Sejarah Sarawak

8/10/2019 Sejarah Sarawak

1/24

LATAR BELAKANG NEGERI SARAWAK

Sarawak terletak di sebelah utara barat Borneo. Dari segi keluasan, ia merupakan negeri

yang terbesar di Malaysia. Jumlah keluasannya ialah kira-kira 123 !" km persegi.

#edudukan Sarawak di bahagian utara $ulau Borneo bersempadan dengan %ndonesia di

sebelah Selatan sementara di sebelah timur laut ialah Brunei dan Sabah. %bu negeri

Sarawak ialah #u&hing dan beberapa bandar besar yang lain ialah Sibu, Miri dan Bintulu.

Mengikut ban&i 1!', (umlah penduduk Sarawak ialah kira-kira 1.3') (uta orang.

Sarawak mempunyai berbilang bangsa dan etnik. #aum %ban merupakan bangsa yang

paling besar dari segi pertuturannya diikuti bangsa *ina dan Melayu. +tnik-etnik lain

yang terdapat di Sarawak ialah Melanau, Bidayuh dan lain-lain.1

SEJARAH RINGKAS NEGERI SARAWAK

Se(arah Sarawak sebelum era Brooke merupakan se(arah Brunei. *atatan awal mengenai

Brunei dalam abad ke-1 menyebut tentang sebuah kera(aan yang kuat dan kaya meliputi

kawasan Sarawak di barat hingga ke Manila di sebelah utara. leh yang demikian

Sarawak adalah di bawah kuasa takluk kesultanan Brunei. wal abad ke-1 Brunei

merupakan sebuah kera(aan yang gagah dan kaya. /alau bagaimanapun tidak berapa

lama kemudian kekuasaannya mulai gon&ang dan kelemahan mulai dirasai lebih-lebih

lagi dengan kedatangan pengaruh Belanda. Se&ara beransur-ansur beberapa (a(ahan

sekitar mulai (atuh apabila pengaruh Belanda merebak ke selatan Borneo. Sebahagian

daripada (a(ahan 0tara pula telah diserahkan kepada #esultanan Sulu.2

1bdul ahman a(i %smail. 2''". Malaysia Se(arah #enegaraan dan $olitik. #uala umpur4 DewanBahasa dan $ustaka. lm 12bdul ahman a(i %smail. 2''". Malaysia Se(arah #enegaraan dan $olitik. #uala umpur4 DewanBahasa dan $ustaka. lm 5

1

8/10/2019 Sejarah Sarawak

2/24

$ada awal abad ke-1 Ja(ahan Brunei men(adi bertambah ke&il dan terhad kepada

kawasan di Sarawak, Brunei dan di sudut timur laut yang sekarang dikenali sebagai

Sabah. #edudukan kera(aan Brunei men(adi tidak stabil dan teran&am. #a&au-bilau

berlaku di darat dan lanun bermahara(alela di laut. Malah dalam beberapa kes Sultan

Brunei (uga terlibat men(adi pusat pemasaran orang-orang tawanan yang di(adikan hamba

abdi. Demikianlah keadaan negeri Brunei yang men(adi huru-hara dan seterusnya

pembesar-pembesar (a(ahan bertindak sendirian.

Men(elang abad ke-1, Brunei men(adi lemah akibat daripada pertelingkahan

sesama sendiri. #eadaan ekonomi men(adi lebih run&ing dan hasil pendapatan negara

tidak sampai ke tangan Bendahari. $embukaan Singapura dan perkembangannya sebagai

pusat perniagaan penting di sia 6enggara telah men(e(askan kesultanan Brunei.

Saudagar-saudagar enggan membayar &ukai dan ramai (uga yang memutuskan hubungan

perdagangan dengan Brunei. Sebagai pilihan lain mereka mengalih haluan ke Singapura

yang dapat memberi keuntungan lumayan. Justeru itu sultan dan pangeran-pangeran

terpaksa berpuas hati dan menerima hasil yang kian berkurangan. *uma daerah-daerah

yang di sekeliling ibukota saha(a yang menanggung beban perbelan(aan sultan.

PEMERINTAHAN REJIM BROOKE DI SARAWAK

Se(arah moden negeri Sarawak bermula dengan ketibaan James Brooke di #u&hing

dalam tahun 1!3. $ada masa itu Sarawak masih berada di bawah kekuasaan #esultanan

Brunei. kti7iti melombong antimony telah bermula kira-kira satu dekad terdahulu

daripada tarikh kedatangan Brooke di kawasan pedalaman #u&hing. Sebagai salah satu

daerah Brunei, Sultan telah memberi hak istimewa kepada $angeran Mahkota yang

2

8/10/2019 Sejarah Sarawak

3/24

mentadbir daerah tersebut bagi mengawal dan mengendalikan perusahaan melombong.

Beliau mengambil kesempatan memaksa orang-orang Dayak Darat dan Melayu beker(a

di situ. Dengan tindak tanduk $angeran Mahkota, peker(a-peker(a merasa mereka telah

ditindas dengan bayaran ga(i yang amat rendah dan tidak seimbang dengan ker(a yang

disuruh. Selain daripada itu (uga beliau teleh mengutip wang u8ti daripada peker(a,

men(alankan perniagaan paksaan dan monopoli semua barang keperluan termasuk

makanan dengan harga yang tetap. Beliau (uga men(alankan pentadbiran sewenang-

wenangnya. $angeran Mahkota bukan saha(a mengutip &ukai se&ara tidak adil bahkan

(uga merampas harta benda rakyat. leh sebab itu dalam tahun 1!3 rakyat terdiri

daripada berbilang kaum termasuk Melayu, Bidayuh dan *ina di bawah pimpinan Datu

$atinggi li telah bangun memberontak dengan tu(uan membebaskan Sarawak daripada

belenggu ke9aliman pembesar-pembesar Brunei. Sebenarnya &ara pemerintahan $angeran

Mahkota itu bukanlah dari restu Sultan li 0mar Sai8uddin %% iaitu Sultan yang

memerintah Brunei pada ketika itu.

Setelah mendengar berita keka&auan yang

berlaku di Sarawak, baginda sultan menghantar

ayah saudara baginda, $angeran Muda ashim

:$angeran Bendahara, Brunei; ke Sarawak untuk

memadamkan huru-hara pemberontakan tersebut.

$angeran Muda ashim pula selama ini telah

diketepikan oleh peranannya dalam

pertelingkahan merebut taktha. Beliau men(adi Bendahara atas nama saha(a setelah a(a

3

8/10/2019 Sejarah Sarawak

4/24

pi dihukum bunuh kerana men(adikan Sultan mar boneka padahal a(a pi

memegang tera(u kuasa. leh sebab itu $angeran Muda ashim perlu menun(ukkan

kebolehannya semasa dihantar ke Sarawak supaya dapat memulihkan keper&ayaan

Sultan. $angeran Muda ashim bagaimanapun telah gagal melaksanakan tugasnya dalam

menghapuskan pemberontakan dan menghentikan ke9aliman. $angeran Mahkota di

#u&hing berdegil dan terus menganiaya rakyat tanpa memperdulikan perintah Sultan.

1" gos 1!3, James Brooke tiba di Sarawak dengan kapal oyalist dari

Singapura. #edatangan Brooke telah disambut baik oleh $angeran Muda ashim. 3leh

kerana malu dan tidak mahu dianggap dirinya lemah, $angeran Muda ashim meminta

pertolongan James Brooke yang kebetulan berada di Sarawak ketika itu. Beliau

menawarkan daerah Siniawan dan Sarawak termasuk pemerintahannya bersama dengan

perniagaan dan gelaran ra(a (ika dia bersetu(u. $ada mulanya Brooke tidak berminat dan

meneruskan perniagaannya ke Singapura. Brooke kembali semula ke #u&hing pada tahun

1!5' dan mendapati keadaan di situ tidak berubah. Beliau membuat keputusan membantu

$angeran Muda ashim. Setelah lama berperang akhirnya James Brooke telah ber(aya

menghapuskan pemberontakan dan menenteramkan keadaan. Sebagai membalas (asa dan

seperti yang telah di(an(ikan, beliau dilantik se&ara rasmi sebagai pemerintah di Sarawak

bergelar

8/10/2019 Sejarah Sarawak

5/24

selain daripada moti8 perdagangan, beliau (uga mempunyai &iri-&iri kemanusiaan yang

telah di&erminkan melalui dasar-dasarnya terhadap anak negeri. Beliau bertu(uan

mempertingkatkan tara8 hidup orang-orang Dayak dengan memperkembangkan sumber-

sumber yang ada di Sarawak. Beliau membentuk sebuah kera(aan yang sederhana tetapi

berkesan yang boleh membuka perdagangan di kalangan suku kaum Bumiputera.

Selan(utnya beliau bertu(uan membebaskan mereka daripada belenggu ke9aliman

golongan bangsawan dan negara itu berharap menambahkan nama baiknya lebih kepada

menambahkan kekayaannya. ubungan baik dengan pembesar dikekalkan.

0ntuk men&apai &ita-&itanya, Brooke telah menggunakan pembesar Melaka

dengan memberi (awatan penting walaupun pada hakikatnya beliau mempunyai kata

putus. Dasar ini dilaksanakan dengan tu(uan mendapatkan sokongan daripada pembesar

Melayu tempatan. ?olongan pembesar Melayu dikekalkan men(awat (awatan lama dalam

sistem pemerintahan Brunei seperti Datu $atinggi, Datu Bandar, Datu %mam dan Datu

6emenggung. /alaupun (awatan lama masih ada tetapi peranan mereka telah berubah dan

sehubungan itu sistem sosial dan politik tradisional bumiputera Sarawak (uga turut

berubah.

Sepan(ang pemerintahannya, James Brooke telah menghabiskan masa dengan

menghapuskan lanun dan menstabilkan keadaan negeri Sarawak. Dalam pada itu (a(ahan

Sarawak telah diluaskan sebanyak kira-kira 2'' batu lagi ke kawasan timur dengan

mengambil beberapa (a(ahan Brunei dalam tahun 1!"3 dan 1!1. merika Syarikat telah

mengiktira8 Sarawak sebagai negara bebas dalam tahun 1!"5 manakala Britain telah

menghantar seorang konsul pada tahun 1!5. James Brooke meninggal dunia pada tahun

"

8/10/2019 Sejarah Sarawak

6/24

1!! di +ngland dan digantikan oleh anak saudaranya *harles Brooke sebagai egeri, kuasa sebenarnya adalah di tangan a(a. $eranan

Ma(lis 6ertinggi ialah untuk memberi nasihat kepada a(a mengenai undang-undang

tradisi :customary laws;, manakalah Ma(lis >egeri pula ber8ungsi sebagai satu

perhimpunan antara pemimpin Bumiputera dengan pegawai-pegawai +ropah, pemimpin-

pemimpin rakyat ini datang hanya menun(ukkan taat setia kepada a(a.

Mulai tahun 112, beberapa perubahan perlembagaan mula diperkenalkan oleh

*harles. Beliau menubuhkan Ma(lis $enasihat negeri Sarawak di ondon untuk

menasihati dan menyelia perkara berkaitan kewangan. $ada tahun 11", beliau

menubuhkan pula Jawatankuasa $entadbiran yang diberi kuasa menguruskan semua

perkara mengenai pentadbiran Sarawak. Jawatankuasa ini dianggotai oleh 3 orang

esiden iaitu #etua pentadbir di bahagian 1, 3 dan 5 dan lima orang ahli biasa yang (uga

terdiri daripada orang-orang %nggeris.