Upload
others
View
37
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Kebikeç/Sayı 1 . 1995
Halil Erdoğan Cengiz
Aydın Sami Güneyçal
Kusa Biyografisi:
TJ alil Erdoğan Cengiz 1934 yılında -*- -*• Araç'ta doğdu. Babası başöğretmen
Hamdi Cengiz, annesi Faika Hanımdır. İlkokulu Tosya'da, liseyi Kastamonu Lisesinde bitirdi. 1952'de Ankara Hukuk Fakültesi'nc kaydoldu. Petrol Ofisi'nde çalışmaya başladı. Ertesi yıl Hukuk Fakültesinden ayrıldı, DTCF Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne kaydoldu. Fakülteyi bitirdikten sonra Askerliğini Harp Tarihi Enstitüsü'ndc yaptı. Emekli olana kadar Başbakanlıkta çalıştı. Genç yaşında iki evlât babası oldu; bugün ikisi de tıp doktorudur. Emekliliğinden sonra Devlet Konservatuarı Müzikoloji Bölümü'nde Osmanlı Paleografyası, Osmanlıca ve Türk Edebiyatı dersleri; Hacettepe Üniversitesinde de yine Eski Türk Edebiyatı dersleri verdi. 28 Ekim 1993'te Ankara'da vefat etti.
Eserleri:
Halil Erdoğan Cengiz'in basılı ilk kitabı Aralık Kapı, ilk gençlik yıllarının ürünü 48 sayfalık bir şiir kitabıdır. O yıllarda ait şiirleri, eleştiri yazılan, makaleleri, Japon şiiri çevirileri, yazmaya başladığı Sepeiçioğlu Destanı'ndan parçalar ilkin 4 sayı, daha sonra yeniden 17 sayı yayımlanan Arayış adlı sanat dergisinde, daha sonraki eleştiri ve kitap tanıtma yazıları da 1962'de yayımlanmaya başlanan Kitaplar Âlemi adlı bibliyografya dergisinde çıktı. 1956'da Türk Sanatı ve Küçük Asya dergilerinde de şiirleri yayımlandı.
Dergilerde Yayımlanan Yazıları
"Arayış"' ve "Kitaplar Âlemf'ndc:
Japon Şiirleri: Haikular (İssa'dan çevirme 3 haiku); Nasrullah Köprüsü Sc-
71
Kebikeç-Sayı 1 • 1995 . Halil Erdoğan Cengiz
Halil Erdoğan Cengiz'in son fotoğraflarından biri: Orhan Saik
Gökyay adına şilt alırken.
peiçioğlu Desianı'ndan); Japon Şiirinde llaiku ve Tanka'lar (Orhan Veli'nin I937'de yayımlanan Haykay çevirileri üzerine bir inceleme): Sanat Akımları ve zaman (makale); Yenilik Taassubu (makale): Yeni Bir Türk Uygarlığı Özerine (makale); Edebî Ahlâk Üzerine (Necdet Sözcr'le diyalog); Bir Japon Şairi: Hori-guchi Daigakıt (araştırma); Ahlâksızın Ahlâkı Üzerine (Necdet Sözcr'le diyalog): Güften (Akın) Cankoçak'la Konuşma (röportaj); Prof. Kenan Akyüz île "Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi" Üzerine Bir Konuşma (röportaj); Kitaplar: "Namık Kemal'in Şiirleri" (eleştiri): Dilsiz Acılar (Sepelçioğlu Dcstanı'ndan); Fikret Baha Berke İle Konuşma (röportaj); "Saygılı Yosma" İle Saygısız Çevirmen (çeviri kitap eleştirisi); "Batıya Yönelirken Şinasi" (kitap tanıtma); İki Şiir Kitabı (tanıtma); "Dünya Şiiri" Üzerine (eleştiri).
Tarih ve Toplum dergisinin birçok sayısında "Geçmiş zaman Olur ki..." üsl başlığını taşıyan, her biri inceleme ve araştırma ürünü aşağıdaki yazılan yayımlandı:
Yahşi Fakih (Kasım 1989, sayı 71), İstiklâl Marşımızla İlgili Bir Belge (Doç. 1. Taviloğlu ile birlikte, sayı 74, Şubat 1990), İnsan Denenmiştir Denilen Her Şeye inanmamalı (Mart 1990, sayı 75), Kaka Deyip Geçmemeli (Nisan 1990. sa-y r 76), İnsanlar Nelerle Uğraşmış... (Mayıs 1990. sayı 77), Keyifli ve Sorunsuz Kişiler için Keyfe Keder Vermeyen Sorunlar (Temmuz 1990, sayı 79). Hilmi Yavuz ve Eski Hayvan Bilimi (Ağustos 1990, sayı 80). Eski Arslanları Takdîmimizdir (Eylül 1990, sayı 81). Akdeniz'in Balinaları, Yanar Ada ve Osman Gazi'nin Pazarı (Kasım 1990. sayı 83). Nefi'nin Kirli Nigâr'ı (Eylül 1991. sayı 93). "Dün, Dündür; Bugün, Bugündür" Sözünün Sahibi Kimdir? (Ocak 1992. sayı 97). Eski Zamanın Aşkları ve Bâzı Aşk Devaları (Şubat 1992. sayı 98), Dizelerde Saklı Kalan... ((Eleştiri] Nisan 1992. sayı 100), Kahvenin Kirli Çamaşırları (Mayıs 1992, sayı 101). Eski ve Yeni Yanlışlar (Şubat 1993, sayı 110), Vak Vâk Ağacı (Mart 1993, sayı 111), Eski Çamaşırlar, Killer, Sabunlar ve Leke Çıkarma Yöntemleri (Nisan 1993, sayı 112).
Basılmış eserleri:
Eski edebiyatımızla ilgili ilk araştırma ve inceleme eseri Açıklamalı-Notlu Divan Şiiri Antolojisi'dir (Turhan Kitabe-vi, 1967. Yeniden gözden geçirilmiş ve düzeltilmiş 2. basım, Turhan Kitabevi, 1982).
Divan Şiiri Antolojisi (Milliyet Yayın Ltd. Şii. 1972. Genişletilmiş 2. basım Bilgi Yayınevi. 1983).
72.
Kebikeç I Sayı 1 . 1995 -GÜNEYÇAL
Ruhî Târihi (Yaşar Yücel'le birlikle. Türk Tarih Belgeleri Dergisi, Cilt XIV. sayı 18. 1992).
Enver Paşa'mn Anıları 1881-1908 (İletişim Yayınları, 1991).
Ermeni Komitelerinin A'mâl ve Ilarekât-ı İhtilâliyyesi (İlân-ı Meşruti-yet'ten Evvel ve Sonra) (Kültür Bakanlığı Yayını. 1983).
Yaşanmış Olaylarla Atatürk ve Müzik. Riyâset-i Cumhur İnce Sa: Hey'eti Şefi Hafız Yaşar Okur'un Anıları (1924-1938). (Müzik Ansiklopedisi Yayınlan, 1993).
Divan Şiirinde Musammatlar (Türk Dili. Türk Şiiri Özel Sayısı II. Divan Şiiri, sf. 291-427).
Basılmamış çalışmaları:
Halil Erdoğan Ccngiz'in çalışmaları çok yönlü idi. Basılmış olanların birkaç katı, baskıya hazır ve ileride kitaplaşma-ya aday çalışması bulunmaktadır. Başlı-caları şunlardır:
Cengiz, XVIII. Yüzyılın ikinci yarısı Divan şiiri şairlerinden, devrinin bir çok olayına mizah ve nükte dolu tarihler düşüren Adana'lı Surûrî'nin tarihlerini içeren Dîvân-ı Surûrî Mecmûası'nı yıllarca satır satır incelemiş, bunların tamamını notlar ve açıklamalarla yeni yazıya aktarmıştır. Bestekâr Hâşim Bey (1815-1868)'in Hâşim Bey Mecmuası diye anılan edvarı. Kırşehrî'nin Der Beyân-ı Ka-vaid-i Nâm e-i Perde-i Tanbur'u, Kadızâde-i Tirevî Edvarı, Raul' Yektâ'nın Esatîr-i Elhân'ı da Ccngiz'in yeni yazıya aktardığı eserler arasında yer almaktadır. Devlet Konservatuarı Kütüphanesinde kayıtlı -birinci cildinin nerede olduğu bilinmeyen- 22 ciltlik Mustafa Nezihi Albayrak Koleksiyonunun tercümesi de Halil Erdoğan Ccngiz'in yoğun çalışmalarıyla gerçekleşmiştir. Son ça
lışması Tosya'nın Mahalleleri ve Lâkapları adını taşımakladır.
• Cengiz'in, Halk Şiiri, Divan Şiiri. A/mî, Vîrânî. Şair Padişahlar, Fetvalar, Gevheri, Bektaşî Şairleri. Agûhî üzerine incelemeleri de bulunmakladır. Bunların ' bir kısmı tamamlanmış bir kısmı da yarım kalmış durumdadır.
Onu yıllar süren çalışmalarının birikimini ve ürünlerini ardı ardına Türk kültür hayatına vermeye başlayacağı bir sırada kaybettik.
Bir Acı İtiraf
Kırk yıllık can dostum Halil Erdoğan Cengiz'i kaybetmenin üzüntüsü aradan bir yıl geçtiği halde etkisini sürdürüyor. Ölüm herkesin başında, bir gün hepimiz o yolun yolcusu olacağız. Bana zor gelen, onun sigara lüllürmek uğruna sağlık ve hayatını kaybetmesi. Onu bu kadar erken kaybetmeyi hiç beklemiyordum. Üst üste sigara yakardı: "Yeter artık, bırak şu musibeti." deyince "Uğraşmayın şu sigaramla." diye sinirlenirdi. Ondan sonra da pek hoşlandığı şu mu'ıâd soruyu beklerdi: "Peki ama, te'sirât-ı muhribesi ne olacak?" O zaman hafiften gülümser, "Merak etme." derdi.
Bir kısım sağlık sorunları belirmeye başladığında yine sigaraya toz kondurmuyor. "Gel bırak şu sigarayı!" diyenlere. "Hayır, sigaradan değil. Sinirlendirmeyin beni!" diye çıkışıyordu. Geçenlerde oğlu Dr. Bülent Bcy'den Cengiz'in bilgisayarda son yazdıklarının dökümünü istemiştim. "Hilmi Yavuz'un Heybesinden Akan Küller" başlığını taşıyan yazının hemen üstündeki şu paragrafı okuyunca, gözlerim doldu, kahroldum:
"Üç yıl önce ortaya çıkan kimi sağlık sorunları son bir yıldır iyice üzerime abandı; hemen hemen yürütmez, oturtmaz, yatırtmaz, uyutmaz, okut-
•73
Kebikeç I Sayı I . 1995 Ardından / Cengiz
maz, eşe dosta bir iki satırcık dahi yazdırmaz, sokağa çıkarıp dolaştırmaz, hattâ zaman zaman konuşturmaz duruma getirdi. Bunların bir kısmı yılların, yaşlanmanın er geç getireceği; birlikte yaşanılmasına, katlanılmasına alışılması gereken kaçınılmaz sonuçlar. Fakat belâların büyükleri, kırk beş yılı aşkın bir süredir gece gündüz yanımdan hiç ayrılmayan, nefes darlığı, öksürük gibi külfetlerini bile benden uzak tutmaya özen gösterdiği izlenimini bırakan yâr-ı kadîmim tütünden kaynaklandı. Yıllar yılları ben onu yaktım, şimdi de o beni yakıyor, ödeşiyoruz. Bu satırları da tütünden şikâyet etmek için yazmadım. Amacım, dostları uyarmak: Sigara içmenin bedelini ödemek tasavvur edilebildiğinden de güç bir iş. Söylemedi demesinler..."
Ah Erdoğan, ah!...
74.