DİYABET HEMŞİRELİĞİNDE ARAŞTIRMANIN

ÖNEMİ VE

ARAŞTIRMA SÜRECİNDE TEMEL YAKLAŞIMLAR

Prof.Dr. Semra Erdoğan

Yard.Doç.Dr.Gülhan Coşansu

18. ULUSAL DİYABET HEMŞİRELİĞİ SEMPOZYUMU

20-24 Nisan 2016

HEMŞİRELİK VE ARAŞTIRMA 2

Hemşirelik Hizmetlerinin Kapsamı, Hemşirelerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları Hemşirelik hizmetlerinin kapsamı

MADDE 5 – (1) Hemşirelik hizmetleri aşağıdaki hususları kapsar:

a) Birey, aile, grup ve toplumun sağlığının geliştirilmesi, korunması, hastalık durumunda iyileştirilmesi …………………………, eğitim, danışmanlık, araştırma, yönetim, kalite geliştirme, işbirliği yapma ve iletişimi sağlama rolleri,

Hemşirelerin görev, yetki ve sorumlulukları

MADDE 6 – (1) Hemşireler;

Hemşirelikle ilgili eğitim, danışmanlık, araştırma faaliyetlerini yürütür. Mesleği ile ilgili bilimsel etkinliklere katılır. Toplumun, öğrenci hemşirelerin, sağlık çalışanlarının ve adaylarının eğitimine destek verir ve katkıda bulunur.

HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ 8 Mart 2010 Resmî Gazete Sayı : 27515

HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA NİÇİN ÖNEMLİ - 1

Araştırmalarla kanıtlanmış yeni bilgilere ve

Var olan bilgilerin doğrulanmasına gerek var.

Hemşireler çalıştıkları alana yeni bilgiler katmak, gerçekçi karar

vermek ve verdiği kararların arkasında durmak istiyorsa;

1. Araştırma yapmak,

2. Araştırma okumak ve

3. Araştırma sonuçlarını uygulamada kullanmak zorundadır.

3

BİLİMSEL BİLGİNİN HEMŞİRELİĞE YARARLARI NEDİR?

Bakımın içeriğini ve niteliğini güven altına alır.

Bakımda ortaklık sağlar.

Gerçekçi karar almada yardımcı olur.

Bilgi yoluyla profesyonelliği güçlendirir.

Hemşirelik hizmetini güvence altına alır, sorumluluğu

destekler.

Entelektüel gelişimi, mesleki doyumu ve güven duygusunu

arttırır.

4

HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMA NİÇİN ÖNEMLİ - 2

Hemşirelik kendine özgü bir disiplin olma özelliğine sahiptir.

(1) Hemşireliğin tanımlanabilir bir felsefesi vardır.

(2) Kavramsal bir temeli vardır.

(3) Hemşirelik bilgisinin gelişimine olanak sağlayan

metodolojik yaklaşımları vardır.

5

BİLGİ KAYNAKLARIMIZ NELER-1

Bilginin değeri, doğruluğu, geçerliği ve güvenilirliği kullanılan

kaynaklara göre değişir.

Gelenekler: Kurumların geçmiş eğilimleri, politikaları etkilidir. Ancak

doğrulukları test edilmemiştir ve değiştirilmesi oldukça zordur.

İnançlar: Dogma olarak bilinir. Doğruluğu kanıtlanamayan bilgilerdir.

Otoriteler: Otorite olan kişilerin bilgileri sorgulanmadan kullanılır.

Bilimsel gelişmeyi desteklemez. Ancak hemşirelikte uzman/güçlü

otoriteler bilgi kaynağı olarak düşünülebilir.

6

BİLGİ KAYNAKLARIMIZ NELER-2

Kişisel deneyimler: Hemşirelik uygulamalarında önemlidir. Ancak

hatalardan etkilenmiş olabilir. Bilimsel yöntemlerle test edilmelidir.

Deneme ve yanılma: Etkili olan uygulama bulunana kadar defalarca

tekrar gerektirdiği için bireye / hastaya zarar verebilir.

Disiplinli/bilimsel araştırmalar: Doğruluk değeri en yüksek

önermelerdir.

Ne yazık ki;

Türkiye’de hemşirelerin bilimsel kaynaklar dışındaki bilgileri daha fazla kullandıkları gösterilmiştir (Emiroğlu ve ark. 2005).

7

HEMŞİRELİK - BİLİM ve ARAŞTIRMA

Hemşirelik kendine özgü bir disiplin olma özelliklerine sahiptir.

(1) Hemşireliğin tanımlanabilir bir felsefesi vardır.

(2) Kavramsal bir temeli vardır.

(3) Hemşirelik bilgisinin gelişimine olanak sağlayan

metodolojik yaklaşımları vardır.

8

ARAŞTIRMALARDA HEMŞİRELERİN SORUMLULUKLARI

Lisans: Alanı ile ilgili araştırmaları okur, yorumlar,

sonuçları klinik uygulamada kullanır.

Yüksek lisans: Araştırma planlar, yürütür. Araştırma

sonuçlarını bakım alanına yansıtır. Diğer araştırmacılarla

işbirliği kurar.

Doktora: Araştırmada liderlik yapar. Araştırma yönetir.

9

BİLİM Deney ve gözleme dayalı araştırma sonuçları ile elde edilen ve

uygulamayla doğrulanan bilgidir. Yenilik yaratıcı ve bilimsel yöntemlerin uygulandığı bilimler “Pozitif bilimler” olarak tanımlanır. Doğa bilimleri (fizik bilimler ve biyolojik bilimler)” Toplum bilimleri (ekonomi, siyaset bilimi, sosyoloji, sosyal antropoloji, tarih, felsefe gibi)” olmak üzere farklı bilim dallarından oluşur. Hemşirelik bilimi hemşirelik alanlarının özelliğine göre, bu

bilimlerin bilgilerinden yararlanır ve kendine özgü bilgilerini üretir.

10

11

BİLİMSEL DÜŞÜNCE YÖNTEMLERİ NELERDİR?

Bilimin 4 temel işlevi vardır.

1. Anlamak / tanımlamak: Olayların doğasını anlamak, bazen de

olaylar arasındaki ilişkileri tanımlamamızı sağlar.

Örn: Erişkin diyabetlilerin insülin enjeksiyon uygulama becerileri ne

düzeyde?

2. Açıklamak: Olayın Niçin? Neden? olduğunu açıklar. Hemşirelik

girişimleri ile hasta sonuçları arasındaki ilişkileri ortaya koyar.

Örn: : İnsülin uygulama eğitimine katılan hastaların becerilerinde

değişim oldu mu?

12

BİLİMSEL DÜŞÜNCE YÖNTEMLERİ NELERDİR?

3. Yordamak / tahminde bulunmak: Hastanın sonuçları ile

ilgili olasılıkları öngörmektir.

Örn: Diyabetin risk faktörleri neler?

4. Kontrol etmek: Uygulanan bir girişimin etkisi değerlendirilir.

Örn: İnsülin enjeksiyon beceri eğitiminin, hastaların glisemik kontrolündeki iyileşme üzerine etkisi (eğitim almayanlara göre)

13

14

ARAŞTIRMA SÜRECİNİN ADIMLARI

15

BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİNİN ADIMLARI 16

1.ADIM

• KAVRAMSAL HAZIRLIK

2.ADIM • TASARIM ve PLANLAMA

3.ADIM • UYGULAMA

4.ADIM • ANALİZ

5.ADIM • RAPORLANDIRMA ve YAYIMLAMA

1.ADIM ARAŞTIRMA PROBLEMİ / KONU SEÇİMİ

Gözlem ve deneyimler: Amaç çözüm aramaktır

Örn1. Diyabetli bireylerde ayak yarası risk düzeyi ile ayak özbakımı ve ayak bakım bilgisinin ilişkisi

KENDİNE SORU SOR?

Bu problem ne kadar önemli? Eksik olan bilgiye katkı sağlayacak mı?

Problem hakkında ne biliniyor? Denekler uygun mu?

Veri toplama süresi/maliyeti/analizi mümkün mü?

Araştırmacının bilgisi/becerisi ile uyumlu mu? Etik mi?

17

LİTERATÜR TARAMA AŞAMALARI

Odak soru belirlenir

Anahtar kelimeler belirlenir

Veri tabanları seçilir

İlgili kaynaklar seçilerek okunur

Çalışmalardan çıkan bilgiler özetlenir/kodlanır

Çalışmalar değerlendirilir, kritik edilir.

Bilgiler özetlenir

18

ODAK SORU VE ANAHTAR KELİME BELİRLEME

Erişkin diyabetlilerin ayak ülseri risk düzeyi ile ayak öz-bakımı

ve ayak bakım bilgisi arasındaki ilişki

Araştırma konusuna /Odak soruya en uygun anahtar kelimeler

seçilir.

«diyabetik ayak / diabetic foot ulcer»

«ayak risk tanılama/ foot risk; risk assessment

İlişkili faktörler

«ayak öz-bakımı davranışı/ foot self care behaviors»

«ayak bakımı bilgisi / foot care knowledge»

19

LİTERATÜR TARAMA YOLLARI

Süreli yayınlar / Dergiler /Kitaplar

Kataloglar (Kütüphanede var olan yayınlar listesi)

İndeksler (INI / CINAHL / TTD / ULAKBİM)

Arama Motorları (yahoo, google, excite, altavista,

webcrawler, arabul……vb)

Bilimsel ve Mesleki toplantı raporları

Veri tabanları (Medline, CINAHL, PUBMED, COCHRANE)

20

LİTERATÜR İNCELEMELERİ

Taranan literatürün araştırma problemini tanımlamak için detaylı

incelenmesi işlemidir

Yeni gelişmeler, bilinen ve bilinmeyenler tanımlamak,

Problemin önemi belirlemek, kuramsal çerçeve oluşturmak,

Araştırmanın amacını, hedeflerini, sorularını/hipotezlerini geliştirmek,

Araştırmanın tasarımına karar vermek, değişkenleri, yöntemi,

sınırlılıkları tanımlamak,

Bulguları diğer çalışma bulguları ile tartışılmak, karşılaştırmak için

yol gösterir.

21

KURAMSAL / KAVRAMSAL ÇERÇEVE OLUŞTURULUR

İncelenen araştırmalardan elde edilen bulgular ile var olan bilgi birikimi

arasında ilişki kurularak araştırmanın «yapısı», «kavramları»,

«değişkenleri» belirlenir, araştırma planlanır.

Bağımsız değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişki incelenir.

22

BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN X1- ayak öz-bakım davranışı X2- ayak bakımı bilgisi X3- izlem sıklığı??

BAĞIMLI DEĞİŞKEN

Y- Ayak risk kategorileri

ARAŞTIRMANIN AMACI

Neden niçin yapılacak?

Hangi sorunlara çözüm getirecek

Yararları ne olacak?

Hangi değişkenler incelenecek?

Değişkenler arasındaki ilişkiler nedir?

Veriler nerede toplanacak?

Çalışmaya kimler katılacak? Sorularına yanıt vermelidir.

23

ARAŞTIRMANIN AMACI

Bu çalışmanın amacı diyabet polikliniğine kayıtlı hastaların

ayak öz-bakım davranışlarını belirlemek, bireysel ve hastalığa

ilişkin özellikleri ile karşılaştırmaktır.

Bu kapsamda çalışmanın hedefleri; diyabetlilerin ayak yarası risk

düzeylerini kayıt altına almak ve (1) ayak öz-bakım davranışları,

(2) ayak bakımı bilgisi ile ilişkisini inceleyerek ayak yarasını

önleme girişimleri için yol gösterici bilgi sağlamaktır.

24

Erişkin diyabetlilerin ayak ülseri risk düzeyi ile ayak öz-bakımı ve ayak bakım bilgisi arasındaki ilişki

Araştırma soruları

1. Diyabetlilerin ayak ülseri risk düzeyi nedir?

2. Risk düzey ile ayak öz-bakım davranışları arasında ilişki var mı?

3. Risk düzeyi ile ayak bakım bilgisi arasında ilişki var mı?

4. Risk düzeyi ile klinik izlem sayısı arasında ilişki var mı?

25

ARAŞTIRMA HİPOTEZİ

Yarı deneysel ve Tam deneysel tasarımlarda hipotezler kullanılır

Amaç; «Diyabetlilere uygulanan bireysel ve grup eğitimi yönteminin ayak yarası riskini azaltma üzerine etkisi » ise;

1. Bireysel ayak bakımı eğitimi alan hastalarda öz-bakım

davranışları daha başarılı olacaktır (H1, Araştırma Hipotezi)

2. Bireysel ve grup eğitimi alan hastaların öz-bakım davranışları benzerdir, fark yoktur (H0, İstatistik / Null Hipotez)

3. Bireysel eğitim alan hastaların (1) ayak bakım bilgileri daha yüksek (2)

ayak problemleri daha az olacaktır (Karışık Hipotez)

26

ARAŞTIRMA TASARIMLARI

NİCEL TASARIMLAR NİTEL TASARIMLAR

27 2. ADIM

TASARIM VE PLANLAMA

28

NİCEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkileri en doğru ve yansız saptamak güçlü ve geçerli sonuçlara ulaşmak için yapılan düzenlemeler

- Araştırmanın temel amacı ne? Tanımlamak? İlişki aramak?

- Bir girişim uygulanacak mı? Evet ise denetim altında olacak mı?

- Öntest uygulanacak mı? Örneklem rastlantısal olarak mı seçilecek

- Değişkenlerin tekrarlayan ölçümleri olacak mı?

- Veriler nasıl toplanacak? Dış değişkenler kontrol altına alınacak mı?

29

30

DENEYSEL OLMAYAN ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Basit tanımlayıcı tasarımlar: Konu hakkında çok az şey

biliniyorsa kullanılır. Durum / olay tanımlanır. Elde edilen Bilgiler

sınırlıdır

Örnek: «Diyabet hastaların ayak bakımı davranışlarının belirlenmesi»

Karşılaştırmalı tanımlayıcı tasarımlar: Benzer özellikte olan iki veya daha

fazla grubun değişkenleri arasındaki farklılıklar incelenir.

Örnek: « Eğitim alan ve almayan diyabet hastaların ayak bakımı

davranışlarının karşılaştırılması»

31

DENEYSEL OLMAYAN ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Kesitsel Tasarımlar: Belli bir zaman dilimindeki verileri inceler.

Neden-sonuç ilişkisi o zaman dilimi için geçerlidir.

Örnek: «Diyabet hastalarında orucun metabolik parametreler

üzerine etkisi» Ramazan ayında polikliniğe başvuranları yansıtır.

İlişki Arayıcı Tasarımlar: Sadece iki veya daha fazla değişken

arasındaki ilişkiyi (korelayonu) gösterir.

Örnek: «Diyabet hastalarının ayak bakımı bilgileri ile ayak bakımı

davranışları arasındaki ilişki»

32

DENEYSEL OLMAYAN ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Retrospektif Tasarımlar: Araştırmacı sonuçtan hareket ederek geriye

dönük kayıtlardan nedeni araştırır.

Örnek: «Acile gelen diyabet hastaların akut problemlerinin retrospektif

incelenmesi»

Prospektif Tasarımlar: Araştırmacı olası nedenleri izleyerek sonuca

ulaşmaya çalışır (Kohort Araştırmaları)

Örnek: «Diyabetik ayak yarası ve ampütasyonu için risk faktörleri:

Diyabet Hemşireliği Derneği, 500 hastada kohort çalışması»

33

DENEYSEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Neden sonuç ilişkilerini en iyi test eden araştırmalardır.

Kanıt düzeyi deneysel olmayan araştırmalara göre daha

yüksektir.

Ancak daha zor ve yorucudur.

Müdahale/girişim vardır.

İzleme dayalıdır.

Çalışmadan ayrılanlar/uyumsuz denekler olumsuz etkiler

Etik sorunlar ön plandadır.

34

DENEYSEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Tam Deneysel Araştırma Tasarımları: Randomize Kontrollü Çalışmalar

(RKÇ) olarak tanınır. En iyi bilgiyi / kanıtı sağlar. Random ile atanmış iki

gruptan birine deneysel bir girişim yapılır. Uygulanan girişimin etkisi,

kontrol grubu ile karşılaştırılır.

Ön test- Son test Kontrol gruplu; Son test Kontrol gruplu; Solomon Dört

Gruplu: 2 deney-2 kontrol gruplu tasarlanabilir.

Örnek: «Yüksek riskli diyabetlilere SMS yolu ile yapılan hatırlatmaların

ayak yarasının önlenmesi üzerine etkisi: Randomize kontrollü çalışma»

35

DENEYSEL ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Yarı Deneysel Araştırma Tasarımları:

- Tam deneysel araştırmanın tasarlanamadığı durumda

seçilir.

- Genellikle kontrol grubu oluşturulmaz. Tek gruplu Ön

Test-Son Test tasarım kullanılır.

36

DİĞER ARAŞTIRMA TASARIMLARI

Metodolojik Araştırmalar

- İncelenen kavramları/değişkenleri ölçmek için araç ve teknikleri

geliştirmek, geçerlik ve güvenirliğini sağlamak için kullanılır.

Örnek: Diyabetliler için Ayak Bakımı Davranışları Ölçeği Türkçe

formunun geçerlik ve güvenirliği

37

38 Araştırma sonuçlarının geçerli , güvenilir ve kullanılabilir olması için verilerin toplandığı kaynağın özelliği önemlidir.

En doğru sonuç bilginin alındığı kaynağın tümünden elde edilen sonuçtur.

Ancak, kaynağın tümüne ulaşmak çok zordur ve neredeyse imkansızdır.

Bu nedenle araştırmacılar kaynağın tümünü incelemek yerine kaynağın özelliklerini gösteren daha küçük bir grup üzerinde çalışmak zorundadır.

ÖRNEKLEME

39 EVREN

Araştırmaya konu olan toplum ya da toplum grubudur.

Belli bir özelliği taşıyan birimlerden oluşan , canlı ya da cansız elemanlar bütünüdür.

Araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanların tümüdür.

Evren “N” sembolü ile gösterilir.

Örnek;

tip 2 diyabetli bireyler, diyabet hemşireleri vb.

40

Araştırmanın amacı, soruları- hipotezleri doğrultusunda evren sınırlandırılabilir.

41 Genel Evren Çalışma Evreni/ Ulaşılabilir Evren

Tanımlanması kolay ama ulaşılması güç olan evrendir.

Araştırmanın konusu ile ilgili tüm bireyleri/elemanları/ maddeleri vb. kapsar.

Örnek: Tip 1 diyabetliler üzerinde yapılacak bir çalışmanın genel evreni Türkiye’deki tüm tip 1 diyabetlilerdir.

Ulaşılabilen somut evrendir.

Çalışma evreni araştırma sonuçlarının genellendiği evrendir.

Örnek: Aynı çalışmanın çalışma evreni İstanbul’da yaşayan diyabetlilerdir.

42 ÖRNEKLEM

İncelenmek istenen herhangi bir olayla ilgili çalışma evreninden belirli kurallara göre seçilmiş olan ve evreni temsil ettiği düşünülen küçük kümedir.

Örneklem evreni oluşturan varlıkların alt parçalarından oluşur.

Çalışma bilgilerinin toplandığı en temel birimdir.

Örneklem “n” sembolü ile gösterilir.

43 Örneklemin Temsil Yeteneği:

Her araştırmada temsil yeteneğine sahip bir örneklem seçmek temel ilkedir. Temsil yeteneğine sahip bir örneklemin temel özellikleri şunlardır.

Örneklemin büyüklüğü yeterli olmalıdır.

Örneklem evrendeki dağılıma çeşit ve oran yönünden benzer olmalıdır.

Örneklem olasılıklı örnekleme yöntemlerinden biriyle seçilmelidir.

Örneklem seçiminde yan tutulmamalıdır.

Eğer örneklem;

- yeterli sayıda değilse,

- yanlı seçim yapılmışsa,

- yanlış ya uygun olmayan yöntemle seçilmişse

bu araştırma sonuçlarına göre doğru karar almak olası değildir.

44

ÖRNEKLEME

Örnekleme bütün evreni yansıtabilecek, evrenden bir bölüm seçme işlemidir.

Örneklemenin temel amacı evrendeki durumu temsil edebilecek bir örneklem seçilmesidir.

Araştırmacılar dar kapsamlı, sınırlı sayıda birimi kapsayan çalışma evreni ile çalışacaksa örnekleme yapmadan “tam sayım yöntemi” ile çalışma evreninin tamamına ulaşabilir.

45 Örnekleme alma kriterleri örnek

“Tip 2 Diyabetlilerde Özbakım Aktiviteleri ve Diyabete İlişkin Bilişsel- Sosyal Faktörler” Başlıklı Bir Çalışmada

Araştırmaya,

Tip 2 diyabetli,

35-65 yaşları arasında,

Tanı süresi en az 1 yıl olan,

Gebe olmayan,

Kayıtlarında DSM IV kriterlerine göre tanımlanmış psikiyatrik ve serebral sorunu olmayan,

Türkçe okuyup yazabilen ,

Çalışmaya katılmayı kabul eden diyabetliler alınmıştır.

46 ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ / ÖRNEKLEM HACMİ

Örneklemenin en güç aşaması örneklem büyüklüğünün belirlenmesidir.

Güvenilir sonuçlar elde edebilmek için en uygun örneklem büyüklüğü ne olmalıdır ????

Bu sorunun kesin bir yanıtı yoktur.

Ancak yaklaşık hesaplamalarla bir sonuca varılabilir.

Seçilecek örneklem evreni temsil etme yeteneğini taşıyan en küçük sayı olmalıdır

Örneklem büyüklüğünü belirlemek için bazı formüller mevcuttur. Araştırmacılar bu formülleri kullanarak örneklem büyüklüğü hesaplayabilir.

47

ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ

OLASILIKLI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ

Elemanların evrenden her seferinde eşit olasılıkla seçildiği yöntemdir.

Yöntemin ayırt edici özelliği elemanların evrenden rasgele (tesadüfi) seçilmesidir.

Evrendeki her elemanın örnekleme girme olasılığı birbirine eşittir.

Basit rastgele örnekleme

Sistematik örnekleme

Tabakalı örnekleme

Küme örnekleme

Rastlantısal güzergah örnekleme

OLASILIKSIZ ÖRNEKLEME

YÖNTEMLERİ

Gelişigüzel örnekleme

Kota Örneklemesi

Amaçlı Örnekleme

48 Basit Rastgele Örnekleme Yöntemi

Evren büyüklüğü 1000’in altında olduğunda (N<1000) ya da evrenin bir listesi varsa en ideal örnekleme yöntemidir.

- Evrenin homojen olması gerekir

- Her elemanın seçilme şansı eşittir

- Örneklem çerçevesi oluşturularak evren listelenir ve numaralanır

- Örneklemin belirlenmesinde rastgele sayılar tablosundan ya da bilgisayar temelli programlardan yararlanılır.

49 Sistematik Örnekleme

Örneklem seçim işlemlerinin kolay olması nedeniyle özellikle evrenin büyük olduğu durumlarda kullanılan bir örnekleme yöntemidir.

Çok sayıda birim içeren kayıt sistemlerinin incelenmesinde, örneğin; hasta dosyaları, hasta yada işçi kartları, kayıt dosyaları, listeler gibi.

Sistematik örnekleme yönteminde, örnekleme alınacak olan bireylerin listeden eşit aralıklarla seçimi sözkonusudur. Seçim işlemlerinde evren büyüklüğü (N) örneklem büyüklüğüne (n) bölünerek kaç birimde bir birimin (k) örnekleme alınacağı saptanır

k: N/n

50 Sistematik örnekleme örneği;

5000 kayıtlı hastası bulunan diyabet polikliniğinden 100 diyabetli örnekleme seçilecekse ;

N/n: k formülünden k: 5000 / 100 = 50 bulunur.

Yani her 50 hastada bir hasta örnekleme alınacaktır.

Başlangıç sayısı rasgele seçilmelidir (Kura ya da rastgele sayılar tablosundan) Bu örnekte başlangıç sayısı 5 olsun;

Örnekleme girecek olan 100 diyabetli;

5. 55. 105. 155. 205. ............. .4955. sırada kayıtlı diyabetliler olacaktır

51 Tabakalı Örnekleme Yöntemi

İncelenen özellik evrendeki elemanların herhangi bir özelliğine ( yaş, cinsiyet, eğitim, sosyo-ekonomik, kültürel özellikler vb.) göre değişiklik gösteriyorsa bu yöntem ile örnekleme yapmak daha doğru sonuç verir.

Bu yöntemin etkin olabilmesi için tabakalardaki birimlerin kendi içinde homojen olması ve tabakalar arasında gerçek bir farklılık bulunması gerekir.

52 Diyabetliler üzerinde yapılacak bir çalışmada diyabet tipi tabaka olarak kabul edilecek olursa ve kayıtlı 500 diyabetli arasından 50 diyabetli örnekleme seçilecek ise;

TABAKA

NUMARASI (İ)

Diyabet

Tipi

HASTA

SAYISI

(Ni)

TABAKA AĞIRLIĞI

(Ni/N=ai)

Örnekleme girecek

öğrenci sayısı (ni=ai x

n)

1 Tip 1 180 180/500=0.36 0.36x50=18

2 Tip 2 320 320/500=0.64 0.24x50=32

TOPLAM 500 1 50

ORANTILI TABAKALI ÖRNEKLEME

VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ ve ARAÇLARI 53

Bir araştırmanın başarısı veri toplama yönteminin seçilmesi ve uygulanması ile yakından ilgilidir . Araştırmacılar, birçok yöntemi ve aracı seçebilirler . Çalışmanın planlama aşamasında, araştırmanın değişkenleri ve bu değişkenler ile ilgili verileri ölçen uygun yöntem ve geçerli-güvenilir araçlar belirlenmelidir .

ETİK KONULAR

Araştırma etiği, bilimsel çalışmalarda etik ilkelerin geliştirilmesini ve

uygulanmasını konu alır . Sadece insanlar üzerinde yapılacak araştırmaları

değil aynı zamanda hayvanlar üzerinde yapılacak araştırmaları da kapsar.

Ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve yönetmeliklerle belirlenmiş olan etik

kurallar geçerlidir.Tüm araştırmacılar bu etik kurallara uymak zorundadır.

54

3. ADIM UYGULAMA

55

•Uygulama aşamasında veriler toplanır ve analize hazırlanır. •Verilerinin toplanmasının ardından bu verilerin araştırmanın amacına uygun olarak işlenmesi, çözümlenmesi, yorumlanıp değerlendirilmesi gerekir . Araştırmada toplanan ham veriler bilgi değildir . Ham verinin bilgi olabilmesi için işlenmesi, anlamlandırılması gerekir.

VERİLERİN ANALİZE HAZIRLANMASI 56

1 • veri toplama araçlarının kontrol edilmesi ve düzenlenmesi

2 • verilerin kodlanması

3 • verilerin bilgisayar ortamına / veri tabanına aktarılması

4 • veri temizleme ve verilerin yeniden düzenlenmesi

5

• uygun analiz yöntemine karar verme

57

Uygun analiz yöntemine karar vermenin yollarından biri de karar ağacı kullanılmasıdır . Bu yöntem verilerin ölçüm özelliklerine ve araştırmanın amacına göre uygun analizlerin seçiminde seçenekleri daraltarak araştırmacılara yol gösterebilir

Çıkarımsal İstatistiksel Testlerin Seçimi için Karar Ağacı

58

59

Araştırmacı, analiz yöntemine / yöntemlerine karar verirken öncelikle verilerin niteliğini, analiz yöntemlerinin temel ilkelerini ve araştırmanın amacını dikkate almalıdır . İstatistik programları araştırmacıya uygun analiz yöntemini önermez . Doğru olmayan analiz yönteminin seçimi hatalı sonuçlara, yanlış yorumlara neden olabilir. Uygun olmayan analiz tekniğinin kullanımı yaygın bir sorundur ve bunun en önemli nedeni araştırmacının kullandığı veya kullanmaya çalıştığı istatistiksel analiz tekniğinin özellikleri ve gereklilikleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmamasıdır .

60 4. ADIM

ANALİZ ve YORUMLAMA

Araştırmacılar verilerini kendileri analiz edebileceği gibi bir istatistik uzmanından da destek alabilirler. Nicel analizler için pek çok bilgisayar programı (MINITAB, SPSS, STATISTICA, GENSTAT, STAT VIEW, C-STAT, PSTAT, SURFER, LISREL gibi) bulunmaktadır. Araştırmacı bu programlardan birini kullanabilir . En yaygın kullanılan program Statistical Packages for the Social Sciences (SPSS)’dir .

61

İstatistik testleri genellikle Tanımlayıcı İstatistikler (Decriptive Statistics) ve Çıkarımsal İstatistikler (Inferential Statistics) olmak üzere iki ana grupta toplanırlar.

Tanımlayıcı İstatistikler, araştırma verilerinin basit olarak sınıflanması ve özelliklerinin açıklanması amacı ile kullanılır. Çıkarımsal İstatistikler, ilişkilerin, farkların ve nedensellik ilişkisinin ortaya konması amacı ile kullanılır.

62

Analizlerin sonuç tablolarında anlamlılık düzeyi “Sig.” değeri ile gösterilir ve bu değer araştırma raporunda “p” ile ifade edilir.

Bu değerin belirlenen α değerinden küçük olması durumunda fark-ilişki olmadığını iddia eden H0 hipotezi reddedilir.

Sağlık bilimlerinde anlamlılık/önemlilik düzeyi genellikle 0.05 kabul edilir. Yani; bir farklılığın , değişikliğin şansa, tesadüfe bağlı olarak görülme olasılığı 0.05’den küçük ise bu farklılık gerçek, anlamlı / önemli bir faklılık olarak kabul edilir.

Araştırma Bulgularının Yorumlanması Anlamlılık / Önemlilik

63

Yard.Doç.Dr. Gülhan Coşansu

Yard.Doç.Dr. Gülhan Coşansu

64

65

5. ADIM ARAŞTIRMA RAPORUNU YAZMA ve YAYIMLAMA

Araştırma raporu edebi bir eser değildir. Yalın, anlaşılır, yazım kurallarına uygun dil kullanmak esastır

Akademik dünyada 5Y1O olarak kısaltabileceğimiz "Yay Yayın Yap, Ya da Yok Ol!" kuralı vardır.

ARAŞTIRMA RAPORUNU YAZMA

Araştırma bulgularını yayına dönüştürme sürecidir.

Üretilen bilginin hemşirelik uygulamalarında kullanılması için

şarttır.

Yazma yeteneğimiz yazdıkça ve okudukça gelişir.

Anlatılmak istenenler kısa ve öz olmalı, uzun cümleler

kullanılmamalı.

Bölümler arasında uygunluk olmalı; her bölüm kendinden önceki

bölümü desteklemeli ve kendinden sonra gelecek bölüme temel

oluşturmalı.

66

RAPOR YAZMA-TEMEL İLKELER

Paragraflar ve bölümler arasındaki geçişler anlamlı ve mantıklı

olmalı.

Paragraflar çok uzun olmamalı, bir paragraf en az üç cümleden

oluşmalı.

Her paragrafta tek bir konu işlenmeli ve ana düşüncenin yer

aldığı bir cümle mutlaka bulunmalı.

Bulgular “dili geçmiş zaman”

Önceki çalışma cümleleri “mişli geçmiş zaman”;

Yorum, öneri ve hipotezlerde “geniş zaman” kullanılır.

67

RAPOR YAZMA-TEMEL İLKELER

Raporda olaylar ya da olgular “kişi zamirleri” kullanılarak

kişileştirilmemeli.

Örn; “yaptığım” ya da “yaptığımız” çalışma…. yerine,

“bu çalışmada”, “çalışma grubunda”, “yazarlar”, “gibi.

Rapor yazımından sonra, yazı bir süre bekletip tekrar okunmalı,

Yapıcı eleştiri yapabilen kişilere okutularak eleştirileri

değerlendirilmeli.

68

BAŞLIK

Bir cümle değil, etikettir.

Her kelimesi dikkatle seçilir. Raporun bütününü tanımlar.

Ne? Nerede? Ne zaman? Nasıl? sorularını yanıtlar.

En çok okunan bölümdür.

Örnek: “Sağlıklı ve diyabetli yaşlılarda sağlıkla ilgili

yaşam kalitesinin karşılaştırılması”

Araştırmanın tipi karşılaştırmalı tanımlayıcı

Bağımlı değişkeni yaşam kalitesi

Çalışma grubu sağlıklı ve diyabetli yaşlılar

69

ARAŞTIRMA BÖLÜMLERİ

Temel bilimlerde, bilimsel yazılar, “IMRAD” kısaltması ile dört

bölüm olarak isimlendirilir.

Hangi problem incelendi? (I) Introduction Giriş

Problem nasıl incelendi? (M) Methods Yöntemler

Neler bulundu? (R) Results Sonuçlar

(A) And Ve

Bunlar ne anlam taşır? (D) Discussion Tartışma

70

YAZARLAR VE ÖZET

Yazarlar: Araştırma için bilgi toplayan, derleyen, yorumlayan ve kaleme

alan kişiler

Birinci yazar: orijinal fikrin sahibi olan, koordine eden, karar

verici olan kişidir.

Öz/Özet: Araştırmanın tüm bileşenlerini 200-300 kelime ile özetler.

Derginin kurallarına göre yazılır. Yapılandırılmış (bölüm başlıkları ile) ya

da yapılandırılmamış olabilir. Ana metni iyi yansıtması çok önemlidir.

Başlıktan sonra en çok okunan bölümdür.

Anahtar kelimeler: Indexs Medicus (Tıp Bilimleri Dergi İndeksi) ile

uyumlu Türkçe ve İngilizce kelimeler (en az 3 adet)

71

ÖZET ŞU SORULARI YANITLAMALIDIR

Bu çalışma niçin yapıldı? Giriş

Nasıl gerçekleştirildi? Tasarım (Metod)

Bulunan nedir? Bulgular

Hangi sonuçlar veya Sonuç

genellemeler yapıldı?

72

73

GİRİŞ

Temel bilgileri sağlar. Okuyucunun soruna ve konuya

ilgisinin çekildiği bölümdür.

Araştırma problemi ve çalışmanın hemşirelik için önemi,

Konunun kavramsal çerçevesi,

Problemin diğer çalışmalarla bağlantısı,

Soru cümleleri ya da temel varsayımlar,

Konu niçin seçildi ve neden önemli?

Problemin çözümleri neler?

Güncel araştırma literatürleri

74

YÖNTEM

Araştırma nasıl yürütüldü? Problem nasıl incelendi?

“gereç-yöntem, yöntem, materyal-metod” gibi ifadeler de kullanılabilir

Araştırmanın tasarım tipi

Araştırmanın yapıldığı yer (İzin)

Evreni, örneklemi,örnekleme yöntemi ve örneklem büyüklüğü

Ölçüm yöntemleri veri toplama araçları; geçerlik ve güvenirliği vb.)

Veri toplama süreci (ölçümlerin sıklığı, süresi, kimin topladığı,

toplayan kişinin özellikleri, alınan önlemler, yanıtlama durumu).

Etik konular (etik kurul onamı, diğer etik durumlar)

75

YÖNTEM - devamı

Analiz yöntemleri ve anlamlılık değeri

Verilerin analizi için hangi bilgisayar programı kullanıldı?

Program nasıl sağlandı?

Hangi değişkenler /değerlendirmeler için, hangi analiz

yöntemleri kullanıldı?

76

BULGULAR

Çok sayıda veriyi genelleştirmek için tablolar ve şekiller kullanılır.

Tablo, şekil, resim gibi çizelgeler, metin içindeki sırasına

göre numaralandırılır.

Bulgular yorumsuz olarak açıklanır.

Sonuç bilgiler çizelgelere atıf yapılarak açıklanır.

Örn; Diyabetli hastaların A1C düzeyi yüksek bulundu(Tablo 4).

77

78

79 Sütunlar çalışılan değişkenlerin miktarını / büyüklüğünü gösterir. Bir grubun diğer gruba göre büyüklüğünü değerlendirmeyi sağlar.

80 Grafikler tablo verilerinin görsel hale getirilmesini sağlar Zaman içindeki değişimleri gösterir - Yatay eksen: ölçüm zamanı - Dikey eksen: miktarı /oranı gösterir. Gruplar arası farklılıklar istatistik değerleri ile tartışılır.

TARTIŞMA ve SONUÇ

Sonuçlar ne anlam ifade ediyor? açıklanır

Her bir bulgu ve kanıtları çok kısa özetlenir / Bulgular tekrar

edilmez

Sonuçlar kaynaklarla tartışılır

(Bulgularda yer almayan veriler tartışılmaz)

Araştırmanın güçlü yönü ve sınırlılığı örnek verilerek yorumlanır

Sonucun hemşirelik bilgilerine katkıları ve öneriler belirtilir

81

ARAŞTIRMADA SINIRLILIKLAR

Metodolojik sınırlılıklar

- Araştırma tasarımı (zayıf tasarım)

- Planlanan örneklem sayısına ulaşamama

- Örneklem seçme hataları / genellenemez koşulu

- Deney ve kontrol grubunun birbirinden etkilenmesi

- Araştırma sorusu/hipotezi ile uygun olmayan analiz yöntemleri

- Veri toplama araçlarının geçerlik ve güvenirliğinin olmaması

- Bireysel bildirimlerde sosyal arzu edilebilirlik

Kuramsal Sınırlılıklar

- Araştırmanın amacı, soruları veya hipotezleri ile kuramsal

çerçeve bağlantısının açık değil

82

SONUÇ

Tartışma sonunda; Bulgular ilgili hemşirelik alanında nasıl kullanılacak? Daha sonraki araştırmalar için problem ve süreç ile ilgili öneriler

neler? Araştırmayı kim destekledi? AÇIKLANIR Kaynak gösterme biçimi makalenin yayınlanacağı dergiye göre

değişir. Hemşirelik makalelerinde genellikle APA formatı /Yazar-Tarih

yaklaşımı kullanılır. Kaynaklar listesinde sadece metin içinde kullanılan kaynaklar

gösterilir.

83

ARAŞTIRMA SONUÇLARININ YAYIMLANMASI

1. Derginin Seçilmesi

2. Bilgilendirme Mektubu / Kapak Mektubunun Hazırlanması

3. Araştırma Metninin Hazırlanması

4. Kabul Edilen Metnin Hakemlere Gönderilmesi

5. Metnin Önerilere Göre Yeniden Gözden Geçirilmesi

6. Kabul ve basım süreci

84

TEŞEKKÜRLER