Pojęcie kosztu Rachunek kosztów

Klasyfikacja kosztów Niniejsza prezentacja zawiera treści pochodzące z następujących źródeł:

1) I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, warszawa 2009

2) J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Fnans-Servis, warszawa 2009

3) D. Maciejowska, Koszty i ich rachunek. Kompedium wiedzy, wydawnictwo naukowe WZ UW, warszawa 2007

4) G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, warszawa 2003

5) W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej, http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/Duczmal_Wojciech_rachunkowosc_zarzadcza.pdf

Koszt zużycie dóbr (zasobów, środków) wyrażone w

pieniądzu lub jego ekwiwalentach, oraz środki finansowe zaangażowane w wytwarzanie nowych dóbr i realizację celu przedsiębiorstwa

zużycie (wykorzystanie) zasobów w celu innym niż osiągnięcie korzyści przez przedsiębiorstwo nie może być traktowane jako koszt (np. usunięcie skutków zdarzeń losowych)

koszty powstają jako efekt celowego wykorzystania dostępnych w organizacji zasobów

Koszty według ustawy o rachunkowości

uprawdopodobnione zmniejszenie korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie:

zmniejszenia wartości aktywów

lub

zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego

Wydatki

• zmiana struktury aktywów w korespondencji z pasywami

• zmniejszenie stanu środków pieniężnych bez względu na cel poniesienia

Koszty mogą pojawiać się:

• przed wydatkiem,

• po poniesionym wydatku,

• równocześnie z wydatkiem.

Koszty a wydatki

• wydatki niebędące kosztami:

np.

- spłata kredytu

- VAT podlegający rozliczeniu z budżetem

- większość strat nadzwyczajnych

- podatek dochodowy

Klasyfikacja kosztów

Po co klasyfikować koszty?

• znajomość poszczególnych składników kosztów (struktury)

• zbadanie wpływu różnych czynników na poziom kosztów

• znajomość powiązań i proporcji w rachunku kosztów

Kryteria klasyfikacji

według:

• zasobów (układ rodzajowy)

• miejsc powstawania kosztów (układ funkcjonalny)

• stopnia reagowania na rozmiary produkcji

• faz cyklu życia produktu

• procesów łańcucha wartości

• stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, Wydawnictwo C.H.

Beck, Warszawa 2009

Układ rodzajowy

konta zespołu 4 – koszty całkowite klasyfikowane według rodzajów zasobów – koszty proste

wykazuje rodzaje kosztów bez względu na cel ich poniesienia obejmuje wszystkie koszty poniesione w danym okresie (bez

względu na okres, którego dotyczą) amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenie społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty

Podaj rodzaj kosztu

• ubezpieczenie majątku organizacji

• prowizja za czynności bankowe

• materiały do produkcji

• podatek akcyzowy od sprzedaży wyrobów akcyzowych

• transport zakupionych materiałów

• koszt delegacji kierownika działu produkcji

• koszt spotów reklamowych

• usługi księgowe (outsourcing)

Układ rodzajowy

• ograniczona przydatność dla potrzeb zarządzania jednostką szczególnie przy jej zróżnicowanej działalności

• przydatność w sprawozdawczości finansowej – sumowanie wielkości uzyskiwanych na podstawie jednorodnych i obiektywnych kryteriów, porównywalność danych dla różnych przedsiębiorstw

• znajomość kosztów według rodzajów wymagana ustawą o rachunkowości

Układ funkcjonalny

• konta zespołu 5 – ewidencja i rozliczanie kosztów według poszczególnych rodzajów działalności – złożone

• uwzględnia koszty poniesione i dotyczące danego okresu

• koszty produkcji podstawowej

• koszty produkcji pomocniczej

• koszty wydziałowe

• koszty zarządu

• koszty zakupu

• koszty sprzedaży

• w ich ramach wyróżnia się MPK

W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej,

http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/Duczmal_Wojciech_rachunkowosc_zarzadcza.pdf

Po co nam układ funkcjonalny?

• w jednostkach gospodarczych wykonujących zróżnicowaną działalność – potrzebna znajomość kosztów ponoszonych na jej różne typy i rodzaje

• potrzeba znajomości kosztów odmian wyrobów/usług

• każda z działalności może być prowadzona w różnych miejscach – ośrodkach odpowiedzialności (MPK) - potrzebna znajomość kosztów według MPK

• wyodrębnienie kosztów różnych rodzajów działalności umożliwia policzenie ich rentowności

W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej,

http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/Duczmal_Wojciech_rachunkowosc_zarzadcza.pdf

Koszty według miejsc powstawania (centrów, stanowisk)

• cel:

zwiększenie odpowiedzialności za wysokość kosztów, usprawnienie kontroli i planowania kosztów

Kryteria wydzielania miejsc powstawania kosztów

• orientacja na obiekty – ze względu na obiekt, na którym będą skupione działania (jednostka organizacyjna, stanowisko itp.)

• orientacja funkcjonalna – ze względu na określoną funkcję przedsiębiorstwa (produkcja, zaopatrzenie, sprzedaż), o której decyduje zbiór działań i określony majątek

MPK – ośrodki odpowiedzialności

• zróżnicowane ze względu na:

- rodzaj przedsiębiorstwa: produkcyjne, handlowe, usługowe

- wielkość przedsiębiorstwa

- stopień decentralizacji

- potrzeby informacyjne

Układ kalkulacyjny kosztów

koszty klasyfikowane według celu poniesienia a) układ według nośników – koszty bezpośrednie odnosi

się wprost na zlecenie, asortyment lub fazę kont: produkcja podstawowa i produkcja pomocnicza

b) układ według MPK – koszty pośrednie ewidencjuje się z uwzględnieniem struktury organizacyjnej

- koszty zakupu - koszty wydziałowe - koszty ogólnozakładowe - koszty sprzedaży W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej,

http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/Duczmal_Wojciech_rachunkowosc_zarzadcza.pdf

Układ kalkulacyjny: Koszty pośrednie i bezpośrednie

koszty bezpośrednie – poniesione w wyniku zużycia zasobów związanego z wytwarzaniem konkretnych wyrobów, udokumentowane dowodami źródłowymi i dające się unormować

koszty pośrednie – nie mogą być na podstawie dokumentów źródłowych odniesione na poszczególne przedmioty kalkulacji, nie łączą się bezpośrednio z wytwarzaniem konkretnego produktu/usługi ale z wieloma lub wynikają z funkcjonowania organizacji jako całości

Koszty w układzie kalkulacyjnym

• koszty bezpośrednie

• koszty wydziałowe

(pośrednio produkcyjne)

• koszty zarządu

• koszty sprzedaży

Techniczny Koszt Wytworzenia

Fabryczny Koszt Wytworzenia

Pełen Koszt Własny

Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne, pośrednio produkcyjne i zarządu)

• wynagrodzenie kierownika zmiany pośrednio produkcyjne • wynagrodzenie księgowej zarządu • rachunek za telefon zarządu • oświetlenie hali produkcyjnej pośrednio produkcyjne • drożdże do produkcji chleba w piekarni bezpośrednio produkcyjne

Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne, pośrednio produkcyjne i zarządu)

• energia urządzeń produkcyjnych

pośrednio produkcyjne

• naprawa wózka widłowego

pośrednio produkcyjne

Koszty według reagowania na rozmiary produkcji

• cel: odzwierciedlenie w poziomie kosztów zmian w produkcji w krótkim okresie

• związki między poziomem kosztów okresu a rozmiarami produkcji – podstawa efektywnego zarządzania szczególnie w przy niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych

• koszty całkowite i koszty jednostkowe • koszty stałe i koszty zmienne

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck,

Warszawa 2009, s. 103-109

Koszty stałe

• nie zależą od rozmiarów produkcji

• koszt jednostkowy wraz ze wzrostem produkcji…

maleje

• koszty skokowo-stałe – koszty relatywnie stałe

I. Sobańska, Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009,

s. 103-109

Koszty zmienne

• zmieniają się wraz ze zmianą produkcji lub innej wielkości

• koszty progresywne – rosną szybciej niż proporcjonalnie względem wzrostu produkcji (np. płace w nadgodzinach)

• koszty degresywne – wzrastają mniej niż proporcjonalnie względem rozmiarów produkcji

• koszty regresywne – obniżają się wraz ze wzrostem produkcji

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa

2009, s. 103-109

Koszty stałe vs koszty zmienne

• koszty zmienne są wynikiem podejmowania decyzji…

krótkookresowych

• koszty stałe są wynikiem podejmowania decyzji…

długookresowych, inwestycyjnych

• struktura kosztów w której wyodrębnia się koszty stałe i zmienne jest charakterystyczna dla systemu rachunku kosztów zmiennych

zadanie

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s.

103-109

Koszty według faz cyklu życia produktu

• cel: kompleksowe ujęcie kosztów produktu w czasie

• podział kosztów na ponoszone u producenta produktu i u klienta

• przydatne dla firm ceniących sobie zadowolenie klienta z produktu – wzrost wartości dla klienta

• istotne w koncepcjach zarządzania jakością

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 113

Koszty faz

projektowania - ponoszone na prace badawcze, projektowe, laboratoryjne, przygotowanie prototypu, przeprowadzenie serii próbnych, testy itd.

wytwarzania – koszty stałe i zmienne wytworzenia identyfikowane z produktem, koszty marketingu i sprzedaży, koszty utrzymania funkcji użytkowych sprzedanych produktów (części zamiennych i serwisu)

posprzedażowej – koszty przeglądów gwarancyjnych, koszty likwidacji, koszty użytkowania produktu przez klienta

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009,

s. 113

Koszty według procesów łańcucha wartości

• stosowane w przedsiębiorstwach nastawionych na zarządzanie procesami

• cel: efektywne wykorzystanie zasobów i zarządzanie procesami firmy z punktu widzenia zwiększenia wartości dla klienta w długim okresie

• struktura kosztów procesów jest indywidualnie ustalana w każdej firmie i może się zmieniać w czasie

• koszty procesów są rozliczane na procesy i produkty według ABC

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 114

Koszty procesów

• infrastruktury • zasobów ludzkich • rozwoju technologii • zaopatrzenia • logistyki • wytwarzania • marketingu i sprzedaży • usług posprzedażnych

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s.

114

Koszty według stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych

• dotyczy tylko kosztów stałych

• koszty użyteczne – dotyczą mocy produkcyjnych uruchomionych do zrealizowania produkcji w danym okresie; jeśli moce produkcyjne wykorzystywane są w pełni, to wszystkie koszty stałe są kosztami użytecznymi

• koszty puste (nieużyteczne) – koszty stałe związane z utrzymaniem w gotowości niewykorzystanych mocy produkcyjnych – nie zwiększają wartości dla klientów

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 111-112

Zasada przyczynowo-skutkowa

• przy identyfikowaniu kosztów z obiektami musi być zachowana zasada przyczynowo-skutkowa aby różne struktury mogły dostarczyć poprawnych informacji niezbędnych do efektywnego zarządzania kosztami działań w krótkim i długim okresie

I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 101

Rachunek kosztów

wyodrębniony w systemie informacyjnym jednostki gospodarczej podsystem (proces), którego zadaniem jest gromadzenie, przetwarzanie i prezentacja informacji o kosztach minionych okresów

Przebieg i zakres tego procesu określa model rachunku kosztów, który zależy od potrzeb odbiorców:

- sprawozdawczy – standardy rachunkowości finansowej

- dla zarządzania – planowanie, kontrola, decyzje

Rachunek kosztów jest ogółem czynności zmierzających do ustalenia i

zinterpretowania wyrażonej w pieniądzu wysokości nakładów dokonanych w jednostce gospodarczej w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem. Wiąże się to z mierzeniem ponoszonych kosztów i osiąganych przychodów w celu określenia wyniku z działalności jednostki.

jest ogółem działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów

zachodzących w przedsiębiorstwie dostarcza informacji o kosztach, przychodach i wynikach mierzy ekonomiczne konsekwencje podjętych decyzji i prognozuje

ich skutki

J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

Rachunek kosztów

• zajmuje się:

- gromadzeniem informacji o kosztach wykorzystywanych zasobów,

- kalkulacją kosztów obiektów,

- analizą i prezentacją danych niezbędnych do zarządzania kosztami

J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

Zadania szczegółowe rachunku kosztów

• dostarczenie danych do:

- obliczenia wyniku działalności organizacji

- ustalenia rentowności produktów przez kalkulacje

- oceny (na podstawie kosztów) gospodarności poszczególnych komórek itd.

- kontroli technicznego przygotowania produkcji

- ustalenia ceny produktu

• wskazanie przyczyn i miejsc odchyleń kosztów rzeczywistych od postulowanych wartości

J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

Zadania szczegółowe rachunku kosztów

• przeciwdziałanie marnotrawstwu poprzez kontrolę zużycia i wykrywanie możliwości obniżki kosztów własnych (bezczynność maszyn, wykorzystanie czasu pracy itd.)

• dostarczenie informacji niezbędnych do sporządzenia sprawozdań finansowych

• zaplanowanie przyszłych kosztów

J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

Funkcje

• Ewidencyjne

• Kontrolne

• Optymalizacyjne

• Informacyjne

• Planistyczne

• Analityczne

• Cenowe

Cechy dobrego rachunku kosztów

• wiarygodność i porównywalność danych

• kompletność danych umożliwiająca wyrobienie pełnego obrazu sytuacji

• powiązanie danych z planowaniem, organizacją i ewidencją produkcji, zaopatrzeniem, zatrudnieniem itd.

• szybkość dostarczania danych

• opłacalność – więcej korzyści niż kosztów

J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Warszawa 2009

Rodzaje rachunku kosztów

• sprawozdawczy rachunek kosztów • rachunek kosztów dla zarządzania • rachunek kosztów pełnych • rachunek kosztów zmiennych (częściowych) • rachunek kosztów normalnych • rachunek kosztów postulowanych • rachunek kosztów rzeczywistych • rachunek kosztów działań • Kaizen costing • TQM