Regio West BrabantContouren voor een nieuw

verhaal?

Gabriël van den Brink

13 mei 2014

Oosterhout

Introductie

Inhoud van mijn presentatie• Even tijd voor filosofische reflectie• Nederland als vloeibare samenleving• Tekenen van morele weerbaarheid• Countouren van regionaal verhaal• Op zoek naar nieuwe werkvormen

1

Filosofisch denken

over

onze gespannen tijd

Kenmerken van moraliteit (1)

Morele gevoelens volgens Adam Smith:• Compassie met andere personen• Vloeien uit onze verbeelding voort• Onpartijdige toeschouwer als toets• Gebonden aan specifieke situaties• Niet in algemene regels omzetten

Kenmerken van moraliteit (2)

Morele vermogens volgens Frans de Waal:• Ook dieren vormen gemeenschappen• Competitief én coöperatief gedrag• Zorg en verzoening komen veel voor• Kwaliteit van de relatie is beslissend• Moraliteit blijkt evolutionair bepaald

Kenmerken van moderniteit (1)

Drie fundamentele revoluties in Europa:• Denken: scientific revolution 1700• Politiek: democratische revolutie 1800• Economie: industriële revolutie 1900• Vernieuwingen die elkaar versterken• Breuk met traditionele levenswijzen

Kenmerken van moderniteit (2)

Moderne tendensen en beginselen:• Rationalisering waarheid zoeken• Democratisering gelijkwaardigheid• Schaalvergroting doelmatigheid• Algehele mobilisatie en onthechting• Van inhouden naar formele regulatie

Hedendaagse spanningen (1)

Moraliteit versus moderne beginselen:• Gevoelens vs rationele werkwijzen• Individuele differentiatie vs gelijkheid• Kleine groep vs grootschaligheid• Specifieke situatie vs algemene regel• Lokale gehechtheid vs globalisering

Hedendaagse spanningen (2)

Politiek en bestuur lijken verlamd:• Middenpartijen willen besturen• Moderne en technocratische taal• Links en rechts populisme komt op• Drukken onvrede met bestuur uit• Gebrek aan verbinding: 2 x verlies

2

Nederland

als

moderne maatschappij

Nederland: vloeibare samenleving

Mobiliteit nam op alle gebieden sterk toe:• Ruimtelijk: auto, vliegtuig, spoor etc.• Wereldhandel: goederen, diensten• Sociaal: contracten en arbeidsrelaties• Communicatie: ict, media, telefoon• Politiek: zwevende kiezers,

Aangekomen en vertrokken passagiers op Schiphol (x miljoen)

Waarde (x miljoen euro) van ingevoerde (onder) en uitgevoerde goederen (boven)

Arbeidsuren (x miljoen) in deeltijdbanen (lichtgrijs) en flexibele banen (donkergrijs).

Telefoonaansluitingen per 100 inwoners

Tweede Kamer verkiezingen: netto volatiliteit

3

Tekenen

van

morele weerbaarheid

Ander maatschappelijk klimaat

‘Conservatieve wending’ vanaf 2000:• Terug naar gezag en leiderschap• Herwaardering van het persoonlijke• Bloei van lokale gemeenschappen• Naast kwantiteit ook meer kwaliteit• Interesse voor ethische beginselen

Van macht naar geloofwaardigheid

Kenmerkend voor egalitaire culturen:• Macht en gezag sluiten elkaar uit• Macht dwingt gehoorzaamheid af• Gezag ontstaat door instemming• Vooronderstelt gedeelde waarden• Geloofwaardig optreden nastreven

Van procedure naar persoonlijkheid

Best Persons zijn bureaucratie voorbij:• Systeem opent zich voor leefwereld• Doeleinden in plaats van middelen• Geen protocollen maar resultaten • Van functie naar persoonlijke relatie• Sociale vorm van ondernemerschap

Van globalisering naar lokaliteit

Herwaardering van de saamhorigheid:• Bloei van maatschappelijk initiatief• Interesse voor regionale cultuur• Lokale partijen boeken grote winst• Meer oog voor de menselijke maat• Naar nieuwe vormen van empathie

Van begroting naar meer balans

Goed Werk is een combinatie van:• Technisch-ambachtelijke kwaliteit• Maatschappelijke waarden uitdragen• Respecteren van individuele ethiek• Inperking van bedrijfsmatig werken• Herwaardering normatieve dimensie

Van regels naar beginselen

Europese continent biedt weerstand:• Sinds 1990 meer regels ingevoerd• Controle en het uitsluiten van risico• Perverse effecten onvermijdelijk• Sturing vanuit morele beginselen• Herwaardering van deugdethiek

4

Contouren van

een

regionaal verhaal

Dynamiek ten zuiden van Rotterdam

Analyse door Steven van Schuppen leert:• Eb en vloed al vanaf de 15e eeuw• Opkomst van het Duitse achterland• Rotterdam grootste wereldhaven 1962• Het megaproject van de Deltawerken• Milieubehoud en demografische krimp

Gevolgen voor regio West Brabant

Van Schuppen noemt onder meer:• Petrochemische industrie niet blijvend• Haven is geen banenmotor meer • Mogelijkheden in de biotechnologie• West Brabant als logistieke rotonde• Waterhuishouding precair zoet/zout

Regio van reuring, ruimte en rust

Notitie van Stefan Soeparman leert:• Bedrijvigheid in de logistieke corridor• Bedrijvigheid inzake maintenance• Biobased bedrijvigheid in de delta• Maar ook ruime natuurgebieden en• relatief veel rustige nederzettingen

Uitdagingen in regio West Brabant

Soeparman over participatiemaatschappij:• Verticale decentralisatie: gemeenten• Horizontale decentralisatie: burgers• Hoe de actoren met elkaar verbinden?• Vormgeven aan het regionale verhaal• Welke rol spelen overheden daarbij?