Szlak Cysterski Wielkopolska Przewodnik rowerowy

2Cysterski Szlak Rowerowy


Cysterski Szlak Rowerowy

Murowana Golina, 2008

Wydanie dofi nansowane ze rodkw Powiatu Poznaskiego


Tekst: Andrzej Kaleniewicz Zdjcia w przewodniku: Andrzej KaleniewiczZdjcie na okadce: Arkadiusz Bednarek

Projekt grafi czny okadki: Pawe WoniakProjekt grafi czny ukadu tekstu: Pawe WoniakKorekta edytorska: Patrycja Owczarzak, Anna Wojciska

Redakcja mapy:Pietruska&Mierkiewicz sp. z o.o.Wydawnictwo i Bank Geoinformacjiul. Perzycka 11, 60-182 PoznaTel. + 48 61 868 12 03www.topmapa.pl, [email protected] Wydanie drugie, poprawione;Murowana Golina, stycze 2008 r. Wydawca:Zwizek Midzygminny Puszcza ZielonkaNowy Rynek 8, 62-095 Murowana Golinatel. + 48 61 811 46 83, fax. + 48 61 811 41 [email protected], [email protected] Druk i oprawa:Zakad Poligrafi czny Tomasz Kdzioraul. Przemysowa 6, 62-095 Murowana Golinatel. + 48 61 811 22 78

Cysterski Szlak Rowerowy jest elementem powstajcego produktu turystycznego Szlak Cysterski w pnocnej Wielkopolsce.Opracowaniem strategii rozwoju produktu oraz jego wdraaniemzajmuje si od 1 kwietnia 2007 r. zesp projektowy w skadzie: Patrycja Owczarzak - koordynator projektu, Zwizek Midzygminny Puszcza Zielonka [email protected] tel. 509 236 263Anna Wojciska - promocja, Starostwo Powiatowe w Wgrowcu [email protected] tel. 500 502 041

Wicej na stronie: www.puszcza-zielonka.pl w linku turystyka.


Droga krajowaMain road Hauptstrae

Kemping, pole namiotoweCamping, camp site Campingplatz, Zeltplatz

Droga wojewdzkaSecondary road Nebenstrafte

Punkt widokowy, orodek jedziecki Vantage point, horse-ridingcentre Aussichtspunkt, Reitzentrum

Drogi lokalneLocal roads Sonstige Straen

Kpielisko, tablica informacyjnaPlace for swimming, informationboard Badptatz, Informationsschild

Droga gruntowa, ciekiDirt road, footpathsFeldweg, Fuwege

Agroturystyka. cieka dydaktyczna Agritourism, education trail Bauernhof, Lehrpfad

Odlego w kilometrachDistance in kilometres Entfernung in Kilometern

Koci zabytkowy, muzeum Historie church, museum Historische Kirche, Museum

Kolej ze stacj Railway with stationEisenbahn mit Bahnhof

Paac i dwr, klasztorPalace and manor house, monasteryPalast uncl Herrenhaus, Kloster

PoziomiceContour lines Hohenlinden

Mogia, grodziskoGrave, earthwork Grabhiigel, Ringwall

Punkt wysokociowySpot height Hohenpunkt

Wiatrak, myn wodnyWindmill, watermill Windmuhle, Wassermuhle

Maksymalna gtboko jezioraMax. depth of lake Tiefster Punkt im See

Rezerwaty przyrodyNature reservesNaturschutzgebiete

Koci, kaplicaChurch, chapel Kirche, Kapele

Pomniki przyrody, park zabytkowyMonuments of nature, historie park Naturdenkmaler, Denkmalgeschutzer Park

Pomnik, krzy, przystanek autobusowy Monument, cross, bus stop Denkmal, Kreuz, Bushaltestelle

Granica parku krajobrazowego Landscape park boundary Landschaftsparkgrenze

Leniczwka, stacja meteorologicznaForesters lodge, meteorological stationForsthaus, Meteorologische Mestation

Granica rezerwatu przyrodyNatur reserve boundary Naturschutzgebietgrenze

Pogotowie ratunkowe, szpital Ambulance service, hospital Retungsdienst, Krankenhaus

Szlaki piesze Tourist trailsWanderroute

Parking, parking lenyCar park, woodland car park Parkplatz, Waldparkplatz

Szlak kajakowy Canoe route Paddelroute

Miejsce odpoczynku, prom Rest place, ferry Rastplatz, Faure

Znakowane trasy rowerowe Marked bike routes Markierte Fahrradroute

Poczta, stacja benzynowaPost offi ce, fi lling station Postamt, Tankstelle

Szlak Kociow DrewnianychThe Wooden Churches Trail Holzkirchenroute

Hotel, schronisko Hotel, youth hotelHotel, Touristenherberge

Cysterski Szlak RowerowyThe Ctstercian Cycle Route Zisterzienser-Rad route


Spis treci:

Legenda 5

Wstp 7

O Cystersach sw klika 8

Opis przebiegu szlaku 13

Mapa szlaku - trasa z Poznania do Mielna 14

Dziewicza Gra 28

Mapa szlaku - trasa z Mielna do Pawowa Skockiego 30

Puszcza Zielonka 32

Cysterki z Owisk 38

Dbrwka Kocielna 45

Mapa szlaku - trasa z Niedwiedzin do Plebanki 50

Skoki 52

Klasztorny zesp pocysterski w Wgrowcu 57

Wgrowiec 62

Tarnowo Pauckie 67

Mapa szlaku - trasa z ekna do Bliyc 70

Cystersi z ekna 73

Miecisko 77

Mapa szlaku - trasa z Bliyc do Dbrwki Kocielnej 83

Baza noclegowa 84

Reklamy 92


Drodzy Rowerzyci,

Zwizek Midzygminny Puszcza Zielonka przygotowa kolejn pub-likacj. Tym razem przeznaczona jest ona nie tylko dla rowerzystw, ale w szczeglnoci dla mionikw turystyki kulturowej. Pragniemy dla Pastwa odkry kolejny aspekt potencjau Puszczy Zielonka i jej okolic. Jest nim historyczny, znany w Europie, Szlak Cysterski, a waciwie jego pnocno-wielkopolski odcinek.Cysterski Szlak Rowerowy przebiega przez gminy tworzce Zwizek Midzygminny Puszcza Zielonka (Czerwonak, Kiszkowo, Murowana Golina, Skoki i Swarzdz), a take przez miasto Pozna oraz gminy powiatu wgrowieckiego. Przedstawia najciekawsze obiekty Zakonu Cystersw, ktry wanie na wielkopolskiej ziemi w eknie koo Wgrowca mia swoj najstarsz fundacj klasztorn. Natomiast w Owiskach siedzib miay Siostry Cysterki. Po dziaalnoci zakonnej zachoway si nie tylko wysokiej rangi obiek-ty zabytkowe, ale i trwale wpisane w krajobraz elementy przyrodnicze. Dlatego te Szlak prowadzi rwnie przez tereny chronione (Park Kra-jobrazowy Puszcza Zielonka, rezerwaty przyrody), tereny nadjeziorne oraz doliny rzeczne. Wierz, e ju wkrtce na Szlaku pojawi si nie lada atrakcja, jak bdzie kadka pieszo-rowerowa w Owiskach, ktra ua-twi komunikacj turystyczn pomidzy Poznaniem i Puszcz Zielonka oraz pozwoli odsoni histori cysterskich woci po poznaskiej stronie Warty.Jestem przekonany, e przewodnik bdzie uytecz-nym kompendium i ma encyklopedi wiedzy o Cystersach dla szerokiej rzeszy turystw. ycz wszystkim szerokiej drogi po Cysterskim Szlaku Rowerowym !!!

Tomasz cki

Przewodniczcy ZarzduZwizku Midzygminnego

Puszcza Zielonka


O CYSTERSACH SW KILKA

Cystersi (ac. Cistercenses, pena aciska nazwa Ordo Cistercien-sis, skrt OCist.) zakon katolicki, wywodzcy si z benedykty-nw i posugujcy si regu benedyktysk, zaoony w 1098 r. przez Roberta z Molesme, pierwszego opata z Cteaux (obecnie Saint-Nicolas-ls-Cteaux) we Francji. Nazwa zakonu pochodzi od aciskiej nazwy tego wanie miejsca (Cistertium). Pierwsze klasztory powstay w La Ferte (1113), Pontigny (1114), Clairvaux (1115) i Morimond (1115).

Cystersi nosz biay habit z czarnym szkaplerzem (cz stroju zakonnego noszona na habicie, szata zoona z dwch patw sukna z wyciciem na gow; po naoeniu na siebie, jeden pat

spada na piersi, a drugi na plecy), przepasanym pciennym pasem, przez co s nazywani biaymi mnichami. Zakon wyda okoo 850 witych i bogosawionych (najbardziej znanym by w. Bernard z Clairvaux). Opactwa i klasztory cysterskie byy w redniowie-czu wanymi orodkami kultywujcymi kultur, nauki przyrod-nicze oraz medycyn. Wprowadzay take postp w rzemiole i rolnictwie.

Fundacja klasztoru w eknie.Z archiwum GOK w eknie.


Reguy zakonne Surowe postanowienia zaoycieli zakonu zostay do szybko zagodzone. W 1152 r. Eugeniusz III, pierwszy papie wywo-dzcy si z zakonu cystersw, zatwierdzi nowe zasady wraz z regulacjami dotyczcymi tzw. obserwancji. Mnisi otrzymali prawo przyjmowania oblatw, czyli kandydatw na zakonnikw oraz konwersw, inaczej braci wieckich. Nastpne zagodzenie reguy nastpio w roku 1190 r. Oprcz regu pisemnych, zwa-nych Carta Caritatis du rol w yciu cystersw odgryway usta-lenia zapadajce na zebraniach kapituy generalnej. Gwn w niej rol penili: archiopat (inaczej: przeoony wszystkich opatw) Cteaux oraz opaci 4 pierwszych fi lii: La Ferte, Pontigny, Clairvaux i Morimond. Kapitua generalna miaa absolutn wadz s-downicz i ustawodawcz niepodporzdkowanie karano eks-komunik. Corocznie, w dniu 14 wrzenia, w dzie Podwy-

szenia Krzya Paskiego wszyscy opaci cysterskich klasztorw mieli obowizek stawi si w Citeaux przed kapitu (praktycznie ten stan utrzyma si do czasw reformacji). Organizowano te zjaz-dy kapitu lokalnych np. w Wgrowcu w dniu 19 czerwca 1580 r. z udziaem przedstawicieli Clairvaux. Bardzo wan i praktycz-n, okazaa si wynikajca z reguy zakonnej, zasada utrzymywa-nia cisych wizi midzy klasztorem macierzystym a klasztorami fi lialnymi. Opat klasztoru-fi lii musia raz w roku odwiedzi klasz-tor macierzysty. Opat klasztoru-matki naznacza, a przynajmniej zatwierdza opatw w podlegych mu fi liach. Dla przykadu, zgodnie z t zasad klasztor w Jdrzejowie by fi li klasztoru w Morimondzie,

Rekonstrukcja kocioa klasztornego

w eknie z okoo. po. XIII w.

aut. Ludwik FIja - tusz, pirko 1992 r.Z archiwum GOK

w eknie

10


a jednoczenie matk dla klasztoru w Rudach Raciborskich, nato-miast ten ostatni by matk dla opactwa w Jemielnicy. W 1585 r. cesarz Rudolf II zerwa t zasad mianujc w Rudach opata z Nie-miec. Wzajemne kontakty mnichw dugo zapewniay kontrol i przestrzeganie regu zakonu rwnoczenie pozwalajc na szyb-k wymian wiedzy potrzebnej w hodowli byda, karpi, rolin, w budownictwie oraz w produkcji np. win.

Zakadanie fi lii opactwa cysterskiego byo obwarowane szeregiem wymogw, stopniowo agodzonych chociaby przez to, e w razie wystpie-nia niezgodnoci ostateczn decyzj pozostawiano opatowi klasz-toru macierzystego. Pocztkowo reguy byy surowe i wymagay aby zakonnicy wszystko robili sami, ale wobec nada czsto prze-kraczajcych ponad 1000 ha ziemi byo to niemoliwe. Wkrtce cystersi uzyskali prawo pobierania dziesicin, korzystania z pracy chopw, konwersw, mogli te czerpa zyski z dzierawy zie-mi i innych swoich przywilejw. Po probie o zaoenie klasztoru komisja zoona z opatw klasztorw pooonych w ssiedztwie udawaa si na teren proponowanego nadania i oceniaa sytuacj. Wymagano, aby grangie (dobra ziemskie klasztorw) oddalone

byy od siebie o dwie mile galijskie (1 mila ~ 5 km), a siedziby klasztorw o co najmniej 10 mil galijskich. Sprawdzano jako gruntw, inne moliwoci czerpania zyskw i czy miejsce nie jest obcione dugami. Jeli sytuacja bya zadowalajca, podpisy-wano odpowiednie dokumenty. Wkrtce na miejscu przyszego

Wgrowiec - widok na koci i klasztor pocysterski oraz na Far, ze zbiorw ks. Z.Szyka

11


klasztoru rozpoczynano budow podstawowych dla funkcjono-wania zakonu pomieszcze dormitorium z pokojem gocinnym, pomieszcze dla ksig zakonnych (Biblia, reguy, ksigi mszalne), pomieszcze dla furtiana i muru odgradzajcego teren klasztorny od otoczenia. Ksigi zakonne przygotowywano w skryptorium klasztoru macierzystego. Kiedy wszystko byo gotowe 12 mni-chw oraz ich opat mogli uda si na miejsce i od samego poczt-ku funkcjonowa w zgodzie z regu zakonn.Do Polski cystersi zostali sprowadzeni w poowie XII wieku. Pierwsze klasztory na ziemiach Polskich powstay w eknie (1143) i w Brzenicy (po 1147; dzisiejsze miasto Jdrzejw). W XII w. powstay ponadto opactwa w Ldzie (1153), Lubiu (1163), Kobaczu (1174), Sulejowie (1176), Wchocku (1179), Koprzy-wnicy (1185) i Oliwie (1186). W XIII w. zaoono klasztory w Trzebnicy (1202, pierwszy w Polsce klasztor eski), pod-krakowskiej wwczas Mogile (1222), Kamiecu Zbkowi-ckim (1222), Henrykowie (1227), Obrze (1231), Bledzewie (1232), Szczyrzycu (1234), Paradyu (1234), Koronowie (1254), Rudach (1255), Pelplinie (1276), Przemcie (1278), Bierzwniku (1286), Jemielnicy (przed 1289) i Krzeszowie (1292).

Cystersi w dawnej EuropieCystersi powracali do ewangelicznej prostoty i praktyki ubstwa, wszystko to miao prowadzi do naladowania Chrystusa. Mnisi musieli wyrzec si wszelkiego bogactwa, duy nacisk by pooo-ny na surowo obyczajw. Cysters mia by pokutnikiem, kt-ry odsuwa si od wiata doczesnego, yje w samotnoci i ciszy. Mnisi osiedlali si przewanie na pustkowiach, w ssiedztwie wody, w lasach lub w bagnistych dolinach, w miejscach bardzo oddalonych od osad, dlatego te musieli by samowystarczalni. Prowadzili wasne gospodarstwa, uprawiali ziemi. Zakony cy-sterskie jako kulturotwrcze i w sumie samowystarczalne byy

Obecnie w Polsce zakon ten nie jest tak znaczcy jak dawniej, upadek nast-pi w okresie zaborw. Na przeomie XVIII i XIX w. nastpia kasata zakonu we wszystkich trzech zaborach. Nadal jednak s czynne opactwa w Krakowie

Mogile, w Jdrzejowie, Szczyrzycu, Wchocku oraz parafi e w Oliwie, Henrykowie i Sulejowie prowadzone przez cystersw.

Ciekawostka

12


bardzo cenione. Cystersi nie musieli si martwi o miejsca na zao-enie nowych fi lii, bowiem szlachta, ksita, nawet wadcy sami zabiegali o ich tworzenie na swych terenach. Pod koniec XI stu-lecia cystersi mieli ju ok. 70 opactw w caej Europie, sto lat p-niej ponad 350. Architektura kociow i klasztorw cystersw w redniowieczu bya bardzo prosta. Pniej, gdy zakon posiada olbrzymie bogactwa, sta si mecenasem sztuki. Wiele pocyster-skich budowli, gwnie gotyckich i barokowych, naley do wybit-nych dzie sztuki.

Ciek

awos

tka W ufundowanym w 1179 r. klasztorze w Wchocku powstay prawdopodobnie

pierwsze w Polsce redniowieczne kunie. Orodek ten dziki cystersom szybko sta si wanym punktem wytopu elaza - w 1500 r. znajdoway

si w nim 22 kunie na czn liczb 289 zarejestrowanych na terenie Korony. Niektre klasztory maopolskie miay prawo bicia wasnej

monety. W 1990 r. Rada Europy zadecydowaa o powstaniu szlaku turystycznego czcego dawne i obecne orodki cysterskie.

Jedno z odgazie szlaku prowadzi przez Polsk.

Pena nazwa Zakon Cystersw Nazwa aciska Ordo Cisterciensis Skrt zakonny OCist.

Koci Koci katolicki Dewiza Cistercium mater nostra

Zaoyciel Robert z Molesme Data zaoenia 1098

Rok zatwierdzenia 1119 Liczba zakonnikw 1463 (2003)

Liczba Polakw 146 (2006)Strona internetowa zakonu http://www.ocist.com/

Info

rmac

je o

Cys

ters

ach

13


Okolice Ronda rdka, ze wzgldu na duy ruch samochodw, s szczeglnie nie-bezpieczne dla rowerzystw i naley zachowa szczegln ostrono. Na drug

stron Ronda przejedajmy wycznie po specjalnej drodze rowerowej, uwaajc nie tylko na wiata, ale take zachowanie samych kierowcw, ktrzy nie zawsze

respektuj w tym miejscu pierwszestwo rowerzystw na zielonym wietle!

UW

AG

A!

OPIS PRZEBIEGU SZLAKU

Cysterski Szlak Rowerowy (CSR) rozpoczyna si w Poznaniu, przy kociele w. Jana Jerozolimskiego za Murami (0,0 km). Jego charakterystyczna brya jest wietnie widoczna z Ronda rdka, jednego z najbardziej zatoczonego przez samochody miejsca w Poznaniu przy wylocie ul. Warszawskiej, prowadzcej w stro-n stolicy kraju.

RDKA

Gdy znajdujemy si ju bezpiecznie przy samym kociele, warto przyjrze si mu dokadniej, gdy jest to jedna z ciekaw-szych wity nie tylko w Poznaniu, ale take w caej Polsce. Pierwszy koci w tym miejscu, w stylu romaskim, wzniesio-ny zosta przez Joannitw, najprawdopodobniej w kocu XII lub na pocztku XIII w. Otrzyma wezwanie w. Michaa Archanio-a, pniej zmienione na w. Jana Chrzciciela. Na przeomie XV i XVI w. witynia zostaa przebudo-wana oraz powik-szona w obowizu-jcym w tym czasie stylu pnego go-tyku. Pojawia si nawa boczna, wy-rafi nowane sklepie-nie zastpio prosty, romaski strop, za-krystia otrzymaa charakterystyczny, schodkowy szczyt. Wyrosa te wie-a jej budowa zostaa ukoczona dopiero w 1512 r. Kolejnym elementem architektonicznym tym razem w stylu barokowym okazaa si kaplica grobowa pod wezwaniem w. Krzya,

Koci p.w. w. Jana Jerozolimskiego

14


Pocztek CSR

15


16


dobudowana w 1736 roku staraniem komandora wojsk polskich Michaa Dbrowskiego.W zachodni fasad wityni t widoczn z ronda wbudowany jest romaski, kamienny portal. wiadczy on o tym, e budynek, do ktrego prowadzi, moe by najstarszym tego typu obiektem w Wielkopolsce, zbudowanym z cegie. Obecny, romaski styl ca-oci, pochodzi z lat powojennej odbudowy. We wntrzu kocioa znajdziemy gotyckie sklepienia gwiadziste i kopu, ktra przykrywa kaplic. Nad wejciem do kaplicy znaj-duje si charakterystyczny krzy maltaski. Polichromia, stosun-kowo moda, pochodzi z 1948 roku i zostaa wykonana przez Sta-nisawa Teisseyre. Ten sam artysta by twrc koncepcji witraa, znajdujcego si w prezbiterium. Wykona go Stanisaw Powalisz. Otarz gwny zajmuje XVI-wieczny gotycki tryptyk, przedsta-wiajcy Matk Bosk z Dziecitkiem, w. Jana Chrzciciela oraz w. Stanisawa biskupa. W otarzu kaplicy bocznej umieszczony jest drewniany krucyfi ks z po. XVII w., syncy z cudw. Pod kapli-c znajduje si krypta. Pochowano w niej m. in. fundatora kaplicy i ostatniego komandora poznaskiego Andrzeja Miaskowskiego. Przed wyjciem z kocioa warto przyjrze si gotyckiej chrzcielnicy z I po. XVI w., rzebionej w piaskowcu.W 1991 roku ponownie zostay nawizane stosunki dyplomatyczne pomidzy naszym krajem a Zakonem Kawalerw Maltaskich. Dao to joannitom moliwo wznowienia dziaalnoci. Maltaska Funda-cja im. w. Jana Jerozolimskiego prowadzi przychodni onkologicz-n, znajdujc si przy kociele. W niedziele odprawiane s tu m. in. msze dla guchoniemych.

JOANNICI

Pena nazwa zakonu joannitw, zwanych te kawalerami maltaskimi to Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalnikw w. Jana z Jerozolimy, z Rodos i z Malty. Wywodzi si z zakonw rycerskich, ktre powstay na fali krucjat w XII wieku. Odegra znaczc rol w historii Europy, gwnie ze wzgldu na swj potencja militarny i znakomit fl ot, zasyn take jako organizator pierwszych europejskich szpitali.Przez szereg pastw, zakon uznawany jest za podmiot prawa midzynarodo-wego na rwni z pastwami i organizacjami midzynarodowymi. Jego dwie rzymskie nieruchomoci i jedna na Malcie posiadaj status eksterytorialny. Zakon jest stron umw midzynarodowych, utrzymuje stosunki dyploma-tyczne, bierze udzia w konferencjach midzynarodowych, dziaa w rnych organizacjach jako obserwator (ONZ, UNESCO, UNICEF, Unia aciska). Wydaje wasne znaczki pocztowe, wasne rejestracje dla samochodw subo-wych (o kodzie S.M.O.M) i posiada wasn walut, ktr jest scudo (1 scudo = 12 tari = 240 grani).

17


Mimo, i koci w. Jana Jerozolimskiego pooony jest w bezporednim ssiedztwie Ronda rdka (znajdujcego si w dzielnicy o tej samej nazwie), sam naley do ssiedniego kwartau, zwanego Komandori. Obejmuje on stosunkowo niewielki jak na dzisiejsze czasy obszar po obu stronach ul. Warszawskiej. Komandoria wywodzi sw nazw od komandorw zakonu kawalerw maltaskich, ktrzy od XII w. mieli tu swoj siedzib. Ju wtedy byo to istotne komunikacyjnie miejsce dla grodu nad Wart, gdy w pobliu przebiegay wane drogi na Giecz i czyc. Znajdowaa si tu komora celna, pobierajca podatki od kupieckich karawan, szlaki te przemierzali take liczni pielgrzymi. Dla nich, ale take dla biedoty oraz chorych, Mieszko Stary wraz z biskupem Radwanem zaoyli w tym miejscu szpital, zwany hospitium. Pod koniec XII wieku szpital wraz z kocioem przejli joannici, inaczej kawalerowie maltascy. Komandoria pozostaa wsi a do XVII w., gdy uzyskaa status niewielkiego miasteczka. Nie oszczdziy go jednak ani potop szwedzki, ani wojna pnocna. W 1925 roku Komandoria staa si administracyjnie czci miasta Poznania. Na poudnie od kocioa w. Jana Jerozolimskiego znajduje si sztuczny zbiornik wodny, powstay w 1952 r. poprzez spitrze-nie rzeki Cybiny. Jego ofi cjalna nazwa to jezioro Maltaskie, cho przez mieszkacw Poznania jezioro, jak i tereny przylege zwane s po prostu Malt.

Strj zakonny joannitw zosta ostatecznie ustalony przez papiea Aleksan-dra IV w 1259 roku i skada si z czarnego habitu oraz czarnego paszcza z kapturem. Na habicie i paszczu po lewej stronie naszyty by biay omio-rony krzy, ktry obecn form (krzya tzw. maltaskiego) przybra w XVI w. Bracia-rycerze w czasie pokoju nosili czarny paszcz z biaym krzyem, do walki natomiast nakadali na zbroj czerwon tunik z biaym krzyem aciskim.W drugiej poowie XVII wieku stopniowo zrezygnowano ze zbroi, a w XVIII wieku bojowym strojem kawalerw maltaskich sta si szkaratny paszcz z biaym aciskim krzyem.Aktualnie uroczystym strojem kawalerw maltaskich jest tzw. (ku)kulla - duga, luna, czarna szata z wyszytym na piersi duym, biaym, auro-wym krzyem maltaskim oraz motywami, odpowiadajcymi danej randze w Zakonie. W wystpieniach o charakterze dyplomatycznym, rzymscy dostoj-nicy zakonu uywaj nadal szkaratnych mundurw o kroju pochodzcym z drugiej poowy XIX w. i kapeluszy typu bicorne (takich, jakie nosi m. in. Napoleon Bonaparte).

18


Dookoa jeziora biegnie asfaltowa cieka, popularna wrd spa-cerowiczw, biegaczy, yworolkarzy oraz rzecz jasna rowe-rzystw. Na poudniowym brzegu jeziora znajduje si kompleks budynkw Poznaskiego Orodka Sportu i Rekreacji (POSiR) oraz caoroczny stok narciarski Malta Ski z wypoyczalni nart oraz rowerw, take grskich. Nieopodal znajduje si tor sanecz-kowy, przypominajcy na stoku Gubawki, pole do mini-golfa oraz place zabaw dla dzieci.

Jest tu take kpielisko, cho pywania w niezbyt czystej wodzie jeziora zazwyczaj nie poleca si.W XIX w. tereny staww rybnych, zwane dzi Malt, byy ciekawym przyrodniczo miejscem spacerw mieszkacw mia-sta. W czasie okupacji Niemcy rozpoczli budow sztucznego

Ciek

awos

tka

FontannaZnajduje si w zachodniej czci jeziora Malta i wznosi si na wysoko

60 metrw nad jego powierzchni! Mowa o najwyszej w Europie pywajcej fontannie. Wyglda ona szczeglnie ciekawie wieczorem sze podwodnych

refl ektorw tworzy widowisko typu wiato i woda. Otwarcie fontanny miao miejsce w sobot, 28 czerwca 2003 r. o godz. 22.30. Uroczysto uwietniona zostaa przez potomkw hr. Raczyskiego, ktrzy

zjechali z caej Europy. Dlaczego akurat oni? Ot wspomniany hrabia zaoy w 1843 roku w Poznaniu pierwszy system wodocigw.

19


akwenu oczywicie przy pomocy robotnikw przymusowych. Nowoczesny tor regatowy powstawa w latach 80-tych XX w. z myl o Kajakowych Mistrzostwach wiata w 1990 r. Od tego czasu jezioro synie z najlepszego orodka sportw wodnych w Polsce. Pene zaplecze w postaci wyspy startowej z punktami porednimi, trybunami, z hotelem, restauracj oraz campingiem jest tego potwierdzeniem. Powyej stoku narciarskiego wznosi si Kopiec Wolnoci. Istnia on ju tu w okresie midzywojennym, usypany rkoma tysi-cy poznaniakw. W czasie okupacji Niemcy zniwelowali teren. Nowy kopiec powsta dopiero po 40 latach, przy okazji tworze-nia toru regatowego. Dzisiejszy kopiec ma niewiele wsplnego ze swoim przedwojennym poprzednikiem. Jako produkt nowoczesnej techniki budowlanej znacznie rni si od przedwo-jennego kopca, nie jest jednak jeszcze ukoczony. Na jego szczyt mona wjecha wycigiem krzesekowym.

Festiwal MaltaW 1990 roku nad jeziorem Malta odby si pierwszy festiwal teatrw ulicznych, ktry nazw wzi od terenw, ktre idealnie nadaway si na jego organizacj.

By to tak duy sukces, e od tego czasu kadego roku na przeomie czerwca i lipca odbywa si tu najwiksza tego typu impreza w Polsce Midzynarodowy

Festiwal Teatralny Malta. Przez kilka dni poznaniacy oraz liczni gocie z kraju i zza granicy s wiadkami wikszych i mniejszych widowisk i happeningw, roz-grywajcych si w rnych punktach miasta oraz na terenach wok jez. Malta.

Zwr uw

ag!!

Caoroczny stok narciarski Malta Ski

20


Czas na nas! Po przestudiowaniu tablicy informacyj-nej, znajdujcej si na kocielnym mur-ze, ruszamy. Przez chwil jedziemy na wschd, wzdu ul. Warszawskiej i po chwili skrcamy w prawo, w ul. witojask. Przypatrzmy si uwanie pierwszemu oznaczeniu szlaku na naszej trasie. Jest to charakterystyczny, stylizowany na cysterski sposb krzyyk na biaym tle wielkoci 20 x 20 cm ze strzak kierunkow gdy szlak skrca lub bez niej, gdy szlak prowadzi prosto. Nie rozpdzajmy si zbytnio, gdy po chwili ponownie skrcamy, tym razem w lewo (0,1 km). Po-konujemy niewielki parking, przecinamy poprzeczn ul. w. Mi-chaa (0,3 km) i jedziemy wsk asfaltow szos, po prawej majc granic Parku Tysiclecia, po lewej ul. Warszawsk. Wkrtce po prawej mijamy dojazd do hotelu Novotel i skrcamy w lewo skos (1,0 km). Nadal kontynuujemy jazd wzdu ul. Warszawskiej. Po dojedzie do ogrdkw dziakowych (waciwie dawne ogrd-ki dziakowe Wolno, dzi osiedle Maltaskie) wraz z drog skrcamy w prawo, ktra agodnie wznosi si w kierunku pou-dniowym.

Przed nami coraz lepszy widok na najbardziej rekreacyjno-spor-tow cz Poznania: jezioro regatowe Malta, kompleks Pozna-skiego Orodka Sportu i Rekreacji, caoroczny stok narciarski Malta Ski, tor saneczkowy Nie zapatrzmy si zbytnio, gdy nasza droga skrca w lewo (1,6 km). Tym razem podjazd jest nie-co bardziej wyczuwalny. Po lewej objedamy teren ogrdkw dziakowych. Po kolejnych 500 m docieramy do poprzecznej ul. Kracowej i skrcamy w prawo (2,1 km). Teraz czeka nas du-gi zjazd z wiatrem we wosach. Zachowajmy jednak szczegln ostrono ruchliwie tu bywa nie tylko w sezonie i w trakcie

Ciek

awos

tka

Kontrowersyjne ogrdki dziakoweTeren dzisiejszych ogrdkw dziakowych przy ul. Kracowej budzi od kilku lat

gorce kontrowersje. Obszar, nalecy ofi cjalnie do benefi cjum proboszczowskiego parafi i w. Jana Jerozolimskiego za Murami, zosta jeszcze przed II wojn wia-tow zabudowany dziakami, oczywicie za zgod waciciela terenu. W cigu kilkudziesiciu powojennych lat wikszo niewielkich domkw letniskowych

zamienia si w murowane, caoroczne domy. Bomba wybucha, gdy wadze miejskie, w porozumieniu z wacicielem dziaek, uchwaliy nowy plan zagospoda-rowania przestrzennego. Okazao si, e w tym miejscu ma powsta nowe osiedle

mieszkaniowe. A co z dotychczasowymi mieszkacami? Tego nie wie nikt...

21


pogodnych weekendw! Po prawej mijamy drog dojazdow do kempingu. Najblisze skrzyowanie przecinamy jadc na wprost, ale nie rozpdzajmy si zbytnio. Zaraz za nim skr-camy w prawo skos, w len, wyasfaltowan ciek, oznaczo-n znakami szlakw rowerowych (2,7 km). Uwaga na blokad samochodow!

Po chwili jazdy w lesie docieramy do stacyjki kolejowej Zwie-rzyniec (3,1 km). Uwaga na wsiadajcych/wysiadajcych! Jest to ostatnia stacja dziecicej Kolejki Parkowej Maltanka. Cako-wita dugo torowiska wskotorwki o rozstawie szyn 600 mm wynosi 3850 m. Kolejka, obchodzca w 2007 roku 35-lecie swego powstania, naley od 1972 roku do Miejskiego Przedsibiorstwa Komunikacyjnego. Rocznie przewozi pomidzy rdk a No-wym Zoo ok. 200 tys. dzieci wraz z rodzicami. Jedziemy dalej la-sem. Tory uciekaj w prawo. Po dotarciu do poprzecznej alejki skrcamy w lewo. Na rozstaju trzech drg jedziemy prosto, jasn, wirow drog, prowadzc lekko w d (3,4 km). Trasa wiedzie malowniczo brzegiem Nowego Zoo i rozlewisk wok strumyka Kaczeniec. Wkrtce docieramy do miejsca postojowego z parkin-giem (4,9 km). BARDZO ostronie przekraczamy poprzeczn, ru-chliw ul. Browarn. Dalej jedziemy wirow ciek, prowadzc brzegiem staww rybnych na Cybinie. Jest to jeden z najbardziej urokliwych widokowo fragmentw szlaku. Jeli jednak bardzo Wam si pieszy, mona pojecha ciek wzdu ul. Browarnej

Nowe ZooPozna jest jedynym miastem w Polsce, ktre posiada dwa ogrody zoologicz-ne. Jeszcze przed II wojn wiatow okazao si, e pooenie tzw. Starego Zoo (w pobliu dzisiejszego Ronda Kaponiera) uniemoliwia jego dalszy rozwj i potrzebna jest zmiana jego lokalizacji. W 1964 r. rozpoczo si wznoszenie tzw. Nowego Zoo tym razem na Biaej Grze. Jego otwarcie nastpio w 1974 roku, jednak jego budowa trwa nieprzerwanie praktycznie do dzi. Wejcie Nowego Zoo znajduje si na kracu ul. Kracowej. Ob-szerny teren nowego ogrodu zoologicznego 117 ha - ma zapewni jak naj-bardziej naturalne warunki bytowania kilkudziesiciu gatunkw zwierzt. Na pagrkowatym terenie znajduje si kilka sztucznych staww, z ktrych najwikszy ma powierzchni wiksz od Starego Zoo. Ciekawostk jest tu take zabytkowy, pruski Fort III z 1881 roku pamitka po zewntrznym pasie umocnie tzw. Festung Posen czyli Twierdzy Pozna. Obszerny teren mona zwiedza na piechot lub pojazdem, stylizowanym na kolejk o nazwie Zwierzynka. Nowoci ma by soniarnia, ktrej budo-wa ze rodkw Unii Europejskiej rozpocza si w 2007 roku.

22


oszczdzimy na pewno kilka minut, ale czy warto? Wkrtce osigamy z powrotem ul. Browarn (6,2 km). Skrcamy w prawo i po 50 m ostronej jazdy pasem awaryjnym skrcamy ponownie w prawo, za budynkiem starego myna. Mostkiem przejeda-my nad Cybink i jedziemy dalej wirwk wiodc poudnio-wym brzegiem Myskiego Stawu. Na jego przeciwnym brzegu w spokojnej toni odbija si okazaa, drewniana budowla restauracji Myskie Koo. Staw jest niezwykle popularny wrd wdkarzy, ktrzy czsto organizuj tu zawody w owieniu ryb. Za mostem ze luz docieramy do rozstaju drg i jedziemy pro-

sto, za znakami szlaku, umiarkowanie pod gr (6,7 km). Po czterystu metrach szlak skrca w lewo i zjedamy w kierunku grobli, oddzielajcej Myski Staw od Stawu Antoninek. Jazda ni jest rednio przyjemna. Nierwne, betonowe pyty skutecz-nie przetestuj amortyzacj naszego roweru. Po drugiej stronie staww znajduje si poprzeczna ul. Radziwoja, w ktr skrcamy w prawo. Po lewej mijamy bra-m Huty Szka Antoni-nek. Zakad, powstay w 1933 roku, naley obec-nie do amerykaskiej fi r-my Owens-Illinois Inc.

i produkuje ok. 100 rodzajw opakowa szklanych. Jedziemy dalej prosto. Asfaltowa droga wznosi si stromo w kierun-ku wiaduktu kolejowego nad znan ju nam z okolic pocztku szlaku ul. Warszawsk. Po lewej mijamy stacj kolejow Pozna Antoninek i przejedamy pod wiaduktem. Jeli obrcimy si do tyu, dostrzeemy charakterystyczne hale zakadw Volkswa-gena, montujce modele Caddy oraz Transporter T5. Obecnie jest to jeden z najwikszych pracodawcw nie tylko w Wielkopolsce, ale take w Polsce i zatrudnia ok. 7 tys pracownikw. W latach

Stary myn przy ul. Browarnej w Poznaniu

23


1973 1997 znajdowaa si tu Fabryka Samochodw Rolniczych Polmo, produkujca samochody Tarpan. Zjedamy ostronie w d piasek i lune kamienie to gotowa recepta na nieprzyjemn wywrotk! Gdy ju jestemy na dole niespodzianka! Przenosimy rowery pod wiaduktem drogowym (uwaga na licznie wystpuj-ce tu szko) i wchodzimy z nimi po schodach po drugiej stronie ruchliwej dwupasmwki. Po wyjciu na poziom szosy wsiadamy z powrotem na rowery i skrcamy w lewo. Przez chwil jedziemy wybrukowanym chodnikiem wzdu ul. Warszawskiej i po 100 m skrcamy w lewo, w asfaltow ul. Sonick (8,4 km). Po lewej mijamy potne, ceglane budynki myna. W pra-wo odchodzi ul. Strze-lecka, ale my jedziemy dalej prosto, przecinamy (po raz ostatni na szlaku) Cybin i zaraz potem skrcamy w prawo, w ul. Strzakowsk (8,8 km). Czas na chwil luksu-su. Pod naszymi koami gadko sunie asfalt no-wej drogi rowerowej. W prawo wida szuwary, ktre zwiastuj pojawie-nie si jeziora Swarzdz-kiego, ktrego pnoc-nym brzegiem bdziemy si teraz porusza. Po lewej okazae wille na skarpie z adnym wido-kiem na panoram jezio-ra. Wszystko, co dobre, szybko si koczy take droga rowero-wa. Po 400 m skrcamy w prawo skos w leny trakt spacerowy, wiodcy wzdu jeziora. Uwaga na blokad samochodow i na licznych spacerowiczw oraz rowerzystw! Teraz jedziemy przez cay czas przed siebie, nie skrcajc nigdzie w bok w ten sposb na pewno nie pobdzimy. Po prawej mijamy mniejsze i wiksze miejsca odpoczynku, z ktrych najlepsze znajduje si na 10.100 metrze szlaku to prawdziwe pole biwakowe, z aweczkami, miej-scem na ognisko i agodnym zejciem do jeziora. Niekiedy nocuj

Droga rowerowa przy ul. Strzakowskiej w Poznaniu

24


tu nawet autostopowicze i rowerzyci, z rnych powodw nie ma-jcy zamiaru spa w Poznaniu. Po miniciu pola biwakowego nasza gryswka zaczyna wznosi si pod gr. W poowie podjazdu po prawej znajduje si miejsce widokowe. Stojc obok charakte-rystycznej, zielonej barierki, moemy podziwia rozlegy widok na jezioro. Brzeg spada tu stromo w d ku tafl i jeziora uczucie niczym na nadmorskim, woliskim klifi e

Wkrtce nasza droga odbija w lewo, zostawiamy wic jezioro z tyu. Zbliamy si do lenego parkingu w Gruszczynie. Zwr-my uwag na wesoe, kolorowe ule po prawej. Na wysokoci par-kingu szlak skrca w prawo, w ul. Darniow (11,3 km). Po pra-wej mijamy Lenictwo Miejskie Zwierzyniec. Droga, z pocztku gruntowa i wyboista, wkrtce zmienia si w wygodn asfaltwk. Po lewej doskonale widoczny wybieg dla koni, nalecy do go-spodarstwa agroturystycznego, najwyraniej specjalizujcego si w jedziectwie. Dojedamy do poprzecznej, brukowanej ul. Zie-liskiej i skrcamy w prawo (11,9 km). Uwaga na lecych poli-cjantw, czyli poprzeczne progi dla samochodw! Po kolejnych 600 m skrcamy w lewo, w drog gruntow ul. Mechowsk. Tutejsze betonowe pyty s tak nierwne, e nie warto po nich jecha, jeli nie dosiadamy fulla. Po kolejnych 200 m skrcamy w prawo, w gruntow ul. Katarzysk. Po prawej mijamy boi-sko druyny LZS Piast Kobylnica i po chwili widzimy poprzecz-n, ruchliw ul. Swarzdzk (12,9 km). Tym samym dotarlimy do Gruszczyna. Skrcamy w lewo i jedziemy brukowanym ci-giem pieszo-rowerowym, cigncym si wzdu zachodniego skraju szosy. Naszej trasie towarzyszy teraz rowerowy szlak cz-nikowy nr 1, nalecy do sieci szlakw rowerowych Zwizku Mi-dzygminnego Puszcza Zielonka. Rozstaniemy si z nim dopiero w Owiskach, do ktrych jeszcze daleka droga. Tymczasem po 500 m droga zaczyna opada. Trzeba uwaa kostka brukowa ustpuje czarnej, szutrowej, wyboistej ciece. Wkrtce pojawiaj

Jezioro Swarzdzkie jest ostatnim z naturalnych jezior polodowcowych, przez ktre przepywa rzeka Cybina. W Poznaniu jej spitrzone wody two-rz jezioro Maltaskie. Jako zbiornik naturalny Jezioro Swarzdzkie zarasta i zmniejsza swoj powierzchni okoo 90 ha i gboko okoo 7,5 m. Brak przed laty oczyszczalni ciekw spowodowa degradacj rodowiska wodne-go. Zanieczyszczenie, cho malejce, czyni je na razie niezdatnym do kpieli. W jeziorze mona zowi leszcza, po i inne gatunki biaorybu a z ryb dra-pienych okonia, sandacza i szczupaka. W obrbie akwenu s dwie wyspy.

25


si pierwsze zabudowania Kobylnicy, a wraz z nimi wygodny cig pieszo-rowerowy, wybudowany jak gosi stosowna tablica ze rodkw Powiatu Poznaskiego oraz Gminy Swarzdz (14,2 km). Za chwil przyjdzie nam przekracza tory kolejowe Pozna Ino-wrocaw, za ktrymi najlepiej od razu wjecha na szos. Wkrtce mijamy skrzyowanie ze wiatami z ruchliw drog krajow nr 5

Pozna Bydgoszcz, czyli ul. Poznask (14,6 km). Jedziemy prosto. Po 400 m skrcamy w lewo skos, w przecink len (15,0 km). Uwaajmy na znaki, eby wybra prawidow drog! Zagbiamy si w las. Wska lena droga opada w d, chwilami do ostro. Po pewnym czasie docieramy do drewnianego mostku na zazwy-czaj suchym dopywie rzeki Gwnej (15,6 km). Od tego momentu czeka nas do mczcy podjazd. Po podjedzie czeka nas kolej-ny zjazd, tym razem wyprowadzajcy nas z lasu prosto w dolin rzeki Gwnej. Droga skrca w prawo i docieramy do poprzecz-nej drogi asfaltowej. Skrcamy w lewo i mostkiem przekraczamy wspomnian rzek (15,6 km). Asfaltow serpentyn pokonujemy niezbyt dugi podjazd. Wkrtce wjedamy do Wierzenicy (16,4 km). Najsawniejszym mieszkacem tej wsi, pooonej na prawym brzegu rzeki Gwnej by August Cieszkowski (1814-94), dziaacz spoeczny i polityk, tworzcy podwaliny polskiej fi lozofi i narodo-wej. Wielokrotnym gociem by u niego w domu poeta Zygmunt Krasiski.Wkrtce docieramy do skrzyowania w ksztacie litery T i skrcamy w prawo (16,6 km). Po chwili, po lewej stronie na wzgrzu, wida drewniany koci w. Mikoaja, ktry koniecz-

Zanim opucimy wie, warto wiedzie, e Kobylnica, wzmiankowana ju w 1430 r., to popularna wrd poznaniakw miejscowo letniskowa. Jedynym zabytkiem jest dawny budynek kolonijny Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych i Stacji Sanitarnych Stella, na ktrym znajduje si tabli-ca pamitkowa powicona Bronisawowi Gsiorowskiemu z Bytynia, jej czonkowi honorowemu i protektorowi. Tu obok nowy budynek Orod-ka Wspomagania Rodziny z 1995 r. Na budynku stacji kolejowej wisi tab-lica z 1985 r., upamitniajca ydw, pracujcych w pobliskim obozie hitlerowskim. Na poudnie od stacji znajduje si koci witego Krzya z 1981 r. W kierunku wschodnim od Kobylnicy, w lesie na pnoc od szo-sy, stoi pomnik, z 2001 r., powicony pocztkom skautingu w Wielko-polsce. W ssiedniej wsi, lecej na trasie w kierunku Poznania czyli Ligowcu znajduje si lotnisko sportowe Aeroklubu Poznaskiego, gratka dla amatorw lotnictwa. W Kobylnicy dziaa caoroczne Szkolne Schro-nisko Modzieowe Sarenka. Za skrzyowaniem po lewej mijamy hotel Ossowski, mieszczcy si w byym budynku koszar wojskowych.

26


nie naley zwiedzi. Drewniana budowla kryta gontem pocho-dzi z II po. XVI w. Wiea i kruchta s modsze o ok. 200 lat. Wystrj wntrza jest gwnie barokowy i pochodzi z XVII i XVIII w. Najcenniejszym elementem wyposaenia jest obraz MB z Dziecit-kiem z 1636 r., znajdujcy si w otarzu gwnym. Ciekawostk jest napis fundacyjny, ujty w rymy. Jedynym murowanym elemen-tem kocioa jest kaplica grobowa wacicieli wsi, Cieszkowskich z ok. 1930 r. Spoczywa tu m. in. August Cieszkowski, co upamitnia

neoklasyczny pomnik grobowy. Popiersie zmarego jest autorstwa Antoniego Madeyskiego, natomiast drzwi z brzu zaprojektowane zostay przez Teofi la Lenartowicza i pochodz z 1872 r. Po przeciwnej stronie drogi, za zazwyczaj niedostpn Stacj Hodowli Rolin, znajduje si zesp dworski z II po. XIX w. otoczo-ny parkiem. eby obejrze zabytek, naley jeszcze przed wjecha-niem do wsi skrci w prawo w wsk drog asfaltow. Budynki, jak i otoczenie s obecnie mocno zdewastowane i opuszczone. Przed wyjechaniem ze wsi warto jeszcze przyjrze si szachulco-wemu budynkowi dawnej karczmy z II po. XVIII w. z cztero-spadowym dachem i charakterystycznym podcieniem, wspartym na trzech supach. Doskonale wida go po prawej jest to ostatni, kryty strzech dom we wsi jadc w kierunku Wierzonki. Jestemy na ul. Wierzenickiej, za sob zostawiamy zabudowania

Wntrze kocioa p.w. w. Mikoaja w Wierzenicy

27


Wierzenicy. Po lewej mijamy cmentarz, a nastpnie wzgrze, zwane alikiem (w niektrych rdach: alnik), na ktrym odna-leziono grb z 1 poowy II tysiclecia p. n. e., relikty cmentarzyska popielnicowego z V w. p. n. e. oraz groby z wczesnego redniowie-cza. Na wspomnianym cmentarzu le m. in. prof. Monika Hoffa oraz dr Zygmunt Hoffa, nauczyciele, autorzy ksiek o tematyce geografi czno - krajoznawczej. Pani Monika bya rwnie nauczy-cielk akademick na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i autork podrcznikw. Po prawej rozlega pano-rama doliny rzeki Gwnej. Gadka szosa to wznosi si, to opada. Najduszy podjazd ma 200 m (dugoci, nie przewyszenia to tak dla uspokojenia, wszak jestemy w Wielkopolsce!). Szyb-ciej ni by si wydawao pojawiaj si pierwsze zabudowania Wierzonki. Jestemy na ul. Dziakowej. Po dojechaniu do poprzecznej szosy skrcamy w lewo (19,2 km). W Wierzon-ce znajduje si zesp dworski z XIX w. Eklektycznemu dworo-wi wraz z ofi cyn towarzyszy park krajobrazowy. Znajdziemytu ciekawe i egzotyczne drzewa i krzewy, np. jaowce wirginijskie, pigwy japoskie, forsycje, buki purpurowe, a na pnoc od dworu okazae platany i dby. Z zabudowa folwarcznych warto zwr-ci uwag na budynek gospodarczy z wie kuni z 1849 r.

Na poudnie od wsi znajduj si stawy rybne. Na wschodnim brzegu najbliszego z nich znajdziemy mogi Polaka, Wadysa-wa Kozowskiego, rozstrzelanego przez hitlerowcw w 1939 r.

Cmentarz rodziny von Treskow

Bdc w Wierzonce, warto odwiedzi groby rodziny Von Treskow. W tym celu, zamiast skrca w lewo przed bram zakadu rolnego w kierunku Po-znania, skrcamy w prawo i jedziemy w d. Przejeda-my przez most na Gwnej i podjedamy pod gr. Po ok. 150 m za mostem skrcamy w lewo, w gruntow ul. Gajow, przy ktrej znajduje si tablica informacyjna. Po dojechaniu do rozstaju drg skrcamy w lewo. Po prawej mijamy stawy rybne. Po przejechaniu grobli wje-damy do lasu. Mniej wicej w poowie podjazdu znajduje si cieka prowadzca do grobw.

28


Podjazdem opuszczamy wie i mkniemy prost, asfaltow szos na pnocny zachd, za znakiem na Pozna. Zaraz za podjazdem mijamy odchodzca w prawo ul. Karowick, wiodc ku po-jezierzu Puszczy Zielonki oraz Pobiedziskom. Po lewej stronie szosy szpaler piknych, dorodnych klonw jaworowych (Acer pseudoplatanus L.), do zudzenia przypominajcych platany, sta-

Dziewicza Gra

Najwysze wzniesienie Puszczy Zielonki (143 m n.p.m.), druga pod wzgldem wy-sokoci kulminacja rodkowopoznaskiej moreny czoowej. W rzeczywistoci ska-da si z trzech wierzchokw. Najwyszy z nich wieczy wiea przeciwpoarowa z tarasem widokowym wybudowana w 2005 roku, do uytku zostaa oddana w roku nastpnym. Jest to popularne miejsce wrd turystw pieszych i rowerzystw. Tym ostatnim kojarzy si moe z rozgrywanymi tutaj zawodami cross country, lub

z najtrudniejszym odcinkiem zielo-nopuszczaskiego maratonu. W za-sadzie jest to wtedy jedyny odcinek o prawdziwie grskim charakterze. Zarwno szczyt, jak i parking leny po-oony poniej, peni funkcj wzw szlakw pieszych i rowerowych. Jest to obszar ciekawy przyrodniczo przebie-ga tu interesujca cieka edukacyjna. Na zachd od wierzchoka, w pobliu parkingu, znajduje si bye nadleni-ctwo, obecnie osada lena Dziewicza Gra, kilka domw szachulcowych z koca XIX w. i dom z podcieniem z I po. XX w. Na pnoc od wzniesienia, przy drodze do Mikowa dworek my-liwski z po. XIX w. W pobliu kilkana-cie drzew o wymiarach pomnikowych.Nazwa Dziewicza Gra, wczeniej

Dziewcza, pochodzi od pooonego w niedalekich Owiskach byego klasztoru cysterek.

wysoko cakowita wiey 40 m

NU

MERO

MA

NIA

ksztat w przekroju poprzecznym koo

rednica trzonu podstawowego 4 m

rednica trzonu wewntrznego 0,6 m

poziom podogi kabiny obserwatora p-po 33 m od postawy

poziom podogi tarasu widokowego 30 m

powierzchnia uytkowa kabiny obserwatora ok. 9 m kw.

ilo schodw 172

konstrukcja elbetowa

29


nowicy jako cao pomnik przyrody. Oby suby drogowe nie wyciy ich w imi ochrony ycia nietrzewych kierowcw i wa-riatw drogowych! Po dugim, ale atwym podjedzie czeka nas miy zjazd. Jeli popatrze w lewo skos, w oddali doskonale wida najwysze wniesienie Puszczy Zielonki Dziewicz Gr (143 m n.p.m.) i now wie przeciwpoarow z tarasem widokowym.We wsi Mielno szosa ucieka w lewo, a my wraz ze szlakiem podamy na wprost szerok, gruntow drog (21,8 km). Nie daj-my si zwie naszym oczom i nie szarujmy, duo tu zdradliwych, gbokich dow, atwo o wywrotk. Latem bywa tu mocno piasz-czysto. Na wysokoci ciany lasu wita nas tablica oznajmiajca, e wanie wjechalimy do Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka.Wkrtce docieramy do Maruszki, czyli skrzyowania zielono-puszczaskich traktw (22,6 km). Po lewej mijamy parking leny z tablic informacyjn. Po prawej fi gura Matki Boskiej z Dzie-citkiem. Stoi ona w s-siedztwie miejsca daw-nej karczmy o nazwie Maruszka, od ktrej na-zw przejo to miejsce. W pobliu znajduje si uroczysko lene typu nizinnego, zajmujce obszar ok. 500 ha. Ska-da si na nie las sosno-wo-dbowy z domiesz-k innych gatunkw drzew, np. brzz, bukw, grabw, klonw, olch, jesionw i wierkw. Uroczysko Maruszka ma ju ponad 150 lat!Nieopodal, w pobliu skrzyowania Traktu Poznaskiego i drogi do Ludwikowa, od-nale mona dwie anonimowe mogiy. Wedug wielu wer-sji legendy, le tu kochankowie Polka i ofi cer pruski. Niemogc uzyska akceptacji dla swojego zwizku, popeni mieli wsplne samobjstwo. Nie wiadomo, ile w tej historii prawdy, w kadym bd razie okoliczni mieszkacy dbaj o tajemnicze mogi-y. Zwaszcza po Wszystkich witych zobaczy na nich mona wiee kwiaty.

30


31


32


Puszcza Zielonka

Rozlegy obszar leny pooony na p-nocny wschd od Poznania. Zasadnicza cz Puszczy znajduje si w granicach parku krajobrazowego, utworzonego w 1993 roku dla ochrony najbardziej zblionego do naturalnego kompleksu lenego rodkowej Wielkopolski. Polo-dowcowa, urozmaicona rzeba terenu, fragment moreny czoowej z kulminacj w postaci Dziewiczej Gry oraz wskie i krte rynny jeziorne wysoczyzny Po-jezierza Gnienieskiego to najkrtsza charakterystyka Zielonki. Na terenie Puszczy znajduje si pi rezerwatw przyrody: Jezioro Czarne, Jezioro Pawno, Klasztorne Modrzewie, Las Mieszany, ywiec Dziewicio-listny. Wrd ponad 220 pomnikw przyrody znajduj si przede wszystkim stare drzewa i gazy narzutowe. Na przykad w Owiskach ronie db Bartek o obwodzie 770 cm.Puszcza Zielonka pooona jest w bezporednim ssiedztwie aglomeracji po-znaskiej. Wynika std wiele zagroe dla kompleksu lenego. Ukierunkowa-niem ruchu turystycznego we waciwy sposb zajmuje si Zwizek Midzyg-minny Puszcza Zielonka z siedzib w Murowanej Golinie.Swoja nazw Puszcza Zielonka zawdzicza raczej fascynacji mieszkacw grodu nad Wart pobliskim, rozlegym lasem ni faktom historycznym, geografi cznym czy te przyrodniczym. Po raz pierwszy okrelenie Pusz-cza Zielonka pojawio si w latach 30-tych XX w. i do dzi jest symbolem doskonaego odpoczynku na onie przyrody w niedalekiej odlegoci od mia-sta. Teren Puszczy od poudnia graniczy z lini kolejow i drog z Poznania do Wgrowca, od pnocy z nieczynnym torowiskiem na trasie Gniezno Wgrowiec, od wschodu czynn lini i drog Pozna Gniezno. Lokalny system szlakw turystycznych nie ogranicza si do granic administracyjnych i obejmuje znacznie rozleglejszy obszar. O atrakcyjnoci turystycznej gmin, wchodzcych w skad Zwizku Midzygminnego, wiadczy chociaby to, e na ich terenie znajduje si ponad 60 jezior. Sama Puszcza Zielonka, jako swoista przeciwwaga dla Wielkopolskiego Parku Narodowego, znajdujcego si w kierunku poudniowym od Poznania, wygrywa z tym ostatnim wycig do serc poznaniakw, nastawionych na aktywne spdzanie wolnego czasu. Wynika to w gwnej mierze z braku ogranicze, ktre nakada Park Naro-dowy. Nie bez znaczenia jest take dobrze rozbudowana siec infrastruktury turystycznej w Puszczy i coraz lepsza informacja. W momencie oddawania przewodnika do druku achillesow pit Puszczy Zielonki jest bezpieczny dojazd na rowerze. Zmieni si to wkrtce, po wybudowaniu kadki, czcej Radojewo z Owiskami miejscem historycznym, zwizanym z przepraw Napoleona przez Wart.

33


Przecinamy Trakt Poznaski i ruszamy dalej prosto. Im dalej tym bardziej piaszczysto i wyboicie. Tak ju zostanie prak-tycznie do samych Owisk. W pewnym momencie nieatwa droga stara si nam wynagrodzi trud jazdy na do du-gim odcinku opada w d. Majc wiatr we wosach, moglimy nie zauway czerwonego szlaku pieszego, ktry doczy do naszej trasy z prawej strony. Po chwili las po lewej ustpu-je rozlegej, otwartej przestrzeni wspomniany szlak odbija tu w lewo (24,7 km). Nie jest to zwyky szlak: rozpoczyna si w Czerwonaku, nastpnie biegnie przez ca Puszcz Zielonk z poudnia na pnoc, ale to jeszcze nie koniec! Odwiedzajc po drodze Skoki, Rogono, Wgrowiec, Margonin, Chodzie i Ujcie, koczy swj bieg dopiero przy jeziorze Potki koo Piy! W sumie jego dugo wynosi 165 km. Jest to wietny pomys na dwudniowy rajd rowerowy. Niestety, oznakowanie tego szla-ku na jego pnocnym odcinku pozostawia wiele do yczenia. Pozostaje zaopatrzy si w dobr map i kompas lub urzdze-nie GPS, ktre bez wtpienia jest przyszoci wszelkich szla-kw turystycznych.Podajc nadal piaszczyst drog przed siebie, po lewej mija-my staw po wirowni (25,6 km), nazywany przez mieszkacw star wirowni. Staw jest popularny wrd wdkarzy, musz oni mie jednak wykupione zezwolenie. Ruszamy dalej. Wkrtce mijamy tablic Owiska (26,9 km). Nie tramy czujnoci i uwa-

Technika jazdy po piasku.Mdrzy ludzie powiadaj, e na piasku najlepiej sprawuje si wiel-bd, a rower nie za bardzo. Duo w tym prawdy, chocia nie kady piaszczysty trakt musi oznacza, e musimy natychmiast si podda-wa i zsiada z siodeka! W skrcie fi lozofi jazdy na rowerze po pia-chu mona streci w sposb nastpujcy:- im szybciej tym lepiej- kierownic trzymamy moliwie prosto, nie skrcamy- wysoka kadencja, wysoki bieg, czyli krcimy szybko pedaami

na atwym biegu przerzutki.Przede wszystkim naley wyzby si nerwowych ruchw, ktre na pewno skocz si zakopaniem w piasku. Nie robimy nic na si, acuch zrzucamy na nieco lejsz zbatk ni t, ktra nam od-powiada. Odciamy przednie koo, nie stajemy na pedaach. Z pia-chem jest jak z wod raczej pyniemy po falach ni w poprzek.Oczywicie nie kad wydm da si przejecha, ale stosowanie si do powyszych, mao skomplikowanych porad, z pewnoci oszczdzi Wam nieco wysiku i nerww.

Dobra rada

34


ajmy na kamienistym i dziurawym zjedzie. Po lewej mijamy gminne wysypisko mieci. Na rozstaju drg, oznaczonym grani-towym supkiem, znakiem fi rmowym szlakw turystycznych

w Puszczy Zielonce, skrcamy w pra-wo skos. Jeszcze tylko krtki, bruko-wany podjazd do przejazdu przez tory i pod koami wyczuwamy gadki asfalt ulicy Kolejowej. Pojawiaj si pierwsze zabudowania Owisk. Pierwsza udokumentowana wzmian-ka o wsi pochodzi z 1250 roku. Mwi ona o osadzie Ovensko. Nazwa ta pochodzi od staropolskiego so-wa owien, czyli baran. Wyko-paliska wiadcz jednak o znacznie wczeniejszym osadnictwie na tym terenie, ktre moe siga nawet IV w p.n.e. W okresie dziaalnoci

cysterek wie bya wasnoci zakonu, pniej rodziny von Tre-skow. Miejscowo najbardziej znana jest z barokowego zespou pocysterskiego. Po lewej mijamy niewielki staw. Po prawej dwuczciowy CMENTARZ, na ktrym znajduje si grb sistr cysterek ich prochy ekshumowano z terenu klasztoru. Ponadto s tu groby omiu onierzy Wojska Polskiego, zmarych w 1945 r. w miejscowym szpitalu polowym w wyniku odniesionych ran (pomnik wykona rzebiarz Jzef Murlewski). Jest te mogia Zdzisawa Burzyskiego mistrza Polski w motocrossie, zmar-ego tragicznie podczas zawodw.Jadc dalej, ju po chwili wida okazay budynek z czerwonej cegy, otoczony wysokim ogrodzeniem. Zbudowany na pocz. XX w., mieci zakad psychiatryczny. Obecnie jest tu biuro Wielkopolskiego Zwizku Inwalidw Narzdu Ruchu w Poznaniu z siedzib w Owiskach oraz orodek dla niepenosprawnych dzieci. W ssiedztwie park z 2. po. XIX w. z topolami biaymi oraz platanami o wymiarach pomnikowych. Wkrtce docieramy do poprzecznej ul. Poznaskiej, czyli drogi nr 196, wiodcej z Poznania do Wgrowca (28,4 km). Przed nami wida ju pierwszy cysterski zabytek na trasie szlaku koci w. Jana Chrzciciela z przylegymi zabudowaniami klasztornymi. Skrcamy w lewo, w ruchliw ul. Poznask. Po prawej mijamy zamknity,

CSR w drodze od Maruszki

35


renesansowy koci w. Mikoaja i po 400 m skrcamy w prawo, w ul. Cysterek (28,8 km). Wspomniany KOCI W. MIKOAJA pochodzi z II po. XVI w. i zosta przebudowany na przeomie XVII i XVIII w. (efektem jest barokowy szczyt wschodni). Do dzi zachoway si w nawie trzy profi lowane belki dawnego renesansowego skle-pienia, zdobione malowanymi rozetami. By kocioem parafi alnym a do 1835 r. Nieuywany od 1939 r., obecnie poddawany jest pracom konserwatorskim. Nazywany jest kocioem cmentarnym, ze wzgldu na ssiadujcy z nim najstarszy cmentarz parafi alny w Owiskach.

Gruntowa droga wiedzie po uku w prawo. Po kolejnych 400 m docieramy do okazaego dbu, zwanego Bartkiem (29,2 km). Ten potny pomnik przyrody mgby obchodzi piset-ne urodziny. Obwd jego pnia jest imponujcy 770 cm. Ruszamy dalej. Po prawej stronie mijamy mur, otaczajcy zesp pocysterski.Za nim znajduje si ogrd barokowy z przeomu XVIII i XIX w. Znajdziemy tu staw, dwie zabytkowe aleje grabowe (kada du-ga na 66 m) oraz topole i kasztanowce o wymia-rach pomnikowych. Pod koami naszych rowerw pojawiaj si betonowe pyty wje-damy na plac Prze-mysawa, nazwany na cze jednego z zaoy-cieli tutejszego klasztoru (29,4 km). Przed nami zwiedzanie. Rowery moemy zostawi na spe-cjalnie przygotowanym miejscu odpoczynku dla rowerzystw o nazwie Akwacja.

Db Bartek

36


Drewniana wiata z aweczkami i stojakiem na rowery znajdu-je si pomidzy placem i ruchliw przelotwk z Poznania do Murowanej Goliny. Przed nami dawny zesp klasztorny Cysterek, sprowadzonych do Owisk z Trzebnicy. Obecny, pnobarokowy koci w. Jana Chrzciciela zosta zaprojektowany przez Pompeo Ferrariego i zbudowany w latach 1720-28 (konsekracja: 1731) na fundamentach star-szych budowli: romaskiej i gotyckiej. Budowla na planie kwa-dratu zwieczona jest kopu, podtrzymywan przez cztery pokane fi lary. Od zachodu, pomidzy budynkami kocioa i klasztoru wznosi si wiea o kwadratowym przekroju z pocz. XVIII w. W zasadzie caa dekoracja wntrza wykonana jest w stylu barokowym. Pikna polichromia autorstwa Ada-ma Swacha oraz Walentego ebrowskiego pochodzi z 1730 r. Otarz gwny z fi gur MB otoczon szecioma rzebionymi fi larami wykonany jest w caoci z drewna. Przedstawia on scen wniebowzicia Maryi w otoczeniu aniow. Nad zwieczeniem

w formie arkady, symbolizujcej sklepienie niebieskie, znajdu-je si Oko Opatrznoci Boej. Na centralnej kolumnie kartusz z hierogramem Maryi, ozdobiony rzebion girland. Poniej tabernakulum z tronem, na ktrym zazwyczaj stoi krucy-fi ks z postaci Marii Magdaleny, bolejcej nad mierci Chry-stusa. Pomidzy fi larami, wspierajcymi kopu, umieszczone

Koci pw. w. Jana Chrzciciela w Owi-skach

37


s cztery malowida, przedstawiajce kolejno: cysterki adoruj-ce Opatrzno Bo (tutaj wida panoram zespou cysterskiego z I po. XVIII w.) oraz trzy sceny biblijne: cud rozmnoenia chle-ba, Daniela w jaskini lww oraz trzech modziecw w piecu ognistym. Z kolei nad chrem organowym znajduje si imponu-jca polichromia, przedstawiajca Matk Bosk, okrywajc swym paszczem cystersw obu pci. aciski napis go-si: Ja ten zakon a do koca wiekw bd osania i broni. Po lewej autoportret artysty Adama Swacha z dat 1730 r. Warto przyjrze si obrazo-wi witej Rodziny pdzla Szymona Czechowicza z po. XVIII w., umieszczonemu w pra-wym otarzu bocznym oraz ota-rzowi Krzya witego po stronie przeciwnej.Oprcz wyej wymienionych ele-mentw na uwag zasuguj take: krucyfi ks z I po. XVIII w. umieszczony pod chrem; malowido w latarni, przedstawia-jce Trjc wit; bogato dekorowana balustrada chru; stalle (drewniane awy dla zakonnikw) z I po. XVIII w. pod empo-rami; misternie haftowane antepedium (zasona otarza) z II po. XVIII w. ze scen z Apokalipsy w. Jana oraz stiukowa, marmo-ryzowana ambona zwieczona baldachimem. Wrd przedmiotw, nie udostpnianych na co dzie zwiedzaj-cym, znajduj si m. in. relikwiarz z fragmentem drzewa Krzya w. z dat wytoczon na podstawie - 1622, ornaty i kapy z XVII i XVIII w. oraz antepedia.

Przylegajcy do kocioa budynek klasztoru pochodzi z poczt-ku XVIII w. i zaprojektowany zosta przez Jana Catenazziego, a ukoczony przez Pompeo Ferrariego. Posiada ksztat czworo-boku z kwadratowym wirydarzem porodku. Przebudowywa-ny w latach 1773 oraz 1874-80 (wtedy te zosta podwyszony o jedn kondygnacj). Na klasztornym murze znajduje si tablica,

Otarz gwny w kociele w. Jana Chrzciciela w Owiskach

38


powicona pacjentom szpitala psychiatrycznego, ktry znajdo-wa si tutaj przed wojn. W 1939 r. ponad 1000 pensjonariuszy zakadu zostao zamordowanych przez hitlerowcw. Obecnie w klasztorze znajduje si Specjalny Orodek Szkolno-Wycho-wawczy dla Dzieci Niewidomych. Porodku dziedzica jesion o obwodzie 220 cm pomnik przyrody.

CYSTERKI Z OWISK

Fundatorami pierwotnego zespou klasztornego byli w poowie XIII w. Przemysaw I oraz jego brat, Bolesaw Pobony. Nowy konwent otrzyma uposaenie w postaci wikszej czci Owisk oraz okolicznych wsi. Dogod-ne pooenie Owisk na trakcie handlowym, wiodcym z Poznania na p-noc, pozwalao pobiera ca oraz udziela oczywicie odpatnie prawa poowu ryb w Warcie. Kolejnym przywilejem byo prawo lokacji wsi na pra-wie niemieckim. Poddani otrzymali immunitet oznaczao to pen nieza-leno od sdownictwa i podatkw ksicych. Jedynym obowizkiem po-zostaa ewentualna obrona kraju. Budowa murowanych budynkw kocioa oraz klasztoru trwaa siedem lat. Pierwszy konwent w 1249 r. tworzyo najprawdopodobniej dwanacie sistr sprowadzonych z Trzebnicy. Pierw-sz ksieni, czyli siostr przeoon, zostaa pniejsza wita, Jadwiga, a po niej jej wychowanka, Racawa. Nie zachoway si prawie adne rda, informujce o losach klasztoru w czasach redniowiecza. Wiadomo, e przy klasztorze mieszkali nieliczni cystersi, penicy funkcje usugowe. Pieczy cysterek powierzono niedalek parafi w Chludowie, opactwo miao prawo mianowa tamtejszego proboszcza.Czsto jako ciekawostk przytacza si w oparciu o rda pisane kryzys dyscypliny wrd cysterek, ktry mia miejsce w XVI w. Sposobem na po-praw sytuacji stao si wczenie klasztoru do polskiej kongregacji cyster-skiej, powstaej w 1580 r. Najwidoczniej przyczynio si to do stabilizacji ycia zakonnego: pod koniec XVII w. opactwo liczyo 20 cysterek, w tym 5 nowicjuszek, w XVIII 30 zakonnic. Do dzi zachoway si ich medyta-cje oraz piknie haftowane stroje liturgiczne. Role kapanw penio trzech cystersw, mieszkajcych w oddzielnym budynku. W pniejszych latach przy klasztorze dziaaa szkoa dla dziewczt z zamonych domw. Kres dziaalnoci konwentu pooyli Prusacy, ktrzy w 1797 r. pozbawili cysterki majtku (na rzecz Zygmunta Ottona von Treskow), a wier wie-ku pniej osiem z nich przenieli do Ooboku. Ofi cjalnie kasata zakonu nastpia w 1835 roku, pozostae cysterki przeniesiono tak jak poprzednie do Ooboku. Po gruntownej restauracji w 1838 r. budynki poklasztorne suyy jako sie-dziba pierwszego w Wielkopolsce szpitala psychiatrycznego, po II wojnie wiatowej zakad wychowawczy. Od 1946 r. dziaa tu Orodek Szkolno Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych im. Synw Puku. Obecnie mieszcz si tu take: szkoa podstawowa, gimnazjum, zasadnicza szkoa zawodowa, liceum oglnoksztacce oraz internat.

39


Po zwiedzeniu kocioa warto jeszcze rzuci okiem na budynek dawnego browaru z pocz. XIX w., znajdujcy si po przeciwnej stronie placu Przemysawa. Jako materia budulcowy cian po-suyy kamienie z okolicznych pl. Dach o konstrukcji naczko-wej. Obok kamienny spichrz z przeomu XIX/XX w., czciowo adaptowany na mieszkania.

Po przeciwnej stronie ruchliwej ul. Bydgoskiej wida ju okazay paac zbudowany przez rodzin von Treskow obecnie wasno Gminy Czerwonak. W lewym budynku bramnym znajduje si otwarta w styczniu 2007 r. informacja turystyczna, w ktrej na pewno otrzymamy mapy, foldery i wszelkie niezbdne informa-cje na temat Puszczy Zielonki.

INFORMACJA TURYSTYCZNA W OWISKACH Zapraszamy do odwiedzania Informacji Turystycznej w Owiskach, zlokalizo-wanej w pnocnej bramie paacu von Treskow przy ul. Bydgoskiej, nalecego obecnie do Gminy Czerwonak.Mona tu nie tylko zasign jzyka na temat atrakcji Gminy Czerwonak i Puszczy Zielonki ale zakupi mapy, przewodniki, skorzysta z usugi ksero lub z bezpatnej toalety.

GODZINY OTWARCIA PUNKTU INFORMACYJNEGO:Informacja czynna jest we wtorki i czwartki w godzinach 14.00 - 18.00, a w soboty i niedziele w godzinach 12.00 - 17.00.tel. 509 750 709

Przyjrzyjmy si paacowi. Klasycystyczna budowla Ottona von Treskowa, niegdysiejszego waciciela Owisk, powstawaa w la-tach 1804 06, najprawdopodobniej wedug projektu architektw

berliskich - Karola Fryde-ryka Schinkla oraz Fran-ciszka Catela. Pitrowy, kryty czterospadowym dachem budynek piknie odbija si w wodach sta-wu. Z gracj chyl si ku powierzchni wody wierz-by paczce. Piknie kom-ponuj si z klasycznym

40


w charakterze frontonem paacu: skadaj si na centralny ryza-lit, wsparty na wysunitym portyku z czterema kolumnami dory-ckimi, podtrzymujcymi balkon. Aby wej do parku krajobrazo-wego projektu Piotra Jzefa Lenne z pocz. XIX w., naley przej przez jedn z dwch kordegard inaczej budynkw bramnych z 1810 r. Rosn tu m. in. wielkie, stare topole i jesiony. Na p-noc od parku znajduj si zabudowania folwarczne z koca XVIII pocz. XX w., m. in. trjkondygnacyjny spichrz, nieotynkowana stajnia oraz neogotycka kunia. Wskutek wielu przerbek zatraci-y one swj pierwotny wygld. Nieopodal, przy ul. Bydgoskiej 4, znajdziemy budynek dawnego domu rzdcy z pocz. XX w. Do stycznia 1945 r. paac pozostawa w rkach rodziny von Tre-skow. Po 1945 r. w budynku dziaaa szkoa oraz przedszkole. Wzgldnie dobry stan paacu znacznie pogorszy si po przej-ciu go przez prywatnego waciciela, ktry zdewastowa wntrza i ogooci je z cennego wyposaenia. Dzi paac jest wasnoci gminy, ktra zabezpieczya budynek, nie jest on jednak w najlep-szym stanie. Wntrza paacowe nie s co prawda dostpne, jed-nak warto wiedzie, e znajduje si tam ciekawa, trjnawowa sie z kolumnad oraz westybul, nakryty sklepieniem parasolowatym. Cae pitro zajmuje obszerna, reprezentacyjna sala.

Jeli chcecie wicej dowiedzie si o Owiskach i ich zabytkach, koniecznie odwiedcie stron internetow tutejszej parafi i: www.owinska.archpoznan.org.pl

Von Treskow - niemiecka rodzina osiada w Wielkopolsce w kocu XVIII w., wywodzca si od berliskiego bankiera, Zygmunta Otto von Treskowa. Von Treskowowie mieszkali w Polsce do roku 1945 i byli jednymi z najwikszych posiadaczy ziemskich w okolicach Poznania. Pocztki ich wielkopolskiego bo-gactwa datuj si na koniec XVIII w. kiedy to rzd pruski, po kasacie majt-ku cysterskiego w Owiskach w charakterze pasera sprzeda dobra innemu paserowi, wieo nobilitowanemu berliczykowi, byemu galanteryjnikowi, Zygmuntowi Otto von Treskowowi (M. i P. Libiccy, Dwory i paace wiej-skie w Wielkopolsce, strona 292). Przegldajc dzieje majtkw ziemskich w Wielkopolsce na nazwisko to natrafi a si bardzo czsto. W rnych okre-sach czasu do von Treskoww naleay: Annowo, Biedrusko, Bolechowo, Chludowo, Karowice, Morasko, Nieszawa, Owiska ich gwna siedziba, Radojewo, Strykowo, Wgorzewo, Wierzonka i in.

41


Wracamy do szosy, czyli ul. Byd-goskiej i podamy na pnoc. Po przejechaniu 300 m skrcamy w prawo, w ul. ks. A. Piotrow-skiego (29,8 km). Teraz czeka nas umiarkowany podjazd w kierun-ku torw kolejowych, ktre ju raz przekraczalimy, wjedajc do Owisk. Teraz je opuszcza-my. Zaraz za torami wjedamy do Bolechwka (30,7 km). Gadka nawierzchnia ul. Lipowej jest przyjazna dla rowerw, uwaaj-my jednak na zaskakujcy na tej lokalnej drodze spory ruch samo-chodw. Przyczyna takiego stanu rzeczy jest tym bardziej oczy-wista, im duej jedziemy. Po obu stronach drogi wida domy jednorodzinne im dalej, tym nowsze. Doskonale wida tu efekty boomu budowlanego. Od jakiego czasu towarzysz nam drogo-wskazy do Traperskiej Osady ciekawie usytuowanego i urzdzo-nego orodka turystycznego, ktre w kocu pojawia si po pra-wej (31,4 km). Po przeciwnej stronie szosy jest sklep spoywczy by moe warto tu zrobi zakupy przed ponownym wjazdem do lasw Puszczy Zielonki. Po krtkim podjedzie szosa stopnio-wo opada i wjedamy do Potasz (31,7 km). Nazwa osady pocho-dzi od produkowanego tu kiedy potau.

Pota co to jest ??Pota to mieszanina kilkunastu zwizkw chemicznych potasu, z najwik-szym udziaem tlenku potasu, wodorotlenku potasu i wglanu potasu.Pota produkuje si z popiou pochodzcego ze spalania drewna i wgla drzew-nego, a take przez wypalanie ska o znacznym steniu soli potasu. Pota by od staroytnoci powszechnie stosowany przy produkcji myda, szka, wyrobw ceramicznych oraz jako nawz. Jego producentami byli wytwrcy smoy i wgla drzewnego, dla ktrych by on odpadem produkcyjnym.Skad chemiczny potau rni si znaczco w zalenoci od rda jego pocho-dzenia i przeznaczenia.Pota kaustyczny stosowany np. przy produkcji myda zawiera ponad 80% wodorotlenku potasu. Pota do produkcji szka i ceramiki skada si gwnie z wglanu i tlenku potasu. W potau stosowanym jako nawz musi by jak najwicej soli potasu rozpuszczalnych w wodzie (np. siarczan potasu) i ograni-czona do minimum ilo wodorotlenku potasu.Nazwa pierwiastka chemicznego potas pochodzi wanie od potau.Owiskie Cysterki dostarczay produkowany w swoich dobrach pota do Toru-nia - suy on do wypieku tamtejszych piernikw.

Ciekawostka

Znak Cysterskiego Szlaku Rowerowego

42


Osada jest dzi w pewnym sensie przedueniem Bolechwka. W momencie, gdy docieramy do skrzyowania drg, na ktrym koczy si nawierzchnia asfaltowa, skrcamy w lewo, w piasz-czysta drog gruntow (33,5 km). Po 900 m, na granicy lasu, skr-camy w prawo. Jeli pojechalibymy prosto, po chwili dotrzemy do Trzaskowa, wsi zaoonej przez dawnych wacicieli Owisk von Treskoww. Znajduje si tu dwr z pocztku XX w., otoczony parkiem krajobrazowym ze starymi sosnami i dbami pomnikami przyrody. S tu te dwa urocze stawy. Niestety, sam budynek jak i oto-

czenie s powanie zdewastowane. Obecnie podejmowane s starania o pozyskanie funduszy na reno-wacj tego uroczego zabytku. Wracamy na szlak. Pocztkowo las towarzyszy nam po prawej stronie drogi, po przekroczeniu poprzecznej drogi lenej ju po obu. Piaszczyst, ale urokli-w drog dojedamy w kocu

do fragmentu bruku, a nastpnie do poprzecznej drogi asfal-towej, gdzie skrcamy w prawo. Jestemy w osadzie Kamisko (36,2 km). Po prawej mijamy ciekawy architektonicznie obiekt hotelowo-gastronomiczny Dwa Stawy. Naszej trasie przez moment towarzyszy bd czerwone znaki Maego Piercienia Rowerowego Puszczy Zielonki (w skrcie MPR). Nie rozpra-szajmy si zbytnio, gdy w pewnym momencie nasz szlak skrca w lewo, zgodnie z oznakowaniem na Okoniec (37,4 km). Droga, cho nadal asfaltowa, robi si nieco dziurawa. Uwaamy na le-cego policjanta i po chwili mozolnie podjedamy ku popu-larnej nie tylko wrd poznaniakw osadzie letniskowej, zwanej potocznie Floryd. Ta piknie pooona miejscowo bya znana ju w XVI w.! Znajduje si tu stacja badawcza Akade-mii Rolniczej z Poznania, mieszczca si w budynku dawnej gajwki z 1913 r. oraz orodek wypoczynko-wy. Najwiksz jednak dla nas atrakcj bdzie zapewne Jezioro Miejskie, pooone w gbokiej rynnie. Przed nami

Dwr w Trzaskowie

W drodze do Okoca...

43


OLDRZYOldrzy pierwotnie osadnicy z Fryzji i Niderlandw, najczciej wyzna-nia mennonickiego (odam anabaptystw pochodzenia holenderskiego, nie zezwalajcy m. in. na noszenie i uywanie broni, zajmowanie wysokich stanowisk oraz przysiganie na cokolwiek; w rodzinie mennonickiej wycho-wa si na przykad Floyd Landis, zwycizca Tour de France 2006), ktrzy w XVI-XVII wieku zakadali wsie w Prusach Krlewskich, wzdu Wisy i jej dopyww, na Kujawach, Mazowszu i w Wielkopolsce. Posiadali umie-jtno melioracji i reprezentowali wysok kultur roln. Byli wwczas najzamoniejsz grup chopw. Zachowywali wolno osobist, was-n religi i przekonania. Po I rozbiorze Polski, czciowo wyemigrowali na Ukrain.W pniejszym okresie (a do po. XIX w.) mianem oldrw okrelano osadnikw rnej narodowoci (g. Polakw i Niemcw, czasem Szkotw, Czechw i Wgrw), ktrzy korzystali z pewnych przywilejw wynikaj-cych z prawa stosowanego przez fryzyjskich i niderlandzkich kolonistw (np. wolnoci osobistej, wieloletniej bd wieczystej dzierawy gruntw, moliwoci przekazania gruntw spadkobiercom). Najwaniejsz jednak cech bya zbiorowa, solidarna odpowiedzialno caej gminy olderskiej za powinnoci wobec pana oraz szczeglny charakter samorzdu gmin-nego. Dlatego wyrnikiem osadnictwa olderskiego s kwestie prawne,a nie etniczne, religijne czy gospodarcze, za sowo older nie jest tosame z osadnikiem holenderskim. Wedug dotychczasowych bada, w latach 1527/1547-1864 na obszarze I Rzeczypospolitej (pniej na obszarze trzech zaborw) powstao co naj-mniej 1700 osad olderskich, z czego w przynajmniej 300 przypadkach osadnikami byli etniczni Holendrzy. lady po osadnictwie widoczne s do dzi, zarwno w architekturze wiejskiej, ukadach przestrzennych wsi, jak i w nazwach miejscowoci (Holendry, Oldry, Olendry).

zjazd, nastpnie krtki podjazd, za ktrym po lewej czeka na nas miejsce odpoczynku z aweczka-mi i stolikiem, pooone na brzegu wspomnianej rynny, wysoko nad powierzchni wody (38,9 km). Je-eli pogoda i nasze wyposaenie na to pozwalaj, moemy oczywicie zej na d i wzi orzewiajc kpiel. Gdy jestemy ju odwieeni, ruszamy dalej. Nasz szlak przecina na wprost skrzyowanie drg lenych i opuszcza Okoniec. Coraz bardziej piaszczysta droga napo-tyka wspominany wczeniej czerwony szlak pieszy i wiedzie przez Huciska. W tej dawnej olderskiej wsi w XVII i XVIII w. czynna bya huta szka std jej nazwa.

Wypoczynek na CSR - Floryda

44


Jeszcze tylko chwila i docieramy do poprzecznej, asfaltowej drogi (40,4 km). Skrcamy w prawo i do mocno dziuraw, wyboist szos, podamy w kierunku Zielonki. Po dwch kilometrach mijamy tablice z nazw wsi. Po prawej mijamy pole biwakowe z wiat. Co roku ma tu miejsce m. in. meta rajdu turystycznego Puszcza Wpuszcza, w ktrej bierze udzia wielu rowerzystw

z caej Wielkopolski. Kademu, kto cho raz by na tym rajdzie, miej-sce to bdzie zawsze pachnie do-brym bigosem lub wymienit gro-chwk. Do centrum wsi prowadzi agodny zjazd. Wie Zielonka poo-ona nad jeziorem o tej samej nazwie w samym sercu Puszczy Zielonki jest siedzib orodka dydaktyczne-go, stacji badawczych oraz bursy dla studentw Akademii Rolniczej z

Poznania. W 1978 roku rozpoczto tu tworzenie arboretum lene-go. Skada si ono z dwch czci: parku krajobrazowo-dendro-logicznego oraz drzewostanu. Nieopodal wejcia rosn okazae dby i kasztanowce. Przy gwnym skrzyowaniu wsi znajduje si gaz narzutowy z tablic z 1975 r., powicon profesorowi Kazimierzowi Sucheckiemu (1880 1965), organizatorowi Nad-lenictwa Dowiadczalnego Zielonka. Obecnie jego siedziba znajduje si w Murowanej Golinie. We wschodniej czci wsi odnajdziemy dwa domy robotnikw lenych z pocz. XX w. Ar-boretum mijamy po lewej, jezioro Zielonka po prawej. Prze-jedamy przez mostek nad rzeczk Golink i kierujemy si na wprost, podjazdem wybrukowanym kocimi bami. Ponownie przez chwil jedziemy razem z MPR. Po prawej mijamy burs AR i z pewnym mozoem opuszczamy wie. Na pierwszym skrzyowaniu drg lenych skrcamy w lewo, zgodnie z drogowskazem na Dbrw-k Kocieln, do ktrej si teraz udajemy. Piaszczyst drog docieramy do skrzy-owania (44,5 km). Po lewej miejsce odpoczynku ze sto-ami i awkami. My skrcamy w prawo i szerok, gruntow

...samo serce PK Puszcza Zielonka...

Kolejne miejsce dla zapania oddechu na CSR

45


drog podamy na wschd. Droga wyranie wznosi si i opa-da. Uwaajmy na gbokie doy w drodze oraz samochody, ktre przejedaj tu do czsto. Po ponad 3 km jazdy las koczy si. Pod koami pojawia si asfalt. Przed nami, na lewo skos, krajobraz jak z bajki. Na dole toczy si kilka domw, a nad nimi gruje cha-rakterystyczna sylwetka Sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia w Dbrwce Kocielnej. Po lewej mijamy kolejny na szlaku punkt postoju, tym razem duo lepiej wyposaony od poprzednich (47,1 km). Za parkingiem, po lewej, widoczna gboka dolina. Znajdu-j si w niej stawy hodowlane, w ktrych produkowany jest na-rybek karpi. Po chwili wjedamy pomidzy zabudowania wsi, znanej ju w XIV w. Przed nami, na niewielkim wzgrzu o wy-sokoci 120 m n.p.m., piknie prezentuje si neobarokowy ko-ci Wniebowzicia NMP z lat 1925 1939 (47,8 km). witynia na tym miejscu jest ju pit z kolei, czte-ry poprzednie budowle, w tym dwie drewniane, spony bd zostay ro-zebrane. Ju od XVII w. jest to cel licznych piel-grzymek wiernych. Przy-bywaj oni, aby pomodli si przed obrazem Matki Boskiej Pocieszenia, zwa-nej te Matk Bosk Dbrowieck. Dzieo pdzla Leonar-da Torwirta, profesora Uniwersytetu im. Mikoaja Koper-nika w Toruniu, zwanego Malarzem Maryi, powstao w 1956 r. Koronowane 13 lat pniej (a take w 1994 r., po kra-dziey koron papieskich), jest kopi XVII-wiecznego oryginau. Dokadniej, jest to ju pity wizerunek Madonny z malekim Jezusem na lewym rku. Pierwsze dwa spony w poarach 1774 i 1925 roku, trzeci zagin w czasie II wojny wiatowej, czwarty niezbyt udany zosta przeznaczony do wynoszenia w czasie procesji. Przed kocioem, na niewielkim postumencie, stoi nieuywany dzi dzwon z dbrowieckiej wityni z 1928 r., do niedawna pokryty pikn, zielon patyn, ostatnio pomalowany farb w kolorze srebra. W okresie rozbiorw Dbrwka Kocielna, zagu-biona wrd lasw, penia wan rol w walce z germanizacj.

Charakterystyczna fasada Sanktuarium.

46


Przed wyjechaniem z Dbrwki warto odwiedzi miejscowy sklep spoywczy z zadaszonymi awkami rzecz praktyczna tak podczas upau, jak i deszczu. Wyjazd z Dbrwki kontynuujemy t sam asfaltow szos, kt-r do niej wjechalimy. Po krtkim zjedzie szlak skrca w lewo, w len drog. Powimy jednak chwil, aby obejrze Db Pa-pieski widoczny po prawej stronie szosy. Waciwie na razie to niepozorny dbczak, ktry zaj miejsce dbu, posadzonego kilkadziesit lat wczeniej. Niewielki dzi dbek wyrs z nasion, powiconych przez Jana Pawa II, skazany jest wic na suk-ces. Bliej szosy ronie db posadzony w miejscu historycznego,na ktrym miaa objawi si po raz pierwszy Matka Boska Dbrowiecka (patrz: ramka). Warto take z tego miejsca przypatrze si widokowi na Sanktuarium wzgrze wyda-je si wysze ni poprzednio, sama brya wityni take z tej strony wyglda bardzo cieka-wie. Wracamy na szlak. Z dro-gi asfaltowej skrcamy w lewo zgodnie z drogowskazem na

CUDOWNY OBRAZ Z DBRWKI

Jak gosi podanie, podczas wojen ze Szwedami, na starym dbie, rosncym kiedy w pobliu kocio-a w Dbrwce Kocielnej, pojawi si wizerunek Matki Boskiej z dziecitkiem. Widoczny by wiele dni i nocy, jarzc si niesamowitym blaskiem. Na wie o tym cudzie okoliczna ludno zacza tu przybywa, aby pomodli si przed widocznym dowodem okazanej aski boej. Pierwsza wzmian-ka w kronice kocielnej na temat tego wydarzenia pochodzi z 1697 roku i mniej wicej od tego cza-su datuje si ruch pielgrzymkowy do Dbrwki Kocielnej. Orygina cudownego obrazu spon wraz z drewnianym ko-cioem w 1925 r. Obecna, murowana witynia, powstaa ju po wojnie. Kopia obrazu zostaa umieszczona w piknym otarzu, przedstawiajcym rozoyste konary dbu. Niestety, dzi jest to waciwie jedyny godny uwa-gi element wyposaenia wntrza. Wzmoony ruch pielgrzymkowy w Dbrwce Kocielnej trwa od wiosny do jesieni. Najwiksz popularnoci ciesz si odpusty: Wniebowzicia Najwitszej Maryi Panny 15 sierpnia oraz Narodzenia NMP, odbywaj-cy si w pierwsz niedziel po 8 wrzenia.

Kamie pamitkowy przy Dbie Papieskim

47


Niedwiedziny (48,0 km). Tym razem towarzysz nam niebie-skie znaki Duego Piercienia Rowerowego, zwanego w skrcie DePeeRem. Ponownie pojawia si las. Po dwch kilometrach to wznoszcej si, to opadajcej i miejscami piaszczystej drogi lenej, skrcamy w lewo i po chwili w prawo (50,0 km). Wesoy modnik sosnowy, poprzetykany tu i wdzie pojedynczymi brzozami ustpuje po pewnym czasie polom. Coraz bardziej piaszczysta droga doprowadza nas jak po sznurku do Niedwiedzin, wsi z metryk siga-jc 1348 r., z pozostaociami daw-nego rozplanowania przestrzennego (51,2 km). Przed chwil opucilimy teren Parku Krajobrazowego Pusz-cza Zielonka. Po dojechaniu do poprzecznej drogi gruntowej skr-camy w lewo, po chwili, na gwnym skrzyowaniu drg we wsi (duy kamie pomalowany na biao), ponownie w lewo (51,6 km). Na pobliskim supie energetycznym znajduje si gniazdo bocia-nw, ktre przylatuj tu co roku i staraj si przybiera bardzo fotogeniczne pozy ;-). Po chwili skrcamy w prawo, w wyboist drog gruntow, zgodnie z drogowskazem na Rejowiec. Po lewej zostawiamy szos, prowadzc w kierunku Skokw oraz DPR. Nasz szlak prowadzi teraz wraz ze znakami szlaku cznikowego Puszczy Zielonki nr 9. Wkrtce testujemy nasz form na stromym, 200-metrowym, piaszczystym podjedzie. Gdy 600 m dalej z lewej dochodzi do naszego szlaku droga, jej nawierzchnia znacznie si polepsza. Niedugo potem przecinamy tory kolejowe, na ktrych odbywa si ruch towarowy i wjedamy do Rejowca, zwanego niekiedy Poznaskim (53,7 km). Po dotarciu do poprzecznej drogi asfaltowej skrcamy w lewo i zatrzymujemy si przy doskonale wi-

docznym po prawej drewnia-nym kociele (54,0 km). Daw-ny kalwiski zbr powsta dziki staraniom podkomo-rzego Andrzeja Reja, wnuka Mikoaja Reja z Nagowic ju w 1626 roku z drewna mo-drzewiowego. W 1820 r. zo-sta przejty przez ewangeli-kw i odnowiony. Od 1945 r.

W drodze na Niedwiedziny

Koci drewniany w Rejowcu

48


naley do katolikw i nosi wezwanie Najwitszego Serca Pana Jezusa. Warto zajrze do rodka oprcz barokowego otarza i oryginalnych balkonw w kruchcie znajdziemy blaszane tablice herbowe szlachty wyznania kalwiskiego, gwnie z XVII w. Nie-opodal wityni stoi drewniana dzwonnica z 1820 r. o konstrukcji supkowej. Koci w Rejowcu jest jednym z elementw Szlaku Kociow Drewnianych wok Puszczy Zielonka.W poudniowo-wschodniej czci Rejowca znajduj si pozosta-oci folwarku. Na cmentarzu na przeciwnym kocu wsi rosn okazae sosny (obwd do 220 cm). Na poudniowy wschd od wsi mieci si duy skad produktw naftowych. Tymczasem my wracamy na szos. 100 metrw za kocioem, a dokadniej za budynkiem miejscowej podstawwki skrcamy w prawo. Po lewej mijamy tablic informacyjn. Asfalt ustpuje

nawierzchni gruntowej. Po prawej, pod numerem 26 budynek z cieka-wym, pitrowym gankiem drew-nianym. My skrcamy w lewo wraz ze znakami czerwonego szlaku pie-szego (54,5 km). Mocno piaszczyst drog opuszczamy wie. Po doje-chaniu do ciany lasu, przy drewnia-nym krzyu skrcamy w prawo (55,0 km). Po kolejnych 50 m wjedamy do lasu. Wok nas pikna brzezi-na, ale my i tak musimy skupi si na jedzie po bardzo piaszczystej drodze. Skrzyowanie drg lenych przejedamy na wprost (56,4 km). Po kolejnych 1500 m lenej jazdy

z prawej dochodzi droga ze Stawian. Przekraczamy bezimien-ny strumyk. Na kolejnym rozstaju drg skrcamy w prawo skos i lekko podjedamy (58,0 km). Wkrtce po prawej mijamy boisko i docieramy do poprzecznej asfaltowej szosy (58,7 km). Jestemy w Antoniewie. Zanim skrcimy w lewo i pojedziemy w kierunku Skokw, warto powici troch czasu na przyjrzenie si ciekawej architekturze Modzieowego Orodka Wychowawczego im. Ja-nusza Korczaka. Jeszcze lepiej zosta tu na nocleg tym bardziej, e istnieje taka moliwo.Przed chwil przecilimy poprzeczny rowerowy szlak czniko-wy nr 9. Pojawiaj si pierwsze zabudowania Skokw (60,2 km).

Budynek z ciekawym drewnianym gankiem

49


Modzieowy Orodek Wychowawczy im. Janusza KorczakaKompleks jednolitych zabudowa dawnego domu poprawczego pochodzi z pocz. XX w. Kolejne rozbudowy miay miejsce w latach 1911-18 oraz 1936. W ich wyniku, w obiekcie tym, znajdowa-y si take: kunia, koodziejnia, piekarnia oraz warsztaty szewskie i krawieckie. Nad ciekawie zdobion bram wejciow (1938 r., dzieo Alfre-da Winiewskiego) wyrnia si rzeba w. Jana Bosco wiadczca o tym, e pocztkowo orodek prowadzony by przez ksiy salezjanw. W latach okupacji mieci si tu ofl ag, czyli niemiecki obz jeniecki dla onierzy i ofi cerw. Pocztkowo prze-znaczony dla 600 osb, wkrtce musia pomieci kilka tysicy Amerykanw, Belgw, Brytyjczykw, Francuzw, Jugosowian, Norwegw, Polakw i Wo-chw. Fakt ten upamitnia gaz z tablic pamitkow, ufundowany w 1979 r., stojcy przy szosie, naprzeciwko zabudowa zakadu. Kamie ten stanowi pomnik przyrody i znajduje si na licie Wielkopolskiego Wojewdzkiego Kon-serwatora Przyrody. Wspomnian szos jedziemy na pnocny zachd. Po pra-wej mijamy jezioro, nastpnie przekraczamy most nad Ma Wen, zasilajc liczne w okolicy stawy hodowlane.

Brama wjazdowa do Orodka z rzeb w. Jana Bosko

Ulica Antoniewska delikatnie wznosi si, a nastpnie opada do prze-jazdu kolejowego. Zaraz za nim skrcamy w lewo, w ul. Kazimierza Wielkiego (62,0 km). Gdybymy nie skrcali, tylko pojechali prosto ul. Ciastowicza, dotrzemy do eklektycznego dworu z II po. XIX w., odrestaurowanego w latach 1996-99. Obecnie mieci si tu orodek plenerowy Akademii Sztuk Piknych w Poznaniu. Dwr otoczony jest par-kiem krajobrazowym z ciekawym drzewostanem. Przy wspomnianej ul. Ciastowicza, na budynku biblio-teki, znajduje si tablica z 1995 r., powicona pisarzowi, Eugeniuszo-wi Paukszcie (1916-79). Do najbardziej popularnych ksiek tego mocno zapo-mnianego ju dzi literata naleay jego powieci dla modziey, np. Zatoka arocznego Szczupaka, czy Ich Trzech i Dziewczyna. Wracajc na Szlak (ul. Kazimierza Wielkiego), po prawej mijamy restauracj Stary fortepian i zatrzymujemy si przy znaku STOP. Jedziemy ostronie prosto w ul. Jana Pawa II, ktr to w 2006 i 2007 r. bie-ga trasa wycigu Tour de Pologne, najwaniejszej polskiej impre-zy kolarskiej. Wkrtce mijamy Plac Straacki i wjedamy na Plac Powstacw Wielkopolskich (62,7 km).

50


51


52


Ruszamy dalej prosto. Z rynku wyjedamy ul. Kocieln. Po lewej wida szachulcowy koci w. Mikoaja z 1737 r., kolejny element Szlaku Kociow Drewnianych. Dwie nie-wysokie wiee s znacznie modsze pochodz z 1911 r. Na zewntrznej cianie kocioa tablica nagrobna Zofi i z Latal-skich Rejowej z ok. 1630 r. Dekoracja wntrza jest przede wszyst-kim barokowa i rokokowa. Ciekawostk jest wpis w parafi alnej ksidze chrztw. 26 wrzenia 1831 r. pojawia si w niej nazwisko Adama Mickiewicza, ktry, przebywajc w tym czasie w niedale-kim Budziszewku, zosta ojcem chrzestnym Marii Tekli ubie-skiej.W Skokach jest jeszcze jeden obiekt sakralny wart uwagi neo-gotycki, poewangelicki koci w. Piotra i Pawa z lat 1855-56. Szczeglnie interesujca jest metalowa, aurowa konstrukcja, tworzca zarys wiey. Oryginalne rozwizanie architektonicz-ne pochodzi z drugiej poowy XX w. Nieopodal, na skarpie

Skoki

Warto w tym momencie pozna kilka faktw dotyczcych Skokw. Mia-sto ley na granicy pojezierzy: Chodzieskiego i Gnienieskiego oraz nad Ma Wen oraz jez. Rociskim, zwanym take Skockim. Przywile-je miasta prywatnego zostay nadane w 1367 r. przez krla Kazimierza Wielkiego. Co wicej od poowy XVI w. byy jednym z najprniejszych skupisk innowiercw w kraju, co wpyno na rozwj gospodarczy tego terenu. W wieku XVII wasno tego terenu przej rd Rejw, ktrych przodkiem by synny Mikoaj, uwaany dzi za ojca literatury polskiej.

W tym okresie zwolennicy reform w Kociele napywali tak licznie, e trzeba byo wznie dla nich tzw. nowe miasto. Prosperit miasta zakoczy jednak potop szwedzki i to na tak skal, e na-wet rozwj sukiennictwa w kocu XVIII w. nie by w stanie przy-wrci tej miejscowoci dawnego znaczenia. Obecnie pooenie miasta w s-siedztwie kilku jezior jest jego naj-

wikszym atutem, std liczne w okolicy orodki wypoczynkowe oraz domki letniskowe. Obecnie znajdujemy si na jednym z dwch miejskich rynkw. Na bu-dynku pod numerem 18 znajduje si tablica z 1967 r., powicona ofi arom II wojny wiatowej, wewntrz Sala lubw.

53


nad dolin Maej Weny ronie po-mnikowy db. Przy kociele znajduje si stadion sportowy. Nieco bliej centrum, przy ul. Parkowej - dawny myn z 1885 r. W Skokach, w 1768 r., urodzi si Jerzy Beniamin Flaut, wybitny agro-nom i dziaacz owiatowy. Wycho-wanek Stanisawa Staszica, studio-wa za granic, m. in. w Szwajcarii i Niemczech. Swoje dowiadczenia wykorzysta w Polsce, promu-jc postp i owiat w rolnictwie. W 1818 r. zaoy pierwsz pol-sk uczelni rolnicz Instytut Agroekonomiczny w Puawach, ktrego dyrektorem by do roku 1833. Autor wielu opracowa z zakresu rolnictwa i ekonomii, zmar w 1860 r.

Kontynuujemy jazd ul. Kocieln. Przekraczamy Ma Wen i docieramy do poprzecznej ul. Rociskiej (63,4 km). Uwaga na wzmoony ruch! Przed nami doskonale widoczna, pnobarokowa fi gura w. Jana Nepomucena z XVIII w. Nieco dalej na wprost, przy ul. Rogoziskiej, wznosz si budynki dawnej rzeni z koca XIX w. Skrcamy w prawo i jedziemy w kierunku Wgrowca. Po lewej mijamy cmentarz ze zbiorow mogi omiu osb, polegych w 1939 r. Zaraz za cmentarzem ostronie skrcamy w lewo. Kierujemy si na Rocinno (63,9 km). Czeka nas miy zjazd asfaltem z widokiem na jez. Rociskie po prawej. Mijamy drogowskazy do licznych w okolicy orodkw wypoczynkowych. Za przesmykiem jedziemy pikn alej lipowo - dbow. Wkrtce

Ciekawostka

Mistrzowski skokPochodzenie nazwy miasta Skoki ma swoj legend. Nad Ma Wen, na pnoc od rynku znajduje si niewysokie wzgrze. Obec-nie stoi na nim poewangelicki koci w. Piotra i Pawa. Poprzed-nio mia si w tym miejscu wznosi zamek. Jedn z jego mieszkanek bya przepiknej urody ksiniczka, o wzgldy ktrej zabiegao wielu rycerzy. Dostpu do panny, oprcz surowego ojca, broniy: szerokie rozlewisko maej Weny oraz wysokie mury zamkowe. Tylko jedne-mu z modych miakw udao si przeskoczy rzek na grzbiecie ru-maka. Ko zgubi jednak jedn ze swych srebrnych podkw, jedziec kocwk ostrogi w ksztacie krzya. Na pamitk mistrzowskiego skoku miasto przybrao obecn nazw. Herb Skokw to srebrna pod-kowa i krzy na niebieskim tle.

Szachulcowy koci w. Mikoaja w Skokach

54


jestemy w Rocinnie. Po lewej dom rekolekcyjny archidiecezji gnienieskiej (65,4 km). Mieci si on w paacu eklektycznym z II po. XIX w., odrestaurowanym w 1981 r. otoczony parkiem z koca XIX w. o pow. 13,7 ha z ciekawym drzewostanem, na ktry skadaj si: okazae buki i dby, wyjtkowo rozoysty cis oraz klon o obw. 390 cm.

Z wsi wychodz trzy stare aleje dbowa (do Skokw), lipowa (do Grzybowa) oraz kasztanowcowa (do Roszkwka). Na wysokoci bramy wjazdowej do parku skrcamy w prawo, w drog asfaltow. Po dojechaniu do poprzecznej drogi, take gruntowej skrcamy w lewo. Mocno piaszczysta droga stopniowo wznosi si. Wkrtce wyjedamy z lasu, ponownie witamy asfaltowy dywanik. Po lewej, w dole, widoczne jez. Lechliskie. Przed nami wida te koci w Lechlinie. Po chwili jestemy ju we wsi (68,5 km).

Jedziemy dalej prosto, na pnoc. Po lewej mijamy park krajobrazowy z pocz. XIX w. zlokalizowany obok dworu, rozcigajcy si a do jeziora (zajmuje obszar ok. 4,5 ha). Wspomniany dwr kryty jest dachem mansardowym i powsta w czasie, gdy wie zostaa przejta przez Niemca z rodziny von Treskow (wiea pochodzi z 1840 r.). Obecnie zosta odrestaurowany przez prywatnych wacicieli i nie wiadomo jeszcze, czy bdzie udostpniony do zwiedzania.

LechlinNazwa miejscowoci pochodzi od wyrazu lecha, oznaczajcego szeroki zagon lub pospolitego wyrazu lechno, wskazujcego na rodzaj drzewa lub lasu. Po raz pierwszy wie pojawia si w dokumentach pisanych w 1235 r. jako posiado biskupw pozna-skich. Na pocztku XVII w. pracowa tu myn o nazwie Miay. Po prawej koci w. Stanisawa z lat 1839-40. W zachodniej czci wityni wiea z po. XIX w. Przy bramie kocielnej ronie okazay kasztanowiec o obw. 3,5 m. Wewntrz wityni barokowy wystrj ota-rza gwnego i ambony. Warto te zwrci uwag na paskorzeb Ofi a-rowanie NMP z po. XVIII w. Przy drodze na wschd od kocioa cignie si szpaler starych jaworw.

...na rozstaju drg CSR...

55


Po dotarciu do poprzecznej szosy skrcamy w lewo. Chwila zjazdu i opuszczamy ostatnie zabudowania wsi. Po dotarciu do rozstaju drg (69,6 km) moemy dozna lekkiej dezorientacji: Na wprost drogowskaz na Grzybowice, w lewo na Grzybowo! Teraz jest ju chyba jasne, dlaczego warto te okolice odwiedzi jesieni Szlak wiedzie prosto. Jedziemy przyjemnie gadk, now szos w lesie. Niestety, wszystko, co dobre, szybko si koczy. Po 1800 m asfalt skrca lekko w lewo w kierunku Grzybowic, a my jedziemy na wprost, mocno piaszczyst drog len w kierunku Nowego Gocica (71,4 km). Droga jest coraz trudniejsza. Po duszej chwili po prawej mijamy stawy hodowlane. Ilo piasku, zwaszcza w suche, letnie dni, moe sprawi tutaj problem wacicielom rowerw na bardzo cienkich oponach. Gdy osigamy skrzyowanie drg lenych, skrcamy w prawo (73,1 km). Po 150 m, po przekroczeniu cieku, czcego ssiadu-jce stawy, skrcamy w lewo i podjedamy. Dla pocieszenia: to ostatni odcinek trudnej drogi. Wkrtce dookoa otwiera si perspektywa rozlegych pl. Widokowa droga uroczo wije si niczym piciolinia z zapisem chopinowskiego mazurka, na ktrej zamiast nut rosn wierzby polskie. Po pewnym czasie przecina-my asfaltow szos i kontynuujemy jazd na wprost (74,7 km). W oddali, po prawej, wida ju regularn zabudow nowszej cz-ci Wiatrowa. Pod ko-ami pojawia si asfalt. Wkrtce skrcamy w prawo i dojeda-my do ruchliwej drogi nr 196 Pozna Wgro-wiec (76,1 km). Skrca-my ponownie w pra-wo. Po prawej mijamy widziane ju wczeniej bloki, po lewej zesp

...na grzyby...

Relaks na CSR w orodku hipoterapii w Wiatrowie

56


paacowo-parkowy, ktremu za chwil przyjrzymy si dokadniej. Po 400 metrach skrcamy w lewo, w drog, wyoon tzw. trylink, koo tablicy, reklamujcej Orodek Rehabilitacji i Hipoterapii dla Dzie-ci Niepenosprawnych Magdalenka, mieszczcy si w paacu. W Wiatrowie godnym uwagi jest rwnie grobowiec rodziny Mosz-czeskich, a w zachodniej czci wsi warto zobaczy koci p.w. M-czestwa w. Jana Chrzciciela z lat 1985-87 wedug projektu Bogdana Szelmeczki. Wracamy na szlak. Po lewej mijamy oddzia Poznaskiej Stacji Hodowli Rolin i skrcamy w prawo, w drog gruntow (76,6 km). Pikn alej, ocienion pocztkowo grabami, a pniej wierzba-mi, jedziemy w kierunku Przysieczyna. Wkrtce pojawia si asfalt, znak, e jestemy

Documents

Szlak Cysterski Wielkopolska Przewodnik rowerowy