Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
rfDsrfDsrfDsrfDs Ùq/Dh L d;t]Ùq/Dh L d;t]Ùq/Dh L d;t]Ùq/Dh L d;t]
B'NLB'NLB'NLB'NL 1a1a1a1a ;w?;No ;w?;No ;w?;No ;w?;No ---- I dh nze tzv nekdfwe ;kb 2011dh nze tzv nekdfwe ;kb 2011dh nze tzv nekdfwe ;kb 2011dh nze tzv nekdfwe ;kb 2011----12 tkbh jh W. 12 tkbh jh W. 12 tkbh jh W. 12 tkbh jh W.
2a2a2a2a nekdfwe ;kb 2012nekdfwe ;kb 2012nekdfwe ;kb 2012nekdfwe ;kb 2012----13 s'A gq:'rh ;zebg Ùkfwb j'D ekoB ;w?;No 13 s'A gq:'rh ;zebg Ùkfwb j'D ekoB ;w?;No 13 s'A gq:'rh ;zebg Ùkfwb j'D ekoB ;w?;No 13 s'A gq:'rh ;zebg Ùkfwb j'D ekoB ;w?;No - II dh Bt] nze tzv j/m dh Bt] nze tzv j/m dh Bt] nze tzv j/m dh Bt] nze tzv j/m fby/ nB[;ko Wfby/ nB[;ko Wfby/ nB[;ko Wfby/ nB[;ko WLLLL
e[Zb ;wK e[Zb ;wK e[Zb ;wK e[Zb ;wK ---- 3 xzN/3 xzN/3 xzN/3 xzN/ fbysh nze L 65fbysh nze L 65fbysh nze L 65fbysh nze L 65
gq:'rh nze L 25gq:'rh nze L 25gq:'rh nze L 25gq:'rh nze L 25 ;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD L 30;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD L 30;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD L 30;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD L 30
e[Zb nze L 120e[Zb nze L 120e[Zb nze L 120e[Zb nze L 120
gqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDso 1a;ko/ gqÙB io{oh jB . 2agfjb/ gqÙB ftZu d; Gkr 1-1 nze tkb/ j'Dr/ .
3agqÙB Bza 2 s'A 11 sZe jo/e gqÙB 3-3 nze d/ j'Dr/ .
4agqÙB Bza 12 s'A 16 sZe jo/e gqÙB 5-5 nze d/ j'Dr/ . 5agqÙBK ftZu e'Jh ;w[uh S'N Bjh W id fe 3 nzeK tkb/ gqÙBK ftZu fe;/ th fszB gqÙBK ftZu nzdo{Bh S'N
j't/rh id fe 5 nzeK tkb/ gqÙBK ftZu fe;/ th d' gqÙBK ftZu nzdo{Bh S'N j't/rh . nfXnkfJ tko nzeK dh tzvnfXnkfJ tko nzeK dh tzvnfXnkfJ tko nzeK dh tzvnfXnkfJ tko nzeK dh tzv
bVh BzLbVh BzLbVh BzLbVh BzL nfXnkfJ dk BzL ns/ BKnfXnkfJ dk BzL ns/ BKnfXnkfJ dk BzL ns/ BKnfXnkfJ dk BzL ns/ BK e[e[e[e[ZZZZb nzeb nzeb nzeb nze 1111 nze d/nze d/nze d/nze d/ gqÙB 3gqÙB 3gqÙB 3gqÙB 3 nzeK d/ gqÙBnzeK d/ gqÙBnzeK d/ gqÙBnzeK d/ gqÙB 5555 nzeK d/ gqÙBnzeK d/ gqÙBnzeK d/ gqÙBnzeK d/ gqÙB
1 4 d' xksh ;wheoDK 8 2 2 -
2 5 nze rfDse bVhnK 8 2 2 -
3 7 nkwdB eo 5 - - 1
4 9 uZeo 10 2 1 1
10 uZeo dhnK ;goÙ o/yktK
5 11 o/yk rfDse ouBktK 3 - 1 -
6 13 T[ukJhnK ns/ d{ohnK 6 1 - 1
7 14 ;sPk dk y/socb ns/ nkfJsB 13 2 2 1
8 15 nzeVk ftfrnkB 12 1 2 1
e[Zb nzee[Zb nzee[Zb nzee[Zb nze 65656565 10101010 10101010 5555
iwksiwksiwksiwks----gfjbh (rfDs)gfjbh (rfDs)gfjbh (rfDs)gfjbh (rfDs)
;wKL 3 xzN/;wKL 3 xzN/;wKL 3 xzN/;wKL 3 xzN/
o/yk rfDso/yk rfDso/yk rfDso/yk rfDs
nkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkBnkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkBnkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkBnkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkBLLLL----
• nkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh ;zpzXK dh Ùpdktbh ftef;s eoBk ns/ tos'A eoBk. f;yo-
sb, TZ[go-j/mK, nzdo-pkjo, T[Zgobk-j/mbk, B/V/-d{o, gfjbK-pknd dk ;zebg.
;k;k;k;kv/ v/ v/ v/ nnnnkb/ kb/ kb/ kb/ ----d[nkb/ dhnK m'; nkfeqshnKd[nkb/ dhnK m'; nkfeqshnKd[nkb/ dhnK m'; nkfeqshnKd[nkb/ dhnK m'; nkfeqshnKL-
• nkgD/ nkb/ d[nkb/ s'A tZy-tZy t;s{nK B{z fJZemk eoBk, fit/A-gZEo, vZp/, r/Ad, e'D, gkJhg
nkfd.
• t;s{nK B{z T[jBK d/ neko ns/ j'o ftÙ/Ùsk nB[;ko SKNDk, torheoD eoBk ns/
ftnkfynk eoBk.
• nkfeqsh d/ tZy-tZy sohe/ dk fBohyD ns/ toDB i' foVB ns/ fy;ekT[D dh joes B{z
gqGkfts eodk j?.
• rZs/ s'A pDhnK 2-D torhnK ;wsb nkfeqshnK B{z SKNDk.
;zfynktK;zfynktK;zfynktK;zfynktK
frDsh, fJZe s'A B"A sZe ;zfynktK ns/ ˜ho' dh fefonk ;zpzXh ikDekoh ftef;s eoBk.frDsh, fJZe s'A B"A sZe ;zfynktK ns/ ˜ho' dh fefonk ;zpzXh ikDekoh ftef;s eoBk.frDsh, fJZe s'A B"A sZe ;zfynktK ns/ ˜ho' dh fefonk ;zpzXh ikDekoh ftef;s eoBk.frDsh, fJZe s'A B"A sZe ;zfynktK ns/ ˜ho' dh fefonk ;zpzXh ikDekoh ftef;s eoBk.
• t;s{nK dk fBohyD eoBk ns/ t;s{nK B{z fJZemk eoBk.
• fJZemhnK ehshnK t;s{nK B{z soshp ftZu brkT[Dk.
• s[bDk :'r ns// fJZe-fJZe nB[o{gsk nB[;ko t;s{nK Bz{ fJZem ftZu frDBk.
• fe;/ yk; ;zfynk d/ nB[o{g t;s{nK B{z fJZemk eoBk.
• 1 s'A 9 sZe ;zfynktK dh gfjukD ns/ T[ukoB.
• 1 s'A 9 sZe ;zfynktK dh frDsh, s[bBk (n;b t;s{nK dh tos'A nB[;ko iK skVh wko e/
frDsh eotkT[Dk) .
• 1 s'A 9 sZe ;zfynktK B{z gVQBk ns/ fbyDk .
• n;b t;s{nK dh tos'A iK c'N'nK dh tos'A eod/ j'J/ i'V ns/ xNkT[.
• ‘O’ ns/ ‘-’ fBÙkBK dh tos'A eoe/ i'V ns/ xNkT[, xNkT[ ftXh okjhA f;co sZe gj[zuDk
(fit/AL- 3-1&2, 3-2&1, 3-3&0)
10 s'A 10 s'A 10 s'A 10 s'A 20 sZe ;zfynktK20 sZe ;zfynktK20 sZe ;zfynktK20 sZe ;zfynktK
• 10 sA' 20 sZe dhnK ;zfynktK d/ nB[eqw dk fBowkD.
• fJjBK ;zfynktK dh ;jkfJsk Bkb t;s{nK B{z frDBk.
• t;s{nK B{z dZ;-dZ; d/ roZ[g (;w{j) ftZu fJZemk eoBk ns/ fJZebh t;s{ nB[;ko eoBk.
djkJhnK ns/ fJekJhnK d/ ;w{j dh Ùpdktbh ftef;s eoBk .
• fuZso okjhA djkJhnK ns/ fJekJhnK d/ ;w{jK B{z do;kT[Dk.
• fJZe fdZsh j'Jh ;zfynk ftZu djkJhnK ns/ fJekJhnK dh ;zfynk dh frDsh eoBk.
• 11 s'A 19 bJh ;zfynk nzeK B{z fbyDk
• 10 ns/ 20 bJh ;zfynk nzeK B{z fbyDk .
• 20 sZe ;zfynktK dh s[bBk eoBk.
i'V ns/ i'V ns/ i'V ns/ i'V ns/ xNkT[ (thj sZe)xNkT[ (thj sZe)xNkT[ (thj sZe)xNkT[ (thj sZe)
20 sZe ;zfynktK dk i'V ns/ xNkT[.
21 s'A 99 sZe ;zfynktK 21 s'A 99 sZe ;zfynktK 21 s'A 99 sZe ;zfynktK 21 s'A 99 sZe ;zfynktK
• 21 s'A 99 bJh ;zfynk nze fbyD/.
t;s{nK B{z djkJhnK ns/ fJekJhnK d/ ;w{j ftZu fJZem/ eoBk.
• fJekJhnK ns/ djkJhnK d/ ;w{j B{z do;kT[D bJh fuZso pDkT[Dk.
• fJZe ;zfynk d/ djkJhnK ns/ fJekJhnK d/ ˜pkBh ;w{j pDkT[Dk.
fdwkrh nze ftfrnkBfdwkrh nze ftfrnkBfdwkrh nze ftfrnkBfdwkrh nze ftfrnkB L -- d' fJZe nzeK tkbhnK ;zfynktK B{z ˜pkBh i'VBk.
w[dok (XB) w[dok (XB) w[dok (XB) w[dok (XB) L -
• nkw eoz;h (B'NK ns/ f;ZfenK) dh gfjukD.
• XB dh S'NhnK okÙhnK ˘ fJZemk oZyDk.
wkgwkgwkgwkg
bzpkJhLbzpkJhLbzpkJhLbzpkJhL
• B/V/-d{o, gsbk-w'Nk, bzpk-S'Nk,dk ;zebg
• t;s{nK B{z bzpkJh nB[;ko eqwpZX eoBk
• r?o fwnkoh fJekJhnK dh tos'A Bkb bzpkJhnK wkgDk (rZ[bh vzvk, pzN/ y/vD dh y/v d/
;zpzX ftZu)
• bzpkJhnK ns/ d{ohnK dk nzdkik brkT[Dk ns/ r?o fwnkoh fJekJhnK Bkb gVskb eoBh
(jZE, frZm nkfd).
g[zg[zg[zg[zi (Gko)i (Gko)i (Gko)i (Gko) L-
• Gkoh ns// jbehnK t;s{nK ftZu s[bBk.
;wK;wK;wK;wK L-
• fe;/ ;w/A tkgohnK xNBktK B{z gfjbK ns/ pknd d/ gdK ftZu tZy tZy eoBk.
• ;e{b d/ fdBK ns/ S[ZNhnK d/ ;w/A B{z r[Dkswe gZy'A S'N/ ns/ tZv/ nzsokb ftZu wfj;{;
eokT[Dk.
• fJZe fdB dh ntXh ˘ nB[eqw eoBk.
nzeV/ pDkT[DknzeV/ pDkT[DknzeV/ pDkT[DknzeV/ pDkT[Dk
;XkoD nzefVnk B{z fJZem/ eoBk , do;kT[Dk ns/ ftnkfynk eoBh (fit/A ekr˜ dh gZNh Bkb pKj
dh bzpkJh wkgDk iK f;o dk x/ok wkgDk) .
g?NoB (Bw{B/)g?NoB (Bw{B/)g?NoB (Bw{B/)g?NoB (Bw{B/)L-
• ;XkoD nB[gkse nkfeqsnK ns/ Bw{B/ dh gfjukD eoBk, T[dkjoD s"o s/ T[rbK ns/
nzr{m/ Bkb Bw{B/ pDkT[Dk .
• ;zfynk ns/ nkb/ d[nkb/ ftZu nkfeqshnk d/ ;XkoB g?NoB d/ nB[eqw B{z g{ok eoBk.
Ù/qDh Ù/qDh Ù/qDh Ù/qDh ---- d{ihd{ihd{ihd{ih (rfDs)(rfDs)(rfDs)(rfDs)
;wKL 3 xzN/;wKL 3 xzN/;wKL 3 xzN/;wKL 3 xzN/
o/yk rfDso/yk rfDso/yk rfDso/yk rfDs
nkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkBnkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkBnkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkBnkfeqshnK ns/ fJBQK dk ftZEwJh frnkB
3333----D ns/ 2ns/ 2ns/ 2ns/ 2----D nkfeqshnK nkfeqshnK nkfeqshnK nkfeqshnK
• tksktoD ftZu fdZshnK t;s{nK dk fBohyD eoBk ns/ T[jBK d/ fiwkfJsh ftÙ/ÙsktK
bJh r[Dkswe nB[Gt gqkgs eoBk.
• w{b 3-D nkfeqshnK, fit/A fe xDkt, p/bD, e'B, r'b/ dh T[jBK d/ Bkw nB[;ko gfjukD.
• 3-D t;s{nK dh 2-D pkjoh o/yk nB[;ko fBÙkB brkT[Dk.
• fJjBK 2-D nkfeqshnK ˘ wfj;{; eoBk ns/ gfjukDBk.
• 2D-nkfeqshnK fit/A nkfJs, tor, fsqG[i, uZeo dh T[jBK d/ Bkw nB[;ko gfjukD.
• fJjBK 2-D nkfeqshnK d/ r[DK dk nzso frnkB d[nkok toDB.
• sfj wko e/, t;s{ d/ f;ZX/ feBko/ d[nkok, Xkr/ ˘ fyZu e/ w[es jZE Bkˇ ns/ c[ZN/ Bkˇ
f;ZXh o/yk dh gfjukD ns/ pDkT[Dk.
• f;ZXhnK, yVhnK ns/ fsoShnK o/yktK pDkT[DhnK (w[es jZE Bkˇ)
• f;ZXh o/yk ns/ teo o/yk ftZu nzso.
• t;s{nK dh T[jBK d/ gfoSkftnK ˘ wfj;{; eoB T[gozs gfjukD.
;zfynktK;zfynktK;zfynktK;zfynktK
• 99 sZe dhnK ;zfynktK d/ ;zfynK nzeK ˘ gVQBk ns/ fbyDk.
• fe;/ ;zfynk ˘ ;EkBe w[Zb d/ nB[;ko ft;fsqs eoBk.
• frDBk ns/ t;s{nK ˘ djkJhnK ns/ fJekJhnK ftZu w[V fJZemk eoBk.
• ;zfynktK dh s[bBk ftZu ;EkBe w[Zb dh XkoDk dh tos'A.
• tZy-tZy sohfenK Bkˇ frDshL-
o fe;/ th ;zfynk s'A Ù{o[ eoe/.
o ;w{j frDsh nkfd.
• ;" sZe dhnK ;zfynktK ˘ uVQd/ ns/ bfjzd/ eqw ftZu soshp pZX eoBk.
• fdZs/ nzeK ˘ d[jok e/ ns/ fpBk d[jokJ/, d' nzeK dh ;G s'A tZvh ns/ ;G s'A S'Nh ;zfynk
pDkT[Dk.
• fe;/ t;s{ dk fJZe o/yk ”s/ ;EkB wfj;{; ns/ doi eoBk.
i'V ns/ xNkUi'V ns/ xNkUi'V ns/ xNkUi'V ns/ xNkU
• d' nzeK tkbhnK ;zfynktK ˘ djkJhnK ns/ fJekJhnK ftZu do;k e/, w[V ;w{j pDk e/ ns/
fpBk w[V ;w{j pDkJ/ i'V ns/ xNkU.
• ;zfynk ftZu f;¯o dk i'V ns/ fe;/ ;zfynk ftZu'A f;¯o dh xNkU.
• Bw{fBnK d[nkok i'V d/ eqw-tNkdoK r[D ˘ wfj;{; eoBk.
• fuZsoK d[nkok ns/ ˜pkBh ftnkfynk d[nkok do;kJhnK i'V ns/ xNkU ;wZf;nktK jZb
eoBhnK.
• T[jBK jkbsK dh ˜pkBh ftnkfynk eoBh fijVh fdZs/ i'V ns/ xNkU sZE d/ ;zrs j'D.
• i'V ns/ xNkU d/ Bshi/ dk nzdkiK brkT[Dk ns/ j'o fdZsh ;zfynktK d/ Bshi/ Bkˇ
s[bBk eoBk.
r[Dk ns/ r[Dk ns/ r[Dk ns/ r[Dk ns/ Gkr dh fsnkohGkr dh fsnkohGkr dh fsnkohGkr dh fsnkoh
• i'V d/ d[jokU Bkˇ ;pzfXs jkbsK ns/ pkopo tzvD Bkˇ ;pzfXs jkbsK ”s/ uouk eoBk.
• pokpo ;w{j pDkT[D dhnK fefonktK.
fdwkrh nze rfDsfdwkrh nze rfDsfdwkrh nze rfDsfdwkrh nze rfDs
• fJZe nze tkbhnK ;zfynktK ˘ fdwkrh i'VBk ns/ xNkT[Dk.
• d; d/ r[DiK ˘ fdwkrh i'VBk ns/ xNkT[Dk.
XBXBXBXB
• w[dok ˘ gSkDBk- B'N ns/ f;Ze/.
• XB dh okÙh ˘ fJZem/ eoBk (XB 50 o[L s'A tZX Bj] j'Dk ukjhdk).
• XB dhnK S'NhnK okÙhnK ˘ fdwkrh i'VBk ns/ xNkT[Dk.
• 3-4 B'NK ˘ tos e/ fe;/ okÙh dk ekoftjko eoBk.
wkgwkgwkgwkg
bzpkJhbzpkJhbzpkJhbzpkJh
• bzp/ ns/ S'N/ o;fsnK dh, fJe;wkB (nD-fwnkoh) fJekJhnK dh tos'A eoe/ (bzph bzpkJh
sZe tXkfJnk ik ;edk W) bzpkJh ns/ d{oh wkgDk.
GkoGkoGkoGko
• fe;/ d' t;s{nK dh T[jBk d/ Gko d/ nB[;ko s[bBk eoBk.
• ;XkoD sZeVh dh ˜o{os dk wjZst.
• sZeVh dh tos'A eoe/ fdZshnK t;s{nK d/ Gko dh s[bBk.
;wZoEk (nkfJsB);wZoEk (nkfJsB);wZoEk (nkfJsB);wZoEk (nkfJsB)
• posBK dk T[jBK dh nzdo{Bh ;wZoEk (nkfJsB) nB[;ko s[bBk ns/ eqw.
• fdZs/ posBK dk T[jBK dh XkoB ;wZoEk nB[;ko.
;wK;wK;wK;wK
• jcs/ d/ fdBK ns/ ;kb d/ wjhfBnK pko/ ikD{z j'Dk.
• w";w d/ eqw (;EkBe spdhbh) pko/ ikDBk.
• bzph ntXh dh xNBk tkgoB ˘ soshp (eqw) d/Dk.
nzeV/ pDkT[DknzeV/ pDkT[DknzeV/ pDkT[DknzeV/ pDkT[Dk
• wkg d[nkok nzeV/ fJZem/ eoBk.
• ftuko-tNkdoK (T[dkjoD bJh, pZfunK dh T[ukJh) s'A gqkgs nzefVnK ˘ do;kT[Dk.
• iBw skohyK T[Zgo nzefVnK ˘ fJZemk eoBk ns/ g/Ù eoBk.
• T[fus gZXo s/ nzefVnK s'A gfoDkw eZYDk.
g?NoB g?NoB g?NoB g?NoB (Bw{B/)(Bw{B/)(Bw{B/)(Bw{B/)
• nkfeqshnK ns/ ;zfynktK d/ eqw ftZu g?NoB (Bw{B/) ˘ wfj;{; eoBk ns/ nZr/ tXkT[Dk.
• fJZe ;zfynk ˘ tZy-tZy sohfenK Bkˇ s'VB d/ g?NoB (Bw{B/) dh Gkb eoBk.
• nrz{m/ dh Skg, gZs/ ˘ Skg e//, ;pih ˘ Skge/ nkfd s'A SgkJh g?NoB (Bw{B/) fsnko
eoBk.
• ;w nkfeqshnK ˘ Skg e/ g?NoB (Bw{B/) fsnko eoBk.
ftÙk L rfDs ftÙk L rfDs ftÙk L rfDs ftÙk L rfDs
iwks iwks iwks iwks ---- B"t] B"t] B"t] B"t] fbysh nzfbysh nzfbysh nzfbysh nzeL 5eL 5eL 5eL 55555
;w?;No ;w?;No ;w?;No ;w?;No ---- I nKsfoe w[bKeDL nKsfoe w[bKeDL nKsfoe w[bKeDL nKsfoe w[bKeDL 25252525
e[Zb ;wK e[Zb ;wK e[Zb ;wK e[Zb ;wK ---- 2222L30 xzN/L30 xzN/L30 xzN/L30 xzN/ e[Zb nzeL 80e[Zb nzeL 80e[Zb nzeL 80e[Zb nzeL 80
gqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDso
1a;ko/ gqÙB io{oh jB .
2agfjb/ gqÙB ftZu nZm Gkr 1-1 nze tkb/ j'Dr/ .
3agqÙB Bza 2 s'A 10 sZe jo/e gqÙB 3-3 nze d/ j'Dr/ .
4agqÙB Bza 11 s'A 14 sZe jo/e gqÙB 5-5 nze d/ j'Dr/ .
5agqÙBK ftZu e'Jh ;w[uh S'N Bjh W id fe 3 nzeK tkb/ gqÙBK ftZu fe;/ th fszB gqÙBK ftZu
nzdo{Bh S'N j't/rh ns/ 5 nzeK tkb/ gqÙBK ftZu fe;/ th d' gqÙBK ftZu nzdo{Bh S'N j't/rh .
bVh bVh bVh bVh
BzL BzL BzL BzL
nfXnkfJ dk BKnfXnkfJ dk BKnfXnkfJ dk BKnfXnkfJ dk BK eeee[Z[Z[Z[Zb nzeb nzeb nzeb nze 1 nze d/ 1 nze d/ 1 nze d/ 1 nze d/
gqÙBgqÙBgqÙBgqÙB
3 nzeK d/ 3 nzeK d/ 3 nzeK d/ 3 nzeK d/
gqÙB gqÙB gqÙB gqÙB
5 5 5 5 nzeK d/ nzeK d/ nzeK d/ nzeK d/
gqÙBgqÙBgqÙBgqÙB
1 ;zfynk gqDkbh 11 2 3 -
2 fBod/Ùe nze finkfwsh 5 2 1 -
3 fJ:{efbv finkfwsh dh ikD gSkD 4 1 1 -
4 o/yktK ns/ e'D 11 - 2 1
5 fsqG[i 9 1 1 1
6 jho' dk ;{so 9 1 1 1
7 ;zGktBk 6 1 - 1
e[Zb i'Ve[Zb i'Ve[Zb i'Ve[Zb i'V 55555555 8888 9999 4444
1a ;zfynk gqDkbh;zfynk gqDkbh;zfynk gqDkbh;zfynk gqDkbhL- ;zfynk o/yk ”s/ gqkfeqse ;zfynktK, ;zg{oB ;zfynktK ns/ gfow/: ;zfynktK ˘
do;kT[D dh d[jokJh, Ùks$nÙks d[jokT[d/A dÙwbtK ˘ brksko tZvdoÙB okj] ;zfynk o/yk ”s/
do;kT[Dk, gfow/: ;zfynktK, d[jokT[dA/$Ùks dÙwbt d/ s"o ”s/.
Bk d[jokT[dA/$nÙks dÙwbt fit/A fe 2 , 3 , 5 …. nkfd dhnK T[dkjoDK, ngfow/:
;zfynktK dh j'Ad fit/A fe 3,2 ns/ fJjBK dh ;zfynk o/yk ”s/ g/Ùekoh. fJj fdykT[Dk fe jo/e
tk;sfte ;zfynk fJZe ftbZyD fpzd{ okj] ;zfynk o/yk ”s/ do;kJh ik ;edh W ns/ T[bN s"o ”s/
;zfynk o/yk ”s/ jo/e fpzd{ fJZe ftbZyD ;zfynk ˘ do;kT[dK W.
fe;/ XBkswe tk;sfte ;zfynk x d/ bJh x dh j'Ad.
fe;/ tk;sfte ;zfynk d/ nt/A w{b dh T[dkjoD.
g{oB ;zfynk nze xksK nB[;ko xks-nzeK d/ fB:wK dh d[jokJh. gfow/: xks nze
XBkswe tk;sfte nkXko d/ Bkˇ, xba +
1 ns/
yx +
1 torhnK tk;sfte ;zfynktK dk
o/ÙBbeoD. fiE/ x ns/ y gqkfeqse ;zfynktK ns/ a, b ;zg{oB ;zfynktK jB.
2a fBod/Ùe nze finkfwshfBod/Ùe nze finkfwshfBod/Ùe nze finkfwshfBod/Ùe nze finkfwshL- ekoNh˜hnB sb, fJZe fpzd{ d/ fBod/Ù nze, Bkw ns/ fBod/Ù nze
sb Bkˇ ;zpzfXs gd, fuzBQ, sb ftZu fpzd{ brkT[D/ T[dkjoD d/ s"o s/ o/yh ;wheoD dk rqkcL
ax+by+c = 0 torh o/yh ;wheoD T[Zgo e/Afdqs, fJ;˘ y = mx+c dh soQK fbye/ ns/ d' ubK tkb/
o/yh ;wheoD tkb/ nfXnkfJ Bkˇ fwbkT[Dk.
3a fJ:{efbv fifJ:{efbv fifJ:{efbv fifJ:{efbv finkfwsh dh ikD gSkDnkfwsh dh ikD gSkDnkfwsh dh ikD gSkDnkfwsh dh ikD gSkDL- fJfsjk;LfJ:{efbv ns/ Gkos ftZu o/ykFrfDs
fJ:{efbv dhnK gfoGkÙktK, f;XKs ns/ XkoBktK, gzit/A f;XKs dk s[b o[gKsoD,;t?Ff;ZX ns/
fET{owK d/ ;zpzX B{z do;kT[Dk.
(1) d' fdZs/ j'J/ tZy- tZy fpzd{nK s'A fJZe ns/ e/tb fJZe jh o/yk j[zdh j?.
****(2) d' fGzB o/yktK dk fJZe s'A tZX ;kMK fpzd{ Bjh j' ;edk.
4a o/yktK ns/ e'Do/yktK ns/ e'Do/yktK ns/ e'Do/yktK ns/ e'DL-
(1) i/ fJZe feoD fe;/ o/yk s/ yVh j't/ sK fJ; gqeko pD/ d' bkrt/A e'DK dk i'V 1800 j[zdk W ns/ fJ;dk T[bN .
*(2) i/ d' o/yktK nkg; ftZu eZND sK f;yo ;Bw[Zy e'D ;wkB j[zd/ jB.
(3) d' ;wKso o/yktK B{z ekNthA o/yk d/ Bkb eZND Bkb pD/ fJeKso e'DK, ;zrs e'DK
ns/ nzdo{Bh e'DK s/ nXkfos Bshi/ .
(4) o/yktK, i' fJZe jh o/yk d/ ;wKso j'D, nkg; ftZu th ;wKso j[zdhnK jB.
****(5) fsqG[i d/ fszB/ e'DK dk i'V 1800 j[zdk W. (6) i/ fe;/ fsqG[i dh fJZe G[ik tXkJh ikt/ sK fJ; gqeko pfDnk pkjoh e'D nzdob/
;Bw[Zy e'DK d/ i'Vcb d/ pokpo j[zdk W.
5a fsqG[ifsqG[ifsqG[ifsqG[iKKKKL-
(1) d' fsqG[iK ;opzr;w j[zdhnK jB i/ fJZe fsqG[i dhnK e'Jh d' G[iktK ns/ T[jBK
ftuekobk e'D, d{ih fsqG[i dhnK d' ;zrs G[iktK ns/ T[jBK ftub/ e'D d/
pokpo j't/ _S.A.S.(G[Fe'FG[);opzr;wsk=.
****(2) d' fsqG[iK ;opzr;w j[zdhnK jB i/ fJZe fsqG[i d/ e'Jh d' e'D ns/ e'DK ftubh
G[ik, d{ih fsqG[i d/ d' ;zrs e'DK ns/ e'DK ftubh G[ik pokpo j't/
_A.S.A.(e'FG[Fe');opzr;wsk].
(3) d' fsqG[iK ;opzr;w j[zdhnK jB i/ fJZe fsqG[i dhnK fszB/ G[iktK, d{ih fsqG[i
dhnK fszB/ ;zrs G[iktK d/ pokpo j'D [S.S.S(G[-G[-G[) ;opzr;wsk].
(4) d' ;we'D fsqG[iK ;opzr;w j[zdhnK jB i/ fJZe fsqG[i dk eoD ns/ fJZe
G[ik, d{ih fsqGi d/ eoD ns/ fJZe G[ik d/ pokpo j'D.
****(5) fsqG[i dhnK pokpo G[iktK d/ ;Bw[Zy e'D pokpo j[zd/ jB.
(6) i/ fe;/ fsqG[i d/ d' e'D pokpo j'D sK T[jBK dhnK ;Bw[Zy GiktK pokpo j[zdhnK
jB .
(7) fsqG[iK ftZu n;wkBsk ns/ fJjBK d/ e'D ns/ ;Bw[Zy G[ik ftueko ;pzXh.
6H jho' dk ;{sojho' dk ;{sojho' dk ;{sojho' dk ;{so L- jho' d/ ;{so d[nkok fsqG[i dk y/socb fpBk ;p{s d/, us[oG[ik dk y/socb
gsk eoB bJh jho' d/ ;{so dh tos'A.
7a ;zGktBk;zGktBk;zGktBk;zGktBkL- fJ;dk fJfsjk;, d[jokT[d/ gq:'r ns/ nktosh fBohyD d[nkok ;zGktBk sZe gj[zu,
;zGktBkL fJZe gq:'fre fdqÙNhe'D .
B'NB'NB'NB'NL- fizBk fET{owK s/ **** bZr/ jB. T[jBK d/ gqwkD jh gqhfynk ftZu f;ZX eoB/ jB.
gkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rh
fefonktKfefonktKfefonktKfefonktK
1H fJj f;ZX eoBk fe fsqG[i dhnK e'Jh d' G[iktK dk i'V sh;oh G[ik s'A jw/Ùk
tZvk j[zdk j?.
2H fse'Dkeko eZNhnK j'JhnK nkfeqshnK dk gq:'r eoe/ fsqG[iK dh ;opzr;wsk dhnK Ùosk
(e;"NhnK) dk gsk brkT[Dk .
3a ngfow/: ;zfynktK (√2, √3, √5aaaaaaa nkfd ) ˘ ;zfynk o/yk ”s/ do;kT[Dk.
4a ekNt] o/yk d[nkok d' ;wKso o/yktK Bkˇ pDkJ/ e'DK d/ ;zpzXK dh ikDekoh.
5a rok¯ g/go ”s/ fpzd{ dk rokc fyZuDk id' fe fJ; d/ fBod/Ù nze fdZs/ j'D.
6a rok¯ g/go ”s/ fdZsh j'Jh nkfeqsh d/ f;yoK d/ fBod/Ù nze gsk eoBk.
7a ekNt] o/yk d[nkok ;wKso o/yktK Bkˇ pDkJ/ e'DK ftueko ;zpzX gsk eoBk.
8a skÙ dh r[ZNh ;jkfJsk Bkˇ nukBe fyZu/ rJ/ gZs/$gZfsnK dh ;zGtkBk gsk eoBk.
9a ihU p'ov dh tos'A Bkb fsqG[i dk y/socb gsk eoBk.
ftÙk L rfDs ftÙk L rfDs ftÙk L rfDs ftÙk L rfDs fbysh nzeL fbysh nzeL fbysh nzeL fbysh nzeL 65656565
iwks L B"thAiwks L B"thAiwks L B"thAiwks L B"thA gq:'rh nzeL 2gq:'rh nzeL 2gq:'rh nzeL 2gq:'rh nzeL 25555
;w?;NoF;w?;NoF;w?;NoF;w?;NoFII nKsfoe w[bkeD L30nKsfoe w[bkeD L30nKsfoe w[bkeD L30nKsfoe w[bkeD L30
e[e[e[e[Zb ;wK Zb ;wK Zb ;wK Zb ;wK ---- 3 xzN/3 xzN/3 xzN/3 xzN/ e[Zb nzeL 120e[Zb nzeL 120e[Zb nzeL 120e[Zb nzeL 120
gqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDsogqÙB gZso dh pDso
1a;ko/ gqÙB io{oh jB .
2agfjb/ gqÙB ftZu d; Gkr 1-1 nze tkb/ j'Dr/ .
3agqÙB Bza 2 s'A 11 sZe jo/e gqÙB 3-3 nze d/ j'Dr/ .
4agqÙB Bza 12 s'A 16 sZe jo/e gqÙB 5-5 nze d/ j'Dr/ .
5agqÙBK ftZu e'Jh ;w[uh S'N Bjh W id fe 3 nzeK tkb/ gqÙBK ftZu fe;/ th fszB gqÙBK ftZu
nzdo{Bh S'N j't/rh ns/ 5 nzeK tkb/ gqÙBK ftZu fe;/ th d' gqÙBK ftZu nzdo{Bh S'N j't/rh .
bVh bVh bVh bVh
BzL BzL BzL BzL
nfXnkfJ dknfXnkfJ dknfXnkfJ dknfXnkfJ dk BKBKBKBK eeee[Z[Z[Z[Zb nzeb nzeb nzeb nze 1nze d/ 1nze d/ 1nze d/ 1nze d/
gqÙBgqÙBgqÙBgqÙB
3 nzeK d/ 3 nzeK d/ 3 nzeK d/ 3 nzeK d/
gqÙB gqÙB gqÙB gqÙB
5 5 5 5 nzeK d/ nzeK d/ nzeK d/ nzeK d/
gqÙBgqÙBgqÙBgqÙB
1 pj[gdhnK 8 2 2 -
2 d' ubK ftZu o/yh ;wheoD 8 2 2 -
3 us[oG[i 9 1 1 1
4 ;wKso us[oG[iK ns/ fsqG[iK d/
y/socb
4 1 1 -
5 uZeo 9 1 1 1
6 ouBktK 5 - - 1
7 ;sQJh y/socb ns/ nkfJsB 13 2 2 1
8 nzeVk ftfrnkB 9 1 1 1
e[Zb i'Ve[Zb i'Ve[Zb i'Ve[Zb i'V 65656565 10101010 10101010 5555
1apj[gdhnKpj[gdhnKpj[gdhnKpj[gdhnK L- fJZe ub tkbh pj[gd dh gfoGkÙk, fJ;d/ r[DKe, T[dkjoDK Bkˇ ns/ T[bN
T[dkjoDK Bkˇ, fJ;d/ gd, f;¯o pj[gdL pj[gd dh xks. nub, fJZe xksh, d' xksh, fszB xksh
pj[gd, fJZe gd, d' gd, fszB gd. r[DByzv ns/ r[Di, pj[gd$;wheoD d/ f;¯o$w{b. T[dkjoDK
;w/s pkeh fET{ow dk eEB ns/ gq/fos ns/ ;zg{oB ;zfynktK dh nB[o{gsk (Analogy), r[DByzv
fET{ow dk eEB ns/ ;p{s, ,2 cbxax ++ 0≠a ,dk r[DByzvheoB fiE/ a, b, ns/ c tk;sfte
;zfynktK jB ns/ fszB xksh pj[gd dk r[DByzvheoB, r[DByzv dh tos'A eoe/. nbipoJh
ftnzie ns/ ;op;wsktK dh d[jokJh. j'o ;op;sktK fit/A feL
2)( zyx ++ = zxyzxyzyx 222222 +++++
3)( yx ± = )(333 yxxyyx ±±±
( )zyxxyzzyx ++=−++ 3333 ( zxyzxyzyx −−−++ 222 ) torhnK ns/ fJjBK dh pj[gdK
d/ r[DByzv pDkT[D ftZu tos'A. ;XkoD ss;weK, fJjBK pj[gdK ftZu o[gKsfos j'D :'r.
2ad' ubK d' ubK d' ubK d' ubK ffffttttZuZuZuZu o/yh ;wheoDo/yh ;wheoDo/yh ;wheoDo/yh ;wheoD L- fJZe ub tkbh o/yh ;wheoD dh d[jokJh. d' ubK ftZu ;wheoD
dh G{fwek f;ZX eoBk fe d' ubK tkbh fJZe o/yh ;wheoD d/ n;hfws jZb j[zd/ jB ns/ fJ;˘
tk;sfte ;zfynktK d/ eqw nB[;ko i'fVnK ftZu fby e/ gqwkfDs eoBk, T[jBK dk rqkc fyZuDk
ns/ do;kT[Dk fe T[j fJZe o/yk T[Zs/ jB, gqshs j[zd/ jB. n;b fizdrh, fi; ftZu nB[gks ns/
;wkB nB[gks dhnK ;wZf;nktK th Ùkfwb j'D ns/ phi rfDs Bkˇ ns/ nkb/yh jZb Bkb'A Bkˇ
ehs/ rJ/ j'D, s'A ;wZf;nktK ns/ T[dkjoDK.
3aus[oG[ius[oG[ius[oG[ius[oG[i L-
****(1) ;wKso us[oG[i dk fteoD fJ;B{z d' ;opzr;w fsqG[iK ftZu tzvdk W.
(2) ;wKso us[oG[i d/ ;Bw[Zy e'D pokpo j[zd/ jB ns/ fJ; dk T[bN .
(3) ;wKso us[oG[i ftZu ;Bw[Zy G[iktK pokpo j[zdhnK jB ns/ fJ; dk T[bN.
(4) fJZe us[oG[i ;wKso us[oG[i j[zdh W i/ T[; dhnK ;Bw[Zy G[iktK dk fJZe i'Vk
pokpo ns/ ;wKso j't/ .
(5) ;wKso us[oG[i d/ fteoD fJZe d{i/ B{z ;wd[Gkfis eod/ jB ns/ fJ; dk T[bN .
(6) fsqG[i dhnK d' G[iktK d/ wZX fpzd{ B{z fwbkT[D tkbk o/ykFyzv shih G[ik d/ ;wKso
j[zdk W ns/ fJ; dk T[bN .
4a ;wKso us[oG[iK ns/ fsqG[iK d/ y/socb;wKso us[oG[iK ns/ fsqG[iK d/ y/socb;wKso us[oG[iK ns/ fsqG[iK d/ y/socb;wKso us[oG[iK ns/ fsqG[iK d/ y/socb LLLL---- y/socb dh XkoDk dh d[jokJh nkfJs d/ y/socb
dh d[jokJh.
****(1) fJZe jh nXko ns/ fJZe jh ;wKso o/yktK ftueko pDhnK us[oG[iK dk y/socb
pokpo j[zdk W.
(2) fJZe jh nXko ns/ fJZe jh ;wKso o/yktK ftueko pDhnK fsqG[iK dk y/socb
pokpo j[zdk W ns/ fJ;dk T[bN.
5a uZeouZeouZeouZeoL- T[dkjoDK okj] uZeo Bkˇ ;zpzfXs XkoDktK, noX-ftnk;, x/ok, ftnk;, ihtk,ukg
d[nkokd[nkokd[nkokd[nkok pDkfJnk e'D dhnK gfoGkÙktK sZe gj[zuDk.
****(1) uZeo dhnK pokpo ihtktK e/Ado T[Zgo pokpo e'D pDkT[dhnK jB ns/ fJ; dk
T[bN .
(2) uZeo d/ e/Ado s'A fe;/ ihtk s/ fyZfunk frnk bzp T[; ihtk B{z ;wd[Gkfis eodk W
ns/ T[bN s"o s/ uZeo d/ e/Ado s'A fyZuh rJh o/yk i' fe;/ ihtk B{z ;wd[Gkfis
eodh W, T[j ihtk T[Zs/ bzp j[zdh W.
(3) fszB n;wo/yh fpzd{nK ftZu j' e/ fJZe ns/ e/tb fJZe jh uZeo bzxdk W.
(4) fe;/ uZeo dhnK pokpo ihtktK(iK ;opzr;w uZeoK)e/Ado s'A ;wkB d{oh s/
j[zdhnK jB ns/ fJ;dk T[bN.
*(5) fe;/ ukg d[nkok uZeo d/ e/Ado s/ pDkfJnk e'D T[;/ ukg d[nkok uZeo d/ pkeh
Gkr s/ ;fEs fe;/ fpzd{ s/ pDkJ/ e'D dk d[ZrDk j[zdk W.
(6) fJZe jh uZeok yzv ftZu pD/ e'D pokpo j[zd/ jB.
(7) i/eo d' fpzd{nK B{z fwbkT[D tkbk fJZe o/yk yzv nkgD/ fJZe gk;/ ;fEs d' j'o
fpzd{nK s/ pokpo e'D pDkT[Adk W sK uko/ fpzd{ fJZe uZeo s/ ;fEs j[zd/ jB.
(8) uZeoh us[oG[i d/ ;Bw[Zy e'DK d/ fe;/ th i'V/ dk i'V 1800 j[zdk W ns/ fJ;dk T[bN.
6a ouBktKouBktKouBktKouBktKL-
(1) fdZs/ j'J/ o/yk yzv ns/ e'D 600, 900, 450 nkfd B{z ;wd[Gkfis eoB dh ouBk ns/ ;wG[ih fsqG[i dh ouBk eoBh.
(2) fdZs/ j'J/ nkXko, nkXko e'D ns/ d' G[iktK d/ i'V$nzso Bkb fsqG[i dh ouBk
eoBh.
(3) fdZs/ j'J/ gfowkg ns/ nkXko e'DK Bkb fsqG[i dh ouBk eoBh .
7a ;sQJh y/socb ns/ nkfJsB ;sQJh y/socb ns/ nkfJsB ;sQJh y/socb ns/ nkfJsB ;sQJh y/socb ns/ nkfJsB L- xD, xDkt, bzp uZeoh f;bzvo, bzp uZeoh Ùze{,r'b/ ns/ noX
r'b/ dh ;sQk dk y/socb ns/ nkfJsB.
8a nzeVk ftfrnkBnzeVk ftfrnkBnzeVk ftfrnkBnzeVk ftfrnkB L- nzefVnK B{z fJZemk eoBk, nzefVnK ˘ g/Ù eoBk - ;koDhpZX o{g,
torhfeqs $ntorhfeqs o{g, SV rqkc, nkfJs fuZso, pkozpkosk pj[G[i, fJZem/ ehs/ nzefVnK
B{z mhe o{g ftZu g/Ù eoBk ns/ nfXn?B eoBk. ntorhfeqs nzefVnK dk wZXwkB, wZfXek ns/
pj[be gsk eoBk .
B'NB'NB'NB'NL fijBK fET{owK T[Zs/ **** bZr/ jB T[jBK d/ gqwkD jh gqhfynk ftZu f;ZX eoB/ jB.
gkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rh
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----d{ikd{ikd{ikd{ik
;wKL-2 xzN/ eZ[b nzeL-25
gqhfynk bJh nze-tzv j/m fby/ nB[;ko j't/rh
1H ;w?;No d'okB ehshnK fefonktK dk w[bKeD
(gq:'rh gqhfynk ftZu e'Jh d' fefonktK eotk e/ d/yDhnK) (8%2) L 16 nze
2H gq:'rh fefonk B'N p[Ze L 5 nze
3H ˜pkBh gqÙB$w'fye gqhfynk L 4 nze
fefonktKfefonktKfefonktKfefonktK
1 ekr˜ w'Ve/ tZy-tZy fefonktKL
(T) fe;/ o/yk-yzv dk wZX fpzd{ gsk eoBk.
(n) fe;/ o/yk-yzv dk bzp ;w d[Gkie gsk eoBk.
(J) fe;/ e'D dk ;wd[Gkie gsk eoBk.
(;) fsqG[i dh wZfXek fyuDh.
2H ekr˜ ˘ eZN e/ ns/ w'V e/ ;wKso us[oG[i gqkgs eoBk.
3a fJekJh xDK dh tosA' eoe/ ss;we a3 + b3 = (a + b) (a2 – ab + b2) ih iKu eoBk.
4H fJekJh xDK dh tosA' eoe/ ss;we a3 – b3 = (a – b) (a2 +ab + b2) ih iKu eoBk.
5H xDkt ns/ fJekJh xDK dk gq:'r eoe/ ss;we (a + b)3 =a3 + b3 + 3a2b + 3ab2 dh
iKu eoBk.
6H xDkt ns/ fJekJh xDK dh tos'A eoe/ ss;we (a – b)3 =a3 – b3 – 3a2b + 3ab2 dh iKu
eoBk.
7H ekr˜ B{z eZN e/ ns/ fugek e/ fdykT[Dk fe ;wKso us[oG[i dk y/socb fJ;d/ nkXko
ns/ T[ukJh dk r[DBcb j[zdk j?.
8H ekr˜ B{z eZN e/ ns/ fugek e/ fJj fdykT[Dk fe fsqG[i dk y/socb fJ; d/ nkXko ns/
T[ukJh d/ r[DBcb dk nZXk j[zdk j?.
9H ekr˜ B{z eZN e/ ns/ fugek e/ fdykT[Dk fe fe;/ ;wus[oGi dk y/socb T[; d/ fteoDK
dh bzpkJhnK d/ r[DBcb dk nZXk jz[dk j?.
10H ekr˜ ˘ eZN e/ ns/ fugek e/ fdykT[Dk fe fe;/ ;wbzp us[oG[i dk y/socb fJ; d/
;wKso G[iktK dhnK bzpkJhnk dk i'V ns/ T[ukJh d/ r[DBcb dk nZXk jz[dk j?.
11a ekr˜ eZN e/ ns/ fugkekT[Ad/ j'J/ fsqG[i dh wZX fpzd{ gfow/: B{z f;ZX eoBk.
12HHHH fJj fdykU fe fe;/ us[oG[i dhnK bkrthnK G[iktK d/ wZX fpzd{nK B{z fwbk e/ pfDnk us[oG[i ;wKso us[oG[i jz[dk j?.
13a x2 + bx + c tor/ d' xksh ftnzie dk r[DByzv gsk eoBk.
14a nkgDh ebk; d/ ;ko/ ftfdnkoEhnK d[nkok rfDs ftZu gqkgs nzeK B{z do;kT[dK j'fJnk
SV rqkc fyZuDk.
B'NLB'NLB'NLB'NL 1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No ftZu bJh ikt/rh.1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No ftZu bJh ikt/rh.1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No ftZu bJh ikt/rh.1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No ftZu bJh ikt/rh.
2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- S/t]S/t]S/t]S/t] gkmgkmgkmgkm----eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh ;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/ gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh gohfynk bJh nze tzv j/m fby/ nB[;ko W. gq:'rh fefonktK 10 nze gq:'rh fefonk B'N p[Ze 3 nze w'fye gqÙB 2 nze e[Zb nze 15 nze B'NLB'NLB'NLB'NL gq:'rh gohfynk ftZu e[Zb 4 fefonktK fdZshnK ikDrhnk fizBQk ftZu'A j/oe ftfdnkoEh ˘ e'Jh 2 fefonktK eoBhnK j'DrhnK. gq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktK 1. g{oB ;zfynktK dk i'V ;zpzXh fefonk. 2. gqkfeqfse, g{oB, fi;s, NKe, Gki ns/ nGki ;zfynktK do;kT[Adk, p'ov iK ukoN fsnko eoBk. 3. w?E b?p ftZu O, -, %, ÷ d/ y/v gZs/ (Play Cards) fsnko eoBk. 4. foDkswe s/ XBkswe ;zg{oB ;zfynktK dh gfjukD eoBk. 5. ;zg{oB ;zfynktK dk i'V ns/ xNkU fefonk okj] eoBk. 6. ;zg{oB ;zfynktK dk i'V ns/ xNkU j'o ftXh okj] eoBk. 7. ;zfynktK dk shbhnK d[nkok ba;ata gsk eoBk. 8. ;wkB s/ n;wkB gdK dh gfjukD eoBk. 9. fJZe ub tkb/ o/yh ;wheoD jZb eoBk. 10. fpzd{, o/ykyzv, feoB, o/yk, ;wKso o/yktK, ekNthnK o/yktK, ;zrkwh o/yktK dh ouBk eoBh. 11. Bt] ;'Xh j'Jh ;e/b pDkT[Dh. 12. o/ykyzv dk ;wd[Gkfis eoBk. 13. e'DK dhnK fe;wK s'A ikDz{ j'Dk. 14. ekNt] o/yk d[nkok d' o/yktK pDkJ/ e'DK pko/ ikBDk. 15. fefonk okj] f;ZX eoBk fe fsqG[i d/ fszBK e'DK dk i'V 180° jz[dk W. 16. fefonk okj] f;ZX eoBk fe fse'D dk pkjoh e'D nzzdob/ ;Bw[Zy e'DK d/ pokpo j[zdk W. 17. fse'DK dhnK G[iktK d/ nkXko ”s/ fe;wK pko/ ikBDk.
18. fdZs/ j'J/ fuZsoK dk gfowkg gsk eoBk. 19. fdZsh nkfJs ˘ wkgDk ns/ nkfJs d/ gfowkg d/ ;{so ˘ goyBk. 20. rqkc g/go ”s/ pDhnK nkfeqshnK dk y/socb gsk eoBk.
Ùq/Dh ;Zst]Ùq/Dh ;Zst]Ùq/Dh ;Zst]Ùq/Dh ;Zst] gkmgkmgkmgkm----eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh ;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/ gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh gohfynk bJh nze tzv j/m fby/ nB[;ko W. gq:'rh fefonktK 10 nze gq:'rh fefonk B'N p[Ze 3 nze w'fye gqÙB 2 nze e[Zb nze 15 nze B'NLB'NLB'NLB'NL gq:'rh gohfynk ftZu e[Zb 4 fefonktK fdZshnK ikDrhnk fizBQk ftZu'A j/oe ftfdnkoEh ˘ e'Jh 2 fefonktK eoBhnK j'DrhnK. gq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktK 1. gfow/: ;zfynktK pko/ ikDekoh d/Dk. 2. ;zg{oB ;zfynktK dk i'V dZ;D dh fefonk. 3. d' n;wkB fGzBK dk i'V eoB ;zpzXh fefonk. 4. d' gfow/: ;zfynktK d/ r[DBcb eoB ;zpzXh fefonk. 5. dÙwbt ;zfynktK pko/ ikDekoh b?DK. 6. f;ZX/ ns/ T[bN gfotosB dh fefonk. 7. ss;we 222 2)( bababa ++=+ ˘ f;ZX eoBk. 8. ss;we 222 2)( bababa +−=− ˘ fefonk okj] f;ZX eoBk. 9. ss;we ))((22 bababa +−=− ˘ f;ZX eoBk. 10. f;ZX eoBk fe fsqG[i d/ fszBK e'DK dk i'V 180° j[zdk W. 11. f;ZX eoBk fe fsqG[i dk pkjobk e'D nzdo{Bh d' ;Bw[Zy e'DK d/ i'V d/ pokpo j[zdk W.
12. f;ZX eoBk fe fsqG[i dhnK fe;/ d' G[iktK dk i'V shih G[ik s'A tZvk j[zdk W. 13. f;ZX eoBk fe fsqG[i dhnK wZfXektK ;zrkwh j[zdhnK jB. 14. f;ZX eoBk fe fe;/ fsqG[i d/ f;ıo bzp ;zrkwh j[zd/ jB. 15. f;ZX eoBk fe fsqG[i d/ e'DK d/ ;wd[Gkie ;zrkwh j[zd/ jB. 16. fefonk okj] gkJhEkr'o; fET{ow ˘ f;ZX eoBk. 17. fsqG[iK dh ;opzr;wsk d/ fB:wK pko/ d;Dk. 18. f;ZX eoBk fe ;wd'G[ih fsqG[i dhnK pokpo G[iktK d/ ;kjwD/ d/ se'D pokpo j[zd/ jB. 19. f;ZX eoBk fe us[oG[i d/ uko/ e'DK dk i'V 360° j[zdk W. 20. noX uZeo ns/ uZeo yzv ftZu pD/ e'DK dhnK ftÙ/ÙsktK ˘ f;ZX eoBk. 21. nkfJskeko o;fsnK d/ y/socb s'A ikDz{ eotkT[Dk. 22. xD ns/ xDkt dh e[Zb ;sQk dk y/socb ns/ nkfJsB gsk eoBk. 23. SVQ rqkc pDkT[Dk ns/ gVQBk. 24. nkfJ;'whfNqe vkN g/go ”s/ xDkt ns/ xD pDkT[Dk f;ZyDk.
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- nZmt]nZmt]nZmt]nZmt] gkmgkmgkmgkm----eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh ;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/;wKL 1L30 xzN/ gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh nzeL 15 gq:'rh gohfynk bJh nze tzv j/m fby/ nB[;ko W. gq:'rh fefonktK 10 nze gq:'rh fefonk B'N p[Ze 3 nze w'fye gqÙB 2 nze e[Zb nze 15 nze B'NLB'NLB'NLB'NL gq:'rh gohfynk ftZu e[Zb 4 fefonktK fdZshnK ikDrhnk fizBQk ftZu'A j/oe ftfdnkoEh ˘ e'Jh 2 fefonktK eoBhnK j'DrhnK. gq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktK 1. (x+a) (x+b) = x2+(a+b)x+ab ˘ fefonk okj] f;ZX eoBk.
2. (a+b+c)2 = a2+b2+c2+2ab+2bc+2ca ˘ fefonk okj] f;ZX eoBk. 3. (a+b)3 = a3+b3+3a2b+3ab2 ˘ wkvb okj] f;ZX eoBk. 4. (a-b)3 = a3-b3-3a2b+3ab2 ˘ wkvb okj] f;ZX eoBk. 5. a3+b3 = (a+b) (a2-ab+b2) ˘ wkvb okj] f;ZX eoBk. 6. a3-b3 = (a-b) (a2+ab+b2) ˘ wkvb okj] f;ZX eoBk. 7. d' xksh ftnzie x2+3x+2 d/ r[DByzv fefonk okj] f;ZX eoBk. 8. 20x3 ˘ 5x Bkˇ tzvD ˘ fefonk d[nkok f;ZX eoBk. 9. fJZe ekNt] o/yk d[nkok d' ;wKso o/yktK Bkˇ pDkJ/ e'DK pko/ ikBDk. 10. i/eo fszB ;wKso o/yktK fJZe ekNt] o/yk ˘ fe;/ yk; nB[gks ftZu tzvdhnK jB sK fJj o/yktK fe;/ j'o ekNt] o/yk ˘ th T[;/ nB[gks ftZu tzvDrhnK. 11. us[oG[iK dk torheoD (ukoN okj]). 12. g/go w'VB ns/ eZND d/ sohe/ Bkˇ ;wus[oG[i ˘ pDkT[Dk. 13. g/go w'VB ns/ eZND d/ sohe/ Bkˇ f;ZX eoBk fe ;wus[oG[i d/ fteoD fJZe d{i/ d/ ;w-d[Gkie jz[d/ jB. 14. g/go w'VB ns/ eZND d/ sohe/ Bkˇ f;ZX eoBk fe ;wus[oG[i d/ fteoD fJZe d{i/ d/ bzp ;w-d[Gkie jz[d/ jB. 15. fefonk okj] f;ZX eoBk fe nkfJs d/ fteoD nkg; ftZu pokpo jz[d/ jB. 16. ;wKso us[oG[i d/ r[DK ˘ f;ZX eoBk. 17. uZeoh us[oG[i d/ ;Bw[Zy e'DK dk i'V 180° jz[dk W. 18. fse'D d/ y/socb dk ;{so ;Ekfgs eoBk. 19. nkfJs d/ y/socb dk ;{so ;Ekfgs eoBk. 20. ;wbzp us[oG[i d/ y/socb dk ;{so ;Ekfgs eoBk. 21. ;wus[oG[i dk y/socb gsk eoBk (idA' d' fteoD fdZs/ j'D). 22. ;wKso us[oG[i d/ y/socb dk ;{so ;Ekfgs eoBk. 23. uZeo d/ y/socb dk ;{so ;Ekfgs eoBk. 24. bzp uZeoh t/bD dh ;sQk dk y/socb gsk eoBk. 25. t/bD d/ nkfJsB dk ;{so gsk eoBk. 26. Ùze{ dh N/Yh ;sQk dk y/socb gsk eoBk. 27. Ùze{ dk nkfJsB gsk eoBk. 28. nZX/ fbNo gkDh dh ;jkfJsk Bkˇ bzp uZeoh t/bD (t/bDeko posB) dk ftnk; (;?a wha fJekJh ftZu) gsk eoBk.
iwksiwksiwksiwks----d;t] d;t] d;t] d;t] gkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rhgkmeqw gq:'rh ;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----gfjbk gfjbk gfjbk gfjbk gq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktK 1. rqkc pko/ w[Ybh ikDekoh gsk eoBk. 2. nkb/yh ftXh okj] d' ubK tkb/ o/yh ;wheoD gqDkbh ˘ jZb eoBk. 3. nkb/yh ftXh okj] ftfdnkoEhnK d/ rfDs ns/ nzro/˜h ftÙ/ ftZu gqkgs nzeK dk s[bBkswe nfXn?B eoBk. 4. d' pj[gdK ns/ T[BQK B/ wa ;a ta ns/ ba ;a ta ftZu ;pzX ;Ekfgs eoBk. 5. fefonk okj] gkJhEkr'o; fET{ow dk f;XKs f;ZX eoBk. 6a fefonk okj] E/bi fET{ow ˘ f;ZX eoBk. 7a fe;/ fpzd{ d/ fdZs/ j'J/ fBod/Ù nzeK ˘ rqkc ”s/ do;kT[Dk. iwksiwksiwksiwks----d;t] d;t] d;t] d;t] gkmgkmgkmgkm----eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh eqw gq:'rh ;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----d{ikd{ikd{ikd{ik ;wKL-2 xzN/ eZ[b nzeL-25 gqhfynk bJh nze-tzv j/m fby/ nB[;ko j't/rh 1H ;w?;No d'okB ehshnk fefonktK dk w[bKeD (gq:'rh gqhfynk ftZu e'Jh d' fefonktK eotk e/ d/yDhnK) (8%2) L 16 nze 2H gq:'rh fefonk B'N p[Ze L 5 nze 3H ˜pkBh gqÙB$w'fye gqhfynk L 4 nze gq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktKgq:'rh fefonktK 1a fefonk okj] gsk brkT[Dk fe fdZsh bVh nzerfDse W iK Bj]. 2a (i) gfjbhnK “n” gqkfeqse ;zfynktK dk i'Vcb gsk eoBk. (ii) gfjbhnK “n” NKe ;zfynktK dk i'V gsk eoBk. 3a nkwdB eo gsk eoBk. 4a f;ZX eoBk fe uZeo dh ukg d[nkok e/Ado ”s/ pfDnk e'D x/o/ ”s/ pD/ e'D s'A d[ZrDk j[zdk W.
5a f;ZX eoBk fe uZeo d/ fJZe' yzv ftZu pD/ e'D ;wkB j[zd/ jB. 6a f;ZX eoBk fe uZeoh us[oG[i d/ ;Bw[Zy e'DK dk i'V 180° j[zdk W. 7a uZeo dh ;goÙ o/yk d[nkok ihtk Bkˇ pDkJ/ e'D ns/ fJeKso uZeo yzv ftZu pDd/ e'DK dk ;zpzX gsk eoBk. 8a f;ZX eoBk fe (i) uZeo dh ;goÙ o/yk d/ ;goÙ fpzd{ s'A fyZfunk noX ftnk; fJ; T[Zs/ bzp j[zdk W. (ii) uZeo d/ pkjoh fpzd{ s'A fyZuhnK uZeo dhnK ;goÙ o/yktK ;wkB j[zdhnK jB. 9a ebkJhB'whNo dh wdd Bkˇ fe;/ t;s{ dh T[ukJh wkgDk. 10a noX ftnk;h yzv s'A Ùze{ dk fBowkD eoBk. 11a Ùze{ dh ;sQk dk y/socb gsk eoBk. 12a xD ns/ xDkt dh ;sQk dk y/socb gsk eoBk. 13a t/bD dh e[Zb ;sQk ns/ gk;t] ;sQk dk y/socb gsk eoBk. 14a nzefVnK d/ r'b BeÙ/ d/ fBo{gD ˘ ;wMDk ns/ fdZs/ nzefVnK ˘ r'b BeÙ/ ”s/ fBo{gs eoBk. 15a ;zGktBk gsk eoBk. B'NLB'NLB'NLB'NL 1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No1a gq:'rh gohfynk e/tb d{;o/ ;w?;No ftZu bJh ikt/rh.ftZu bJh ikt/rh.ftZu bJh ikt/rh.ftZu bJh ikt/rh. 2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.2a gq:'rh gohfynk d't/A ;w?;NoK d/ gq:'rh gkmeqw ftZu'A bJh ikt/rh.
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- B"AB"AB"AB"AthAthAthAthA
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----I
g/go g/go g/go g/go ---- J/J/J/J/
gkm gkm gkm gkm ---- eqweqweqweqw
;wK L ;wK L ;wK L ;wK L 2 1/2 xzN/xzN/xzN/xzN/ fbysh nze L 40fbysh nze L 40fbysh nze L 40fbysh nze L 40
nKsfoe w[bKeD nze L 20nKsfoe w[bKeD nze L 20nKsfoe w[bKeD nze L 20nKsfoe w[bKeD nze L 20
e[Zb nzee[Zb nzee[Zb nzee[Zb nze L 60L 60L 60L 60
1H gkm1H gkm1H gkm1H gkm----g[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjs----wkbkwkbkwkbkwkbkL 9 (gzikph eftsk s/ tkose)L 9 (gzikph eftsk s/ tkose)L 9 (gzikph eftsk s/ tkose)L 9 (gzikph eftsk s/ tkose)
---- eftsk Gkr L eftsk Gkr L eftsk Gkr L eftsk Gkr L
(T) GkJh tho f;zx (n) XBh okw ukfsqe
(J) gq'a g{oB f;zx (;) ;a;a uoB f;zx Ùjhd
(j) vka dhtkB f;zx ekb/ gkDh (e) ¯ho'˜dhB Ùo¯ 8
- tkose tkose tkose tkose ---- GkrGkrGkrGkr LLLL
(T) g[oksB iBw ;kyh ftZu nkT[Ad/ d' GkrL
(1) ;[bskBg[o ˘ fsnkoh (2) w'dhykBk ;zGkfbnk
(n) gzfvs ÙoXk okw f¯b"oh - rbh ftZu
(J) fpjkoh bkb g[ohL
(1) ;w: dk nox (2) tZfvnK dk nkdo 8
2. gkmgkmgkmgkm----g[;se L g[;se L g[;se L g[;se L tzBrhL 9tzBrhL 9tzBrhL 9tzBrhL 9
---- ejkDh Gkr L (gzikpejkDh Gkr L (gzikpejkDh Gkr L (gzikpejkDh Gkr L (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)h ejkDhnK s/ fJeKrh)h ejkDhnK s/ fJeKrh)h ejkDhnK s/ fJeKrh)
(T) eZb' - ;a BkBe f;zx
(n) iBw fdB - ;ftzdo f;zx T[Zgb
(J) pÙhok - Bts/i f;zx 8
- fJeKrh Gkr LfJeKrh Gkr LfJeKrh Gkr LfJeKrh Gkr L
(T) rT{w[yk Ù/ow[yk - r[ouoB f;zx i;{ik
(n) gos nkT[D sZe - vka ;shÙ e[wko towk 8
3a Bktb 3a Bktb 3a Bktb 3a Bktb L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (1 s'A 7 sZe eKv gVQkT[D/)L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (1 s'A 7 sZe eKv gVQkT[D/)L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (1 s'A 7 sZe eKv gVQkT[D/)L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (1 s'A 7 sZe eKv gVQkT[D/)
gqÙB T[Zso ns/ tkoskbkg 8
- g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK L
gqÙB 1 fB:s gkm-g[;se d/ eftsk Gkr ftZu'A e'Jh d' ekft - N'N/ d/ e/ fJZe dh gq;zr
;fjs ftnkfynk eoB bJh fejk ikt/rk. 4
gqÙB 2 eftsk Gkr ftZu'A fJZe iK d' ekft-;soK iK s[eK dh ftnkfynk eoB pko/ S'N/
T[ZsoK tkb/ d' gqÙB d/ e/ fJZe gqÙB dk T[Zso d/D bJh fejk ikt/rk. 2
gqÙB 3 eftsk Gkr ftZu'A d' eftsktK d/ e/ fe;/ fJZe dk e/Adoh Gkt fbyD bJh fejk
ikt/rk. 2
gqÙB 4 tkose Gkr ftZu'A fdZs/ b/yK d/ gkm-nfGnk;K ftZu'A uko gqÙB d/ e/ fe;/ d' dk
T[Zso fbyD bJh fejk ikt/rk. 4O4=8
gqÙB 5 e'Jh d' ejkDhnK d/ e/ fe;/ fJZe dk ;ko fbyD bJh fejk ikt/rk. 4
gqÙB 6 ejkDhnK d/ gkm - nfGnk;K ftZu'A uko gqÙB d/ e/ fe;/ d' d/ T[Zso fbyD bJh
fejk ikt/rk. 2O2=4
gqÙB 7 fJeKrhnK ftZu'A d' gkso d/ e/ fe;/ fJZe dk gkso-fusoB fbyD bJh fejk
ikt/rk. 5
gqÙB 8 fJeKrhnK ftZu'A d' tkosbkg d/ e/ (ftZu iK gk e/) fszB gqÙBK dk T[Zso fbyD
bJh fejk ikt/rk. 1+1+1=3
gqÙB 9 “gj[ - c[Nkb/ s'A gfjbK” Bktb d/ gkm-nfGnk;K ftZu'A d' gqÙB d/ e/, fJZe dk
T[Zso fbyD bJh fejk ikt/rk.
4
gqÙB 10 “gj[ - c[Nkb/ s'A gfjbK” Bktb ftZu'A d' tkosbkg d/ e/, fJZe dh gq;zr ;fjs
ftnkfynk fbyD bJh fejk ikt/rk. 4
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- B"AB"AB"AB"AthAthAthAthA
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----II
g/go g/go g/go g/go ---- J/J/J/J/
gkm gkm gkm gkm ---- eqweqweqweqw
;wK L ;wK L ;wK L ;wK L 3 xzN/xzN/xzN/xzN/ fbysh nze L 60fbysh nze L 60fbysh nze L 60fbysh nze L 60
nKsfoe w[bKeD nze L 30nKsfoe w[bKeD nze L 30nKsfoe w[bKeD nze L 30nKsfoe w[bKeD nze L 30
e[Zbe[Zbe[Zbe[Zb nze L 90nze L 90nze L 90nze L 90
1H gkm1H gkm1H gkm1H gkm----g[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjs----wkbkwkbkwkbkwkbkL 9 (gzikph eftsk s/ tkose)L 9 (gzikph eftsk s/ tkose)L 9 (gzikph eftsk s/ tkose)L 9 (gzikph eftsk s/ tkose)
---- eftsk Gkr L eftsk Gkr L eftsk Gkr L eftsk Gkr L
(T) r[ow[y f;zx w[;kfco (n) ftXksk f;zx Xho
(J) gq'a w'jB f;zx (;) Bzd bkb B{og[oh
(j) pktk pbtzs (e) gqhsw f;zx ;¯ho
(y) nzfwqsk gqhsw (r) fÙt e[wko pNkbth
(x) ;[oihs gkso 12
- tkose tkose tkose tkose ---- GkrGkrGkrGkr LLLL
(T) Y'b YwZek - bkb f;zx ewbk nekbh
(n) tfjwh skfJnk - ;{pk f;zx
(J) w[V t/fynk fgzv - pboki ;kjBh
(;) ı[ÙhnK nkg/ Bj] nkT[AdhnK - vka Nha nko Ùowk
(j) p/p/ ih - vka jogkb f;zx gzB{ 12
2. gkmgkmgkmgkm----g[;se L g[;se L g[;se L g[;se L tzBrhL 9 (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)tzBrhL 9 (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)tzBrhL 9 (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)tzBrhL 9 (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)
---- ejkDh Gkr L (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)ejkDh Gkr L (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)ejkDh Gkr L (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)ejkDh Gkr L (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)
(T) w[oehnK - B"ozr f;zx
(n) ;KMh ezX - ;zs'y f;zx Xho
(J) pZ; ezveNo - vka dbhg e"o fNtkDk
(;) pkeh ;G ;[Zy-;Kd W - w'jB Gzvkoh 12
- fJeKrh Gkr LfJeKrh Gkr LfJeKrh Gkr LfJeKrh Gkr L
(T) w"BXkoh - JhÙto uzdo Bzdk
(n) ˆ[pko/ - vka nkswihs
(J) f;oiDk - gkbh G[fgzdo f;zx 12
3a Bktb L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (8 s'A 17 sZe eKv gVQkT[D/ jB)3a Bktb L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (8 s'A 17 sZe eKv gVQkT[D/ jB)3a Bktb L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (8 s'A 17 sZe eKv gVQkT[D/ jB)3a Bktb L gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (8 s'A 17 sZe eKv gVQkT[D/ jB)
gqÙB T[Zso ns/ tkoskbkg 12
fB:s gkm-g[;seK
1a ;kfjs - wkbk L 9
- (gzikph eftsk s/ tkose)
2a tzBrh L 9
- (gzikph ejkDhnK s/ fJeKrh)
3a gj[ c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb)
(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok gqekfÙs)
- g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK L
gqÙB 1 fB:s gkm-g[;se d/ eftsk Gkr ftZu'A e'Jh d' ekft - N'N/ d/ e/ fJZe dh gq;zr
;fjs ftnkfynk eoB bJh fejk ikt/rk. 6
gqÙB 2 eftsk Gkr ftZu'A fJZe iK d' ekft-;soK iK s[eK dh ftnkfynk eoB pko/ S'N/
T[ZsoK tkb/ d' gqÙB d/ e/ fJZe gqÙB dk T[Zso d/D bJh fejk ikt/rk. 3
gqÙB 3 eftsk Gkr ftZu'A d' eftsktK d/ e/ fe;/ fJZe dk e/Adoh Gkt fbyD bJh fejk
ikt/rk. 3
gqÙB 4 tkose Gkr ftZu'A d' b/y d/ e/ fe;/ fJZe dk ;ko fbyD bJh fejk ikt/rk. 6
gqÙB 5 tkose Gkr ftZu'A fdZs/ b/yK d/ gkm-nfGnk;K ftZu'a e'Jh gzi gqÙB d/ e/ fe;/
fszB dk T[Zso fbyD bJh fejk ikt/rk. 2+2+2 = 6
gqÙB 6 e'Jh d' ejkDhnK d/ e/ fe;/ fJZe dk ;ko fbyD bJh fejk ikt/rk. 6
gqÙB 7 ejkDhnK d/ gkm - nfGnk;K ftZu'A gzi gqÙB d/ e/ fe;/ fszB dk T[Zso fbyD
bJh fejk ikt/rk.
2O2O2=6
gqÙB 8 fJeKrhnK ftZu'A d' gkso d/ e/ fe;/ fJZe dk gkso-fusoB fbyD bJh fejk
ikt/rk. 6
gqÙB 9 fJeKrhnK ftZu'A e'Jh d' tkosbkg d/ e/ (ftZu iK gk e/) fszB gqÙBK dk T[Zso
fbyD bJh fejk ikt/rk. 2+2+2=6
gqÙB 10 “gj[ - c[Nkb/ s'A gfjbK” Bktb ftZu'A uko gqÙB d/ e/, d' dk T[Zso fbyD bJh
fejk ikt/rk. 4O4 = 8
gqÙB 11 “gj[ - c[Nkb/ s'A gfjbK” Bktb ftZu'A d' tkosbkg d/ e/, fJZe dh gq;zr ;fjs
ftnkfynk fbyD bJh fejk ikt/rk. 4
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- B"AB"AB"AB"AthAthAthAthA
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----I
g/go g/go g/go g/go ---- phphphph
gkm gkm gkm gkm ---- eqweqweqweqw
;wK L ;wK L ;wK L ;wK L 2 1/2 xzN/xzN/xzN/xzN/ fbysh nze L 40fbysh nze L 40fbysh nze L 40fbysh nze L 40
nKsfoe w[bKeD nze L 20nKsfoe w[bKeD nze L 20nKsfoe w[bKeD nze L 20nKsfoe w[bKeD nze L 20
e[Zb nze L 60e[Zb nze L 60e[Zb nze L 60e[Zb nze L 60
gqÙB 1a b/yL (T) ihtBhnK (n) ;wkfie ihtB dhnK ;wZf;nktK (J) ftfrnkB ;zpzXh.
12
gqÙB 2a fuZmhnK$no˜hnK- fBZih
8
gqÙB 3a ejkDh ouBk L ;ze/sK s'A iK f;ZN/ s'A ejkDh fbyDk, nX{oh ejkDh ˘ g{ok eoBk.
6
gqÙB 4a w[jkto/dko tkezÙL w[jkto/dko tkezÙK dh tos'A eoBh.
5
gqÙB 5a Ùpd - i'V L Ùpd - i'VK d/ fB:wK dh nwbh tos'A
5
gqÙB 6a nr/so-fgS/so
4
g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK L
gqÙB 1a e'Jh gzi ftÙ/ d/ e/, fe;/ fJZe T[Zs/ br-gr 250 ÙpdK dk b/y fbyD bJh fejk
ikt/rk .
12
gqÙB 2a e'Jh d' ftÙ/ d/ e/, fe;/ fJZe T[Zs/ gZso$no˜h fbyD bJh fejk ikt/rk. nozG d/
2 nze, wZX d/ 4 nze s/ nzs d/ 2 nze jB.
8
gqÙB 3a ;ze/sK s'A iK f;ZN/ s'A iK nX{oh ejkDh s'A, ejkDh fbyD bJh fejk ikt/rk.
6
gqÙB 4a gkm-g[;se ftZu'A d; w[jkto/dko tkezÙ d/ e/ gzi ˘ tkeK ftZu tosD bJh fejk
ikt/rk. 5
gqÙB 5a Ùpd i'V Ù[ZX fbyD bJh fejk ikt/rk
5
gqÙB 6a nr/so ns/ fgS/so brk e/ pDd/ ÙpdK pko/ g[ZfSnk ikt/rk.
4
fB:s gkm - g[;se
ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk
(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok gqekfÙs)
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- B"AB"AB"AB"AthAthAthAthA
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----II
g/go g/go g/go g/go ---- phphphph
gkm gkm gkm gkm ---- eqweqweqweqw
;wK L ;wK L ;wK L ;wK L 3 xzN/xzN/xzN/xzN/ fbysh nze L 60fbysh nze L 60fbysh nze L 60fbysh nze L 60
nKsfoe w[bKeD nze L 30nKsfoe w[bKeD nze L 30nKsfoe w[bKeD nze L 30nKsfoe w[bKeD nze L 30
e[Zb nze L 90e[Zb nze L 90e[Zb nze L 90e[Zb nze L 90
gqÙB 1a b/yL (T) ihtBhnK (n) ;ZfGnkukfoe (J) ftukoksfwe
15
gqÙB 2a fuZmhnK$no˜hnKL d¯soh s/ tgkoe
10
gqÙB 3a g?ok ouBk L fe;/ ftuko dk ft;Eko, fe;/ s[e dh ftnkfynk iK fe;/ ;fEsh
nB[;ko g?ok ouBk eoBk. 7
gqÙB 4a nykT[sKL nykT[sK dh tos'A eoBh.
10
gqÙB 5a Ùpd - i'V L Ùpd - i'VK ftZu fpzdh, fNZgh s/ nXe dh tos'A Bkb, ÙpdK d/ noEK
ftZu g?Ad/ nzso pko/ dZ;Dk. 6
gqÙB 6a ekoe ns/ ekoe dhnK fe;wK 4
gqÙB 7a tke-p'X, tke d/ fjZ;/, tke dhnK fe;wK, tke-tNKdok, gd-tzv 4
gqÙB 8a Ùpd ouBk, ;wk;h Ùpd
4
g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK Lg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK L
gqÙB 1a e'Jh gzi ftÙ/ d/ e/, fe;/ fJZe T[Zs/ br-gr 400 ÙpdK dk b/y fbyD bJh fejk
ikt/rk . 15
gqÙB 2a e'Jh d' ftÙ/ d/ e/, fe;/ fJZe T[Zs/ gZso$no˜h fbyD bJh fejk ikt/rk. nozG d/
2 nze, wZX d/ 6 nze s/ nzs d/ 2 nze jB.
10
gqÙB 3a e'Jh d' ftuko, s[eK iK ;fEshnK d/ e/ fe;/ fJZe pko/ g?ok ouBk eoB bJh fejk
ikt/rk. 7
gqÙB 4a ftnkeoB ftZu'A d; nykT[sK d/ e/ fe;/ gzi dh ftnkfynk eoB bJh fejk
ikt/rk. 10
gqÙB 5a Ùpd i'V tkb/ Gkr ftZu'A e'Jh fszB tke d/ e/ T[jBK ftZu nkJ/ ÙpdK d/ Ùpd-
i'V mhe eoB bJh fejk ikt/rk. e[Zb ;'XK S/ j'Drhnk.
6
gqÙB 6a ekoe ns/ ekoe dhnK fe;wK, gfoGkÙk iK ftnkfynk pko/ fJZe gqÙB g[ZfSnk
ikt/rk.
4
gqÙB 7a tke ;zpzXh (tke dhnK fe;wK, tke tNKdok) pko/ gqÙB g[ZfSnk ikt/rk.
4
gqÙB 8a Ùpd-ouBk, ;wk;h Ùpd ;zpzXh fJZe gqÙB g[ZfSnk ikt/rk.
4
fB:s gkm - g[;se
ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk
(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok gqekfÙs)
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- d;thAd;thAd;thAd;thA
g/gog/gog/gog/go---- J/J/J/J/
;wK L 2L30 xzN/;wK L 2L30 xzN/;wK L 2L30 xzN/;wK L 2L30 xzN/ ;w?;No ;w?;No ;w?;No ;w?;No ---- gfjbk gfjbk gfjbk gfjbk fbysh g/go fbysh g/go fbysh g/go fbysh g/go ---- 40 nz40 nz40 nz40 nze e e e
;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD ;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD ;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD ;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD ---- 20 nze20 nze20 nze20 nze
e[Zb e[Zb e[Zb e[Zb ---- 60 nze60 nze60 nze60 nze
gkmgkmgkmgkm----eqw dh tzveqw dh tzveqw dh tzveqw dh tzv
1H gkm1H gkm1H gkm1H gkm----g[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjsg[;se L ;kfjs----wkbkwkbkwkbkwkbkL 10L 10L 10L 10
fJ; g[;se d/ eftsk Gkr ftZu'A j/m fbyhnK ekft-XkoktK Ùkwb jBL
(T) ;{¯h-ekft (n) pho- ekft
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/
• d' gqÙB t;s{fBÙm (Objective type) fe;w d/ j'Dr/
2
• fJZe gqÙB gq;zr ;fjs ftnkfynk pko/ j't/rk.
5
• fJZe gqÙB eftsk d/ e/Adoh Gkt$;ko pko/ j't/rk.
2
;kfjs-wkbk g[;se d/ tkose Gkr ftZu'A j/m fby/ b/y Ùkwb jBL
(T) opkp wzrkT[B dk ftosKs (n) xo dk fgnko (J) p'bh
fJ; Gkr ftZu'A d' gqeko d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/
• d' gqÙB t;s{fBÙm (Objective type) gqeko d/ j'Dr/.
2
• gkm-nfGnk;K ftZu'A gzi gqÙB d/ e/ fe;/ fszB dk T[Zso
fbyD bJh fejk ikt/rk. 2+2+2= 6
2H gkm2H gkm2H gkm2H gkm----g[;seL tzBrhg[;seL tzBrhg[;seL tzBrhg[;seL tzBrh L 10L 10L 10L 10
fJ; g[;se ftZu'A j/m fbyhnK ejkDhnK Ùkwb jBL
(T) e[bch (n) wVQhnK s'A d{o (n) nzr ;zr
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/L
• d' gqÙB t;s{fBÙm (Objective type) fe;w d/ j'Dr/.
2
• fJZe gqÙB ejkDh d/ ;ko Bkˇ ;zpzfXs j't/rk.
4
• gkm - nfGnk;K ftZu' uko gqÙB d/ e/ d' dk T[Zso fbyD
bJh fejk ikt/rk.
32
11
2
11 =+
fJ; g[;se ftZu'A j/m fby/ fJeKrh Ùkwb jBL
(T) pzp e/; (n) BkfJe
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/
• d' gqÙB t;s{fBÙm (Objective type) fe;w d' j'Dr/.
2
• fJZe gqÙB gkso- fusoB pko/ j't/rk.
4
• fJZe gqÙB tkoskbkg d/ gq;zr pko/ j't/rk. 1
3H gkm3H gkm3H gkm3H gkm----g[;seL gj[g[;seL gj[g[;seL gj[g[;seL gj[----c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb) c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb) c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb) c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb)
eKv 1 s'A 7 sZe
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/L
• d' gqÙB t;s{fBÙm (Objective type) fe;w d/ j'Dr/.
2
• fJZe gqÙB gkso- fusoB Bkˇ ;zpzfXs j't/rk.
4
• fJZe gqÙB tkoskbkg d/ gq;zr Bkˇ ;zpzfXs j't/rk
1
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- d;thAd;thAd;thAd;thA
g/gog/gog/gog/go---- J/J/J/J/
;w?;No ;w?;No ;w?;No ;w?;No ---- gfjbkgfjbkgfjbkgfjbk
g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ùg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ùg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ùg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKfjdkfJsKfjdkfJsKfjdkfJsK
;wKL2L30 xzN/;wKL2L30 xzN/;wKL2L30 xzN/;wKL2L30 xzN/ ffffbysh g/go bysh g/go bysh g/go bysh g/go ---- 40 nze 40 nze 40 nze 40 nze
;h;h;h;ha;haJh$nKsfoe w[bKeDa;haJh$nKsfoe w[bKeDa;haJh$nKsfoe w[bKeDa;haJh$nKsfoe w[bKeD---- 20 nze20 nze20 nze20 nze
e[Zb e[Zb e[Zb e[Zb ---- 60 nze60 nze60 nze60 nze
gqÙB 1 fJj gqÙB t;s{fBÙm fe;w dk j't/rk.
(T) ;kfjs-wkbkL10 g[;se d/ fBoXkfos ekft ftZu'A 2 gqÙB ns/ tkose Gkr
ftZu'A 2 gqÙB g[ZS/ ikDr/.
(n) tzBrhL10 g[;se d/ fJeKrh Gkr ftZu'A 2 gqÙB ns/ ejkDh Gkr ftZu'A 2 gqÙB
g[ZS/ ikDr/.
(J) Bktb d/ fBoXkfos Gkr ftZu'A 2 gqÙB g[ZS/ ikDr/.
(fJj ;ko/ gqÙB fJZe-fJZe Bzpo d/ j'Dr/) 10
gqÙB 2 fJ; gqÙB ftZu fBoXkfos ekft-XkoktK ftZu'A d' ekft-N'N/ d/ e/ fe;/ fJZe
dh gq;zr ;fjs ftnkfynk eoB bJh fejk ikt/rk. gq;zr d/ 2 nze ns/
ftnkfynk d/ 3 nze jB 2+3=5
gqÙB 3 e'Jh d' ekft-ouBktK d/ e/ fe;/ fJZe dk e/Adoh -Gkt$ ;ko (d't/A gZyK ftZu'A fJZe)
br-gr 40 ÙpdK ftZu fbyD bJh fejk ikt/rk. 2
gqÙB 4 ;kfjs-wkbkL10 ftub/ b/yK d/ ftÙk-t;s{ pko/ gzi gqÙB d/ e/, fszB gqÙBK dk
T[Zso g[ZfSnk ikt/rk. 2+2+2=6
gqÙB 5 tzBrhL10 g[;se ftZu'A e'Jh d' ejkDhnK d/ e/ fe;/ fJZe dk ;ko br-gr - 125
ÙpdK ftZu fbyD bJh fejk ikt/rk. 4
gqÙB 6 ejkDhnK d/ gkm - nfGnk;K ftZu'A uko gqÙB d/ e/ fe;/ d' dk T[Zso fbyD bJh
fejk ikt/rk.
32
11
2
11 =+
gqÙB 7 fJeKrhnK ftZu'A d' gkso d/ e/ fe;/ fJZe dk gkso-fusoB br-gr 125 ÙpdK
ftZu fbyD bJh fejk ikt/rk.
4
gqÙB 8 fJeKrhnK ftZu'A d' tkoskbkg d/ e/ fe;/ fJZe dk gq;zr ;gÙN eoB bJh fejk
ikt/rk.
1
gqÙB 9 Bktb d/ fBoXkfos eKvK ftZu'A d' gkso d/ e/ fe;/ fJZe dk gkso fusoB 125
ÙpdK ftZu fbyD bJh fejk ikt/rk.
4
gqÙB 10 Bktb d/ fBoXkfos eKvK ftZu'A d' tkoskbkg d/ e/ fe;/ fJZe dk gq;zr ;gÙN eoB
bJh fejk ikt/rk.
1
B'NLB'NLB'NLB'NL
gqÙB BzL 1 gqÙB BzL 1 gqÙB BzL 1 gqÙB BzL 1 ‘;kfjs;kfjs;kfjs;kfjs----wkbkwkbkwkbkwkbkL10L10L10L10’ ,,,,’tzBrhtzBrhtzBrhtzBrhL10L10L10L10’ ns/ gj[ns/ gj[ns/ gj[ns/ gj[----c[Nkb/ s'Ac[Nkb/ s'Ac[Nkb/ s'Ac[Nkb/ s'A gfjbKgfjbKgfjbKgfjbK’ fszB/ gkmfszB/ gkmfszB/ gkmfszB/ gkm---- g[;seK g[;seK g[;seK g[;seK
ftZu'AftZu'AftZu'AftZu'A
gqÙB BzL 2 s'A 4 sZe gqÙB BzL 2 s'A 4 sZe gqÙB BzL 2 s'A 4 sZe gqÙB BzL 2 s'A 4 sZe ‘;kfjs;kfjs;kfjs;kfjs----wkbkwkbkwkbkwkbkL10L10L10L10’ ftZu'AftZu'AftZu'AftZu'A
gqÙB BzL 5 s'A 8 sZe gqÙB BzL 5 s'A 8 sZe gqÙB BzL 5 s'A 8 sZe gqÙB BzL 5 s'A 8 sZe ‘tzBrhtzBrhtzBrhtzBrhL10L10L10L10’ ftZu'AftZu'AftZu'AftZu'A
gqÙB BzL 9 ns/ 10 gqÙB BzL 9 ns/ 10 gqÙB BzL 9 ns/ 10 gqÙB BzL 9 ns/ 10 ‘gj[gj[gj[gj[----cNkb/ s'A gfjbKcNkb/ s'A gfjbKcNkb/ s'A gfjbKcNkb/ s'A gfjbK’ g[;se ftZu'Ag[;se ftZu'Ag[;se ftZu'Ag[;se ftZu'A
B'NB'NB'NB'NL Bktb d/ fijV/ gkso ;ko/ Bktb d/ nko-gko c?b/ j'J/ jB T[j d'tA/ ;w?;NoK ftZu ftuko/
ikDr/ I
fijV/ r"D gksoK dh G{fwek fBGkT[Ad/ jB T[jBK B{z ;zpzfXs ;w?;No sZe ;hws ofjD
fdZsk ikt/.
fBoXkfos gkm-g[;seKL ‘;kfjs-wkbkL10’ ,’tzBrhL10’ ns/ gj[-c[Nkb/ s'A gfjbK’
(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov w[jkbh tZb'A gqekfÙs)
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- d;td;td;td;thAhAhAhA
g/gog/gog/gog/go---- J/J/J/J/
;wK L 3 xzN/;wK L 3 xzN/;wK L 3 xzN/;wK L 3 xzN/ ;w?;No ;w?;No ;w?;No ;w?;No ---- d{ik d{ik d{ik d{ik fbysh g/go fbysh g/go fbysh g/go fbysh g/go ---- 60 nze 60 nze 60 nze 60 nze
;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD;ha;haJh$nKsfoe w[bKeD---- 30 nze30 nze30 nze30 nze
e[Zb e[Zb e[Zb e[Zb ---- 90 nze90 nze90 nze90 nze
gkmgkmgkmgkm----eqw dh tzveqw dh tzveqw dh tzveqw dh tzv
1H1H1H1H gkmgkmgkmgkm----g[g[g[g[;;;;se Lse Lse Lse L ;kfjs ;kfjs ;kfjs ;kfjs ---- wkbkwkbkwkbkwkbk L 10L 10L 10L 10
fJ; g[;se d/ eftsk Gkr ftZu'A j/m fbyhnK ekft-XkoktK Ùkwb jBL
(T) r[owfs ekft (n) feZ;k -ekft
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/
• d' gqÙB t;s{fBÙm fe;w(Objective type) d/ j'Dr/.
2
• d' gqÙB gq;zr ;fjs ftnkfynk pko/ j'Dr/. 5O5
&10
• fJZe gqÙB eftsk d/ e/Adoh Gkt$;ko pko/ j't/rk.
2
;kfjs-wkbkL10 g[;se d/ tkose Gkr ftZu'A j/m fby/ b/y Ùkwb jBL
(T) gqkoEBk (n) pkpk okw f;zx e{ek
(J) wjKeth ekbhdk; (;) w/o/ tZv/ tv/o/
(j) s[oB dk j[Bo
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/
• d' gqÙB t;s{fBÙm fe;w (Objective type) d/ j'Dr/.
2
• fJZe gqÙB b/y s/ ;ko Bkˇ ;zpzfXs j't/rk.
6
• gkm-nfGnk;K ftZu'A uko gqÙB d/ e/ fe;/ d' dk T[Zso
fbyD
bJh fejk ikt/rk. 2 + 2= 4
2H gkm2H gkm2H gkm2H gkm----g[;seL tzBrhg[;seL tzBrhg[;seL tzBrhg[;seL tzBrh L 10L 10L 10L 10
fJ; g[;se ftZu'A j/m fbyhnK ejkDhnK Ùkwb jBL
(T) pzw pjkdo (n) pkrh dh Xh
(J) Xosh j/mbk pbd (;) fJZe g?o xZN s[oBk
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/L
• d' gqÙB t;s{fBÙm fe;w (Objective type) d/ j'Dr/.
2
• fJZe gqÙB ejkDh d/ ;ko Bkˇ ;zpzfXs j't/rk.
6
• gkm nfGnk;K ftZu'A uko gqÙB d/ e/ d' dk T[Zso fbyD
bJh fejk ikt/rk.
2+2=4
fJ; g[;se ftZu'A j/m fby/ fJeKrh Ùkwb jBL
(T) ;w[zdo'A gko (n) ˜¯oBkwk (J) d{ik ftnkj
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/
• d' gqÙB t;s{fBÙm fe;w (Objective type) d/ j'Dr/.
2
• fJZe gqÙB gkso- fusoB pko/ j't/rk.
5
• d' tkoskbkg d/ e/ (ftZu iK gk e/) j/mK fdZs/ fszB gqÙBK
d/ T[Zso d/D bJh fejk ikt/rk. 3
3H gkm3H gkm3H gkm3H gkm----g[;seL gj[g[;seL gj[g[;seL gj[g[;seL gj[----c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb) c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb) c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb) c[Nkb/ s'A gfjbK (Bktb)
eKv 8 s'A 17 sZe
fJ; Gkr ftZu'A fszB fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/L
• d' gqÙB t;s{fBÙm fe;w (Objective type) d/ j'Dr/.
2
• fJZe gqÙB gkso- fusoB Bkˇ ;zpfXs j't/rk.
6
• fJZe gqÙB tkoskbkg d/ gq;zr ns/ ftnkfynk Bkˇ ;zpzfXs
j't/rk
4
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- gzikphgzikphgzikphgzikph
Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh Ùq/Dh ---- d;thAd;thAd;thAd;thA
g/gog/gog/gog/go---- J/J/J/J/
;w?;No ;w?;No ;w?;No ;w?;No ---- d{ikd{ikd{ikd{ik
g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK
;wK L 3;wK L 3;wK L 3;wK L 3 xzN/xzN/xzN/xzN/ fbysh g/goL 60 nzefbysh g/goL 60 nzefbysh g/goL 60 nzefbysh g/goL 60 nze
;ha ;ha Jha $ nKsfoe w[bKeDL 30 nze;ha ;ha Jha $ nKsfoe w[bKeDL 30 nze;ha ;ha Jha $ nKsfoe w[bKeDL 30 nze;ha ;ha Jha $ nKsfoe w[bKeDL 30 nze
e[ZbL 90 nzee[ZbL 90 nzee[ZbL 90 nzee[ZbL 90 nze
gqÙB 1 fJj gqÙB t;s{ fBÙm fe;w dk j't/rk.
(T) ;kfjs-wkbkL10 g[;se d/ fBoXkfos ekft ftZu'A 2 gqÙB ns/ tkose Gkr ftZu'A 2
gqÙB g[ZS/ ikDr/.
(n) tzBrhL10 g[;se d/ ejkDh Gkr ftZu'A 2 gqÙB ns/ fJeKrh Gkr ftZu'A 2 gqÙB g[ZS/
ikDr/.
(J) Bktb d/ fBoXkfos Gkr ftZu'A 2 gqÙB g[ZS/ ikDr/. fJj ;ko/ gqÙB fJZe fJZe Bzpo d/
j'Dr/.
10
gqÙB 2 fJ; gqÙB d/ (T) Gkr ftZu fBoXkfos ekft-XkoktK ftZu'A d' ekft-N'N/ ftueko “iK” d/ e/
gkJ/ ikDr/. fJ; gqÙB d/ (n) Gkr ftZu th d' ekft-N'N/ fdZs/ ikDr/. T ns/ n Gkr ftZu'A
fJZe - fJZe ekft - N'N/ dh gq;zr ;fjs ftnkfynk eoBh ˜o{oh j't/rh. gq;zr d/ 2 nze ns/
ftnkfynk d/ 3 nze jB. (2O3&5, 2O3&5) & 10
gqÙB 3 e'Jh d' ekft-ouBktK d/ e/ fe;/ fJZe dk e/Adoh-Gkt iK ;ko (d'B'A gZyK ftZu'A e/tb fJZe
gZy) br-gr 40 ÙpdK ftZu fbyD bJh fejk ikt/rk.
2
gqÙB 4 ;kfjs-wkbkL10 d/ tkose Gkr ftZu'A e'Jh d' b/y d/ e/ fe;/ fJZe dk ;ko br-gr 150
ÙpdK
ftZu fbyD bJh fejk ikt/rk.
6
gqÙB 5 ;kfjs-wkbkL10 ftub/ b/yK d/ ftÙk - t;s{ pko/ uko gqÙB d/ e/ fe;/ d' dk T[Zso fbyD
bJh fejk ikt/rk. 2O2 &
4
gqÙB 6 tzBrhL10 g[;se ftZu'A e'Jh d' ejkDhnK d/ e/ fe;/ fJZe dk ;ko br-gr 150 ÙpdK ftZu
fbyD bJh fejk ikt/rk.
6 gqÙB 7 ejkDhnK d/ gkm
- nfGnk;K ftZu'A uko gqÙB d/ e/ fe;/ d' dk T[Zso fbyD bJh fejk ikt/rk. d't/A gqÙBK d/ d'-
d' nze j'Dr/. 2O2 & 4
gqÙB 8 fJeKrhnK ftZu'A d' gkso d/ e/ fe;/ fJZe dk gkso - fusoB br-gr 150 ÙpdK ftZu
fbyD bJh fejk ikt/rk. 5
gqÙB 9 fJeKrhnK ftZu'A e'Jh d' tkoskbkg d/ e/ (ftZu iK gk e/)/, j/mK fdZs/ fszB gqÙBK d/ T[Zso
d/D bJh fejk ikt/rk. fszB/ gqÙB fJZe-fJZe nze d/ j'Dr/. 1O1O1 &
3 gqÙB 10 Bktb d/ fBoXkfos eKvK ftZu'A e'Jh d' gkso d/ e/ fe;/ fJZe dk gkso - fusoB 150
ÙpdK ftZu fbyD bJh fejk ikt/rk.
6
gqÙB 11 Bktb d/ fBoXkfos eKvK ftZu'A e'Jh d' tkoskbkg d/ e/ fe;/ fJZe dh gq;zr ;fjs
ftnkfynk eoB bJh fejk ikt/rk. gq;zr ns/ ftnkfynk d/ d'-d' nze j'Dr/. 2O2 &
4
gqÙB Bz L 1 “;kfjs wkbkgqÙB Bz L 1 “;kfjs wkbkgqÙB Bz L 1 “;kfjs wkbkgqÙB Bz L 1 “;kfjs wkbkL10L10L10L10”, “tzBrh”, “tzBrh”, “tzBrh”, “tzBrhL10L10L10L10” s/ “g[j” s/ “g[j” s/ “g[j” s/ “g[j----c[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'A.c[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'A.c[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'A.c[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'A.
gqÙgqÙgqÙgqÙB Bz L 2 s'A B Bz L 2 s'A B Bz L 2 s'A B Bz L 2 s'A 5555 sZe “;kfjssZe “;kfjssZe “;kfjssZe “;kfjs----wkbkwkbkwkbkwkbkL10L10L10L10” ftZu'A. ” ftZu'A. ” ftZu'A. ” ftZu'A.
gqÙB Bz L gqÙB Bz L gqÙB Bz L gqÙB Bz L 6666 s'A 9 sZe “tzBrhs'A 9 sZe “tzBrhs'A 9 sZe “tzBrhs'A 9 sZe “tzBrhL10L10L10L10” ftZu'A.” ftZu'A.” ftZu'A.” ftZu'A.
gqÙB Bz L 10 s'A 11 “ggqÙB Bz L 10 s'A 11 “ggqÙB Bz L 10 s'A 11 “ggqÙB Bz L 10 s'A 11 “gjjjj[[[[ ---- c[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'Ac[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'Ac[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'Ac[Nkb/ s'A gfjbK” ftZu'A
B'N LB'N LB'N LB'N L
(1) Bktb d/ fijV/ gkso ;ko/ Bktb d/ nko-gko c?b/ j'J/ jB, T[j d't/A ;w?;NoK ftZu
ftuko/ ikDr/.
(2) fijV/ r"D gksoK dh G{fwek fBGkT[Ad/ jB T[jBK ˘ f;o¯ gfjb/ iK d{i/ ;w?;No
sZe ;hws ofjD fdZsk ikt/.
Ù/qDhÙ/qDhÙ/qDhÙ/qDh----d;thAd;thAd;thAd;thA
ftÙkftÙkftÙkftÙk----gzikphgzikphgzikphgzikph
g/gog/gog/gog/go----phphphph
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----gfjbkgfjbkgfjbkgfjbk
gkmFeqw dh tzvgkmFeqw dh tzvgkmFeqw dh tzvgkmFeqw dh tzv
;wKL ;wKL ;wKL ;wKL 2L2L2L2L33330000 xzN/ xzN/ xzN/ xzN/ fbysh g/gofbysh g/gofbysh g/gofbysh g/go----40404040 nzenzenzenze
;;;;ha;haJha$nKsfoe w[bKeDha;haJha$nKsfoe w[bKeDha;haJha$nKsfoe w[bKeDha;haJha$nKsfoe w[bKeD----22220 nze0 nze0 nze0 nze
e[Zbe[Zbe[Zbe[Zb----66660 nze0 nze0 nze0 nze
gqÙBL1 ftnkeoB Gkr ftZu'A t;s{fBÙm fe;w (Objective Type) dk gqÙB j't/rk.
10
gÙBL2 b/y L
(T) gfjbh fSwkjh d"okB nkT[D tkˇ/ w/b/$fsT[jko ns/ ;ZfGnkukfoe gZyK Bkˇ ;zpzfXs.
(n) gfjbh fSwkjh Bkˇ ;zpzfXs wjKg[oyK$d/; GrsK$fJfsjkf;e ns/ ;kfjfse
ftneshnK dhnK ihtBhnK.
(J) ftfdnkoEh ihtB d/ gZy$:ksoktK Bkˇ ;zpzfXs
(;) wB'oziB ns/ ;zuko ;kXBK ;zpzXh. 6
gqÙBL3 fuZmhnK$gZsoL fBZihl fwZsoK$;j/bhnK,foÙs/dkoK ns/ wkfgnK nkfd ˘. 1+3+1=5
gqÙBL4 nDfvZmk g?ok L fB:s gkm-g[;se d/ pkjo'A fdZs/ g?o/ ftZu'A gqÙB g[ZSD/. 1O1O1O1
&4
gqÙBL5 w[jkto/ L w[jktfonK dh tkeK ftZu tos'A (nZyo T s'A i sZe) 1+1+1+1+1 = 5
gqÙBL6 ft;okw fuzBQK dh tos'A 2
gqÙBL7 ftnkeoB L gfoGkÙk, wzst, nzr 1
gqÙBL8 (T) GkÙk ns/ gzikph GkÙk L gfoGkÙk, gzikph dhnK T[g GkÙktK, Ne;kbh iK fwnkoh GkÙk.
2
(n) X[Bh ns/ gzikph X[BhnK L ;`o, ftnziB, Bk;eh ;`o, Bk;eh ftnziB
1
gqÙBL9 ÙpdFp'X L BKt ns/ gVBKt dhnK fe;wK, gfoGkÙktK, T[dkjoBK ns/ ÙpdK dh tkeK
ftZu'A gfjukD eoBh. 2
gqÙBL10 fbzr ns/ tuB pdb'. 1O1 & 2
B'NL B'NL B'NL B'NL bVh BzL 7,bVh BzL 7,bVh BzL 7,bVh BzL 7, 8888(T,n)(T,n)(T,n)(T,n),,,, 9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ 9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ 9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ 9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/.ikDr/.ikDr/.ikDr/.
Ù/qDhÙ/qDhÙ/qDhÙ/qDh----d;thAd;thAd;thAd;thA
ftÙkftÙkftÙkftÙk----gzikphgzikphgzikphgzikph
g/gog/gog/gog/go----phphphph
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----gfjbkgfjbkgfjbkgfjbk
g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKLg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKLg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKLg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKL
;wKL ;wKL ;wKL ;wKL 2L2L2L2L33330000 xzN/ xzN/ xzN/ xzN/ fbysh g/gofbysh g/gofbysh g/gofbysh g/go----40404040 nzenzenzenze
;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD----22220 nze0 nze0 nze0 nze
e[Zbe[Zbe[Zbe[Zb----66660 nze0 nze0 nze0 nze
gqÙBL1 fJj gqÙB t;s{fBÙm fe;w (Objective Type) dk j't/rk.
(T) fBoXkfos gkm-eqw ftZu'A ftnkeoB pko/ fJZe gqÙB g[ZfSnk ikt/rk.
(n) GkÙk ns/ gzikph GkÙk pko/ fszB gqÙB g[ZS/ ikDr/.
(J) X[Bh ns/ gzikph X[BhnK pko/ d' gqÙB g[ZS/ ikDr/.
(;) Ùpd G/dK dhnK fe;wK, T[g-G/dK, gSkD pko/ fszB gqÙB g[ZS/ ikDr/.
(j) fbzr ns/ tuB ;zpzXh fJZe gqÙB g[ZfSnk ikt/rk 10%1 &10
gqÙBL2 gkm-eqw Bkˇ ;zpzfXs e'Jh gzi ftÙ/ d/ e/ fe;/ fJZe T[Zgo br-gr 250 ÙpdK dk b/y
fbyD bJh fejk ikt/rk. 6
gqÙBL3 e'Jh d' ftÙ/ d/ e/ fe;/ fJZe T[Zgo fBZih gZso fbyD bJh fejk ikt/rk. nkozG dk 1 nze,
wZX d/ 3 nze ns/ nzs dk 1 nze j't/rk. 1O3O1 & 5
gqÙBL4 fBoXkfos gkm g[;se s'A pkjo'A br-gr 150 ÙpdK dk g?ok d/ e/ T[; d/ ftÙk-t;s{
pko/ uko gqÙB g[ZS/ ikDr/. 1O1O1O1 & 4
gqÙBL5 fBoXkfos gkm-eqw ftZu'A d; w[jkto/ d/ e/ fe;/ gzi ˘ fJ; soQK tkeK ftZu tosD
bJh fejk ikt/rk fe noE ;gÙN j' ikD. tZyo/ noE Bj] g[ZS/ ikDr/. 1O1O1O1O1 & 5
gqÙBL6 fJZe nfijk g?ok iK tke fdZsk ikt/rk, fi; ftZu uko ft;okw fuzBQ bZr ;ed/ j'D.
Y[et/A ft;okw fuzBQ bkT[D bJh fejk ikt/rk. 2
gqÙBL7 ftnkeoB pko/ (gfoGkÙk, wzst, nzr) ;zy/g T[Zso tkˇk fJZe gqÙB g[ZfSnk ikt/rk. 1
gqÙBL8 (T) GkÙk ns/ gzikph GkÙk ftZu'A ;zy/g T[Zso tkˇ/ d' gqÙB g[ZS/ ikDr/. 1O1 & 2
(n) X[Bh ns/ gzikph X[BhnK ftZu'A ;zy/g T[Zso tkˇk fJZe gqÙB g[ZfSnk ikt/rk.
1
gqÙBL9 Ùpd-p'X tkˇ/ fBoXkfos gkm-eqw ftZu'A ;zy/g T[Zso tkˇ/ d' gqÙB g[ZS/ ikDr/. 1O1 &
2
gqÙBL10 d' tZy-tZy tke d/ e/ T[jBK ftub/ BKt, gVBKt, ÙpdK d/ fbzr s/ tuB pdb e/ w[V
fbyD bJh fejk ikt/rk. 1O1 & 2
fB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seL
““““ ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)
(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)
Ù/qDhÙ/qDhÙ/qDhÙ/qDh----d;thAd;thAd;thAd;thA
ftÙkftÙkftÙkftÙk----gzikphgzikphgzikphgzikph
g/gog/gog/gog/go----phphphph
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----d{ikd{ikd{ikd{ik
gkmFeqw dh tzvgkmFeqw dh tzvgkmFeqw dh tzvgkmFeqw dh tzv
;wKL 3 xzN/ ;wKL 3 xzN/ ;wKL 3 xzN/ ;wKL 3 xzN/ fbysh g/gofbysh g/gofbysh g/gofbysh g/go----60 nze60 nze60 nze60 nze
;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD----30 nze30 nze30 nze30 nze
e[Zbe[Zbe[Zbe[Zb----90 nze90 nze90 nze90 nze
gqÙBL1 ftnkeoB Gkr ftZu'A t;s{fBÙm fe;w (Objective Type) dk gqÙB j't/rk.
10
gÙBL2 b/y L
(T) d{ih fSwkjh d"okB nkT[D tkˇ/ w/b/$fsT[jko ns/ ;ZfGnkukfoe gZyK Bkˇ ;zpzfXs.
(n) d{ih fSwkjh Bkˇ ;zpzfXs wjK g[oyK$d/Ù GrsK$fJfsjkf;e ns/ ;kfjfse
ftneshnK dhnK ihtBhnK.
(J) g/Av{ ns/ ÙÙfjoh ihtB dhnK ;wZf;nktK (;wkfie, nkofEe ns/ f;js Bkˇ
;zpzfXs)
(;) ftfrnkB ns/ ftfrnkBe u/sBk Bkˇ ;zpzfXs. 12
gqÙBL3 no˜hnK L
;oekoh$noXF;oekoh$gqkJht/N, ndkfonK Bkˇ ;zpzfXs.
2+6+2=10
gqÙBL4 ;zy/g g?ok L fe;/ g?o/ dh ;zy/g ouBk eoBk ns/ f;ob/y d/Dk. 4+1= 5
gqÙBL5 w[jkto/ L w[jktfonK dh tkeK ftZu tos'A (nZyo M s'A t sZe) 2+2+2+2+2 = 10
gqÙBL6 ft;okw fuzBQK dh tos'A 2
gqÙBL7 fbgh ns/ r[ow[yh fbgh L toB iK nZyo dhnK fe;wK, brK ns/ brkyo (fpzdh,fNZgh,nXe)
2
gqÙBL8 ÙpdFp'X L ftÙ/ÙD, fefonk, fefonkFftÙ/ÙD, ;zpzXe, :'ie ns/ ft;fwe dhnK fe;wK,
gfoGkÙktK, T[dkjoBK ns/ tkeK ftZu gSkD eoBh. 4
gqÙBL9 noEFp'X L pj[FnoEe Ùpd, ;wkBkoEe Ùpd, fto'XkoEe Ùpd ns/ pj[s/ ÙpdK dh EK
fJZe Ùpd dhnK gfoGkÙktK ns/ ikDekoh. 3
gqÙBL10 ekb L fe;wK, T[gG/d ns/ tke dk ekb pdbDk. 2
B'NL B'NL B'NL B'NL bVh BzL 7,8,9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/.bVh BzL 7,8,9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/.bVh BzL 7,8,9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/.bVh BzL 7,8,9 ns/ 10 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/.
fB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seL
““““ ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)
(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)
Ù/qDhÙ/qDhÙ/qDhÙ/qDh----d;thAd;thAd;thAd;thA
ftÙkftÙkftÙkftÙk----gzikphgzikphgzikphgzikph
g/gog/gog/gog/go----phphphph
;w?;No;w?;No;w?;No;w?;No----d{ikd{ikd{ikd{ik
g/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsKg/go ;?ZNo bJh ftÙ/Ù fjdkfJsK
;wKL 3 xzN/ fbysh g/go;wKL 3 xzN/ fbysh g/go;wKL 3 xzN/ fbysh g/go;wKL 3 xzN/ fbysh g/go----60 nze60 nze60 nze60 nze
;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD;ha;haJha$nKsfoe w[bKeD----30 nze30 nze30 nze30 nze
e[Ze[Ze[Ze[Zbbbb----90 nze90 nze90 nze90 nze
gqÙBL1 fJj gqÙB t;s{fBÙm fe;w (Objective Type) dk j't/rk.
gqÙB dh u'D fJ; gqeko ehsh ikt/rh.
(T) gkm-eqw d/ bVh BzL 7 ftZu'A 2 gqÙB fdZs/ ikDr/.
(n) gkm-eqw d/ bVh BzL 8 ftZu'A 4 gqÙB fdZs/ ikDr/.
(J) gkm-eqw d/ bVh BzL 9 ftZu'A 2 gqÙB fdZs/ ikDr/.
(;) gkm-eqw d/ bVh BzL 10 ftZu'A 2 gqÙB fdZs/ ikDr/.
10%1&10
gqÙBL2 gkm-eqw Bkˇ ;zpzfXs e'Jh gzi ftÙ/ d/ e/ fe;/ fJZe T[Zgo br-gr 400 ÙpdK dk b/y
fbyD bJh fejk ikt/rk. fJ; ftZu t;s{-gZy d/ 8 nze ns/ gqrNkn Yzr, soshp, Ù?bh,
p'bh ns/ ;gÙNsk d/ 4 nze j'Dr/. 12
gqÙBL3 e'Jh d' ftÙ/ d/ e/ fe;/ fJZe T[Zgo no˜h fbyD bJh fejk ikt/rk. nozG d/ 2 nze, wZX d/
6 nze ns/ nzs d/ 2 nze j'Dr/. 2O6O2&10
gqÙBL4 br-gr125-150 ÙpdK dk g?ok d/ e/ T[; ˘ fJZe fsjkJh ÙpdK ftZu ;zy/g ouBk eoB
ns/ Y[etK f;ob/y fbyD bJh fejk ikt/rk. ;zy/g ouBk d/ 4 nze ns/ f;ob/y dk 1 nze
j't/rk.
4O1&5
gqÙBL5 fBoXkfos gkm-eqw ftZu'A d; w[jkto/ d/ e/ fe;/ gzi ˘ fJ; soQK tkeK ftZu tosD
bJh fejk ikt/rk fe noE ;gÙN j' ikD. tZyo/ noE Bj] g[ZS/ ikDr/.
2O2O2O2O2&10
gqÙBL6 fJZe nfijk g?ok iK tke fdZsk ikt/rk, fi; ftZu uko ft;okw fuzBQ bZr ;ed/ j'D.
Y[et/A ft;okw fuzBQ bkT[D bJh fejk ikt/rk.
2
gqÙBL7 fJ; gqÙB ftZu gkm-eqw d/ fbgh ns/ r[ow[yh fbgh tkˇ/ fjZ;/ ftZu'A ;zy/g T[Zso tkˇ/ d'
gqÙB g[ZS/ ikDr/.
2
gqÙBL8 fJ; gqÙB ftZu gkm-eqw d/ Ùpd-p'X tkˇ/ fjZ;/ ftZu'A Ùpd d/ G/dK, T[g-G/dK ;zpzXh d'
gqÙB g[ZS/ ikDr/. gfoGkÙk dk 2
11 ns/ T[dkjoBK dk 21 nze j't/rk.
2
11 O 21 O 211 O 21 & 4
gqÙBL9 (T) fJZe pj[-noEe Ùpd d/ e/ T[; d/ tZy-tZy noEK ˘ ;gÙN eod/ d' tke pDkT[D bJh
fejk ikt/rk. (n) fJZe Ùpd d/ e/ T[; d/ d' ;wkBkoEe Ùpd fbyD bJh fejk ikt/rk.
(J) pj[s/ ÙpdK dh EK fJZe Ùpd iK fJZe Ùpd d/ e/ T[; dk fto'Xh Ùpd g[ZfSnk ikt/rk.
1O1O1 =3
gqÙBL10 e'Jh fJZe tke d/ e/ T[; dk ekb pdbD bJh fejk ikt/rk. 2
fB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seLfB:s gkmFg[;seL
““““ ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)ni'eh gzikph dk ftnkeoB s/ b/y ouBk” (;'fXnk ;z;eoB)
(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)(gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov, w[jkbh tZb'A gqekfÙs.)
Ù/qDhÙ/qDhÙ/qDhÙ/qDh----d;thAd;thAd;thAd;thA
ftÙkftÙkftÙkftÙk---- n?vhÙBb n?vhÙBb n?vhÙBb n?vhÙBb gzikphgzikphgzikphgzikph
((((n?vhÙBb fJwfsjkB d/D tkb/ ftfdnkoEhnK bJh gkm n?vhÙBb fJwfsjkB d/D tkb/ ftfdnkoEhnK bJh gkm n?vhÙBb fJwfsjkB d/D tkb/ ftfdnkoEhnK bJh gkm n?vhÙBb fJwfsjkB d/D tkb/ ftfdnkoEhnK bJh gkm ---- eqweqweqweqw))))
g/gog/gog/gog/go----phphphph
gkmFeqw gkmFeqw gkmFeqw gkmFeqw
;wKL ;wKL ;wKL ;wKL 3L003L003L003L00 xzN/ xzN/ xzN/ xzN/ e[Zbe[Zbe[Zbe[Zb nzenzenzenze ----75757575
gk; nze gk; nze gk; nze gk; nze ---- 25252525
gqÙBL1 ftnkeoB Gkr ftZu'A t;s{fBÙm fe;w (Objective Type) dk gqÙB j't/rk.
gÙBL2 b/y L 10
(T) ihtBhnK-wjKg[oyK$d/; GrsK$fJfsjkf;e ns/ ;kfjfse ftneshnK dhnK
ihtBhnK.
(n) g/Av{ ns/ ÙÙfjoh ihtB dhnK ;wZf;nktK (;wkfie, nkofEe ns/ f;js Bkˇ
;zpzfXs).
(J) w/b/$fsT[jko ns/ ;ZfGnkukfoe gZyK Bkˇ ;zpzfXs.
(;) ftfdnkoEh ihtB d/ gZy$:ksoktK Bkˇ ;zpzfXs.
(j) ftfrnkB ns/ ftfrnkfBe u/sBk Bkˇ ;zpzfXs. 12
gqÙBL3 fuZmhnK$gZsoL fBZihl fwZsoK$;j/bhnK,foÙs/dkoK ns/ wkfgnK ˘.
no˜hnK L ;oekoh$noXF;oekoh$gqkJht/N, ndkfonK Bkˇ ;zpzfXs. 7
gqÙBL4 ;zy/g g?ok L fe;/ g?o/ dh ;zy/g ouBk eoBk ns/ f;ob/y d/Dk. 6
gqÙBL5 nDfvZmk g?ok L fB:s gkm-g[;se d/ pkjo'A fdZs/ g?o/ ftZu'A gqÙB g[ZSD/. 8
gqÙBL6 w[jkto/ L w[jktfonK dh tkeK ftZu tos'A
10
gqÙBL7 ft;okw fuzBQKL ft;okw fuzBQK dh tos'A 3
gqÙBL8 (T) ftnkeoB L gfoGkÙk, wzst, nzr.
GkÙk ns/ gzikph GkÙk L gfoGkÙk, gzikph dhnK T[g GkÙktK, Ne;kbh iK fwnkoh GkÙk
. 3
(n) X[Bh ns/ gzikph X[BhnK L ;`o, ftnziB, Bk;eh ;`o, Bk;eh ftnziB 1
gqÙBL9 fbgh ns/ r[ow[yh fbgh L toB iK nZyo dhnK fe;wK, w[esk, brK ns/ brkyo (fpzdh,
fNZgh, nXe) 2
gqÙBL10 (T) ÙpdFp'X L BKt, gVBKt, fefonk, ftÙ/ÙD, fefonkFftÙ/ÙD, ;zpzXe, :'ie ns/
ft;fwe dhnK gfoGkÙktK. 2
(n) BKt, gVBKt, fefonk, ftÙ/ÙD, fefonkFftÙ/ÙD dhnK fe;wK. 3
gqÙBL11 fbzr ns/ tuB pdb'.
gqÙBL12 ekb L fe;wK, T[gG/d ns/ tke dk ekb pdbDk. 2
gqÙB L13 noEFp'X L pj[FnoEe Ùpd, ;wkBkoEe Ùpd, fto'XkoEe Ùpd ns/ pj[s/ ÙpdK dh EK
fJZe Ùpd. 4
ftÙ/Ù fjdkfJsK L
gqÙB 1L fJj gqÙB t;s{fBÙm fe;w (Objective Type) dk j't/rk.
(gqÙB BzL 7,8,9,10,11,12,13 ftZu'A t;s{fBÙm fe;w d/ gqÙB g[ZS/ ikDr/). 10
gqÙB 2L e'Jh gzi ftÙ/ d/ e/ fe;/ fJZe T[Zs/ br-gr 400 ÙpdK dk b/y fbyD bJh fejk
ikt/rk. 7 nze ftÙk t;s{ d/ ns/ 5 nze gqrNkn - ftÙk t;s{ dh soshp, ;gÙNsk,
Ùpdktbh, w[jkto/ nkfd d/ jB. 12
gqÙB 3L e'Jh d' ftÙ/ d/ e/ fe;/ fJZe ”s/ gZso$no˜h fbyD bJh fejk ikt/rk. nozG dk 1 nze,
wZX d/ 5 nze ns/ nzs dk 1 nze W. 1+5+1=7
gqÙB 4L br-gr 150 ÙpdK dk fJZe g?ok d/ e/ T[; ˘ fJZe fsjkJh ÙpdK ftZu ;zy/g eoB bJh
fejk ikt/rk. fJ; dk fJZe f;ob/y th fbyDk j't/rk. ;zy/g ouBk d/ 5 nze ns/
f;ob/y dk 1 nze W. 5+1=6
gqÙB 5L fB:s gkm - g[;seK s'A pkjo'A br-gr 150 ÙpdK dk fJZe g?ok d/ e/ T[; d/ ftÙk -
t;s{ pko/ uko gqÙB g[ZS/ ikDr/. 2O2O2O2= 8
gqÙB 6L d; w[jkto/ d/ e/ fe;/ gzi ˘ tkeK ftZu fJ; soQK tosD bJh fejk ikt/rk fe noE
;gÙN j' ikD. tZyo/ noE Bj] g[ZS/ ikDr/. 2O2O2O2O2=
10
gqÙB 7L fJZe nfijk g?ok iK e[M tke fdZs/ ikDr/, fiBQK ftZu S/ ft;okw fuzBQ bZr ;ed/ j'D,
Y[et/A ft;okw fuzBQ bkT[D bJh fejk ikt/rk. 3
gqÙB 8L (T) fJ; gqÙB ftZu ftnkeoBL gfoGkÙk, wzst, nzrl GkÙk ns/ gzikph GkÙk dhnK
T[g- GkÙktK, Ne;kbh iK fwnkoh gzikph GkÙk pko/ fszB pj[s S'N/ T[ZsoK tkˇ/ gqÙB
g[ZS/ ikDr/. 1O1O1=
3
(n) X[Bh ns/ gzikph X[BhnKL ;to, ftnziB, Bk;eh ;to, Bk;eh ftnziB pko/ gqÙB
g[ZfSnk ikt/rk.
gqÙB 9L fbgh ns/ r[ow[yh fbghL toB iK nZyo, w[esk, brK, fpzdh, fNZgh, nXe dh tos'A pko/
pj[s S'N/ T[ZsoK tkˇ/ d' gqÙB g[ZS/ ikDr/.
2
gqÙB 10L (T) d' Ùpd-G/d d/ e/ fe;/ fJZe dh gfoGkÙk ns/ T[dkjoB g[ZSh ikt/rh. (BKt,
gVBKt, ftÙ/ÙD, fefonk, fefonk-ftÙ/ÙD, ;zpzXe, :'ie ns/ ft;fwe dhnK
gfoGkÙktK).
2
(n) BKt, gVBKt, ftÙ/ÙD, fefonk, fefonkFftÙ/ÙD dhnK fe;wK g[ZShnK
ikDrhnK.
3
gqÙB 11L e'Jh fJZe tke d/ e/ T[; f