aftaná teimum, ogtá ið teir sóu seglið blívaburtur, fingu teir einskvamp, sum sløkti mot-orin. Cecil á Toppafløtuniundir Gøtueiði var við ogpassaði motorin, og taðgingu um 15 minuttir, tilhann fekk motorin í gongdaftur. Í meðan sóu teirAndrias Petur fara drív-andi framvið. Hann helt íein kík, men teir fingueinki gjørt. Seinni - tá iðteir komu framá harabbasa bátur var sokkin,funnu teir líkini av abbaog abbabeiggja flótandi ásydvestunum. Teir finguteir so inn í bátin, og eis-ini okkurt av tí sum fleyt,

t.d. skrínið hjá abba. Hettavar ein syrgilig hendingfyri allar familjurnar, ser-liga okkara, tí ommahevði mist elsta sonin,pápa mín, við “Immanuel”í 1932 bert 12 ár fram-manundan, og nú mistihon mannin bert 57 áragamlan. Abbabeiggi var63 ár og Andrias Petur var26 ár.

Tað var ein syrgilig sjónannan dagin eftir, tá iðbáðar kisturnar fóru við“Britons Pride” til Gøtu.Minnist væl, at omma,Sanna fastir og Óluvasystir, sum hevur búð íVancouver í meiri enn 40ár, eisini var við eins ogSuffía Gregersen, dóttirPoul Kristoffur.

Vit báðir John bróðirfóru seinni til Gøtu atfylgja. Tað var kavi, menannars gott veður, tá iðbáðar kisturnar fóru ílastbilinum hjá Hans íBartalsstovu fyrst yvir tilSyðrugøtu og síðan íkirkjuna í Norðragøtu. Táið bilurin kom framviðturkihúsinum norðuri áNesi, stóðu bretsku her-menninir uppstillaðir við“bajonet fixed” og gjørduhonnør til æru fyri hesarmenn, sum høvdu mistlívið í teirra stríði at veiðafisk til Bretlands. Líkskar-in mundi vera um 1100fólk. Tá ið kisturnar vórukomnar til kirkjuna, røkklíkskarin heilt til Gøtu-gjáar. Til ervið vóru uml.900 fólk, og tey vóru øllavbygdafólk.

Hetta er útróðrarskrínið hjá Andreas Petur, sumvarð afturfunnið. Hann var ótrúliga fittur í hond-unum og hevði sjálvur gjørt tað.

Hetta línutrogið sum AndreasPetur sjálvur hevði gjørt, komeisini aftur. Hann hevur eisinigjørt kýkin.

Av øðrum hann gjørdi var ein mjólkasentrifuga.

Og hetta snøgga borðið.

Síða 17Nr. 352 - 6. oktober 2005

Minningarorð umErhard Damf. 13.okt. 1935 d. 3.okt. 2004

Nú fer at vera eitt ársíðani Erhard varð tikinfrá okkum. Ikki vardi taðmeg, tá eg koyrdi hannsuður á Landssjúkra-húsið ein týsdag, at dag-arnir vóru so fáir eftirhjá honum. Tað er altíðtungt at missa ein avsínum kæru. Tað kanneg ásanna, nú Erhardsum tann seinasti avmínum fimm systkjumeisini er farin. Saknuriner stórur. Hann gjørdiikki nógv um seg, mentað var altíð gott atkunna fara út á Lignesog fáa eitt prát við hann,og tað gjørdi eg javnan.Erhard var yngstur avokkum. Eg kann siga, athann var eygnasteinurinhjá øllum undir lonini.

Árini gingu, og hannfór til skips sum mask-inmaður.Tað bleiv hans-ara lívsstarv og hann varnógv burtur tey árini.

Sum tíðin leið tømdistlonin, fyrst hjá pápa-beiggja, sum búði í tívestara endanum, og vitfluttu so við og við út.Mamma doyði í 1983 ogpápi í 1992, síðan hús-aðist Erhard einsamall-ur. Tað var ein gleði atsíggja, hvussu væl hannfór um í tí dagliga. Hanndugdi eisini væl uppásín stillføra máta at lagaseg eftir umstøðunum,nú so nógv nýggj húseru komin har, soleiðisat bæði børn og vaksinkomu at halda av hon-um og hann av teimum.

Eg vil takka Harra-num, sum øllum valdar,fyri ta tíð vit høvduhann ímillum okkum.

Friður verið við minni-num um okkara kæraErhard.

Marna

Meira úr Newcastle:Virðismikið íkast til søgu sjómannaTað er sjáldan, at vit havafingið so nógv tilfar tilblaðið burtur úr eini ferð,sum vit fingu burtur úrferðini til Newcastle í maimánaði í samband viðminningarhaldið fyri dan-ir og føroyingar, sum fór-ust á sjónum undir seinnaheimsbardaga.

Vit hava havt nógvarfrásagnir, bæði um før-oyskar og danskar krígs-siglarar, og hava hesarfrásagnir verið væl um-tóktar. M.a. hevur blaðiðFrihedskampens Veteran-er biðið um at sleppa atendurprenta frásøgnina,vit høvdu hjá dananumErik Egebak, um tá iðhann var við í innrásini íNormandínum í 1944, iðgjørdist avgerandi bakk-kastið hjá Hitler á Vestur-hermótinum.

Vit byrja eisini í hesumblaðnum frásøgnina hjáSofus Poulsen, okkara um-boðsmanni í Aberdeen ímeira enn hálva øld. Hesafrásøgn fingu vit í fyrstaumfari á band í New-castle, og síðani er ískoytikomið afturat, sum eisinigeva eina góða mynd avhesi tíðini.

Alt í alt hava vit fingiðvirðismikið íkast til søgusjómanna, bæði donskumog føroyskum, og vitrokna við at hava meiratilfar seinni.

Vit hava eisini framveg-is samband við fleiri avteimum dønunum, sumvóru við í Newcastle. Einteirra er tann 83 ára gamlaAntoinette Meldgaard, iðer einasti danski kvinnu-ligu krígssiglari, sum ereftir á lívi. Hon sigldi viðferðamannask ip inum“Lyru” millum Ísland ogBretland undir krígnum.Hetta skip er eisini kent íFøroyum. Hennara søgahevur umframt at havaverið í FF-blaðnum eisiniverið prentað í donskumbløðum.

Nú um dagarnar varðhon ringd upp av einumsoni hjá stýrimanninum á“Lyru”, sum hevði hoyrtum hennara søgu. Hannvildi fegín vita eitt sindurum pápa sín, sum eisinihevði siglt við “Lyru”, ogsum var deyður fyri 10árum síðani. Eftir øllum atdøma hevði pápin ikkigreitt nakað serligt fráhesi tíðini, sum so oftahevur verið við fólki, sumhava verið í slíkum um-støðum. Ofta hava teyeinki viljað sagt, fyrr enntey eru blivin gomul,og táhevur tað mangan verið íseinna lagi.

Men tað, hon kundi for-

telja hesum soninum var,at pápin var ein raskurmaður og eitt gott menn-iskja. Sum tað var tá, vartað ikki nógv óviðkoman-di samskifti millum yvir-menn og vanligu mann-ingina, so privat práthøvdu tey ikki nógv sam-an.

Tað er ikki fyrr enn eftirkríggið, at Antionette rætti-liga hevur varnast, hvussutungt og ábyrgdarfult taðmá hava verið at vera yvir-maður á einum slíkumskipu. Hesir vistu kanskameira enn onnur umborðum tann vanda, teir siglduí, og hvørjum teir siglduvið. Stundum var tað lóð-ur, sum bert kundi gerastøðuna enn meira hættis-liga, um nakað hendi.

Sjálv hevur Antoinetteongantíð havt marruna oghevur altíð kunna fortaltum tað, sum hon hevurupplivað. Hennara frá-greiðing um tað er, at honhevði ein so serliga góðanog tryggan barndóm íSuðurjútlandi. Tað einastahon minnist sum verandi

óhugnaligt, var tá alarm-klokkurnar fóru at ringjaumborð, tí tá var okkurt ávási, og tað mátti farast ískundi til bjargingarbátar-nar. Tey svóvu í klæðumog høvdu ein pjøka hjásær við tí mest neyðturvi-liga viðførinum, so teyvóru altíð til reiðar, umokkurt skuldi hent.

Í NoregiSeinast í august mánaðivar Antoinette í Noregi tilein samkomu saman viðnorskum krígssiglarum. 4danir skuldu fara, mentveir av teimum kunduikki fara. Hin danin, sumfór, var Arne Glinsvad,hvørs frásøgn eisini hevurverið prentað her í blað-num.

Í Noregi vóru tey seravælkomin og vóru vístrunt. Samkoman var við íKleven - 15 km frá Mandal- har tað vóru 70 fólk til-samans, sum vóru krígs-siglarar, avvarðandi ogfólk frá kommununi. Teirnorsku krígssiglararnirvóru í somu støðu sum

teir donsku. Teir sigldufyri teir sameindu, ogvóru tí avskornir frá atkoma heim alt kríggið,soleiðis sum vit eisinihava greitt frá í sambandvið norðmenninar, sumflýddu til Føroyar og aðrastaðni við. Her vóru eisinirøður, har sovæl danirsum norðmenn greiddufrá teirra ræðuligu korumundir krígnum. Tveirdanskir marinubátar ogteirra manningar vórueisini við til hátíðarhaldið.Tað var eisini skipað fyrimóttøku umborð á hes-um bátum.Antoinette let-ur sera væl at hesi vitjanog vónar at kunna luttakaí einum líknandi tiltakikomandi ár.

Jú, tað var sera hugna-ligt at koma at kenna hesifólkini í Newcastle. Teyhava fingið ein førning frákrígnum, sum tey yngrufólkini ikki eiga, og sumeigur at verða lýstur. Taðer hetta sum vit royna.

Hendan myndin er frá hátíðarhaldinum í Noregi. Í miðuni eru donskuluttakararnir Arne Glensvad og Antoinette Meldgaard.Vinstrumegin tey norskifyriskiparin Jan Johanneson og høgrumegin søgumaðurin Aage Wilhelmsen.

Kransar verða lagdir á minnigarhaldinum í Keypmannahavn í mai.Her síggjavit Antoinette, Axel Munch, standandi, og Erik Egebak.

Síða 18 Nr. 352 - 6. oktober 2005

MillumbylgjusendarinSkal føroyskt á 531 kHz gerast søga, so at vit bert hoyratýskan alputóleik á 531 kHz.

Nú frættist, fyrst í ÚF ogsíðani á Rás 2, at ætlaniner at keypa ein nýggjanmillumbylgjusendara atseta upp á Akrabergi.

Men hesin nýggj send-arin skal bert kunnasenda við 25 kW, hetta eralt ov lítið.

Tað er helst einki ativast í, at um vit minkasendiorkuna úr 200 kWniður 25 kW, so verðurtað ikki bara í bakgrund-ini at vit koma at hoyratýskan alputónleik, so ferharmonikan helst at doyvaføroyingin púrasta.

Í frágreiðingini um út-varps- og sjónvarpssendi-netið frá mars 2005 stend-ur, at tað eru bert 550fiskimenn, sum fáa nyttuav millumbylgjusendara-num. Einki verður sagtum manningarnar, ið siglavið handilsskipum ogfremmandum skipum; taðsigla, sum kunnugt,nógvirFøroyingar við hesumskipum, og rættiliga fitt avteimum sigla í NorðurEvropa, hesar manningarfáa tískil eisini gleði avnúverandi sendara.

Vit eru ikki so kræsnir.Tað kann gott skróva eittsindur í hátalaranum, baravit fáa tað við, ið sagtverður, so eru vit nøgdir.

At útisetar og sjófólkverða flokkað saman íhesi frágreiðing, er rætti-liga løgið.Vit hava als ikkisomu fortreytir. Útisetareru, sum oftast, búsitandiá landi við teimum fyri-munum, tað gevur. Sjófólkhava sjáldan samband viðland.

Í somu frágreiðing stend-ur eisini, at í dag kunnusjófólk í stóran mun fylgjavið á ÚF-netvarpinum altsamdøgrið.

Tað eru, okkum kunn-ugt, bert tvey føroyskskip, ið hava alnet-sam-band, ið ger tað møguligtat hoyra ÚF beinleiðis ánetinum, og tað eru Skála-berg og Norrøna. Avútlendskum skipum erutað bert nøkur fá specialkip ið hava slíkt, og teyhava tað einans tí, at tann,ið leigar skipið, krevurtað. Tá leigumálið er av,er alnetævintýrið eisini avhjá teimum.

Tað kostar hópin av pen-ingi at reika á netinumum fylgisvein, so nógv atflestu útgerðarmenn fáamarruna av tí.

Tað mest vanliga er, attú hevur møguleika atsenda og taka ímóti teldu-posti, og so heldur ikkimeir.

Nógv útgerðarfeløg havaeitt filtur, ið avmarkar,hvussu stórt eitt teldu-bræv kann vera, hetta fyriat hava tamarhald á út-reiðslunum.

Tann einasti møguleikinhjá øllum teimum, ið ikkisigla við Skálaberg, Nor-rønu ella einum av teim-um fáu útlendsku special-skipunum at fáa tíðindi ersostatt frá Sosialinum.Internet Sosialurin er tóso stórur, at nógvir ikkikunnu taka hann niður.

ÚF sendir eingi dagligtíðindi út sum t-post,sjálvt um teir hava fingiðáheitanir um hetta.

Nøkur donsk skip fáahvønn dag eina rúgvu avtíðindum frá DR, á skrift,sum teldupost, men fráÚF fast einki.

Vit vilja ráða teimum, iðskulu taka avgerðina íhesum máli, til at keypaein nýggjan 200 kW send-ara.

Tá so hesin 200kW send-arin er útslitin, um eini 15ár, er tøknin helst kominso langt, at vit kunnu lurtaeftir ÚF-netvarpinnum.

Kanska kann tann gamlisendarin umvælast, umtað er ódýrari.

Vónandi verður tað fíggj-arliga møguligt ein dag atlurta á netinum, men íløtuni er tað alt ov dýrt, sotað ganga helst nógv ár,áðrenn tað verður møgu-ligt. Í sjóvinnuni verðurhvørt oyra vent fleiri ferð-ir.

Tú kanst spyrja tegsjálvan, hvar manningar-feløgini eru í øllum hes-um, tað er løgið, at einkihoyrist frá teimum. Taðeru jú eisini teirra limir, iðmissa møguleikan athoyra ÚF.

Eyðun SimonsenHoyvík

Rói LindbergTórshavn

Niels Poul HolmTórshavn

Høgni PetersenRituvík

Rúni SimonsenHoyvík

Gunnar JohansenHoyvík

Rógvi ThorsteinssonVágur

Jón SimonsenTórshavn

Jónsvein BergHoyvík

Norski fiskiídnaðurinbesta úrslit í seks árMeðan tað gekk væl hjáføroysku flakavinnuni ífleiri ár, hevur tað gingiðminni gott seinastu árini.Tað hevur bert verið atfrætt um hall hjá okkaraegnu virkjum.

Tað sama hevur eisiniverið galdandi í Noregi,men her tykist vend atvera komin í. Tað er jústkomin ein frágreiðing umgongdina í 2004, og honvísir at nú sær betri út; ogtað tykist sum at vend ervið at koma í.

Samlað hevur norskavinnan í 2004 havt eittyvirskot uppá 1,7% av um-setninginum, sum í 2004var umleið 44,3 mia. Nkr.Við so stórum upphædd-um kann sjálvt eitt lítiðprosenttal gerast nógvirpengar. Hetta er eitt betriúrslit enn í 2003, tá tanntá vánaliga gongdin vendi.Tað,sum hevur hjálpt væl,er lækking av rentuni,sum stendur fyri helvtiniav framgongdini frá 2003til 2004. At norska krón-an er viknað hevur eisinigivið fleiri krónur í kass-an.

Virkini hava enntá havteitt vinningsbýti, sum er460 mio. Nkr. Tað hevurgingið best við stokkfiska-framleiðsluni, sum telurnokkso nógv í Noregi,serliga á Lofoten leiðini.Av eini ella aðrari orsøkhevur henda vinna ongan-tíð verið at finna í Før-

oyum, hóast vit so sanni-liga hava turkað nógvanfisk, men tó bert til hús-brúk. Frammanundanhøvdu hesi virkini stórundirskot. Klippfiskafram-leiðarar høvdu eisiniframgongd, og er klipp-fiskavirking framvegis einstór vinna í Noregi. Taðeru nógv ár síðan vit góv-ust, men fyri einum 10árum síðan var byrjað aft-ur í smáum. Hetta steðg-aði, tá eldur kom í taðvirkið, sum gekk undanog tað var spell.

Vanligu f lakavirkinikomu uppá null úrslit,t.v.s. javnvág, sum er mun-andi betri enn hjá før-oyskum flakavirkjum, sumtað hevur ljóðað. Hettauppá seg góða úrslit ergrundað á størri fram-leiðslu av flaki heldur ennfrystum, sum eisini hevurverið gongdin í Føroyum.Men tað eru eisini blivinfærri virki, sum tískil havafingið meira í part ogharvið er lønsemið betri.Kortini hava helvtin avvanligu flakavirkjunumframvegis hall. Saltfiska-framleiðsla hevur havt eingóðan bata eisini, menhetta eru eisini okkararoyndir.

Hinvegin hevur gingiðmunandi verri hjá teim-um virkjum, sum takaímóti pelagiskum fiski sosum sild og makrel. Herhevur verið ein stór kapp-

ing um rávøruna. So taðer ikki so løgið, at taðhevur staðið á hjá okkarapelagiskum virkjum eis-ini. Men tann vinnan, sumer ringast fyri, er rækju-ídnaðurin, og er hetta avorsøkum, sum eisini erukendar í Føroyum. Og herverður heldur ikki mett,atbati er í eygsjón. Skipinieru eisini meira ella minniløgd vegna vánaligt løn-semi og ikki minst høguoljuprísunum. Fiskamjøl-vinnan hevði eitt gott úr-slit seinasta ár í Noregi.

Hóast ta samlaðu fram-gongdina sum er, so ertalið av arbeiðsplássum ífiskiídnaðinum fallið. Frá2003 til 2004 er tað fallið10%, og seinastu fýra árinier tað fallið heili 25%.Men hetta er tann skrá-setta arbeiðsmegin. Taðsum er hent, er helst tað,at útlendingar eru komnirinn og hava fingið hesiarbeiðini hjá norðmonn-um og tað til eina lægriløn. Størsta fallið í ar-beiðsplássum er í Fin-mark har norðuri, hararbeiðsplássini eru fækk-að við ikki færri enn 50%.

Tað hevur eisini í einstóran mun verið gald-andi í Noregi, at nógvurfiskur hevur verið sendurtil Kina, og hetta hevur sominkað um tørvin ánorskari arbeiðsmegi.

Síða 19Nr. 352 - 6. oktober 2005st

epha

nsso

ns h

ús

P/F Tórshavnar SkipasmiðjaTlf. +298 31 11 55Fax +298 31 11 25e-mail: info@faroeyard.fo

P/F Skipasmiðjan á SkálaTlf. +298 44 11 55Fax +298 31 44 25e-mail: skala@faroeyard.fo

Vestmanna SkipasmiðjaTlf. +298 42 40 10Fax +298 42 40 05

Runavíkar Mekaniski VerkstaðurTlf. +298 44 70 36Fax +298 44 78 34 www.faroeyard.fo

Við okkurt um 25.000 ymiskum vørum áhyllunum, stendur landsins størsta goymslaav eykalutum til taks hjá føroyska flotanum.Aftanfyri stendur eitt samtak av trimumføroyskum skipasmiðjum og einum mekaniskumverkstaði, ið hevur meir enn seksti ára royndirinnan veitingar til skipaflotan – alt frá smærriumvælingum og viðlíkahaldi til um- og nýbyggingav skipum.

Góðkendir tænastuveitarar av:WärtsiläDeutz-MWMScania & ValmetCallesenUlstein BrattvaagABB-TurbochargersDesmi pumpum

Søgan, um grágásina, sumdoyðu út í Føroyum, tá“teir stóru” í Havn viðbátum og soldátum komuvestur í Vágar, har teirtóku bæði ungt og gam-alt, man sita í minninum á teimum flestu, sum hava lisið fuglabókina hjáMikkjali á Ryggi. Nú ergrágásin endiliga kominaftur at eiga, gott 150 áreftir at hon varð avoydd,og sanniliga um ikki ætl-anin er at fara undir atveiða grágæs aftur, uttanat nøkur kanning er gjørdav stovninum.

Tá ið fuglarnir í Føroy-um vórðu taldir í 1981,áttu 2-10 pør av grágæsher. Í 1993 spurdi egfuglaáhugað um alt land-ið, hvussu nógvar gæsvóru, og kom eg til, at eini75 pør áttu tá, og atsamlaða talið av gæs ogungum var einar 500 ásumri og 200 á vetri. Sein-astu árini hevur PeturMortensen saman við øðr-um talt gæs í megin-partinum av landinum íoktober mánað, og saml-aða talið er nú um 1300gæs.

Gásastovnurin er tí altov lítil til eina burðar-dygga veiðu. Vit eiga í

staðin at frøast um, atgásin aftur eigur í før-oysku náttúruni. Eg vil tíheita á landsstýrið um atsleppa ætlanini um atloyva gásaveiðu

Um so er at gæsnar gerastóran skaða í nýdyrkað-um lendi, veltum og róta-káli, eigur hetta at verðakannað nærri og tiltøkgjørd fyri at halda gæs-num burtur frá hesumøkjum. Fyrstu klagurnarum gæsnar komu longuseinast í 1980unum, áðr-enn talið var komið upp á50 pør, og tað kann ikkivera meiningin at minkastovnin niður um taðstøðið aftur.

Grágæs í gomlumdøgumGrágásin varð veidd ígomlum døgum, og PederClaussøn Friis skrivar, atein føroyskur studenturgreiddi honum frá í 1592at “De fange der ocmange Graagies ellerVildgies om Sommeren /fordi / at naar Vildgaa-sen felder hendis Fiedreom Sommeren / da kandhun icke flye / oc hunkand icke ducke underVandet / som andre Haf-fugle / Saa kand enBonde stundum faa vel50 eller hundert vildeGies udi en ferd.”.

Hans Christopher Müll-er skrivar í 1862 at grá-gásin “har forhen i talrig

Mængde ynglet flere Ste-der her på Øerne, navn-lig ved Sørvaagsvatn,hvor man gjorde Jagt påden i Fældetiden og saa-ledes udryddede den. Nusees den kun enkeltviisom Foraar og Efteraar,og jeg har ikke erfaret, atnogen har ynglet her i desidste 30 Aar.”

Eftir hesum frásagnumat døma, hevur grágásinátt í reiðiliga stórum talifram til fyrst í 1700 tali-num.Tá fór hon at minkaí stórum,tí stovnurin toldiikki ta stóru veiðuna, iðvar eftir ungunum ogteimum fjaðursáru gomlugæsnum, ið ikki sluppu áflog. Í 1800 vóru bert fáargæs eftir, og um 1830 var

føroyski gásastovnurinoyddur.

Grágæs nú á døgumEftir at gásastovnurin varavoyddur, gingu 100 - 150ár, har grágæsnar bert só-ust á vári, tá ið tær fluttutil búplássini norðanfyri,og á heysti, tá ið tær fórusuðureftir í vetrarvist. Ser-liga sóust tær á vári flúgvaí flokkum, sum sjáldanvóru størri enn 30-40fuglar.Tær sóust eisini viðhvørt á vøtnum og í haga-num. Um miðjan seinastuøld hoyrdist so aftur, atgrágásin átti í tveimumella trimum støðum, menplássini vórðu sambærtMikkjali á Ryggi hildinloynilig fyri at verja gæs-nar.

Sverre Patursson skrivarí 1948: “Sjálvsagt er taðfyri fuglalívið og nátt-úru okkara ein missurat verða so heilt av viðein so mikið fittan ogstóran fugl sum grágás-ina. Tí er tað hugaligt atvita, at eftir tí menn sigafrá, eru líkindi til, at honfer aftur at vilja eiga herá landi - um hon færfrið.”

Mikkjal á Ryggi skrivar í1951:“Tað hoyrist, at ein-stakar nú í hesum sein-nu árunum eru afturfarnar at eiga í tveimum

ella trimum støðum íFøroyum; teir, ið vitareiðrini, vilja dylja fyri,hvar tey eru, og tað gerateir beint.”

Sjálvt um Føroyski bú-fuglastovnurin er vaksinseinastu árini, er hannframvegis so lítil, at hannskjótt kann oyðast, um vitikki fara væl um hann.Umtað eru føroysku gæsnar,ið savnast á Sandi um vet-urin, er hetta ein stórurpartur av okkara stovni,og so er tað av stórumtýdningi, at tær verðavardar júst her. Ilt er atsiga, hvussu stórur tannnatúrligi stovnurin kanngerast, og sum við øðrumstovnum eru helst stórsveiggj í støddini, menenn meti eg, at vansarnirvið gæsnum mugu kunnaminkast, uttan at taðgongur út yvir búfugla-stovnin. Tað er torført atgera øll nøgd,men onki erat ivast í, at nógva staðnikring landið er pláss fyrivillu gæsnum, og at teyflestu eru glað fyri, atgrágæsnar eru komnaraftur.

Eg havi skrivað einanærri lýsing av hvussustøðan hjá grágásini var í1993, og hon stendur íFrágreiðing frá FøroyaFuglafrøðifelag 1994 ásíðu 20-25.

Bergur Olsen

Gevið gæsnum frið

Síða 20 Nr. 352 - 6. oktober 2005Síða 20

Danska skipið "Axel Carl"hjá skipafelagnum Heim-dal í Keypmannahavn láog skipaði upp í Lenin-grad, tá kríggj brast á mill-um Týskland og Sovjet-samveldið summarið 1941.

Hald varð lagt á skipið,og manningin varð sett ívarðhald. Hetta gjørdisteitt drúgt og syrgiligt varð-hald, sum kostaði fleirimonnum lívið. Um Sibiriaog Persia fingu menninirsamband aftur við teirsameindu vestanfyri – íEgyptalandi.

Teir vóru illa fyri, með-an teir sótu í ymsumsovjetiskum fangatippumí Sibiria. Eins og aðrirfangar svøltaði teir í lang-ar tíðir.

"Axel Carl" var 2.170bruttotons. Tað skuldihava 21 manna manning,men einki var at sigla við,men um heystið 1940fekk "Axel Carl" møgu-leikan at sigla við kola-farmi úr Rotterdam í Hol-landi til havnir framviðEystrasalti.

Lógu í Leningrad,tá Hitler leyp áÁ eini ferð, sum byrjaði íHamburg í Týsklandi umhálvan juni 1941, fór "AxelCarl" við stykkjagóðsi, sosum metalli og maskin-lutum, gjøgnum Kielar-veitina,og haðani til Sovjet-samveldið at skipa upp.

Tí varð ferðin hildinfram til Bornholm, harproviantur varð tikin, ogsíðani varð siglt beint tilLeningrad, hagar "AxelCarl" kom 20. juni.

Har fekk skipið bryggju-pláss og farið varð undiruppskipingina.

Á morgni tann 21. frætt-ust tíðindini um, at Týsk-land hevði lopið á Sovjet-samveldið. Á middegikomu umboð fyri russ-isku myndugleikarnar um-borð og kannaðu skipið.Manningin fekk ikki loyviat fara í land, og vaktar-menn vórðu settir viðlandgangin at ansa eftir,hvør fór umborð. Ein avmanningini var russari.Hann varð tikin í land, oghann sóu teir ikki aftur.

Síðani varð radiostøðinløgd lamin, og øll radio-lurt hjá manningini tikin.Men hildið var fram viðuppskipingina til skipiðvar tømt umleið 1. juli.

Hetta vóru truplir dagarhjá skiparanum og hans-

ara yvirmonnum.Tað gekstilla at koma á tal við russ-isku myndugleikarnar, ogmanningin sat fangi um-borð á skipinum.

Til tess ikki at koma ímattrot góvust teir við atfáa sær ábit klokkan 8 ámorgni.

Myndugleikarnir av-hoyrdu alla manningina,og teir vóru grammir atfrætta um viðurskiftini íTýsklandi og ikki minst íKielarveitini.

Sendir til Gorki9. juli kom umboð fyrimyndugleikarnar umborðvið tulki, og manninginfekk nú at vita, at haldvarð lagt á skipið, og atmanningin skuldi í varð-hald.

Teir fingu 20 minuttirtil at savna sínar persón-ligu lutir, men hvør mað-ur kundi bert hava tværskjáttur við og eingi tól.Klokkan sjey á kvøldifóru teir í land, men skip-

arin fór ikki, fyrrenndanska flaggið var strik-að, og tað russiska drigiðundir húnan.

Nú gekk leiðin til eittgamalt slott, Strelna, 45kilometrar frá Leningrad.Her høvdu teir sítt fyrstaav fleiri tvungnum til-haldum á áralangari ferð,full av líðingum og sakni,sum tók lívið av fleirimonnum.

Tann 23. juli vórðu teirsendir við jarnbreytini úrLeningrad um Moskva til

Gorki, og 1. august komuteir til fangatippið Oranskinærhendis Gorki, har teirsteðgaðu í tríggjar mánað-ir.

Har var ikki ov nógv ateta,men viðurskiftini vóruannars hampilig, og harvóru líkindi til at haldasaman. Tosað varð tí um,hvat teir áttu at gera.Møguleikarnir vóru trígg-ir.

Teir kundu fara at siglavið amerikonskum,bretsk-

um ella russiskum skip-um, og teir buðu sær eis-ini til at fara, men taðtóktist ikki at hava russar-ana áhuga.

Russararnir buðu teim-um tó eitt skip, sum lá ínorðurrussiskari havn,fermt við vápnum til tanorsku mótstøðurørsluna.Skiparin tók straks av,men heldur ikki hesumkom nakað burtur úr.

Fyrst í november varðøll Oranki-legan avriggað,og fangarnir vórðu riknir

upp í neytavognar. Harvar bæði trongt og kalt.

Koyrt varð um Volga oggjøgnum Ural-fjøllini, ogfjúrtan dagar eftir komuteir til Aktjubinsk. Harvóru ring bústaðarviður-skifti. Tað frysti heilt nið-ur í 46 stig.Torført var atrøkja seg og halda segreinan, og allir vóru fullirav lús. Menninir svunnuburtur, og ymsar sjúkurgjørdu vart við seg.

Skiparin royndi at koma

í samband við svenskusendistovuna, men taðbar ikki til. Sjálvur heltskiparin seg kunna kláraseg ígjøgnum allar hesartvørleikarnar, men hannvar farin at óttast fyri, atsummir av hansara monn-um fór at leggjast fyri.

Við toki til SibiriaÁ grækarismessu 1942vórðu teir aftur varpaðiruppí eina jarnbreyt, oghesa ferð dámdi teimumtað væl.Teir hildu bara, at

leiðin tokið koyrdi, varikki tann beina.

Teir hildu,at varð hildiðá at koyra somu leið, soendaðu teir uppi við Ís-havið ella kinesiska landa-markið. Tá teir høvdukoyrt í 31 samdøgur ogsteðgaðu, vóru teir sanni-liga bara 700 kilometrarfrá kinesiska norðurmark-inum.

Vognarnir vóru gjørdirtil at flyta kríatúr við, ogmatur var lítil og eingin.

Tey seinastu 20 samdøgr-ini fekk hvør maður 300gramm av breyði og eittstykki av saltaðum fiski.Stavnhaldið var krígs-fangalegan í Karahandar.

Teir vóru fegnir, tá teirfrættu, at teir skulduhalda til í eini bungaloweitt sindur burtur fráhøvuðsleguni. Har vóruviðurskiftini betri ennframmanundan, menheilsustandurin var ikkigóður. Flestu vóru sjúkir,og tríggir teirra doyðu ogvórðu jarðaðir á kirkju-garðinum har.

Men ein morgun ídesember 1942 komufýra russiskir yvirmenn tilbústað teirra og góvuteimum lykilin.Teir søgdu,at nú vóru teir leysir ogfrælsir og ynsktu teimumtil lukku. Treytin var, atteir fóru at sigla við skip-um hjá teimum sameindulondunum, og tað lovaðuteir við at seta navn sítt áeitt skjal.

Síðani fingu teir passiniaftur og mat til eina drúgvaferð, og 10. desembervarð farið úr Karahandarum Tashkent til Karatjno-volsk við Kaspiska havið.Haðani varð siglt til Baku.Har var móttøkan ikkijúst so vinarlig, tí allirvóru teir settir í fongsul,men tá ið mistakið varðavdúkað, vórðu teir gestireins og greivar, hóast teirvóru svangir og fullir avlús, skitnir og tvitnir.

Til Teheran ogAleksandriaSíðani fór manningin av"Axel Carl" til eina iranskaella persiska havn, oghaðani gekk leiðin til iran-

Edmund Petersen:

Í fangalegu í Sibiria og síðan torpederaðurVit hava fyrr í ár haft frásagnir um krígssiglingina hjá donskum sjómonn-um undir 2. heimsbardaga. Og tað má sigast, at tað er ikki smávegis,sum hesir hava verið út fyri. Hetta er eisini fyri ein part søgan hjá før-oyskum sjómonnum, sum vóru við donskum skipum. Niels J. Arge skriv-aði heilar fimm bøkur við frásøgnum frá teimum.

Vit hittu í Newcastle í mai tann 85 ára gamla Edmund Petersen, sum

var við danska skipinum "Axel Carl", sum ólukkuliga lá í Leningrad jústtá Hitler legði á Sovjet, og hetta førdi til eina marru, sum ein illa kannímynda sær í dag. Við var eisini ein føroyingur, Petur W. Jacobsen úrHvalvík, sum seinni er deyður. Hansara søga, og harvið eisini tann hjáEdmund, er skrivað av Niels Juel, so vit fara at nýta Niels J. sum partvísakeldu til hesa frásøgn.

Edmund Petersen í Newcastle. Edmund og Petur úr Hvalvík vóru við "Axel Carl", tá teir komu til Leningradog ikki longur.

Í Tashkent var henda myndin tikin av manningini á "Axel Carl", og hon varð send til Danmarkar umSvøríki. Menninir hava nú fingið bretskar hermannabúnar. Parið mitt fyri í fremru røð er eru donskusendimannahjúnini. Edmund er nr. 2 f. v. í fremra raðnum. Petur er uttast t.h. í sama raðnum.

Síða 21Nr. 352 - 6. oktober 2005

ska høvuðsstaðin Teher-an, hagar teir komu 23.januar 1943.

Henda ferðin úr Sibiriatil Teheran var sera stræv-in. Eitt skifti noyddusthesir neyðars menn, sumvóru illa fyri framman-undan, at ganga í heilar10 dagar uppí slag.

Bretskir myndugleikartóku ímóti teimum ogløgdu teir nakrar dagar íeina hermannalegu.Dansk-arar tóku væl ímóti teim-um, og teir búðu í einumdonskum húsum tær kom-andi vikurnar. Eina stórasorg fingu teir afturat harí býnum, tá maskinmeist-arin varð yvirkoyrdur.

Um hálvan februar hildutann einsamalli føroying-urin og teir fimtan dansk-ararnir, sum eftir vóru,leiðina fram úr Teheran.Nú gekk leiðin um Bag-dad í Irak og Palestina tilCairo í Egyptalandi.

Haðani var hildið framtil havnarbýin Alexandria.Higar komu nógvir norður-lendskir sjómenn.

Skiparin á "Axel Carl",Teimann Thomsen, fekksamband við norska skip-aran á "Hermalin" og Ed-mund fór at sigla við hes-um skipinum.

Fór at sigla viðflúgvarabensiniTeir førdu útgerð til átt-anda bretska herin, sumvar á ferð vestur eftir, last-in hjá teimum var flúgv-arabensin. Í hesum sam-bandinum vóru teir við tilsameindu innrásini á Sici-liu. Hetta kundi vera seraógvusligt, sum tá skipvórðu rakt av bumbumog fóru í luftina bæðiundir sigling og í havn.Men sjálvir sluppu teiróskalaðir. Sum frá leiðfóru teir gjøgnum Gib-raltarsundið á veg heim,og Edmund skilti seinni,at teir skuldu havt veriðvið til innrásina í Norman-dínum, men tað nádduteir so ikki.

Teir komu so til New-castle, sum var miðstøðinhjá donsku krígssiglarun-um, og her kom Edmundat kenna Pat, sum seinnigiftist við Klæmint,beiggjaJørgen Frants Jacobsen,og sum hevur verið um-rødd í okkara greinum fráhátíðarhaldinum í mai íNewcastle. Henni fara vitannars seinni at frætta frá.

Men her fekk Edmundhýru við "Inger Toft". Ogfyri at geva donskum les-arum møguleika at fylgjavið endurgeva vit orða-rætt tað, sum hann hevurskrivað:

Vi var på vej over Nord-atlanten med Inger Tofttil England – Loch Eve,en forsamlingsplads forkonvojer i Nordskotland.Et par døgn tidligere varvi røget ud i en stærkstorm. Det var vi gladefor under krigen, fordiubådene kunne ikke tor-pedere os i høj søgang.Men efter stormen blevder høje dønninger, ogen morgen ved 9-tidenfik vi en torpedo. Denramte ved agtermasten,så skibet faktisk knæk-kede over og agterskibet,hvor de fleste af os op-holdt sig, gik først undervand. Det var et frygte-ligt brag.Køjerne spræng-tes, og ild og vand komind samtidig. Vi blevslynget rundt mod skot-terne, men vi fandt hur-tigt trappen op til poo-pen (løftet agterdæk) ogvi hoppede ud i detkolde vand. Det var imarts måned.

Vi svømmede hurtigtvæk, og da vi vendte osom, så vi "Inger Toft" gåned med stævnen sidst.den sank på 70 sekund-er.

Edmund greiðir frá, attað sum bjargaði teimumvóru tær rekandi trælúk-urnar á skipinum, har teirkundu halda seg fastar.

Vi blev hevet ombordpå en engelsk fregat. Sen-

ere blev vi landsat i LochEwe for derefter at rejsetil Newcastle. Efter enuges tid mønstrede vi iskibet "Rota", som lå iLondon. Vi sejlede flereture ned gennem denEngelske Kanal, rundtom England op til Glas-gow og tilbage til Lon-don, hvor vi var da krig-en sluttede.Nyheden bred-te sig, og budskabet komud over radioen. Alleskibe tudede med deressirener hele dagen afglæde over, at krigen varslut. Alle mennesker varglade, folk omfavnedehinanden, og på pubber-ne var øllet gratis, og deholdt åben til langt udpå natten.

Edmund greiðir frá, attað var heilt nýtt at kunnasigla uttan ótta. Nógvdonsk skip fóru heimbeinanvegin. Men nógvav teimum ungu sjófólk-unum hildu á at sigla einatíð enn, og Edmund komso ikki heim fyrr enn í1948.

Edmund heldur felags-skapin við gomlu krígs-siglararnar viðlíka við atluttaka í árligu minningar-gudstænastuna í New-castle,og sum sagt var taðher vit hittu hann.

Edmund má sigast atvera eitt virðiligt umboðfyri donsku sjómannastætt-ina, sum ikki gav upp hó-ast vandan fyri deyðan-um.

Hetta var slottið Strelna, har manningin kom at búgva, tá hon fór úr Leningrad.

Toskur er nú ikkiso býttur kortini

Tað hevur verið tiltikið atvera býttur sum ein tosk-ur. Men nú hevur hannverið á “skúlabeinki”, ogtað vísir seg, at hann erikki so býttur kortini.

Tað er Havgranskingar-stovnurin í Bergen, sumhevur gjørt kanningar umlæruevnini hjá ymiskumfiskasløgum. Og toskurinvar ein dugnaligur næm-ingur. Aftaná bert fáarroyndir lærdi hann at rea-gera uppá ymisk ljós- ogljóðsignal. Granskararnirsendu eitt signal 20 sek-undir áðrenn fóðring. Ogtann kviki næmingurinskundaði sær hagar føðinvar at finna. Og hettaevnaði toskurin enntá atminnast 3 mánaðir eftirinnlæringina.

Hinvegin stóð verri tilhjá kalvaspraggum. Tærvóru dølskar og høvduongan hug at læra nakaðsum helst.

Henda gransking er ikkibert til stuttleika. Enda-málið er at finna fram tilevnini hjá fiski at laga segtil ymiskar umstøður íteirra umhvørvi. Tað erbert við at kunna laga segtil, at tað ber til at yvirlivabroytingar í liviumstøðun-um.Eisini fyri aling kunnuroyndirnar í Bergen havatýdning. Nýggja vitaninkann fáa týdning fyri væl-ferðini hjá fiskinum.Við atvenja fiskin tíðliga kannbøtast um so væl vælferðsum vøkstur. Hetta gevurfiskinum eitt betri lív ogbetri fíggjarligt úrslit hjáalarunum.

V it hava útgerðina

Flótitrol

Rækjutrol

Høvuðsskrivstova:

Bakkavegur 22530 FuglafjørðurTelefon 474 200Telefax 474 201

info@vonin.com - www.vonin.com

Botntrol

Tórshavn:

Vestara bryggja 12100 TórshavnTelefon 35 43 91Telefax 31 33 19

Snurpunótir

Annað

Aliútgerð

Fiskimenn tiknir gíslarFøroyskir fiskimenn kunnuhava sítt at stríðast við.Men teir eru so slopnirundan tí trupulleika, sumher skal greiðast frá. Pirat-ar hava tikið trý fiskiskipúr Taiwan eystanfyri So-malia í Afrika. Teir krevja9 mill. kr. í loysigjaldi. Ognú hótta teir við at drepaein av manningini fyrihvørjar 48 tímar,um loysi-gjald ikki verður goldið.

Skipini vóru tikin mitt íaugust hvørt sær. Tað eruuml.20 mans við hvørjumskipi.Yvirmenninir eru úrTaiwan, meðan manning-in annars er frá Filipinun-um, Indonesia og Viet-nam. Mannarættindafel-agsskapir royna at hjálpa,og teir siga, at inntil nú ermanningin óskalað. Menhvussu hetta enda vita vitso ikki enn.

Gongdin í fiskastovnunumá Føroya Banka er vánaligGongdin í fiskastovnunumá Føroya Banka er vánalig,vísir úrslitið av yvirlitstrol-ingini sum Magnus Heina-son gjørdi í september.Harer minni til av toski, minniav hýsu og upsin er mun-andi minkaður. Eisini erfiskurin rakari enn fyri ein-um ári síðani.

Magnus Heinason trolaðiá 28 ymiskum støðum ábankanum.Tá hugt verðurat miðalveiðuni, vísa úr-slitini, at veiðan av toski erminkað við 19 prosent,hýsuveiðan er minkað við45 prosent, og veiðan av

upsa er einans 24 prosentav tí hon var fyri einum árisíðani. Eisini vísa kann-ingarnar, at fiskurin hevurminni at eta,og er tí rakari,enn hann var fyri einum árisíðani.

Meðalveiðan av toski,sum Magnus Heinasonfekk í yvirlitstrolingini íseptember, var bert 45 kgfyri hvønn fiskitíma.Tað var19 prosent minni enn í fjør,og bert 18 prosent av tísum skipið fekk í 2002, támeðalveiðan var 249 kgfyri hvønn fiskitíma

Síða 22 Nr. 352 - 6. oktober 2005

TToorrlleeiiff JJoohhaannnneesseenn

GGUUÐÐSSOORRÐÐ

“Hann er farin inn hjá einum syndigummanni at gista.” Luk. 19,7

Fólkini í heimbygd Sakeusar, Jeriko, vórðu illa við,tá ið tey sóu, at Jesus var farin inn til Sakeus atgista. Sakeus var ein syndigur maður,ein tollari, oghóskaði tí ikki saman við Jesusi - meintu tey.

At Jesus vitjar, ynskir at vera saman við, og gistahjá syndigum fólki, eru gleðitíðindi. Ja, tað ersjálvur gleðiboðskapurin.

Líkasum læknin “hoyrir heima” ímillum sjúkling-arnar, soleiðis hoyrir Jesus heima ímillum synd-arar. Har trívist hann best. Har er hann í sínumrætta umhvørvi.

Ímillum syndarar fær Jesus gjørt frelsandi gerningsín,og ímillum veik og neyðstødd fær hann hjálpt,styrkt og uggað.

Tey sjálvrættvísu og hugmóðigu ynskja hvørkiJesus á gátt ella inn í lív sítt.Tey hava nóg mikið ísínum egna, til skaða fyri tey sjálvi, tí Jesus stenduruttanfyri.

Bleiv Sakeus fátækari av at lova Jesusi inn í heimog lív sítt? Ja, møguliga í krónum og oyrum, tíhann mátti gjalda aftur tann toll, hann hevði tikiðov nógv frá fólki. Samstundis upplivdi hann ogfekk til ognar lívsins størsta ríkidømi, JesusKristus.Hann møtti frelsaranum - og bleiv frelstur.Jesus segði, hvat hendi: “Í dag hevur frelsa veriðhesum húsi fyri.”

At vitja og gista hjá syndarum er Jesusar størsta oghægsta ynski til allar tíðir.

Hann hvørki noyðir ella brýtur seg inn á fólk,menroynir á ymiskan hátt og á ymiskum støðum atsannføra syndarar um, at teimum tørva hann,tørva frelsu og fyrigeving syndanna.

At taka ímóti Jesusi, er at trúgva á hann.At trúgva á hann, er at taka ímóti honum.

“Men so mongum, sum tóku ímóti honum,teimum gav hann mátt til at verða Guds børn,teimum, sum trúgva á navn hansara.” Joh. 1.12

Hann gav lívinum innihald,og mín sál kann syngja frítt.Hann gav lívinum innihald,og hann fylti hjarta mítt.Tú sum vónleysur fjakkar um,ongan útveg síggja kann.Kom og gev títt hjarta,títt lív til frelsaran.

Ms.765

Jesus vil gistahjá tær

Vit hava fingið nakraráhugaverdar skipsmyndirfrá tí 84 ára gamla MariusJohannesen úr Haldarsvík.Myndirnar eru frá 1946ella beint eftir, og tær erufrá “St Jacques” undirGrønlandi, tá Marius sjálv-ur var við. “St Jacques”varbygd í 1918 í Saint Servan

í Fraklandi og merkt til98,44 netto tons.Tummasvið Kráir í Vági og ÓliHorn, sum var úr Haldars-vík, keyptu hana úr Frak-landi við skjøti frá 10.januar 1930, og hon kost-aði 85.000 kr.

Óli Horn kom á Vág viðhenni úr Le Havre, og

hann førdi hana í nógv ár.Tá Óla Horn doyði tóksonurin Páll yvir, og hannfiskaði eins og pápinóføra væl við henni.

Marius var fyrst við í1939-40, og síðan 1946-49. Teir fiskaðu undirGrønlandi, har teir róðuút við bátum við bæði

snøri og línu. Mariusminnist, at teir plagdu atkappast við “Normanner”,har Lassi á Strondum varskipari. St Jaques var einstór skonnart, tók eini950 skippund. Og mann-ingin var eisini stór, einir30 menn.

St. Jaques

Aftara rað f.v.1. Hans Joensen,

Haldórsvík 2. Marius Johannesen, -3. Arnold Hálsagarð, - 4. Jóannes Djurhuus,

Gjógv,5. Jakku á Oyri, Vágur.

deyður6. Jóanes ?, Gjógv7. Kristjan Olsen,

Streymnes

Fremra rað.8. Pól ?, Hov.9. Jóan Hendrik

Andreassen, Haldórsvík10. Hans Djurhuus, Gjógv

Aftara rað f.v: 1.Tummas Joensen, Mýri, Vágur, druknaði í dokkini í Aberdeen. 2. Jákup Mikkelsen, hjáMikka, Vágur (er pápi nr. 13). 3. Sven Olsen, Streymnes. 4. Jákup á Oyri, Vág. 5. Jakku Hjelm, Vágur. 6.Jóannes við Gjógv. 7. Hans Mikal Hansen Tjørnuvík (Stendur beint frammanfyri 6 og 8). 8. JóannesDjurhuus, Gjógv d. var giftur og búsitandi á Fanø. Hann var heima og ferðaðist og druknaði í bátisínum við Gjógv.Fremra rað: 9.Andrass Petersen, Haldórsvík, d. er beiggi nr. 3 á hini myndini. 10. Jóan H Andreassen, íPálstovu. 11. Kristjan Olsen, Streymnes. 12. Hans Djurhuus, Við Gjógv (er pápi nr. 8). 13.Alvin Mikkelsen,Vágur. 14. Eilif Kristiansen, býr í Hammerfest í Noregi.

Leggja fisk upp íGrønlandi. Eilif ogMarius.

Síða 23Nr. 352 - 6. oktober 2005

Hetta er Erhard, mannaður av Andreas Nolsøe, á dekkinum, og AnsgarNolsøe, í stýrihúsinum. Teir sigldu undir krígnum, og tykjast teir at vera áveg úr Suðuroy.

Mynd: Føroya Fornminnissavn, 3350F02888

Báturin er Erhard

Umskipan av Barsilsskip-anini kostar vinnuni Landsstýrið hevur í sambandi við fíggjar-lógararbeiðið avgjørt, at partarnir áarbeiðsmarknaðinum einsamallir skulufíggja Barsilsskipanina. Afturfyri verðurpersónsskatturin og partafelagsskatturinlækkaður. Hetta merkir eykakostnað fyrivinnuna og hetta verður gjørt, uttan atpartarnir á arbeiðsmarknaðinum eruhoyrdir.

Bæði undanfarna og hetta landsstýriðhava higartil hildið fast við, at tað eróheppið við “hálvalmennum” stovnum,sum t.d.ALS, og at hesir ikki eru í trá viðstýrisskipanarlógina. Nú sær tað tó út til,at hetta passar inn í fíggjarlógararbeiðið,og er nú einki í vegin fyri, at enn einskipan verður løgd til partarnar á ar-beiðsmarknaðinum at umsita og fíggja.

Fyri vanliga løntakarin kann skipaninóivað gerast útreiðsluneutral, væl atmerkja, um løgtingi ikki broytir upp-skotið.Fyri vinnuna er støðan ein onnur.Ein lækkan í partafelagsskattinummerkir ikki at vinnan sleppur undaneykaútreiðslum. Broytingin rakar í bestalagi misjavnt, og hetta verður steinuroman á byrðu hjá vinnugreinum, sumframmanundan eru illa sperdar. At

landsstýrið ætlar at lækka partafel-agsskattin hjálpir ikki okkara høvuðs-vinnu, sum er sera lønartung. Verðurstøði tikið í einum virki sum Kósini, sovóru lønarútgjaldinarnar í 2004 góðar40 milliónir krónur. Metast kann atgjaldið til Barsilsskipanina hækkar úr0,25% til 0.6%.Tá fær eitt slíkt fiskavirkieina meirútreiðslu uppá 140.000 krón-ur. Úrslitið hjá Kósini, eins og hjá fleiriav fiskavirkjunum var í 2004 soleiðis, atongin skattur varð goldin.Tað vil siga, atlovaða lækkingin í skattinum,kemur ikkihesum virkjum til góðar. Talan er umeina reina meirútreiðslu.

Landsstýrið hevur tosað nógv um, atkarmarnir fyri vinnuna skulu gerastbetur.Vit skulu jú verða millum heimsinsfremstu tjóðir í 2015. Arbeiðsgevara-felagið hevur ofta víst á, at støðugirkarmar eru ein fyritreyt fyri vinnuna.Taðer tí at harmast um, at slíkar avgerðirvera tiknar í skundi, uttan umhugsan oguttan at arbeiðsmarknaðurin er eftir-spurdur. Hetta er bert enn eitt haft umtað sokallaða eina beinið, vit hava atstanda á.

Kelda:Vinnuhúsið

Síða 24 Nr. 352 - 6. oktober 2005

Útróðrarmaðurin fórtil lækna fyri svøvn-loysi. Læknin:“Tú skalfáa sovimedisin. Herhevur tú til tvær vik-ur.” “Nei, vælsignað,tað er besta norð-havstíð, so leingi kanneg ikki sova!”.

*****

Tveir seyðir vóru áheimabeiti uttanfyriHollywood, tá annarrann seg fram á einafilmrullu og át hana.Hin seyðurin spurdi:“Var hann góður?”“Nei,eg haldi at bókinvar betri.”

*****

Hanus var tunglynturog fór til lækna:“Oftaeri eg í so ringum lag,at eg havi bestan hugat beina fyri mær!”“Tak tað róligt”, segðilæknin “lat meg umtað.”

*****

- Hví fluttu teir tríggirsmáu grísarnir heim-anífrá?- Tí mamma teirra vareitt svín..!

*****

“Hvat gjørdi tú í gjár-kvøldið, tá sjónvarpiðhevði teknskt brek.”“Eg tosaði við konumína.Og eg fann útav,at hon er bara fitt.”

*****

- Dámar hundurin hjátær børn?- Ja, men honum dám-ar betri hundamat!

Í hesum tíðum, tá taðtykist at vera so nærliggj-andi at illkenna fiski-vinnuna sjálva fyri teirtrupulleikar, sum samfel-agið hevur, er tað hugaligtat síggja eitt dømi um,hvussu væl vinnan hóastalt hevur dugað at tikiðhond um síni egnu við-urskifti.

Tey sum minnast vita, atfram til endan av 80-unum høvdu vit ein plan-búskap innan flakaídn-aðin, sum fyri ein stóranpart var stýrdur politiskt.Hetta var ein búskaparligvanlukka. Men tað varvinnan sjálv, sum tá settiskjøtil á fyri at fáa markn-aðarbúskap og fría kapp-ing. Hetta eydnaðist seravæl, og tað var skjótt, attað slapst undan stórumparti av tí ovurstóra studn-inginum, sum varð latin.

Ein stóran part av ærunifyri hesi gongd átti Fiska-marknaðurin á Toftum,sum var stovnaður í 1992,eftir at framburðsmenninnan vinnuna høvdutikið stig til hetta. Fiska-marknaðurin byrjaði síttvirksemi í 1993. Aftanáeina trupla byrjan gekksera væl í fleiri ár. Fiska-marknaðurin víðkaði síttvirksemi til eisini at veralandingarmiðstøð, og althetta skapti eitt sera stórtvirksemi á Toftum.

Men viðurskifti og um-støður hava tað við atbroytast. Sjálvt veiðu- og

virkisliðið helt, at taðskuldi sjálvt eiga størribeinleiðis part í søluni avfiskinum. Men tað gingufleiri ár, áðrenn tað komstfram til, hvussu hettaskuldi gerast.

Endin gjørdist so, atsølan og landingin varðbýtt upp í tvey feløg.Ognarar av sølufelagnum

gjørdust helvt um helvtupprunaligi Fiskamarkn-aðurin og Ráfiskaseljara-felagið. Samstundis feksttryggjað ávirkan frá Rá-fiskakeyparafelagnum gjøg-num upprunafelagið.

Tískil gjørdust tvey fel-øg. Upprunafelagið eiturnú Landingarmiðstøðin,meðan nýggja felagið hev-

ur yvirtikið navnið Fiska-marknaður Føroya, og tókhenda umlegging við 1.januar 2005.

Tað tykist, sum at hendaumskipan saman við fiska-pakkanum hevur riggaðvæl. Eitt av endamálunumvið fiskapakkanum var atfáa fleiri at kappast umfiskin, fyri at hann skuldi

gerast so “rættur” sumgjørligt. Slíkt hendir kan-ska ikki so knappliga,men gongd er komin á,oghetta hevur havt sínaávirkan. Samstundis kannhetta felagið nýta allarsínar kreftir júst til upp-boðssølu, og hetta komaviðskiftafólkini eisini atmerkja, t.d. við kunningum søluprísir v.m.

Tað var upprunaligastúrt mest fyri Landingar-miðstøðini, tí tað hevurvíst seg, at hesar gangatungt. Men eisini her ergingist betri enn væntað,og tað er eingin ivi um, attað hevur verið til gagns,at søla og landing íroknaðskiljing er í hvør sínifyritøku.

Í fyrradagin vóru vit inniá Toftum. Her stóð einstór lagkøka á borðinumvið talinum 1.046.826 á.Henda var komin frá línu-bátinum “Eystnes”, sumjúst hendan dagin hevðigjørt eina sera góða sølu.Og hesa sølu vildi skipiðfegið markera saman viðFiskamarknaðinum áhenda hátt. Hetta haldavit vera eina positiva søguat kunna bera í tíðum, harslíkar kanska ikki eru sonógvar.

Hetta kann bert eggjafiskimonnum at bakka ennmeira upp um teirra egnuuppboðssølu, og hettavilja vit eisini mæla til.

Umskipanin av Fiskamarknaðinum riggar væl

Hetta er lagkøkan við søluupphæddini. Aftanfyri síggja vit ein av uppboðs-haldarunum Høgni Hansen.

Eystnes.

Hetta er ein tvævetur veðrur hjá Kára við Stein,okkara manni í Grønlandi.