Seminarski - Strukturna analiza i dizajn

- 6 -

Preduzeće BIROGRAF osnovano je 1991. godine. Delatnost firme je prodaja i servis

računara i računarske opreme, održavanje informacionih sistema, umrežavanje

računara, održavanje mreža, web i grafički dizajn. Vlasnici firme su Zoran Tepavčević

i Dušan Tepavčević, pored kojih u preduzeću radi još 4 radnika. Od 1999. godine

BIROGRAF postaje ovlašćeni distributer TRODAT proizvoda, a od 2003. godine

postaje generalni uvoznik i distributer za SCG aparata NetPhone firme MamaKall

USA. Politika firme je izrada računara i računarskih sistema od najkvalitetnijih

komponenti najpoznatijih svetskih proizvođača - PHILIPS, ASUS, MSI, Intel, AMD,

ATI, nVIDIA, HP, LG i mnogih drugih što ovo preduzeće čini jedno od

najkonkurentnijih na teritoriji Kraljeva. S obzirom da se područje informacionih

tehnologija razvija iz dana u dan, BIROGRAF nastoji da prateći aktuelna dešavanja

pruži najbolju uslugu svojim kupcima kako u pogledu trendova tako i u pogledu cena

ostajući pri tom dosledan svojoj poslovnoj politici. Od 2004-e godine BIROGRAF

počinje sa dilerskim programom veleprodaje što ga čini još konkurentnijim u

neprestalnoj borbi na tržištu.

Predmet ovog rada je izrada informacionog podsistema nabavne funkcije preduzeća.

Do potrebnih informacija za izradu ovog rada došla sam u razgovoru sa jednim od

vlasnika preduzeća.

Pri izradi rada, koristila sam metodologiju brzog projektovanja koja obuhvata:

analizu poslovnog sistema

analizu i definisanje informacionih zahteva i odgovora na iste

logičko modelovanje podataka

transformaciju ER modela u relacioni model baze podataka

Strukturna analiza i dizajn |

- 6 -

definisanje programske specifikacije

projektovanje korisničkog interfejsa.

Ključni elemenat u planiranju, izgradnji, razvoju i implementaciji informacionog

sistema predstavljaju informacioni zahtevi (IZ). U zavisnosti od toga na šta se odnose,

mogu se razlikovati 3 nivoa IZ:

1. Informacioni zahtevi na nivou organizacije;

2. Informacioni zahtevi za svaku bazu podataka;

3. Aplikativni informacioni zahtevi.

Postoji više načina utvrđivanja informacionih zahteva: intervjuom korisnika, na

osnovu postojećih informacionih zahteva, otkrivanjem informacionih zahteva u toku

funkcionisanja informacionog sistema.. Na osnovu njih neophodno je definisati i

odgovore na informacione zahteve (OIZ) koji mogu biti u vidu ekranskih ili

štampanih formi, izveštaja ili brojnih drugih dokumenata.

U preduzeću “Birograf“ informacioni zahtevi nabavne funkcije su:

stanje zaliha konkretne robe

pregled izlaza robe

pregled ulaza robe

pregled stanja dobavljača

štampanje dokumenata


- 6 -

Slika – Pregled zaliha (stanja) izabrane robe

Slika – Pregled stanja dobavljača

Slika – Pregled ulaza robe

Slika – Pregled izlaza robe


- 6 -

Od brojnih metoda koje se koriste za predsatvljanje modela informacionih sistema kao

što su metod dijagrama toka podataka (DTP), ISAC metod i HIPO metod, najčešće se,

zbog svoje jednostavnosti, u praksi primenjuje metod dijagrama toka podataka. Njega

čini mreža funkcija pomoću kojih se vrši transformacija ulaznik podataka u izlazne

podatke. Osnovne elemente čine entitet, tok podataka, proces i skladište podataka.

Entiteti su veze između samog sistema i njegovog okruženja;

Tok podataka definiše se kao vod kojim teče informacija poznate strukture i

sadržaja;

Proces predstavlja osnovni koncept DTP i predstavlja transformaciju ulaznog

toka/ova podataka u izlazni tok/ove i može biti manuelan ili računarski podržan.

Skladište podataka predstavlja kolekciju privremeno ili trajno smeštenih

podataka.

Slika - DTP – Kontekstni nivo sistema preduzeća „Birograf“ d.o.o. Kraljevo


- 6 -

Slika - DTP – Logički model sistema preduzeća „Birograf“ d.o.o. Kraljevo


- 6 -


- 6 -

Entiteti koji se javljaju na nultom nivou DTP-a:

Dobavljač – pravno lice od koga preduzeće naručuje robu.

Kupac – u ovom slučaju, kupac je fizičko lice koje naručuje robu.

Knjigovodstvo – u ovom sluačaju u pitanju je robno knjigovodstvo koje, kao i

finansijsko, vodi agencija za knjigovodstvene usluge.

Organ upravljanja – vlasnici firme koji donose sve relevantne odluke u preduzeću, pa

tako i one koje se tiču same nabavke robe.

Entiteti koji se mogu uočiti na prvom nivou detaljnosti DTP-a:

Analiza narudžbenice – zahtev za robom tj. njegov izbor pri kupovini koju analizira

neko od radnika u samom preduzeću i daje obaveštenje kupcu da li robe ima u

magacinu ili ne.

Izdavanje robe – ako roba koju kupac želi ima u magacinu, istoimena mu se izdaje uz

izdavanje računa.

Naručivanje robe – vlasnici firme donose odluke o robi koja se naručuje od dobavljača

na osnovu stavka narudžbenice i stanja robe u magacinu. Dokument koji prati

naručivanje robe je narudžbenica.

Prijem robe – kada naručena roba od dobavljača stigne, vrši se njen prijem u magacin

i unos u bazu podataka na osnovu otpremnice i fakture dobavljača.

Lager lista – lager lista dobavljača koja pruža informacije o stanju njegovih zaliha.

Prijemnica – sredstvo koje služi za evidenciju robe u magacin i bazu podataka u

trenutku stizanja robe. Može biti ujedno i kalkulacija.

Otpremnica – dokument dobavljača na kome se nalazi evidencija robe koju je

dobavljač dostavio.

Faktura – račun dobavljača za isporučenu robu.

Dostavnica – interni dokument preduzeća koji služi za evidenciju izdate robe, pored

one u samoj bazi podataka.


- 6 -

Roba – stanje robe na zalihama.

Narudžbenica kupca – dokument koji nastaje prilikom naručivanja robe od strane

kupca.

Zahtev za nabavku – dokument koji nastaje u slučaju da nema robe koju kupac želi pa

se njime inicira nabavka iste od dobavljača.

Narudžbenica – dokument kojim se roba naručuje od dobavljača.

Račun-otpremnica – dokument koji se izdaje prilikom prodaje robe kupcu.

Model podataka je matematička apstrakcija koja se koristi da bi se projektovali modeli

realnih sistema koji treba da omoguće izgradnju IS i njigovih baza podataka. Modeli

podataka baza podataka mogu biti:

Mrežni model podataka

Hijerarhijski model podataka

Relacioni model podataka

Model entiteta i poveznika

Objektno orijentisani model podataka.

Najčešće primenjivan model jeste model entiteta i poveznika čiji je osnovni koncept

utvrđivanje entiteta određenih oblasti, odnosi između entiteta i obeležja za svaki tip

entiteta i za svaki tip odnosa. Na osnovu identifikovanih informacionih zahteva,

odgovora na informacione zahteva i dijagrama toka podataka definisani su sledeći

tipovi entiteta sa obeležjima:


- 6 -

Otpremnica: (BROJ OTPREMNICE(*), NAZIV DOBAVLJACA, SIFRA

DOBAVLJACA, PIB DOBAVLJACA, ADRESA DOBAVLJACA, DATUM

OTPREMNICE)

Otpreminica-stavka: (REDNI BROJ(*), NAZIV ROBE, JEDINICA MERE,

KOLICINA, CENA, IZNOS)

Faktura: (BROJ FAKTURE(*), PIB DOBAVLJACA, DATUM FAKTURE, ROK

PLACANJA, IZNOS)

Faktura-stavka: (REDNI BROJ(*), NAZIV ROBE, JEDINICA MERE, KOLICINA,

CENA)

Dobavljač: (SIFRA DOBAVLJACA(*), NAZIV DOBAVLJACA, PIB

DOBAVLJACA, ADRESA DOBAVLJACA, PTT, TELEFON, ZIRO-RACUN, E-

MAIL)

Sedište: (PTT(*), MESTO)

Prijemnica: (BROJ PRIJEMNICE(*), DATUM PRIJEMNICE)

Prijemnica-stavka: (REDNI BROJ(*), NAZIV ROBE)

Dostavnica: (BROJ DOSTAVNICE(*), MAGACIN, DATUM DOSTAVNICE, IME

KUPCA)

Dostavnica-stavka: (REDNI BROJ(*), NAZIV ROBE, JEDINICA MERE,

KOLICINA, CENA)

Narudžbenica: (BROJ NARUDZBENICE(*), NAZIV ROBE, KOLICINA,

JEDINICA MERE, DATUM)

Lager lista: (SIFRA ROBE DOBAVLJACA(*), NAZIV ROBE, KOLICINA,

JEDINICA MERE, CENA)

Narudžbenica kupca: (BROJ NARUDZBENICE KUPCA(*), NAZIV ROBE,

KOLICINA, JEDINICA MERE, DATUM)

Zahtev za nabavku: (BROJ ZAHTEVA(*), NAZIV ROBE, KOLICINA, JEDINICA

MERE)


- 6 -

Racun-otpremnica: (BROJ RACUNA-OTPREMNICE(*), NAZIV ROBE, JEDINICA

MERE, DATUM, KOLICINA, CENA, IZNOS)

Slika - ER dijagram – Logički nivo ER modela


- 6 -

Slika – ER dijagram – Fizički nivo ER modela


- 6 -

Koraci kroz koje se vrši transformacija ER modela u relacioni model podataka:

Transformacija tipova entiteta i tipova odnosa u relacije

Utvrđivanje funkcionalnih zavisnosti

Prevođenje relacija iz NNF u 1NF

Prevođenje relacija iz 1NF u 2NF

Prevođenje relacija iz 2NF u 3NF.

Pri prevođenju tipova entiteta i tipova odnosa u relacije postoje određena pravila.

Tipovi entiteta ER modela prevode se tako što svaki tip entiteta predstavlja jednu

šemu relacije. Razlikujemo:

Prevođenje tipova poveznika grupe M:N – prevodi se putem posebne šeme

relacije koju čine primarni ključevi tipova entiteta.

Prevođenje tipova poveznika grupe 1:N – prevodi se najčešće putem prostiranja

ključa čime se primarni ključ tipa entiteta na N strani tipa poveznika uključuje u

skup obeležja šeme relacije koja reprezentuje tip entiteta na 1 strani.

Prevođenje tipova poveznika grupe 1:1 – prevodi se tako što se jednoj šemi

relacije pridružuje primarni ključ druge šeme relacije.ž

Na osnovu slike ER modela uočavaju se veze između ranije definisanih entiteta, pa

postoje sledeće relacije:

Otpremnica: (BROJ OTPREMNICE(*), SIFRA DOBAVLJACA(*), DATUM

OTPREMNICE)

Otpreminica-stavka: (REDNI BROJ(*), BROJ OTPREMNICE(*), SIFRA ROBE(*),

JEDINICA MERE, KOLICINA, CENA)

Faktura: (BROJ FAKTURE(*), SIFRA DOBAVLJACA(*), DATUM FAKTURE,

ROK PLACANJA, IZNOS)


- 6 -

Faktura-stavka: (REDNI BROJ(*), BROJ FAKTURE(*), SIFRA ROBE, JEDINICA

MERE, KOLICINA, CENA)

Dobavljač: (SIFRA DOBAVLJACA(*), PTT(*), BROJ NARUDZBENICE(*),

NAZIV DOBAVLJACA, ADRESA DOBAVLJACA, PIB DOBAVLJACA,

TELEFON, ZIRO-RAZUN, E-MAIL)

Sedište: (PTT(*), MESTO)

Roba: (SIFRA ROBE(*), SIFRA DOBAVLJACA(*), NAZIV ROBE, JEDINICA

MERE, KOLICINA)

Prijemnica: (BROJ PRIJEMNICE(*), BROJ OTPREMNICE(*), DATUM

PRIJEMNICE)

Prijemnica-stavka: (REDNI BROJ(*), BROJ PRIJEMNICE(*), SIFRA ROBE(*),

KOLICINA, CENA)

Dostavnica: (BROJ DOSTAVNICE(*), DATUM DOSTAVNICE, IME KUPCA)

Dostavnica-stavka: (REDNI BROJ(*), BROJ DOSTAVNICE(*), SIFRA ROBE(*),

KOLICINA, JEDINICA MERE, CENA)

Lager lista: (SIFRA ROBE DOBAVLJACA(*), SIFRA DOBAVLJACA(*), NAZIV

ROBE, KOLICINA, JEDINICA MERE, CENA)

Narudžbenica: (BROJ NARUDZBENICE(*), SIFRA ROBE(*), BROJ

ZAHTEVA(*), NAZIV ROBE, KOLICINA, JEDINICA MERE, DATUM)

Narudžbenica kupca: (BROJ NARUDZBENICE KUPCA(*), SIFRA ROBE(*),

NAZIV ROBE, KOLICINA, JEDINICA MERE, DATUM)

Zahtev za nabavku: (BROJ ZAHTEVA(*), SIFRA ROBE(*), BROJ

NARUDZBENICE KUPCA(*), NAZIV ROBE, KOLICINA, JEDINICA MERE)

Račun-otpremnica: (BROJ RACUNA-OTPREMNICE(*), SIFRA ROBE(*), BROJ

NARUDZBENICE KUPCA(*), NAZIV ROBE, JEDINICA MERE, DATUM,

KOLICINA, CENA, IZNOS)


- 6 -

OTPREMNICANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJAbroj otpremnice br_otp charsifra dobavljaca sif_dob char

datum otpremnice dat_otp date

OTPREMNICA-STAVKANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

redni broj r_br integerbroj otpremnice br_otp char

sifra robe sif_robe charjedinica mere jed_mere char

kolicina kol integercena cena float

FAKTURANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

broj fakture br_fak charsifra dobavljaca sif_dob chardatum fakture dat_fak daterok placanja rok_pl date

iznos iznos char

FAKTURA-STAVKANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

redni broj r_br integerbroj fakture br_fak char

sifra robe sif_robe charjedinica mere jed_mere char

kolicina kol integercena cena float


- 6 -

DOBAVLJACNAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJAsifra dobavljaca sif_dob char

ptt ptt charbroj narudzbenice br_nar charnaziv dobavljaca naz_dob char

adresa dobavljaca adr_dob charpib dobavljaca pib_dob integer

telefon tel integerziro-racun z-rn integer

e-mail e-mail char

SEDISTENAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

ptt ptt charmesto mesto char

LAGER LISTANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

sifra robe dobavljaca sif_rob_dob charsifra dobavljaca sif_dob char

naziv robe naz_robe charkolicina kol integer

jedinica mere jed_mere charcena cena float

NARUDZBENICANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

broj narudzbenice br_nar charsifra robe sif_robe char

broj zahteva br_zah charnaziv robe naz_robe char

kolicina kol integerjedinica mere jed_mere char

datum datum date


- 6 -

ROBANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

sifra robe sif_robe charsifra dobavljaca sif_dob char

naziv robe naz_robe charjedinica mere jed_mere char

kolicina kol integer

PRIJEMNICANAZIV ATRIBUTA OZNKA POLJA SLIKA POLJAbroj prijemnice br_prij charbroj otpremnice br_otp char

datum prijemnice dat_prij date

PRIJEMNICA-STAVKANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

redni broj r_br integerbroj prijemnice br_prij char

sifra robe sif_robe charkolicina kol integer

cena cena float

DOSTAVNICANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJAbroj dostavnice br_dost char

datum dostavnice dat_dost dateime kupca ime_kup char

DOSTAVNICA-STAVKANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

redni broj r_br integerbroj dostavnice br_dost char

sifra robe sif_robe charkolicina kol integer

jedinica mere jed_mere charcena cena float

ZAHTEV ZA NABAVKU


- 6 -

NAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJAbroj zahteva br_zah char

sifra robe sif_robe charbroj narudzbenice kupca br_nar_kup char


naziv robe naz_robe char

NARUDZBENICA KUPCANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

broj narudzbenice kupca br_nar_kup charsifra robe sif_robe charnaziv robe naz_robe char


datum dat date

RACUN-OTPREMNICANAZIV ATRIBUTA OZNAKA POLJA SLIKA POLJA

broj racuna-otpremnice br_rac-otp charsifra robe sif_robe char

broj narudzbenice kupca br_nar_kup charnaziv robe naz_robe char

jedinica mere jed_mere chardatum dat datekolicina kol integer

cena cena floatvrednost vred float


- 6 -

Definisati sistemski dijagram programske podrške modula „Funkcija nabavke

racunarskih komponenata“ znači odrediti sve neophodne programe radi formiranja i

ažuriranja segmenta baze podataka ovog modula. Ovo takođe podrazumeva

određivanje i potrebnih programa koji se odnose na korišćenje baze podataka pri

realizaciji izrade ekranskih odnosno štampanih pregleda, spiskova, izveštaja..

Iz datog dijagrama uočljivo je da je za realizaciju datog modula neophodno sačiniti

veći broj programa, a za svaki od programa i programsku specifikaciju, uputstva i dr.

u cilju što efikasnijeg snalaženje programera u radu.

Na sledećim stranicama dati su prikazi sistemskih dijagrama:

- za formiranje i ažuriranje,

- pregleda,

- štampe.


Modul “Nabavka računarske

opreme”

Formiranje i ažuriranje

Pregledi i izveštaji Štampa

- 6 -

DODAVANJE UNOSMODIFIKACIJA

DODAVANJE UNOS

MODIFIKACIJA

DODAVANJE UNOS

MODIFIKACIJA

DODAVANJE UNOSMODIFIKACIJA

DODAVANJEUNOS

MODIFIKACIJA

Slika - Sistemski dijagram programske podrške za formiranje i ažuriranje


FORMIRANJE I AŽURIRANJE

Dobavljač

Otpremnica

Faktura

Dostavnica

Roba

DobavljačDobavljač

Sedište Sedište

Otpremnica stOtpremnica st

OtpremnicaOtpremnica

Faktura Faktura

DostavnicaDostavnica

Faktura stFaktura st

Dostavnica stDostavnica st

DobavljačDobavljač

Roba Roba

- 6 -

Slika - Sistemski dijagram programske podrške za preglede i izveštaje


PREGLEDI I IZVEŠTAJI

Pregled stanjadobavljača

Pregled stanjazaliha robe

Pregled ulazarobe

Pregled izlazarobe

Sedište Sedište

Dobavljači Dobavljači


Roba Roba


Roba Roba

Roba Roba

- 6 -

Slika - Sistemski dijagram programske podrške za štampanje dokumenata


ŠTAMPA

Otpremnice

Stanje robe

Fakture

Otpremnica Otpremnica

Otpremnica_stavkaOtpremnica_stavka

Faktura Faktura

Faktura_stavka Faktura_stavka

Roba Roba

- 6 -

Formiranje tabele Roba:

Funkcija programa je da omogući korisniku unos, izmenu slogova i brisanje podataka

koji se odnose na robu u deo baze podataka magacin. Modul se zove Ulaz_robe.

Sistemski dijagram:

Tok obrade:

iz glavnog menija izabrati opciju Pregled ulaza robe

popuniti sve potrebne podatke

klikom na Kraj rada vrši se automatsko čuvanje nastalih izmena i izlazi se iz

modula.


ULAZ IZLAZ PROCES

baza podatakaROBATabele

ROBA,DOBAVLJAČ

unos NAZIV ROBE, proveromreferencijalnog integriteta,

KOLIČINA, proverom egzistencijalnog integriteta,

unos DOBAVLJAČA sa proverom referencijalnog integriteta, unos ROBA sa proverom referencijalnog

integriteta

baza podatakaROBA

tabelaROBA

- 6 -

Slika – Ulaz robe

Formiranje tabele dobavljača (klijenata):

Funkcija programa je da omogući korisniku pregled podataka koji se odnose na

dobavljače i njihovo stanje. Modul se zove Preg_st_dob.

Sistemski dijagram:

Štampanje dostavnice


ULAZ PROCES IZLAZ

baza podataka ROBA tabele

DOBAVLJAČI

unos IME KUPCA,proverom referencijalnog

integriteta

MONITOR

- 6 -

Tok obrade:

iz glavnog menija izabrati opciju Klijenti

u novootvorenom prozoru izabrati željenog klijenta

pritiskom na Nadji na ekranu će biti prikazane sve informacije kao i trenutno

stanje izabranog klijenta.

Pritiskom na Nazad odustaje se od pretrage klijenta.

Slika – Pretraga klijenata

Slika – Meni za izbor klijenata čije informacije tražimo


- 6 -

Funkcija programa je da se omogući štampanje dostavnice kupcu za naručenu robu.

Modul se zove Izlaz_robe.

Sistemski dijagram:

Tok obrade:

Iz glavnog menija izabrati opciju Pregled izlaza robe

Uneti neophodne podatke

Kliknuti na Stampa rac/otp

Klikom na Kraj rada izlazi se iz programa.


ULAZ PROCES IZLAZ

tabeleROBA

Unos IME KUPCA sa proverom referencijalnog integriteta, unos NAZIVA

ROBE sa proverom referencijalnog integriteta, KOLIČINA, JEDINICA MERE pritisnuti dugme ŠTAMPAJ RAC-OTP

MONITOR, ŠTAMPAČ

- 6 -

Slika – Izlaz robe

Slika – Račun-otpremnica – prikaz za štampu


- 6 -

Glavni meni sastoji se iz sledećih menija: Ponuda, Klijenti, Pregled ulaza robe,

Pregled izlaza robe, Uplate, Ažuriranje robe, Izveštaji, Update, Log Off i Kraj rada.

Meni Ponuda i Uplate nisu prikazani zbog nemogućnosti pristupa istim.

Meni Klijenti – evidencija pravnih lica (dobavljača i kupaca) i pregled njihove

dugovne i potražne strane (saldo).

Meni izveštaj koristi se za štampanje aktuelnog cenovnika.

Meni Pregled ulaza robe – evidencija pristigle robe u magacin, njenog stanja na

zalihama, kao i dobavljača od kojeg je ista i nabavljena.

Meni Pregled izlaza robe – evidencija prodate robe, ime kupca, naziva robe, količine i

ukupne vrednosti koju program sam računa.

Meni Ažuriranje robe – ažuriranje trenutnog stanja robe na zalihama, njihovih količina

i cena.

Meni Log Off – mogućnost promene korisnika i pristupanje drugog unošenjem

korisničkog imena i lozinke.

Meni Kraj rada – kraj rada u datom programu. Izlaskom iz programa čuvaju se sve

promene unete u bazu podataka.


- 6 -

Slika – Glavni meni

U preduzeću „Birograf“ postojeći informacioni sistem implementiran je tokom

polovine 90-ih godina i od svoje implementacije doživeo je brojne modifikacije

shodno potrebama samog preduzeća. Tokom rada na ovom projektu nisam uvidela

greške koje na bilo koji način otežavaju njegovo poslovanje. U odnosu na veličinu

preduzeća i tržište koje ono pokriva mislim da bi razvijanje novih aplikacija bilo

suvišno i ne bi značajno uticalo na povećanje efikasnosti u poslovanju.


Documents

Seminarski - Strukturna analiza i dizajn