ROZRYWKI UMYSŁOWE I INNE FORMY ZABAWOWE W NAUCZANIU JĘZYKA

POLSKIEGO

Motto:

„Wyryj te słowa w swojej pamięci... efektywniej uczysz się podczas zabawy"

Peter Kline

Autor:

Andrzej Rożnowicz

nauczyciel SP 6

w Ustroniu

Ustroń, marzec 2003

2

CZĘŚĆ PIERWSZA Zdolności ogólne i specjalne ujawniają się w różnorodnych działaniach

ludzkich. Do ogólnych zdolności intelektualnych zalicza się przede wszystkim zdolności poznawcze. Ich rozwój zależy od wrodzonych zadatków oraz wpływu czynników środowiskowych i kulturalnych. Zdolności intelektualne i specjalne rozwijają się pod wpływem nauczania, wychowania i zdobywania doświadczeń. Należą one do złożonych struktur poznawczych, które pozwalają człowiekowi poznać, zrozumieć i zmieniać otaczający go świat. Zdolności intelektualne obejmują wiele procesów psychicznych, takich jak: spostrzeganie, zapamiętywanie, stworzenie pojęć, rozwiązywanie zadań, przekazywanie informacji. Wraz z wiekiem wzbogacają się one o nowe treści, które decydują o różnych formach aktywności. Samoaktywność młodzieży w znacznym stopniu przyczynia się do ich dalszego rozwoju. Na podstawie zdobytych spostrzeżeń i wyobrażeń zaczynają powoli kształtować się pojęcia, w których procesy myślowe odgrywają bardzo istotną rolę. Pojęcie nie jest, więc sumą prostych wrażeń, ale rezultatem łączenia tych elementów w pewne logiczne struktury dzięki złożonym procesom myślowym. Pojęcie dziecka o świecie wzbogaca się stopniowo, w miarę jak rozszerzają się jego zdolności dostrzegania stosunków ujawniających się między nową, a starą sytuacją. Nowe znaczenia tych stosunków są powiązane z systemem uformowanych już wyobrażeń. Im dziecko lepiej kojarzy nowe znaczenia z doznanymi wyobrażeniami i przeżyciami, tym bardziej jego dawne doświadczenia nabierają pełniejszego znaczenia. Całe życie psychiczne człowieka zdąża do stopniowego asymilowania otaczającego środowiska, a realizuje się to dzięki ukształtowanym strukturom, których działanie jest coraz bardziej złożone. Inteligencja praktyczna pozwala na odtworzenie stanu bezpośredniego oraz antycypowanie przyszłych działań. Inteligencja logiczna poprzez konkretne operacje oraz abstrakcyjne dedukcje kończy umysłowy rozwój dziecka. Równowaga procesów asymilacji i adaptacji wieńczy rozwój inteligencji młodego osobnika.

Współczesne badania zarówno kliniczne jak i psychologiczne, które dokonały się w ciągu ostatnich kilkunastu lat pozwalają na lepsze zrozumienie sposobu funkcjonowania poszczególnych części mózgu. Pozwala to na lepsze i nowocześniejsze potraktowanie procesów zachodzących podczas uczenia się. Każde nowe pojęcie, aby mu zostało przypisane właściwe znaczenie, musi zostać połączone z już istniejącymi „ścieżkami informacyjnymi”. Dochodzi do tego dzięki odpowiedniej stymulacji zmysłów. Jeżeli młody, uczący się człowiek nie potrafi z niczym skojarzyć nowego pojęcia - proces uczenia się w ogóle nie zachodzi. Udowodniono, że niebagatelną rolę w procesach myślowych odgrywa pień mózgu, który odpowiedzialny jest za reakcje takie jak -przetrwanie - odpowiedzi „na chybił trafił", gwałtowne reakcje słowne, okrzyki, odruchy instynktowne oraz zachowania instynktowne.

Zastosowanie komputerowej tomografii osiowej oraz techniki rezonansu magnetycznego pozwoliło neurologom na zbadanie aktywności poznawczej mózgu znajdującego się w stanie stresu. Dowiedziono, że w takiej sytuacji na skutek zmiany ciśnienia krwi i różnych zmian hormonalnych następuje stan

3

„zamykania się mózgu". Procesy myślowe wyższego rzędu zostają zastąpione zachowaniami instynktowymi. Oznacza to, że uczeń znajdujący się w stanie stresu będzie uciekał się do reakcji instynktownych, udzielał odpowiedzi „na chybił trafił", nowa informacja nie zostanie przez niego przyswojona. Stąd też wielkie znaczenie w procesie dydaktycznym technik relaksacji oraz różnych form gier i zabaw także umysłowych.

Celem każdej lekcji jest zdobycie wiedzy, wszelkie działania umożliwiające jak najbardziej efektywne osiągnięcie zamierzonego celu są, więc potrzebne i korzystne. Kiedy jesteśmy otwarci i zrelaksowani zwiększa się nasza zdolność przyswajania nowych informacji i pojęć. Koniecznym warunkiem uczenia się jest stan „czujnej gotowości”. Będąc w tym stanie, uczeń czuje się dowartościowany, pewny siebie i nie obawia się podjąć ryzyka. Uczenie się powinno, więc być zabawą, a nie przeżyciem wywołującym strach. Łatwo wówczas powiązać nowe doświadczenie, ile pracy już wykonano, a ile jeszcze jest do zrobienia, czując się jednocześnie zrelaksowanym i otwartym, uczeń ma o wiele większe szanse na osiągnięcie sukcesu. Pomocną przy wytwarzaniu takiego stanu może być forma rozrywki umysłowej, która bawiąc uczy, stymuluje aktywność w rozwiązywaniu podanych zadań. Nauczyciel może stworzyć warunki, w których nie będzie miejsca na negatywne uwagi. Bodźce przekazywane uczniom będą pozytywne i bezwarunkowe. W środowisku, w którym stosuje się pozytywne bodźce, są też zachęcani do rozwijania umiejętności dyskusji oraz samooceny. Bardzo dobrą formą stosowaną do działania tego typu są krzyżówki, rebusy, quizy szkolne, pozwalające bardzo szybko dokonać samooceny przez ucznia. Efektywne uczenie się odbywa się za pomocą środków wizualnych, audytywnych i kinestetycznych. Doświadczenia z zakresu neurolingwistycznego dowodzą, że komunikacja między dwoma osobami przebiega za pomocą jednego, preferowanego systemu reprezentacyjnego. W każdej grupie uczących się 29% to wzrokowcy, 34% -słuchowcy i 37% - preferujący system kinestetyczny (wg A. Smith'a „Przyśpieszone uczenie się w klasie"). Chcąc uniknąć nauczania pozostającego przez większość czasu wyłącznie w systemie preferowanym przez nauczyciela, powinien korzystać z różnych strategii. Stosowane przeze mnie formy rozrywek umysłowych także nastawione są na różne oddziaływania, na różne typy preferencji „Wzrokowcy” utrwalają sobie wiadomości rozwiązując krzyżówki, kwadraty literowe, rebusy, „słuchowcy” powinni „polubić” formy quizowe, konkursy, zabawy typu „Jeden z dziesięciu” czy też „Va banque”. Osoba o dominującej inteligencji kinestetycznej, najlepiej będzie się czuła podczas symulacji i ćwiczeń z podziałem na role, wymagających gry aktorskiej czy też mimiki, stąd też dobrą formą dla tego typu uczniów są także konkursy, kwadraty literowe, układanie pytań w zabawie kółko i krzyżyk.

4

CZĘŚĆ DRUGA W obecnej metodyce bardzo dużą rolę przykłada się do metod

aktywizujących proces nauczania. M. Taraszkiewicz w swojej pracy „Jak uczyć lepiej?” wymienia następujące metody pracy: wykład, praca z tekstem, pomoce wizualne, pytania i odpowiedzi, dyskusja, pokaz - demonstracje, burza mózgów, metody kreatywne, analiza przypadku, odgrywanie ról, drama, symulacje, karty dydaktyczne, mapy mentalne, linie czasu, wizualizacja, praca w grupach. Każdą z wymienionych form można wykorzystać jako metodę aktywną lub pasywną w zależności od tego jak nauczyciel ustosunkuje się do wyżej wymienionych metod.

Szczególnie zainspirowały mnie następujące metody, które wykorzystałem w swojej praktyce stosując różne formy rozrywek umysłowych i gier. Pomoce wizualne to filmy, slajdy, grafika komputerowa, różnorodne modele, obrazy, plakaty, ilustracje, schematy, plansze, wykresy. Obraz jest trzykrotnie bardziej skuteczny niż samo słowo, trzeba tylko pamiętać o tym, aby były one wprowadzone w odpowiednim czasie, zaś uwaga odbiorców została nakierowana na określone elementy. Także formą pomocy wizualnej są krzyżówki. Jest to forma aktywizującej metody pracy, pozwala bowiem na rekapitulację materiału i samo sprawdzenie swojej wiedzy.

Kolejną metodą, która bardzo aktywizuje uczniów to metoda - pytania i odpowiedzi. Pytania jednak mają charakter kreatywny, o ile nie będziemy się domagać dokładnego brzmienia definicji. Takie pytania wymagają tolerancji dla każdej odpowiedzi, jednak tolerancja nie oznacza akceptacji, lecz wymaga życzliwej korekty. Metoda ta z powodzeniem może być stosowana podczas zabawy „kółko i krzyżyk". W trakcie tej metody uczeń lub grupa uczniów zadaje pytanie partnerowi, partnerce lub grupie, z którą rywalizuje. Prawidłowa odpowiedź jest nagradzana wstawieniem kółka w wybranym polu.

Także forma rozrywki umysłowej, jaką są krzyżówki połowiczne wymagają stosowania kreatywnych pytań i odpowiedzi. Obecnie bardzo często stosowaną metodą pracy aktywizującej grupę uczniów jest praca w grupach. Metoda ta uczy kooperacji, respektowania przyjętych zasad i dyscypliny. Umożliwia doświadczenie współzależności, pozwala na doskonalenie kompetencji komunikacyjnych, ułatwia aktywizację wszystkich uczniów, działa wzajemnie inspirująco. Tę metodę należy stosować w zabawach typu „Va banque” lub „Jeden z dziesięciu”. W praktyce szkolnej, bowiem grę typu „Va bangue" lepiej opracowywać w formie grupowej niż indywidualnej, w ten sposób nauczyciel aktywizuje większą grupę uczniów do pracy, a powołanie do wykonania zadania większej ilości uczestników, daje im większe szansę na uzyskanie prawidłowej odpowiedzi oraz daje dużo większy komfort psychiczny uczestnikom.

Omówione przykłady rozrywek umysłowych można realizować w różnorodny sposób. Niektóre formy funkcjonowały tylko jako jeden z elementów jednostki lekcyjnej, inne wymagały całości lekcji do realizacji zaproponowanej gry. Elementami wykorzystywanymi w toku pracy mogą być krzyżówki, węże literowe, „gry w statki’’, „kółko i krzyżyk”, wyszukiwanie haseł w kwadracie literowym. Natomiast zabawy wzorowane na turniejach

5

telewizyjnych typu „Va banque’’ lub „Jeden z dziesięciu’’ wymagają całej jednostki lekcyjnej do przeprowadzenia zamierzonego celu.

W zależności od przyjętej do realizacji formy wymagają one różnych form organizacji klasy. Niektóre zabawy najlepiej wykonywać indywidualnie. To dobra metoda przy rozwiązywaniu krzyżówek, wyszukiwania haseł w kwadratach literowych, oddzielaniu wyrazów w wężach literowych. Takie zabawy jak „statki”, „kółko i krzyżyk”, „krzyżówki połowiczne” wymagają podziału grupy na pary, lub dwie grupy, aby zabawa osiągnęła zamierzony cel. Natomiast formy typu „Va banque”, .Jeden z dziesięciu”, „Koło fortuny” czy „Wisielec” aktywizują cały zespół klasowy. Nawet ,,Jeden z dziesięciu” wciąga do zabawy właściwie cały zespół klasowy, ponieważ liczba 10 jest w gruncie rzeczy umowna i tego typu forma może angażować o wiele więcej uczniów. Ponadto przy przygotowaniu „teleturnieju” mogą i powinny brać udział poszczególni uczniowie lub grupy uczniów, którzy włączą się w opracowanie pytań, organizację „klasowego teleturnieju” przygotowanie nagród dla zwycięzców.

Forma gry lub zabawy wyzwala wiele pozytywnych odczuć. Dziecko czuje się wtedy rozluźnione, nie jest skrępowane, może, więc być w pełni kreatywne, np. gdy układa hasła do krzyżówki, bowiem wtedy tworzy i pobudza swą wyobraźnię. Natomiast gry takie jak „Jeden z dziesięciu’’ czy „Va banque’’ stymulują chęć współzawodnictwa, pozwalają ocenić samego siebie na tle innych. Proces sprawdzenia wiadomości w formie „teleturnieju’’ lub rozrywki umysłowej jest mimowolny, uczeń sam najlepiej widzi swoje niedostatki i być może w przyszłości lepiej przygotuje się do powtórzenia wiadomości. Forma zabawowa uwalnia jednocześnie od stresu, który jest obecny przy tradycyjnych formach sprawdzenia wiadomości takich jak test, sprawdzian czy odpytywanie ustne.

Stwierdzenie, że bawiąc uczymy, jest stare jak dydaktyka. Jednak wraz z narastaniem nowych metod, formy zabawowe zajmują coraz więcej miejsca w mojej pracy nauczyciela polonisty. Źródłami inspiracji, aby tego typu formy wprowadzić w trakcie lekcji, były zarówno ogólnodostępne podręczniki, przewodniki metodyczne, kursy metodyczne oraz telewizja.

Jedną z najbardziej popularnych form rozrywki umysłowej są znane od lat krzyżówki. Prawie w każdej gazecie, tygodniku, magazynie są one obecne, istnieją także wydawnictwa publikujące wyłącznie tego typu formy. Uważam, więc, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby krzyżówka była wykorzystywana na lekcjach np. języka polskiego. Funkcjonuje w mojej praktyce kilka typów krzyżówek, które wykorzystuję.

Krzyżówka klasyczna, uczniowie odgadują poszczególne hasła i wpisują je w podany schemat. Są one dobrym sposobem rekapitulacji wiadomości, mogą, więc zawierać hasła, które pojawiły się na lekcji np. po omówieniu lektury, wiersza czy też innych treści. Ta forma jest użyteczna przy nauczaniu ortografii. Przykłady dostępne są w podręcznikach M.Nagajowej np. „Słowo za słowem" lub też w różnych ćwiczeniach np. D. Chwastniewska, A. Gorzałerzyńska-Mróż, D.Różek „Ortografia dla klasy IV-tej..." Zasady i ćwiczenia". Wymienione przykłady oczywiście nie wykluczają własnych rozwiązań nauczyciela dostosowanych do indywidualnych potrzeb (załącznik

6

nr l). Odmianą także stosowaną w mojej praktyce pedagogicznej są rozwiązania

odwrotne, czyli układanie haseł do podanych rozwiązań. Stosowałem też tzw. połowiczne krzyżówki. Zabawa polega na tym, że krzyżówkę wypełniają dwie osoby, każda otrzymuje diagram z połową wypełnionych i połową pustych kratek.

Inny zestaw otrzymuje osoba A i osoba B. Uczestnicy na zmianę pytają o brakujące hasła, osoba pytana, np.: A ma obowiązek ułożyć definicję hasła, o które pyta partnerka B. Każdy z uczestników otrzymuje zestaw brakujących haseł wydrukowanych pod krzyżówką, osoba A zna brakujące wyrazy w diagramie osoby B i odwrotnie (załącznik nr 2).

Dobrą zabawą praktykowaną przeze mnie jest wyszukiwanie ukrytych w kwadracie literowym haseł (załącznik nr 3). Prostszą odmianą tej formy jest wąż literowy, polegający na oddzielaniu przez ucznia wyrazów, które są zapisane w jednym ciągu (załącznik nr 3).

„Wisielec” -Ten pomysł zaczerpnąłem z dziecięcych zabaw. Na tablicy osoba prowadząca rysuje tyle kresek, ile liter zawiera wymyślone przez nią hasło lub wyraz. Uczniowie kolejno podają dowolne litery alfabetu. Jeśli odpowiadający nie poda litery, która jest zawarta w haśle, prowadzący rysuje elementy figury wisielca. Zabawa trwa do momentu odgadnięcia hasła przez uczniów albo do chwili, gdy „wisielec” zostanie narysowany przez osobę prowadzącą.

Gra w kółko i krzyżyk. Ta bardzo popularna wśród dzieci zabawa może być z powodzeniem zastosowana na lekcji. Uczniowie powinni podzielić się na grupę A i grupę B. Członkowie zespołu A zadają pytania zespołowi B i odwrotnie. Za każdą prawidłową odpowiedź grupa A lub B może postawić kółko lub krzyżyk w wybranym przez siebie polu. Wygrywa ten zespół, który umieści kółka lub krzyżyki pionowo, poziomo lub na ukos. Oczywiście pytania może formułować także nauczyciel oddzielnie dla grupy A i grupy B (załącznik nr 6).

Gra w statki. Ta forma relaksu umysłowego wymaga podziału klasy na pary. Każde z dzieci rysuje dwa diagramy oznaczające poszczególne kratki poziomo kolejnymi literami alfabetu a pionowo kolejnymi cyframi. W wybranych przez siebie miejscach partnerzy umieszczają wyznaczone lub ułożone przez siebie wyrazy, które można dobrać do tematu lekcji. Odmianą tej gry może być wariant, kiedy to nauczyciel rozdaje gotowe diagramy uczniom, umieszcza w nich wyrazy dobrane przez siebie. Uczniowie szukają ukrytych wyrazów „statków’’ pytając partnerkę/ partnera: Czy znajduje się w polu np. A l0? Jeśli pytany odpowiada „tak” podaje literę umieszczoną w polu, jeśli „nie”, odpowiada „woda”. Partnerzy zadają sobie pytania na zmianę. Wygrywa ten, kto pierwszy odgadnie ukryte hasła - „statki” (załącznik nr 7).

Alfabetyczny wyścig. W klasie czwartej szkoły podstawowej jednym z wymagań programowych jest nauczanie dziecka alfabetycznego porządku liter. W związku z tym tematem można wykorzystać zabawę „alfabetyczny wyścig”. Polega ona na jak najszybszym rozwiązaniu podanych poleceń. Wszystkie polecenia związane są z alfabetem (załącznik nr 8).

7

Niemałym źródłem inspiracji dla mnie jak i dla uczniów była i jest telewizja. Stąd też na lekcjach języka polskiego sporadycznie urządzałem „turnieje telewizyjne’’.

„Jeden z dziesięciu’’. Zabawa imituje telewizyjne wzory. Nauczyciel przyjmuje rolę osoby prowadzącej i zadaje pytania z całości polonistycznej wiedzy. Zasadą było stopniowanie trudności pytań. Pierwsza seria była z reguły łatwiejsza. Kolejni zawodnicy, którzy kwalifikowali się do rundy drugiej otrzymali pytania trudniejsze. Tę formę praktykowałem w wyższych klasach szkoły podstawowej. Służyła ona jako sposób rekapitulacji obszerniejszych partii materiału, zjawisk współczesnej kultury czy filmu.

„Va banque’’. Ten sposób sprawdzenia wiadomości angażował cały zespół uczniów, choć oczywiście telewizyjny wzorzec zakłada uczestnictwo tylko trzech zawodników. W praktyce szkolnej jednak wygodniej było mi podzielić uczniów na 3 grupy, które wspólnie przygotowywały odpowiedzi. Na tablicy rozrysowaliśmy zestaw dziedzin, do których grupy układały odpowiedzi. Aby ułatwić sobie zadanie zrezygnowałem z form pytających, które podpatrzyliśmy w telewizyjnym wzorcu, tylko po prostu formułowaliśmy odpowiedzi do podanych przez prowadzącego pytań. Prowadzący ustalał kilka dziedzin wiedzy np. „gramatyka’’, „literatura’’, „gatunki literacki’’, „film’’, „teatr’’ oraz punktację np. 10,20,30,40, 50 itp. W zależności od stopnia trudności pytania. Grupy uczniów wybierały pytania za 10, 20 czy 50 punktów i odpowiadały na nie. W wypadku, gdy grupa nie potrafiła udzielić odpowiedzi, lub odpowiedziała błędnie otrzymywała 0 punktów. Zwycięska drużyna to ta, która zgromadziła największą ilość punktów..

„Koło fortuny’’. Ten telewizyjny teleturniej cieszył się wielką popularnością jakiś czas temu. Obecnie można kupić grę „koło fortuny’’ w uproszczonej, szkolnej wersji. W warunkach szkolnych obywałem się bez makiety koła, koncentrowałem się wraz z uczniami na odgadnięciu podanego hasła. Na tablicy osoba prowadząca rysowała kratki - litery wymyślonego hasła, nazwiska, przysłowia, wyrazy itp. Uczestnicy podawali kolejno spółgłoski. Po odgadnięciu trzech spółgłosek, można było odgadnąć samogłoski. Każdy uczestnik miał prawo podać tylko jedną spółgłoskę lub samogłoskę. Zabawa trwała do momentu uzupełnienia całego hasła.

Sądzę, że bardzo dobrą formą intelektualnej zabawy byłaby także szkolna wersja teleturnieju „Miliard w rozumie’’. Wymagałaby ona współpracy kilku nauczycieli, którzy układaliby pytania z różnych dziedzin wiedzy. Do tej pory nie pokusiłem się jeszcze o tego typu formę. Myślę jednak, że w nowej, zreformowanej szkole, w systemie nauczania blokowego taki sposób sprawdzenia wiadomości powinien być wykorzystany w praktyce szkolnej.

Opisane przeze mnie rozrywki umysłowe i inne formy zabaw są tylko skromną propozycją, którą można rozszerzyć o wiele innych form aktywności. Zaprezentowany wybór wynika z moich doświadczeń dydaktycznych i został sprawdzony w praktyce szkolnej. Omówione powyżej przykłady dawały nam wiele radości i satysfakcji na lekcjach języka polskiego.

8

Załącznik nr l

T U R Y S T A S C H R O N I S K O T R A S A P R Z E W O D N I K

C Z A N T O R I A K O Ń

1. Człowiek wędrujący szlakami turystycznymi. 2. Miejsce na szlaku, gdzie turyści mogą odpocząć, także zanocować. 3. Wyznaczony odcinek drogi do przebycia. 4. Osoba prowadząca grupę turystów. 5. Najwyższa góra w okolicy Ustronia. 6. Czworonożne zwierzę pociągowe.

9

Załącznik nr 2

GRUPA A

4 10

1 P A M I Ę T N I K

8

N O W E L A 6 7 B

5 L A

3 E P I K A E J

G K

E A

N 9

D

A

Uzupełnij brakujące hasła krzyżówki. Hasła objaśni z grupy B.

A oto zestaw haseł, które musisz Ty objaśnić ppamiętnik, nowela, epika., legenda, bajka

1

2

1

O

P

O

W

I

A

D

A

N

I

E

Ci kolega (koleżanka)

artnerowi z grupy B: , opowiadanie.

10

GRUPA B

4 10 E

1 P

O 8

W 6 7

I 5 B A L L A D

3 E A

Ś Ś

Ć Ń

9 M

Uzupełnij brakujące hasła krzyżówki. Hasła objaśnz grupy A.

A oto zestaw haseł, które Ty musisz objaśnić papowieść, baśń, ballada, epopeja,

2

1

1

P O P E J A

A

I T

i Ci kolega (koleżanka)

rtnerowi z grupy A: mit

11

Załącznik nr 3 W podanym kwadracie literowym ukryto nazwy odmiennych i nieodmiennych

części mowy. Jest ich 10. Szukaj zgodnie z kierunkiem strzałek , , .

P S Z W Y R B D K P U Z

P R Z Y M l O T N l K A

A Z Z K I N B E Z C I L R E B Y E A P B P D N E

T C R O I Z H S H K W O

Y Z H Z H M R Z C I O D

K O O M K W E W B N S W

U W Z A I M E K M K A R

Ł N R E N U R D E Y Z K

A I K D J E D O W Z C F

R K E W O Ł S Y Z R P G

W P M X P S U W Z K A H

Ł O W R S T W Y D Y B K

L K J I H G F D W W C J

12

Załącznik nr 4

W tym wężu ukryto różne wyrażenia przyimkowe. Odszukaj je. Wypisz obok jedno pod drugim.

Odczytaj zdania ukryte w wężu. Zaznacz koniec każdego wyrazu. Pokoloruj

sylaby akcentowane.

13

Załącznik nr 6

0 X X

0 0 X

X X 0

14

Załącznik nr 7

15

Załącznik nr 8

Alfabetyczny wyścig ABCDEFGfflJKLŁMNOPRSTUWYZ

1. Która litera jest czternastą w alfabecie? N

2. Która jest siódmą literą alfabetu? G

3. Ułóż dwa wyrazy zaczynające się od czwartej litery alfabetu.

dom, dach

4. Ułóż wyraz składający się z piątej, dziewiątej, siedemnastej,

dziewiętnastej litery alfabetu. pies

5. Ile różnych liter odnajdujesz w wyrazie „chrząszcz"? 7

6. Ułóż dwa wyrazy, które kończą się na dwudziestej literze alfabetu.

kot, kwiat

7. Która litera pojawia się raz w wyrazie „akademia" i dwukrotnie w

wyrazie „klakson"? k

8. Które litery najczęściej występują w wyrazie „fantastyczny”?

a, t, y

9. Którą z kolei w alfabecie jest środkowa litera wyrazu „kleksografia”?

16

10. Ułóż w kolejności alfabetycznej księga, książka, kształt, kultura.

Książka, księga, kształt, kultura

11. Którą literę można napotkać w połowie drogi między piątą, a czternastą

literą alfabetu ? i

12. Ułóż wyraz zawierający pierwszą i trzynastą literę alfabetu.

ławka

16

Bibliografia:

1. M. Taraszkiewicz „Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu" CODN- Warszawa 1998

2. Smith „Przyspieszone uczenie się w klasie” Wojewódzki Ośrodek Metodyczny Katowice 1997

3. M. Nagajowa „Jak uczyć języka polskiego w klasach 4- 6" WSiP; Warszawa 1995

4. P. Watcyn-Jones „Vocabulary Games and Activities for Teachers" Penguin Books; London 1993

5. J. Zborowski Rozwijanie aktywności twórczej dzieci” WSiP; Warszawa 1986

6. D. Chwastniewska, A. Gorzałczyńska, D. Rożek „Ortografia dla klasy czwartej szkoły podstawowej", Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1996.