Санхүү Эдийн Засгийн Дээд Сургууль

Экономикс Эконометриксийн

Тэнхим

“Эдийн засгийн хөгжлийн гол түлхүүр бол хүний хөгжил”

Эдийн засгийн хөгжил гэдэг нь тоон үзүүлэлтүүдийн өсөлтүүдээс илүү өргөн ойлголт юм.

Энэхүү ойлголтонд тоогоор хэмжигдэхгүй жнь: эрүүл мэнд, соѐл, боловсрол, харилцаа зэрэг чанарын

үзүүлэлтүүд давхар агууллагддаг.

Үүнээс үзвэл эдийн засгийн хөгжлийн нэг гол төлөөлөл нь хүн, хүний мэдлэг боловсрол,

эрүүл мэнд, орлого, соѐл зэргээр ойлгож болох нь. Өөрөөр хэлбэл хүний хөгжил эдийн засгийн

хөгжлийн нэг гол хэмжүүр аж. Үүнтэй холбогдуулан сүүлийн үеийн статистик мэдээллүүд хүний

хөгжлийг тооцох оролдлого хийсээр иржээ. Жнь: Монгол улсын нутаг дэвсгэр харъяалалаар нь

хүний хөгжлийн индексийг 2007 оны байдлаар ҮСТГ-аас тооцоолон гаргажээ.

Байршил

Хүний

хөгжлийн

индекс

Улсын дүн 0,720

Баян-Өлгий 0,668

Говь-Алтай 0,679

Завхан 0,678

Увс 0,676

Ховд 0,687

Баруун бүс 0,677

Архангай 0,686

Баянхонгор 0,660

Булган 0,698

Орхон 0,823

Өвөрхангай 0,663

Хөвсгөл 0,650

Хангайн бүс 0,724

Говьсүмбэр 0,716

Дархан-Уул 0,678

Дорноговь 0,649

Дундговь 0,692

Өмнөговь 0,823

Сэлэнгэ 0,716

Төв 0,689

Төвийн бүс 0,697

Дорнод 0,644

Сүхбаатар 0,745

Хэнтий 0,682

Зүүн бүс 0,696

Улаанбаатар 0,737

Манай улсын хувьд хүний хөгжлийн индексийг Наслалт, Мэдлэг, Орлогын түвшингийн

тусламжтайгаар тооцдог ажээ. Монгол улс хүн амын хөгжлөөрөө буюу хүний хөгжлийн индексээр

тооцоолоход 177 орноос 114-р байранд оржээ. Үнэхээр ч хүний, ялангуяа хувь хүний хөгжил эдийн

засгийн гол түлхүүр гэдгийг бататгах баримтын нэг бол энэ мөн. Эдийн засгийн өндөр хөгжилтэй

улсууд энэ жагсаалтын эхний байрыг эзэлжээ.

№ Countries

Human

development

index (HDI)

value

1 Iceland 0.968

2 Norway 0.968

3 Australia 0.962

4 Canada 0.961

5 Ireland 0.959

6 Sweden 0.956

7 Switzerland 0.955

8 Japan 0.953

9 Netherlands 0.953

10 France 0.952

Мөн эдийн засгийн хөгжил муутай, буурай хөгжилтэй орнууд энэ жагсаалтын сүүл мушгиж байгаа

нь үүний нэгэн баталгаа болох биз ээ.

ЭЭТ.Оюутан.IV.Х.Эрдэнэбаатар

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

Улсы

н д

үн

Бая

н-Ө

лги

й

Говь-А

лта

й

Завхан

Увс

Ховд

Бар

уун

бү

с

Ар

хан

гай

Бая

нхон

гор

Бул

ган

Орх

он

Өвөрхан

гай

Хөвсг

өл

Хан

гай

н б

үс

Говьс

үм

бэр

Дар

хан

-Уул

Дорн

ого

вь

Дун

дго

вь

Өм

нө

говь

Сэл

энгэ

Төв

Төви

йн

бүс

Дорн

од

Сүхб

аата

р

Хэн

тий

Зүүн

бүс

Улаа

нб

аата

р

Хүний хөгжлийн индекс

№ Countries

Human

development

index (HDI)

value

168 Congo (Democratic Republic of the) 0.411

169 Ethiopia 0.406

170 Chad 0.388

171 Central African Republic 0.384

172 Mozambique 0.384

173 Mali 0.380

174 Niger 0.374

175 Guinea-Bissau 0.374

176 Burkina Faso 0.370

177 Sierra Leone 0.336

Хавсралт

1. Хүний хөгжлийн индекс, Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний индекс

Countries HDI GDPI

1Iceland 0.968 0.985

2Norway 0.968 1

3 Australia 0.962 0.962

4 Canada 0.961 0.97

5Ireland 0.959 0.994

6Sweden 0.956 0.965

7 Switzerland 0.955 0.981

8Japan 0.953 0.959

9 Netherlands 0.953 0.966

10 France 0.952 0.954

11 Finland 0.952 0.964

12 United States 0.951 1

13 Spain 0.949 0.935

14 Denmark 0.949 0.973

15 Austria 0.948 0.971

16 United Kingdom 0.946 0.969

17 Belgium 0.946 0.963

18 Luxembourg 0.944 1

19 New Zealand 0.943 0.922

20 Italy 0.941 0.944

21 Hong Kong, China (SAR) 0.937 0.977

22 Germany 0.935 0.949

23 Israel 0.932 0.927

24 Greece 0.926 0.91

25 Singapore 0.922 0.95

26 Korea (Republic of) 0.921 0.9

27 Slovenia 0.917 0.902

28 Cyprus 0.903 0.905

29 Portugal 0.897 0.888

30 Brunei Darussalam 0.894 0.941

31 Barbados 0.892 0.86

32 Czech Republic 0.891 0.889

33 Kuwait 0.891 0.93

34 Malta 0.878 0.877

35 Qatar 0.875 0.938

36 Hungary 0.874 0.866

37 Poland 0.87 0.823

38 Argentina 0.869 0.828

39 United Arab Emirates 0.868 0.925

40 Chile 0.867 0.799

41 Bahrain 0.866 0.896

42 Slovakia 0.863 0.846

43 Lithuania 0.862 0.831

44 Estonia 0.86 0.842

45 Latvia 0.855 0.821

46 Uruguay 0.852 0.768

47 Croatia 0.85 0.813

48 Costa Rica 0.846 0.772

49 Bahamas 0.845 0.87

50 Seychelles 0.843 0.848

51 Cuba 0.838 0.683

52 Mexico 0.829 0.781

53 Bulgaria 0.824 0.752

54 Saint Kitts and Nevis 0.821 0.816

55 Tonga 0.819 0.735

56 Libyan Arab Jamahiriya 0.818 0.774

57 Antigua and Barbuda 0.815 0.806

58 Oman 0.814 0.843

59 Trinidad and Tobago 0.814 0.832

60 Romania 0.813 0.752

61 Saudi Arabia 0.812 0.844

62 Panama 0.812 0.723

63 Malaysia 0.811 0.783

64 Belarus 0.804 0.73

65 Mauritius 0.804 0.809

66 Bosnia and Herzegovina 0.803 0.71

67 Russian Federation 0.802 0.782

68 Albania 0.801 0.663

69 Macedonia (TFYR) 0.801 0.714

70 Brazil 0.8 0.74

71 Dominica 0.798 0.694

72 Saint Lucia 0.795 0.702

73 Kazakhstan 0.794 0.728

74 Venezuela (Bolivarian Republic of) 0.792 0.7

75 Colombia 0.791 0.716

76 Ukraine 0.788 0.705

77 Samoa 0.785 0.688

78 Thailand 0.781 0.745

79 Dominican Republic 0.779 0.736

80 Belize 0.778 0.712

81 China 0.777 0.703

82 Grenada 0.777 0.728

83 Armenia 0.775 0.651

84 Turkey 0.775 0.74

85 Suriname 0.774 0.725

86 Jordan 0.773 0.67

87 Peru 0.773 0.684

88 Lebanon 0.772 0.671

89 Ecuador 0.772 0.629

90 Philippines 0.771 0.657

91 Tunisia 0.766 0.739

92 Fiji 0.762 0.685

93 Saint Vincent and the Grenadines 0.761 0.698

94 Iran (Islamic Republic of) 0.759 0.731

95 Paraguay 0.755 0.641

96 Georgia 0.754 0.587

97 Guyana 0.75 0.636

98 Azerbaijan 0.746 0.653

99 Sri Lanka 0.743 0.639

100 Maldives 0.741 0.661

101 Jamaica 0.736 0.627

102 Cape Verde 0.736 0.678

103 El Salvador 0.735 0.661

104 Algeria 0.733 0.711

105 Viet Nam 0.733 0.572

106 Occupied Palestinian Territories 0.731 0.505

107 Indonesia 0.728 0.609

108 Syrian Arab Republic 0.724 0.607

109 Turkmenistan 0.713 0.609

110 Nicaragua 0.71 0.601

111 Moldova 0.708 0.508

112 Egypt 0.708 0.629

113 Uzbekistan 0.702 0.505

114 Mongolia 0.7 0.509

115 Honduras 0.7 0.59

116 Kyrgyzstan 0.696 0.494

117 Bolivia 0.695 0.557

118 Guatemala 0.689 0.638

119 Gabon 0.677 0.708

120 Vanuatu 0.674 0.58

121 South Africa 0.674 0.786

122 Tajikistan 0.673 0.435

123 Sao Tome and Principe 0.654 0.514

124 Botswana 0.654 0.804

125 Namibia 0.65 0.723

126 Morocco 0.646 0.637

127 Equatorial Guinea 0.642 0.729

128 India 0.619 0.591

129 Solomon Islands 0.602 0.503

130 Lao People’s Democratic Republic 0.601 0.503

131 Cambodia 0.598 0.552

132 Myanmar 0.583 0.389

133 Bhutan 0.579 0.589

134 Comoros 0.561 0.499

135 Ghana 0.553 0.536

136 Pakistan 0.551 0.528

137 Mauritania 0.55 0.519

138 Lesotho 0.549 0.585

139 Congo 0.548 0.423

140 Bangladesh 0.547 0.504

141 Swaziland 0.547 0.647

142 Nepal 0.534 0.458

143 Madagascar 0.533 0.371

144 Cameroon 0.532 0.523

145 Papua New Guinea 0.53 0.541

146 Haiti 0.529 0.469

147 Sudan 0.526 0.507

148 Kenya 0.521 0.42

149 Djibouti 0.516 0.514

150 Timor-Leste 0.514 0.39

151 Zimbabwe 0.513 0.503

152 Togo 0.512 0.453

153 Yemen 0.508 0.372

154 Uganda 0.505 0.447

155 Gambia 0.502 0.493

156 Senegal 0.499 0.482

157 Eritrea 0.483 0.402

158 Nigeria 0.47 0.404

159 Tanzania (United Republic of) 0.467 0.335

160 Guinea 0.456 0.524

161 Rwanda 0.452 0.416

162 Angola 0.446 0.526

163 Benin 0.437 0.406

164 Malawi 0.437 0.317

165 Zambia 0.434 0.388

166 Côte d’Ivoire 0.432 0.468

167 Burundi 0.413 0.325

168 Congo (Democratic Republic of the) 0.411 0.328

169 Ethiopia 0.406 0.393

170 Chad 0.388 0.444

171 Central African Republic 0.384 0.418

172 Mozambique 0.384 0.421

173 Mali 0.38 0.39

174 Niger 0.374 0.343

175 Guinea-Bissau 0.374 0.353

176 Burkina Faso 0.37 0.417

177 Sierra Leone 0.336 0.348

2. Хүний хөгжлийн индекс болон Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хоорондын график

хамаарал

3. Учир шалтгаан

Pairwise Granger Causality Tests

Date: 09/10/08 Time: 22:20

Sample: 1 177

Lags: 2

Null Hypothesis: Obs F-Statistic Probability

GDPI does not Granger Cause HDI 175 2.72133 0.06865

HDI does not Granger Cause GDPI 17.9729 8.3E-08

4. Хамаарлын хүч

HDI GDPI

HDI 1 0.934039745432

GDPI 0.934039745432 1

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0

HDI

GD

PI

5. Хүний хөгжлөөс хамаарах дотоодын нийт бүтээгдэхүүний регресс

Dependent Variable: GDPI

Method: Least Squares

Date: 09/10/08 Time: 22:25

Sample: 1 177

Included observations: 177

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

C 0.444738 0.072021 6.175128 0.0000

HDI -0.588974 0.219760 -2.680075 0.0081

HDI^2 1.199224 0.160278 7.482128 0.0000

R-squared 0.903483 Mean dependent var 0.682469

Adjusted R-squared 0.902374 S.D. dependent var 0.190432

S.E. of regression 0.059501 Akaike info criterion -2.788850

Sum squared resid 0.616020 Schwarz criterion -2.735017

Log likelihood 249.8132 F-statistic 814.3980

Durbin-Watson stat 1.812839 Prob(F-statistic) 0.000000

6. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнээс хамаарах хүний хөгжлийн регресс

Dependent Variable: HDI

Method: Least Squares

Date: 09/10/08 Time: 22:31

Sample: 1 177

Included observations: 177

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

GDPI 1.339658 0.029887 44.82390 0.0000

GDPI^2 -0.377025 0.037496 -10.05505 0.0000

R-squared 0.881673 Mean dependent var 0.724780

Adjusted R-squared 0.880997 S.D. dependent var 0.170461

S.E. of regression 0.058804 Akaike info criterion -2.817994

Sum squared resid 0.605125 Schwarz criterion -2.782105

Log likelihood 251.3924 Durbin-Watson stat 1.437964