Seminarski rad - BorkaPavlovic - Rdbms (4. godina, case alati).pdf

PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

Vanredne studije

Smer „Poslovna informatika”

Predmet

RDBMS (SQL administracija i CASE alati)

„IZVOD IZ

MATIČNE KNJIGE ROĐENIH”

(seminarski rad)

Predmetni nastavnik

Prof. dr Zoran Ž. Avramović, dipl.inž.elek.

Student

Borka Pavlović nastavnik informatike

Index br.

184-13/VPI-S

Banja Luka, januar 2014.

Izvod iz Matične knjige rođenih - seminarski rad - Borka Pavlovid

1

UVOD ......................................................................................................................................................3

1. BAZE PODATAKA ............................................................................................................................4

2.1. Pojam Baze podataka .............................................................................................................4

2.2. RDBMS ....................................................................................................................................4

2.3. Fizički, konceptualni i korisnički nivo baze podataka .............................................................4

2. MODELI ENTITETA I POVEZNIKA .....................................................................................................5

3.1. Entitet / skup klasa entiteta / tip entiteta ..............................................................................5

3.2. Poveznik .................................................................................................................................5

3.3. Kardinalitet .............................................................................................................................7

Obilježja (atributi) ..............................................................................................................................8

3.4. Domen ....................................................................................................................................9

3.5. Ključ ........................................................................................................................................9

3.6. Integriteti domena, entiteta i referencijalni integriteti .........................................................9

3.7. Nula vrijednosti ................................................................................................................... 10

3. NORMALNE FORME ..................................................................................................................... 10

4. SQL – RELACIONI UPITNI JEZIK .................................................................................................... 11

5.1. Komande za definisanje podataka -DDL .............................................................................. 11

5.2. Komande za manipulaciju (ažuriranje) podataka DML ....................................................... 15

5.3. Naredbe za upite ................................................................................................................. 17

5. RELACIONA ALGEBRA .................................................................................................................. 20

6.1. Restrikcija ............................................................................................................................ 20

6.2. Projekcija ............................................................................................................................. 20

6.3. Unija .................................................................................................................................... 21

6.4. Spajanje ............................................................................................................................... 21

6. UPITI ............................................................................................................................................ 23

7. INDEKSI ........................................................................................................................................ 26

8. Pogled .......................................................................................................................................... 27


2

9. FUNKCIJE ..................................................................................................................................... 29

10. PROCEDURE ............................................................................................................................. 31

11. TRIGERI .................................................................................................................................... 33

12. CASE ALATI .............................................................................................................................. 36


3

UVOD

Predmet seminarskog rada

Predmet seminarskog rada je Baza podataka koja omogućava radnicima u opštinskoj šalter

sali evidenciju i izdavanje podataka iz Matiĉne knjige roĊenih. PredviĊeno je da baza

podataka sadrţi podatke vezane za jednu širu regiju (drţavu) a ne samo za jednu opštinu. U

bazi podataka nalazi se više tabela, od kojih se u jednoj nalazi većina matiĉnih podataka, a

ostale tabele predstavljaju šifarnike sa podacima o opštini, mjestima, drţavljanstvu,

nacionalnosti, vjeroispovjesti, matiĉarima, bilješkama i šiframa bilješki

Cilj rada je:

- Modelirati bazu podataka na temu Matiĉna knjiga roĊenih

- Uspostaviti integritete (na nivou entiteta, domena i referencijalnosti

- Prikazati ER dijagram

- Prikazati korištenje SQL upita: DML i DDL naredbe

- Prikazati korištenje osnovnih funkcija, pogleda, uskladištenih procedura, trigera

- Prikazati uspostavljanje indeksa

- Prikazati korištenje integrisane bezbijednosti u okviru RDMBS-a

- Koristiti neki od CASE alata

Proces projektovanja Baze obuhvata niz koraka, poĉevši od strukturne sistemske analize,

preko formiranja tabela do upotrebe SQL programskog jezika za kreiranje objekata i

izvršavanje nekih jednostavnijih upita nad ovom bazom podataka.

Baza podataka je raĊena na platformi MS SQL Server 2005.


4

1. BAZE PODATAKA

2.1. Pojam Baze podataka

Baza podataka je elektronsko skladište podataka zapisanih na mediju za

masovnu pohranu, pri ĉemu su podaci tako organizovani da se lako i brzo pronaĊu i to u

onom obimu koji zadovoljava postavljeni kriterij, te se predstaviti u pogodnom obliku. Pod

pojmom podatak, podrazumjevamo skup zapisa koji se stvarno nalaze u bazi podataka a pod

informacijom podrazumjevamo saznanje koje korisnik dobiva kao rezultat upita nad bazom

podataka, koje se mogu koristiti za stvaranje odluka koje bi inaĉe mogle biti mnogo teţe ili

nemoguće za stvaranje.

Spremanjem, pronalaţenjem i sortiranjem podataka upravlja poseban programski sistav:

DBMS ( database management system).

Prema stepenu usluge u smislu spremanja, odrţavanja, ĉitanja I pretraţivanja

podataka koji nudi program, te prema naĉinu organizacije podataka, baze moţemo podijeliti

na datotetske, hijerarhijske, mreţne, relacijske i objektne.

2.2. RDBMS Programski sistem za upravljanje relacijskom bazom podataka RDBMS (

Relational database management system) nastao je kao implementacija pravila relacijskog

modela podataka, koje je definirao Codd 1971. godine. Relacijski model je skup pravila koji

mora biti zadovoljen kod projektovanja baze podataka. Isto tako, Codd je defisao operacije

nad relacijskim modelom, koje kasnije implementira upitni jezik SQL ( Structured Query

Language). Uspjeh relacijskog modela leţi u ĉinjenici njegove utemeljenosti na dva dobro

definirana podruĉja matematike: teoriji skupova i matematiĉke logike. Naravno, tijekom

vremena, kako je raslo iskustvo i uoĉavane potebe, RDBMS je evoluirao, te danas postoje na

trţištu programska rješenja koja omogućavaju pridrţavanje svih pravila relacijskog modela,

a da istovremeno odzivna vremena budu zadovoljavajuća.

2.3. Fizički, konceptualni i korisnički nivo baze podataka

Preko procesa projektovanja baze podataka, njene implemantacije, testiranja i

uopšte njenog “ţivota”, prolazi mnogo ljudi koji na razliĉite naĉine dolaze u dodir sa bazom

podataka, te imaju razliĉitu ulogu u procesima nad bazom. Iz te razlliĉitosti, izdvajaju se tri

nivoa rada nad bazom podataka.

Konceptualni nivo (logiĉki) baze koriste projektanti i administrator baze podataka. Ovaj

nivo opisuje kako će podaci biti smješteni u baze. To je logiĉki nivo koji koristi skup

struktura nekog informacionog sistema. Ovaj nivo se koristi u fazi planiranja i sistemske

analize. Projektanti baze podataka ne moraju da znaju za organizaciju podataka na disku koja

pripada fiziĉkom nivou baze podataka

Fizički nivo baze podataka predstavlja fiziĉku strukturu podataka, koja se dobje samim

smještanjem baze na memorijski ureĊaj. Fiziĉki model zavisi od tipova objekata u bazi

podataka (duţina vrijednosti obiljeţja, postupci za memorisanje informacija o vezama

objekata, postupci dodjele adrese lokacije na memorijskom ureĊaju…) i odreĊuju

organizaciju datoteka na disku. Ovaj dio posla odraĊuju sistemski programeri i proizvoĊaĉi

SUBP. (svi objekti koje baza sadrţi,view,trigers, kako će to biti kreirani na bazi ikako će biti

realizovani)


5

Korisnički nivo apstrakcije pripada krajnjim korisnicima baze. U okviru jedne kompleksne

baze postoji više skupova struktuiranih podataka koje koriste razliĉiti korisnici. (npr. samo

obraĉun plata u okviru nekog sistema; voĊenje evidencije skladišta sistema, nabavka i sl.).

Takvi moduli se nazivaju pogledi, te se ovaj nivo ĉesto naziva i nivo pogleda.

2. MODELI ENTITETA I POVEZNIKA

Kada se strukturno posmatara neki sistem nad kojim se pravi baza, potrebno je

detaljno poznavanje tog realnog sistema. U procesu upoznavanja sistema treba obezbijediti

informacije o parametrima kao što su: struktura sistema, funkcije, ciljevi poslovanja, pravila

poslovanja, uoĉavanje objekata i veza izmeĊu njih. Taj dio upoznavanja se obraĊuje

tekstualno, a onda se pristupa izdvajanju objekata realnog sistema i uspostavljanje veza i

ograniĉenja meĊu njima. Grafiĉki prikaz objekata (entiteta) i obiljeţja koja pripadaju

entitetima te veza meĊu entitetima i prirode tih veza naziva se E-R dijagram. Postoje neka

heuristiĉka upustva za prevoĊenje tekstualnog opisa u E-R dijagram

3.1. Entitet / skup klasa entiteta / tip entiteta

U tekstualnom dijelu opisa realnog sistema, imenice ukazuju na potrebu

uvoĊenja entiteta. Entitet1)

predstavlja nešto što se moţe jednoznaĉno identifikovati. Entitet

se moţe opisati i kao jedinica posmatranja, i moţe se odnositi na svaki realni subjekat,

objekat, dogaĊaj ili pojavu. Više entiteta ĉiji opis pripada istom skupu obiljeţja predstavlja

klasu entiteta. Npr. entiteti u mom seminarskom radu iz klase entiteta su ljudi koji imaju

svoje ime, prezime, datum roĊenja, drţavljanstvo, nacionalnos i sl. Nisu sva obiljeţja nekog

entiteta jednako vaţna za realizaciju zadatka informacionog sistema, te se uzimaju samo ona

bitna obiljeţja od kojih se gradi model realne klase entiteta i taj model se naziva tipom

entiteta. Npr. za informacioni sistem koji obezbjeĊuje izvod iz matiĉne knjige roĊenih,

obiljeţje koje opisuje da li neki graĊanin ima plavu, smeĊu ili crnu kosu je sasvim nebitan i

naravno da ga izbacujemo iz tipa entiteta. Prilikom crtanja ER dijagrama, tip entiteta

stavljamo u pravougaonik u koji upisujemo ime entiteta.

MATIĈAR

sl.1. prikaz entiteta u ER diagramu

3.2. Poveznik

Glagolski oblici tekstualnog dijela opisa, ukazuju na potrebu uvoĊenja tipova

poveznika. Poveznik predstavlja vezu izmeĊu dva ili više entiteta. Ta veza je konstituisana

povezanim entitetma i opisom njihove veze. Npr. ako posmatramo entitete tipa bilješki i

1 ens, entis (lat.)- bide, bitnost

BILJEŠKE


6

entitete tipa matiĉar, moţemo uoĉiti vezu da matiĉar obavlja matiĉne promjene i upisuje ih

kao bilješke. Tipovi poveznika predstavlja relaciju izmeĊu dva ili više entiteta. Tipovi

poveznika u realnom sistemu, ĉesto nisu tek tako jednostavno uoĉljivi.

Nekada meĊu entitetima moţe postojati više tipova poveznika koji ih

povezuju, tada jedan ili više njih prelazi u tip entiteta i tretira se kao entitet a naziva se

gerund.

TakoĊe, izmeĊu dva ista skupa entiteta moţe egzistirati više skupova poveznika, tako da

entiteti jednog skupa imaju razliĉitu ulogu u posmatranom skupu poveznika. Npr. jedno

mjesto u skupu entiteta ”mjesto” moţe imati u jednom sluĉaju ulogu mjesta roĊenja, a u

drugom ulogu mjesta matiĉne knjige.

Veza moţe biti i takva da je entitet sam sa sobom u vezi, npr. ako je neki dio proizvoda

sastavljen od nekih drugih dijelova, tada jedan dio ima ulogu proizvoda, a drugi komponente

koja se u taj proizvod ugraĊuje. To je rekurzivna veza. Poveznici se u E-R dijagramu

predstavljaju kao romb u kojeg se upisuje ime veze.

MATIČAR BILJEŠKEUPISUJE

U ovom seminarskom radu, izdvojila sam devet entiteta i napravila sljedeću vezu izmeĊu

njih.

sl.3. E-R dijagram

Šifra

bilješke

pripa

da

bilješka

upisu

je

matičar

Matični podaci

opština

pripa

da

mjesto Mj

.mk,

mj.ro

đ

državljanstvo drž.oso

be

nacionaln

ost

Nac.os

obe

vjeroispovjest

vjeroispovje

st

Vjer.os

obe Mj.ro

đ.


7

3.3. Kardinalitet

Svaka veza ima svoju prirodu odnosa izmeĊu entiteta, koja se naziva

kardinalitet. Kardinalitet je definisan brojem veza pojedinog elementa skupa entiteta sa

elementima skupa entiteta s kojim je relacijski povezan. Kardinalitetom se obezbjeĊuju

ograniĉenja i specifiĉnost veza za svaki informacioni sistem. Te veze mogu biti razliĉite i

obiljeţavaju kakva ograniĉenja ima realni sistem, u smislu minimalnih i maksimalnih

preslikavanja. Kardinalnost se ustvari odnosi na brojnost elemenata partitativnog skupa u

koji se preslikava jedan element skupa originala. U dijagramima entiteta i poveznika,

kardinalitet tipa poveznika se predstavlja kao par (x,x1), (y,y1) gdje x pretstavlja broj

minimalnih mogućih relacija jednog elementa skupa entiteta Ei u skup entiteta Ej, a x1

predstavlja maksimalan broj mogućih relacija jednog elementa skupa Ei u skup Ej. Par

(y,y1) predstavlja takoĊe minimalni i maksimalni broj preslikavanja iz skupa Ej u skup Ei.

Kardinalitet se moţe kraće predstaviti parom samo maksimalnih vrijednosti tj. (x1,z1). Npr.

- jedan ĉovjek iz skupa entiteta “matiĉni podaci”, moţe da ima ni jednu ili više

matiĉnih promjena (promjena prezimena, imena, razvod braka, smrt) (0,N)

- jedna bilješka pod jednim rednim brojem moţe biti vezana za samo jedan

matiĉni podatak (1,1)

- jedna šifra bilješke moţe biti ni u jednoj od slogova tabele bilješki, a moţe biti u

više (0,N),

- jedan ĉovjek moţe da ima samo jedno mjesto roĊenja, a u jednom mjestu moţe

da bude nijedan roĊen ĉovjek a, maksimalno N iz skupa prirodnih brojeva (1,1)

,(0,N)

- jedan ĉovjek moţe da ima a nemora da ima samo jednu vjeroispovjest, ali jednu

vjeropispovjest moţe da nema niti jedan ĉovjek a najviše N ljudi (1,0),(0,N)

- jedan matiĉar moţe da ne upiše ni jednu bilješku a moţe ih upisati više, dok

jedna bilješka moţe biti upisana od strane samo jednog matiĉara

MATIČAR BILJEŠKEUPISUJE(0,N)(1,1)

sl.4. prikaz kardinaliteta u E-R dijagramimu

Postoji par odnosa kardinaliteta i njihovih sluĉaja.

o Odnos jedan prema jedan (1:1), obezbjeĊuje da nekom entitetu iz skupa entiteta Ei

moţe odgovarati jedan entitet iz skupa entiteta Ej, i obratno. Postoje tri sluĉaja takve

veze, (predstaviću ih samo primjera radi, jer one nisu takve u ovom seminarskom radu):

- odnos (0,1), (0,1), predstavljao bi ovakvu sliku: da jedan ĉovjek iz tipa entiteta

matiĉnih podataka moţe da nema nacionalnost ili maksimalno jednu naconalnu

pripadnost, a jedna nacionalnost moţe da nepostoji ni u jednom slogu tipa

entiteta matiĉni podaci ili da postoji u maksimalno jednom slogu.

- odnos (1,1),(0,1), predstavljao bi situaciju: da jedan ĉovjek moţe da nema

nacionalnost ili da ima maksimalno jednu, ali da jedna nacionalnost mora da se

preslika na jednog ĉovjeka (ovaj primjer je totalno nerealan u ovom

seminarskom, ali je tu naveden samo radi primjera, mada bi bolji primjer bio

odnos meĊu entitetima radnika i radnih mjesta)


8

- odnos (1,1),(1,1), predstavljao bi sledeći odnos: da jedna kat. Ĉovjek moţe

imati samo jednu nacionalnost i jedna nacionalnost moţe pripadati samo

jednom ĉovjeku (takoĊe nerealno, ali navedeno primjera radi)

o Odnos jedan prema mnogo (N:1), je odnos kod koga nekom entitetu iz skupa entiteta Ei

moţe odgovarati više entiteta iz skupa Ej, ali nekom entitetu iz skupa Ej moţe odgovarati

jedan entitet iz skupa Ei. I ovaj odnos ima svoje sluĉajeve:

a) (0,1),(0,N)

b) (0,1),(1,N)

c) (1,1),(0,N)

d) (1,1),(1,N)

o Odnos mnogo prema jedan (1:N) je inverzan sluĉaju 2.

o Odnosu mnogo prema mnogo (N,M) odgovara sluĉaj kada nekom entitetu iz skupa Ei

moţe odgovarati više entiteta iz skupa Ej, i obrnuto.

sl.5. kardinalitet u E-R dijagramu

Obilježja (atributi)

Svi entiteti jedne klase posjeduju bar jednu zajedniĉku osobinu, na osnovu koje su svrstani u

istu klasu. Ove osobine nazivaju se obiljeţjima ili atributima. Npr. atributi jednog matiĉnog

lista bi bili: BROJ_MATIĈNOG_LISTA, IME, PREZIME, POL, DATUM_ROĐENJA,

MJESTO_ROĐENJA, OPŠTINA_ROĐENJA, IME_OCA, IME_MAJKE,

DJEVOJAĈKO_IME_MAJKE, NACIONALNOST, VJEROISPOVJEST, PREBIVALIŠTE

Šifra

bilješke

pripa

da

bilješka

upisu

je

matičar

Matični

podaci

opština

pripada

mjesto Mj .mk,

mj.rođ

državljanstvo drž.osobe

nacionalnost Nac.osobe

vjeroispovjest Vjer.osobe Mj.r

ođ.

1,1

0,N

1,1

1,1

0,N

0,

N

0,

N

0,

N

0,N

1,1

1,1

1,N

1,1

0,1

0,1

0,N


9

Atributi nekog drugog entiteta su drugaĉiji i predstavljaju neke osobine nekog tipa entiteta.

3.4. Domen

Svakom atributu odgovara jedan skup mogućih vrijednosti, koje to obiljeţje u

konkretnim sluĉajevima moţe imati. Taj skup se naziva domen obiljeţja. Npr. domen

obiljeţja NAZIV NACIONALNOSTI je skup kome pripadaju elementi

{ srpska, hrvatska, islamska, ukrajinska, poljska, taljanska }.

3.5. Ključ

Vrijednost kljuĉa sluţi za jednoznaĉnu identifikaciju pojedinog entiteta iz

skupa entiteta, vrijednost kljuĉa se pri aţuriranju ne moţe modifikovati. Kljuĉ, niti bilo koja

komponenta kljuĉa ne smije imati nepoznatu vrijednost u pojavi nad šemom relacije. Skup

obiljeţja postaje kljuĉ ako vaţe sledeća dva uslova:

o jedinstvenost vrijednosti kljuĉa u pojavi šeme relacije, u smislu da se svakoj

n-torci2 (slogu, pojedinom entitetu) relacije dodjeljuje druga vrijednost kljuĉa i da se

putem vrijednosti kljuĉa moţe izvršiti jednoznaĉna identifikacija n- torke.

o minimalnost skupa obiljeţja kljuĉa

Taj identifikator mora imati kardinalitet (1,1), tj. mora imati vrijednost za svaki element

entiteta, ali ne mogu postojati dva elementa sa istom vrijednošću tog identifikatora. Takav

jedinstveni identifikator za svaki element entiteta naziva se Primarni ključ (Primary key).

Primarni kljuĉ ĉine jedan ili više atributa.

Sekundarni ključ je bilo koji skup atributa koji ispunjavaju uslove za primarni kljuĉ ali

nije izabran za primarni.

Strani ključ je onaj koji je primarni u nekoj tabeli i atribut je druge tabele.

3.6. Integriteti domena, entiteta i referencijalni integriteti

Integritet domena obezbjeĊuje da se pri unosu nekih podataka za neki atribut

ne moţe unijeti vrijednost koja nije u skladu sa pravilima domena. Prema tome, kaţe se da je

standardno ograniĉenje domena trojka koja predstavlja tip podatka, duţinu podatka i uslov.

Miješanje više tipova podataka unutar jednog domena nije dopušteno.

Tipovi podatka sa duţinom:

o INTEGER(4) – cijeli broj sa 4 cifre

o REAL(2,3) – realni broj sa dve cifre ispred zareza i tri decimale

o CHARACTER(25) – znakovni tip sa duţinom od 25 znakova

o LOGICAL

o DATE

U praksi ĉesto nisu dovoljna samo ograniĉenja tipa podatka i duţine podatka,

te se uvodi i uslov koji moţe biti jednostavan i sloţen. Primjer uslova bi bio da se domenu

ocjena ne dozvoli upis ocjene koja je manja od 5 i veća od 10.

(integer, (2), >5 AND <11). Npr. Kao JMBG se ne moţe unijeti niz slova, broj koji je veći

od 13 cifara, ili ne moţe se prihvatiti decimalni zapis broja, takoĊe postoji i provjera po

modulu 11 zadnja cifra je kontrolna).

2 n-torka – jedan entitet iz skupa entiteta koji ima n atributa, neki autori n-norku nazivaju slogom tabele


10

Integritet entiteta predstavlja eksplicitni uslov integriteta. Vezan je za pojam

kljuĉeva, i ima dvije komponente:

- jedinstvenost kljuĉa

-zahtjev da niti kompletan kljuĉ, niti bilo koje obiljeţje kljuĉa ne smije imati nepoznatu

vrijednost (nula vrijednost).

Referencijalni integritet se još naziva i zavisnost sadrţaja. Definisanjem

zavisnosti sadrţaja, uspostavlja se egzistencijalno ograniĉenje u smislu da se u neku relaciju

ne moţe upisati n-torka, ako nije upisana u relaciju koja je njen podskup. Npr. ako se neka

vrijednost za šifru bilješke pojavljuje u tabeli „biljeska“, tada mora da postoji i u tabeli

„sifra_biljeske“. Znaĉi, sve vrijednosti u tabelama moraju da budu usaglašene i ne smije se

desiti da se prilikom nekog upita dobije nerealna slika sistema.

3.7. Nula vrijednosti

U realnim bazama podataka se ĉesto javlja potreba za upisom nove n-torke u

neku relaciju, mada su vrijednosti nekih obiljeţja za tu n-torku nepoznate. Da bi se

prevazišao problem oko definicije relacije gdje je relacija skup nekih vrijednosti, gdje se

svakom obiljeţju iz relacije pridruţuje neka vrijednost iz domena, uvodi se pojam nula

vrijednosti. To nije nula kao broj, nego su to kategorije kada je vrijednost:

o postojeća ali nepoznata

o nepostojeća vrijednost

o neinformativna nula (ne zna se da li vrijednost uopšte postoji)

UvoĊenje nula vrijednosti u bazu podataka, dovodi do toga da se uvode i nova ograniĉenja.

Najjednostavnije od tih ograniĉenja je da se dozvoli ili ne dozvoli upis nula vrijednosti u

kolone pojedinih obiljeţja.

3. NORMALNE FORME

Tokom strukturne sistemske analize realnog sisitema, nije moguće odmah

sagledati sve objekte, veze i domene. Cilj projektanta i programera baze podataka je stvoriti

bazu koju će biti što jednostavnije odrţavati, koja će imati konzistentnost i stabilnu strukturu

podataka. Nestabilna struktura podataka dovodi do anomalija baze prilikom izmjene

podataka. Postoji pet stepena normalne forme, i svaki viši stepen, u sebe ukljuĉuje

prethodne.

Prva normalna forma (1NF)

Kroz pojmove entiteta, atributa i domena vidjeli smo da jedan entitet ima više atributa, a

atribut skup domena. Uslovi za prvu normalnu formu :

- za svaki tip entiteta treba da postoji jedan primarni kljuĉ

- svako polje unutar jednog entiteta ima jednoznaĉno ime koje se ne ponavlja

Druga normalna forma (2NF) Druga normalna forma dolazi do izraţaja kod primarnih kljuĉeva sastavljenih od dva ili više

polja. Uslovi druge normalne forme:

- ispunjeni uslovi 1NF

- svako polje unutar jednog entiteta koje nije dio primarnog kljuĉa, funkcionalno

potpuno ovisi o cijelom kljuĉu.


11

Relacija je u 2NF ako: u tabeli postoji sloţeni kljuĉ, i svi nekljuĉni atributi su

zavisni o cijelom kljuĉu, ne samo o dijelu kljuĉa, a oni atributi koji zavise od

dijela kljuĉa moraju se izdvojiti u posebnu tabelu.

Treća normalna forma(3NF)

Kaţemo da entitet zadovoljava treću normalnu formu ako:

- je u drugoj normalnoj formi

- ako ne postoji tranzitivna ovisnost nijednog polja o nijednom kljuĉu

DIZAJNIRANJE BAZE PODATAKA ZA IZVOD IZ MATIČNE KNJIGE

ROĐENIH U OKVIRU SQL-a

4. SQL – RELACIONI UPITNI JEZIK

SQL (Structured Query Language) predstavlja kompletan jezik podataka, i

sluţi za kreiranje, organizaciju i manipulaciju podacima baze. U terminologi SQL umjesto

pojma relacije, koristi se pojam tabela. SQL podrţava tri osnovne funkcije baza podataka i

to:

1. DDL (Data Definition Language): dio SQL jezika koji se koristi za definisanje

strukture baze podataka: – tabele, atributi, tipovi atributa, ograniĉenja, relacije

2. DML (Data Manipulation Language) Manipulacija bazom podataka: pored upita nad

bazom, kojima dobijamo ţeljene informacije, neophodno je obezbijediti i aţuriranje

baza; unos, izmjenu i brisanje podataka.

5.1. Komande za definisanje podataka -DDL

CREATE TABLE – kreira zaglavlje nove tabele

Komanda CREATE TABLE sluţi za definisanje skupa obiljeţja šeme relacije, odnosno

zaglavlja tabele. Putem ove komande se ne unose podaci u vrste tabele, već se definiše:

- Naziv tabele

- Naziv svake kolone tabele

- Tip podataka za svaku kolonu i eventualno da kolona ne smije sadrţati nula

vrijednost (NOT NULL)

create table maticari (

sifra_maticara int not null,

ime varchar(20) not null,

prezime varchar(30) not null,

datum_roðenja datetime not null,

jmbg char(13) not null,

primary key (sifra_maticara)

);


12

DROP TABLE – briše zaglavlje tabele i tabelu

Ova komanda sluţi za brisanje tabele. Ako

postoji tabela koja se oslanja na tabelu koju

brišemo, javiti će se greška dok prvo ne

izbrišemo tu tabelu. Oblik ove komande je:

DROP TABLE ime_tabele

Primjer:

drop table matiĉari;

ALTER TABLE – izmjena definicije nekog objekta u tabeli

Naredba izmjene je sloţenija naredba jer treba da

obezbijedi mogućnost izmjene tabela i to u smislu

dodavanja nove kolone, izmjene postojeće kolone,

uklanjanje postojeće kolone.

pr. Ubacivanje još jedne kolone:

alter table maticari add ime_majke varchar(25) null

pr. Brisanje kolone:

USE [MaticnaKnjigaRodjenih]

GO

ALTER TABLE [dbo].[maticari] DROP COLUMN [jmbg]

GO

Na osnovu prethodno odraĊenog ER dijagrama i izdvojenih tabela, te pokazanog naĉina za

kreiranje tabela i korištenja ĉarobnjaka za izradu tabela, izdvojene su i kreirane sljedeće

tabele:

o tabela OPSTINA- tabela sa atributima: šifra opštine i naziv opštine i oznaka opštine.

Primarni kljuĉ ove tabele je (sifra_opstine#). Iz ove tabele će se ĉitati podaci o opštini

roĊenja nekog graĊanina.

Spojena je sa glavnom

tabelom PODACI tako što je

sifra_opstine# strani kljuĉ u

tabeli PODACI.


13

Objašnjenje za atribut sifra_opstine:

- sifra_opsine# je naziv atributa u koji se smješta šifra opštine

- int je tip podatka INTEGER koji koji koristi atribut sifra_opstina. INTEGER je tip

podatka koji ima cjelobrojnu vrijednost i zauzima 4 bajta. Interval ovog tipa je od -

231

do 231

– 1 ili

(-2 147 483 648 , 2 147 483 647)

- not null znaĉi da vrijednost sifre_opstine ne moţe biti nepoznata

Objašnjenje za atribut naziv_opstine:

- naziv_opstine je naziv atributa u koji se smješta naziv opstine

- varchar(50) je alfanumeriĉki znak promjenljive duţine od najviše 50 znakova

- not null, kao i u prethodnom objašnjenju, znaĉi da vrijednost naziva opstine ne moţe

biti nepoznata

o tabela MJESTO – tabela sa atributima: šifra mjesta, naziv mjesta i kao strani kljuĉ šifra

opstine iz tabele opstine. Primarni kljuĉ ove tabele je (sifra_mjesta#). Strani kljuĉ ove

tabele je sifra_opstine# iz tabele OPSTINA, a to znaĉi da u tabeli MJESTO ne moţe da

se upiše mjesto iz neke opstine ako ona nije upisana u tabelu OPSTINA. Ova tabela je

sa tabelom PODACI ima dvostruku vezu, ima vezu i sa tabelom MATICAR i sa

tabelom OPSTINA.

Postupak kreiranja tabele

MJESTO sliĉan je

postupku kreiranja tabele

OPSTINA, i tipovi

podataka su isti.

o tabela PODACI –ova tabela ima mnogo atributa koji predstavljaju matiĉne podatke i

upisuju se u Izvod iz knjige roĊenih. Povezana je sa ostalim tabelama putem stranog

kljuĉa. Primarni kljuĉ ove tabele je (sifra_mk#). Postupak kreiranja ove tabele:

create table maticni_ podaci (

sifra_mk# int not null

god_mk smallint not null

rbmk int not null

sifra_mjesta_mk# int not null

jmbg char(13)

ime varchar(20) not null

prezime varchar(30) not null

pol char(1) not null

datum_roĊenja date not null

ime_oca varchar(20)

ime_majke varchar(20) not null

djevojacko_prezime_majke varchar(20) not null

sifra_mjestarodj# int not null

sifra_drzavljanstva# tinyint not null

sifra_nacionalnosti# tinyint

sifra_vjeroispovjesti# tinyint

sifra_maticara# smallint not null

prebivaliste varchar(50) not null )


14

Objašnjenja vezana samo za kreiranje atributa sa do sada ne objašnjenim tipovima podataka,

iz tabele PODACI:

- jmbg je jedinstveni matiĉni broj graĊana sa tipom podatka char(13) koji predstavlja

string taĉno odreĊene duţine od 13 znakova. Dozvoljno je da neki slogovi u ovoj tabeli

imaju nepoznatu vrijednost jmbg

- datum_roĊenja je datm roĊenja osobe. Tip ovog podatka je datatime koji je

predstavljen sa 8 bajtova i prihvata vrijeme od 01.01.1753 do 31.12.9999. Nije

dozvoljeno da podatak o roĊenju bude nepoznat.

- sifra_vjeroispovjest je jednoznaĉno odreĊena vjeroispovjest, ali u tabeli PODACI je

dozvoljeno da bude nula vrijednost jer moţe postojati covjek koji je ateista.

Sifra_vjeroispovjesti je strani kljuĉ u tabeli PODACI. Tip podatka je tinyint koji

predstavlja cjelobrojnu vrijednost koja prikazuje brojeve od 0 do 255 i zauzima jedan

bajt.

o Tabela ŠIFRA BILJEŠKI

o Tabela BILJEŠKE

o Tabela MATICAR

o Tabela DRŢAVLJANSTVO


15

o Tabela NACIONALNOST

o Tabela VJEROISPOVJEST

SQL omogućava prikaz ER dijagrama nakon kreiranih tabela.

5.2. Komande za manipulaciju (ažuriranje) podataka DML

INSERT – upis novog sloga u tabelu

Za upis jedne vrste u neku tabelu, sluţi komanda INSERT . SQL ima

mogućnost upisa velike koliĉine podataka u jednu ili više tabela. Naredba INSERT

omogućava unos jednog sloga u tabelu. Vrijednost alfanumeriĉkih znakova se stavlja pod

navodnike.


16

Primjer:

Tabela maticarii ima atribute: (sifra matiĉara,

ime, prezime, datum rodjenja, ime majke), za

unos jednog sloga u tabelu navodimo sljedeće

INSERT INTO maticarii

values (6, 'Slavko', 'Jankovic', '03.03.1966'

,'Jelena')

UPDATE – modifikacija u jednoj ili vise tabela

Uz ovu naredbu mora se navesti:

- U kojoj tabeli se vrše izmjene

- Za koje kolone u redu mijenjamo vrijednosti, pod kojim uslovima mijenjamo

vrijednosti

Oblik naredbe je:

UPDATE ime_tabele

SET atribut1=izraz1 [,atribut2=izraz2]

[WHERE kriterijum selekcije n-torki],

pr. Promjena imena i prezimena matiĉara gdje je šifra matiĉara 5

UPDATE maticarii

SET imee='Jovana', prezime='Blagojevic'

WHERE sifra_matiĉara=5

DELETE – brisanje iz tabele Uz ovu naredbu se mora navesti:

- Iz koje tabele se vrši brisanje

- Pod kojim uslovima se ukljanja neki red

Sintaksa naredbe je:

DELETE FROM ime_tabele

WHERE R-Predikat

Primjer:

DELETE FROM maticarii

WHERE sifra_matiĉara=5

SUBP odbija uklanjanja, ako je to u suprotnosti sa specifikacijom referencijalnog

integriteta.


17

5.3. Naredbe za upite

Osnovnu sintaksnu strukturu upitne komande jezika SQL ĉini:

SELECT (lista obiljeţja)

FROM (nazivi tabela)

WHERE (uslovi)

Primjer:

SELECT ime, prezime, datum_rodjenja, ime_oca

FROM maticni_podaci

WHERE sifra_mp#=3

SELECT klauzula U ovoj klauzuli navodi se spisak atributa koje treba prikazati. Atributi se navode

imenom kojim su definisani. Select klauzula moţe sadrţati i neke specijalne funkcije kao što

su:

- * koja zamjenjuju spisak svih atributa neke relacije

- DISITINICT koja selektuje samo razliĉite n-torke neke relacije

- Skupovne funkcije kao što su: SUM, MAX, MIN, AVG i COUNT.

FROM klauzula

U FROM klauzuli specifiraju se

relacije iz kojih se ĉitaju podaci.

Moţe biti navedena jedna ili više

relacija (tabela)

WHERE klauzula Izrazom WHERE specificiraju se uslovi (predikati) P koji izdvajaju n-torke iz

relacija. Prilikom definisanja kriterijuma moţemo se koristiti logiĉkim operatorima AND,

OR, NOT i komparativnim operatorima =,<,>,<>,<=,>=, BETWEEN

WHERE klauzula nije obavezna, a moţe se koristiti u kombinaciji sa SELECT, UPDATE,

DELETE komandama.

Korištena u SELECT bloku, WHERE klauzula omogućava:

• Selekciju specifiĉnih n-torki relacije (redova tabele),

• Selekciju n-torki koje zadovoljavaju višestruke uslove,

• Selekciju n-torki koje zadovoljavaju bar jedan od više uslova,

• Selekciju n-torki koje ne zadovoljavaju odreĊene uslove,

• Selekciju n-torki istovremenim korišćenjem AND i OR logiĉkih operatora,

• Selekciju n-torki unutar izvjesnog raspona,

• Selekciju n-torki koje zadovoljavaju vrednost u listi vrednosti i

• Selekciju n-torki koje sadrţe odreĊenu kombinaciju karaktera.

Primjer: izdvojiti matiĉare koji su roĊeni u drugoj polovini godine


18

select ime, prezime

from maticar

where month(datum_rodjenja)>6

ORDER BY klauzula

Korišćenjem ORDER BY klauzule moguće je sortirati rezultujuću tabelu

po jednom ili više atributla u rastućem ili opadajućem redosljedu.Za specifikaciju rastućeg

redosljeda koristi se klauzula ASC, za specifikaciju opadajućeg redosljeda klauzula DESC.

Rastući redosled se podrazumijeva, pa klauzulu ASC nije neophodno navoditi, za razliku od

klauzule DESC koju uvek treba navesti kada se sortira u opadajućem redosljedu.

Primjer: prikazati osobe iz tabele PODACI poredane po rastućem redoslijedu prezimena

select *

from podaci

order by prezime

GROUP BY klauzula

Klauzula GROUP BY prouzrokuje

dobijanje sumarne informacije za svaku razliĉitu

vrijednost kolone po kojoj se vrši grupisanje.

GROUP BY klauzula se moţe koristiti zajedno sa

klauzulom WHERE, pri ĉemuWHERE klauzula

uvek ide pre GROUP BY klauzule. WHERE

klauzulom se najpre izvrši selekcija n-torki, zatim

se selektovane n-torke grupišu GROUP BY

klauzulom, pa se, eventualno, izvrši selekcija

formiranih grupa HAVING klauzulom.

Primjer: prikazati broj mjesta grupisanih po

opštinama


19

select o.naziv_opstine, count (*) as Ukupno_mjesta

from mjesto mj, opstina o

where mj.sifra_opstine#=o.sifra_opstine#

group by o.naziv_opstine

HAVING klauzula

HAVING klauzula odreĊuje kriterijume za selekciju grupa, pošto su grupe već

formirane sa GROUP BY klauzulom.

select m.ime, m.prezime, count(*) as Ukupno_biljeski

from biljeske b, maticar m

where m.sifra_maticara#=b.sifra_maticara#

group by m.ime, m.prezime

having count(*)>2

Korištenje NULL vrijednosti

NULL vrijednosti su nedefinisane vrednosti. IzmeĊu NULL vrijednosti i

vrijednosti nula postoji znaĉajna semantiĉka razlika. Bez obzira o kom tipu da se radi NULL

vrijednost odreĊene kolone moţe se testirati samo pomoću dve specijalne klauzule:

IS NULL ili IS NOT NULL. Operatori poreĊenja se ne mogu koristiti za testiranje NULL

vrednosti.

Primjer: prikazati koje to osobe nemaju upisan jmbg

select ime, prezime

from podaci

where jmbg is null

LIKE klauzula

Klauzula LIKE omogućava pretraživanje na osnovu "UZORKA", odnosno, dobijanje

informacija i kada ne znamo potpun naziv (tj. vrijednost) odreĊenog atributa tipa character.

Ona koristi dva specijalna karaktera ("%","_") sa sledećim znaĉenjem:

• "%" predstavlja string od 0 ili više karaktera, a

• "_" predstavlja poziciju jednog karaktera.


20

Prmjer: prikaţi imena osoba ĉije se prezime

završava na vic

select ime, prezime

from podaci

where prezime like '%vic'

5. RELACIONA ALGEBRA

Relaciona algebra predstavlja osnov za upitne jezike koje koriste ljudi. Svaki

od algebarskih izraza je jedan upit ili pretraţivanje. Upitni jezik je jezik kojim korisnici

zahtijevaju informacije iz baza podataka. Postoje unarne i binarne operacije operacije

relacione algebre. Unarne zahtijevaju jedan operand a, binarne, naravno, dva.

Relaciona algebra je skup operacija nad relacijama. Relacioni izraz u relacionoj

algebri sastoji se od niza operacija nad odgovaraju´cim relacijama. Medu vaţnijim ˇ

operacijama relacione algebre su projekcija, restrikcija i prirodno spajanje I unija

Algebra je formalni matematiĉki sistem koji

se sastoji od skupa objekata i operacija nad

tim objektima.

6.1. Restrikcija Restrikcija (selekcija, ograniĉenje) je elementarna, unarna operacija koja kao rezultat

daje taĉno odreĊene n-torke iz tablice i to one koje zadovoljavaju uslov. Uslov je neki

logiĉki izraz koji je izraĉunljiv nad svakom n-torkom: ∧ (and), ∨ (or), ¬ (not)

SELECT A1, A2,…Am

FROM r

WHERE P

Primjer - - prikazati mjesta iz opštine Teslić

select naziv_mjesta

from mjesto

where sifra_opstine#=5

6.2. Projekcija

Projekcija je unarna, elementarna operacija koja kao rezultat daje relaciju

koja se sastoji samo od odreĊenih atributa iz zadate relacije. Zadati skup atributa mora biti


21

podskup skupa atributa polazne relacije. Vrijednosti atributa u n-

torkama nastale relacije, odgovaraju onim u polaznoj relaciji.

SELECT A1, A2, …, Am

FROM r

Primjer - - prikazati ime i prezime osoba unesenih u tabelu podaci

select ime, prezime

from podaci

6.3. Unija

Unija je elementarna, binarna operacija koja kao rezultat daje uniju dvije relacije koja se

satoji od svih n-torki koje se nalaze i u jednoj I u drugoj relaciji. Da bi se dvije relacije

stavile u uniju mora biti zadovoljeno sledeće:

- šeme relacija moraju imati isti broj atributa

- atributi relacija redom odgovaraju po znaĉenju i tipu

(ne mora po nazivu)

(SELECT *

FROM r)

UNION

(SELECT *

FROM s)

Primjer - - prikaţi imena i prezimena svih ljudi iz baze

select ime,prezime

from maticar

union

select ime,prezime

from podaci

6.4. Spajanje Spajanje je izvedena, binarna operacija koja iz dvije polazne relacije formira novu sa n-

torkama dobijenim iz dva koraka:

1. Svaka n-torka iz orve relacije redom se spaja sa svim n-torkama iz druge relacije

2. iz tako dobijenih n-torki izdvajaju se se one koje zadovoljavaju uslov P.

Prirodno spajanje

Povezujemo dvije relacije preko zajedniĉkih atributa, te u rezultirajućoj relacji se pojavljuju

samo one n-torke gdje zajednički atributi imaju iste vrijednosti.


22

--primjer: prikaţi matiĉare koji su rodjeni u Doboju:

select m.ime, m.prezime

from maticar m,mjesto mj, opstina o

where m.sifra_mjesta_rodjenja=mj.sifra_mjesta# and

mj.sifra_opstine#=o.sifra_opstine# and

o.sifra_opstine#=3

Lijevo spajanje

Povezujemo dvije relacije gdje prva tabela predstavlja lijevu tabelu a druga desnu. Spoj

sadrţi sve podatke iz lijeve tabele, ĉak i ako ne postoje

odgovarajuće vrijednosti za zapisse u drugoj tabeli.

--Primjer:prikaţi ime i prezime matiĉara i šifra biljeske koje su

napravili

select ime,prezime,sifra_biljeske# from maticar

left outer join biljeske on

maticar.sifra_maticara#=biljeske.sifra_biljeske#

Desno spajanje

Povezujemo dvije relacije gdje prva tabela predstavlja desnu tabelu a druga lijevu. Spoj

sadrţi sve podatke iz desne tabele, ĉak i ako ne postoje odgovarajuće vrijednosti za zapisse u

drugoj tabeli.

--Primjer: prikaţi naziv vjeroispovjesti i ljude koji koji i

pripadaju toj vjeroispovjesti

select naziv_vjeroispovjesti,ime, prezime from podaci

right outer join vjeroispovjest on

vjeroispovjest.sifra_vjeroispovjesti#=podaci.sifra_vjeroispovj

esti#


23

6. UPITI

-- Primjer1: prikazati, uredjen po abecednom redu, spisak maticara iz Prnjavora rodjenih u

prvoj polovini godine

select ime, prezime, naziv_mjesta, naziv_opstine

from maticar m, mjesto mj, opstina o

where m.sifra_mjesta_rodjenja= 1 and

m.sifra_mjesta_rodjenja=mj.sifra_mjesta# and


month (m.datum_rodjenja)between 1 and 6

order by ime

--Primjer2: prikazati koliko ljudi zivi u opstini Banjaluka, grupisanih po mjestu rodjenja

select p.sifra_mjestarodj#, count (*) as ukupno

from podaci p, mjesto mj, opstina o

where p.prebivalište=mj.sifra_mjesta# and


o.sifra_opstine#=2

group by p.sifra_mjestarodj#


24

--Primjer3: prikazati nacionalnalnu strukturu po opstinama uredjen po abecednom redu

select o.naziv_opstine, n.naziv_nacionalnosti, count(*)as ukupno

from podaci p, nacionalnost n, opstina o, mjesto mj

where p.sifra_nacionalnosti#=n.sifra_nacionalnosti# and

p.prebivalište=mj.sifra_mjesta# and

mj.sifra_opstine#=o.sifra_opstine#

group by o.naziv_opstine,n.naziv_nacionalnosti

order by naziv_opstine


25

--Primjer4: Svi matiĉari rodjeni u Prnjavoru

select m.ime, m.prezime

from mjesto mj, maticar m, opstina o

where mj.sifra_mjesta#=m.sifra_mjesta_rodjenja and


o.sifra_opstine#=1

--Primjer5: prikazati sve maticare rodjene u Prnjavoru koji su napravili više od jedne

bilješke i broj bilješki

select m.ime, m.prezime, count(*)as brBiljeski

from podaci p, biljeske b, maticar m, mjesto mj, opstina o

where b.sifra_mk# = p.sifra_mk# and

m.sifra_maticara# = b.sifra_maticara# and

mj.sifra_mjesta# = m.sifra_mjesta_rodjenja and

o.sifra_opstine# = mj.sifra_opstine# and

o.sifra_opstine# =1

group by m.ime, m.prezime

having count(*)>1


26

7. INDEKSI

Indeks se moţe posmatrati kao ureĊeni skup pokazivaĉa na slogove bazne

tabele. Svaki indeks baziran je na vrijednostima podataka jedne ili više kolona tabele.Opcija

UNIQUE precizira da dva razliĉita sloga u baznoj tabeli nad kojom se kreiraindeks ne mogu

uzeti istovremeno istu vrijednost na indeksnoj koloni ili njihovoj kombinaciji.Kreiranje

indexa moţemo uraditi uz pomoć SQL komandi ili u opciji index ispod tabele.

Indexi onemogućavaju upis iste kombinacije izabranih kolona. U ovom seminarskom radu

šifra maticne knjige je izabrana za priomarni kljuĉ radi lakšeg izvršavanja upita, da ne bi bilo

potrebno kucati redni broj matiĉne knjige, godina matiĉne knjige I sifra mjesta matiĉne

knjige. Ako se pokuša unos iste kombinacije indexa, sql će javiti grešku.


27

Indexi se mogu obrisati, onda nakon

toga prestaju da vaţe ograniĉenja

uspostavljena indexom. Indekse

moţemo izbrisati naredbom DROP

INDEX ime_indexa ili desni klik/

delete.

8. Pogled

Korisnici baze podataka imaju potrebu da ĉesto upotrebljavaju iste upite nad bazom

podataka. Takve upite mogu da snime kao pogled. Pogledi su virtuelne tabele koje nisu

predstavljene fiziĉkim podacima, već je njihova definicija (u terminima drugih tabela)

zapamćena u katalogu. Korisnik moţe ali i ne mora biti svestan da pogled nije bazna tabela,

jer se nad pogledom mogu postavljati upiti (gotovo svi) kao i nad baznom tabelom.

CREATE VIEW ime_pogleda AS

SELECT I

FROM I

WHERE

Primjer kreiranja pogleda:

create view IZVOD_IZ_MATICNE_KNJIGE_RODJENIH AS

select o.naziv_opstine as opstina_mk, mj.naziv_mjesta as

mjesto_maticne_knjige, p.rbmk, p.god_mk,

p.ime,p.prezime,p.datum_rodjenja, mj1.naziv_mjesta as

mjesto_rodjenja, o1.naziv_opstine,

d.naziv_drzavljanstva,

n.naziv_nacionalnosti,v.naziv_vjeroispovjesti,p.ime_oca,

p.ime_majke,p.djevojacko_prezime_majke, mj.naziv_mjesta

as mjesto_prebivalista

from podaci p, maticar m, mjesto mj,mjesto mj1, opstina

o,opstina o1, drzavljanstvo d, nacionalnost n,

vjeroispovjest v

where p.sifra_maticara#=m.sifra_maticara# and

p.sifra_mjesta_mk#=mj.sifra_mjesta# and

o.sifra_opstine# = mj.sifra_opstine# and

p.sifra_mjestarodj#=mj1.sifra_mjesta# and

mj1.sifra_opstine#=o1.sifra_opstine# and

p.sifa_drzavljanstva#=d.sifra_drzavljanstva# and

p.sifra_nacionalnosti#=n.sifra_nacionalnosti# and

p.sifra_vjeroispovjesti#=v.sifra_vjeroispovjesti#


28

Primjer kojim se pokazuju matiĉni podaci osoba, dobijeni upotrebom prethodnog pogleda


29

9. FUNKCIJE

Ako neku radnju mnogu puta koristimo, onda je praktiĉno naĉiniti funkcije koje se u datom

trennutku pozivaju. Funkcija ima svojeime po kom je pozivamo i moţebiti pozvana iz bilo

kog dijela upita. Funkcija vraća jednu vrijednost.

Kod imena funkcije deklarišemo ulazni parametar koji ne mora da se zove iso kao i u tabeli.

Opcija returns definiše kojeg će tipa biti izlazni podatak.

Funkciju pozivamo SELECT P.SIFRA_MK#, P.IME, dbo.f_IME_OSOBE(114) AS IME_PREKO_FN

Primjer1. Naĉini funkciju koja za datu šifru matiĉnog podatka vraća ime osobe kojoj

pripadaju podaci

CREATE FUNCTION F_IME_OSOBE(@p_sifra_mk int)--ulazni parametar (nemora

biti

istognaziva kao sto je u

tabeli

RETURNS CHAR(20) --fja vraca jednu vrijednost tipa

char

AS

BEGIN

declare @v_ime char(20);-- deklarisanje nove varijable u koju se smjesta

vrijednost atributa kojeg pronadje

SELECT @v_ime = ime -- poredi vrijednost ime iz tabele podaci gdje je

p.sifra_mk#= onoj koja se ucitava prilikom

kreiranja

from podaci p

where p.sifra_mk# = @p_sifra_mk;

RETURN @V_IME;--vraca vrijednost varijable

END;

Primjer2. Naĉini funkciju koja za datum upisa bilješke vraća šifru matiĉara koji je napisao

bilješku .

create function datumUpisa (@p_datum_upisa datetime)

returns int

as

begin

declare @v_ime_upisa int;

select @v_ime_upisa=b.sifra_maticara#

from biljeske b

where @p_datum_upisa=b.datum_upisa;

return @v_ime_upisa;

end;

Poziv funkcije

select dbo.datumUpisa('10.10.2002')as ime

from biljeske b


30

Primjer3. Naĉiniti funkciju koja datum ispisuje slovima


GO

create function fn_ispis_datuma(@p_datum_rodjenja datetime)

returns char(25)

as

begin

declare @v_datum char(25),

@v_dan int,

@v_mjesec int,

@v_dan_str varchar(50),

@v_mjesec_str varchar(50);

set @v_dan = day(@p_datum_rodjenja);

set @v_dan_str = (

case @v_dan

when 1 then 'prvi'

when 2 then 'drugi'

when 3 then 'treci'

when 4 then 'cetvrti'

when 5 then 'peti'

when 6 then 'sesti'

when 7 then 'sedmi'

when 8 then 'osmi'

when 9 then 'deveti'

when 10 then 'deseti'

when 11 then 'jedanaesti'

...

when 31 then 'tridesetprvi'

else

'greska'

end);

set @v_mjesec=month(@p_datum_rodjenja);

set @v_mjesec_str = (

case @v_mjesec

when 1 then 'januar'

when 2 then 'februar'

when 3 then 'mart'

when 4 then 'april'

when 5 then 'maj'

when 6 then 'juni'

when 7 then 'juli'

when 8 then 'avgust'

when 9 then 'septembar'

when 10 then 'oktobar'

when 11 then 'novembar'

when 12 then 'decembar'

else

'Greska'

end);

set @v_datum = CONVERT(VARCHAR(2),@v_dan) +'.(' +@v_dan_str + ') ' +

@v_mjesec_str;

return @v_datum;

end;


31

poziv funkcije :


GO

SELECT P.IME, P.DATUM_RODJENJA, DBO.FN_ISPIS_DATUMA(P.DATUM_RODJENJA) AS

FORMATIRAN_DATUM

from podaci P

rezultat funkcije:

10. PROCEDURE

Procedura za insertovanje podataka u tabelu PODACI_LOG koja će da sadrţi izmjenjenje

podatke.


GO

/****** Object: Table [dbo].[PODACI] Script Date: 01/13/2014 16:16:06

******/

SET ANSI_NULLS ON

GO

SET QUOTED_IDENTIFIER ON

GO

SET ANSI_PADDING ON

GO

CREATE PROCEDURE INSERT_PODACI_LOG(@p_sifra_mk int,

@p_god_mk smallint,

@p_rbmk int,

@p_sifra_mjesta_mk int,


32

@p_jmbg char(13),

@p_ime varchar(20),

@p_prezime varchar(30),

@p_pol char(1),

@p_datum_rodjenja datetime,

@p_ime_oca varchar(20),

@p_ime_majke varchar(20),

@p_djevojacko_prezime_majke varchar(20),

@p_sifra_mjestarodj int,

@p_sifa_drzavljanstva int,

@p_sifra_nacionalnosti int,

@p_sifra_vjeroispovjesti int,

@p_sifra_maticara int,

@p_prebivalište varchar(50),

@p_datum_promjene datetime)

AS

BEGIN

INSERT INTO [MaticnaKnjigaRodjenih].[dbo].[PODACI_LOG]

([sifra_mk#]

,[god_mk]

,[rbmk]

,[sifra_mjesta_mk#]

,[jmbg]

,[ime]

,[prezime]

,[pol]

,[datum_rodjenja]

,[ime_oca]

,[ime_majke]

,[djevojacko_prezime_majke]

,[sifra_mjestarodj#]

,[sifa_drzavljanstva#]

,[sifra_nacionalnosti#]

,[sifra_vjeroispovjesti#]

,[sifra_maticara#]

,[prebivalište]

,[datum_promjene])

VALUES

(@p_sifra_mk,

@p_god_mk,

@p_rbmk,

@p_sifra_mjesta_mk,

@p_jmbg,

@p_ime,

@p_prezime,

@p_pol,

@p_datum_rodjenja,

@p_ime_oca,

@p_ime_majke,

@p_djevojacko_prezime_majke,

@p_sifra_mjestarodj,

@p_sifa_drzavljanstva,

@p_sifra_nacionalnosti,

@p_sifra_vjeroispovjesti,

@p_sifra_maticara,

@p_prebivalište,

@p_datum_promjene);

END;

GO


33

11. TRIGERI

Primjer trigera koji upisuje sistemski datum i vrijeme kada je novi slog upisan u tabeli PODACI. Triger prije insertovanja


GO

SET ANSI_NULLS ON

GO


GO

-- =============================================

-- Author: <Author,,Name>

-- Create date: <Create Date,,>

-- Description: <Description,,>

-- =============================================

CREATE TRIGGER BI_PODACI --triger se okida onda kad pritisnem enter na

poslednjoj koloni

ON [MaticnaKnjigaRodjenih].[dbo].[PODACI]

INSTEAD OF INSERT -- umjesto inserta

AS

BEGIN

INSERT INTO [MaticnaKnjigaRodjenih].[dbo].[PODACI]

(sifra_mk#

,god_mk

,rbmk

,sifra_mjesta_mk#

,jmbg

,ime

,prezime

,pol

,datum_rodjenja

,ime_oca

,ime_majke

,djevojacko_prezime_majke

,sifra_mjestarodj#

,sifa_drzavljanstva#

,sifra_nacionalnosti#

,sifra_vjeroispovjesti#

,sifra_maticara#

,prebivalište

,datum_promjene)

SELECT sifra_mk#

,god_mk

,rbmk

,sifra_mjesta_mk#

,jmbg

,ime

,prezime

,pol

,datum_rodjenja

,ime_oca

,ime_majke

,djevojacko_prezime_majke

,sifra_mjestarodj#

,sifa_drzavljanstva#

,sifra_nacionalnosti#

,sifra_vjeroispovjesti#

,sifra_maticara#


34

,Prebivalište

,GETDATE() --dodaje sistemsko vrijeme KREIRANJA sloga

FROM INSERTED --tu se nalaze podaci kao u clipboardu, to je kao

neka tabela

END

GO

Primjer trigera koji ažuriran podatak upisuje u tabelu PODACI_LOG i ažurira datum i vrijeme izmjene.


GO

SET ANSI_NULLS ON

GO


GO

-- =============================================

-- Author: <Author,,Name>

-- Create date: <Create Date,,>

-- Description: <Description,,>

-- =============================================

CREATE TRIGGER AU_PODACI --pokrece se nakon updatea sloga

ON [MaticnaKnjigaRodjenih].[dbo].[PODACI]

AFTER UPDATE

AS

DECLARE @p_sifra_mk int;--definisanje promjenliivih

DECLARE @p_god_mk smallint;

DECLARE @p_rbmk int;

DECLARE @p_sifra_mjesta_mk int;

DECLARE @p_jmbg char(13);

DECLARE @p_ime varchar(20);

DECLARE @p_prezime varchar(30);

DECLARE @p_pol char(1);

DECLARE @p_datum_rodjenja datetime;

DECLARE @p_ime_oca varchar(20);

DECLARE @p_ime_majke varchar(20);

DECLARE @p_djevojacko_prezime_majke varchar(20);

DECLARE @p_sifra_mjestarodj int;

DECLARE @p_sifa_drzavljanstva int;

DECLARE @p_sifra_nacionalnosti int;

DECLARE @p_sifra_vjeroispovjesti int

DECLARE @p_sifra_maticara int;

DECLARE @p_prebivalište varchar(50);

DECLARE @p_datum_promjene datetime;

SELECT @p_sifra_mk = sifra_mk# FROM deleted;--kupi podatke iz

memorije koja drzi izmjenjene podatke

SELECT @p_god_mk = god_mk FROM DELETED;

SELECT @p_rbmk = rbmk FROM DELETED;

SELECT @p_sifra_mjesta_mk = sifra_mjesta_mk# FROM DELETED;

SELECT @p_jmbg = jmbg FROM DELETED;

SELECT @p_ime = ime FROM DELETED;

SELECT @p_prezime = prezime FROM DELETED;

SELECT @p_pol = pol FROM DELETED;

SELECT @p_datum_rodjenja = datum_rodjenja FROM DELETED;

SELECT @p_ime_oca = ime_oca FROM DELETED;

SELECT @p_ime_majke = ime_majke FROM DELETED;

SELECT @p_djevojacko_prezime_majke = djevojacko_prezime_majke FROM

DELETED;


35

SELECT @p_sifra_mjestarodj = sifra_mjestarodj# FROM DELETED;

SELECT @p_sifa_drzavljanstva = sifa_drzavljanstva# FROM DELETED;

SELECT @p_sifra_nacionalnosti = sifra_nacionalnosti# FROM DELETED;

SELECT @p_sifra_vjeroispovjesti = sifra_vjeroispovjesti# FROM

DELETED;

SELECT @p_sifra_maticara = sifra_maticara# FROM DELETED;

SELECT @p_prebivalište = prebivalište FROM DELETED;

SELECT @p_datum_promjene = datum_promjene FROM DELETED;

IF ((SELECT TRIGGER_NESTLEVEL()) < 2)

BEGIN

EXEC [MaticnaKnjigaRodjenih].[dbo].INSERT_PODACI_LOG @p_sifra_mk,--

pozivanje procedure koja snimi podatke u tabelu podaci log

@p_god_mk,

--podatke kupi iz memorije za brisanje

@p_rbmk,

@p_sifra_mjesta_mk,

@p_jmbg,

@p_ime,

@p_prezime,

@p_pol,

@p_datum_rodjenja,

@p_ime_oca,

@p_ime_majke,

@p_djevojacko_prezime_majke,

@p_sifra_mjestarodj,

@p_sifa_drzavljanstva,

@p_sifra_nacionalnosti,

@p_sifra_vjeroispovjesti,

@p_sifra_maticara,

@p_prebivalište,

@p_datum_promjene;

UPDATE [MaticnaKnjigaRodjenih].[dbo].[PODACI]

SET datum_promjene = GETDATE()

WHERE sifra_mk# = @p_sifra_mk;

END

GO


36

12. CASE ALATI

Alati koji pomaţu projektantima da povećaju svoju produktivnost prilikom izrade softvera su

case alati. To je softver koji omogućava inţenjersko projektovanje softvera pomoću

raĉunara, ustvari, softver namjenjen automatizaciji izrade softvera.

Ciljevi primjene CASE tehologije su:

- Povećanje produktivnosti projektnata

- Skraćenje vremena izrade softvera

- Povećanje kvaliteta softvera

- UnapreĊenje performansi sistema

Za potrebe ovog seminarskog rada koristila sam SAP-ov alat POWER DESIGNER. Obzirom

da sam projektovanje baze uradila prije upoznavanja sa ovim alatom, uradila sam reverzni

inţenjering pravljenje E-R dijagrama iz postojeće baze.

Izbor baze i objekata Početni prozor

Podešavanje parametara

Proces reverznog

stvaranja E-R dijagrama


37

E-R dijagram dobijen pomoću Power Designer


38

Literatura:

1. Organizacija datoteka i uvod u baze podataka

autor: dr PAVLE MOGIN

izdanje: Novi Sad 1994.

2. Principi baza podataka

autori: dr PAVLE MOGIN

dr IVAN LUKOVIĆ


3. Principi projektovanja baza podataka

autor: dr PAVLE MOGIN

dr IVAN LUKOVIĆ

dr MIRO GOVEDARICA


4. Relacione baze podataka

autor: dr SUAD ALAGIĆ

izdanje Sarajevo 1985.

5. Skripte sa predavanja iz predmeta Baze podataka

na fakultetu Apeiron Banjaluka 2008/2009.

6. Uvod u relacione baze podataka- Gordana Pavlović-Laţetić

7. Internet tutorijali :

http://www.tutorialspoint.com/mysql/mysql-alter-command.htm

http://technet.microsoft.com/en-us/sqlserver/bb671245.aspx

http://technet.microsoft.com/en-us/library/ms189915.aspx

http://www.mssqltips.com/sqlservertutorial/160/sql-server-stored-procedure/

http://stackoverflow.com/questions/3768278/call-stored-procedure-within-create-trigger-in-sql-server

http://grdelin.phy.hr/~ivo/Nastava/Baze_podataka/predavanja-2002/07/

http://www.tutorialspoint.com/mysql/mysql-alter-command.htm

http://technet.microsoft.com/en-us/sqlserver/bb671245.aspx

http://technet.microsoft.com/en-us/library/ms189915.aspx

http://www.mssqltips.com/sqlservertutorial/160/sql-server-stored-procedure/



http://grdelin.phy.hr/~ivo/Nastava/Baze_podataka/predavanja-2002/07/

Documents

Seminarski rad - BorkaPavlovic - Rdbms (4. godina, case alati).pdf