MASYW NIENIKAGRY BIALSKIE

GRY ZOTE

PRZEWODNIK ROWEROWY

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich: Europa inwestujca w obszary wiejskie. Projekt Dwa koa wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej, O IV LEADER w ramach dziaania 413 Wdraanie lokalnych strategii rozwoju objtego PROW na lata 2007-2013 w zakresie maych projektw. Instytucja Zarzdzajca

Programem Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

25 tras rowerowychopisy mapy profile

Laureat Konkursu PTTK

Gmina Przyjazna

Rowerzystom 2012

ROWERfinl. FIETSczes. KOLOfranc. VLOlit. DVIRATISang. BICYCLEszwed. CYKELnorw. SYKKELniem. FAHRRADwg. KERKPRhiszp. BICICLETAros. wos. BICICLETTA

GRY ros. lit. VIRUSczes. HORYfinl. TOPPInorw. FJELLszwed. BERGwg. HEGYSGniem. GEBIRGEang. MOUNTAINSwos. MONTAGNEfranc. MONTAGNEhiszp. MONTAAS

PRZYGODAlit. NUOTYKISwg. KALANDfinl. SEIKKAILUnorw. EVENTYRszwed. VENTYRfranc. AVENTUREang. ADVENTUREhiszp. AVENTURAwos. AVVENTURAniem. ABENTEUERros. czes. DOBRODRUSTV

RADOang. JOYfinl. ILOfranc. JOIEwg. RMwos. GIOIAnorw. GLEDEczes. RADOSTszwed. GLDJEniem. FREUDEros. hiszp. ALEGRAlit. DIAUGSMAS

KCIK POLIGLOTY

nienik 1425 m, fot. Tomasz Gmerek

Koncepcja przebiegu i oznakowania krajowych szlakw rowerowych na ziemi kodzkiej: Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis, 2004 r.

Koncepcja przebiegu i oznakowania gminnych szlakw rowerowych w Gminie Stronie lskie: Warcisaw Martynowski, Monika Sonecka, 2006 r.

Koncepcja przebiegu, oznakowanie i utrzymanie tras typu downhill i freeride w Parku Rowerowym Czarna Gra w Siennej: Stowarzyszenie Sportowo-Rekreacyjne Czarna Gra

Zdjcia:Bogdan Birwka, Monika Ciesowska, Pawe Dywaski, dr Joanna Furmankiewicz, ukasz Gowacki, Tomasz Gmerek, Julian Jasicki, Lech Kawecki, Szymon Kostka, Pawe Kubisztal, Mieczysaw Makarewicz, Marcin Orzechowski, Radosaw Pasionek, Aleksander Pita, Micha Rybczyski, Anna Sporek, Marek Stocki, Eligiusz Szeg, Agata Tomaszewicz, Izabela Zamojska, Marzena Zawal, Piotr Woniak

Zdjcia na okadce:Uczestnicy wycieczki z cyklu Gmina aktywna z natury poznaj swoj okolicna gminnym szlaku rowerowym 5727 (Masyw nienika: odcinek Kamienica Droga nad Lejami), fot. Julian Jasicki Na czerwonym szlaku rowerowym Ptla Gr Bialskich, fot. Aleksander Pita

Teksty: Monika Ciesowska, Pawe Dywaski

Projekt okadki: Diana Kruszelnicka

Projekt graficzny i skad: Joanna Olender, Diana Kruszelnicka

Opracowanie kartograficzne: Mariusz Maryniak

Realizacja:Wydawnictwo Kartograficzne Compass, Krakw

Wydano na zlecenie:Urzd Miejski w Stroniu lskim

ISBN: 978-83-7605-435-3Wydanie IStronie lskie, 2014 r.

Gmina Stronie lskie Laureat Polskiego Goda Promocyjnego Teraz Polska

zaprasza do rozmw przedstawicieli firm i instytucji oraz osoby prywatne poszukujce grskich lokalizacji

do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w zakresie:

- turystyki, sportu i rekreacji, - rehabilitacji i opieki nad osobami starszymi i chorymi, - drobnego przemysu, rzemiosa i rkodziea,- hodowli zwierzt,- wytwarzania ekologicznej ywnoci.

W ofercie:

- dziaki inwestycyjne w Stroniu lskim,- gra Krzynik (710 m n.p.m.) przeznaczona na usugi turystyki, sportu i rekreacji, - niezamieszkaa wie Rogka w pamie Krowiarek (90 ha, w tym dziaki rolne i budowlane oraz lasy),- dziaki budowlane niedaleko zalewu w Starej Morawie oraz w Siennej niedaleko Orodka Narciarskiego Czarna Gra,- dziaki rolne.

Wicej informacji dla inwestorw:URZD MIEJSKI W STRONIU LSKIM

UL. KOCIUSZKI 5557-550 STRONIE LSKIE

TEL. 74 811 77 11GMINA@STRONIE.PL, WWW.STRONIE.PL

ZAPRASZAMY!

Przewodnik rowerowy

MASYW NIENIKAGRY BIALSKIE

GRY ZOTE

ycie jest jak jazda na rowerze.eby utrzyma rwnowag,

musisz si porusza naprzd.

Albert Einstein

Zdjcie

ACUCHA ROWEROWEGO

na ca stron

fot. M. Orzechowski

Spis treci

3

Majestatyczny nienik, dzikie Bialskieczyli sw kilka o Gminie Stronie lskie ..............................................................................4

Las jest domem zwierztczyli o zasadach zachowania si na obszarach cennych przyrodniczo .........................5

Serce jak dzwon i silne nogi czyli jazda na rowerze dla zdrowia i urody ..........................................................................6

Dlaczego tych szlakw jest tak duo?czyli rodzaje szlakw rowerowych w Gminie Stronie lskie ...........................................7

Gminne szlaki rowerowe 572157295721 Do Ldka-Zdroju ................................................................................................ 85722 Pod ycem ......................................................................................................115723 Ptla Gieratowska ..........................................................................................145724 Ptla Gr Bialskich wschodnia...................................................................175725 Ptla Gr Bialskich zachodnia ....................................................................205726 Do przejcia granicznego na Przeczy Poszczyna ....................................235727 Droga nad Lejami ............................................................................................265728 Ptla Janowej Gry .........................................................................................295729 Do Schroniska Na nieniku ......................................................................32

Krajowe szlaki rowerowePtla Gr Bialskich .......................................................................................................35Przecz Gieratowska Bystrzyca Kodzka ..............................................................38MTB Sienna Czarna Gra .........................................................................................41Stary Gieratw Przecz Ldecka ..........................................................................43Wok Myska .............................................................................................................46Sienna Kletno .............................................................................................................48Bolesaww Nowa Morawa ....................................................................................50Stara Morawa Kamienica .........................................................................................50

Szlak midzynarodowy ER-2 ..................................................................................... 52

Park Rowerowy Czarna Gra w Siennej ........................................................... 55

Propozycje tras poza oznakowanymi szlakamiDo Paprska ....................................................................................................................57Przez Krzynik ...............................................................................................................60Pod Suszyc ..................................................................................................................62

Nie unij w trawie! czyli informator praktyczny (noclegi, gastronomia, atrakcje) ...................................... 66

Kto zbdzi, ten nie zapyta czyli informacja turystyczna oraz inne wane adresy .............................................73

nienik 1425 m. fot. I. Zamojska

Nocek Bechsteina. fot. dr J. Furmankiewicz

Pluszcz. fot. .Gowacki

Kobierzec wosienicznika pdzelkowatego na Biaej Ldeckiej. fot. I. Zamojska

KIL

KA

S

W N

A P

OC

ZTE

K

KIL

KA

S

W N

A P

OC

ZTE

K

4 5

Las jest domem zwierztMajestatyczny nienik, dzikie Bialskie

czyli sw kilka o Gminie Stronie lskieGmina Stronie lskie naley do powiatu kodzkiego w wojewdztwie dolnolskim i pooona jest na pograniczu polsko-czeskim, w Sudetach Wschodnich, na obszarze Masywu nienika oraz Gr Bialskich. Niewielk jej cz zajmuj take Gry Zote oraz Krowiarki. Masyw nienika (czes. Krlick Snnk) zamyka od poudnia Kotlin Kodzk i naley do najwy-szych pasm grskich w Sudetach. Jego centraln cz stanowi nienik 1425 m, od ktrego odbiega kilka grzbietw grskich oddzielonych od siebie gbokimi dolinami. Do najwyszych wzniesie nale: Suina 1321 m po stronie czeskiej oraz May nienik 1326 m i Czarna Gra 1205 m po stronie polskiej. Gry Bialskie (czes. Rychlebsk hory) od zachodu ssiaduj z Masywem nienika, a od pnocy z Grami Zotymi. Jest to zwarty masyw grski, ktrego ramiona wznosz si na redniej wysokoci ok. 1000 m i rozcite s krtkimi ale gbokimi dolinami rzek. Najwysze wzniesienia: Smrk 1125 m po stronie czeskiej oraz Postawna 1117 m, Rudawiec 1112 m i Czernica 1083 m po stronie polskiej.Gry Zote zamykaj Kotlin Kodzk od pnocnego-wschodu i s jednym z najduszych pasm grskich w Sudetach. Najwysze wzniesienia po stronie polskiej: Kowado 989 m i Smrek 1116 m. Po stronie polskiej, Gry Zote oddziela od Gr Bialskich Dolina Biaej Ldeckiej. Po czeskiej stronie, Gry Zote i Gry Bialskie uwaane s za jedn krain Rychlebsk hory.Krowiarki mao znane pasmo polskich Sudetw, o krajobrazie niskich gr, oddzielone Przecz Puchaczwka od Masywu nienika. Najwysze wzniesienia: Sucho 965 m oraz Skowronia Gra 839 m jeden z najlepszych punktw widokowych w okolicy.Poszczeglne pasma grskie i ich grzbiety oddzielone s od siebie dolinami rzek, wzdu ktrych roz-winy si pikne grskie wsie: Strachocin, Goszw, Stary Gieratw, Nowy Gieratw, Bielice (Dolina Biaej Ldeckiej); Mynowiec (dolina Mynwki); Stara Morawa, Bolesaww, Nowa Morawa (doli-na Morawki); Kamienica (dolina Kamienicy); Kletno (dolina Klenicy); Stronie lskie wie i Sienna (dolina Siennej Wody) i Janowa Gra. Stolica gminy kameralne grskie miasteczko Stronie lskie powstao z poczenia czci trzech wsi: Goszowa, Strachocina i Stronia i otoczone jest wzniesieniami Krowiarek, G. Zotych, G. Bialskich i Masywu nienika. Najwiksze walory przyrodnicze okolicy to urozmaicony grski krajobraz, pikne rozlege lasy oraz fascynujce zjawiska krasowe. W Masywie nienika, ze wzgldu na due wysokoci, podziwia mo-na wspaniae panoramy Sudetw. Gry Bialskie mniej zaludnione i bardziej zalesione s rajem dla turystw kochajcych dzik przyrod oraz klimat grskich kresw.

DOJAZDDo Stronia lskiego dojecha mona samochodem z Kodzka, Javornika (przez turystyczne przejcie gra-niczne Lutynia Travn) i Zotego Stoku przez Ldek-Zdrj oraz z Bystrzycy Kodzkiej przez Sienn. Podr samochodem z Wrocawia lub z Katowic trwa ok. 2-3 godzin, a z Warszawy 5,5 godzin. Poprzez pocze-nia autobusowe z Kodzkiem i Wrocawiem, Stronie lskie jest skomunikowane ze wszystkimi regionami Polski. Z Warszawy dojecha mona autobusem PKS z przesiadk w Ldku-Zdroju. Pocigi dalekobiene docieraj do oddalonego o 30 km Kodzka. Trwaj starania nad przywrceniem pocze kolejowych na linii Kodzko Stronie lskie. Najblisze lotnisko znajduje si we Wrocawiu. We wsi Nowa Morawa, na Przeczy Poszczyna (czes. Kladsk sedlo), oddzielajcej Gry Bialskie od Masywu nienika znajduje si turystyczne przejcie graniczne z Republik Czesk. Std, widokow serpentynow drog dostaniemy si do czeskiego Starego Mesta (Star Msto). Odlego midzy Stroniem lskim a Starym Mestem wynosi 22 km. Rowerzyci mog take wygodnie wczy si w system czeskich szlakw rowerowych Gr Rychlebskich, przekraczajc granic pastwow w Nowym Gieratowie na turystycznym przejciu granicznym na Przeczy Gieratowskiej (moliwo podjechania samochodem tylko od strony polskiej).

czyli o zasadach zachowania si na obszarach cennych przyrodniczo

Masyw nienika i Gry Bialskie zbu-dowane s ze ska gnejsowych, uroz-maiconych pokadami marmurw oraz innych ska krystalicznych i wraz z caymi Sudetami nale do najstarszych gr wiata. Ich grzbietem biegnie granica zlewisk trzech mrz europejskich: Batyckiego, Czarnego i Pnocnego. wiat rolinny i zwierzcy Masywu nie-nika i Gr Bialskich jest najbogatszy w caych Sudetach, gdy wanie tutaj przebiegaj granice zasigw wyst-powania wielu gatunkw. yje tu wiele endemitw czyli gatunkw unikalnych, nie wystpujcych nigdzie indziej. W celu ochrony tak cennego obszaru, w 1981 r. po pol-skiej stronie ustanowiono nienicki Park Krajobrazowy, a w jego obrbie rezerwaty przyrody: nienik Kodzki, Puszcza nienej Biaki w Bielicach, Nowa Morawa (Pusz-cza Jaworowa k. Nowej Morawy) oraz Jaskinia Niedwie-dzia w Kletnie (wicej o jaskini: zobacz opis szlaku 5727). Po stronie czeskiej, w 1990 r. powoany zosta Nrodn Prodn Rezervaci Krlick Snnk (Narodowy Rezerwat

Przyrody Kralicki nienik). Znaczna cz Gr Bialskich i Masywu nienika naley do europejskiej sieci obszarw chronionych Natura 2000.

W lasach atwo napotka sarn, jelenia, dzika i lisa. yj tu tak-e zwierzta objte cis ochron gatunkow. Stoki redniaka, na przykad, poza Czerwonymi Wierchami w Tatrach, stanowi drugie naturalne siedlisko kozic grskich w Polsce. Moemy rwnie spotka muflona gatunek grskiej owcy pochodz-cy z Sardynii i Korsyki. W Dolinie Klenicy yje a 13 gatunkw nietoperzy (w tym najwikszy w Polsce nocek duy). Zdumie-wa bogactwo ptakw (100 gatunkw), a wrd nich rzadko spotykany sok wdrowny, derkacz, bocian czarny, guszec, cietrzew, pluszcz (ptak piewajcy, ktry potrafi pywa), puchacz i pliszka grska. W czystych grskich potokach yje pstrg, lipie, ming i gowacz. Spord gry-zoni ochron objte s: popielice, orzesznice i koszatki, a z chronionych gadw i pazw licznie wystpuj: mija zygzakowata, zaskroniec, padalec, salamandra plamista i ropucha szara. Wrd pajczakw na uwa-g zasuguje sieciarz jaskiniowy. Osobliwoci Gr Bialskich s fragmenty pierwotnego lasu sudeckiego (z du iloci bukw, jaworw i jody), ktry do poowy XIX w. dominowa w krajobrazie Sudetw, a dzi zobaczy go mona w rezerwatach przyrody Puszcza nienej Biaki i Nowa Morawa. W Masywie nieni-ka wystpuje prawdziwe bogactwo rolin chronionych. Wrd rolin wapieniolubnych s to m.in.: tojad sudecki, ostrka wyniosa, drakiew lnica i sesleria tatrzaska. Wrd gatunkw wysokogrskich zachwy-caj: szarota norweska, ppawa wielokwiatowa, lepinik biay, koloryczka okkowa, podrze ebrowiec, fioek sudecki oraz dzwonek brodaty. Powyej 1200 m ronie endemit na skal wiatow, jeden z pod-gatunkw pierwiosnki wyniosej. Z gatunkw powszechnie znanych wystpuj: wawrzynek wilczeyko, lilia zotogw, niedwiedzi czosnek i dziewisi. W Nadlenictwie Ldek-Zdrj w Strachocinie dziaa Izba

Edukacji Lenej, w ktrej prowadzone s lekcje i spotkania przyrodnicze.

Drogi Turysto! Podczas wycieczek: nie haasuj i nie mie, w rezerwatach przyrody poruszaj si tylko

wzdu znakowanych szlakw, nie posz zwierzyny, nie niszcz gniazd, jaj, nor,

lgowisk, mrowisk i lenej ciki las jest domem zwierzt, a Ty jeste w nim gociem!

nie wjedaj na teren lasw i k pojazdami silnikowymi,

palenie ognisk w lesie i 100 m od granicy lasu jest zabronione.

Dzikujemy!

Pod grk. fot. J. Jasicki

Podjazd na Przecz Dzia. Gry Bialskie. fot. A. Pita

KIL

KA

S

W N

A P

OC

ZTE

K

KIL

KA

S

W N

A P

OC

ZTE

K

6 7

Dlaczego tych szlakw jest tak duo?Serce jak dzwon i silne nogi

czyli jazda na rowerze dla zdrowia i urodyJazda na rowerze: wspomaga funkcjonowanie serca, uelastycznia naczynia krwionone i chroni przed nadcinieniem

i miadyc, poprawia prac ukadu oddechowego, zwiksza wydolno puc, oprcz mini ud i ydek, pracuj wszystkie minie w obrbie brzucha i plecw odpowiadajce za

stabilizacj ciaa, du prac wykonuj take minie rk, wysmukla i ksztatuje sylwetk, wzmacnia ukad odpornociowy organizmu (osoby regularnie jedce na rowerze rzadziej choruj

i czciej unikaj schorze krgosupa i ylakw), ruch na wieym powietrzu pomaga si zrelaksowa i zapomnie o zmartwieniach (odprenie

wynika z tego, e podczas ruchu ok. 60% centralnego ukadu nerwowego zajte jest sterowaniem i optymalizacj funkcjonowania mini),

nasz mzg jest lepiej ukrwiony, w efekcie wzrasta zdolno do koncentracji, a procesy mylowe prze-biegaj szybciej i s bardziej intensywne,

organizm wydziela endorfiny (tzw. hormon szczcia) wpywajce na lepsze samopoczucie, opnia proces starzenia si organizmu.

Rower jest pojazdem napdzanym si mini. Rower jadcy pod gr jest pojazdem napdzanym si woli.

czyli rodzaje szlakw rowerowych w Gminie Stronie lskiePrzez teren Gminy Stronie lskie przebiegaj dwa rodzaje szlakw rowerowych: gminne i krajo-we. Wszystkie oznakowane szlaki prowadz zarwno drogami asfaltowymi, jak i lenymi drogami gruntowymi o utwardzonej nawierzchni. Czsto wystpuj odcinki szutrowe, z lunymi kamieniami. Przemieszczanie si po takim terenie wymaga sprawnego grskiego roweru, z przerzutkami, grub-szymi oponami i amortyzatorami (kierownica i siodeko).

Ze wzgldu na due deniwelacje, szlaki te polecane s turystom o dobrej kondycji fizycznej. Nie-mniej, take pocztkujcy rowerzyci oraz rodziny z dziemi mog z powodzeniem zaplanowa wspa-nia wycieczk! Opisy szlakw zawieraj informacje o rodzaju nawierzchni, jakiej naley si spodzie-wa na poszczeglnych odcinkach.

Zwolennikom kolarstwa szosowego proponujemy wycieczki po drogach asfaltowych, wzdu gr-skich dolin: doliny Biaej Ldeckiej (Stronie l. Bielice), doliny Mynwki (Stronie l. Mynowiec), doliny Morawki (Stronie l. Nowa Morawa), doliny Kamienicy (Stronie l. Kamienica), doliny Kle-nicy (Stara Morawa Kletno), doliny Siennej Wody i Janwki (Stronie l. Stronie l. wie Sienna Prze. Puchaczwka) i po czeskiej stronie: wzdu doliny Krupy (Prze. Poszczyna Star Msto). Odcinki szosowe z powodzeniem pokonamy na zwykym rowerze trekkingowym.

Mionikom tras rangi MTB (angielski skrt od mountain biking, oznaczajcy kolarstwo grskie) szczeglnie polecamy szlaki w okolicy nienika i Czarnej Gry (np. zielony szlak krajowy MTB Sienna Czarna Gra czy trasy typu downhill i freeride w Parku Rowerowym Czarna Gra w Siennej).

GMINNE SZLAKI ROWEROWE

Gminne szlaki rowerowe oznaczone s w terenie numerami: 5721-5729 (sposb znakowania nawi-zujcy do systemu obowizujcego w Czechach, gdzie 5 wojewdztwo dolnolskie, 7 powiat kodzki, 20-29 Gmina Stronie lskie). Jest ich dziewi, w tym osiem tworzy ptle. atwy szlak rekreacyjny: 5721 Szlaki atwe / redniotrudne: 5722, 5723, 5726, 5728 Szlaki trudne / bardzo trudne: 5724, 5725, 5727, 5729

KRAJOWE SZLAKI ROWEROWE

Krajowe szlaki rowerowe cz si z innymi szlakami krajowymi, co daje moliwo planowania du-szych wypraw rowerowych. Cze szlakw przebiega blisko przej granicznych na Prze. Ldeckiej, Prze. Gieratowskiej i Prze. Poszczyna (czeskie Rychlebsk hory i Krlick Snnk oferuj wiele ozna-kowanych szlakw rowerowych). Przez teren gminy przebiega take fragment midzynarodowego szlaku ER-2.

Trasa redniotrudna: fragment ER2 (odcinek Stronie l. Prze. nienicka i dalej do Midzygrza), Trasy trudne: czerwony szlak Ptla Gr Bialskich, zielony szlak Wok Myska, zielony szlak Stary

Gieratw Przecz Ldecka, Trasy bardzo trudne: niebieski szlak rowerowy (Prze. Gieratowska Domaszkw), zielony szlak

MTB Sienna Czarna Gra.

Pomidzy ww. szlakami oznakowane s trzy atwe czniki biegnce wzdu drg asfaltowych: ty szlak Sienna Kletno, ty szlak Bolesaww Nowa Morawa i czerwony szlak Stara Morawa (zalew) Kamienica.

Przewodnik zawiera take opis tras MTB w Parku Rowerowym Czarna Gra w Siennej oraz propo-zycje trzech wypraw rowerowych, podczas ktrych dotrzecie do ciekawych miejsc i piknych lenych drg poza oznakowanymi szlakami (Do Paprska, Przez Krzynik, Pod Suszyc). W zalenoci od kondycji fizycznej i czasu, jakim Pastwo dysponujecie, wszystkie opisane w przewodniku szlaki mona dowolnie skraca lub czy w dusze wyprawy.

yczymy udanych wycieczek!

5721 5729

Koci parafialny w Stroniu lskim, fot. M. Zawal

Midzygminna Mijanka Rowerowa Stronie lskie Ldek-Zdrj, 2013, fot. J. Jasicki

W Parku Miejskim w Stroniu lskim. fot. M. Zawal

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

8 9

5721 Do Ldka-Zdroju Do Ldka-Zdroju 5721

Szlak polecany dla rodzin z dziemi oraz osb lubicych jedzi na rowerze rekreacyjnie. Mona go poko-na na zwykym rowerze (bez amortyzatorw i grskich opon). Kadego sierpnia na szlaku organizowana jest Midzygminna Mijanka Rowerowa. Jedyny szlak rowerowy w gminie, ktry wiedzie u podna Kro-wiarek i zapoznaje z malownicz wsi Strachocin. Tylko na ok. 1,5 km odcinku pomidzy Strachocinem a Stjkowem szlak prowadzi drog szutrow, a potem gruntow, pozosta cz pokonujemy wygod-nymi gminnymi drogami asfaltowymi. Szlak koczy si przy wjedzie do Ldka-Zdroju. Aby dosta si do czci uzdrowiskowej, trzeba pokona jeszcze ok. 2 km. Powrt do Stronia lskiego t sam drog.

0,0 km Rozpoczynamy przy Urzdzie Miejskim w Stroniu lskim i jedziemy ul. Turystyczn w kierunku Siennej. Jedziemy wzdu drogi wojewdzkiej - prosimy o zachowanie ostronoci.0,6 km Przed wjazdem do Stronia lskiego wsi, skrcamy w prawo (wraz ze znakami zielonego szlaku pieszego) na wsk asfaltow drog, ktr dojedziemy do kocioa parafialnego. Po drodze stare zagrody, kapliczka i adne widoki w kierunku Gr Bialskich i Zotych.1,3 km Na skrzyowaniu za kocioem skrcamy w lewo w ul. Grn (w kierunku cmentarza). Jestemy na terenie wsi Strachocin. Jedziemy zgodnie z oznakowaniem szlaku, zachowujc ostrono na zakrtach.3,5 km Za ostatnimi zabudowaniami wsi asfalt koczy si i zaczyna si utwardzona droga gruntowa, ktra biegnie wzdu linii kolejowej. Najpierw droga wiedzie przez mody las, a nastpnie skrajem ki. Poniej Kuniczej Gry koczy si odcinek stroski, a zaczyna gmina Ldek-Zdrj.5,1 km Dojedamy do przejazdu kolejowego (z prawej strony). W dole widoczne zabudowania wsi Stjkw. Skrcamy w prawo przekraczajc tory kolejowe i ostronie szutrow drog zjedamy do wsi, a nastpnie w lewo na drog asfaltow i dalej wzdu rzeki a do obwodnicy Ldka-Zdroju. Tutaj moemy obra dwa kierunki. Jadc w lewo dojedziemy do miejskiej czci Ldka, jadc pod obwodnic w kierunku Villi Marianna dojedziemy do czci uzdrowiskowej.6,3 km Przy Villi Marianna szlak koczy si. Jadc dalej prosto dostaniemy si do czci uzdrowiskowej Ldka-Zdroju (ok. 2 km).

Stronie lskie zob. opis czerwonego szlaku krajowego Ptla Gr Bialskich.Urzd Miejski w Stroniu lskim wraz z s-siednim parkiem, zabudowaniami gospo-darczymi z XIX/XX w. oraz poewangelickim kocioem stanowi dawny zesp dworski, ktry

Stronie lskie Strachocin Stjkw Ldek-Zdrjdugo trasy: 6,3 km / czas przejazdu: 45 minstopie trudnoci: atwa trasa rekreacyjna

5721

Rynek w Ldku-Zdroju. fot. www.ladek.pl

Zakad przyrodoleczniczy Wojciech w Ldku-Zdroju. fot. I. Zamojska

ysiec (963 m). fot. I. Zamojska

Galeria na szlaku. Stary Gieratw 50. fot. M. Zawal

111010

Jeden z atwiejszych szlakw rowerowych w gminie Stronie lskie, prowadzcy pod jednym z naj-bardziej charakterystycznych lokalnych wzniesie gr ysiec, z ktr zwizana jest pikna legen-da. Wspaniaa wycieczka dla rodzin z dziemi, a take osb, ktre nie maj jeszcze wprawy w jedzie na rowerze po terenach grskich. Jestemy jednak w grach wic nie omin nas podjazdy i kamie-niste odcinki! Znaczna cz szlaku prowadzi jednak drogami asfaltowymi oraz szerokimi lenymi duktami. Szlak biegnie niedaleko Trzech Sistr najwikszej grupy skalnej w Grach Bialskich. Ze ska roztaczaj si pikne widoki na Gry Zote i dolin Biaej Ldeckiej. Aby doj do ska naley jednak zjecha ze szlaku rowerowego na niebieski szlak pieszy, a nastpnie wej na len ciek zaczynajc si przy tablicy informacyjnej o skaach.

0,0 km Przygod rozpoczynamy przy Wiacie pod Bocianem w Starym Gieratowie (mona tutaj wygodnie zaparkowa samochd). Jedziemy gminn drog asfaltow w kierunku Nowego Gieratowa, po prawej stronie rzeka Biaa Ldecka. Na tym odcinku nasz szlak pokrywa si z gminnym szlakiem rowerowym 5723 oraz z czerwonym krajowym szlakiem rowerowym (Ptla Gr Bialskich).2,1 km Na trzecim mocie przejedamy przez rzek i wjedamy na drog gwn powiatow. Trzymamy si prawej strony jezdni i jedziemy pro-sto przez ok. 700 m.2,8 km Nastpnie na rozwidleniu skrcamy w prawo i przez ok. 2 km jedziemy pod gr dolin Kobylicy. Nasz szlak pokrywa si tutaj z czerwonym szlakiem pieszym, z gminnym szlakiem rowero-wym 5724 oraz z niebieskim krajowym szlakiem rowerowym (Przecz Gieratowska Bystrzyca Kodzka). Po lewej stronie (Stary Gieratw 50) mi-jamy star sudeck zagrod, w ktrej znajduje si Galeria na szlaku prezentujca rkodzieo lokal-nych twrcw.4,7 km Na rozdrou czerwony szlak pieszy skrca w lewo. My dalej wspinamy si pod grk wijc si asfaltwk.6,1 km Na nastpnym rozjedzie skrcamy w pra-wo na drog utwardzon tuczniem (szlak niebieski oraz 5724 biegn dalej prosto). 6,8 km Na tym odcinku osigamy najwyszy punkt trasy. Pomidzy drzewami widoczne wzniesienia Gr Zotych. Jedziemy tzw. Bialsk Ptl, ktr dojedamy do skrzyowania z niebieskim szlakiem pieszym.

by siedzib wacicieli i centrum administracyjnym tzw. dbr stroskich. Budynek obecnego urzdu wzniesiono jako paac letni dla rodziny krlewny niderlandzkiej Marianny Oraskiej (Wilhelmine Friede-rike Luise Charlotte Marianne z dynastii Oranje-Nassau 1810-1833 r., ona Albrechta von Hohenzollerna, ktrego rezydencj do dzi oglda mona w Kamiecu Zbkowickim). Koci Parafialny pw. Matki Boskiej Krlowej Polski i w. Maternusa najwaniejszy zabytek ar-chitektury w Stroniu lskim. Ju w XIII w. na jego miejscu sta drewniany koci. Obecna witynia pochodzi z 1732 r. i powstaa w wyniku przebudowy dawnego gotyckiego kocioa na barokowy. Jest to budowla bazylikowa, trjnawowa, z emporami i prezbiterium zakoczonym pkolicie, przykryta skle-pieniem kolebkowym, pokrytym freskami. Wejcie zdobi kamienny kartusz herbowy fundatora wiey i wnka z figur Chrystusa, nad ktr wznosi si wiea z dzwonem. Wewntrz bogate wyposaenie. Przy kociele figura w. Jana Nepomucena z XVIII w. oraz kapliczka i nagrobek rodziny von Losky, zaoycieli huty szka krysztaowego w Stroniu lskim (zobacz rozdzia Nie unij w trawie! atrakcje turystyczne).

Strachocin (XIV w. 1945 r. niem. Schreckendorf) jedna z najstarszych wsi na ziemi kodzkiej (1264 r.), pooona u podna Krowiarek i Gr Zotych, w szerokiej dolinie rzeki Biaej Ldeckiej. Nie-gdy prowadzono tu eksploatacj gnejsw oraz rud elaza. W XVIII w. rozwino si rzemioso i prze-mys szklarski. W I po. XIX w. wacicielka wsi - Marianna Oraska zaoya nowoczesn hut elaza. Obecnie w jej budynku mieci si siedziba Nadlenictwa Ldek-Zdrj, oddzia terenowy nienickie-go Parku Krajobrazowego oraz izba edukacji lenej. Ze S. zwizani byli znani ludzie: rzebiarz Franz Thamm (II po. XIX w.) oraz pisarz Marek Hasko, ktry w latach 50-tych XX w. pracowa w Nadlenic-twie jako kierowca. W XX w. dua cz Strachocina zostaa wczona w obrb Stronia lskiego (tam te znajduje si huta szka krysztaowego, koci parafialny, a take dawna stacja kolejowa przejta przez gmin i zaadoptowana na Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury z informacj turystyczn). Od strony pnocnej S. stanowi przedmiecie Stronia lskiego. Dua cz miejscowoci zachowaa jed-nak malowniczy wiejski charakter. Znajduje si tu wiele okazaych drzew, gwnie dbw, a take XIX--wieczne murowane kapliczki, kamienne redniowieczne krzye pokutne oraz XIX wieczne budynki mieszkalne i gospodarcze. 335 mieszkacw.

Krowiarki mao znane pasmo polskich Sudetw, o krajobrazie niskich gr, oddzielone Przecz Puchaczwka od Masywu nienika. Dolina rzeki Biaej Ldeckiej oddziela je od Gr Zotych. Dominuj ki i pastwiska, z k-pami lasw na zboczach i szczytach wzniesie. Najwysze wzniesienia: Sucho 965 m oraz Skowronia Gra 839 m jeden z najlepszych punktw widokowych w okolicy.

Ldek-Zdrj uwaany jest za najstarsze uzdrowisko w Polsce, gdy wedug rde hi-storycznych ju w XIII w. istniay tu urzdzenia kpielowe zniszczone przez Mongow wraca-jcych z pola bitwy pod Legnic (1241 r.). Naj-bardziej reprezentacyjnym zabytkiem jest bo-

gato zdobiony zakad przy-rodoleczniczy Wojciech, przebudowany w II po. XIX w. na wzr ani tureckich. Warto odwiedzi park zdro-jowy, arboretum i rynek z zabytkowymi kamienicz-kami oraz barokow figur wotywn Trjca wita duta Michaa Klahra. W XIX w. Bad Landeck by bardzo modnym kurortem. Odwiedzali go m.in.: J.W .Goethe, caryca Katarzyna II, car Aleksander I, krlowie pruscy, John Quincy Adams prezydent USA.

Stary Gieratw Goszw Stary Gieratwdugo trasy: 14,90 km / czas przejazdu: 2 godz.stopie trudnoci: atwa/rednia

5721 Do Ldka-Zdroju

5722

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

Pod ycem 5722

http://pl.wikipedia.org/wiki/Michael_Klahr_%28starszy%29

Trzy Siostry. fot. A. Ciesowska

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

12

8,3 km Aby zobaczy skay Trzy Siostry, musimy zjecha ze szlaku rowerowego w lewo na niebieski szlak pieszy. Po kilkudziesiciu metrach, po lewej stronie ujrzymy tablic informacyjn. Zaczynajca si przy niej lena cieka doprowadzi nas do ukrytych w lesie ska (moemy podprowadzi rowery). Prosimy o zachowanie szczeglnej ciszy (w okolicy maj swoje miejsca lgowe rzadkie gatunki ptakw) i bardzo ostrone poruszanie si po skaach. T sam drog powracamy na rowerowy szlak. Kontynu-ujemy gwnym duktem, ktry stopniowo opada w d. Droga jest kamienista wic naley uwaa i zachowa szczegln ostrono na zakrtach. 10,4 km Docieramy do skrzyowania z tym szlakiem pieszym i skrcamy w prawo. Jestemy na te-renie dawnej osady Popkw. Droga wyprowadza nas z lasu na otwarte ki. Przed nami pikne widoki na gry. Zjedamy do wsi Goszw.12,2 km Przed mostem skrcamy w prawo i jedziemy 400 m metrw ciek gruntow wzdu rzeki Biaej Ldeckiej.12,6 km Dojedamy do gminnej drogi asfaltowej w Starym Gieratowie i kontynuujemy w kierunku Wiaty pod Bocianem.14,1 km Wjedamy na asfaltow drog powiatow i kontynuujemy w tym samym kierunku.14,9 km Powracamy do punktu startu przy Wiacie pod Bocianem.

Trzy Siostry najwiksza grupa skalna w Grach Bialskich. Skay zbudowane s z gnejsw gieratow-skich (bardzo stare skay metamorficzne, ktrych wiek szacuje si na ok. 420 mln lat) i maj ok. 19 m wysokoci, 33 m dugoci i rozdzielone s szczelinami ok. 3 m gbokoci.

Legenda o smoku na y-cu i trzech siostrach Na skraju lasu mieszkay trzy siostry, ktrych mo-wie pracowali w pobliskim lesie jako drwale. Pewnego dnia mowie nie wrcili do domu. Po wsi rozniosa si wiadomo, e na szczy-cie gry ysiec zamieszka okrutny smok, ktry grasuje w okolicy. Wszyscy we wsi byli przekonani, e modzi drwale take stali si ofia-rami straszliwego smoka. Siostry jednak postanowiy

odszuka swoich mw. Dotary na polan pod ycem, gdy nagle pojawi si smok. Widok by tak przeraajcy, e siostry ze strachu skamieniay i w tym stanie pozostaj do dzi. Modym drwalom udao si uciec z pieczary smoka. Dugo szukali swoich on. Daremnie. Podobno i dzisiaj moemy spotka trzech modziecw wdrujcych po Dolinie Biaej Ldeckiej o pnocy z 14 na 15 lutego, w Dzie Zakochanych.

Goszw (niem. Gompersdorf) wie w Dolinie Biaej Ldeckiej, midzy Grami Zotymi i Bialskim. G. jest star wsi rycersk, pierwsza wzmianka o nim pochodzi z XIV w. Rozwj G. mia cisy zwizek z dziaajcym w rejonie orodkami grnictwa i hutnictwa rud elaza. W kocu XV w. w G. istniaa kopalnia i kunica elaza. W XIX w./XX w. G. by jedn z najwikszych wsi w Grach Bialskich i popu-larnym letniskiem. Lea te na trasie, ktr kuracjusze z Ldka-Zdroju udawali si do Bielic i Puszczy nienej Biaki. Na pocz. XX w. dziaa tu kamienioom (na zboczu Sowiej Kopy) oraz zakad kamieniar-ski produkujcy krawniki i kostk brukow. Ze wzgldu na korzystne pooenie i stosunkowo duy area uytkw rolnych, po 1945 r. wie nie wyludnia si. Dzi oywaj dawne tradycje letniskowe. Dziaa owisko pstrga Raj Pstrga, atwo wynaj pokj gocinny. Warto odwiedzi skaki Sowie Stopnie z piknym widokiem na nienik (prowadzi na nie gminny szlak pieszy nr 1 Wok Stronia lskiego oznakowany w terenie czarn sygnatur wdrowca i numerem 1). We wsi zachowane za-bytkowe zagrody z XIX w. i XX w. oraz przydrone kapliczki. 130 mieszkacw.

Stawy hodowlane pstrga stawy hodowlane w Sudetach to redniowieczna tradycja. Zapocztko-wali j Cystersi, do ktrych w XIII XVIII w. naleay due posiadoci ziemskie na lsku, w Czechach i na Morawach. Ziemia Kodzka nazywana jest krain pstrga. Pstrg naley do ryb ososiowatych, yje w grskich potokach (take w Biaej Ldeckiej), a jego smaczne, chude miso zawiera najwicej spord ryb sodkowodnych zdrowych kwasw tuszczowych omega-3. Zapraszamy na lokalne owiska pstrga w Goszowie, Kletnie i Nowej Morawie. Tutaj pyszn rybk kady moe zowi sam lub zamwi rybne specjay z przygotowanego dla goci menu.

5722 Pod ycem

Widok na Dolin Biaej Ldeckiej. fot. M. Ciesowska

W Starym Gieratowie. fot. M. Zawal

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

15

Ptla Gieratowska 5723

Jeden z atwiejszych szlakw rowerowych w gminie Stronie lskie i jedyny oznakowany szlak bie-gncy zboczami Gr Zotych, wzdu granicy z Republik Czesk. Przygldnijcie si mapie jestemy w Polsce ale czeska granica jest na pnoc od naszej trasy! Po wyprawie bdziecie mogli si pochwa-li, i odwiedzilicie dwie polskie wsie pooone na poudnie od Czech! Wspaniaa wycieczka dla rodzin z dziemi, a take osb, ktre nie maj jeszcze wprawy w jedzie na rowerze po terenach gr-skich. Znaczna cz szlaku prowadzi drogami asfaltowymi oraz szerok len drog stokow. Bd take polne oraz kamieniste odcinki i nie obdzie si bez podjazdw! Trudy wynagrodz pikne otwarte widoki na Dolin Biaej Ldeckiej i Gry Bialskie (szczeglnie na pierwszym odcinku trasy).Osoby szukajce wikszych wyzwa mog zjecha z trasy na czerwony szlak pieszy, ktry prowadzi na Przecz Gieratowsk. Kontynuujc wycieczk po czeskiej stronie, po ok. 300 m dojedziemy do czeskich szlakw rowerowych (6044 i 6045).

0,0 km Wyruszamy z parkingu przy Wiacie pod Bocianem w Starym Gieratowie i je-dziemy drog powiatow w kierunku Stronia lskiego. Po drodze mijamy stare sudeckie zagrody i kapliczki.0,4 km Na wysokoci mostu, zjedamy z as-faltu w prawo na drog szutrow, wraz ze zna-kami krajowego zielonego szlaku rowerowego oraz niebieskiego szlaku pieszego. Po krtkim ale do stromym i kamienistym podjedzie, nasz szlak skrca w prawo (razem z niebieskim szlakiem pieszym). Przeprowadzamy rower nad maym przydronym rowem i kontynuujemy ciek przez k, a nastpnie skrajem lasu, zgodnie z oznakowaniem szlaku. Z ki podziwiamy okoliczne wznie-sienia Gr Zotych i Bialskich (na prawo od naszego szlaku, w oddali, wida kapliczk z XVIII w. - miejsce to stanowi pikny punkt widokowy na dolin i G. Bialskie). Przed nami jeszcze kawaek podjazdu. 1,9 km Dojedamy do drogi asfaltowej i skrcamy w prawo. Na tym odcinku nasz szlak biegnie rwno-legle z krajowym zielonym szlakiem rowerowym. Po drodze niebieski szlak pieszy odbija w lewo (2,3 km). Dojedamy do leniczwki - jedynego budynku pozostaego po znajdujcej si tutaj niegdy wsi Karpno. Po prawej stronie drogi, midzy drzewami, mona dostrzec pozostaoci po dawnych zabudowaniach. 3,8 km Na rozwidleniu pozostawiamy drog asfaltow, ktra wraz z zielonym szlakiem rowerowym skrca w lewo, my jedziemy dalej drog len, rwnolegle do grzbietw Gr Zotych i granicy pastwa. Na tym odcinku trasa osignie najwyszy punkt i rozpoczniemy zjazd. Dookoa pikny wierkowy las. Przewity w drzewostanie pozwalaj na podziwianie krajobrazw po drugiej stronie doliny rzeki Biaej Ldeckiej. Poruszamy si cay czas drog stokow.7,5 km Docieramy do krzywki z czerwonym szlakiem pieszym i rwnolegle z nim zjedamy w d w kierunku doliny Biaej Ldeckiej. [Wycieczk mona urozmaici skrcajc w lewo na czerwony szlak pieszy, ktry doprowadzi nas do Przeczy Gieratowskiej (ok. 0,5 km). Na Prze. Gieratowskiej skrcamy w lewo i wygodn drog, przez pikn rozleg k po ok. 0,4 km dojedamy do dawnej wsi Hraniky (po lewej stronie odnowiony w 2013 r. krzy). Jestemy na czeskim szlaku rowerowym 6044 biegncym wzdu wschodnich zboczy Gr Rychlebskich.]

Stary Gieratw Karpno Nowy Gieratw Stary Gieratwdugo trasy: 11,8 km / czas przejazdu: 2 godz.Stopie trudnoci: atwa/rednia

5723

Stary Gieratw. Fragment szlaku 5723. fot. I. ZamojskaBialska asfaltwa 1000 m n.p.m. fot. A. Pita

Bielawka. fot. A. Pita

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

17

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

16

Ptla Gr Bialskich wschodnia 57245723 Ptla Gieratowska

Docieramy do gminnej drogi asfaltowej w Nowym Gieratowie. Skrcamy w prawo i jedziemy wzdu prawego brzegu rzeki Biaej Ldeckiej, rwnolegle do gminnego szlaku rowerowego 5724 a do mostu.8,9 km Za mostem kontynuujemy drog powiatow do nastpnego mostu, rwnolegle z gminnym szlakiem rowerowym 5722 oraz krajowym czerwonym szlakiem rowerowym.9,6 km Na nastpnym mocie znowu przekraczamy rzek i wracamy na drog gminn. Jedziemy wzdu rzeki Biaej Ldeckiej, dalej rwnolegle z gminnym szlakiem rowerowym 5722 oraz krajowym czerwonym szlakiem rowerowym.11,8 km Powracamy do punktu startu przy Wiacie pod Bocianem.

Karpno (niem. Karpenstein) nieistniejca dzi wie (nie zostaa zaludniona po 1945 r.), budynek le-niczwki stanowi jedyny zamieszkany do dzi dom. Kilkaset lat temu, przez tereny, na ktrych powstaa pniej wie Karpno, prowadzi stary trakt handlowy - Solna Droga, ktry ju we wczesnym redniowieczu czy Czechy z Maopolsk. Transportowano tdy sl, m.in. z Wieliczki do Pragi. Pierwszym znanym z na-zwiska wacicielem okolicznych ziem by Tomasz von Glubos, lennik krla Jana Luksemburczyka. By on take pierwszym wacicielem zamku Karpie, ktrego ruiny zachoway si do dzi. (zob. opis krajowego szlaku zielonego Stary Gieratw Przecz Ldecka). Rd czeskiego szlachcica posiada w herbie zotego karpia malowanego na niebieskim polu (std wywodzi si nazwa zamku). Nowy Gieratw (niem. Neu Gersdorf) wie w Dolinie Biaej Ldeckiej, midzy Grami Zotymi i Bialskimi, dawna osada lena (XVI w.). Lena kapliczka Emmaus oraz barokowy koci w. Jana Chrzci-ciela. Pomnik ofiarom wojen i systemw totalitarnych XX w. (pomnik z 1922 r. upamitniajcy oko-licznych mieszkacw polegych podczas I wojny wiatowej, odrestaurowany w 2013 r.). Wycig nar-ciarski U Wanata. W miesicach maj-padziernik, w kad sobot w godz. 1214 Jarmark Produktu Lokalnego. Orodek Jedziecki FurmAnka. Hodowla kz, serowarnia i poetycka cieka turystyczna (nr 12). Hodowla muflonw (nr 17a). Na pobliskiej Przeczy Gieratowskiej piesze przejcie graniczne z Republik Czesk (od polskiej strony moliwo dojazdu samochodem). 107 mieszkacw.Koci pw. w. Jana Chrzciciela w Nowy Gieratowie koci barokowy z prezbiterium pochodz-cym z 1619 r., wielokrotnie remontowany w XVIII i XIX w. Koci jest jednonawowy, z zakoczonym wielobocznie, wydzielonym prezbiterium oraz mocno odstawion krucht. Nakryty dwuspadowym dachem, posiada jedn wie zwieczon hemem z przewitem. Bogate wyposaenie: neobarokowy, drewniany otarz z pocz. XX w.; renesansowa, drewniana ambona z XVII w. przebudowana w XX w.; kamienna klasycystyczna chrzcielnica z I po. XIX w. z drewnian pokryw z II po. XVIII w.; barokowe, drewniane, polichromowane rzeby oraz obrazy olejne z XVIII w. Koci otacza mur kamienny z XVIII/XIX w. z bram, przy ktrej stoi kaplica domkowa w. Jana Chrzciciela z pocz. XIX w. Stary Gieratw (niem. Alt Gersdorf) jedna z najstarszych wsi w regionie (XIV w.), pooona w najszerszej czci doliny Biaej Ldeckiej, midzy Grami Zotymi i Bialskimi i jedna z najwikszych wsi w Gminie Stronie lskie. Zachowany pikny wiejski krajobraz kulturowy, ktry tworz stare chaty sudeckie (XVIII - XX w.) oraz liczne przydrone kapliczki. Koci barokowy pw. w. Michaa Archanioa. wietlica wiejska Trzy Siostry. Ga-leria na szlaku (nr 50). W pobliu najwiksza w G. Bialskich grupa skalna Trzy Siostry (dojcie w poblie ska niebieskim szlakiem pieszym, dojazd gminnym szlakiem rowerowym 5722). 310 mieszkacw.Koci pw. w. Michaa Archanioa w Starym Gieratowie pnobarokowa (1798 r.), skromna wiejska witynia, wzniesiona przez lokalnego budowniczego. Koci jest jednonawowy, z zakoczo-nym pkolicie, wydzielonym prezbiterium. Od zachodu przylega smuka wiea nakryta baniastym hemem. Wyposaenie kocioa jest do bogate. W trakcie remontu przeprowadzonego przed 1987 r. czciowo zrekonstruowano drewniany chr, a na sklepieniu wykonano wspczesne malowido w stylu neoromaskim, przedstawiajce scen ukrzyowania.

Najwiksz radoci trasy jest moliwo przemieszczania si len drog asfaltow (tylko my i piechurzy adnych samochodw!) przez G. Bialskie na wysokoci ok. 1000 m. Aby do niej dotrze musimy jednak pokona trudny grski podjazd na odcinku leniczwka w Bielicach Czarnobielski Dukt Siodo Martena Dukt nad Spawami (ok. 5 km). Jest to due wyzwanie, gdy odcinek ten ma nierwn kamienist nawierzchni i spore nachylenie. Pamitajmy jednak rower zawsze mona podprowadzi! Start szlaku oznakowany jest w St. Gieratowie. Niemniej, mona wygodnie zaparko-wa samochd przy leniczwce w Bielicach i std wyruszy na szlak. Wwczas najtrudniejszy jego odcinek pokonamy na wieych siach. Osobom nie lubicym kamienistych podjazdw proponujemy pokonanie trasy w odwrotnym kierunku podjazd od strony St.Gieratowa Drog Kobyliczn (rwnie due nachylenie ale asfaltowa droga), a zjazd Czarnobielskim Duktem do Bielic. Osoby, ktre nie s zaprawione w grskich podjazdach musz zaplanowa odpowiednio wicej czasu na ca wycieczk.

0,0 km Rozpoczynamy w Starym Gieratowie, poniej orodka wypoczynkowego Karimat i uda-jemy si gminn drog asfaltow w stron Nowego Gieratowa (rz. Biaa Ldecka po naszej prawej stronie). Na tym odcinku nasz szlak pokrywa si z gminnym szlakiem rowerowym 5723. Skrcamy w prawo na most (szlak 5723 skrca w lewo do lasu). 0,7 km Za mostem skrcamy w lewo na drog powiatow w kierunku Bielic. Do Przeczy Dzia nasz szlak bdzie bieg rwnolegle do krajowego czerwonego szlaku rowerowego (Ptla Gr Bialskich). Po lewej, na wzniesieniu mijamy koci parafialny w Nowym Gieratowie. Rzeka tworzy malownicze progi i kaskady, w wikszoci sztucznie uoone. Mijamy wiejsk zabudow Nowego Gieratowa. Do-lina powoli zwa si, zabudowania staj si coraz rzadsze, wzdu drogi towarzysz nam wierkowo - bukowe lasy. Dojedamy do Bielic. 6,2 km Mijamy stok narciarski oraz koci w Bielicach.7,7 km Dojedamy do leniczwki. Kontynuujemy prosto len drog.8,4 km Przy zbiorniku retencyjnym skrcamy na kamienist drog w prawo. Przed nami trudny podjazd Czarnobielskim Duktem w gr potoku Bielawka.

Stary Gieratw Nowy Gieratw Bielice Przecz Sucha (1001 m) Przecz Dzia (922 m) Stary Gieratwdugo trasy: 25,20 km / czas przejazdu: 4 godz.stopie trudnoci: rednia/trudna

5724

W Bielicach. fot. A. Pita

Robota dzicioa. fot. A. Pita

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

18

5724 Ptla Gr Bialskich wschodnia9,5 km Mijamy Szarogaz (amfibolitowa skaa u stp Zawodziska). Powyej doliny wida spusto-szenie jakie robi wiatroomy. 10,3 km Przy rozwidleniu z drog len my pro-sto Czarnym Duktem (tzw. Siodo Martena). Przed nami maksymalne nachylenie na trasie. 12,7 km Dojedamy do drogi asfaltowej i skr-camy w prawo. Powoli wspinamy si na wysoko 1000 m i po ok. 2 km docieramy do najwyszego punktu na naszej trasie. 14,9 km Jestemy na Przeczy Suchej (1001 m) ze schronem przeciwdeszczowym i aweczkami. Od tej pory cay czas z grki! Teraz nasz szlak prowa-dzi rwnolegle do gminnego szlaku rowerowego 5725, krajowego czerwonego szlaku rowerowego oraz czerwonego i niebieskiego szlaku pieszego. 16,3 km Docieramy do Wielkiego Rozdroa, gdzie krzyuje si pi drg. Wybieramy drog zgodnie z oznakowaniem. Udajemy si w kierunku Prze-czy Dzia. Za rozdroem mijamy z prawej Zawodzi-sko (995 m) i miejsce z wod pitn. 17,7 km Na rozwidleniu czerwony szlak pieszy odbija w prawo na Czernic (1083 m). My kontynuujemy asfaltem rwnolegle z niebieskim szlakiem pieszym, gminnym szlakiem rowerowym 5725 oraz nie-bieskim i czerwonym krajowym szlakiem rowerowym. Towarzysz nam widoki na Masyw nienika. 19,8 km Dojedamy do skrzyowania drg na Przeczy Dzia (922 m), ze schronem turystycznym i aweczkami. Teraz bdziemy jecha rwnolegle do niebieskiego szlaku pieszego, (na nastpnym roz-widleniu szlak ten odbije w lewo) oraz krajowego niebieskiego szlaku rowerowego. Gwn drog zakosami zjedamy w d. Uwaajmy na zakrtach - ostronoci nigdy nie za wiele! 23,2 km Dojedamy do krzywki z czerwonym szlakiem pieszym. Koczy si las. Z lewej leniczw-ka. Po prawej mijamy star sudeck zagrod (Stary Gieratw 50), w ktrej dziaa Galeria na szlaku, prezentujca rkodzieo lokalnych twrcw.25,2 km Dojedamy do drogi powiatowej, gdzie rozpoczlimy wycieczk.

Dolina Grnej Biaej Ldeckiej fragment Doliny Biaej Ldeckiej, oddzielajcy Gry Zote od Gr Bial-skich. Jedna z najpikniejszych dolin rzecznych w Sudetach i jeden z ich najdzikszych zaktkw. Biaa Ldec-ka naley do najczystszych rzek w Polsce i stanowi ostoj pstrga strumieniowego i lipienia pospolitego.

Osadnictwo w Dolinie Grnej Biaej Ldeckiej - obecnie czciowo wyludnione wsie pooone w Do-linie Grnej Biaej Ldeckiej na przeomie XIX/XX w. liczyy nawet kilkuset mieszkacw (np. w Bielicach yo ok. 500, a w Starym Gieratowie a 800 osb!). Pocztkowo ludno zajmowaa si rolnictwem, le-nictwem i rzemiosem, a w XIX w. coraz wiksze znaczenie zacza odgrywa turystyka. Wraz z rozwojem Ldka-Zdroju i doprowadzeniem kolei do Stronia, przez dolin coraz czciej udawano si w G. Bialskie i Masyw nienika. Do rozwoju drg przyczynia si w duym stopniu krlewna niderlandzka Marianna Oraska, ktra w XIX w. staa si wacicielk okolicznych ziem. Po 1945 r. miejscowoci zaczy si wy-ludnia, a zabudowania niszczay. W okolicznych lasach do dzi widoczne s ruiny dawnych domostw.

Bielice (niem. Bielendorf) dawna osada lena z XVI w., w XIX/XX w. staa si popularn miejscowoci letniskow. Miejsce narodzin Michaa Klahra wybitnego rzebiarza epoki baroku (XVIII w.). Barokowy koci w. Wincentego i Walentego. Wycig narciarski Ski Bielice. Uniwersytet w Bielicach (Dom Gocin-ny u Majw). Dom zborowy Baptystw. Nieopodal Rezerwat Puszcza nienej Biaki. 60 mieszkacw.Koci pw. w. Wincentego i w. Walentego w Bielicach prosta wiejska witynia zbudowana w stylu pnego baroku (1799 r.). Koci nie mia fundatora, a koszty jego budowy ponieli sami

mieszkacy. Murowany, salowy z wielo-bocznie zamknitym prezbiterium, dosta-wion zakrysti i kwadratow wie na osi, zwieczon ostrosupowym hemem. W l. 19451986 witynia nie bya uytko-wana i szybko popada w ruin. Dziki sta-raniom miejscowego ksidza, .p. Stefana Witczaka przeprowadzono kapitalny remont obiektu i czciowe prace konserwatorskie oraz ponownie powicono. Z dawnego wyposaenia zachowaa si tylko mensa o-tarzowa. Przy kociele stoi kamienna rzeba Ukrzyowanie z XIX w.

Dolina Morawki. fot. A. Pita

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

21

Ptla Gr Bialskich zachodnia 5725

Podobnie jak w przypadku szlaku 5724 oraz krajowego szlaku czerwonego Ptla Gr Bialskich ogromn frajd podczas wycieczki jest moliwo przemieszczania si len drog asfaltow przez Gry Bialskie na wysokoci ok. 1000 m. Aby do niej dotrze musimy jednak pokona grski podjazd na odcinku Mynowiec Przecz Dzia (ok. 4 km). Jest to spore wyzwanie, gdy odcinek ten ma nierwn kamienist nawierzchni i spore nachylenie. Prowadzi natomiast wzdu malowniczej do-linki potoku Mynwka. Osoby, ktre nie s zaprawione w grskich podjazdach musz zaplanowa odpowiednio wicej czasu na ca wycieczk. W drodze powrotnej zwiedzimy Bolesaww wie o ciekawej historii i niezwykle urokliwym pooeniu.

0,0 km Wyruszamy spod Urzdu Miejskiego. Jedziemy w kierunku poudniowym, rwnolegle ze znakami tego szlaku pieszego, mijajc koci po prawej stronie. 0,9 km Skrcamy w lewo przed tam i zjedamy ciek w kierunku rzeki Morawki, przekraczamy mostek i przez park podjedamy w kierunku ulicy Kociuszki (w najbliszym czasie planowane jest otwarcie cieki przez tam wwczas z drogi asfaltowej bdzie mona skierowa si bezporednio w lewo i przez tam dosta si do ulicy Kociuszki). Ulic K. wierczewskiego udajemy si w stron osiedla. Za orodkiem konferencyjno wypoczynkowym Lew Jaskiniowy (po prawej stronie) skrca-my w prawo i dojedamy do drogi asfaltowej.1,8 km Skrcamy w prawo w stron wsi Mynowiec. A do Przeczy Suchej jedziemy rwnolegle z krajowym czerwonym szlakiem rowerowym. Droga lekko skrca i wznosi si po agodnym skonie. Otwieraj si widoki na Gry Zote, Krowiarki i Masyw nienika. 4,1 km Na kocu wsi Mynowiec droga gminna przechodzi w len. Jedziemy tzw. Mysk drog wzdu doliny potoku Mynwka. Wspinamy si cay czas pod gr kamienistym duktem, trzymajc si gwnej drogi. 6,7 km Z prawej docza Bialska Ptla, my zakrcamy w lewo i podjedamy zakosami ostro pod gr. Lune kamienie utrudniaj podjazd. 8,3 km Wyjedamy na Przecz Dzia (922 m), ze schronem turystycznym i aweczkami. Ostro w pra-wo skrcamy na drog asfaltow. Jedziemy lekko pod grk, rwnolegle do niebieskiego szlaku pie-szego, krajowego czerwonego i niebieskiego szlaku rowerowego oraz gminnego szlaku rowerowego 5724. Na zakrtach pikne widoki na Masyw nienika. Trasa wije si serpentynami, mijamy z lewej rdo z wod pitn i Zawodzisko (995 m).11,9 km Docieramy do Wielkiego Rozdroa (960 m), gdzie krzyuje si pi drg. Wybieramy drog zgodnie z oznakowaniem. Udajemy si w kierunku Przeczy Suchej, nadal rwnolegle z ww. wymie-nionymi szlakami. 13,3 km Na Przeczy Suchej (1001 m) rwnie schron i awki do odpoczynku. Dla zmczonych mia wiadomo dalsza droga ju tylko w d! Zjedamy rwnolegle do szlaku narciarstwa biegowego (Jaworowym Stokiem).15,4 km Dojedamy do tzw. Drogi Marianny, gdzie doczaj niebieski rowerowy szlak krajowy oraz niebieski szlak pieszy.17,0 km Dojedamy do powiatowej drogi asfaltowej w Nowej Morawie (jadc ni w lewo pod gr-k dojechalibymy do polsko-czeskiego przejcia granicznego na Przeczy Poszczyna). My skrcamy w prawo i jedziemy dolin rzeki Morawki w kierunku Bolesawowa.21,3 km Dojedamy do rynku w Bolesawowie i skrcamy w prawo. Na nastpnym skrzyowaniu skrcamy w lewo w kierunku Kamienicy, a za mostem od razu w prawo na gminn drog asfaltow przez wie Stara Morawa (z prawej rzeka Morawka).

Stronie lskie Mynowiec Przecz Dzia (922 m) Przecz Sucha (1001 m) Nowa Morawa Bolesaww Stara Morawa Stronie lskiedugo trasy: 25,60 km / czas przejazdu: 4 godz.stopie trudnoci: rednia/trudna

5725

Fragment Osiedla Morawka. fot. M. Zawal

Fragment pomnika w. Franciszka Ksawerego na rynku w Bolesawowie. fot. A. Pita

Widok na Bolesaww. fot. I. Zamojska

Przejcie graniczne na Przeczy Poszczyna. fot. B. Birwka

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

23

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

22

Do przejcia gran. na Prze. Poszczyna 57265725 Ptla Gr Bialskich zachodnia22,7 km Dojedamy do krzywki z drog prowadzc do Kletna i udajemy si prosto w stron zalewu w Starej Morawie. Mijamy zalew, a nastpnie po prawej znajom ju tam. 25,6 km Dojedamy do punktu startu przy Urzdzie Miejskim.

Koci Zmartwychwstania Paskiego w Stroniu lskim koci nawizuje sw architektur do niemieckich redniowiecznych kociow wiejskich, nalea do ssiedniego dworu i ufundowany zosta w 1915 r. przez wnuka krlewny Marianny Oraskiej (zobacz opis szlaku 5721). Do 1945 r. koci ewangelicki, dzi rzymsko katolicka kaplica cmentarna. Przy kociele barokowa kolumna wotywna z 1672 r. ufundowana przez wczesnego sdziego Wolfa. Dekoracja rzebiarska przedstawia sceny biblijne, portrety biskupw i papiey. Cao zdobiona motywem winoroli i ptakw.

Ruiny kaplicy w. Onufrego w Stroniu lskim kaplica pooona nad rz. Morawk, przy stadionie sportowym, widoczna z drogi prowadzcej spod Urzdu Miejskiego w kierunku tamy i zalewu w Starej Morawie. Kaplic wznis w I po. XVIII w. waciciel Stronia lskiego, hrabia Johan von Wallis. Pono kaplica wzniesiona zostaa w czasie, kiedy okoliczni mieszkacy odprawiali jeszcze pogaskie mody na pobliskiej Grze Krzynik. Nowa kaplica miaa zachci do zaprzestania pogaskich rytuaw. Gmi-na Stronie lskie prowadzi starania w kierunku pozyskania rodkw finansowych na rekonstrukcj kaplicy, z przeznaczeniem na sal lubw oraz miejsce organizacji koncertw i spotka muzycznych.

Tama na rzece Morawka tama ma wysoko 16 m i zostaa wybudowana w latach 1906-1910 (w tym samym czasie powstaa tama na rzece Wilczce w Midzygrzu). Pocztkowo zbiornik retencyj-ny by stale napeniony wod. Obecnie jest to zbiornik suchy (pow. 24,5 ha, pojemno do 1,38 mln m wody), napeniajcy si tylko podczas gwatownych przyborw wd. Dolina Morawki, ktr pynie rzeka, oddziela Masyw nienika od Gr Bialskich.

Osiedle Morawka osiedle zbudowane w l. 1948 - 1952 przez Rosjan jako miasteczko dla pracow-nikw radzieckiej kopalni uranu w Kletnie. W 1953, na terenie osiedla utworzono jeden z najwikszych w kraju orodkw rehabilitacyjnych dla osb nerwowo chorych, w ktrym zapewniano opiek nawet 1500 pacjentom. Dziaao tutaj gospodarstwo rolne, szwalnia, pracownia ceramiczna, introligatorska i szewska, a take redakcja, dziki ktrym podopieczni mogli y aktywnie. Dzi szpital mieci si w no-wym budynku, a Morawka znw peni funkcj osiedla mieszkaniowego. Ma ono adny ukad prze-strzenny i szerokie przestronne ulice, dziki czemu coraz liczniej osiedlaj si na nim nowi mieszkacy - take spoza terenu gminy Stronie lskie.

Albrecht Weg (Droga Albrechta) droga czca Stronie lskie z Mynow-cem. Powstaa w XIX w. jako trasa widokowa Albrecht Marien Weg i prowadzi-a przez Przecz Dzia do Starego Gieratowa. Szybko staa si popularna wrd turystw oraz kuracjuszy z Ldka-Zdroju, ktrzy uda-wali si ni w kierunku Pusz-czy nienej Biaki w G. Bial-skich. Tym samym, liczcy

wwczas okoo 200 mieszkacw Mynowiec znalaz si na popularnej trasie turystycznej. W okresie midzywojennym we wsi dziaaa gospoda. Rwnie dzi, ze wzgldu na may ruch samochodowy, jest to wspaniaa trasa spacerowo-rowerowa. Wzdu drogi podziwia moemy stare jawory. Jawor to drzewo, ktre w wyniku masowych zrbw lasw prowadzonych w XVIII-XIX w., a nastpnie sztucz-

nych nasadze wierka w XIX/XX w., niemal znikn-o z sudeckiego krajobrazu.

Mynowiec (niem. Mhlbach) jedna z naj-mniejszych wsi w Sudetach, pooona w dolinie rz. Mynwki, powstaa w XVI w. jako osada dostar-czajca drewno i wgiel drzewny na potrzeby s-siednich orodkw grniczych, m.in. w Bolesawo-wie. W lesie na kocu wsi zapomniana kamienna droga krzyowa. 20 mieszkacw.

Bolesaww zobacz opis trasy 5726.

Jeden z atwiejszych szlakw rowerowych w Gminie Stronie lskie, polecany osobom, ktre preferuj wycieczki po drogach asfaltowych. Trasa biegnie spokojnymi asfaltwkami (wzdu doliny Morawki i do-liny Kamienicy). Jedyny forsowny odcinek to podjazd z Nowej Morawy na Przecz Poszczyna. Mimo maego ruchu samochodowego, zawsze naley trzyma si prawej strony jezdni i pamita o zachowa-niu ostronoci. Na przeczy nasi czescy ssiedzi prowadz punkt gastronomiczny wic trudy podjazdu moecie wynagrodzi sobie chodnym napojem lub lekkim posikiem (punkt otwarty gwnie w sezonie letnim). Miym urozmaiceniem trasy jest odcinek wzdu lenego duktu, stanowicego fragment re-dniowiecznego traktu handlowego czcego lsk z Morawami (tzw. Droga Staromorawska).

0,0 km Z przystanku autobusowego w Bolesawowie ruszamy w kierunku rynku w Bolesawowie i dalej do Nowej Morawy. Trasa wiedzie dolin rz. Morawki oddzielajc od siebie G. Bialskie i Masyw nienika (rwnolegle z gminnym szlakiem rowerowym 5725 oraz tym krajowym szlakiem rowerowym).4,4 km Dojedamy do rozwidlenia gdzie nasz szlak czy si z krajowym niebieskim szlakiem rowe-rowym (szlak 5725 skrca w lewo na drog len). My wspinamy si drog asfaltow, w stron granicy pastwa. Tam po trudach pedaowania pod grk bdziemy mogli odpocz.7,3 km Dojedamy do Przeczy Poszczyna (817 m), dawniej zwan Morawsk, rozgraniczajc Masyw nienika i Gry Bialskie. Jest to najdogodniejsze przejcie przez Sudety w tym rejonie, a do XX w. wid tdy szlak handlowy z lska na Morawy. Wracamy t sam drog.7,7 km Przy pierwszym rozwidleniu skrcamy w lewo wjedajc na leny dukt, tzw. Drog Staro-morawsk. Na tym odcinku nasza trasa osignie najwysz wysoko (825 m). Rozpoczynamy zjazd i docieramy do Przeczy Staromorawskiej.

Bolesaww Nowa Morawa Przecz Poszczyna (817 m) Kamienica Bolesawwdugo trasy: 14,80 km / czas przejazdu: 2 godz.stopie trudnoci: atwa/rednia

5726

Na Grze Oliwnej w Bolesawowie. fot. A. Pita

Jesie w Bolesawowie. fot. M. Ciesowska

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

24

5726 Do przejcia gran. na Prze. Poszczyna10,00 km Na Przeczy Staromorawskiej (794 m) skrcamy w lewo. Nasz szlak pokrywa si teraz z nie-bieskim szlakiem pieszym oraz z krajowym niebieskim szlakiem rowerowym. Po-midzy wysokimi wierkami wida nienik (1425 m). 11,6 km Dojedamy do drogi asfaltowej we wsi Ka-mienica i skrcamy w prawo.14,8 km Jadc w d wsi wzdu rz. Kamienica do-cieramy do punktu startu w Bolesawowie.

Bolesaww (niem. Wilhelmstahl) niegdy grnicze miasteczko (XIV w.), dzi urokliwa wie w doli-nie Morawki, poona pomidzy G. Bialskimi i Masywem nienika, z piknymi widokami na nienik. Kolei linowa Stacji Narciarskiej Kamienica. Barokowy koci pw. w. Jzefa Oblubieca z rzebami du-ta Michaa Klahra wybitnego lskiego rzebiarza epoki baroku. Liczne przykady sztuki rzebiarskiej: u wjazdu do wsi rzeba w. Jana Nepomucena (XIX w.), w centrum wsi figura w. Franciszka Ksawerego upamitniajca epidemi zarazy z XVIII w., na pobliskiej Grze Zawada tzw. Ogrd Oliwny z rzebami picych apostow (XIX w.). 250 mieszkacw.Bolesaww by kiedy miasteczkiem. Powsta jako osada grnicza, a lokacj miasta w 1581 r. przeprowadzi mincerz krla Czech Wilhelm von Oppersdorf (std dawna nazwa Wilhelmsthal - Dolina Wilhelma). Wyty-czono rynek i trzy ulice oraz wzniesiono zabudow dla gwarkw (modych grnikw) i drewniany koci. W 1582 r. zaoono w miecie urzd grniczy. Miasto miao rwnie swj herb. W okolicy wydobywano sre-bro i rudy elaza. Ju na pocz. XVII w. okazao si, e lokalne zoa s niewielkie i miasteczko zaczo podupa-da. Wojna trzydziestoletnia i zarazy przyczyniy si do zmniejszania rangi osady i w 1891 r. B. sta si wsi. W XIX w. B. wymieniano w przewodnikach turystycznych po ziemi kodzkiej i miejscowo szybko zyskaa popularno jako dobry punkt wypadowy w Masyw nienika i G. Bialskie. W l. 20-tych XX w. prowadzone tu byy kursy jazdy na nartach, a niedaleko znajdoway si skocznia, tory saneczkowe i pka narciarska. Po 1945 r. B. podupad, gwnie z powodu ograniczenia osadnictwa na jego terenie w zwizku z dziaalnoci kopalni uranu w Kletnie. Od lat 70-tych XX w. B. ponownie rozwija si jako miejscowo turystyczna.

wity Jan Nepomucen najpopularniejszy wity na terenie Czech, Moraw i lska. y w XIV w. i by wikariuszem arcybiskupa praskiego Jana z Jentejna. W zwizku z konfliktem midzy krlem Czech Wacawem IV a arcybiskupem, Jan Nepomucen popad w nieask wadcy i zrzucono go z mostu Karola do rzeki Wetawy. Wedug innych poda, Jan Nepomucen po odmwieniu ujawnienia tajemnicy spo-wiedzi Zofii Bawarskiej krlowi czeskiemu Wacawowi IV (krl podejrzewa on o niewierno), zosta poddany cikim torturom i wrzucony do Wetawy. Jeszcze przed jego beatyfikacj w XVIII w., Jan Nepo-mucen czczony by jako nieformalny patron Czech. Kult Nepomucena rozwijali gwnie jezuici m.in. aby osabi silny w Czechach kult Jana Husa. Dzi Jan Nepomucen uznawany jest za patrona Pragi. Pierwszy jego pomnik ustawiono w Pradze na mocie Karola. W miejscu wrzucenia go do rzeki miao pojawi si pi gwiazd tworzcych aureol i z tak wanie aureol wity jest najczciej przedstawiany (w rodku aciski napis tacui - milczaem). Kamienne figury w. Jana Nepomucena spotkamy w wielu miejsco-wociach regionu. Jest patronem tajemnicy spowiedzi oraz chroni przed powodzi, std najczciej jego pomniki ustawiano na mostach, czy przy wjedzie do miejscowoci (np. w Bolesawowie).

Nowa Morawa (niem. Neu Mohrau) wie poo-ona w dolinie Morawki midzy Masywem nieni-ka i G. Bialskimi, powstaa w XIV w. Wie graniczna midzy lskiem a Morawami. Nieopodal Rezerwat Nowa Morawa (puszcza jaworowa) oraz przejcie graniczne na Przeczy Poszczyna. Hodowla pstr-ga. Wycig narciarski. 45 mieszkacw.

Kamienica (niem. Kamnitz) wie w dolinie Ka-mienicy, w Masywie nienika, zaoona jako miej-sce wyrbu lasu i przetwrstwa drewna (XVI w.). We wsi warsztat Rzebiarstwa Artystycznego (dom nr 10). Stacja Narciarska Kamienica poczona z ssiednim Bolesawowem. 60 mieszkacw.

Zalew w Starej Morawie na tle Suszycy. fot. L. Kawecki

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

27

Droga nad Lejami 5727

Szlak doprowadza do jednej z najpikniejszych widokowo drg w Masywie nienika Drogi nad Lejami, biegncej wschodnim zboczem nienika, wysoko ponad dolin rzeki Kamienicy na wyso-koci ok. 1000 m. Przy dobrej widocznoci moemy podziwia z niej szerok panoram Gr Bial-skich, czeskich Gr Rychlebskich i Jesenikw. Szlak biegnie drogami asfaltowymi, lenymi drogami gruntowymi o utwardzonej nawierzchni, a take szutrowymi, o nierwnej nawierzchni (odcinek pomidzy Drog nad Lejami a Siodem pod Porbkiem). Najtrudniejszym odcinkiem jest podjazd z Kamienicy do Drogi nad Lejami. Niewprawieni rowerzyci mog jednak podprowadzi rower. Wi-doki z najwyszego odcinka trasy wynagrodz trudy, a w Kletnie zaplanowa mona odpoczynek przed wyruszeniem na dalsz cz szlaku.

0,0 km Rozpoczynamy przy zalewie w Starej Morawie jadc drog asfaltow w kierunku poudnio-wym. Dojedamy do skrzyowania z drog biegnc do Kletna. My kontynuujemy prosto wzdu rzeki Morawki (po lewej stronie) i wiejskich zabudowa Starej Morawy. Na tym odcinku nasz szlak pokrywa si z gminnym szlakiem rowerowym 5725.1,8 km Dojedamy do Kamienicy i jedziemy prosto wzdu wzdu rzadkiej zabudowy wsi, mijajc po lewej stronie stoki narciarskie Stacji Narciarskiej Kamienica oraz warsztat Rzebiarstwa Artystycznego (nr 10). Nasz szlak pokrywa si z gminnym szlakiem rowerowym 5726 oraz z krajowym czerwonym szlakiem rowerowym (Stara Morawa Kamienica).5,0 km W grnej czci wsi, skrcamy z asfaltu w lewo na drewniany most. Po 500 m szlak skrca w prawo. Rozpoczynamy dugi leny podjazd, ktry doprowadzi nas do celu wyprawy. 8,7 km Nasz szlak krzyuje si z tym szlakiem pieszym. Kontynuujemy wzdu gwnego duktu.12,5 km Dojedamy do Drogi nad Lejami (1010 m) celu naszej wyprawy. Warto zaplanowa tutaj przerw aby nacieszy si szerok panoram Gr Bialskich i Masywu nienika, czeskich Gr Rychleb-skich i Jesenikw. Teraz nasza trasa bdzie wioda z grki. 13,0 km Po lewej stronie mijamy schron turystyczny, nasz szlak czy si z niebieskim szlakiem pieszym. Dojedamy do Sioda pod Porbkiem, gdzie niebieski szlak pieszy skrca w prawo. My zjedamy nieco niej i udajemy si w lewo zgodnie z oznakowaniem szlaku, w kierunku drogi asfaltowej w Kletnie. 15,3 km Dojechawszy do asfaltwki w Kletnie, skrcamy w prawo i kontynuujemy wzdu drogi asfaltowej. Po lewej stronie, w oddali widoczne Muzeum Ziemi. Mijamy parkingi przygotowane dla turystw licznie odwiedzajcych atrakcje Kletna: Jaskini Niedwiedzi, Muzeum Ziemi i Podziemn Tras Turystyczno Edukacyjn w Starej Kopalni Uranu.17,3 km Zjedamy z drogi asfaltowej w lewo, w las. Nasz szlak biegnie rwnolegle z gminnym szlakiem rowerowym 5728. Rozpoczynamy podjazd lenym duktem po zboczach gry Rudka (wycieczk mona skrci, pozostajc na drodze asfaltowej i jadc prosto do Starej Morawy). Niebawem rozpoczniemy zjazd, mijajc kamienn kapliczk po lewej stronie. Po prawej, widoki na gr Mysko i dolin rzeki Klenica. 20,6 km Dojedamy do asfaltwki, my skrcamy w lewo na drog tuczniow, mijamy wie prze-kanikow telefonii komrkowej po lewej stronie i kontynuujemy w d, a do drogi asfaltowej w Sta-rej Morawie. Po prawej stronie Wapiennik askawy Kamie z ogrodem japoskim.

Zalew w Starej Morawie Stara Morawa Kamienica Droga nad Lejami (1010 m) Kletno Stara Morawa Zalew w Starej Morawiedugo trasy: 22,20 km / czas przejazdu: 4 godz.stopie trudnoci: trudna/bardzo trudna

5727

Rzebiarstwo Artystyczne. Kamienica 10. fot. A. Pita.

W Muzeum Ziemi w Kletnie.

Jaskinia Niedwiedzia nowoodkryte sale. fot. S. Kostka

Krzynik, Janowiec i Rudka. fot. M. Ciesowska

Kapliczka na zboczu Janowca. fot. M. Ciesowska

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

29

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

28

Ptla Janowej Gry 5728 5727 Droga nad Lejami21,5 km Skrcamy w lewo i zjedamy z drogi as-faltowej na tuczniow. Kontynuujemy rwnolegle do tego szlaku pieszego oraz midzynarodowe-go szlaku rowerowego ER2. 22,2 km Powracamy do punktu startu przy zale-wie w Starej Morawie.

Rzebiarstwo Artystyczne, Kamienica 10 mo-liwo poznania lokalnego rzebiarza Pana Stani-sawa Kurowskiego i zakupu maych rzeb i pami-tek z drewna. Pan Stanisaw Kurowski sam nauczy si fachu i najchtniej wykonuje rzeby z jasnego drewna jesionowego i jaworowego. Imponujce s jego rzeby bajkowych stworw i ludowych postaci czsto wykonywane w naturalnych rozmiarach. Liczne rzeby artysty mona oglda w Karczmie Czarna Gra w Siennej.Kletno (niem. Klessengrund) wie pooona w krtej i gbokiej dolinie rzeki Klenica, w Masywie nienika. Powstaa w XVI w. jako orodek grniczy. Wydobywano tu rudy elaza, srebra, fluoryt, rudy

uranu i zoto. Dzi Kletno jest celem wypraw poszu-kiwaczy mineraw. Wystpujce tu bogactwo mi-neraw wynika z urozmaiconej budowy jednostki geologicznej nazywanej Metamorfikiem Ldka i nienika (bardzo stara formacja, datowana na 570 mln lat, zaliczana do przeomu proterozoiku i paleozoiku). Kletno jest dzi znan miejscowoci letniskow, oferujc coraz wicej atrakcji. Naj-pikniejsza w Polsce jaskinia Jaskinia Niedwie-dzia. Podziemna Trasa Turystyczno-Eduykacyjna w Starej Kopalni Uranu. Muzeum Ziemi i Park Juraj-ski. owisko pstrga Nad stawami. Dzwonnica na Grze Mysko. 50 mieszkacw.

Jaskinia Niedwiedzia najwiksza atrakcja przyrodnicza Masywu nienika, jaskinia krasowa z naj-bogatsz w Polsce szat naciekow, odkryta w 1966 r. podczas eksploatacji marmurw. rodkowym, z trzech, poziomem biegnie udostpniona dla turystw trasa. Wyeksponowano bogate formy krasowe:

stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, draperie, kaskady i inne. Najbardziej okazae nacieki kaskadowe maj wysoko ok. 8 metrw. Znajduj si tu rwnie szcztki kostne zwierzt epoki lodowcowej, w tym niedwiedzia jaskiniowego. Poza standardow tras (350 m, 45 min), od 2013 r. organizuje si speleolo-giczne zejcia do niszych partii jaskini, ktre nie s udostpniane turystom na co dzie. Rok 2012 przy-nis odkrycie, dziki ktremu jaskinia moe do-czy do listy fenomenw przyrody o randze midzy-narodowej. Czonkowie Sekcji Grotoazw Wrocaw oraz Sekcji Speleologicznej Niedwiedzie z Kletna dokonali odkrycia nowych partii Jaskini Niedwie-dziej. Speleolodzy udowodnili istnienie 500 m nie-znanych dotd korytarzy, w tym sali o wymiarach 120 x 30 x 30 m, z bogat szat naciekow, nazwan Sal Mastodonta. Trwaj prace badawcze, a udo-stpnienie nowoodkrytych partii jaskini dla ruchu turystycznego wpisane zostao w Strategi Rozwoju Wojewdztwa Dolnolskiego. Zwiedzanie jaskini wymaga wczeniejszej rezerwacji (zobacz rozdzia: Nie unij w trawie! atrakcje turystyczne).

Muzeum Ziemi. Bogactwo (ponad 60!) i rnorodno wystpujcych w okolicy mineraw przy-ciga mionikw skarbw ziemi geologw naukowcw i pasjonatw. Jednym z nich jest Pan Arnold Mizioek kolekcjoner twrca Muzeum Ziemi wyrnionego przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ze zbiorami wielokrotnie nagradzanymi na midzynarodowych wysta-wach. Zobaczymy tutaj wielkie skamieniae jaja, z ktrych miliony lat temu nie zdyy si wyklu mae dinozaury! Wrd eksponatw znajduj si kamienie, mineray i skamieniaoci, nawet sprzed 250 mln lat. Muzeum przeniesie was w niewyobraalnie odlege czasy Na miejscu mini park jurajski gratka dla najmodszych oraz sklep z autorsk biuteri z kamieni pszlachetnych, take nieoszlifowanych. Podziemna Trasa Turystyczno-Edukacyjn w Starej Kopalni Uranu zobacz opis szlaku 5728.

Jeden z atwiejszych szlakw rowerowych w Gminie Stronie lskie, biegncy gwnie drogami asfal-towymi. Szlak okra grski grzbiet odchodzcy na pnocny - wschd od mijowca. Grzbiet ten roz-dziela doliny rzek: Klenicy, Morawki i Siennej Wody, a tworz go trzy wzniesienia: Krzynik (710 m), Janowiec (884 m) i Rudka (952 m), ktre okrymy podczas naszej wycieczki. Najwyszy punkt trasy osigniemy w Janowej Grze najmniejszej i najwyej pooonej miejscowoci w Masywie nienika.Krtki do stromy podjazd drog poln w grnej czci Stronia lskiego wsi wynagrodz pikne widoki gr (wystarczy przystan i obrci si). Natomiast leny odcinek pomidzy Kletnem a Star Moraw (wymagajcy krtkiego ale do stromego podjazdu od strony Kletna) mona atwo omi-n, kierujc si z Kletna do Stronia lskiego gwn drog asfaltow. Polecamy jednak zmierzenie si z tras wedug jej oznakowanego przebiegu.

0,0 km Rozpoczynamy pod Urzdem Miejskim w Stroniu lskim. Kierujemy si w stron Siennej. 0,3 km Skrcamy w lewo na drog gminn. Jedziemy wzdu doliny Siennej Wody, wsk, agodnie wznoszc si gminn drog asfaltow. Wokoo szeroka dolina i wspaniae krajobrazy. Po prawej stro-nie agodne wzniesienia Krowiarek, w oddali Czarna Gra (1205 m), po lewej stronie gra Krzynik. Jestemy na terenie Stronia laskiego wsi.1,6 km Mijamy kamienioom marmuru po lewej stronie, a nastpnie dziak soeck po prawej. 2,8 km Dojedamy do miejsca, gdzie droga asfaltowa skrca w prawo w d w kierunku drogi wojewdzkiej do Siennej. My nie zmieniamy kierunku i wjedamy na poln drog. Jedziemy zboczem gry Janowiec, nachy-lenie drogi zwiksza si. Za naszymi plecami pikne widoki na gry. Wjedamy w las, nachylenie drogi zmniej-sza si. Droga gruntowa prowadzi wrd drzew poniej dawnej sztolni w. Jana (w okolicach Janowej Gry ju w XVI w. prowadzona bya dziaalno grnicza). Gdzie-niegdzie wida ruiny domostw pozostaoci po wsi. 4,4 km Droga wyprowadza nas z lasu na drog asfaltow. Znajdujemy si w Janowej Grze. Skr-camy w lewo i podjedamy.5,5 km Docieramy do skrzyowania drg. Po lewej stronie nowe domy, po prawej, w oddali pozostaoci po starej zabudowie wsi. Kierujemy si drog asfalto-w w d, do Kletna, zgodnie z oznakowaniem szlaku.6,3 km Po drodze, po lewej stronie mijamy par-king przy Podziemnej Trasie Turystyczno-Eduka-cyjnej w starej kopalni uranu. Tu przed kocem zjazdu, po prawej widzimy budynek Muzeum Ziemi z mini parkiem jurajskim. 7,5 km Dojedamy do skrzyowania z drog as-faltow w Kletnie i udajemy si w lewo. Jedziemy przez 1 km.8,5 km Skrcamy w lewo do lasu, zgodnie z ozna-kowaniem szlaku. Nasz leny dukt wiedzie zboczem gr Rudka i Janowiec. Mijamy tablic dydaktyczn o nietoperzach oraz kamienn kapliczk.

Stronie lskie Stronie lskie wie Janowa Gra Kletno Stara Morawa Stronie lskiedugo trasy: 15,60 km / czas przejazdu: 2 godz.stopie trudnoci: atwa/rednia

5728

Wapiennik askawy Kamie w Starej Morawie. fot. M. Rybczyski

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

30

5728 Ptla Janowej Gry11,8 km Dojedamy do drogi asfaltowej. Kierujemy si w lewo na drog tuczniow, po lewej stro-nie mijamy wie przekanikow telefonii komrkowej. Otwieraj si widoki na Stronie lskie, Kro-wiarki i Gry Zote. Nieco z tyu po prawej - Mysko. 12,6 km Na nastpnej krzywce skrcamy w lewo w drog utwardzon tuczniem i jedziemy w kierunku Stronia lskiego. 13,3 km Dojedamy do nowej drogi gminnej przy zalewie. Mijamy zbiornik retencyjny i zapor na rzece Morawce (14,7). 15,6 km Wyjedamy drog prosto pod Urzd Miasta, gdzie koczy si trasa.

Stronie lskie wie (niem. Seitenberg) wie letniskowa pooona w dolinie Janwki pomidzy Krowiarkami a Masywem nienika, nieopodal Siennej (Orodek Grski Czarna Gra). Liczne przy-drone kapliczki i krzye oraz zachowane stare zagrody (XIX /XX w.). 220 mieszkacw.

Gra Krzynik (710 m) wedug poda, jeszcze w XVIII XIX w. okoliczni mieszkacy odprawiali na niej pogaskie obrzdy, takie jak kupalnocka. Na szczycie Krzynika stoi drewniany krzy. W l. 50-tych XX w. poszukiwano tu rud uranowych (pozostaoci prac jest pozioma sztolnia, dugoci okoo 50 m w pnocnym stoku, ktra dzi jest miejscem zimowania nietoperzy). Ju w I po. XIX w. na Krzy-niku eksploatowane byo zoe marmuru nazywanego Biaa Marianna od imienia Marianny Ora-skiej, dawnej wacicielki okolicznych ziem. Po 1954 r. przystpiono do eksploatacji od strony Stronia lskiego wsi. Kamie pozyskiwany std nazywany Zielona Marianna i Rowa Marianna posiada szaro-zielonkawe i rowe zabarwienie. Wydobyty marmur przerabiay Stroskie Zakady Kamienia Budowlanego (produkowano grys oraz pyty okadzinowe i bloki). Marmury z Krzynika dekoruj m.in. reprezentacyjne gmachy w Warszawie: Paac Kultury i Nauki, Sejm i Teatr Wielki. Obecnie kamienioo-my na Krzyniku nie s eksploatowane.

Janowa Gra (niem. Johannesberg) dawna osada grnicza (XVI w.), w XIX/XX w. miejscowo tu-rystyczna, najwyej pooona i najmniejsza wie letniskowa w Masywie nienika po polskiej stronie. Przy gwnej drodze w kierunku Siennej zapomniany barokowy koci w. Jana Nepomucena z XVIII w. 6 mieszkacw.

Podziemna Trasa Turystyczno-Edukacyjna w Starej Kopalni Uranu w Kletnie trasa zapozna Was z sigajcymi redniowiecza grniczymi tradycjami Masywu nienika. Zobaczycie niebywae koloro-we wystpienia mineraw (m.in. fluoryt, ametyst, kwarc) i dowiecie si co zwizao zaciszn wiosk Kletno z radzieckimi nuklearnymi planami militarnymi. Wspaniaa lekcja historii i geologii. W ofercie ekstremalna przygoda w Masywie nienika czyli eksploracja nieudostpnionych na co dzie sztolni dawnej kopalni uranu oraz redniowiecznych chodnikw kopalni rud elaza sprzed 600 lat! (wymaga-na wczeniejsza rezerwacja).

Jaskinia Niedwiedzia oraz Muzeum Ziemi w Kletnie zobacz opis trasy 5727

Wapiennik askawy Kamie w Starej Mora-wie unikalny zabytek architektury przemysowej XIX w. Z jego histori zwizane s cztery fascynu-jce postacie: Karl Schinkel (XIX w.) genialny niemiecki architekt i urbanista, odpowiedzialny za wszystkie pastwowe projekty budowlane realizowane w Prusach w po. XIX w. (zaprojek-towa wapiennik), Benjamin Thompson hrabia Rumford (XVIII/XIX w.) amerykaski fizyk i wyna-lazca (wynalaz technologi, ktr wykorzystano przy budowie wapiennika), Marianna Oraska (XIX w.) niederlandzka krlewna, wacicielka okolicznych ziem i jedna z najbardziej niekon-wencjonalnych kobiet Europy XIX w. (zlecia bu-dow wapiennika) oraz prof. Jacek Rybczyski znany w Polsce i za granic artysta grafik i pe-dagog. W latach 70-tych XX w. Profesor zakupi zrujnowany wapiennik i wraz z rodzin stworzy w nim muzeum druku artystycznego z atelier. Wapiennik to miejsce edukacji artystycznej dzieci i modziey oraz przestrze otwarta dla filozoficz-nych dyskusji oraz literackich i muzycznych spo-tka. Przy Wapienniku ogrd japoski.

Widok ze skaek na mijowcu. fot. A. Pita

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

33

Do Schroniska Na nieniku 5729

Trasa prowadzi do najwyszych partii Masywu nienika. Jest trudna i wymaga pokonania dugich, typowo grskich, kamienistych odcinkw (np. grzbiet mijowca). Polecana osobom z dowiadcze-niem w grskich wyprawach rowerowych oraz dysponujcym dobrymi grskimi rowerami z amor-tyzacj. Szerokie panoramy gr ze mijowca oraz z Hali pod nienikiem to nagroda dla wytrwaych.

0,0 km Pocztek trasy znajduje si przy grnej stacji kolei linowej na Czarnej Grze. Pokonujemy to wzniesienie wjedajc kolej linow z Siennej. Obsuga wycigu pomaga wygodnie usadowi si z rowe-rem na krzele. Przed wyruszeniem na rowerowy szlak warto podej na szczyt Czarnej Gry (1205 m), gdzie stoi wiea widokowa, z ktrej rozpociera si pikna panorama gr. Po zejciu ze szczytu wyrusza-my na oznakowan tras. Wska i kamienista lena cieka doprowadzi nas do skrzyowania ze szlakami pieszymi (0,4 km), a dalej do drogi asfaltowej, przy ktrej znajduje si maszt przekanika TV. 0,7 km Od masztu przekanika TV zjedamy agodnie opadajc asfaltow drog a do rozwidlenia szlakw rowerowych. 2,5 km Na rozwidleniu szlakw, asfaltwka skrca w prawo w d (ty szlak rowerowy). My skr-camy w lewo na leny dukt i jedziemy w kierunku Przeczy mijowa Polana wanego wza szlakw turystycznych, ze schronem i aweczkami. 3,9 km Na mijowej Polanie skrcamy w prawo. Odtd, a do Hali Pod nienikiem nasz szlak pokry-wa si z krajowym zielonym szlakiem rowerowym, z czerwonym szlakiem pieszym, sudeckim szlakiem konnym oraz ze szlakiem narciarstwa biegowego. W szczycie sezonu, grzbietem mijowca przemiesz-cza si wielu turystw prosimy o zachowanie ostronoci. Gruntowa lena droga doprowadzi nas na mijowiec, gdzie trasa wypaszcza si ale staje si bardziej kamienista. Pikne otwarte widoki re-kompensuj trudy. 5,9 km Dojedamy do aweczek nieopodal Mariaskich Ska (aby do nich dotrze musimy zjecha ze szlaku). Z Mariaskich Ska roztacza si przepikny widok na Masyw nienika i G. Bialskie na wscho-dzie oraz Rw Grnej Nysy na zachodzie. Powracamy na szlak.7,1 km Dojedamy do kolejnych ciekawych form skalnych - przy nich aweczki. Przed nami widok na Strom (1166 m) i nienik (1425 m). 8,3 km Docieramy do duego skrzyowania szlakw turystycznych na Prze. nienickiej. Teraz trudny podjazd szerok ale kamienist drog w kierunku schroniska.9,1 km Z Hali pod nienikiem pikne widoki na Sudety Zachodnie. Warto uda si na szczyt nieni-ka (1425 m) jeden z najlepszych punktw widokowych w caych Sudetach. Spod schroniska zjeda-my t sam drog (ostronie!) do Prze. nienickiej.9,9 km Na Prze. nienickiej skrcamy w prawo. Przed nami ok. 4,5 km zjazdu wyboist, kamieni-st drog, na ktrej naley zachowa szczegln ostrono i nie rozwija duej prdkoci! Jedziemy wzdu granicy rezerwatu przyrody Jaskinia Niedwiedzia, ktry znajduje si po lewej stronie, poni-ej naszej drogi. 13,5 km Na rozwidleniu skrcamy w lewo i zjedamy do drogi asfaltowej w Kletnie.14,6 km Mio jest wjecha na rwn nawierzchni! Kierujemy si w prawo, mijamy rdo Marianny (bardzo dobra woda!), a nastpnie dawny kamienioom marmuru po lewej. 15,3 km W oddali, po lewej Muzeum Ziemi, w ktrym zobaczy warto unikatow prywatn kolekcj ska i mineraw z caego wiata!

Sienna Przecz mijowa Polana (1049 m) mijowiec (1154 m) schronisko Na nieniku (na Hali pod nienikiem 1218 m) Kletno Siennadugo: 19,2 km / stopie trudnoci: trudnaczas przejazdu: 3 godz.

5729

Kolej linowa na Czarna Gr w Siennej. fot. I. Zamojska

Schronisko Na nieniku. fot. A. Pita

Biaa Ldecka. Stary Gieratw. fot. M. Zawal

Widok na Dolin Biaej Ldeckiej z Bielic. fot. T. Gmerek.

KRA

JOW

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

35

Szlak czerwony

GM

INN

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

34

Ptla Gr Bialskich5729 Do Schroniska Na nieniku15,7 km Dojedamy do skrzyowania z drog asfaltow prowadzc do Siennej. Skrcamy w lewo i rozpoczynamy podjazd. 16,8 km Po drodze kolejna krajoznawcza atrakcja - Podziemna Trasa Turystyczna-Edukacyjna w Sta-rej Kopalni Uranu. 17,7 km Dojedamy do Janowej Gry, skrcamy w lewo w kierunku Siennej. Przyjemnym, ok. 2 ki-lometrowym zjazdem drog asfaltow koczymy nasz wycieczk. 19,2 km Dojedamy do przystanku autobusowego w Siennej.

Sienna malowniczo pooona miejscowo (680 - 800 m), zaoona w XVI w., w grnej czci doliny Siennej Wody, otoczona wzniesieniami Krowiarek oraz Masywu nienika. Jedne z najlepszych punk-tw widokowych w Sudetach: Czarna Gra (kolejka linowa i wiea widokowa), Przecz Puchaczwka i Skowronia Gra. Ju w okresie midzywojennym osada bya jednym z dwch na Dolnym lsku, obok Zieleca, najbardziej znanym miejscem o doskonaych warunkach do uprawiania sportw zimowych. Od kilkunastu lat dynamicznie rozwija si tutaj Orodek Narciarski Czarna Gra. W sezonie letnim organizowane s zawody Pucharu Polski DH (czerwiec), Grskie Samochodowe Mistrzostwa Polski (sierpie) oraz Stroski Rajd Turystyczny (sierpie). Sienna posiada te zabytki sakralne piknie wpisu-jce si w grski krajobraz. Obok dolnej stacji kolei linowej znajduje si koci filialny pw. w. Michaa Archanioa z drugiej po. XVIII wieku, a na Przeczy Puchaczwka, przy rozoystej lipie stoi urokliwa kapliczka z XVIII wieku. 20 mieszkacw.

Orodek Narciarski Czar-na Gra stoki Czarnej Gry i mijowca su jako narto-strady (cznie ponad 10 km tras) jednego z najwikszych i najlepszych orodkw nar-ciarskich w Polsce wic warto powrci tutaj zimow por (www.czarnagora.pl).

Mariaskie Skay malow-nicza grupa skalna na mi-jowcu, zbudowana z bardzo twardych i odpornych na pro-cesy niszczce amfibolitw, kwarcytw i upkw kwarcy-

towych. S to skaki stokowe o wysokoci kilkunastu metrw i nieco nisze skaki wyrastajce ponad pask powierzchni wierzchowiny. Najciekawszy jest skalny mur widoczny na zachd od gwnej kulminacji mijowca.

nienik (1425 m) jeden z najlepszych punktw widokowych w Sudetach, ju w XVIII w. stano-wi cel grskich wycieczek. Intensywny rozwj turystyki w Masywie nienika rozpocz si jednak w 1838 r., kiedy to znaczna cz okolicznych ziem staa si wasnoci krlewny Marianny Ora-skiej (Wilhelmine Friederike Luise Charlotte Marianne z dynastii Oranje-Nassau 1810-1833 r., ona Albrechta von Hohenzollerna). Bdc przedsibiorcz i skuteczn w dziaaniu kobiet, przyczynia si do znacznego rozwoju swoich ziem. Pierwsze wzmianki o zagospodarowaniu nienika sigaj 1808 r. (stay tu wtedy obory i budy pasterskie). W 1869 r. Marianna Oraska sprowadzia ze Szwajcarii grala, ktry na Hali pod nienikiem wybudowa gospodarstwo zwane Szwajcark (do dzi stanowi ono cz schroniska). W 1871 r. do schroniska doprowadzono drog i od tamtej pory stanowi ono

jeden z ulubionych przystankw podczas wycieczek w Masyw nienika. Szczyt nienika objty jest ochron jako Re-zerwat przyrody nienik Kodzki (wystpuj tu unikatowe gatunki rolin wysokogrskich). Trwaj zaawansowane prace nad odbudow wiey widokowej na nieniku, ktra przez ponad 150 lat stanowia symbol ziemi kodzkiej (1899 - lata 70-te XX w.).

Jaskinia Niedwiedzia w Kletnie zo-bacz opis trasy 5727.

Szlak okra Gry Bialskie najmniej zaludnione i najbardziej zalesione pasmo polskich Sudetw. Podjazd w wysze partie Gr Bialskich (gdzie czeka nas frajda przemieszczania si pikn widoko-wo len asfaltow drog na wysokoci ok. 1000 m) proponujemy dolin Mynwki (przez wie Mynowiec), a powrt Dolin Biaej Ldeckiej (drogi asfaltowe biegnce przez Bielice, Nowy i Stary Gieratw oraz Goszw). Bialska ptla jest pikna widokowo, ciekawa pod wzgldem przyrodni-czym i urozmaicona technicznie. Na trasie wystpuj nieatwe szutrowe odcinki. W zamian czeka nas przyjemny, dugi szosowy zjazd wzdu Doliny Biaej Ldeckiej.

0,0 km Rozpoczynamy w Stroniu lskim na skrzyowaniu ulic Nadbrzenej i A. Mickiewicza (przy siedzibie Stray Miejskiej i Posterunku Policji) i udajemy si ul. Nadbrzen w kierunku poudniowym.Na rondzie skrcamy w kierunku osiedla Morawka i wsi Mynowiec.4,1 km Na kocu Mynowca asfalt przechodzi w drog szutrow prowadzca wzdu malowniczego potoku Mynwka. Podjazd staje si coraz bardziej stromy. 8,1 km Dojedamy do skrzyowania szlakw na Przeczy Dzia. Kierujemy si na pierwsz drog asfaltow w prawo w kierunku Prze. Suchej. Jedziemy pikn widokowo, wznoszc si, to znowu opadajc asfaltow drog. 11,7 km Dojedamy do Wielkiego Rozdroa, dalej prosto w kierunku Prze. Suchej.13,1 km Na Prze. Suchej skrcamy w lewo i jedziemy dalej asfaltow drog 15,3 km Dojedamy do rozdroa. Skrcamy w lewo, zjedamy z asfaltu na szutrow drog, w kierunku Sioda Martena. Odtd a do Bielic czeka nas zjazd po drodze szutrowej z du iloci lunych kamieni.19,5 km Dojedamy do duego rozdroa (z prawej strony may staw retencyjny), skrcamy w lewo w kierunku Bielic. Przejedamy przez mostek nad Bia Ldeck. 20,2 km Wjedamy do Bielic, po prawej stronie mijamy leniczwk. Po lewej stronie wycig nar-ciarski, po prawej koci. Opuszczamy Bielice, jedziemy dalej gwn drog w kierunku Nowego Gieratowa. 23,6 km Po prawej stronie mijamy leniczwk w Nowym Gieratowie. Dalej, w centrum wsi po prawej na wzgrzu barokowy koci. 28,6 km Zjedamy z gwnej drogi w prawo w wsk gminn drog as-faltow. Przejedamy przez mostek nad Bia Ldeck. Na skrzyowaniu jedziemy w lewo wzdu Biaej Ldec-kiej. Po lewej widoczny na grce baro-kowy koci w Starym Gieratowie. 30,6 km Wjedamy ponownie na gwn drog. Po prawej stronie mijamy Wiat Pod Bocianem. Cay czas jedziemy w kierunku Stronia l.

Stronie lskie Mynowiec Prze. Dzia (922 m) Prze. Sucha (1001 m) Bielice Nowy Gieratw Stary Gieratw Goszw Stronie lskiedugo: 34,9 km / czas przejazdu: 4,5 godz.stopie trudnoci: trudna

Muzeum Mineraw w Stroniu lskim. fot. M. Zawal

Stronie lskie na tle Gr Bialskich. fot. M. Ciesowska

KRA

JOW

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

36

Ptla Gr BialskichSzlak czerwony31,4 km W Goszowie na skrzyowaniu zjedamy z gwnej drogi w lewo, przejedamy przez mostek nad Bia Ldeck. 32,9 km Wracamy na gwn drog. Po prawej stronie mijamy Vill Elise dawn rezydencj wa-cicieli huty szka krysztaowego.34,9 km Wracamy do punktu startu na ulicy Nadbrzenej

Stronie lskie jak nazwa wskazuje Stronie (niem. Seitenberg) znajduje si na grskim ustro-niu i z tego synie. Kameralne miasteczko ciche i bezpretensjonalne rozwino si u podna kilku pasm grskich Sudetw Wschodnich (Krowiarek, Gr Bialskich i Zotych oraz Masywu nienika), a po-wstao z poczenia czci ssiadujcych z sob grskich wsi: Strachocina (niem. Schreckendorf), Stronia

(niem. Seitenberg) i Goszowa (niem. Gompersdorf). Pocztki tych osad sigaj czasw redniowieczna ale historia Stronia lskiego miasta rozpocza si dopiero w 1967 r., kiedy nadano mu prawa miejskie. Stronie lskie naley do nielicznych miast w Su-detach, ktrych liczba ludnoci po 1945 r. znacznie zwikszya si przede wszystkim dziki dziaalnoci huty szka krysztaowego (zwiedzanie huty zarezer-wowa mona w siedzibie PTTK, przy hucie dziaa te sklep firmowy) oraz jednego z najwikszych w kraju szpitali dla osb psychicznie i nerwowo chorych. Obecnie w yciu gospodarczym miasteczka najwiksze znaczenie odgrywa turystyka, rozwija-jca si w oparciu o walory grskiego krajobrazu. W XIX w. w pnocnej czci obecnego miasta swoj letni rezydencj miaa przedsibiorcza wacicielka obszernych dbr ziemskich na ziemi kodzkiej Wil-helmine Friederike Luise Charlotte Marianne z dy-

nastii Oranje-Nassau, ona Albrechta von Hohenzollerna (ktrego paac do dzi oglda mona w Ka-miecu Zbkowickim). W zachowanym budynku dworu znajduje si dzi Urzd Miejski (w XIX w. dwr udostpniany by do zwiedzania). Ssiednie okazae zabudowania gospodarcze, poewangelicki koci p.w. Zmartwychwstania Paskiego (przy nim kolumna wotywna z 1672 r. fundacji sdziego Wolffa, z krconym trzonem jedyna tego rodzaju na Ziemi Kodzkiej) oraz park miejski tworzyy niegdy zesp dworski (XVIII-XX w.), stanowicy centrum administracyjne dbr stroskich. Najcenniejszy zabytek archi-tektury stanowi barokowa witynia o bogatym wystroju pooona na stromej skarpie powyej central-nej ulicy miasta Koci p.w. Matki Boej Krlowej Polski i w. Maternusa, w ktrym zobaczy mona rzeby duta Michaa Klahra najwybitniejszego lskiego rzebiarza epoki baroku. Na przykocielnym cmentarzu znajduje si grb zaoyciela tutejszej huty szka Franciszka Loskyego i jego ony Teresy. Cie-kawie prezentuje si take odnowiony przez gmin budynek dawnej stacji kolejowej z 1897 r. o kon-strukcji ryglowej, w ktrym dziaa dzi Centrum Edukacji, Turystyki i Kultury oraz informacja turystyczna. W centrum miasteczka, przy ulicy Kociuszki warto odwiedzi rodzinne Muzeum Mineraw z kolekcj ska i mineraw z Polski i ze wiata, przy ktrym dziaa take sklep z autorsk biuteri z kamieni p-szlachetnych.

Szlaki turystyczne prowadzce ze Stronia lskiego.Szlaki piesze: w Gry Bialskie (ty szlak pieszy), przez Krowiarki na Czarn Gr w Masywie nienika (zielony szlak pieszy), do Hali pod nienikiem przez Kletno (ty szlak pieszy), gminny szlak pieszy nr 1 Wok Stronia lskiegioSzlaki rowerowe: gminne szlaki rowerowe: 5721 Do Ldka-Zdroju, 5725 Ptla Gr Bial-skich zachodnia oraz 5728 Ptla Janowej Gry, midzynarodowy szlak rowerowy ER-2 do Midzygrza przez Kletno i Przecz nienick.

Wicej informacji o miejscowociach i atrakcjach na trasie: zobacz opisy gminnych szlakw rowerowych.

Bialska asfaltwa. fot. J. Jasicki Grna stacja kolei linowej na Czarnej Grze.fot. M. Orzechowski

Kapliczka na Przeczy Puchaczwka. fot. I. ZamojskaPod Maym nienikiem. fot. A. Pita

KRA

JOW

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

KRA

JOW

E SZ

LAK

I RO

WER

OW

E

40 41

Ptla Gr BialskichSzlak czerwonyK

RAJO

WE

SZLA

KI R

OW

ERO

WE

40

Szlak niebieski MTB Sienna Czarna Gra Szlak zielonyPrzecz Gieratowska Bystrzyca Kodzka

Trudny grski szlak, na duych odcinkach pokrywajcy si z midzynarodowym niebieskim szla-kiem pieszym. Prowadzi przez wiele szutrowych i kamienistych odcinkw. Polecany rowerzystom o dobrej kondycji, lubicym typowo grskie szlaki (np. jako trening przed maratonami MTB). Prze-kraczajc polsko-czesk granic pastwow na Przeczy Gieratowskiej, Przeczy Poszczyna lub Przeczy Puchacza moemy wczy si w system czeskich szlakw rowerowych.

0,0 km Rozpoczynamy na Prze. Gieratowskiej, bdcej doskonaym punktem wypadowym na stron czesk. Kierujemy si w d drog asfaltow w kierunku Nowego Gieratowa. 1,0 km Przejedamy przez mostek nad Bia Ldeck i dojedamy do gwnej drogi Bielice - Stronie l. Kierujemy si w prawo w stron Starego Gieratowa. 2,0 km Na kolejnym skrzyowaniu zjedamy z gwnej drogi w boczn, ostro w lewo pod gr. Czeka nas dugi podjazd wsk asfaltow drog w kierunku Przeczy Dzia.7,1 km Na Przeczy Dzia jedziemy w lewo drog asfaltow w kierunku Prz