UNIVERSITETI FEHMI AGANI GJAKOV

FAKULTETI I MJEKSIS

PROGRAMI: MAMI

PUNIM DIPLOME

TEMA: REANIMACIONI I T

PORSALINDURIT

Kandidatja: Mentor:

Zamire Qevani Prof. Asist. Selami Sylejmani, MD, PhD

Gjakov, Janar 2017

1

Punimi i tems s diploms: REANIMACIONI I T PORSALINDURIT, i

kandidates: Zamire Qevani, u punua n Fakultetin e Mjeksis t Universitetit Fehmi

Agani Gjakov.

MENTOR I PUNIMIT:

Prof. Asist. Selami Sylejmani, MD, PhD

Profesor i Fakultetit t Mjeksis i Universitetit Fehmi Agani Gjakov.

Punimi prmban: 36 faqe

2 tabela

3 figura

2

DEKLARATA E KANDIDATES

Un, Zamire Qevanaj, deklaroj se kjo tem e Diploms, REANIMACIONI I T

PORSALINDURIT, e llojit t studimit: Rishikim i literaturs, sht punim i im

origjinal.

E gjith literatura dhe burimet tjera q i kam shfrytzuar gjat punimit jan t listuara n

referenca dhe plotsisht t cituara.

I gjith punimi sht punua dhe prgatit duke respektuar dhe mbeshtetur n kshillat

dhe rregullorn pr prgatitjen e tems s diploms t prcaktuara nga ana e

Universitetit Fehmi Agani Gjakov.

3

FALNDERIMET

Pr rezultatet e arritura deri tani:

Falnderoj familjen time pr mbshtetjen dhe prkrahjen q m dhan n do aspekt.

Falnderoj profesort dhe stafin udhheqs t Universitetit t Gjakovs, t cilt

gjithmon kan qen t gatshm pr t na dhn kshilla dhe motive studimi me prkrahje

t pakursyer morale.

Shpresoj q me prpjekjet dhe prkushtimin e tyre pr t na edukuar si student dhe

Mami t ardhshme do t kthehet n t mirn e vendit ton.

Falnderoj dhe stafin dhe Repartin e Gjinekologjis si dhe udhheqsin e studios

grafike ORBIS Tahir Hoxhn i cili me punn e lart profesionale kontriboi n

realizimin kompjuterik dhe teknik t ktij punimi.

N fund falnderoj przemrsisht mentorin tim Prof. Asist. Selami Sylejmani, MD,

PhD, Profesor i Fakultetit t Mjeksis i Universitetit Fehmi Agani Gjakov, i cili

gjithmon gjeti koh pr t m ndihmuar n realizimin e ktij punimi, andaj e falnderoj

pr durimin, korrektsin dhe kshillat e tij gjat gjith ksaj periudhe.

4

PRMBAJTJA

Abstrakt ........................................................................................................................ 5

Abstract ........................................................................................................................ 7

1 Hyrje ...................................................................................................................... 9

2 Fiziologjia e kalimit nga kushtet e jets brenda n at jasht mitrs ................... 10

3 Asfiksioni dhe apneja ........................................................................................... 11

4 Prgatitjet pr reanimacion .................................................................................. 13

5 Prgatitja pr lindje .............................................................................................. 17

5.1 Personeli ....................................................................................................... 17

5.2 Pajisjet .......................................................................................................... 17

6 Radha e veprimeve gjat reanimacionit t t porsalindurit .................................. 19

6.1 Ngrohja ......................................................................................................... 20

6.2 Lirimi i rrugve t frymmarrjes .................................................................. 21

6.3 Frymmarrja dhe stimulimi .......................................................................... 23

6.4 Masazha e jashtme e zemrs ......................................................................... 30

6.5 Barnat gjat reanimacionit ............................................................................ 31

7 Referencat ............................................................................................................ 34

Biografi e shkurtr e kandidates CV (Curriculum Vitae) ......................................... 0

5

Abstrakt

Hyrje: N asnj metod tjetr t shrimit nuk ekziston koncenzus aq i gjer i arritur

ndrkombtarisht sikur n reanimacion, q rezulton me publikimin e rekomandimeve do

disa vjet. Procedurat e reanimimit kan rndsi jetike edhe n periudhn neonatale, dhe

dallohen nga ato pr grupmoshat tjera pr nga mnyra e ekzekutimit. Prderisa t

porsalindurve m s shpeshti u nevojiten veprime t thjeshta pr ti shptuar dhe mbajtur

n jet, pr personat m n mosh krkohen masa m t ndrlikuara t reanimacionit dhe

prdorim t barnave apo pajisjeve t sofistikuara.

Qllimi i punimit: sht t paraqesim t dhna mbi rekomandimet pr reanimacionin

e t porsalindurit duke br rishikimin e literaturs.

T dhna t prgjithshme: Gjat lindjes duhet t ndodh kalim i shpejt nga jeta

intrauterine n at ekstrauterine. Frymmarrja efikase dhe e rregullt duhet t filloj

menjher pas lindjes. Faktort ambiental si jan temperatura relativisht e ult dhe

stimulimi me prekje, q e vrshojn t porsalindurin, ndihmojn n fillimin e

frymmarrjes. Ndryshimet e shtypjes parciale t oksigjenit dhe dioksidit t karbonit (PaO2

dhe PaCO2), q ndodhin pas lidhjes s krthizs, i nxisin kemoreceptort dhe ndihmojn

n t filluarit refleksiv t frymmarrjes. Tek t porsalindurit q nuk krkohet intervenim

shtes pas lindjes, lidhja e kordonit umbilikal rekomandohet t bhet pas m s paku nj

minute. Lidhja e kordonit umbilikal nse bhet para frymmarrjes s par mund t sjell

deri n bradikardi. Tranzicioni respirator dhe kardiovaskular jan ngjarjet m t

rndsishme fiziologjike tek t porsalindurit q n masn m t madhe e prcaktojn fatin

e tij t mtejm. Te shumica drrmuese e t porsalindurve pas lindjes nuk ka nevoj pr

kurrfar masash t reanimacionit, prve mirmbajtjes s temperaturs adekuate trupore,

stimulimit t leht me prekje dhe aspirimit t rrugve t siprme t frymmarrjes. Tek

ndonj i porsalindur do t jet i nevojshm aplikimi i oksigjenit dhe ventilimit me

ndihmn e masks me balon, e te nj numr edhe m i vogl i foshnjave do t nevojitet

intubacioni endotrakeal, dhe vetm ndonjrit do ti duhet masazhi i jashtm i zemrs dhe

barnat. Duke marr parasysh se reanimacioni i t porsalindurit dallon nga reanimacioni i

popullats tjetr t moshs fmijrore, e n veanti nga reanimacioni i t rriturve, gjat

do lindjeje duhet t jet prezent s paku nj person q i njeh bazat e reanimacionit t t

porsalindurve, e n rastet e prmendura n tabel, gjat lindjes duhet t jet prezent ekipi

i ekspertve q jan plotsisht t aft pr kujdesin ndaj t porsalindurit.

6

Perfundim: Aplikimi i reanimacionit t t porsalindurit mund t ndahet n 4 hapa:

Masat fillestare apo themelore t reanimacionit q prfshijn vlersimin e gjendjes s t

porsalindurit, frymmarrja artificiale, duke prfshir frymmarrjes nprmes masks ose

tubusit endotrakeal me balon ose nprmjet masks laringeale, masazha e jashtme e

zemrs, dhe aplikimi i barnave dhe lngjeve. Vlersimi i gjendjes s t porsalindurit duhet

t jet i shpejt dhe i sakt, prfshir ktu edhe vlersimin e ekzistimit t lngut amnial

mekonial ose mekonis n lkur, vlersimin e frymmarrjes, tensionit muskular, ngjyrs

dhe vlersimin e prafrt t moshs gestative n mnyr q t konstatohet nse i

porsalinduri ka lindur para terminit apo n termin. I porsalinduri q sht vlersuar si vital

dhe i shndosh krkon vetm kujdes themelor q prfshin parandalimin e hipotermis,

lirimin e rrugve t frymmarrjes dhe tharjen, e mund t jet e nevojshme edhe vendosja

n pozit adekuate, nxitje t fillimit t frymmarrjes ose prmirsim t frymmarrjes.

Fjalet kye: i porsalinduri, reanimacioni

7

Abstract

Introduction: No other treatment method has wider internationally agreed consensus

like resuscitation, which results in publication of recommendations every few years. The

procedures of resuscitation have vital significance also during neonatal period, and they

differ from other age-groups by the way of execution. While newborns mostly require

simple actions for rescuing and keeping them alive, elder people require more

complicated measures of resuscitation and application of medicine or sophisticated

equipment.

The purpose of this paper: is to present the recommendations on resuscitation of the

newborn by reviewing the literature.

General information: During the labor, it is needed to happen a quick switch from

intrauterine life to the extrauterine one. Efficient and regular breathing has to start

immediately after the birth. Environmental factors such as relatively low temperature and

stimulation with palpation, which overload the newborn, help in initiation of breathing.

Changes in partial oxygen and carbon dioxide pressure (PaO2 dhe PaCO2), that happen

after umbilical cord clamping, incite chemoreceptors and help in reflexive initiation of

breathing. In newborns that do not require additional intervention after the birth, umbilical

cord clamping is recommended to be done after at least one minute. Umbilical cord

clamping if done before the first breath may cause bradycardia. Respiratory and

cardiovascular transition are the most important physiologic events in newborn which

determine further clues to his fate. In vast majority of newborns, there is no need for any

measures of resuscitation after the birth, except the maintenance of appropriate body

temperature, light stimulation with palpation and aspiration of upper respiratory tract.

Some newborn might need application of oxygen and ventilation by masks with balloon,

while an even smaller number of babies will need endotracheal intubation, and just some

of them would need external massage of heart and medicines. Having in consideration

that resuscitation of the newborn differs from resuscitation of other population of child

age, especially from resuscitation of adults, during each labor there should be present a

person who has knowledge on resuscitation of the newborns, and in the cases mentioned

in table, during the labor there should be present a team of experts which are completely

capable for neonatal care.

Conclusion: The application of neonatal resuscitation may be divided into 4 steps:

Initial or basic measures of resuscitation which include the estimation of the newborns

8

condition, artificial respiration, including respiration through the mask of endotracheal

tubes with balloon or through laryngeal mask, external massage of the heart, and

application of medicine and solutions. The estimation of the newborn conditions has to

be quick and accurate, including the estimation of meconium existence in amniotic fluid

or in skin, estimation of breathing, muscular tension, color and approximate estimation

of gestational age in order to conclude in the newborn has been born before the term or

in term. The newborn who has been estimated as vital and healthy requires only basic

case which includes prevention of hypothermia, freeing of respiratory tract and drying

up, and it may be necessary also an adequate positioning, inciting the initiation of

breathing or improvements in breathing.

Keywords: newborn, resuscitation.

9

1 Hyrje

N asnj metod tjetr t shrimit nuk ekziston koncenzus aq i gjer i arritur

ndrkombtarisht sikur n reanimacion, q rezulton me publikimin e rekomandimeve do

disa vjet. Procedurat e reanimimit kan rndsi jetike edhe n periudhn neonatale, dhe

dallohen nga ato pr grupmoshat tjera pr nga mnyra e ekzekutimit. Prderisa t

porsalindurve m s shpeshti u nevojiten veprime t thjeshta pr ti shptuar dhe mbajtur

n jet, pr personat m n mosh krkohen masa m t ndrlikuara t reanimacionit dhe

prdorim t barnave apo pajisjeve t sofistikuara1.

Sa i prket periudhs neonatale, ka m pak hulumtime se n grupmoshat tjera n lidhje

me reanimacionin, por megjithat ka tendenc n rritje t ndryshimeve dhe adaptimeve

t procedurave t reanimacionit n prputhje me rezultatet e hulumtimeve m t reja.

Shpejtsia e komunikimit sot mundson q rekomandimet ndrkombtare t jen n

dispozicion menjher pas publikimit.

Qllimi i kujdesit ndaj t porsalindurit sht q t zbatohen procedura t thjeshta t

reanimacionit me t cilat konsolidohen funksione t rndsishme pr kushtet e jets jasht

mitrs. Ndryshmet e zakonshme fiziologjike pas lindjes prfshijn fillimin e

frymmarrjes me shkmbim t gazrave dhe mbylljen e devijimeve t qarkullimit brenda

dhe jasht zemrs, q kan ekzistuar gjat jets brenda mitrs2.

Pas lindjes, ndodhin ndryshime t mdha n punn e mushkrive. N mitr, mushkrit

jan t mbushura me uj q kufizohet me gjakun n kapilart rreth alveols, e pas lindjes

ajo mbushet me ajr pasi uji i mushkrive t jet resorbuar apo pjesrisht qitet jasht dhe

kshtu fillon frymmarrja. I porsalindur ka siprfaqe relativisht t madhe t trupit duke e

marr parasysh masn e tij, dhe, duke qen se brenda mitrs jeton n lngun amnial dhe

ngrohet me ngrohtsin e trupit t nns, lindja paraqet stres pr t porsalindurin, kshtu

q 5 deri 10% t t porsalindurve krkojn ndonj nga masat e reanimacionit. Supozohet

se n 1 deri 10% t t porsalindurve t lindur n spital do t nevojitet t aplikohet ventilimi

artificial, ndrsa pr reanimacion n kuptimin e ngusht do t ken nevoj vetm 1% e t

porsalindurve.

Kur lindja ndrlikohet me ndodhit perinatale q sjellin n asfiksi, zbatohen procedura

t reanimacionit pr parandalimin e hipoksis, hiperkapnis dhe acidozs. Mbijetesa dhe

rezultati i t porsalindurit t rrezikuar varen nga intervenimi me koh dhe efektiv n

minutat e para pas lindjes3.

10

Procedurat themelore si jan mirmbajtja e temperaturs trupore (parandalimi nga t

tejftohurit apo tejnxehurit) dhe vendosja e kalueshmris s rrugve t frymmarrjes jan

masat e para t reanimacionit. Duke qen se dekadave t fundit gjithnj e m tepr po

flitet pr dmin potencial t aplikimit t oksigjenit n periudhn neonatale pr shkak t

rrezikut t veprimit citotoksikologjik t oksigjenit dhe radikaleve t lira t oksigjenit, ka

ardhur deri te kufizimi i aplikimit t oksigjenit tek t porsalindurit, sepse i porsalindur

gjendet n kushte t hipoksis relative t ciln pas lindjes e toleron mir edhe i

porsalinduri. sht futur prcjellja preduktale sa m e hershme e ngopshmris s gjakut

me oksigjen n minutat e par t jets s t porsalindurit q ka nevoj pr reanimacion,

dhe, kur kjo nuk sht e mundur, reanimacionin duhet filluar me ajr deri n vendosjen e

oksimetrit pulsor n mnyr preduktale (n shuplakn apo dorn e djatht)4.

2 Fiziologjia e kalimit nga kushtet e jets brenda n at jasht

mitrs

Gjat lindjes duhet t ndodh kalim i shpejt nga jeta intrauterine n at ekstrauterine.

Frymmarrja efikase dhe e rregullt duhet t filloj menjher pas lindjes. Faktort

ambiental si jan temperatura relativisht e ult dhe stimulimi me prekje, q e

vrshojn t porsalindurin, ndihmojn n fillimin e frymmarrjes. Ndryshimet e

shtypjes parciale t oksigjenit dhe dioksidit t karbonit (PaO2 dhe PaCO2), q ndodhin

pas lidhjes s krthizs, i nxisin kemoreceptort dhe ndihmojn n t filluarit refleksiv t

frymmarrjes5.

Tek t porsalindurit q nuk krkohet intervenim shtes pas lindjes, lidhja e kordonit

umbilikal rekomandohet t bhet pas m s paku nj minute. Lidhja e kordonit umbilikal

nse bhet para frymmarrjes s par mund t sjell deri n bradikardi. T porsalindurit

tek t cilt sht shtyr lidhja e kordonit umbilikal mund t ken vllim t gjakut deri

30% m t madh, kshtu q kan tension m t lart t gjakut, m rrall kan gjakderdhje

intrakraniale, intraventrikulare, m rrall kan marr derivate gjaku, por m shpesh kan

pasur nevoj pr fototerapi pr shkak t verdhzs. Lidhja e vonuar e kordoni umbilikal

aplikohet vetm tek t porsalindurit stabil, gjersa tek jostabilt prparsi ka

reanimacioni6.

Edhe pse nuk ka dshmi mbi lartsin e shtypjes me t cilin duhet kryer frymmarrjet

e para tek t porsalindurit, sot rekomandohet q shtypja e frymmarrjes s par t jet 20

11

deri maksimalisht 30 cm H2O. Disa frymmarrje t para duhet t bhen gjat 2 deri 3

sekondave, e m pas m gjat. Duhet t aplikohen shtypje dhe vllime m t vogla pr

realizimin e zgjerimit t kafazit t kraharorit t t porsalindurit. Vetm tek t lindurit para

kohe, pr shkak t rrezikut nga dmtimi i mushkrive dhe zhvillimit t displazis

bronhopulmonale, vllimi i fryms s par duhet kufizuar n 4 deri 8 mL/kg t peshs

trupore me shtypje inspirator deri maksimum 25 cm H2O, q do ta pamundsoj

zgjerimin e teprt t kraharorit. Gjat reanimacionit t t lindurve para kohe, aplikimi i

shtypjes pozitive n fund t frymnxjerrjes (positive end expiratory pressure PEEP)

mund ta ul rrezikun pr dmtimin e mushkrive, dhe efekt t ngjashm ka edhe aplikimi

i shtypjes s vazhdueshme n rrugt e frymmarrjes (contrinuous positive airway pressure

CPAP). Shtypja pozitive n fund t ekspirimit PEEP dhe kontrolli i shtypjes

inspiratore jan t mundur me prdorimin e nj aparati t thjesht q quhet aparati T-

piece7.

Ulja e shpejt e rezistencs vaskulare t mushkrive dhe rritja e qarkullimit t

mushkrive, q ndodhin pas zgjerimit t mushkrive, sjell deri te rritja e qarkullimit t

gjakut npr mushkri dhe furnizim m t mir me oksigjen. Resorbimi i lngut t

mushkrive npr epitelin respirator prshpejtohet gjat lindjes, q rezulton me lirimin e

rrugve t frymmarrjes nga lngu. Shtypja koloido-osmotike e lngut t mushkrve dhe

shtypja relativisht m e ult hidrostatike n qarkullimin e gjakut t mushkrive pas lindjes

kontribuojn n absorbimin e lngut t mushkrive. Kalimi ansor (bajpasi, shunt) fetal

djathtas-majtas npr duktus arterial dhe hapja ovale gradualisht zhduken gjat procesit.

Tranzicioni respirator dhe kardiovaskular jan ngjarjet m t rndsishme fiziologjike tek

t porsalindurit q n masn m t madhe e prcaktojn fatin e tij t mtejm8.

3 Asfiksioni dhe apneja

Asfiksioni definohet si perfuzion i pamjaftueshm i indeve, pr shkak t t cilit nuk

mund t sigurohen nevojat e tyre metabolike pr oksigjen, dhe i pamjaftueshm sht

edhe eliminimi i mbeturinave.

Asfiksionin e karakterizojn:

Hipoksia progresive (PaO2 m i ult),

Hiperknapia (PaCO2) m e lart, dhe

Acidoza (pH m e ult).

12

N indet hipoksive fillon metabolizmi anaerob, q shkakton acidoz metabolike, t

ciln organizmi mundohet ta tejkaloj me mekanizma kompenzues. Nse kta mekanizma

jan konsumuar apo jan t pamjaftueshme, paraqitet acidoza. N fillim, acidoza dhe

hipoksia rezultojn n ndryshime kompenzuese refleksive. Pas tahikardis fillestare

zvoglohet vllimi minator dhe paraqitet vazokonstriktimi i gjeneralizuar n mnyr t t

mirmbahet tension i mjaftueshm i gjakut pr furnizimin e organeve vitale, respektivisht

zhvillohet centralizimi i qarkullimit t gjakut, q edhe m tej e thellon acidozn. Ather

ndodh ndryshimi nga glikoliza aerobe n at anaerobe me grumbullim t laktateve dhe

zhvillim t acidozs metabolike.

Asfiksioni mund t paraqitet in utero ose pas lindjes, dhe n t dy rastet pasojn ngjarje

mir t njohura. Pas periudhs s shkurtr t frymmarrjes s shpejtuar, lvizjet e

frymmarrjes zhduken dhe pason periudha e apnes e cila quhet apnea primare. N t

njjtn koh ngadalsohet aktiviteti i zemrs dhe ulet tensioni i muskujve, ndrsa

asfiksioni intrauterin mund t rezultoj n lshimin e mekoniumit. Nse rregullimi

vazhdon, aktiviteti i zemrs dhe shtypja e gjakut vazhdojn t bien, thellohet hipotonia

dhe paraqitet nj seri e marrjes s thell t fryms. Lvizjet e frymmarrjes vazhdojn,

por bhen gjithnj e m t dobta, m t parregullta dhe n fund ndalen fare. Pas paraqitjes

s marrjes s fundit t fryms, fillon periudha e apnes e njohur si apnea sekondare9.

Lindja mund t ndodh gjat cilsdo periudh t prkeqsimit t asfiksinit. Nse i

porsalinduri i lindur gjat apnes primare, aplikimi i ajrit (e n rast nevoje edhe i

oksigjenit) me stimulim t t porsalindurit do t jet i mjaftueshm pr fillimin e

frymmarrje, por, nse i porsalinduri lind gjat apnes sekondare, nuk do ti prgjigjet

stimulimit.

Frymmarrja e pavarur nuk do t paraqitet derisa mos t fillohet me masat e ngjalljes,

respektivisht frymmarrjes artificiale. N aspektin klinik, apnea primare nuk dallon nga

apnea sekondare. N t dyja rastet, i porsalinduri nuk merr frym, aktiviteti i zemrs mund

t jet m pak se 100 n minut, ndrsa i porsalinduri t jet hipotonik. Prandaj,

konsiderohet se i porsalinduri q sht hipotonik pak lindjes gjendet n apnen sekondare,

q krkon aplikim me nguti t masave t reanimacionit10.

Sa m shum t vonohet frymmarrja artificiale pas lvizjes s fundit frymmarrs t

s porsalindurit n apnen sekondare, do t jet e nevojshme nj koh m e gjat pr

marrjen e par t pavarur t fryms pas reanimacionit. Pr do minut t voness, koha e

fillimit t marrjes s par t fryms rritet nga rreth 2 minuta, ndrsa koha e nevojshme pr

fillimin e frymmarrjes s pavarur sht m shum se 4 minuta.

13

Asfiksioni i plot i frytit dhe t t porsalindurit do t shkaktoj rregullime t

ndryshimeve fiziologjike n jetn ekstrauterine. Rezistenca normale e mushkrive fetale

nuk do t ulet nse ka acidoz t qndrueshme dhe hipoksemi, dhe pr kt shkak

qarkullimi i gjakut n mushkri do t vazhdoj t pranoj vllim t zvogluar t gjakut.

Pr shkak t persistencs s hipertensionit t mushkrive t t porsalindurit, do t vonohet

mbyllja e rrjedhs fetale pr shkak t zvoglimit t resistencs sistemike vaskulare,

zvoglimit t qarkullimit t gjakut npr mushkri, zvoglimin e zgjerimit t mushkrive

dhe hipoksis, q sjell deri te mirmbajtja e rrjedhs djathtas-majtas npr ductus

arteriosus dhe foramen ovale.

Lirimi i mushkrive nga lngu i mushkrive, po ashtu mund t rregullohet pr shkak

t furnizimit jo t mir me ajr t mushkrive dhe/ose furnizimit t keq t mushkrive me

gjak. Prve ksaj, mund t mblidhet lngu n alveolat e mushkrive pr shkak t

dmtimit t kapilarve t mushkrive, q sht shenj e edems s mushkrive. Krahas

prkeqsimit t hipoksemis dhe acidozs, prkeqsohet funksioni i muskulit t zemrs,

bie vllimi minutor i zemrs, ndrsa furnizimi me gjak i organeve t rndsishme pr jet

(truri, veshkat, zorrt) zvoglohet, q pastaj krijon baz pr dmtimin e atyre organeve11.

4 Prgatitjet pr reanimacion

Te shumica drrmuese e t porsalindurve pas lindjes nuk ka nevoj pr kurrfar masash

t reanimacionit, prve mirmbajtjes s temperaturs adekuate trupore, stimulimit t

leht me prekje dhe aspirimit t rrugve t siprme t frymmarrjes. Tek ndonj i

porsalindur do t jet i nevojshm aplikimi i oksigjenit dhe ventilimit me ndihmn e

masks me balon, e te nj numr edhe m i vogl i foshnjave do t nevojitet intubacioni

endotrakeal, dhe vetm ndonjrit do ti duhet masazhi i jashtm i zemrs dhe barnat.

N shumicn e rasteve, nevoja pr reanimacion t t porsalindurit sht i

parashikueshm, ndrsa n tabel jan paraqitur risk faktort pr nevojn e reanimacionit

t t porsalindurit.

Duke marr parasysh se reanimacioni i t porsalindurit dallon nga reanimacioni i

popullats tjetr t moshs fmijrore, e n veanti nga reanimacioni i t rriturve, gjat

do lindjeje duhet t jet prezent s paku nj person q i njeh bazat e reanimacionit t t

porsalindurve, e n rastet e prmendura n tabel, gjat lindjes duhet t jet prezent ekipi

i ekspertve q jan plotsisht t aft pr kujdesin ndaj t porsalindurit.

14

N do institucion n t cilin lind nj i porsalindur i rrezikuar, duhet t jet n

dispozicion s paku nj person q di t ta intuboj endotrakealisht t porsalindurin.

Diturit dhe shkathtsit e reanimacionit t t porsalindurve duhet ti msohen atyre q

n fardo mnyre jan t prfshir n kujdesin ndaj t porsalindurve.

Aplikimi i reanimacionit t t porsalindurit mund t ndahet n 4 hapa:

Masat fillestare apo themelore t reanimacionit q prfshijn vlersimin e

gjendjes s t porsalindurit

Frymmarrja artificiale, duke prfshir frymmarrjes nprmes masks ose

tubusit endotrakeal me balon ose nprmjet masks laringeale

Masazha e jashtme e zemrs, dhe

Aplikimi i barnave dhe lngjeve

Vlersimi i gjendjes s t porsalindurit duhet t jet i shpejt dhe i sakt, prfshir ktu

edhe vlersimin e ekzistimit t lngut amnial mekonial ose mekonis n lkur,

vlersimin e frymmarrjes, tensionit muskular, ngjyrs dhe vlersimin e prafrt t

moshs gestative n mnyr q t konstatohet nse i porsalinduri ka lindur para terminit

apo n termin. I porsalinduri q sht vlersuar si vital dhe i shndosh krkon vetm

kujdes themelor q prfshin parandalimin e hipotermis, lirimin e rrugve t

frymmarrjes dhe tharjen, e mund t jet e nevojshme edhe vendosja n pozit adekuate,

nxitje t fillimit t frymmarrjes ose prmirsim t frymmarrjes12.

15

Tab. 1: Risk faktort prepartal dhe intrapartal

Risk faktort prepartal pr smundjet dhe

gjendjet e nns

Risk faktort intrapartal pr

ndrlikimet gjat lindjes

Diabeti

Pre-eklampsia

Tensioni arterial kronik

Smundjet kronike t nns

Smundjes e sistemit vaskular

Smundjet e gjndrs tiroide

Smundjet neurologjike

Smundjes e mushkrive

Smundjet e veshkave

Anemia e nns apo izoimunizimi

Vdekje e mhershme e frytit apo t t

porsalindurit

Gjakderdhjet n tremestrin e dyt apo tret

Infeksionet te nna

Polihidramnioza

Oligohidramnioza

Ruptura e parakohshme e membranave

Shtatznia shumfrytshe

Ngecje n rritje

Barnat

Karbonati i litiumit

Magneziumi

Bllokatort Beta-adrenergjik

Varshmrit e nns

Anomalit fetale

Aktiviteti i zvogluar fetal

Mundes e furnizimit prenatal

Mosha m e vogl se 16 dhe m e madhe se 35

Prerja cesareske urgjente

Lindja me forceps ose vakuum

Prezantimet patologjike

Lindja e parakohshme

Partus praecipitatus

Korioamnionitisi

Ruptura e parakohshme e

membranave (>18 or para

ekspulzionit)

Lindja e zgjatur (>24 or)

Stad i dyt i zgjatur i lindjes (>2

or)

Bradikardia e frytit

Aktiviteti i zemrs fetale q nuk

shnon prmirsim

Aplikimi i anestezionit t

prgjithshm

Tetania e mitrs

Narkotikt q i jan dhn nns

brenda 4 orve para lindjes

Lng aminal mekonik

Prolaps i kordonit umbilikal

Abrupcion i placents

Placenta previa

16

Fig. 1: Veprimet gjat reanimacionit

Udhzimet e reja rekomandojn prdorimin e ajrit, e jo t oksigjenit, me prcjellje t

reagimit klinik. Po ashtu rekomandohet prdorimi i oskimetrit pulsativ pr vlersimin e

nevojave shtes pr oksigjen, q n reanimacionin e t porsalindurit duhet t shmanget.

Pas zbatimit t masave vie n radh vlersimi i serishm i gjendjes t t porsalindurit dhe

zbatimi i procedurave q varen nga frymmarrja, puna e zemrs, ngopjen e gjakut me

oksigjen t matur me oksimetrin pulsativ apo nga ngjyra e mukozs dhe lkurs q nuk

jan tregues t besueshm t oksigjenacionit.

Veprimi m i rndsishm sht vendosja e ventilimit adekuat efikas me ajr apo

przierjes s ajrit dhe oksigjen te ai numr i vogl i t porsalindurve q do t krkojn

ajrim artificial pas masave fillestare t reanimacionit. Vetm disa t porsalindur do t

ken nevoj pr aplikimin e masazhs s jashtme t zemrs dhe pr barna.

17

Pas reanimacionit vie n radh kujdesi prkrahs i t porsalindurit, mbikqyrja dhe

evaluimi gjegjs diagnostik me vrtetim t korrektsis s procedurave t zbatuara. Duhet

t shnohen t gjitha procedurat e aplikuara gjat reanimacionit, n mnyr q n mnyr

adekuate t prcillet rrjedha dhe rezultati i tij, dhe nuk jan t parndsishm as aspektet

juridiko-mjeksore t gjith procedurs.

5 Prgatitja pr lindje

5.1 Personeli

N do lindje duhet t marr pjes s paku nj person q ka dituri mbi fillimin e

reanimacionin e t porsalindurit, ndrsa personi i prgatitur pr t gjitha procedurat e

reanimacionit, duke prfshir edhe intubacionin endotrakeal, duhet t jet n dispozicion

imediat.

Gjat reanimacionit t t porsalindurt t deprimuar duhet t marrin pjes s paku dy

persona: njri pr zbatimin e ventilimit artificial dhe intubimin nse sht e nevojshme,

dhe tjetri pr prcjelljen e aktivitetit t zemrs dhe aplikimin e masazhs s jashtme t

zemrs.

S paku tre persona jan t dshirueshm gjat reanimacionit q krkon aplikimin e

barnave. Pr do t porsalindur n lindjet e shumfishta duhet nga nj ekip t jet n

dispozicion.

5.2 Pajisjet

Duke marr parasysh se nevoja pr reanimacion jo gjithmon mund t parashikohet,

sht i nevojshm ekzistimi i pajisjeve dhe barnave prkatse n sallat e lindjes apo n

vendet tjera ku gjendet i porsalinduri13.

N salln e lindjes duhet t zbatohen masat e zakonshme t mbrojtjes nga gjaku dhe

sekrecionet tjera trupore q konsiderohen potencialisht infektive dhe t rrezikshme pr

personelin mjeksor dhe personat tjer prezent gjat lindjes. Personeli duhet t ket

dorza gjat kujdesit t t porsalindurit ose kur sht n kontakt me pajisjen potencialisht

t kontaminuar. Teknikat e reanimacionit q prfshijn aspirimin me goj t personelit

nuk rekomandohen pr shkak t rrezikut pr t porsalindurin (shtypja negative nuk sht

18

e kontrolliar) dhe personelin (kontaminim me material biologjik potencialisht t

infektuar)14.

5.2.1 Vlersimi i nevojave pr zbatimin e reanimacionit

Pas prpjekjeve t para pr marrjen e par t fryms, i porsalindurit duhet t vendos

frymmarrje efikase q sht e mjaftueshme pr vendosjen dhe mirmbajtjen e ngjyrs

roze t mukozs dhe t lkurs dhe aktivitetit t zemrs m t shpesht se 100 t rrahura

n minut me ngopje t dshiruar t gjakut me oksigjen nga minuti i 2-t deri i 10-t i

jets. Dispnea dhe apnea jan shenja q lajmrojn pr nevojn e frymmarrjes s asistuar.

Aktiviteti i zemrs prcaktohet me dgjimin e zemrs me stetoskop n zonn

prekordiale apo palpimin e pulsit n bazn e kordonit umbilikal. Pulset qendrore dhe

periferike mund t pallohen prekn n qaf (karotide) apo n gjymtyr, n sqetull dhe

n ijt t t porsalindurit, por shpesh jan vshtir t palpueshme - prekshme. Prve

ksaj, ekziston rreziku nga ngacmimi i vagusave kur pulsi palpohet n karotide, kshtu

q duhet ti shmangemi ksaj procedure. Nse nuk mund t palpohet pulsi n bazn e

kordonit umbilikal, duhet t prdoret stetoskopi pr ta dgjuar pre-kardiumin. Aktiviteti

i zemrs duhet t jet m i shpejt se 100/minut, dhe prshpejtimi i saj mund t tregoj

prmirsim, ndrsa ngadalsimi prkeqsim t gjendjes s t porsalindurit.

I porsalinduri i shndosh zakonisht sht n gjendje t mirmbaj ngjyrn roze t

mukozs pa aplikim shtes t oksigjenit. Me oksimetri pulsative, kurdo q t jet e

mundur, mund t prcaktohet ngopja e ult e gjakut me oksigjen, ndrsa me vzhgimin e

mukozs dhe gjuhs mund t prcaktohet ekzistimi i cianozs qendrore, gjersa

akrocianoza sht e rndomt pas lindjes dhe nuk sht tregues i sigurt i hipoksis, por

mund t tregoj pr hipotermi. Zbehtsia mund t tregoj n uljen e vllimit minutor t

zemrs, hipovolemi me shok, anemi t rnd, hipotermi, acidoz ose kombinim t

gjendjeve t cekura. Edhe pse ngjyra e t porsalindurit nuk sht tregues i mir i

oksigjenizimit, megjithat nuk duhet t injorohet kur metodat e tjera t vlersimit t

oksigjenizimit nuk jan n dispozicion, n veanti kur merret parasysh fakti se me pajisje

t mir, aparati pr saturim fillon t shfaq rezultatet e matjes tek pas 90 sekondave.

5.2.2 Vlersimi i aftsive adaptive t t porsalindurit pas lindjes

Anesteziologja Virginia Apgar, n vitin 1953 ka publikuar sistemin e vet t

vlersimit me pik q ka rndsi dhe aplikim t gjer n neonatologji. Me t bhet

vlersimi i 5 vetive n 60 sekonda, respektivisht n fund t minutit t par dhe n fund t

19

minutit t 5-t pas lindjes. I porsalinduri vlersohet me pik do 5 minuta pas minutit t

5-t gjersa numri i pikve t bhet 8 ose m tepr. Vetia m e rndsishme sht aktiviteti

i zemrs q flet mbi jetn ose vdekjen, gjersa mungesa e prgjigjes s aktivitetit t zemrs

ndaj procedurave t reanimacionit sht shenj e keqe prognostike15.

Frymmarrja, tendosja e muskujve, dhe prgjigja ndaj stimulimit/ngacmimit m tepr

flasin mbi gjendjen neurologjike t t porsalindurit, gjersa ngjyra nuk flet mbi asnjrn

nga dy gjendjet e prmendura m par. Me kt sistem t pikve vlersohet gjendja e t

porsalindurit n minutat e par pas lindjes. Rezultati sipas Apgares nuk duhet t prdoret

si dshmi e vetme e dmtimit neurologjik t shkaktuar nga hipoksia. Vlersimi me pik

sht m i vshtir te t porsalindurit e lindur para kohe. Numri i pikve sipas Apgares,

te fmijt e lindur n termin, pas 5 minutave ka qen 0-3 tek 0.1% e tyre, ndrsa 4-6 n

0.6% t t porsalindurve t lindur n termin. Sistemi i pikve sipas Apgares n 50 vitet e

fundit ka mbetur tregues i rndsishm q parashikon mbijetesn e t porsalindurve.

Suksesi i zbatimit t programit t reanimacionit t t porsalindurve mundet, ve tjerash,

t prcillet edhe me sistemin e pikve sipas Apgares, sepse sht dshmuar se pas zbatimit

t tij ka ardhur deri te rritja e numrit t t porsalindurve me nota m t larta n shkalln

sipas Apgares. Por, vlersimi i rezultatit sipas Apgares nuk duhet t jet shkak pr

shtyrjen e procedurave t reanimacionit tek t porsalindurit t cilve u nevojiten ato.

Tab. 2: . Sistemi i pikve sipas Apgares

Simptomi Numri i pikve

0 1 2

A Pamja (ngjyra) Cianotike, e

zbeht

Trupi roze

gjymtyrt

cianotik

Trsisht

roze

P Pulsi (aktiviteti i zemrs) Nuk ka 100

G grimasa (ngacmimi reflektiv

ndaj aspirimit)

Nuk ka

prgjigje

grimasa Kollitje ose

teshtitje

A Aktiviteti (tendosja e

muskujve)

Flacide Fleksion i dobt Fleksion i

mir

R Respiracionet (frymmarrja) E munguar E parregullt, e

dobt

T qara t

fuqishme

6 Radha e veprimeve gjat reanimacionit t t porsalindurit

Fryti n mitr jeton n kushte t hipoksis relative, ndrsa gjat lindjes gjat do

kontraksioni i nnshtrohet hipoksis n kohzgjatje prej 50 deri 75 sekonda, pas s cils

fal ekzistencs s mekanizmave kompensues rikuperohet pr t qen i gatshm pr

kontraksionin e ardhshm. N disa raste jan t dobsuara aftsit kompensuese t frytit,

20

kshtu q pas lindjes do t nevojiten masa t reanimacionit q prfshijn veprimet vijuese

radhitja e t cilve njkohsisht tregon edhe frekuencn e tyre:

Tharja/terja dhe mbulimi i t porsalindurit n mnyr q t ruhet temperatura

dhe t parandalohet hipotermia

Vlersimi i nevojs pr fardo intervenimi

Hapja e rrugs s frymmarrjes

Sigurimi i frymmarrjes dhe mbushja e mushkrive me ajr

Dhnia e frymave fillestare shptimtare

Masazhi i jashtm i zemrs

Aplikimi i barnave

6.1 Ngrohja

Parandalimi i humbjes s temperaturs tek t porsalindurit ka rndsi jetike, sepse

hipotermia mund t shkaktoj konsumim t rritur t oksigjenit dhe ta ul efikasitetin e

reanimacionit. N ann tjetr, duhet t shmanget edhe hipertermia, sepse mund t

shkaktoj depresion t frymmarrjes. Kurdo q sht e mundur, lindjen duhet kryer n

ambient t ngroht pa rrymim ajri, pas lindjes fmija duhet t vendoset nn kalorifer dhe

shpejt t thahet lkura e lagsht, duke larguar shpejt pelenat e lagura, duke e mbshtjell

me pelena t ngrohura m par dhe rroba t tjera, me ka ulet humbja e temperaturs.

N ndrkoh duhet t bhet lidhja e kordonit umbilikal. Ka qndrime t ndryshme n

lidhje me kohn e lidhjes s kordonit umbilikal, sepse lidhja e hershme mund ta privoj

nga nj sasi e madhe e eritrocitetve, ndrsa lidhja e vonshme mund t shkaktoj

policitemi. M s miri sht q i porsalinduri t jet n nivelin e placents, respektivisht

t perineumit t nns, dhe gjat lindjes pa komplikime, pa izoimunizim dhe asfiksi,

kordoni umbilikal t lidhet brenda nj minuti. Sa i prket trungut t kordonit umbilikal,

sht konstatuar se mbajtja e trungut thjesht t pastr sht po aq efikas dhe i sigurt sa

aplikimi lokal i abtibiotikve ose antiseptikve. Organizata Botrore e Shndetsis ka

dshmuar n hulumtime se aplikimi i alkoolit n krthiz e vonon rnien e trungut

umbilikal n krahasim me mbajtjen e krthizs t that.

Mnyr tjetr e parandalimit t humbjes s temperaturs sht vendosja e fmijs s

zhveshur t thar n kontakt direkt me lkurn e barkut apo gjoksit t nns, duke ia

mbuluar shpinn me pelen t ngroht ose me kompres n t ciln mund t vendoset

mbules speciale pr t. N at rast, trupi i nns shrben si burim i nxehtsis dhe

21

procedura e till quhet kujdesi kenguror. N kt mnyr bhet humanizimi i kujdesit

ndaj t porsalindurit, prmirsohet gjidhnia, shkurtohet koha e qndrimit t t

porsalindurit n spital dhe prmirsohet vendosja e lidhjes s ndrsjellt mes nns dhe

t t porsalindurit. N kt periudh sht shum me rndsi q nna ose babai ta kapin

shikimin e fmijs dhe t vendosin kontakt me shikim. Kjo sht nj mnyr shum e

rndsishme me t ciln ndihmohet mirqenia fizike, psikike dhe emocionale e t

porsalindurve.

Pr shkak t papjekuris s vet fiziologjike dhe jostabilitetit t t lindurve para kohe,

sht i rritur risku i hipotermis, incidenca e s cils sht n proporcion t zhdrejt me

moshn gestative. Sa m t vogl ta ket moshn gestative i porsalinduri preterm, aq m

konzervative dhe e but duhet t jet procedura e reanimacionit. Pasojat m t

rndsishme t hipotermis tek t porsalindurit preterm jan ulja e shtypjes parciale t

oksigjenit, rritja e acidozs metabolike dhe zvoglimi i prodhimit t surfaktanteve, q

mund t rezultoj me zhvillimin e distresit respirator dhe gjakderdhjes intraventrikulare

intrakraniale. Ulja e humbjes s temperaturs e rrit mbijetesn. Te t porsalindurit preterm

shum t vegjl (atyre para javs s 28-t gestative), fshirja dhe mbshtjellja rutinore

mund t mos jet e mjafteshme pr mirmbajtjen e temperaturs adekuate trupore.

Vendosja e t porsalindurit preterm nn kalorifer dhe vendosjen e krejt trupit, prve

fytyrs, n qesen transparente t polietilenit, pa fshirje paraprake, paraqet mnyr m

efikase pr parandalimin e humbjes s temperaturs trupore. Pr shkak t riskut t vogl

por t evidentuar pr zhvillimin e hipertermis me zbatimin e tekniks s prshkruar,

temperatura e trupit duhet t prcillet me vmendje. Duhet t vrejm se t gjitha veprimet

e reanimacionit mund t kryhen gjersa i porsalinduri sht n qesen plastike. N

reanimacionin e t porsalindurve preterm duhet gjithsesi t shmangen dmtimet me

vllim dhe shtypje, pneumotoraksi, acidoza, hipertermia, hiperglicemia dhe rregullimi i

balansit jonik.

6.2 Lirimi i rrugve t frymmarrjes

Lirimi i rrugve t frymmarrjes s t porsalindurit bhet duke e vendosur n pozit

adekuate, dhe pas ksaj bhet aspirimi i sekrecioneve nse sht e nevojshme.

T porsalindurin duhet ta shtrijm n shpin, apo krah, me kok pakz t ekstenduar

n pozit neutrale. Nse nuk mund t vendoset frymmarrje efikase, ather m s

shpeshti kemi t bjm me mbylljen e rrugve t frymmarrjes. N kt rast duhet s pari

22

t mendojn n ekstendimin e teprt apo fleksion t qafs, q duhet t korrigjohet dhe

menjher pastaj duhet t largohet sekrecioni nga rrugt e frymmarrjes. Vendosja e

pelens s palosur nn supe mund t ndihmojn n vendosjen e koks n pozit adekuate

neutrale. Tek t porsalindurit hipotonik, veprimi i ngritjes s nofulls s poshtme ose

vendosja e tubusit orofaringeal, mund t jen t dobishm pr mbajtjen hapur t rrugve

t frymmarrjes16.

Sasia e teprt e prmbajtjes s dendur si jan gjaku, mukoza cervikale apo

mekoniumi, ndonjher mund t shkaktojn bllokimin e rrugve t frymmarrjes. Kokn

e t porsalindurit duhet kthyer anash dhe t largohet vetm sekrecioni i dukshm me an

t aspirimit t gojs dhe fytit me aspirator n form dardhe ose kateter t gjera pr aspirim

prej 12 deri 14F. Sekrecionet duhet t pastrohen m s miri me kontroll t drejtprdrejt

vizual, s pari nga goja, pastaj nga hunda, duke e kufituar kohn e aspirimit n 5 sekonda,

sepse n t kundrtn mund t lajmrohet apnea ose bardikardia pr shkak t stimulimit

t vagusit. Shtypja negative nuk duhet t kaloj 100 mmHg, sepse mund t shkaktohet

dmtim i indeve t buta. Aspirimi energjik mund t pengoj fillimin e frymmarrjes

spontane dhe t sjell deri n laringospazm. Nuk sht i dshirueshm aspirimi me goj

t stafit mjeksor, kshtu q kjo duhet t shmanget. Nse nj mnyr e till e aspirimit t

rrugve t frymmarrjes s t porsalindurit nuk mund t shmanget, duhet t tregohet

kujdes i jashtzakonshm n mnyr q t mos vij deri te kontaminimi i stafit mjeksor

q aspiron me sekrecionet e gojs s t porsalindurit17.

6.2.1 Mekoniumi

Lngu amnial mekonik mund t haset n 15 deri 25% t t gjitha lindjeve. Risku pr

paraqitjen e lngut amnial mekonik shkon deri n 30% t t lindurve pas javs s 42-t

gestative. Rreth 5% e fmijve q kan lindur me lng amnial mekonik ka aspirim t

mekoniumit, dhe simptomat mund t jen nga tahipnea e leht deri n pneumonitis t

rnd me hipertension persistent t mushkrive. Sipas t dhnave m t reja, aspirimi i

mekoniumit gjat lindjes nga hunda dhe goja para daljes s kafazit t kraharorit nuk e ul

frekuencn apo rndsin e paraqitjes klinike t sindromit aspirativ t mekoniumit, kshtu

q nuk rekomandohet m.

Largimin e mekoniumit nga orofarinksi dhe laringu duhet br kur i porsalinduri sht

i deprimuar, e kjo do t thot se frymmarrja sht e munguar apo e pamjaftueshme,

aktiviteti i zemrs < 100/min. dhe hipotonia sht e konsiderueshme. Menjher duhet t

kryhet aspirimi i hipofarinksit me kontroll vizual, dhe t bhen intubacione t prsritura

23

endotrakeale dhe t eliminohet mekoniumi me aspiracion direkt nprmes tubusit. Por,

nse paraqitet rreziku pr bradikardi t rnd, duhet t bhet dhnia e fryms me shtypje

pozitive, edhe nse ka mbetur ndopak mekonium npr rrugt e frymmarrjes. Pas

pastrimit t rrugve t frymmarrjes, duhet t bhet aspirimi i lukthit nprmes gojs n

mnyr q t largohet mekoniumi i prbir dhe kshtu t eliminohet rreziku i mundshm

pr aspiracion t mpastajm. Ka dshmi t forta se aspiracioni endotrakeal tek i

porsalinduri vital q ka lindur me lng aminal mekonik nuk e prmirson rezultatin dhe

mund t shkaktoj ndrlikime. Vital sht ai i porsalindur q spontanish merr frym n

mnyr efikase, ka aktivitet t zemrs >100/min. dhe tonus t mir muskular. Prandaj,

aktiviteti i t porsalindurit, dhe jo konzistenca e lngut amnial mekonik, udhzon n

nevojn pr aspiracion direkt endotrakeal18.

6.3 Frymmarrja dhe stimulimi

6.3.1 Stimulimi me prekje

Terja e t porsalindurit t lagur dhe aspirimi i rrugve t frymmarrjes zakonisht jan

stimulim i mjaftueshm pr fillimin e frymmarrjes efikase te shumica e t porsalindurve.

Nse pas terjes s t porsalindurit dhe frkimit t leht t shpins nuk fillon frymmarrja,

ndonjher nevojitet t mshohet n shputa t kmbve n mnyr q i porsalinduri t

filloj t marr frym n mnyr t pavarur. Duhet t shmanget stimulimi i ashpr me

rrahje t shuplakave, me shkundje apo duke e mbajtur t porsalindurin me kok teposht,

lagia me uj t ftoht, sepse kto veprime jan t kontraindikuara dhe potencialisht t

dmshme. Stimulimi me prekje rndom sht e mjaftueshme pr t porsalindurin q ka

qen n apnen primare, por, nse nuk ka frymmarrje t pavarur, ather duhet filluar

me frymmarrje artificiale.

6.3.2 Aplikimi i oksigjenit

Hipoksia sht gjithmon prezente tek i porsalinduri q kan nevoj pr reanimacion.

Prandaj, nse sht prezent bradikardia, cianoza apo shenjat tjera t hipoksis tek i

porsalinduri q ka frymmarrje t pavarur gjat stabilizimit, duhet t aplikohet oksigjen

100% n kohn gjat s cils merret vendimi mbi nevojn e masave t tjera t nevojshme

t reanimacionit. Oksigjeni mund t aplikohet nprmes masks n balonin

anesteziologjik q fryhet me ndihmn e rrjedhs, me vet maskn, ose npr gypat me

oksigjen dhe shuplakn q e imiton maskn. Burimi i oksigjenit quhet t ket rrjedh prej

24

s paku 5 L/min., ndrsa oksigjeni duhet t afrohet sa m tepr fytyrs n mnyr q

prqendrimi i tij t jet sa m i madh. Balonat vetfryrs nuk do ta lshojn oksigjenin n

mnyr pasive nse nuk shtypen. Qllimi i aplikimit t oksigjenit sht normoksemia, q

do t thot arritja e ngjyrs roz t mukozs. Nse pas aplikimit t oksigjenit rikthehet

cianoza, pas reanimacionit duhet t prcillet prqendrimi i oksigjenit n ajrin q thithet

me frymmarrje dhe ngopshmrin/saturimin e oksigjenit19.

Prqndrimi optimal i oksigjenit gjat reanimacionit t t porsalindurve ende sht

diskutabil, n veanti tek t porsalindurit preterm. T dhnat eksperimentale dhe klinike

tregojn n mundsin e veprimit t dmshm t oksigjenit 100% n fiziologjin e

sistemit t frymmarrjes, qarkullimin e trurit dhe dmtime t mundshme t indeve me

radikalet e lira t oksigjenit. N ann tjetr, ekziston brenga e arsyeshme pr shkak t

rrezikut t paraqitjes s mungess s oksigjenit gjat dhe pas asfiksis. Sipas udhzimeve

t reja, qasja standarde prfshin aplikimin e ajrit t rndomt, ndrsa oksigjeni n

prqendrime di m t mdha t aplikohet vetm nse sht e nevojshme n varsi prej

vlerave t saturimit t gjakut me oksigjen matur preduktalisht (shuplaka apo dora e

djatht) me oksimetr pulsativ. Nse nuk ka oksigjen n dispozicion, mushkrit duhet t

ventilohen me ajr t rndomt. Aplikimi afatgjat i oksigjenit 100% sht dshmuar t

jet i dmshm, sepse radikalet e lira t oksigjenit mund t shkaktojn dmtime t shum

organeve: mushkrive, trurit, zorrve, enve t gjakut. Edhe pse i porsalinduri sht i

mbrojtur nga hiperoksia pr shkak t ekzistimit t rrjedhs s vogl djathtas-majtas

(shunt), megjithat, duhet ti shmangemi hiperoksis sikurse hipoksis. Ve ksaj, gjat

periudhs neonatale nuk sht i paprfillshm veprimi i bilirubinat si antioksidant.

6.3.3 Frymmarrja artificiale

6.3.3.1 Frymmarrja artificiale nprmes masks me balon

Shumica e t porsalindurve, nse sht nevoja, mund t marr frym n mnyr

adekuate nprmes masks me balon. Indikacionet pr dhnie t fryms me shtypje

pozitive prfshijn apnen, frymmarrja me ngre, pulsi i zemrs m i vogl se 100/min.

dhe cianozn qendrore.

Shpejtsia e rekomanduar e frymmarrjes sht rreth 30 frymmarrje/min., edhe pse

nuk sht hulumtuar efikasiteti i frekuencave t ndryshme t frymmarrjes artificiale. Kur

fillohet me ventilim artificial tek t porsalindurit, n qendr t vmendjes duhet t jet

ngritja e mir e kafazit t kraharorit, e jo shtypja q shihet n manometr. Shtypja

optimale, koha e marrjes s fryms dhe qarkullimi i nevojshm pr vendosjen e kapacitetit

25

t mjaftueshm funksional rezidual nuk jan hulumtuar. Shtypja filletare efektive e

marrjes s fryms tek t porsalindurit n termin mund t jet deri 30 cm H2O me

prolongim t kohs s marrjes s fryms nga 2 deri 3 sekonda, ndrsa m von pr ngritjen

efikase t kafazit t kraharorit dhe frymmarrje efikase nevojitet shtypje m e vogl dhe

koh inspiracioni prej 1 s. Shenjat e ventilimit adekuat t mushkrive prfshijn: ngritja

simetrike e kraharorit me frymmarrje normale t dgjueshme n mushkri, pastaj

prshpejtimi i pulsit t zemrs deri n vlerat normale, dhe zhvillimi gradual i saturimit t

pritshm t gjakut me oksigjen dhe ngjyra e shndosh e lkurs dhe mukozave roze.

Mungesa e lvizjeve pasive t kafazit t kraharorit do t thot se kontrolli i rrugs s

frymmarrjes nuk sht vendosur, dhe se ventilimi nuk sht efikas. Nse ventilimi nuk

sht i knaqshm, duhet t verifikohet a po puqet mir maska n hund dhe goj, me

rast madhsia e saj duhet t jet e atill q t mos shkaktoj presion n sy pr shkak t

rrezikut nga stimulimi i vagusit. Po ashtu duhet t verifikohet ekstenzioni i koks q nuk

duhet t jet as tepr i madh as tepr i vogl, prezencn e sekrecioneve n rrugt e

frymmarrjes, dhe patjetr t verifikohen edhe nivelin e shtypjes me t cilin bhet

ventilimi. Ventilimi afatgjat nprmes masks mund t shkaktoj fryrje t lukthit,

presion n diafragm dhe frymmarrje t vshtirsuar, pr far arsye rekomandohet

vendosja e sonds orogastrike prej 8 F e cila lihet e hapur n mnyr q t dal ajri. Nuk

sht e lejuar shtypja n epigastrium dhe nxjerrja e ajrit nga lukthi. Nse asnjra prej

veprimeve t cekua nuk sjell deri te ventilimi efikas, duhet t bhet intubacion endotrakeal

i t t porsalindurit.

Pas 30 s t ventilimit efikas nprmes masks me ajr, duhet t verifikohet a ekziston

frymmarrje e pavarur dhe cili sht pulsi i zemrs. Nse sht vendosur frymmarrja e

pavarur, ndrsa pulsi i zemrs sht mbi 100/minut, duhet t verifikohet efikasiteti i

frymmarrjes artificial, dhe n rast t mosefikasitetit t mtejm duhet br intubacion

endotrakeal. Nse pulsi i zemrs sht m i vogl se 60/min., duhet t vazhdohet me

frymmarrje t asistuar dhe t fillohet me masazhn e jashtme t zemrs krahas

intubacionit endotrakeal.

Themel i reanimacionit t suksesshm t t porsalindurit sht ventilimi i suksesshm

me t cili ndrpritet rendi i pavolitshm i ndodhive: hipoksia, acidoza dhe bradikardia.

Me shtypje adekuate t insipracionit, mushkrit deri ather t mbushur me lng, do t

mbushen me ajr, q paraqet parakusht pr vendosjen e frymmarrjes efikase.

Pr frymmarrje artificiale prdoren balon q nuk guxojn t tejkalojn 750 mL pr

t porsalindurit. Mund t jen vetfryrs ose t fryhen me rrjedh t gaztave pr

26

reanimacion. Balonat vetfryrs kan rezervoar pr oksigjen, q n rast nevoje, t mund

t rritet prqendrimi i oksigjenit n ajrin q merret me frym. Zakonisht balonat e ktill

jan t madhsis s mjaftueshme q fryma t zgjas rreth 1 sekond. Te balonat

vetfryrs ka edhe ventil pr kufizimin e shtypjes s inspiracionit q nuk lejon

frymmarrje artificiale me shtypje m t lart se 30 cm H2O. sht e nevojshme t

mundsohet frymmarrje artificiale edhe n shtypje m t larta, ashtu q ventili i cekur t

kyqet. Maskat q jan t lidhura n balon duhet t jen t madhsis adekuate, ashtu q

t mos ushtrojn presion n syt e t porsalindurit. M t mira jan maskat me skaje t

buta si jastk, sepse prputhen mir me gojn dhe hundn, dhe nuk ka nevoj pr presion

aq t madh n kokn e t porsalindurit. Maskat duhet t ken hapsir t vdekur t vogl

(m t vogl se 5 mL).

Nse gjat frymmarrjes artificiale nprmes masks me balon, lvizja e kraharorit

nuk sht adekuate, duhet t veprohet si vijon:

1. T rivendoset maska dhe t verifikohet nse prputhet mure me fytyrn,

2. T verifikohet pozita e koks (a sht n pozit neutrale),

3. T kryhet veprimi i ngritjes s nofulls s poshtme,

4. T largohet sekrecioni nse sht prezent,

5. T rritet shtypja dhe koha e marrjes s fryms,

6. T shqyrtohet aplikimi i metodave t tjera t frymmarrjes s asistuar.

Maskat laringeale jan treguar efikase n reanimacion t t porsalindurve t lindur

brenda terminit dhe te t porsalindurit preterm t moshs gestative prej 34 jav e prpjet

dhe t peshn s lindjes prej 2000 gr. e prpjet, gjersa nuk ka t dhna t mjaftueshme

mbi aplikimin efikas t tyre tek t porsalindurit m t vegjl. Kur jan n dispozicion dhe

kur personeli i vendos si duhet maska laringeale, ato mund t aplikohen tek t

porsalindurit m t mdhenj, por duhet t merret parasysh se ato nuk mund ta

zvendsojn intubacionin endotrakeal kur nevojitet aspirimi i mekoniumit apo aplikimi

endotrakeal i barnave.

6.3.3.2 Intubacioni endotrakeal

Intubacioni endotrakeal sht i nevojshm tek t porsalindurit:

Kur ekziston nevoja pr aspirimin e laringut pr shkak t lngut amnial

mekonik t dendur

Kur sht joefikase apo afatgjate frymmarrja artificiale me balon npr mask

27

Kur bhet masazhi i jashtm i zemrs

Kur ekzistojn rrethana t veanta, si sht i porsalindurit me herni t

diafragms ose i porsalinduri preterm me pesh ekstremisht t vogl t lindjes

Kur nevojitet transportimi i t porsalindurit t rrezikuar dhe jostabil n njsin

e kujdesit intensiv

Koha e aplikimit t intubacionit endotrakeal varet edhe nga aftsit dhe prvoja e

personelit q e ekzekuton reanimacionin. Pajisja pr intubacion duhet gjithmon t jet

n dispozicion n nj vend t dukshm n salln e lindjes, dhe n do vend tjetr ku mund

t paraqitet nevoja pr reanimacion. M t miri sht q tubat endotrakeale t jen t

madhsive t ndyshme, pr t trashsis s njjt prgjat gjith gjatsis, pa thellime dhe

q t ken lakueshmri natyrale, me shenj q sht e dukshme n Rntgen, dhe shenjn

q shnon thellsin adekuate t vendosjes s tubave n laring.

Madhsia e diametrit t brendshm t tubusit endotrakeal n milimetra mund t

prcaktohet sipas formuls: mosha gestative n jav pjestuar me 10. Thellsia e

vendosjes s tubut endotrakeal mund t prllogaritet me an t formuls: pesha n kg + 6

= thellsia e vendosjes s tubusit nga buza e siprme n centimetra. Kjo formul nuk

mund t zbatohet tek t porsalindurit me mandibul hipoplastike.

6.3.3.3 Mnyra e ekzekutimit t intubacionit endotrakeal

Pr intubacion nevojitet laringoskopi me shpatulla t rrafshta prej t cilve 0. (7.5

cm) i dedikohet intubacionit t t porsalindurve preterm, ndrsa 1. (10 cm) intubacionit

t t porsalindurve n termin. Laringoskopisti qndron mbi kokn e pacientit i cili rri i

shtrir me shpin me pjesn e siprme t koks t kthyer kah laringoskopisti. Koka

ngadal ekstendohet, ndrsa maja e shpatlls vendoset n valekul ose n epiglotis dhe

ngadal ngritt me dorn e majt prpjet, pa rotacion, n mnyr q t shfaqen kordat

vokale. Gjat ksaj, ndihmon presioni i but n krcin krikoid nga jasht, dhe kjo mund

t bhet me gishtin e pest t dors ku mbahet laringoskopi ose e kryen nj antar tjetr i

ekipit t reanimacionit. Me dorn e djatht, tubusi endotrakeal mbahet sikurse lapsi dhe

npr kndin e gojs futet n laring nn kontroll vizuel, duke mos larguar nga shikimi

kordat vokale dhe hapjen ndrmjet tyre. Duhet t kemi kujdes q tubusi mos tia pengoj

ekzekutuesit t intubacionit fushn e pamjes. Tubusi vendoset n thellsin e caktuar me

shenj n t, ndrsa thellsin e vendosjes s tubusit kah buza e siprme duhet lexuar

prmes shenjave n tubus, q shnohet n dokumentacionin prkats q plotsohet gjat

28

reanimacionit. Ndryshimi i pozits s kohs mund t shkaktoj lvizjen e paqllimshme

t tubusit por edhe ekstubacion, prandaj pr kt arsye sht me rndsi prforcimi i tij i

adekuat.

Fig. 2: Intubacioni endotrakeal

6.3.3.4 Vrtetimi i pozits s tubusit endotrakeal pas intubimit endotrakeal

Pas secilit intubacion endotrakeal duhet t verifikohet pozita e tubusit endotrakeal, q

ka rndsi t madhe pr vazhdimin e reanimacionit t suksesshm. Ajo pozit mund t

verifikohet n mnyrn vijuese:

Me pajisje pr matjen e dioksidit t karbonit (kapnograf) n ajrin e

nxjerr/ekshaluar, t cilt shrbejn pr verifikimin e vendosjes s rregullt t

tubusit endotrakeal tek t porsalindurit te t cilt ekziston kalime t puns s

zemrs ekstrasistola, dhe jan m t besueshm se vlersimi klinik. Kur ato

nuk jan n dispozicion, pozita e tubusit vrtetohet:

o Me konstatimin e prshpejtimit t pulsit t zemrs

o Me vzhgimin e ngritjes simetrike t dyanshme t kafazit t kraharorit

o Me dgjimin e zhurms s baraspeshuar t frymmarrjes, n veanti n

aksila, dhe mungesa e zhurms s frymmarrjes n epigastrium

29

o Me prcjelljen e mjegullimit t tubusit endotrakeal gjat kohs s

nxjerrjes s fryms / ekshalimit (pr kt jan m t mir tubusat

transparent)

o Me prcjelljen e ngjyrs s t porsalindurit, respiracioneve spontane si

dhe aktiviteteve t tij

Nse ka fardo dyshimi mbi kalimin e tubusit npr kordat vokale, duhet n mnyr

t prsritur t paraqitet pozita e tubusit me ndihmn e laringoskopit. Nse gjendja e t

porsalindurit prkeqsohet, duhet t largohet tubusi dhe fmija duhet t ventilohet

nprmes masks me balon deri sa t stabilizohet dhe pas ksaj intubacioni mund t

prsritet.

N fund, nse i porsalinduri duhet t mbetet i intubuar, duhet t bhet incizimi Rentgen

i mushkrive pr ta konfirmuar pozitn e rregullt t tubusit endotrakeal.

6.3.3.5 Vrejtjet prfundimtare mbi frymmarrjen artificiale gjat reanimacionit

Gjat kryerjes s ventilimit artificial, duhet t respektohen strategjit me t cilat

mbrohen mushkrit, e ktu mendohet n aplikimin e shtypjes adekuate gjat marrjes s

fryms (inspiracionit) dhe shtypjes adekuate n fund t nxjerrjes s fryms

(ekspiracionit), vllimit adekuat pr fryrje t mjaftueshme t mushkrive dhe shmangia

e hipokapnis.

Kjo mund t arrihet me aplikimin e shtypjes adekuate n fund t ekspiracionit (PEEP)

dhe shtypjes inspirator (PIP) gjat ventilimit artificial. Duke qen se kto procedura

varen nga patofiziologjia e smundjes dhe nga pjekuria e mushkrive, nuk sht

gjithmon leht t respektohen kur jeta sht e cenuar. Pr kt shkak, procedurat e

ventilimit artificial gjithmon kan kuptim t kompromisit ndrmjet caqeve q tentojm

ti realizojm me arritjen e shkmbimit efikas t gazrave dhe rrezikut nga dmi potencial

i ktyre procedurave si sht dmtimi i mushkrive shkaktuar nga vllimi. Me veprimet

tona qysh n fillim t jets mund t shkaktojm pasoja t paprmirsueshme pr rritjen

dhe zhvillimin e mushkrive, q pastaj mund t ket pasoja t theksuara n zhvillimin e

mvonshm t gjithmbarshm dhe gjendjen shndetsore t foshnjs. Pr kt arsye,

ventilimi artificial gjat reanimacionit t t porsalindurit me ndihmn e PEEP dhe PIP t

kontrolluar me prdorimin e pajisjes me T-cep sht m e mir se me ventilim nprmes

balonit vetzgjerues me mask.

30

6.4 Masazha e jashtme e zemrs

Asfiksioni shkakton ngushtimin e enve t gjakut n periferi, hipoksi t indeve,

acidoz, kontraktilitet t dobt t muskulit t zemrs, bradikardi dhe eventualisht,

ndrprerjen e puns s zemrs. Prkrahja qarkulluese me aplikimin e masazhs s jashtme

t zemrs sht efikase vetm kur bhet ventilim efikas i mushkrive. Masazha e jashtme

e zemrs rrall her sht e jashtme gjat reanimacionit t t porsalindurit, dhe

konsiderohet se sht e nevojshme n 0.03 deri 0.12% t t porsalindurve. Bradikardia

dhe asistolia tek t porsalindurit pothuajse gjithmon jan rezultat i insuficiencs

respirator, hipoksis dhe acidozs. Prandaj, ventilimi adekuat sht faktori m i

rndsishm pr reanimacion t suksesshm, qoft edhe ather kur ka insuficienc t

zemrs, ventilimi sht i mjaftueshm pr rivendosjen e shenjave vitale te shumica e t

porsalindurve. Frymmarrja artificiale efikase me furnizim t mir me oksigjen do t

sjell gjer tek rivendosja e funksioneve jetsore te shumica e t porsalindurve, ndrsa tek

ata q kjo nuk ndodh ka indikacione pr masazh t jashtm t zemrs, dhe kto jan:

Pulsi i zemrs m i vogl se 60/min me frymmarrje artificiale adekuate gjat

30 s

Munges e pulsit (arrest kardiak) n cilindo moment.

Edhe pse sht e zakonshme q masazha e jashtme e zemrs t bhet kur pulsi sht

m i vogl se 60/min dhe nuk prshpejtohet, gjithmon duhet t verifikohet efikasiteti i

ventilimit artificial q n reanimacionin e t porsalindurve ka prioritet absolut. Rreth ksaj

shtjeje pr momentin nuk ka qndrime q bazohen n dshmi, prandaj dy indikacionet

e siprprmendura pr fillimin e masazhs s zemrs i konsiderojm valide20.

Fig. 3: Teknika e masazhs s jashtme t zemrs me shtypje n drrasn e kraharorit

31

Shtypja bhet n nj t tretn e poshtme t ashtit t kraharorit. T pranueshme jan dy

teknika:

Gishtat e mdhenj n ashtin e kraharorit t vendosur njri pran tjetrit apo njri

mbi tjetrin (varsisht nga madhsia e foshnjs), gjersa gishtat e tjer e

prfshijn kraharorin dhe shrbejn si bazament mbshtets

Dy gishta t vendosur n vendin e njjt nn knd t drejt, gjersa shuplaka

tjetr mbshtet shpinn

Teknika e par sht m e mir sepse e rrit rrjedhn npr qarkullimin koronar, dhe

prdoret m shpesh nga personeli mjeksor. Teknika me dy gishta sht m e mir n

rastet kur reanimacionin e bn nj person, Thellsia e kompresimit shprehet si madhsi

relative dhe ka vlern prej 1/3 t diametrit para-mbrapa t kafazit t kraharorit, gjegjsisht

shtypja duhet t jet e mjaftueshme aq sa t mund t palpohen t rrahurat e zemrs. Gjat

kohs s kompresimit nuk duhet t largohen gishtat nga kafazi i kraharorit. Raporti

ndrmjet kompresionit dhe frymmarrjes duhet t jet 3:1, me rast duhet t bhen 90

kompresione t kafazit t kraharorit dhe 30 marrje fryme n minut, q do t thot se

secili prej ktyre veprimeve do t zgjas nga 0.5s.

Vlersimi i gjendjet s foshnjs bhet do 30 s, ndrsa kompresioni i kafazit t

kraharorit duhet t vazhdohet derisa pulsi spontan i zemrs t arrij m tepr se 60/min.

Ekzekutimi i njkohshm i kompresimit dhe ventilimit duhet t shmanget, sepse

masazha e jashtme e zemrs mund ta pengoj efikasitetin e ventilimit. Nse

reanimacionin e kryejn dy antar t ekipit t reanimacionit, ai i cili e kryen masazhs e

jashtme t zemrs duhet me z t numroj n mnyr q antari i ekipit q e kryen

ventilimin artificial t dij kur duhet t filloj frymmarrja vijuese21.

6.5 Barnat gjat reanimacionit

Barnat rrall her jan t nevojshme gjat procesit t reanimacionit t t porsalindurit.

Bradikardia te t porsalindurit m s shpeshti sht rezultat i ventilimit t dobt t

mushkrive ose e hipoksis s rnd, kshtu q frymmarrja artificiale adekuate sht

hapi m i rndsishm n tejkalimin e bradikardis. Barnat duhet t aplikohen ather kur

prkundr ventilimit adekuat me kompresion n koshin e kraharorit, pulsi mbetet m i

ult se 60 t rrahura n minut22.

32

Ekspandert/zgjeruesit e vllimit duhet t aplikohen ather kur ekziston dyshimi n

gjakderdhje ose kur i porsalinduri ka pasqyr klinike t shokut (zbehtsi, perfuzion i dobt

i indeve, pulsime dobt t palpueshme, tahikardi q do t mungoj te foshnjat me asfiksi

t zbeht), dhe nuk prgjigjet ndaj masave t aplikuara t reanimacionit.

Nse gruaja gjat lindjes ka marr narkotik (te ne shpesh i prdorur sht petidini),

ndrsa i porsalinduri ka vshtirsi n frymmarrje, mund t paraqitet nevoja pr aplikimin

e naloksonit pas vendosjes s funksioneve jetsore. Edhe n kto raste, frymmarrja

artificiale duhet t ket prioritet. Naloksoni kundrindikohet tek nnat q kan varshmri

ndaj drogave, sepse ai mund ta prshpejtoj paraqitjen e simptomave t abstinencs tek

t porsalindurit.

Glukoza n prqindje prej 10% ndonjher duhet t aplikohet gjat reanimacionit nse

ka hipoglikemi, ndrsa doza sht 2.5 mL/kg t peshs trupore.

Ka tepr pak t dhna pr aplikim rutinor t bikarbonateve gjat reanimacionit t t

porsalindurit, me rrezik teorik pr hiperosmolaritetin e vet tretsirs dhe prodhimin e

rritur t CO2, q mund ta dmtoj funksionimin e zemrs dhe/ose t trurit. Nse sht e

nevojshme, bikarbonatet mund t jepen vetm nse sht vendosur frymmarrja efikase

dhe qarkullim i mir. Aplikimi i mtejm i bikarbonateve varet, ve tjerash, edhe nga

analiza e gazrave n gjak.

6.5.1 Mnyra e aplikimit t barnave gjat reanimacionit t t porsalindurit

Tek t porsalindurit e rrezikuar mund t jet e nevojshme vendosja e rrugs venoze pr

aplikimin e barnave dhe tretsirave. Mund t aplikohen disa metoda t vendosjes s rrugs

venoze n salln e lindjes, por m s shpeshti rekomandohet kateterizimi i vens

umbilikale pr aplikimin e barnave dhe tretsirave gjat reanimacionit. Venn umbilikale

e gjejm dhe e kateterizojm leht. Por, kateterizimi i vens umbilikale ndonjher mund

t paraqes problem n kushtet jashtspitalore dhe te ofruesit e shrbimeve shndetsore

q nuk kan prvoj me reanimacion t t porsalindurve. Rruga venoze mund t vendoset

edhe npr venat periferike n epikranium ose inde, por kjo procedur mund t tregohet

si i vshtirsuar n situatat urgjente. Kur nevojitet aplikimi i tretsirave dhe barnave,

ndrsa prpjekjet pr vendosjen e rrugs venoze dshtojn, mund t zgjedhet vendosja e

rrugs intraoseale si alternativ, ndonse prvojat tek t porsalindurit jan t mangta.

Rruga endotrakeale e aplikimit t barnave tek t porsalindurit sht i rekomanduar vetm

ather kur rrugt tjera t aplikimit n rrethanat e dhna jan t pamundshme.

33

Vena umbilikale sht rruga m s shpejti e disponueshme pr aplikimin e barnave si

jan adrenalina, ekspandert e vllimit, naloksoni dhe bikarbonatet. Duhet t vendoset

kateteri venoz umbilikal nga 3,5 F deri 5 F menjher nn nivelin e lkurs, ashtu q

lirisht t mund t aspiroj gjakun nga kateteri. Me vendosjen e thell t kateterit me

tretsirat vazoaktive apo hipertonike mund t shkaktohet dmtimi i mlis. Duhet t

kemi kujdes q t mos injektohet ajri n ven n mnyr q t mos shkaktohet emboli

ajrore. Qasja nprmes vens periferike po ashtu sht e mundur, edhe pse pr nj qasje

t till nevojitet m tepr koh. Aplikimi intraarterial i barnave n arterien umbilikale nuk

rekomandohet, sepse rruga e till vendoset m vshtir, ndrsa aplikimi i barnave

vazoaktive dhe hiperaktive mund t shkaktoj ndrlikime. Rruga intraoseale e aplikimit

rndom nuk rekomandohet tek t porsalindurit, sepse vena umbilikale ka qasje t leht,

eshtrat e t porsalindurit jan lehtsisht t thyeshme, ndrsa hapsira intraoseale sht

relativisht e vogl. Megjithat, kur nuk mund t vendoset rruga venoze, duhet t vendoset

rruga intraoseale pr aplikimin e barnave.

34

7 Referencat

1 Richmond S, Wyllie J. European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010. Section

7. Resuscitation of babies at birth. Resuscitation 2010;81:1389-99.

2 Niermeyer 5, Kattwinkel J, Van Reempts P, Nadkarni V Phillips B, Zideman D, Azzopardi D, Berg

R, Boyle D, Boyle R, Burchfield D, i sur. International guidelines for neonatal resuscitation: an

excerpt from the guidelines 2000 for cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular

care: international consensus on science. Pediatrics 2000; 106:

3 Filipovic-Grcic B. Reanimacija novorodenceta. Pediatr Croat 2008;52 (Suppl 1):75-7.

4 Filipovic-Grcic B, Kniewald H, Bartonicek D, Stipanovic Kastelic J, Gveric Ahmetasevic 5,

Stanojevic S, i sur. Reanimacija novorodenceta - novosti u smjernicama iz 2010. godine. Paediatr

Croat 2011;55 (suppl. 1): 135 - 9.

5 Saugstad OD: The oxygen paradox in the newborn: keep oxygen at normal levels. J Pediatr 2013,

163(4):934935.

6 Saugstad OD: Physiology of Resuscitation. In: Fetal and Neonatal Physiology. Volume 1, edn.

Edited by Polin R, Fox W, Abman S: Philadelphia, PA: Elsevier; 2011: 846-853.

7 Huzinski MF, Nolan J, (ur.). International consensus on cardiopulmonary resuscitation and

emergency cardiovascular care. Science with treatment recommendations. Circulation 2005;112

(suppl. IlI):III 1- III 136.

8 Wyllie J, Perlman JM, Kattwinkel J i sur. 2010 International Consensus on Cardiopulmonary

Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science with Treatment recommendations. Part

11: Neonatal resuscitation. Resuscitation 2010; SIS: e260 - e287.

9 Biban P, Filipovic-Grcic B, Biarent D, Manzoni P. New cardiopulmonary guidelines 2010:

Managing the newly born in delivery room. Early Hum Dev 2011 ;87 (Suppl 1 ):S9-S11.

10 Hunyadi-Anticevic S, Bosan-Kilibarda I, Colak t, Filipovic-Grcic B, Gornik I, Lojna Funtak I,

Poljakovic 1, Schnapp A.Tomljanovic B. Smjernice iz kardiopulmonatne reanimacije Europskoga

vijeca za reanimatologiju 2005. LijecVjesn 2006;128:3-12.

11 Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB, (eds). Nelson Textbook of Pediatrics, 19. WB Saunders,

Philadelphia, 2011.

12 Chitty H, Wyllie J: Importance of maintaining the newly born temperature in the normal range from

delivery to admission. Semin Fetal Neonatal Med 2013, 18(6):362368.

13 Goldsmith JP: Delivery Room Resuscitation of the Newborn. Part 1 - Overview and initial

Management. In: Fanaroff and Martins Neonatal-Perinatal Medicine. Volume 1, 9th edn. Edited

by Martin R, Fanaroff A, Walsh MC: Philadelphia, PA: Elsevier; 2011: 449-458.

14 Merrill JD, Ballard A. Resuscitation in the delivery room. U:Teusch HW, Ballard RA, Gleason CA,

(ur.) Avery's Diseases of the Newborn, 8. Elsevier Saunders, Philadelphia 2005:349-63.

15 Kattwinkel J: Textbook of Neonatal Resuscitation. 6th edition. Elk Grove Village IL: American

Academy of Pediatrics; 2011.

16 Aub-Shaweesh JM: Respiratory Disorders in Preterm and Term Infants. In Fanaroff and Martins

Neonatal Perinatal Medicine. Volume 2. 9th edition. Edited by Martin RJ, Fanaroff AA, Walsh MC.

St. Louis, MO: Elsevier; 2010:11571160.

17 Schmlzer GM, Kamlin OC, Dawson JA, te Pas AB, Morley CJ, Davis PG: Respiratory monitoring

of neonatal resuscitation. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2010, 95(4):F295F303.

18 Te Pas AB, Morley C: Delivery Room Resuscitation of the Newbon. Part 2 - Role of Positive

Pressure Ventilation in Neonatal Resuscitation. In: Fanaroff and Martins Neonatal-Perinatal

Medicine. Volume 1, ninth edn. Edited by Martin R, Fanaroff A, Walsh MC. St. Louis, Missouri:

Elsevier; 2011: 458-468.

19 te Pas AB, Wong C, Kamlin CO, Dawson JA, Morley CJ, Davis PG: Breathing patterns in preterm

and term infants immediately after birth. Pediatr Res 2009, 65(3):352356.

20 Perlman JM, Wyllie J, Kattwinkel J, Atkins DL, Chameides L, Goldsmith JP, Guinsburg R, Hazinski

MF, Morley C, Richmond S, Simon WM, Singhal N, Szyld E, Tamura M, Velaphi S. Neonatal

Resuscitation Chapter Collaborators: Part 11: neonatal resuscitation: 2010 international

consensus on cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care science with

treatment recommendations. Circulation 2010, 122(16 Suppl 2):S516S538.

21 Richmond S, Wyllie J: European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2010 Section

7. Resuscitation of babies at birth. Resuscitation 2010, 81(10):13891399.

22 Kapadia VS, Wyckoff MH: Drugs during delivery room resuscitationwhat, when and why? Semin

Fetal Neonatal Med 2013, 18(6):357361.

Biografi e shkurtr e kandidates CV (Curriculum Vitae)

Informatat personale:

Emri dhe Mbiemri Zamire Qevani

Datlindja 16.07.1989

Gjinia Femr

Nr. Personal 1231817936

T dhnat kontaktuese

Telefoni +377 44/907-399

Adresa Fshati Demjan

Emaili zamireqevani@gmail.com

T dhnat e kualifikimit

Shkolla e mesme e lart Shkolla e Mesme e Mjeksis

Hysni Zajmi Gjakov

Drejtimi: Teknike e laboratorit

Universiteti Universiteti i Gjakoves Fehmi Agani

Fakulteti Fakulteti i Mjeksis

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr. ID 130305013