R. Kalukin - List Do Starszych Kolegów

7/26/2019 R. Kalukin - List Do Starszych Kolegów

http://slidepdf.com/reader/full/r-kalukin-list-do-starszych-kolegow 1/17

List do starszych kolegów

Rafał Kalukin, Gazeta Wyborcza

200!"2!20, ostatnia aktualizac#a 200!"2!"$ "%&2"

'laczego wasz głos #est tak do#(u#)co *rzewidywalny+ ze(u wasza uwaga kr)-y

wokół wci)- tych sa(ych s*raw+ .ddziały *rzeciwnika *rzegrały #u- wielkie

bitwy i id) w rozsy*k/ zy nie zauwa-acie, -e 1olska si/ z(ienia+

Rys. Jacek GawłowskiFot. Igor Morye / AGRafał Kalukin, ''Gazeta y!orcza''ie", #e nie $rzy%"iecie "yc& słw lekko, #e !()* one )la as zawo)e", "o#e nawetwywoła%* trwał* za)r( w asze% )uszy. Gotw %este" %e)nak $onie+ to ryzyko. -ietraktu%cie, $rosz(, tego listu %ako $r!y rozliczenia as ani fałszywego !icia si( w nie swo%e

$iersi. -ie zgłasza" wotu" nieufno+ci, nie rzuca" te# wyzwania asze"u $okoleniu. !ytwiele szacunku )la niego #ywi(.

http://wyborcza.pl/51,76842,6085251.html?i=1



http://wyborcza.pl/



"

zieli nas nie"al wszystko. 0okolenia, tra)yc%e, )o+wia)czenia. y $rzez kilka )eka)wznosili+cie sw% $o"nik, ktrego nawet na%wi(ksi wrogowie nie z)oła%* o!ali. Ja wsze)łe"w )orosłe #ycie w czasac& $rzeło"u 1 ciekawyc&, c&o z roku na rok coraz !ar)zie%

!analnyc&. -ie )ane "i !yło )okonywa wy!orw zasa)niczyc&. I c&y!a )o!rze si( stało, !onie wie", %ak $ost*$ił!y" w c&wili $r!y. 0rzy$o"ina" to wszystko, a!y+cie zwa#yli, %akzasa)niczo "o%a $ers$ektywa wi)zenia wielu s$raw r#ni si( o) asze%.2&c( a" za)a kilka $yta3. 4* to $ytania o $rzeszło+, ale i $rzyszło+ li!eralne%inteligenc%i. 0ytania, ktre $ewnie %u# słyszeli+cie, c&o zazwycza% %e z!i%ali+cie 1 stawiali %e

!owie" w złe% woli lu)zie wo)zeni swy"i ko"$leksa"i i frustrac%a"i.

Ale nie tylko oni. Ja te $ytania słysz( o) )awna. 0a)a%* $rzy ro)zinny" stole oraz $o)czass$otka3 z $rzy%acił"i, ktrzy $o)ziela%* nasze ws$lne warto+ci. 2zase" !ywa%* stawiane"ocno, z wyraze" zniecier$liwienia i irytac%i. 2zase" za+ )elikatnie 1 z zakło$otanie",trosk*, z gł(!oki" szacunkie".

5o $ytania fun)a"entalne. 6 to, )ok*) zaszli+"y $o )wu)ziestu latac& wolne% 0olski. 2zy %este+"y s$ełnieni7 2zy "a"y $rawo czu si( lu)8"i sukcesu7 2o %eszcze "a"y )o $owie)zenia7

krtce !()zie"y +wi(towa wiele wa#nyc& rocznic. Kole%ny raz $rzy%)zie na" z"ierzysi( z zarzuta"i z)ra)y i s$isku s$rze) 9: lat. Jeste+"y w ty" w$rawieni, wie"y, %ako)$owie)zie na te kła"stwa, !o zna"y %e )oskonale. 5ru)nie% !()zie na" znale8o)$owie)8 na o!o%(tno+, wzgar)liwe wzruszenie ra"iona"i, słowa o !analeokr*głostołowy".

-ie ukrywa" 1 !o%( si(, #e nie $o)oła"y te"u za)aniu. trwog* o!serwu%(, %ak $o)na$ore" nie)awnyc& atakw, z"asowanyc& i &anie!nyc&, za"yka"y si( w o!l(#one%twier)zy. I tuta%, w $ost($u%*ce% izolac%i, utwier)za"y si( w słuszno+ci )awnyc& wy!orw.

-ie zauwa#yli+"y nawet, #e o))ziały $rzeciwnika $rzegrały %u# wielkie !itwy i i)* wrozsy$k(. -asza walka coraz !ar)zie% $rzy$o"ina $o%e)ynek z własny" cienie". Mo#e %u#czas o$u+ci "ury7

I tak#e z tego $owo)u $isz( ten list.

2

0yta%* "nie "oi !liscy i $rzy%aciele; laczego wasz głos %est tak )o%"u%*co $rzewi)ywalny72ze"u wasza uwaga kr*#y wokł wci*# tyc& sa"yc& s$raw7 2zy nie zauwa#acie, #e 0olskasi( z"ienia7

6)$owia)a" i", #e nie !yło innego wy%+cia. 0rzy$o"ina", #e nie tak )awno )o głwnegonurtu )e!aty wtargn(ła szale3cza retoryka, $o)wa#a%*ca wszystkie wa#ne warto+ci i sy"!ole,na ktryc& o$ierała si( $olska )e"okrac%a. akwestionowany został zestaw li!eralno1)e"okratycznyc& oczywisto+ci, takic& %ak zasa)a tr%$o)ziału wła)zy, na)rz()no+ wolno+cio!ywatelskic& czy roz)ział Ko+cioła o) $a3stwa. 0r!owano zafun)owa na" nowy

$orz*)ek o)wołu%*cy si( w "nie% lu! !ar)zie% zawoalowany s$os! )o $raktyk $a3stwa

autorytarnego. My tylko <a "o#e a#7= !ronili+"y )e"okrac%i.



4łysz( na to; 2zy nie $rzesa)zacie, wyol!rzy"ia%*c rzeko"e zagro#enia )la )e"okrac%i7

2zy#!y7 1 )ziwi( si(. Rewiz%i $o)staw ustro%owyc& $a3stwa $o)%(ła si( $rzecie# wła)za)e"okratycznie wy!rana, $rzy u#yciu )ost($nyc& %e% $ot(#nyc& zaso!w 1 z)olno+cistanowienia $rawa, kontroli na) s$ecsłu#!a"i i "e)ia"i $u!liczny"i. Jak "o#na !yło to

zlekcewa#y7

0a"i(ta" )oskonale z tyc& )wc& lat własne nie)owierzanie towarzysz*ce $rzeła"ywaniukole%nyc& !arier $rzyzwoito+ci. 5yle razy "y+lałe", #e a# tak )aleko si( nie $osun*, $ewnyc&słw nie u#y%*, z niektry"i in)ywi)ua"i si( nie za$rzy%a8ni*. I za ka#)y" raze" intuic%a"nie zawo)ziła. 6kazało si( nagle, #e fanatyz" +wietnie $otrafi zestroi si( z cyniz"e",tworz*c "ieszank( o wielkie% sile ra#enia. 2zy "o#na wi(c )ziwi si(, #e e"oc%e nierazkierowały naszy"i $oczynania"i7

5eraz %e)nak konstatu%(, #e ten )wuletni ostrzał $ociska"i na%ci(#szego kali!ru <co z tego, #enie "y $ierwsi ogie3 otworzyli+"y7= $ogruc&otał wszystkic&. I nas, i ta"tyc&. 6ni $rzegrali,

ale nasze warto+ci i sy"!ole zostały skutecznie $o)wa#one, a nowyc& %ako+ nie $otrafi"ystworzy. 2o gorsza, złe e"oc%e nagro"a)zone $rzez te )wa lata nie zostały %eszczewy$łukane $rzez czas. -a)al z)arza na" si( $rzykła)a wczesne sza!lony )o )zisie%szyc&realiw. 0o$a)a"y wi(c w $ustk( i nie"oc.

I "y+l( so!ie, #e czas %u# otrz*sn* si( z tego.

A "o#e si( "yl(7 Mo#e zagro#enie wcale nie "in(ło, tylko leniwa tera8nie%szo+ u+$iła "o%*czu%no+7 2zy wy$rowa)zicie "nie z !ł()u7

Mwi* "i wi(c "oi !liscy i $rzy%aciele; 6)grywacie teraz rol( zaszczutyc&, a $rzecie# sa"iso!ie zgotowali+cie ten los. 0rzez lata nosili+cie si( na r(kac&, e$atu%*c otoczeniesa"ozac&wyte" i triu"faliz"e". -ie słuc&ali+cie krytycznyc& argu"entw, a ka#)egokrytyku%*cego kwitowali+cie "iane" $olitycznego frustrata. -ie "o#ecie wi(c )ziwi si(, #e

%ak na)eszło ic& $i( "inut, to wyrwnali rac&unki.6)$owia)a" i", #e to ocena nies$rawie)liwa. >e nie "a tu sy"etrii. My u $rogu wolno+ciza$ro$onowali+"y rozs*)n*, $ełn* u"iaru i o)$owie)zialno+ci o$owie+ o 0olsce.0rzestrzegali+"y, #e )roga ku "o)ernizac%i i )ostatkowi !()zie )ługa. 6)wołali+"y si( )okanonu warto+ci "ocno osa)zonyc& w tra)yc%i i kulturze ac&o)u. 6ni za+ tylko gar)łowali

za ?$rzys$ieszanie"?, szuka%*c )rg na skrty w $o$ulistycznyc& rozwi*zaniac&. Jak %u#z)o!yli wła)z(, $okazali, ile warte !yły ic& rece$ty. 2zy%e rac%e wzi(ły wi(c gr(7

araz %e)nak u+wia)a"ia" so!ie, #e )e"okratyczna )e!ata nie "o#e $o)lega $rawi)ło"walki )o!ra ze złe", słusznego z niesłuszny". >e rac%a rza)ko kie)y nale#y )o %e)ne% tylkostrony s$oru. i(c nawet %e+li )efiniu%e"y rac%e o$onenta %ako czysty nonsens, to nale#y

$o)%* z ni"i $ole"ik(. 2zy te% $okory na" nie za!rakło7 2zy nie za"kn(li+"y oczu naargu"enty ta"te% strony, ktre 1 c&o $o)awane w sosie niestrawny" )la naszyc& #oł*)kw 1

%e)nak osa)zone !yły w $olskie% rzeczywisto+ci7 szak $atologie s$ołeczne, na %akie oniwskazywali %u# lata te"u, a ktre "y zwykli+"y !agatelizowa, okazały si( w ko3cu realne.4a"i si( o ty" )otkliwie $rzekonali+"y.



Moi !liscy i $rzy%aciele, wi)z*c te rozterki, si(ga%* $o argu"enty o )usz*cy" si( wewłasny" sosie ?salonie?. Irytu%( si( na to słowo wytryc& s$raw)zone w )e"agogiczne%#onglerce u$rawiane% $rzez lu)zi, ktrzy sa"i tłocz* si( we własny" kontrsaloniku.0rze"yka%* "i %e)nak $rzez "y+l nazwiska os! "*)ryc& i twrczyc&, ktre $o)zielały

$rzecie# wiele z naszyc& warto+ci, ale nie $otrafili+"y ic& )oceni. @o $oc&o)ziły z innyc&

tra)yc%i, #yły na $rowinc%i, $rze) laty weszły ko"u+ na o)cisk, )o"agały si( czego+ )la nasniezrozu"iałego al!o $o $rostu 8le i" z oczu $atrzyło.

!iegie" lat w tyc& ?wykluczonyc&? narastał resenty"ent, tak $rzecie# zrozu"iały wkategoriac& czysto lu)zkic&. 6so!iste urazy s$rzy%ały ra)ykalizac%i $ostaw. -ietru)no !yło

$8nie% ze!ra tyc& lu)zi $o) złu)ny" sztan)are" ?$raw)ziwe%? inteligenc%i w słu#!ienowyc& elit $olitycznyc&.

A "o#e si( "yl(7 Mo#e +ro)owiskowe $o)ziały !yły $oc&o)n* r#nic fun)a"entalnyc& i $owiniene" $atrze na to z wy#szego $i(tra 1 %ak na s$r o to, %ak 0olska "a !y urz*)zona72zy wy$rowa)zicie "nie z !ł()u7

3

Mwi* "i %e)nak "oi !liscy i $rzy%aciele; 5ak si( u$oili+cie swoi"i w$ływa"i, #e stracili+ciekontakt z rzeczywisto+ci*. -aro!ili+cie !ł()w i "usieli+cie w ko3cu $rzegra. legacie teraznostalgii za t* wasz* ?$arti* lu)zi $rzyzwoityc&?, ktra tak !ar)zo irytowała lu)zi swy""entorstwe", #e nawet )zi+, "i"o zalewu c&a"stwa i głu$oty, nikt za ni* nie t(skni.

6)$owia)a" i"; araz, zaraz... 5a"ta $artia o)niosła &istoryczne zwyci(stwo. szystkie %e%cele zostały zrealizowane. >y%e"y w $a3stwie )e"okratyczny", zakorzeniony" w +wieciezac&o)ni", wolnorynkowy". A #e )zisia% %u# %e% nie "a7 5aka kole% rzeczy. 6na !yła tylkointeligenck* efe"ery)* $olityczn* $orz*)ku%*c* c&aos transfor"ac%i. G)y transfor"ac%a)o!iegła ko3ca, straciła rac%( !ytu.

wa#cie te#, )o)a%(, #e ten sa" los s$otkał $o)o!ne ruc&y $olityczne w innyc& kra%ac&naszego regionu. zi+ w $olityce trwałe warto+ci nie s* %u# w cenie. A nawet le$ie% z"ienia

%e !ez wi(kszyc& skru$ułw. 0rzyna%"nie% raz w sezonie, !y )otrzy"a kroku z"ienia%*ce%si( "o)zie i zac&owa "ło)o+.

4i(ga" %e)nak $a"i(ci* wstecz i nac&o)z* "nie w*t$liwo+ci.

0rzy$o"ina" so!ie $ierwsze wolne wy!ory o)!ywa%*ce si( w fatalne% at"osferze ?wo%ny nagrze?. @yli+cie wielki" or()ownikie" wystawienia w tyc& wy!orac& 0orz*)nego2złowieka, ktry rzucił wyzwanie nieo!liczalne"u i egocentryczne"u ielkie"u 0rzyw)cyz czasw o$oru. 2zy "*)ro+, )o+wia)czenie i $rzyzwoito+ "ogły o$rze si( wiatrowi)zie%w7 s$isany" na $a$ierze $ro%ekcie $olityczny" 1 za$ewne tak. Ale w realne%rzeczywisto+ci targane% na"i(tno+cia"i ty$owy"i )la +wie#o o)zyskane% wolno+ci7 6naa" !ole+nie $okazała, %akie reguły tu rz*)z*.

ie", #e "y+lenie ?co !y !yło, g)y!y? %est zwo)nicze. -ie "og( %e)nak o$rze si(wra#eniu, #e ta"ta ?wo%na na grze?, ktra fatalnie zawa#yła na $olskie% $olityce kole%nyc&lat, nie "usiała eks$lo)owa a# tak )estrukcy%nie. >e "ogła !y $o $rostu s$ore"

$olityczny" toczony" $rzez strony, ktre "a%* )o sie!ie $ewne, ograniczone zaufanie. >ewystarczyło tylko otworzy si( na ?wiatr )zie%w?... 5ylko tyle, i a# tyle.



0rzy$o"ina" te# so!ie asz* $arti( w $8nie%szyc& latac&, g)y na %e% czele stan*łna%wi(kszy $olski Refor"ator. 2złowiek twar)y %ak skała, z)eter"inowany w )*#eniu )ocelu, nieulega%*cy senty"ento" rac%onalista. 0o )zi+ )zie3 c&y!a na%wi(kszy autorytet )la"o%ego $okolenia. 2złowiek, ktry swo%* aktywno+ci* )awał "i zawsze $oczucie sta!ilno+ci,

!ył ta"* )la $o$uliz"u i kotwic* )la rozs*)ku. ła+ciwy człowiek na wła+ciwy" "ie%scu7Akurat nie wte)y, nie w ta"te% roli. $olityce o$rcz słuszno+ci liczy si( rwnie# $ewnawra#liwo+, zrozu"ienie $otrze! lu)zi, ktre nie "ieszcz* si( na !ezoso!owyc& wykresac& iw ta!elac&. a#ne s* cie$łe słowo i e"$atia.

-ie $otrafi( okre+li "o"entu, w ktry" rwnowaga "i()zy wra#liwo+ci* i rac%onalno+ci*została zac&wiana. Ale została, i to znacz*co. twier)za%* "nie w ty" "oi !liscy i

$rzy%aciele, g)y wyrzuca%* "i, #e o))ali+"y si( %e)ynie słuszne% )oktrynie ekono"iczne%,s$yc&a%*c alternatywne warianty )o worka z etykietka"i ?urawniłowka? al!o ?soc%aliz"?.G)y $r!u%( i" wykaza, #e to nie$raw)a, grz(zn( w s$rzeczno+ciac&. @o skoro "ieli+"ynale#n* )oz( wra#liwo+ci, to cze"u w naszyc& )e!atac& niekwestionowany, "ierzony

wska8nika"i sukces ekono"iczny s$yc&ał w cie3 los ofiar ?tera$ii szokowe%?7 6wsze",stawiali+"y $ytania, czy tak !y "usiało, ale !yły to $ytania %e)ynie retoryczne.

A czy teraz, g)y "o)el ekono"iczny, ktry w 0olsce nieo)ł*cznie ko%arzony %est znazwiskie" owego Refor"atora, $o$a)ł w gł(!oki glo!alny kryzys, $otrafi"y wyci*gn* ztego wnioski7 2zy nie na)sze)ł czas, !y z nale#n* uwag* $rzy%rze si( inny" konce$c%o"rynkowy"7 2zy#!y wy!r, ktrego w )o!re% wierze )okonali+"y $rze) 9: laty, "iał %u# nazawsze z)o"inowa nasze "y+lenie, "i"o )okonu%*ce% si( wła+nie wielkie% z"iany regułgry7

Mi"o w*t$liwo+ci s*)z(, #e )wie )eka)y te"u inne% )rogi $rze) 0olsk* istotnie nie !yło. Aleg)y!y+"y w ta"tyc& latac& zac&owali wi(ce% krytycyz"u, "iast $rzy!iera $ozy a$ostołw

!olesne% transfor"ac%i, nasi o$onenci $ewnie nie z)ołali!y tak łatwo za"kn* nas w)e"agogicznie wzniesiony" getcie ?sytyc& !enefic%entw? $olskic& $rze"ian.

A "o#e si( "yl(7 Mo#e w nie)o%rzałyc& )e"okrac%ac& ?o!ro3cy lu)u? zawsze zna%)u%* $osłuc&, g)y si(ga%* $o !at na ?z)e$rawowane elity?7 I "o#e nie warto si( ty" $rze%"owa,wszak rol* inteligenc%i %est "wi $raw)(, nawet g)y %est ona !olesna7 2zy wy$rowa)zicie"nie z !ł()u7

4

Mwi* "i "oi !liscy i $rzy%aciele; 0o$ulistyczna rewoluc%a ufun)owana została na waszyc& !ł()ac&. Kar"iła si( waszy" u$ore", za"ykanie" oczu na oczywisto+ci. la so!ie tylkoznanyc& $owo)w )ali+cie z)e$rawowany" lu)zio" )awnego syste"u tyle $owietrza.a$racowali+cie so!ie na o$ini( ws$lnikw w wielki" $rzekr(cie. -ies$rawie)liw*, ale"ie%cie $retens%e tylko )o sie!ie.

6)$owia)a" i", #e $olska )e"okrac%a zro)ziła si( z $orozu"ienia zawartego $rzez lu)zistarego re#i"u i re$rezentantw s$ołecznego o$oru. owo)z(, #e warto+ci* %est $oko%owe

$rzekazanie wła)zy, a nie rewoluc%a. I #e utrzy"anie w$ływw $rzez )awne elity !()*ceu!oczny" skutkie" !ezkrwawe% z"iany syste"owe% to )ro!nostka wo!ec tru)nyc& )o

$rzewi)zenia kosztw konfrontac%i.



reszt*, )o)a%(, uczynienie funkc%onariuszy )awnego syste"u $ełno$rawny" uczestnikie")e"okrac%i wynikało w$rost z reguł )e"okratycznego $a3stwa $rawa. A tak#e )yktowane

!yło $olityczny" $rag"atyz"e", ktry nakazywał $rzyci*ga ku )e"okrac%i %e%)otyc&czasowyc& wrogw, !y osła!i o$r $rze) z"iana"i. właszcza, #e na czele te%for"ac%i stan(li lu)zie $rzewi)ywalni, ktry" zasług w )ziele "o)ernizac%i 0olski nie s$os!

o)"wi. ykluczenie ic& z )e"okrac%i !yło!y )ziałanie" na %e% szko)(. Akte" "+ciwegorewan#yz"u, niczy" wi(ce%.

araz %e)nak $rzy$o"ina" so!ie $roste intuic%e, %akie towarzyszyły o) zawsze "nie i "oi"rwie+niko". 4$rowa)zały si( )o $rzestrogi; nie ufa ty" lu)zio", wystrzega si( ic&. 6t,taki nieu+wia)a"iany, $o)$rogowy antyko"uniz".

4ta%e "i $rze) ocza"i $ewne z)arzenie s$rze) $ona) )ziesi(ciu lat, g)y stawiałe" $ierwszekroki w zawo)zie )ziennikarza, $isu%*c na ła"ac& lokalne% gazety $rze%(te% $rzez )awnego)ygnitarza, a $ote" !iznes"ena. 0is"o "iało $ro!le"y, z czase" $rzestało $łaci swy"

$racowniko". -a us$oko%enie nastro%w zafun)owano na" weeken)owy $iknik za "iaste".

-ies$o)ziewanie za%ec&ał sa" $rezes 1 w czarne% li"uzynie, w nienagannie skro%ony"garniturze. 0okle$ywał nas $o ra"ieniu i z "anier* )awnego sekretarza o!wieszczał, #ewszystko i)zie ku le$sze"u. @yło o)wrotnie. 0o kilku latac& w człowiek za$isał si( )oz"ierza%*ce% $o wła)z( $artii, a ta niezwłocznie $ostawiła go na czele swyc& strukturregionalnyc&. -ie "in(ło wiele czasu, %ak u%rzałe" go na ławie oskar#onyc& w $rocesiekoru$cy%ny".

I )zi+, g)y ws$o"ina" ten e$izo), na!iera" w*t$liwo+ci, czy nie z!agatelizowali+"y takic&lu)zi. 0rzecie# wie)zieli+"y, #e !yło ic& !ar)zo wielu. Bata"i czaili si( za $leca"io+wieconyc& li)erw, a g)y na)sze)ł wła+ciwy "o"ent, wykonali skok na $a3stwo. 2ogorsza, o)!ywało si( to za $rzyzwolenie" tyc&, ktry" zaufali+cie.

6czywi+cie $a"i(ta", #e "wili+"y gło+no o nie$rawo+ciac&. 0i(tnowali+"y rozliczne $atologie. 5yle #e $o%"owali+"y %e %ako zwykł* )ysfunkc%( czasw transfor"ac%i. Refleks%a,#e grozi to wykwite" koru$c%i w sto$niu zagra#a%*cy" $a3stwu, $rzyszła z!yt $8no.

A "o#e si( "yl(7 Mo#e oso!iste niec&(ci $rzesłania%* "i $lan oglnie%szy, z ktrego wi)awyra8nie, i# s$a)ko!iercy )yktatury stanowili wa#ne ogniwo w $olski" "arszu )o"o)ernizac%i i geo$olityczne% sta!ilno+ci7

5

Mwi* wreszcie "oi !liscy i $rzy%aciele; 4tracili+cie rz*) )usz, !o nie zauwa#yli+cie $rze"ian zac&o)z*cyc& w +wia)o"o+ci s$ołeczne%. -ie )ocenili+cie, #e lu) zawsze łaknies$rawie)liwo+ci i za)o+uczynienia za wyrz*)zone krzyw)y. walcza%*c lustrac%(, w istocie

!ronili+cie )awnyc& )onosicieli, trac*c ty" sa"y" z oczu $lan "oralny $olskic& s$orw orozliczenie.

0rotestu%( gor*co. owo)z(, #e nasza nie$rze%e)nana $ostawa o$arta !yła na $rzywi*zaniu )ofun)a"entalnyc& warto+ci )e"okratycznyc&. >e lustrac%a w te% czy inne% wers%i zawsze

!()zie gwałte" na wolno+ciac& o!ywatelskic&. szak wie)za zawarta w arc&iwac& )awne% $olic%i $olityczne% $okazu%e wczesne realia w krzywy" zwiercia)le, a u$u!licznienie %e%

rwnoznaczne %est z na$i(tnowanie" tysi(cy lu)zi, ktryc& $rawo )o o!rony %est iluzoryczne.



0yta" "oic& !liskic& i $rzy%acił, ile znanyc& i" s$raw lustracy%nyc& "o#na oceni %ako %e)noznaczne7 -iewiele, $oliczy "o#na na $alcac&. i(kszo+ to $rzy$a)ki ze +wiatłocieniar#ni*ce si( o)cienia"i szaro+ci. Je)en $osze)ł na ws$ł$rac(, ale $ote" &eroicznie si( z nie%wywikłał. rugi $o)$isał zo!owi*zanie, ale nie )onosił. 5rzeci )onosił, ale tak, !y niko"unie zaszko)zi. 2zwarty został zastraszony i zła"any. 0i*ty $o)$isał instrukc%( wy%az)ow*,

!o tylko tak "gł )osta $asz$ort.

ylicza "o#na w niesko3czono+. Kto %est !ez winy, ten !o&ater <niewielu ic& !yło= al!o"ysz sie)z*ca $o) "iotł* w c&wili $r!y <$rzytłacza%*ca wi(kszo+=. Kto rzuca )zi+ka"ienie"7 reguły ten )rugi.

orzuca" %eszcze, #e owo ?lu)owe $oczucie s$rawie)liwo+ci? to wynik "ani$ulac%i $olityczne%. s$o"ina" $ewien rz*) z $ierwszyc& lat wolno+ci, ktry lenistwo inieko"$etenc%( w s$rawac& na%istotnie%szyc& usiłował zakry skan)alicznie $rzygotowan*akc%* lustracy%n*. 0o)a%( nazwiska )ziennikarzy, ktrzy wyro!ili so!ie nazwiskalustracy%ny"i )onosa"i. Argu"entu%(, #e lustratorzy o)wołu%*cy si( )o cie"nyc& stron

lu)zkie% natury zawsze z!ior* $oklask. Ka#)ego z nas, w wi(kszy" !*)8 "nie%szy" sto$niu,)r(czy $rzecie# $otrze!a $rzenikni(cia $rzez to, co winno !y zakryte 1 cu)zego $ortfela,alkowy, a tak#e !olesne% $rzeszło+ci.

Mwi( to wszystko ze szczery" $rzekonanie", a "i"o to czu%( ukłucie i co+ "wi "i, #e totylko cz(+ znacznie !ar)zie% sko"$likowane% $raw)y. Igrzyska )la lu)u7 A "o#e lu)na$raw)( $otrze!u%e klarownie%szyc& &ierarc&ii $ozwala%*cyc& u$orz*)kowa $rzeszło+7 I)zi(ki te"u z!li#y si( )o zrozu"ienia nies$%ne% i zag"atwane% tera8nie%szo+ci7

Raz %eszcze wygrze!u%( z $a"i(ci roz"aite s$rawy lustracy%ne ostatnic& lat. >al "i ic&?!o&aterw? 1 zwłaszcza tyc&, ktryc& "iałe" okaz%( $ozna i na własne oczy wi)ziałe", %ak zła $rzeszło+ )o$a)a ic& $o latac&. Ale z )rugie% strony, "y+l( so!ie, "o#e %e)nak )o!rze si( stało, i# kto+ nie %est %u# $olitykie", kto+ znikn*ł z a"!ony, kto+ nie o$u!liku%e %u# #a)negozaanga#owanego artykułu7 2o+ si( $rzecie# zrwnowa#yło, za$anował %aki+ su!telny, tru)ny)o rac%onalnego o!%a+nienia $orz*)ek etyczny.

Mo#ecie !y s$oko%ni, $ozostan( 1 c&o to %u# )zi+ nieistotne 1 $rzeciwnikie" lustrac%i. -iete% i)ealne%, o)siewa%*ce% )o!ro o) zła, ale lustrac%i realne% 1 ktra s$rowa)za si( )o

!ar!arzy3skie% zasa)y ?g)zie )rwa r*!i*, ta" wiry lec*?. -iestety, tylko taka %est "o#liwa.

-ie $otrafi( %e)nak za"kn* oczu na to, #e nasza &eroiczna walka skazana !yła na $rzegran*.

Mwi*c lustrac%i niez"ienne ?nie?, sa"i $oz!awili+"y si( w$ływu na to, %aki u#ytek innizro!i* z $olicy%nyc& arc&iww. G)y!y+"y wykazali wi(ce% zrozu"ienia )la argu"entw)rugie% strony, !y "o#e s$irala lustracy%ne% na"i(tno+ci nie została!y a# tak nakr(cona7

-ie !agatelizu%( oczywi+cie tego, #e y "o#ecie )zi+ !ez wsty)u s$o%rze w lustro. -ieo)"awia" a" $oczucia satysfakc%i, #e stali+cie $o wła+ciwe% stronie. 6!awia" si( %e)nak,#e tak twar)o $o%"owana rac%a "oralna, ktra w czasac& asze% walki z )yktatur* !yłana%wa#nie%szy", a nierza)ko %e)yny" instru"ente" $rowa)zenia $olityki, w warunkac&)e"okrac%i straciła sw* %e)noznaczno+.

A "o#e si( "yl(7 Mo#e c&o)zi wła+nie o to, !y trwa niez"iennie $rzy fun)a"entalnyc&

zasa)ac&7 Mo#e na ty" $olega wła+nie rac%a &onoru i $oczucie własne% go)no+ci7 2zywy$rowa)zicie "nie z !ł()u7



%

5e wszystkie te $ytania i rozliczne w*t$liwo+ci $otraktowa "o#ecie %ako wyraz sła!o+ci irozc&wiania al!o, co gorsza, efekt wrogie% in)oktrynac%i. 4$r!u%cie %e)nak w$isa %e w "*

skro"n* $r!( z)iagnozowania kon)yc%i $olskie% li!eralne% inteligenc%i.

0o$a)li+"y w s$rzeczno+. 2ieszy"y si( ze zwyci(stwa na) $o$ulistyczn* rewoluc%*.0rzy$isu%e"y so!ie zreszt* nie"ały u)ział w ty" sukcesie. A zaraze" %aki+ kornik )r*#ynasze )o!re sa"o$oczucie. ielu z nas zastanawia si(, czy cz*stka o)$owie)zialno+ci zakatastrof( ta"tyc& )wc& lat nie s$oczywa i na nas.

y $ewnie uzna%ecie to za a!sur). 6)$owie)zcie wi(c na $roste $ytanie; czy $o kilkunastulatac& )o%rzewania $olskie% )e"okrac%i nast*$ił wykwit !li#e% nieokre+lonego szale3stwa7a$ewne nie. y)arzyło si( $rzecie# co+, co w ty" sa"y" czasie znalazło swo%eo)$owie)niki u naszyc& s*sia)w, z"aga%*cyc& si( z $o)o!ny" %ak "y !aga#e". -ie "o#na

te# za"kn* oczu na oglny kryzys )e"okrac%i w +wiecie zac&o)ni". o+ si( lu)zio"o$atrzyła, s$owsze)niała, o!rosła $o$rawno+ciowy"i )eklarac%a"i, !y zac&owa sw*atrakcy%no+.

Je)nak wy%a+nienia o$arte na )zie%owy" )eter"iniz"ie, c&o !ez w*t$ienia $raw)ziwe,"og* zaraze" słu#y uciekaniu o) własnyc& !ł()w i zaniec&a3. 0rzy%"i%"y zate", #e

$o$ulistyczna rewoluc%a w 0olsce zro)ziła si( z l(kw transfor"acy%nyc&, na ktre elityo)$owie)zie nie !yły w stanie. 2zy zro!iły %e)nak )ostatecznie wiele, !y te l(ki u+"ierzy7

6) s$rzeciwu i rozczarowania )o wyrazistego $ro%ektu i)eologicznego $rowa)zi )ługa )roga.5y", co na)ało kontestatoro" r#ne% "a+ci silne ra"y to#sa"o+ciowe, okazał si( celnie

z)efiniowany $rzeciwnik. 5o "y stali+"y si( negatywny" $unkte" o)niesienia. I nie !yło to, %ak s*)z(, )ziełe" $rzy$a)ku. ali+"y i" )ostatecznie wiele argu"entw, !y ustawili nas wniew)zi(czne% roli.

0ozosta%e %eszcze %e)na kwestia; 2zy s*)zicie, #e to wła+nie "y okazali+"y si( zwyci(zc*ostatnie% wo%ny )o"owe%7 6wsze", $rzeciwnik został $rzegnany, ale na zgliszczac& wyrosła

%aka+ nowa, tru)na )o z)efiniowania, "igotliwa realno+. 4wo%ska, $o nasze"u !yle %aka,re)uku%*ca $owa#ne wyzwania, nieskora szy!ko reagowa nawet w o!liczu realnyc&zagro#e3. 5o nie "y na)a%e"y %e% ton. @y "o#e nawet ulegli+"y %e% i za$a)li+"y w !łog*)rze"k(, +ni*c )awne sny o $ot()ze.

6!awia" si(, #e %e+li nie $rze!u)zi"y si(, %e+li nie z"ierzy"y si( z własny"i !ł()a"i, ktretak na)szar$n(ły nasz autorytet, $ozostanie na" %u# tylko %ałowe o)twarzanie $a"i(ci o"inionyc& czasac&, g)y &artowała si( $olska )e"okrac%a. @y "o#e nawet kto+ wy$ełni

$ozostawion* w ten s$os! inteligenck* luk(. Ale nie "a gwaranc%i, #e !()zie to z"iana nale$sze.

4zczerze a" o))any

Rafał Kalukin



Liberalny inteligent i wiatr dzie#ów

6da( 7ichnik

200!"2!", ostatnia aktualizac#a 200$!0"!02 ""&34

7o#a for(ac#a schodzi ze sceny 8adchodzi czas 9wo#ego *okolenia, Rafale :edn) (a(

tylko dla Was *rzestrog/& nie otwiera#cie si/ zbyt łatwo na ;wiatr dzie#ów;

1ły<cie *od *r)d ! 6da( 7ichnik *ole(izu#e z Rafałe( Kalukine(

Rys. Jacek Gawłowski

A)a" Mic&nik

A oto inna )iagnoza, )otycz*ca rz*)w 0latfor"y 6!ywatelskie% i %e% %(zyka.

)anie" Jarosława Kaczy3skiego %est to ?o!ra8liwy, gru!ia3ski, $o $rostu c&a"ski %(zyk. 5o %est +wia)o"e niszczenie %(zyka )e!aty $u!liczne%, granice stosowno+ci zostały całkowiciezniszczone, i to niesłyc&anie )rastycznie. 0raktycznie zostało $o)ane w w*t$liwo+ wszystko,ł*cznie z na%!ar)zie% oczywisty"i $rze$isa"i konstytuc%i. -ic nie istnie%e, nie "a #a)ne%reguły. szystko "o#na negoc%owa, atakowa, $o)wa#a. 5o ko"$letne roz!icie

$o)stawowyc& struktur #ycia $u!licznego. y)awało!y si(, #e nast($u%e to tylko na $ozio"ie %(zyka, ale tak na$raw)( )otyczy to istoty rzeczy. 5o %est niszczenie $olskiego #ycia $u!licznego?.

0rzyzna", #e )okła)nie tak oceniałe" rz*)y koalic%i 0i41u z $artia"i An)rze%a Be$$era i

Ro"ana Giertyc&a. -ato"iast Jarosław Kaczy3ski "a !y "o#e rac%(, #e ?konce$c%a 0i4 i06 to s* )wie $rzeciwstawne wiz%e rozwo%u 0olski?.




http://wyborcza.pl/



)anie" Jarosława Kaczy3skiego $olitycy 06 ?s* zwolennika"i $ewnego ty$uin)ywi)ualiz"u $rzy !ar)zo ograniczony" c&arakterze ws$lnoty. <...= 4truktury $a3stwowe,kulturalne i o+wiatowe s* ograniczane i )ezintegrowane?. 0rowa)zi to "usi )o swoiste%?ani&ilac%i 0olski?. iz%e s* istotnie r#ne, ale z)efiniowa %e nale#y inacze%.

kolei $olityk 06 Jarosław Gowin o!awia si(, #e ?+ro)owiska lewicowo1li!eralne !()* $r!owały skolonizowa 0latfor"(, tzn. s$rowa)zi %* 1 w sensie $rogra"owy" 1 )o roli)awne% nii e"okratyczne% i )o$rowa)zi %* )o koalic%i z lewic*?.

0rzytoczyłe" te )wie 1 )o+ egzotyczne 1 )iagnozy, $oniewa# $ro$onu%* one całkie" inny ni#5w% s$os! )efiniowania sytuac%i w 0olsce, a $oc&o)z* o) $olitykw !ar)zo znacz*cyc&. 5yza%"u%esz si( w swoi" li+cie lose" li!eralne% inteligenc%i, ktre% $artia, nia olno+ci,została z"arginalizowana i znalazła si( $oza $arla"ente".

astanawiasz si(, cytu%*c o$inie swoic& !liskic&, )laczego ta for"ac%a $oniosła kl(sk(.

konkluz%i stwier)zasz; ?6!awia" si(, #e %e+li <= nie z"ierzy"y si( z własny"i !ł()a"i, ktretak na)szar$n(ły nasz autorytet, $ozostanie na" %u# tylko %ałowe o)twarzanie $a"i(ci o"inionyc& czasac&, g)y &artowała si( $olska )e"okrac%a?.

agro#enie $orz*)ku )e"okratycznego nie "in(ło i nig)y nie "inie. I c&o!y to !yło nu)ne 1nale#y o ty" $rzy$o"ina

=

@unt $rzeciw starsze"u !ratu %est naturalny" $rzywile%e" "ło)szego !rata i trwały"o!ycza%e" $olskie% tra)yc%i.

5akie !untownicze $ytania )owo)z* zwykle 1 c&o!y !yły nies$rawie)liwe 1 #e $otenc%ał)uc&owy $ewne% generac%i czy for"ac%i został zu#yty, wyczer$anyC #e nowe czasy wy"aga%*nowyc& $yta3 i o)$owie)zi. 5aki sens "iały $ytania, ktre "ło)y 2ezary @aryka stawiałGa%owcowi w ?0rze)wio+niu? 4tefana >ero"skiego.

0rzy$o"ni%"y; Ga%owiec, człowiek zwi*zany z ruc&e" nie$o)legło+ciowy", cieszył si( z0olski wolne%, nie$o)ległe% i c&ciał )la nie% $racowaC @aryka $ostrzegał woln* 0olsk( %ako

kra% nies$rawie)liwo+ci i zakła"ania, a retoryka Ga%owca wy)awała "u si( $usta, $rzewi)ywalna, !analna, %ak głos z getta ?sytyc& !enefic%entw?. 0ytał gniewnie; 2zy "acieo)wag( Benina7 I za$l*tał si( w ko"unistyczn* "anifestac%( i)*c* na @elwe)er. Rwnie)o!rze "gł!y trafi )o $oc&o)u "ło)yc& faszystw ze skra%ne% $rawicy.

0o stronie @aryki !yło $oczucie soli)arno+ci z lose" skrzyw)zonyc& i $oni#onyc&. 0o stronieGa%owca !yło $oczucie rozu"no+ci i o)$owie)zialno+ci za $a3stwo.

@yły to lata, g)y warto+ci li!eralne% )e"okrac%i !yły w $ogar)zie "ło)yc& 1 tryu"fowałra)ykaliz", wiz%e wielkie% z"iany $rzyo!leczone% w koszule czarne !*)8 czerwone. 2#"gł wte)y uczyni Ga%owiec, $rze)stawiciel for"ac%i inteligenc%i li!eralno1

nie$o)legło+ciowe% zwi*zane% z o!oze" Jzefa 0iłsu)skiego7



Dw Ga%owiec )o!rze $a"i(tał słowa Ro"ana "owskiego na te"at li!eralne% inteligenc%i z?My+li nowoczesnego 0olaka?; ?!yt sła!o zwi*zani ze s$ołecze3stwe", nie )o+ rozwini(ci"oralnie, #e!y interes $u!liczny, interes s$ołecze3stwa, )o ktrego nale#*, uzna za sw% i

!roni %ak swego <...= za"iast !liskiego, konkretnego s$ołecze3stwa stawia%* so!ie na ołtarzuo)erwan* lu)zko+ z %e% nie$oc&wytny"i $rawa"i i interesa"i, za"iast realne% warto+ci 1

fikc%(, ktra nic w #yciu nie zawa)za, !o )o niczego nie zo!owi*zu%e. <...= Ic& instynktsa"ozac&owawczy, nie"a%*cy nic ws$lnego z instynkte" sa"ozac&owawczy" naro)u, !untu%e si( $rzeciw kierunkowi, ktry nakazu%e o!owi*zki wo!ec #ywego organiz"u 1s$ołecze3stwa, nie wzgl()e" a!strakc%i lu)zko+ci?.

Ga%owiec wie)ział z $ewno+ci*, #e ten ty$ "y+lenia zysku%e na sileC #e $rzyszło+ rysu%e si(w cie"nyc& !arwac&, #e nie !raku%e w 0olsce entuz%astw Mussoliniego !*)8 Benina, #e nie"a ?$artii lu)zi $rzyzwoityc&?, z ktr* "gł!y wi*za si( !ez wielkic& zastrze#e3C "o#e

$rzeczuwał, #e o!z Jzefa 0iłsu)skiego si(gnie wnet $o $rze"oc, a on sa" zna%)zie si(g)zie+ na "arginesie...

Bu)zie te% for"ac%i, Maria *!rowska i 4tefania 4e"$ołowska, 4tanisław 4te"$owski iAn)rze% 4trug, 5a)eusz Kotar!i3ski i 4tanisław 6ssowski, Eer"an Bie!er"an i 4tefan2zarnowski, Antoni 4łoni"ski i 2zesław Miłosz 1 wszyscy oni l*)owali na "arginesac&sceny $olityczne% II R0. Ale !yło!y c&y!a nies$rawie)liwo+ci* o!winianie ic& wła+nie oewoluc%( II Rzeczy$os$olite% w stron( sanacy%ne% $ł)yktatury, czy te# o roz$asanieantyse"ityz"u na uniwersytetac&. 2&o $ewnie $o$ełnili nie"ało głu$stw i $o"yłek wswo%e% )ziałalno+ci $u!liczne%.

==

zywasz "o%e $okolenie i "o%* for"ac%( )o ?z"ierzenia si( z własny"i !ł()a"i? iwyliczasz %e skru$ulatnie. 0iszesz; ?laczego wasz głos %est tak )o%"u%*co $rzewi)ywalny72ze"u wasza uwaga sku$ia si( wci*# na tyc& sa"yc& s$rawac&7 2zy nie zauwa#acie, #e0olska si( z"ienia7?.

0rzewi)ywalno+, Rafale, nie %est wa)*, lecz zalet*. -ie %este+"y ka"eleona"i, ktrzyz"ienia%* syste" warto+ci w zale#no+ci o) koniunkturyC warto+ci )e"okratycznyc&

!ronili+"y i !roni"y zawsze, g)y wy)a%* si( zagro#one. 2zy te ?warto+ci i sy"!ole? zostały $o)wa#one7 2zy trze!a tworzy nowe7

H r. 5a)eusz Kotar!i3ski zanotował; ?Bi!eraliz" o)stawiono na !oczny tor. Je)ni

"wi*, #e $%)zie )o re$arac%i, inni 1 #e na sz"elc?. arto+ci li!eralne okre+lano %ako $ustk(i nie"oc. Min(ło sie)e" )ziesi(cioleci, a warto+ci li!eralne% )e"okrac%i wci*# l+ni*, warto+ci %e% wrogw wci*# s* #ywotne. arto o ty" $a"i(ta. Mo#e zate" nie warto $ogar)za ty"iwarto+cia"i i sy"!ola"i7 wyci(stwo ła)u )e"okratycznego nig)y nie %est ostateczne, g)y#)e"okrac%a $olega na toleranc%i )la %e% wrogw. szelako $ora#ka warto+ci)e"okratycznyc& te# nig)y nie %est )efinitywna, g)y# $otrze!a wolno+ci %est %ako+ za$isanaw lu)zkic& sercac&.

latego zagro#enie $orz*)ku )e"okratycznego nie "in(ło i nig)y nie "inie. I c&o!y to !yłonu)ne 1 nale#y o ty" $rzy$o"ina.

===



0iszesz, #e z rac%a"i $rzeciwnika nale#y $ole"izowa 1 nawet %e+li uwa#a"y %e za czystynonsens 1 #e nie nale#y s$oczywa na raz z)o!ytyc& laurac&C o)tr*ca ?os! "*)ryc& itwrczyc&?. 4* to o$inie zawsze słuszneC w ka#)e% sytuac%i &istoryczne%. -ie $otrafi( %e)nak,

$oza $rzy$a)ka"i %e)nostkowy"i, uzna tu winy "oic& kolegw i "o%e% własne% 1 nig)yo)tr*canie lu)zi innyc& tra)yc%i nie !yło naszy" $rogra"e". -ato"iast nie s*)z(, !y istota

$olskic& s$orw na ty" $olegała.

Inacze% ni# 5y, s*)z(, #e s$r zasa)niczy )otyczył $ytania; %ak 0olska "a !y urz*)zona. te% "aterii zgo)ny %este" z Jarosławe" Kaczy3ski", c&o )efiniu%( r#nice z)a3 we)lezu$ełnie innyc& $o%(.

Jarosław Kaczy3ski )zielił kie)y+ 0olsk( na ko"unistyczn* i $atriotyczn*, $ote" na li!eraln* i soli)arn*, a ostatnio na integracy%n* i )ezintegracy%n*.

Ja skłonny %este" )zieli $olsk* scen( na zwolennikw $a3stwa ?$utinowskiego?, tzn. $a3stwa wła)zy autorytarne% o fasa)zie )e"okratyczne%, oraz $a3stwa li!eralne% )e"okrac%i.

0utiniz" to wła)za scentralizowana. wolennik $utinowskiego "o)elu $a3stwa $owia)a;?-ar) $owinien !y !ar)zie% zintegrowany, o+wiata $owinna !y nastawiona na

$rzekazywanie warto+ci $atriotycznyc& w znaczeniu &istorii, %(zyka o%czystego, r#negoro)za%u ele"entw kulturoznawstwa w $rogra"ac& szkolnyc&. I to $owinno !y zro!ione ws$os! %e)nolity, w %e)ny" kierunku, a nie na zasa)zie, #e ka#)a szkoła ro!i, co c&ce. #a)ny" wy$a)ku +ro)owiska, ktre $otrafi* "ie o$c%e sztan)arowe )ezintegracy%ne, nie

$owinny "ie na to w$ływu. Integrac%a )otyczy i innyc& )zie)zin kształtu $a3stwa, zakresu $rze)si(wzi( z!iorowyc&, +wiata "e)iw $u!licznyc&?. -o i 1 ka)ry )ecy)u%* o wszystki".?Musi"y "ie lu)zi o twar)yc& kr(gosłu$ac& i !ar)zo naro)owo wyro!ionyc&?.

5akie "onologi słyszałe" cz(sto w Moskwie o) zwolennikw 0utina. 0olsce ty" %(zykie" $rze"awia Jarosław Kaczy3ski. *czy ic& o!raz wroga. rg to ukła), ?ł#e1elity?,?wykształciuc&y?, na+la)owcy ac&o)u, li!erałowie !ezo%czy8niani, ktrzy znikn(li ze sceny

$olityczne%, a o!szczeku%* sw% kra% w zagranicznyc& gazetac&. 4* to li!erałowie !ezwra#liwo+ci na $otrze!y innyc& lu)zi, zi"ni "onetary+ci o))ani ?%e)yne% słuszne% )oktrynieekono"iczne%?. Moskwie słyszałe" takie o$inie o Ga%)arze, -ie"cowie, 2zu!a%sieC warszawie 1 o @alcerowiczu. I o)na%)u%( ic& +la)y te# w 5woi" tek+cie.

0iszesz, #e 0olska nie "iała inne% )rogi. 0o czy" )o)a%esz, #e g)y!y+"y "ieli wi(ce%krytycyz"u wo!ec sie!ie, nasi o$onenci nie z)ołali!y tak łatwo za"kn* nas )e"agogicznie

w getcie sytyc& !enefic%entw. $ewno+ci* zawsze nale#y "ie wiele krytycyz"u wo!ec własnyc& )okona3. Je)nak #a)enkrytycyz" nie uc&ylił!y atakw na ?z)e$rawowane elity?, g)y# 1 niewa#ne, czy for"ułowanez !le", czy cyniz"e" 1 trafiały one )o lu)zi autentycznie skrzyw)zonyc& !ezro!ocie", ago)ziły w lu)zi na%)alszyc& o) %akie%kolwiek )e$rawac%i 1 5a)eusza Mazowieckiego, JackaKuronia, @ronisława Gere"ka czy Beszka @alcerowicza.

5y" lu)zio" "o#na zarzuci !rak wyo!ra8ni na $syc&os$ołeczne skutki refor"C "o#na i"zarzuci !rak talentw soc%otec&nicznyc&, ale z $ewno+ci* nie "o#na ic& oskar#y onierzetelno+ i koru$c%(. 0o)%(li si( za)ania !ar)zo tru)negoC 0olska )zi(ki ni" o)niosła

sukces, a oni za$łacili za to wysok* cen(. @yli $ioniera"i w )ziele transfor"ac%iC nie "oglikorzysta z #a)nyc& $o)r(cznikw. 6!owi*zkie" inteligenc%i li!eralne% 1 o)$owia)a" z



!rutaln* szczero+ci* na 5wo%e $ytanie 1 %est "wienie o$inii $u!liczne% $raw)y, nawet g)y %est ona nie$o$ularna i !olesna. 5ak !yło 1 i wierz(, #e tak $ozostanie.

=>

5woi !liscy i $rzy%aciele $owia)a%*, #e $o$ulistyczna rewoluc%a ufun)owana została na !ł()ac& li!eralne% inteligenc%i. Rafale, $rzecie# to nie ci lu)zie rz*)zili $rzez wi(kszo+ 1lecia III Rzecz*$os$olit*. 5a)eusz Mazowiecki s$rawował wła)z( le)wie kilkana+cie"iesi(cy, a Eanna 4uc&ocka niewiele )łu#e%. Jak#e wi(c wini te wła+nie rz*)y o zaniec&anie)ziała3 $ozytywnyc&, ktre !y 0olsk( uc&roniły o) ?$o$ulistyczne% rewoluc%i?7

0ewien $u!licysta, 5w% )o!ry zna%o"y, )efiniu%*c wczesne s$ory na$isał ostatnio, #eli!eralny inteligent, zwany $rzeze3 Lo+wiecony" &eretykie", $owie)ział; L N Ma"y )owy!oru ateiz" al!o $a3stwo wyznaniowe, wieszanie ko"unistw al!o słu#enie i" O. -ar) itra)yc%a s* $assP , a staro+wiecki wolterianiz" to Lkrzyk "o)y intelektualne%.

5o nie %est karykatura 1 ten o$is nonsensowny %est nie"al cytate". 5y, c&wała @ogu, nie $iszesz takic& głu$stw, ale 5w% wyw) $owsta%e w kli"acie u"ysłowy" naznaczony" $rzez takie głu$stwa.

6$isu%esz )awnego )ygnitarza z 00R, $ote" !iznes"ena i wła+ciciela gazety lokalne%Cwreszcie 1 znw )ziałacza i li)era struktur regionalnyc& 4B, ktry w ko3cu trafił na ław(oskar#onyc& w $rocesie koru$cy%ny". 0ytasz; 2zy nie z!agatelizowali+"y tyc& lu)zi7

@yło ic& wielu. ?Bata"i czaili si( za $leca"i o+wieconyc& li)erw, a g)y na)sze)ł wła+ciwy"o"ent, wykonali skok na $a3stwo?. I )o)a%esz; ?6)!ywało si( to za $rzyzwolenie" tyc&,ktry" zaufali+cie?. 2#, "asz rac%(. ty" o!ozie !yło 4z"aciakw co nie"iara. Aleg)zie# ic& nie !yło7

0iszesz rwnie#, #e refleks%a na te"at koru$c%i zagra#a%*ce% $a3stwu ?$rzyszła z!yt $8no?.5o $raw)a 1 wy)awało na" si(, #e cu) o)zyskane% wolno+ci i nie$o)legło+ci !()zie&a"ulce" antykoru$cy%ny"C $a"i(tali+"y, #e organizowanie &ała+liwyc& ruc&w "asowyc&

$o) &asłe" walki z koru$c%* %est ty$owe )la ruc&w totalitarnyc&, !olszewickic& czyfaszystowskic&. 5o !ył nasz !ł*). @yli+"y naiwni.

-ig)y %e)nak nie głosili+"y $rzyzwolenia )la koru$c%iC nig)y nie $owtarzali+"y, #e?$ierwszy "ilion "usi !y skra)ziony?. @yli+"y z innego +wiata 1 w naszy" +wiecie nie

zara!iało si( "ilionw, tylko wyroki na lata wi(zienia. Mierzyli+"y innyc& własn* "iar*.Je)nak 5w% $rzykła) 1 tego a$aratczyka i !iznes"ena 1 %est ska#ony )wuznaczno+ci*.0rzy$o"ni% so!ie, Rafale, z ki" ten a$aratczyk )zielił ław( oskar#onyc&7 2zy nie !yło ta"lu)zi zwi*zanyc& z $rawic* soli)arno+ciow* i lu)zi zwi*zanyc& z Ko+ciołe" katolicki"72zy# zate" skoru"$owany 4z"aciak nie %est feno"ene" $ona)$arty%ny"7

@rak wra#liwo+ci na zagro#enie koru$cy%ne z $ewno+ci* !ył wa)* nasze% for"ac%i. Je)nak tonie "y tworzyli+"y "ec&aniz"y s$rzy%a%*ce koru$c%iC nie "y ustanawiali+"y wzr oligarc&yz)o!ywa%*cego $ieni*)ze )rog* $rzekr(tw. laczego to "y wła+nie "a"y !i si( w $iersiza nie swo%e $rzewinienia7

A %e)nak trze!a $rzyzna słuszno+ ty" zarzuto" 1 nie !ili+"y w $or( na alar"



antykoru$cy%ny. 4a"i wolni o) syn)ro"u koru$c%i i o) "entalno+ci $rokuratorwantykoru$cy%nyc&, zlekcewa#yli+"y ten $ro!le". !yt $8no zrozu"ieli+"y, #e koru$c%a nawzr włoski sta%e si( trwały" skła)nikie" syste"u $olitycznego. Mwiłe" o ty"sa"okrytycznie, skła)a%*c wy%a+nienia $rze) tzw. ko"is%* )s. Rywina.

0ro!le" lustrac%i !ył !ar)zie% sko"$likowany. Moi $rzy%aciele z nii olno+ci "ieli w te%s$rawie inny $ogl*) ni# kierownictwo ?Gazety y!orcze%?. @yli+"y oczywi+cie zgo)ni w $rzekonaniu, #e )awni agenci 4@ nie $owinni zasia)a w rz*)zie. My, w ?Gazeciey!orcze%?, s*)zili+"y %e)nak, #e i)ea lustrac%i %est fałszywaC #e urz*)zanie lustracy%negos$ektaklu oglnonaro)owego $rzeo!razi si( "usi w krzyw)zenie lu)zi i $olowanie naczarownice, #e "ateriały 4łu#!y @ez$iecze3stwa s* trucizn*, ktra nie !()zie słu#yoczyszczeniu #ycia $u!licznego, lecz wyniszczeniu wi(zi "i()zylu)zkic&. -ato"iast nasi

$rzy%aciele z nii olno+ci ws$łtworzyli ustawy o lustrac%i i I0-, wierz*c, #e ?$rzyzwoita?lustrac%a %est "o#liwa. Inacze% "wi*c, wykazywali oni 1 cytu%( 5wo%* fraz( 1 ?wi(ce%zrozu"ienia )la argu"entw )rugie% strony?.

o o$inii $u!liczne% nale#y ocena, czy warto !yło takie zrozu"ienie okazywa. la "nie %estoczywiste, #e o!owi*zkie" inteligenta o statusie człowieka $ira %est 1 "wi*c znw 5woi"

%(zykie" 1 o!rona ?rac%i "oralnyc&?, c&o 5y twier)zisz, #e taka $ostawa ?w warunkac&)e"okrac%i straciła sw* %e)noznaczno+?.

la "nie te zasa)y z lat )yktatury nie straciły %e)noznaczno+ci. wa#a", #e 1 znw 2i(zacytu%( 1 trze!a ?trwa niez"iennie $rzy fun)a"entalnyc& zasa)ac&?, !owie" tylko w tens$os! "o#na !roni ?rac%i &onoru i $oczucia własne% go)no+ci?.

-ie oznacza to, #e o)rzuca" ko"$ro"is %ako fun)a"ent $orz*)ku )e"okratycznego. Jeste"zawsze gotw )o ko"$ro"isu, !y ws$lnie na$rawia $a3stwo, ale o)rzuca" ko"$ro"is,ktrego cele" %est ws$lne $olowanie na lu)zi )awnego re#i"u.

>

szystko to nie stanowi %e)nak o)$owie)zi na $ytanie, )laczego nia olno+ci $rzegrała7 -ie "a" c&(ci o$owia)a tu )zie%w "oic& s$orw z $rzy%acił"i z nii olno+ci.

a"iast tego zacytu%( 2i wizerunek 0olski zo!aczony okie" sfrustrowanego $isarza.4$orz*)ził taki wizerunek Janusz An)er"an w swo%e% ksi*#ce ?5o wszystko?.

5o znako"ita, "*)ra i +wietnie na$isana ksi*#ka, o$owia)a o 0olsce, ktre% nie "a w 5woic&rozwa#aniac&. latego ten s"utny o!raz wart %est zacytowania. 0isze Janusz An)er"an;

?szyscy wie)z*, #e znale8li+"y si( w krainie krzywyc& luster, w ktryc& nie s$os!roz$ozna sa"ego sie!ie. <...= 0rzeszło+ci nie "a, $rzyszło+ nie istnie%eC nie s$os! %e% so!iewyo!razi. Jest tera8nie%szo+, roze)rgana, galaretowata, roku%*ca niewia)o"*. Ju# nie

%este+"y tacy, %ak w za$o"nianyc& czasac&, nie wia)o"o, %acy !()zie"y. <...=

Jest tak, %ak!y $rzestały istnie reguły. okł trwa zi"na walka o wła)z(, o to, kto !()zie)yktował warunki. -a $ocz*tku rozczarował ten szlac&etny i i)ealistyczny zwi*zekzawo)owy, niezauwa#alnie $rze%"u%*c rol( s$ełnian* o) )ziesi(cioleci $rzez $arti(

ko"unistyczn*. A $ote" na aren( wkroczył Ko+ciłC na%$ierw cic&ce", ostro#nie !a)a%*cgrz*ski grunt, ukra)kie", a $ote" %u# cał* g(!*. 5eraz ten Ko+cił, roz$arty na st(c&łyc&



$iernatac& na%gorszyc& tra)yc%i "i()zywo%enne% $rawicy, "a ostatnie słowo. Garstka+wiatłyc& ksi(#y %est zagłuszana, nie"al nie"aC $rzysze)ł taki czas, #e $rosty ksi*)z czy t($y"nic& "og* !ezkarnie zel#y $u!licznie !isku$a al!o kar)ynała, ktrzy )ziała%* w!rew ic&s$rytny" za"ysło", i "ało kto o)wa#y si( za$rotestowa. Je+li czase" $o)nosz* si( %akie+głosy s$rzeciwu, traktowane s* we)ług wygo)nyc& stan)ar)w, ktre nieg)y+ w$rowa)zili

ko"uni+ci. Krytyka $arty%nego to atak na $arti(, a atak na $arti( to go)zenie w 0olsk(.Krytyka ksi()za to atak na cały Ko+cił, a wi(c na 0olsk( i na wszystko, co $olskie, na $olskiego @oga. A kto "o#e $o)st($nie go)zi w serce 0olski7 5o oczywiste; >y)zi i "asoni.0olska %est znw $rze)"urze" c&rze+ci%a3stwa, osa"otniona, zagro#ona $rzez z"urszałyac&), g)zie wszelkie zasa)y gry kontrolu%e lo!!y #y)owskie. Jeste+"y teoretycznie

!ez!ronni, ale silni wiar* i )latego nie $okona nas nikt. 4y$ie"y szaniec, na ktry nie we)rzesi( #a)en wrg. 2&roni nas $uklerz, ktry stara"y si( %eszcze wz"acnia. <...=

iz%a s$rze) lat, #e 0olska "o#e we%+ )o nii Quro$e%skie%, w$ierw Ko+cił $rzeraziła.6!awiano si(, #e kra% straci naro)owy c&arakter, #e sta"t*) $o$łynie rzeka tru%*cyc&"iaz"atw, a w )alsze% $ers$ektywie nast*$i o)wrt wierz*cyc& o) lu)owego Ko+cioła. Ale

kie)y okazało si(, #e z nii $o$łynie $rze)e wszystki" rzeka $ieni()zy, nastro%e si( $o$rawiły. 5e $ieni*)ze to "i()zy inny"i )o$łaty )o gruntw rolnyc&. i(c Ko+cił taktwar)o wzi*ł si( )o o)zyskiwania zie" skonfiskowanyc& "u nieg)y+, $o wo%nie, $rzezko"unistw, #e )zisia% "a ic& gru!o wi(ce%, ni# $osia)ał $rze) wo%n*.

alka o wła)z( +wieck* $rzy!rała kuriozalne wy"iary. o 4e%"u czy )o rz*)u z łatwo+ci*zacz(li $rzenika nawet $łanalfa!eci i kry"inali+ciC %e)yny" kryteriu" !yła ic& $rzy)atno+koalicy%na, ic& )o)atkowe głosy. -iesłyc&anie istotny" or(#e" stały si( arc&iwa z!u)owanez $a$ierw, o) )ziesi*tkw lat $racowicie $ro)ukowanyc& i gro"a)zonyc& $rzez ta%nesłu#!y. Ic& warto+ nie $o)legała )yskus%i i !yła nie$o)wa#alna. -ie )o$uszczano nawet"o#liwo+ci, #e %akie+ akta "og* !y sfałszowane. 0oza ty"i, ktre %e)nak )otyczyły Ko+ciołalu! $rze)stawicieli wła)zy 1 wte)y, w $rzy$a)ku kło$otliwyc& znalezisk, ic& warto+ "alała)o zera i !yła energicznie kwestionowana. Ale w zasa)zie agente" "gł zosta ka#)y, %e+litaka $otrze!a zaistniała. @o to agenci w s$isku z )awn* wła)z* tak $asku)nie urz*)zili kra%.Eistoryczn* z)ra)* nazwano $ertraktac%e ko"unistw z o$ozyc%*, ktrzy na%$ierw c&cieli si(

$o)zieli wła)z* i o)$owie)zialno+ci*, a $ote" t( wła)z( !ezkrwawo o))ali. Gło+no oz)ra)zie krzyczeli nawet niektrzy z tyc&, ktrzy negoc%ac%e twar)o $rowa)zili.

Bata ko"unistyczne wywarły tak silne $i(tno na $okoleniac&, #e rz*)z*cy teraz !ezwie)niestosowali ta"te "eto)y i ta"ten %(zyk. Mo#liwo+ koru$c%i znw wy)awała si( oczywisty"

$rzywile%e", a raz z)o!yte% wła)zy !roniono wszelki"i s$oso!a"i. -iego)n* $ro$agan)*,

nielegalny" $o)słuc&e", "ani$ulac%a"iC )o o$inii $u!liczne% $rzeciekła infor"ac%a, ile"ilionw )olarw ła$wki kosztu%e )owolna uc&wała se%"owa.

Fakt, #e #a)na $artia czy koalic%a rz*)z*ca nie o)wa#yła si( )ot*) na w$rowa)zenie)yktatury. Becz g)y!y zec&ciała7 kra%u wye"igrowały "iliony $rze)si(!iorczyc& "ło)yc&lu)zi, ktryc& )o o!rony )e"okrac%i !y za!rakło. a to $o raz $ierwszy o) lat $o $rzeło"ie

$o%awiło si( nowe $okolenie cynicznyc& )ziennikarzy gotowyc& słu#y wła)zy tak, %ak ta"cina%"ici u$rawia%*cy ko"unistyczn* $ro$agan)(. y)awało si(, #e w gatunek tc&rzy io$ortunistw wy"arł, #e si( %u# nig)y nie o)ro)zi. 5y"czase" okazało si(, #e "ło)y)ziennikarz, stosu%*c t( sa"* retoryk(, !ez tru)u $otrafi )zi+ $isa nie"al i)entycznie %aknieg)y+ %ego $raszczur z $arty%ne% ga)zinwki. @y "o#e takie cec&y c&arakteru utrwaliły si(

w genac&, c&o to "arne us$rawie)liwienie.



i(c co7 6 ty" o$owia)a7 Kto !()zie c&ciał słuc&a takic& u"oralnia%*cyc& referatw, i tow "oi" wykonaniu7 -ie nale#ałe" )o tyc&, ktrzy na)stawiali głowy, wi(c %akie "a" $rawo)o tego, !y teraz łka na) "arno+ci* "o%ego +wiata7 0oza ty" %e)ni to wszystko wie)z*, inninie $rzy%"u%* )o wia)o"o+ci. 4* rwnie# lu)zie uszcz(+liwieni ty", #e kra% o)zyskałnie$o)legło+. 2iesz* si( "i"o wszystko. ierz*, #e to okres $rze%+ciowy, czas c&wilowo

s$rzy%a%*cy "iernoto", ktre ze$c&n(ły w cie3 rzeczywistyc& twrcw te% kalekie%)e"okrac%i i w)e$tu%* ic& w !łoto. ierz*, #e to tylko "o"ent, kie)y nawet !yli )ygnitarze $artii ko"unistyczne% c&eł$i* si( swo%* gł(!oko zaka"uflowan* )ziałalno+ci* o$ozycy%n*?.

2ytat %est )ługi, ale wart $ilne% lektury, tak zreszt* %ak i cała ksi*#ka An)er"ana, gorzkirozrac&unek z ?krain* krzywyc& luster?.

I ten kontekst 1 !o ilu# 0olsk( $ostrzega tak wła+nie 1 wy)ał "i si( niez!()ny, !y $owrci )o $ytania o ni( olno+ci i %e% "arginalizac%(.

>=

nia olno+ci !yła $arti* etosu o$ozyc%i )e"okratyczne% z lat )yktatury. 2ec&* tego etosu !ył "oraliz", czyli $rzekonanie o własne% $rzyzwoito+ciC $ewno+, #e kła"stwo ioszczerstwo ko"$ro"itu%* kła"c( i oszczerc(C wiara w $rzyro)zon* )o!ro lu)ziC !rakz)olno+ci )o kr(tactwa, "ani$ulac%i, intrygi, $ogar)a )la warto+ci "aterialnyc&, a tak#eswego ro)za%u "egalo"ania etyczna i intelektualna.

nia olno+ci !yła $arti* $a3stwa, a nie konkretnyc& gru$ intereswC kierowała si( trosk* o)o!ro $a3stwa, a nie z)o!ywanie" elektoratu. nia olno+ci nie c&ciała 1 !*)8 nie u"iała 1

!y $arti* na wzr 0i41u czy 0latfor"y 6!ywatelskie%.

5* $arti( tworzyli lu)zie nietuzinkowi, o ws$aniałyc& nazwiskac&, wielkic& zasługac&. 2ilu)zie %e)nak !yli soc%otec&nicznie nie$ora)ni, a wo!ec z)ziczenia o!ycza%w 1 !ez!ronni.5e% $artii na)awali ton lu)zie $rzenikni(ci trosk* o )o!ro i ła) )e"okratyczny, o 0olsk(, a niekoniunkturaln* walk* o wła)z(.

5o !yła $artia wielkiego Ko"$ro"isu Eistorycznego, ktry sy"!olizowało $i( nazwisk;@ronisław Gere"ek, 5a)eusz Mazowiecki, Jacek Kuro3, Beszek @alcerowicz, ła)ysławFrasyniuk. 5aka $artia, takiego Ko"$ro"isu !yła niez!()na w $ierwsze%, na%tru)nie%sze%fazie transfor"ac%i. Gere"ek !ył sy"!ole" li!eralne% laickie% inteligenc%iC Mazowiecki !yłsy"!ole" inteligenc%i katolickie% z )uc&a 4o!oru aticanu" IIC Kuro3 sy"!olizował

o$ozyc%( )e"okratyczn* Ko"itetu 6!rony Ro!otnikwC @alcerowicz re$rezentował twar)ykurs refor"y rynkowe%C Frasyniuk !ył %e)ny" z legen)arnyc& $rzyw)cw $o)zie"ne%?4oli)arno+ci?.

5aka koalic%a "ogła $rzetrwa $o) )wo"a warunka"i; ko"$ro"isu z ał(s*, ktry !y u"iał $o&a"owa sw% $() )o $rezy)entury i nie roz$(tywał!y wo%ny na grzeC ko"$ro"isu zQ$isko$ate", ktry c&ciał!y za!lokowa zi"n*, religi%n* wo%n( )o"ow*.

Je)no i )rugie okazało si( nie"o#liwe. As$irac%e Q$isko$atu 1 sy"!olizowane walk* o nauk(religii w szkołac& i o restrykcy%n* ustaw( antya!orcy%n* 1 "usiały )o$rowa)zi )o $(kni(ciaw nii olno+ciC refor"y @alcerowicza, rwnoległe z walk* o $rezy)entur( ał(sy,

o))zieliły ni( olno+ci o) -4 ?4oli)arno+?. nia olno+ci 1 skonfliktowana z -4?4? i Q$isko$ate" 1 stała si( anac&roniz"e" skazany" na "arginalizac%( niezale#nie o)



!ł()w taktycznyc& i strategicznyc&.

-a)sze)ł czas nowyc& lu)zi, nowyc& wyzwa3, nowyc& o!ycza%w. 2zas 5wo%ego $okolenia,Rafale.

>==

Rac&unek !ł()w te% for"ac%i i generac%i !()zie )okonywany $rzez nowe $okolenie.yzna" 2i, #e 1 w!rew 5woi" o!serwac%o" 1 nie czu%( si( ani $ogruc&otany, ani

$oz!awiony wiarygo)no+ci. Ma" +wia)o"o+ wielu !ł()w, ktre $o$ełniłe"C wielu $ora#ek, ktre !yły u)ziałe" "oic& $rzy%acił 1 i "oic& własnyc&C %e)nak o)czuwa" )u"( zwolne%, nie$o)ległe% i )e"okratyczne% 0olski, )o ktre% tworzenia %ako+ ta" $rzykła)ałe"r(k(. For"ac%a, ktr* ws$łtworzyłe", wyrosła z o$oru $rzeciw )yktaturze. "iała tafor"ac%a wte)y, w warunkac& na$raw)( tru)nyc& i nie!ez$iecznyc&, z!u)owa strukturys$ołecze3stwa o!ywatelskiego, a $ote" !yła sternikie" $oko%owe% transfor"ac%i o) $a3stwasatelickiego )o suwerenno+ci, o) )yktatury )o )e"okrac%i, o) syste"u nakazowo1

roz)zielczego )o gos$o)arki rynkowe%. 5wier)z(, #e ta for"ac%a 1 c&o "o#e uznasz to za"egalo"ani( 1 )o!rze zasłu#yła si( 0olsce. zisia% sc&o)zi"y ze sceny.

Je)n* "a" tylko )la 2ie!ie i 5woic& !liskic& $rzestrog(. -a$isałe+, krytycznie ocenia%*cnasze wy!ory, #e ?wystarczyło tylko otworzy si( na wiatr )zie%w?. @*)8 ostro#ny z ty"?wiatre" )zie%w?. Je)en z "oic& "istrzw $owie)ział "i kie)y+, #e w #yciowyc& wy!orac&trze!a $łyn* )o 8r)eł, $o) $r*), !owie" z $r*)e" $łyn* tylko +"ieci...

A)a" Mic&nik

Documents

R. Kalukin - List Do Starszych Kolegów