Przedmiotowy System Oceniania z historii w klasach I III ... filePrzedmiotowy System Oceniania z historii w klasach I III

Przedmiotowy System Oceniania z historii w klasach I – III gimnazjum

spójny z programem nauczania historii nr 60/1/2009 „Śladami historii”

zatwierdzonym dnia 27.08.2009 r. przez Radę Pedagogiczną Gimnazjum nr 1 w Chojnicach

Przedmiotowy System Oceniania (PSO) z historii jest zgodny z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie oceniania,

klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych, z późniejszymi zmianami oraz jest

zgodny z zasadami Wewnątrzszkolnego Oceniania uczniów zawartymi w Statucie Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II w Chojnicach.

Narzędzia, czas pomiaru i obserwacji osiągnięć uczniów.

Pomiar osiągnięć uczniów odbywa się poprzez ocenę następujących form aktywności uczniów:

1. Prace klasowe.

2. Kartkówki.

3. Odpowiedzi ustne.

4. Aktywność na lekcji.

5. Zadania domowe i prace długoterminowe.

6. Inne formy aktywności, np. udział w konkursach, wykonywanie pomocy dydaktycznych, aktywny udział w pracach koła historycznego,

udział w pokazach i warsztatach historycznych oraz wycieczkach dydaktycznych.

Obszary aktywności.

Na lekcjach historii oceniane są następujące obszary aktywności ucznia:

1. Rozumienie pojęć historycznych i ich stosowanie.

2. Opanowanie wiedzy historycznej zgodnie z podstawą programową.

3. Umiejętność pracy z mapą, tekstem źródłowym, infografiką i źródłami statystycznymi.

4. Umiejętność samodzielnego zdobywania informacji i tworzenie własnej narracji historycznej.

5. Prowadzenie analizy procesów historycznych oraz znajomość chronologii wydarzeń.

6. Prezentowanie wyników swojej pracy w różnych formach.

7. Aktywność na lekcjach, praca zespołowa w grupach i własny wkład pracy ucznia.

Kryteria oceny semestralnej i rocznej.

1. Ocenę semestralną (roczną) wystawia nauczyciel najpóźniej dzień przed spotkaniem zespołów klasyfikacyjnych. Uczeń ma możliwość

uzyskania wyższej niż przewidywana oceny semestralnej lub rocznej zgodnie z warunkami i trybem określonym w statucie szkoły §39.

2. O zagrożeniu oceną niedostateczną nauczyciel informuje ucznia, jego rodziców oraz wychowawcę klasy na miesiąc przed klasyfikacją.

3. Wymagania szczegółowe na poszczególne oceny dotyczące poszczególnych zagadnień tematycznych przewidzianych programem w

klasach I – III znajdują się z załączonej tabeli.

0

20

40

60

80

100

1. Kw 2. Kw 3. Kw 4. Kw

Kontrakt między nauczycielem i uczniem.

Każdy nauczyciel historii zawiera indywidualne kontrakty z klasami dotyczące sposobu oceniania aktywności i pracy ucznia. Możliwe jest

stosowanie systemu znaków graficznych. Nauczyciel informuje też uczniów o możliwościach otrzymania oceny celującej oraz sposobach i

terminach poprawy ocen.

Ocenianie ucznia służy informowaniu go o stopniu opanowania wymaganej wiedzy i umiejętności, zakresie popełnianych jeszcze błędów i

motywowaniu do pracy nad uzupełnieniem wiadomości i umiejetności . Ocena może być wyrażona w formie stopnia, pochwały lub

negatywnej uwagi. Może być wyrażona ustnie lub pisemnie.

Oceny ucznia są jawne. Ocenione prace pisemne (wraz z informacją zwrotną dotyczącą aktualnego stanu wiedzy – wyrażoną słownie,

graficznie lub punktowo) są na bieżąco przekazywane uczniom. Uczeń ma prawo zwrócić się do nauczyciela o szczegółową informację

dotyczącą oceny swojej pracy. Indywidualne omówienie pracy pisemnej oraz poprawa ocen z odpowiedzi ustnych i pisemnych odbywa się

podczas dodatkowych godzin konsultacji przedmiotowych lub w innym terminie uzgodnionym między nauczycielem a uczniem.

Ustalenia kontraktowe mieszczą się w ramach załączonych poniżej „Wymagań ogólnych na poszczególne oceny”.

Ocenianie uczniów dyslektycznych.

1. W klasach terapeutycznych nauczyciel ma możliwość zastąpienia części prac pisemnych ustnymi formami sprawdzania wiedzy.

2. Nauczyciel oceniając sprawdzian bierze pod uwagę „Katalog typowych błędów dyslektycznych”, nie obniżając oceny za błędy

ortograficzne, gramatyczne i interpunkcyjne .

Ocena uczniów realizujących program dostosowany do możliwości ucznia.

Uczniowie z opinią o dostosowaniu wymagań realizują zadania na miarę swoich możliwości. Na sprawdzianach otrzymują zadania

adekwatne do tych realizowanych na lekcji. W przypadku czynienia postępów otrzymują ocenę pozytywną, natomiast gdy nie wykazują

starań i nie robią postępów na miarę swoich możliwości – negatywną.

Punkty uzyskane z prac klasowych i kartkówek przeliczane mogą być na stopnie według nieco obniżonej skali .

HISTORIA – WYMAGANIA OGÓLNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY

OCENA CELUJĄCA

Uczeń wykazuje się wiedzą i umiejętnościami na ocenę bardzo dobrą, ale ponadto dysponuje wiedzą wykraczającą poza treści

obowiązkowe. Osiąga sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych. Bierze czynny udział w życiu szkoły, wykazuje się aktywną i

prospołeczną postawą np. pomagając słabszym kolegom w nauce. Jest liderem pracy w grupie. Bardzo starannie prowadzi zeszyt

przedmiotowy. Jego prace domowe zawierają treści poszerzające zagadnienia programowe.

OCENA BARDZO DOBRA

Uczeń samodzielnie wyjaśnia najważniejsze terminy i zagadnienia, a także prezentuje wątki poboczne omówionych tematów – opanował

więc pełen zakres wiedzy i umiejętności przewidzianych w danej klasie. Logicznie kojarzy fakty. Formułuje własne opinie i wnioski oraz

potrafi przekonująco uzasadnić swoje zdanie. Posługuje się poprawnym i bogatym językiem oraz fachową terminologią. Dba o styl

wystąpienia. Aktywnie współpracuje z grupą, zachęca inne osoby do aktywności i oraz troszczy się o dobrą jakość pracy drużyny.

Wykazuje inicjatywę nie będąc zachęcany przez nauczyciela. Bierze aktywny udział w życiu klasy. Starannie prowadzi zeszyt

przedmiotowy. Systematycznie i na czas wykonuje zadania domowe.

OCENA DOBRA

Uczeń samodzielnie wyjaśnia najważniejsze terminy i pojęcia oraz wykonuje zadania złożone. Potrafi kojarzyć fakty, formułować własne

opinie i wnioski. Dba o styl wystąpienia. Z zaangażowaniem pracuje w grupie i zachęca inne osoby do aktywności. Często sam zgłasza się

do odpowiedzi. Systematycznie i poprawnie prowadzi zeszyt przedmiotowy. Poprawnie i na czas wykonuje zadania domowe.

OCENA DOSTATECZNA

Uczeń potrafi z pomocą nauczyciela wyjaśnić najważniejsze terminy i zagadnienia oraz wykonać typowe zadania o średnim stopniu

trudności. Potrafi kojarzyć niektóre fakty. Nie popełnia zbyt często błędów składniowych i językowych. Aktywnie współpracuje z grupą,

czasami sam zgłasza się do odpowiedzi. Prowadzi zeszyt przedmiotowy systematycznie, ale z brakami. Nie zawsze wykonuje zadania

domowe.

OCENA DOPUSZCZAJĄCA

Uczeń potrafi z pomocą nauczyciela wyjaśnić niektóre z zagadnień i terminów omówionych na lekcjach oraz wykonać najprostsze zadania.

Nie potrafi kojarzyć faktów. Posługuje się ubogim słownictwem. Popełnia liczne błędy językowe i składniowe. Nie unika współpracy z

grupą, ale nie wykazuje się własną inicjatywą. Uaktywnia się tylko na wyraźne polecenie nauczyciela. Niesystematycznie prowadzi zeszyt

przedmiotowy. Nie wykonuje często zadań domowych,

OCENA NIEDOSTATECZNA

Uczeń nie potrafi wyjaśnić najważniejszych terminów ani zagadnień omówionych na lekcji. Nie jest w stanie wykonać najprostszych zadań,

nawet z pomocą nauczyciela. Nie interesuje się tematyką zajęć oraz nie współpracuje z grupą. Nie prowadzi zeszytu przedmiotowego. Nie

wykonuje zadań domowych.

Wymagania szczegółowe na poszczególne dostosowane do treści programu „Śl adami przeszłości”

W ocenianiu ucznia ocenia się również aktywność ucznia w procesie dydaktycznym zgodnie z zapisem zawartym w WYMAGANIACH OGÓLNYCH.

Te mat le kcj i Zagadnie nia Wymag ania na pos zc zególne oce ny

dopus zc zająca dostatec zna dobra bard zo dobra celująca

Co to je st hi sto ria ?

- hi st oria jako na uka

- definic ja źródeł

hi storycznyc h

- podział źródeł

hi storycznyc h

- arc heol ogia jako

- popra wnie posługuje się

termina mi:

hi storia , źród ło

hi storyczne, na sza

era , p rzed na szą

erą , wiek

- dokonuje proste j

- popra wnie posł uguj e się termina mi: arc heol ogia , epoki

hi sto ryczne, c hronologia ,

pra hi st oria

- wymie nia naz wy epok

hi storycznyc h w k olejności

chronologicznej : staroż yt ność ,

średni owiecze, nowoż ytność,

- wyja śnia , na cz ym pole ga praca

hi sto ryka i

arche ol oga

- wymie nia

st osowane w

prze szłości sposoby

- oma wia rolę źródeł

hi storycznyc h

w proce sie

poz na wa nia dzie jów

- rozumie pot rze bę

tworze nia syste mu

nauka pomoc nicza

hi sto ri i

- epoki hi st orycz ne

- da wne sposoby

mie rzenia cza su

klasyfikacj i źródeł

hi storycznyc h

- podaje przykłady

źródeł pi sanyc h i

niepi sa nyc h

- okre śla wiek

danego

wyda rzenia

współcze sność

- umiej sca wia wyda rzenia w

odpowied niej epoce hi sto rycznej

mie rzenia cza su

- okre śla ra my

chronologiczne e pok

hi sto rycznyc h

datacj i i

posługi wania się

ni m

ROZDZI AŁ I: POCZĄTKI CYWILI ZACJI

1 . P rahist oria

człowieka

- poc hodze nie

człowieka

- e wolucja czł owieka

i j e j e tapy

- cechy

charak teryst ycz ne

poszczegól nych

gatunkó w

człowiek owat ych

- osią gnięcia

człowieka pierwot ne go

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

aust ra l opi tek ,homo sapiens ,

koczownicz y t ryb

życia

- wskaz uje na

ma pie kole bkę

ludzkości

- popra wnie posł uguje si ę

termina mi: homo habi l i s , homo

erectus , homo

neanderta lensis ,homo sapiens , e wol ucja , pale ol i t

- wymie nia w k olejności e tapy

e wol ucj i cz łowieka

- opi suje wa runki życia l udzi

w cza sac h pra hi storycz nyc h

- podaje naz wy naj waż niejsz yc h

wynalazkó w czł owieka z cza só w

pra hi st orycz nyc h

- okre śla ra my

chronologiczne

kolejnych e ta pó w

e wol ucj i cz łowieka

- podaje

naj i stot nie j sze cechy

wyglądu różnyc h

gatunkó w

człowiek owat ych

i i ch umieję t ności

- wskaz uje na mapie k ierunki i t rasy

ekspa nsj i gat unk u

ludzkiego

- oma wia z nacze nie

tworze nia i

prak t yczne go

zast osowania narzędzi o raz

opa nowania

umieję tności

krze sania ognia d la

roz woju czł owieka

- wyja śnia , na cz ym

pole gała zależność człowieka od

prz yrod y

- wymie nia

prz ycz yny

powsta nia

pierwsz yc h dzie ł

szt uk i p ra ludzi

- sa modzielnie

formuł uje opinie i

wni osk i

- roz wiąz uje proble my

w t wórcz y sposó b

- wykazuje d użą

ak tywność w cza sie

zajęć

Tajemnice sprzed

wiekó w – Jak

zbadano

poc hodzenie

człowieka ?

- teorie dotyczące powsta nia człowieka

- Ka rol Darwi n i

jego odkrycie

- zadania

ant ropol ogi i

- p rzed sta wia głó wne założe nia

teori i Ka rola

Darwina

- wymie nia teorie dotyczące

powsta nia

człowieka

- popra wnie posł uguje się termina mi: e wolucj oniz m,

ant ropol ogia

- opi suje , czym zaj muje się

ant ropol og

- oma wia sposoby usta la nia wieku

znalezi sk

- oma wia te orię e wol ucj i Ka rola

Darwina

- wyja śnia różnice

międz y teorią kreacjoniz mu a

e wol ucj oniz mu

- p rzed sta wia znaczenie badań

nauk owyc h oraz

wyk orz ysta nia

różnyc h technol ogi i

dla poz nania

hi stori i cz łowieka

- p rezent uje argume nty z wole nnikó w

i przeci wnikó w

e wol ucj oniz mu

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą ak tywność w cza sie

zajęć

2 . Czas wielk ic h

prze mia n

- wpływ z mia n k l imatu na ż ycie

człowieka

- re wol ucja

neol i t yczna

- początk i rolnic t wa

i hod owl i

- pie rwsze osad y

- budowle

me gal i tycz ne

- początek metalurgi i


termina mi:

re wol ucja

neol i t yczna,

osiad ły t ryb ż ycia ,

osada, epoka

brąz u, e poka

żelaza

- p rzed sta wia

zmia ny, k tóre

zaszł y w ż yci u

człowieka w

okre sie ne ol i tu

- podaje naz wy metal i

wyk orz yst ywanyc h

przez pral udzi do

wyt opu broni ,

narzędzi , ozdó b

- popra wnie posł uguje się termina mi: ne ol i t , me gal i t

- okre śla ra my c hronologiczne

re wol ucj i ne ol i tycznej

- opi suje życie c odzienne ludzi

przed re wolucją ne ol i tycz ną

- oma wia sposó b wyt opu brąz u i

że laza

- przed sta wia wpł yw zmia n k l i matycz nych

na t ryb życia

człowieka

pierwot ne go

- oma wia t ryb ż ycia i

za jęcia ludzi epoki

neol i t u

- naz ywa i lokal izuje

na ma pie

poz osta ł ości

naj star szej z na nej

osad y ludzkiej

- wskaz uje na mapie

miej sce położe nia

najba rdzie j zna nej

bud owl i

me gal i tycz nej

- wyja śnia , jak ie

zmia ny na stą pi ł y

w życi u człowieka

dzięk i opanowani u

umieję tności wyt opu metal i

- oma wia t ryb ż ycia i za jęcia ludzi epoki

neol i t u

- cha rak teryzuje

wygląd osad

neol i t ycznyc h

- opi suje wygląd i

funkcje budowl i

me gal i tycz nyc h

- uza sad nia sł usz ność okre śle niare wolucja d la

zmia n, k tóre za szły

w życi u człowieka w

okre sie ne ol i tu

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

3 . W kraju Sumeró w

- poł ożenie geograficz ne i

warunki natural ne

Mezopota mi i

- powstanie

pierwsz yc h pa ńst w

- o rga nizacja

państ wa Sumeró w

- osią gnięcia

cywi l izacj i

sume ryj sk ie j


termina mi:

cywi l izacja ,

Mezopota mia,

syste m i r ygac yj ny,

Sumerowie,

mia st o -pa ńst wo

- lokal izuje na

ma pie

Mezopota mię

- oma wia

poł oże nie

geograficz ne i

warunki natural ne

panujące w

Mezopota mi i

- wymie nia osią gnięcia

- podaje ra my c hronologiczne i st nienia c ywi l izacj i sumeryj sk ie j

- popra wnie posł uguje się termina mi: Żyz ny Półksiężyc,

k ró l -kapłan, z ikkurat

- okre śla rolę rzek w sta rożyt nej

Mezopota mi i

- opi suje wygląd mia st

sume ryj sk ich

- cha rak teryzuje oddziaływa nie

warunkó w

naturalnyc h na życie

mie szkańcó w

Mezopota mi i

- oma wia orga nizację pa ńst wa

Sumeró w

- p rzed sta wia

z wiązek między

bud ową

i ut rz yma nie m sieci

i rygac yjnej

a powsta nie m


- wyja śnia , jak i wpł yw na organizację


miał o ich położe nie

geograficz ne oraz

warunki natural ne

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

Sumeró w

4 . Babi lonia i Asyria

- pa ńst wo babi l ońsk ie

- Ha mmura bi i j ego

kodeks pra wny

- Babi l on

- pa ńst wo a syryj sk ie

- o rga nizacja armi i

asyryj sk ie j


termina mi:

Babi lon, Kodek s

Ha mmura biego,

pol i te iz m

- okre śla , k im był

i czym za sł ynął Ha mmura bi

- lokal izuje na

ma pie państ wo

babi l ońsk ie i

asyryj sk ie

- oma wia

naj waż niej sze

zasad y pra wne

zapi sa ne w

Kodek sie

Ha mmura biego

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : ok . 2 tys. la t p.n.e . , XVII I

w. p. n.e . , VII w. p.n.e . , 612 r.

p.n.e . , VI w. p.n.e .

- popra wnie posł uguje się

termina mi: Asz ur, Ni ni wa, wi szące

ogrody, ryd wa n

- okre śla , k im byl i czym za słynęl i :

Nabuc hodonozor II, Sa rgon II

Wielk i , Asurbani pal

- oma wia orga nizację państ wa

babi l ońsk iego

- p rezent uje

naj waż niej sze fak t y

z hi sto ri i Asyri i i

Babi loni i

- interpretuje za sadę „ oko za oko, zą b za

ząb”

- oma wia syste m

re l igi jny sta roż yt nej

Babi loni i

- p rzed sta wia

osią gnięcia

cywi l izacj i

asyryj sk ie j

- wymie nia rodzaje

woj sk wc hodząc yc h

w sk ład armi i

asyryj sk ie j

- oce nia staroż ytny syste m pra wny

- oma wia syste m

re l igi jny sta roż yt nej

Babi loni i

- wymie nia

czynnik i , k tóre

umożl i wi ł y

Asyryjcz ykom

prowadzenie

sk utecznej pol i tyk i

pod bojó w

- wyja śnia znacze nie kodyfikacj i pra wa d la

spra wne go

funkcjonowa nia

państ wa

Ponadto:

- sa modzielnie formuł uje opinie i

wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

5 . W Egi pcie

fara onó w

- poł ożenie

geograficz ne i

warunki natural ne

Egi ptu

- Ni l i j ego rola

- o rga nizacja państ wa e gipsk iego

- społecze ńst wo

sta roż yt nego E gi ptu

- popra wnie

posługuje się

termina mi: Egi pt

Górny, Egi pt

Dol ny, fa raon

- lokal izuje na

ma pie E gipt

- oma wia

poł oże nie

geograficz ne i

warunki natural ne

panujące w

Egi pcie

- zna wyda rze nia z wiąza ne z

datami : ok . 3 tys. la t p.n.e . , XIII

w. p. n.e . , 31 r. p. n .e .

- podaje ra my c hronologiczne

i st nienia c ywi l izacj i egi psk ie j

- przed sta wia naj waż niej sze dokonania Ra mze sa II

- cha rak teryzuje st ruk t urę

społeczeńst wa e gipsk ie go

- okre śla zakre s władz y fa ra ona

- wyja śnia rolę Ni l u

w roz woj u

cywi l izacj i egi psk ie j

- oma wia orga nizację

państ wa e gipsk iego

- opi suje pa ńst wo egipsk ie za

panowa nia Ra mze sa

II

- uza sad nia

sł usz ność okre śle nia

„ Egipt – dare m

Nilu”

- t łumacz y, jaką

rolę odgrywał y

poszczegól ne

warst wy

społeczeńst wa

egipsk ie go

- p rezent uje dzie je

Egi ptu w I

tysiącleciu p.n.e .

- wskaz uje i oce nia

źródła potę gi

sta roż yt nego E gi ptu

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

6 . P i ramidy, mumie i

hierogl i fy

- re l igia E gi pcjan

- wiara w ż ycie


termina mi:

pol i te iz m, mumia,

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : ok . 2500 r. p. n.e . , 1313 r.

p.n.e .

- wymie nia cechy charak teryst ycz ne

wyglądu wybra nych

- wyja śnia przez nacze nie

Doli ny Kró ló w

- oce nia wkład mie szkańcó w Egi ptu w

roz wój cywi l izacj i

poza grobowe

- osią gnięcia

cywi l izacj i egi psk ie j

- poc hó wek z ma rłyc h

– mumi fikacja , grobowce, pi ra mid y

mumi fikacja ,

sa rkofa g,

pi ra mida,

hierogl i fy

- wymie nia i miona

naj waż niej sz ych

bogó w egi psk ich

- p rzed sta wia

naj więk sze

osią gnięcia

cywi l izacj i

egipsk ie j


termina mi: sfi nk s, Dol ina Kró ló w

- podaje naz wy naj sł ynniej sz yc h

pira mid e gipsk ic h

bogó w egi psk ich

- oma wia rolę re l igi i

w życi u staroż ytnyc h

Egi pcjan

- podaje przycz yny mumi fikacj i z włok

- t łumacz y, cz ym

był y i jak budowa no

egipsk ie pi ra mid y

- opi suje e tapy

proce su mumi fikacj i

- okre śla cechy

re l igi i staroż ytne go

Egi ptu

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice

sprzed

wiekó w

– Jak dawniej

badano

zabytk i

sta roż yt nego

Egi ptu?

- początk i

arche ol ogi i

w E gipcie

- odkrycie g robowca

Tute ncha mona

- p rzed sta wia

dokonania postaci :

Howa rda Cartera ,

lorda Carna rvona

- oma wia

okol icz ności

odkrycia g robowca

Tute ncha mona

- opi suje wygląd

grobowca

Tute ncha mona

- opowiada, cze go

dotycz y tz w. k lą t wa

Tute ncha mona

- zna wyda rze nia

z wiązane z data mi :

1798 r. , 1922 r.

- p rzed sta wia

dokonania

Tute ncha mona

- wyja śnia różnice

międz y da wną a

współcze sną

arche ol ogią

- okre śla

okol icz ności , w

k tórych d oszł o do

roz poczęcia bada ń arche ol ogicz nych w

Egi pcie

- oce nia posta wę

pierwsz yc h badacz y

dziejów E gipt u

- sa modzielnie


wni osk i




zajęć

7. Staroż ytny Izrael

- powstanie pa ńst wa Izrael

- poł ożenie

geograficz ne i

warunki natural ne

Palestyny

- pa nowa nie Da wida

i Salomona

- nie wola ba bi lońska

- judaiz m


termina mi:

Hebrajczyc y,

Palestyna, Ja hwe,

Juda, Iz rael ,

nie wola

babi l ońska,

prorok , Me sja sz ,

monoteiz m,

judaiz m, dekalog

- okre śla , k im byl i

i czym za sł ynęl i :

Abra ha m,

- okre śla ra my c hronologiczne i st nienia państ wa ż ydowskie go


termina mi: Ka naan, menora ,

Bibl ia , Tora , Arka P rzymie rza

- p rzed sta wia dok onania C yrusa II

Wielk iego

- opi suje wygląd świąt yni

jeroz ol i mskiej

- wskaz uje na mapie szlak węd ró wki

Izrael i tó w z E gipt u

do Ka naa n i oma wia

je j prze bieg

- oma wia syt uację narod u żyd owskie go

po śmierci Salomona

- p rzed sta wia

okol icz ności upadku

państ wa

żydowskiego

- opi suje okol icz ności

powsta nia pa ńst wa

Izrael

- okre śla rolę

prorokó w i Mesja sza w ż yciu

Hebrajczykó w

- oma wia różnice

międz y re l i gią

Żydó w a

wie rze nia mi

poz osta ł yc h

- oce nia rolę Bibl i i jako źród ła

hi storyczne go

Ponadto:


wni osk i



- Bibl ia Mojże sz , Da wid ,

Salomon

- lokal izuje na

ma pie Iz rael

- oma wia poł oże nie

geograficz ne i

warunki natural ne

Palestyny

- cha rak teryzuje

syste m wierze ń

Izrael i tó w

cywi l izacj i

sta roż yt nyc h

- wykazuje d użą:


zajęć

8 . Ind ie i

Chiny

- poł ożenie

geograficz ne i

warunki natural ne

Ind i i i Chi n

- powstanie pa ńst w

na Półwyspie

Ind yj sk i m oraz w

dorzecz u Hua ng-ho i

Jangc y

- buddyz m

- hi nduiz m

- o rga nizacja

państ wa c hińsk iego

- konfucja niz m

- osią gnięcia

cywi l izacj i Ind i i i

Chin

- okre śla cza s

powsta nia

cywi l izacj i Ind i i i

Chin

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

Ari owie , ka sta ,

syste m ka st owy,

budd yz m,

hind uiz m,

ni rwa na, Wielk i

Mur C hińsk i

- lokal izuje na

ma pie Ind ie i

Chiny

- oma wia

poł oże nie

geograficz ne oraz

warunki natural ne

cywi l izacj i

indyj sk ie j i

chińsk ie j

- wymie nia

osią gnięcia

cywi l izacj i

indyj sk ie j i

chińsk ie j


termina mi: Hara ppa, Mohe ndżo

Daro, c ytadela , terakotowa armia ,

huma ni taryz m

- zna i k ró tko c harak teryz uje

postaci Buddy i Konfucj usza

- p rzed sta wia za sad y

funkcjonowa nia

społeczeńst wa

indyj sk iego za

rządó w Arió w

- opi suje o rganizację

państ wa c hińsk iego

- wyja śnia przycz yny

bud owy Wielk iego

Muru C hiń sk ie go

- cha rak teryzuje

syste m fi loz oficzny

st worz ony przez

Konfucj usza

- poró wnuje

założenia budd yz mu

i hind uiz mu

- prezent uje za się g

teryt oria l ny

budd yz mu w

prze szłości i

współcze śnie

- oce nia wpł yw

konfucjaniz mu na

bud owę Ce sar st wa

Chińsk ie go

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

9 . Od

rysunkó w

na skalnyc h

do a l fabet u

- e wolucja pi sma

- rodzaje pi sma

- materia ł y

pi śmie nnicze

- a l fa bet

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

pik togra m, pi smo

k l inowe, hierogl i f,

papi rus, a l fa bet , Fenic ja nie

- wymie nia

- podaje daty powsta nia

poszczegól nych rodzajó w pi sma

- okre śla rolę pi sma w

sta roż yt ności

- opi suje znacze nie a l fa betu

st worz onego przez Fenicja n


powsta nia pi sma

- p rzed sta wia

hi storię pi sma

- opi suje sposó b

prod ukcj i papi rusu

- t łumacz y, na czym

pole ga wyż szość

pi sma

al fabet yczne go nad

pi sme m

obrazk owym

- oce nia znacze nie

powsta nia pi sma

d la roz woj u cywi l izacj i

ludzkiej

- osią gnięcia

Fenicja n

rodzaje pi sma,

którymi

posługi wały się

ludy sta roż yt ne

- podaje naz wy

mate ria łó w

pi śmie nniczyc h

st osowanyc h w

sta roż yt ności

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i

- roz wiąz uje proble my w t wórcz y sposó b

- wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice sprzed

wiekó w

– Jak

odczyta no

pi smo

Egi pcjan?

- Ka mie ń z R oset ty

- ok ol iczności

odczyta nia pi sma

sta roż yt nyc h

Egi pcjan

- znacze nie

hierogl i fó w

egipsk ic h


termina mi:

hierogl i f, pi smo

demotycz ne i

hiera t yczne,

a l fabet greck i

- wyja śnia , k im był i czym zasł ynął Jean -Fra nçoi s

Cha mpol l ion


termina mi: Ka mie ń z R oset ty,

kartusz

- wyja śnia za sady posługi wania się

hierogl i fa mi

- podaje ok ol iczności

odnalezie nia

Ka mie nia z Roset t y

- zna wyda rze nia z wiązane z data mi :

1799 r. , 1824 r.

- opi suje , w jak i

sposó b

od sz yf rowa no

hierogl i fy e gi psk ie

- wymie nia cechy

charak teryz ujące

rzete lne go badacza

- oce nia wpł yw pi sma hierogl i ficzne go na

inne c ywi l izacje w

obszarze Ż yz ne go

Półksiężyca

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

ROZDZI AŁ II : ANTYCZNA GRECJ A

1. Świat Hel lenó w

- poł ożenie geograficz ne i

warunki natural ne

Grecj i

- zajęcia Hel lenó w

- o rga nizacja mia st -

państ w

- kul tu ra mi noj ska i

myke ńska

- czynnik i

jednoczące Grekó w

- oma wia poł oże nie

geograficz ne i

warunki natural ne

Grec j i

- popra wnie

posługuje się termina mi:

Hel lada,

Hel lenowie, pol i s,

agora ,

kolonizacja ,

kolonia ,

met ropol ia

- lokal izuje na

- okre śla ra my c hronologiczne i st nienia kul t ury mi noj sk ie j i

myke ńskiej


termina mi: kul tu ra mi noj ska,

kul tura myke ńska

- wskaz uje na mapie za się g

kolonizacj i greck ie j

- wyja śnia wpływ warunkó w

naturalnyc h na życie

i za jęcia Grekó w, a

także na orga nizację

państ wowości

greck ie j

- opi suje wygląd

greck ie j pol i s

- wymie nia

prz ycz yny

kolonizacj i greck ie j

- cha rak teryzuje kul turę minoj ską

i mykeńską


funkcję peł ni ła

agora

- p rzed sta wia prze bie g kol onizacj i

greck ie j

- okre śla czynnik i jednoczące Grekó w

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


- kol onizacja grecka

ma pie Grecję

- opi suje życie i

za jęcia

mie szkańcó w

Grecj i

zajęć

2 . De mok ra -

tyczne Ateny

- za sady

funkcjonowa nia

demokracj i a teńsk ie j

- społecze ńst wo Aten

- inst ytucje władzy

w Ate nac h

- ost rac yz m

- wygląd

sta roż yt nyc h Aten

- popra wnie

posługuje się

termina mi: Ate ny,

At tyka, demokracja ,

zgromadze nie

ludowe (ek lezja),

Akropol

- lokal izuje na

ma pie Ateny

- wymie nia naz wy

orga nó w władzy

a teńsk ie j pol i s

- okre śla , k tóre

warst wy społecz ne

posiadały pra wa

pol i t yczne, a k tóre

był y ic h

poz ba wione

- zna wyda rze nie z wiąza ne z datą

508 r. p.n.e .

- p rzed sta wia dok onania Perykle sa

- popra wnie posł uguje się termina mi: dema gog, st ra te g,

ost rac yz m, a gora

- cha rak teryzuje społeczeńst wo

Aten

- opi suje życie c odzienne i za jęcia

Ateńcz ykó w

- oma wia cec hy cha rak terystycz ne demokracj i

- wskaz uje

pod obieńst wa i

różnice między

demokrację a teńską a współcze sną

- wyja śnia , jaką rolę

w de mokracj i

ateńsk ie j odgrywał

ost rac yz m

- opi suje wygląd


- p rezent uje p roce s

kszta ł towa nia się

demokracj i

ateńsk ie j

- oce nia dok ona nia

Perykle sa i jego

zasł ugi w roz woj u

demokracj i

ateńsk ie j

- formuł uje wni osk i

dotyczące wpł ywu

demokracj i a teńsk ie j na

roz wój pa ńst w demokrat ycznyc h w

prz yszł ości

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

3 . W sta roż yt nej

Spa rcie

- Sparta

- mie szkańc y Spa rty

- ust ró j Spart y

- wyc howa nie

spa rtańsk ie

- obyczaje Sparta n


termina mi: Sparta ,

Lakonia , heloci ,

peri ojkowie

- lokal izuje na

ma pie Spa rtę

- opi suje życie i

za jęcia Sparta n

- oma wia


cechy ust roju

Spa rty

- t łumacz y, na

czym polegał o

wyc howanie

spa rtańsk ie

- okre śla , k im był i czym za sł ynął Likurg

- popra wnie posł uguje się termina mi: ge ruzja (rada

sta r sz ych), eforzy, z gromadzenie

ludowe

- oma wia zada nia orga nó w władzy

w pol i s

- cha rak teryzuje społeczeńst wo

spa rtańsk ie

- wyja śnia znacze nie powiedzeń:

„ z tarczą lub na tarcz y”, „ mó wić

lakonicz nie”

- okre śla rolę i zadania kró lów

spa rtańsk ic h


poz ycję w

społeczeńst wie

spa rtańsk i m

zajmowały k obiet y

- p rzed sta wia

okol icz ności upadku państ wa

spa rtańsk ie go

- wskaz uje róż nice

międz y ust roje m

Spa rty i Aten

- dokonuje oce ny ust roj u Spart y

- p rzed sta wia z wiązek między

małą l iczbą Sparta n

a ich sposobe m

wyc howania i ż ycia

- oce nia re guły,

k tórym podle gało

życie Sparta n

- wskaz uje ge nezę różnic ust rojowyc h

sta roż yt nej Grecj i

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

4. Woj ny per sk ie

- armia grecka

- skutk i woje n

greck o-pe r sk ich

- o rga nizacja armi i

greck ie j

- p rzycz yny

konfl ik tów

greck o-pe r sk ich

- p rzebie g woje n

Grekó w z Per sa mi

- naj sł ynniej si

dowódcy greccy

- zna wyda rze nie z wiązane z datą VI

w. p. n.e .

- popra wnie


hopl i ta , fa la nga,

Persja , Marat on,

Termopi le ,

Sala mina, P la te je

- lokal izuje na

ma pie Per sję i

Grecję

- wymie nia głó wne

prz ycz yny woje n

greck o-pe r sk ich

- wskaz uje na

ma pie t ra sy

wypra w Persó w

przeci wk o Grek om

oraz miej sca


bi te w

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : 490 r. p. n.e . , 480 r. p.n.e . ,

479 r. p.n.e .

- wymie nia dok ona nia i wyja śnia

znaczenie postaci : Da riusza , Kserk se sa , Mi l t iadesa , Le onida sa i

Te mi stok le sa

- anal iz uje p rzycz yny wojen

greck o-pe r sk ich


termina mi: hoplon, Nie śmierte l ni ,

t riera

- opi suje tak tykę walk i stosowa ną przez Grekó w

- oma wia wygląd i uzbrojenie greck ie go

hopl i ty

- opi suje wygląd

t riery

- p rzed sta wia

prze bie g konfl ik tu

greck o-pe r sk iego

- wyja śnia

symbol iczne

znaczenie słó w:

„ Termopi le” ,

„P rzechod ni u,

powiedz Sparcie , że

tu leżymy, wierni je j

pra wom”

- podaje pod sta wowe

informacje dot yczące

państ wa per sk ie go

- oma wia d okona nia greck ic h dowódcó w

- wyja śnia

poc hodzenie

t radycj i bie gu ma ratońsk ie go

- oce nia posta wę

woj ownikó w

spa rtańsk ic h

walczącyc h pod

Termopi la mi

- t łumacz y, jak ie

czynnik i

zadecydowały o

osta tecznym

sukce sie Grekó w

- okre śla wpływ woje n greck o-pe r sk ich na

później sze dzie je


Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

5 . Wierzenia sta roż yt nyc h

Grekó w

- bogowie grecc y

- świąt ynie i obrzęd y

- wyrocz nia

- Akropol

- mi tol ogia grecka


termina mi: Ol i mp,

wyrocznia ,

Akropol , mi t ,

heros

- lokal izuje na

ma pie Ol i mp i

Del fy

- podaje i miona

głó wnyc h bogó w i

bogi ń greck ich

oraz dziedziny

życia , k tórym

pat ronowal i

- wymie nia i miona

naj słynniej sz ych

herosó w greck ich

- popra wnie posł uguje się termina mi: tytani , Pyt ia

- cha rak teryzuje syste m wie rzeń

sta roż yt nyc h Grekó w

- wskaz uje a t rybut y

poszczegól nych bó st w

- okre śla rolę wyroczni w ż yciu

Grekó w

- opi suje wygląd

a teńsk iego Ak ropol u

- wyja śnia znacze nie

mit u o P rometeusz u


pole ga posta wa prometej ska

- t łumacz y rolę mi tó w w ż yciu

Grekó w

- od sz ukuje w

mitac h wa rtości

uni we rsalne

- oma wia ro lę re l igi i jako czynnika

jednoczące go Grekó w

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

6 . Igrz yska

ol i mpi jsk ie

- sport w ż yciu

Grekó w

- zna wyda rze nia

z wiązane z datami : 776 r.


393 r. n.e .

- cha rak teryzuje

sposó b t rak towa nia z wycięzcó w igrzysk

- okre śla rolę

igrz ysk ol i mpi jsk ic h w

- oma wia ideę

sta roż yt nyc h i współcze snyc h ig rz ysk

- z wiązek za wodó w

sport owyc h z re l i gią

- p rzebie g

sta roż yt nyc h i grz ysk

ol i mpi jsk ic h

- g reck ie obiek ty

sport owe

- bohaterowie

antycz nyc h ig rzysk

p.n.e . , 1896 r.

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

gi mnazjon,

igrz yska,

ol i mpiada,

Oli mpia , pięciobój

ol i mpi jsk i

- lokal izuje na

ma pie Ol i mpię

- wymie nia

dysc ypl i ny sport owe zna ne

sta roż yt nym

Grek om


termina mi: agon, hi pod rom

- wyja śnia rolę sportu w ż yciu

Grekó w

- opi suje p rze bieg sta roż yt nyc h igrz ysk ol i mpi j sk ic h

przez Grekó w

- p rzed sta wia

pod obieńst wa i

różnice między

sta roż yt nymi a

współcze snymi

igrz yska mi

ol i mpi jsk i mi

podt rzymywa niu

jedności sta roż yt nej

Hel lady

ol i mpi jsk ic h

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą

aktywność w cza sie

zajęć

7 . Kul tura

sta roż yt nej

Grecj i

- tea t r g reck i

- l i tera tura grecka

- malar st wo i rzeź ba

- arc hi tek tura

- naj więk si

przed sta wicie le

kul tury greck ie j

- wyja śnia , k im

byl i Homer i

Fid iasz oraz

podaje t ytuł y ich

dzie ł

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

Wielk ie Dionizje ,

koturny, d ra mat ,

t ragedia , komedia ,

„ Il iada”,

„ Odyseja”

- p rzed sta wia

okol icz ności

narodzin teat ru

greck ie go

- p rezent uje

naj waż niej sze

osią gnięcia

kul tury greck ie j

- wymie nia naz wy

greck ic h porządkó w

archi tek tonicznyc h


datami : ok . 750 r. p. n.e . , ok . 534

r. p. n.e .

- kró tko cha rak teryz uje postaci :

Sofoklesa , Aryst ofane sa i Myrona,

wymieniając ich k l uczowe dzie ła


termina mi: skene, proske nion, orc he st ra , theat ron, mea ndry,

mala r st wo cza rnofigurowe i

czerwonofi gurowe

- opi suje p rze bieg Wielk ich

Dionizj i

- wyja śnia za sady

obowiązujące w

tea t rze greck i m

- przed sta wia różnice

międz y grecką

t ragedią a komedią

- opi suje wygląd

tea t ru greck iego

- okre śla róż n ice

pomiędzy

porządka mi

archi tek tonicznymi

występując ymi w


- podaje naz wy

st yló w mala r sk ich

st osowanyc h przez


- p rzytacza

naj waż niej sze

informacje

dotyczące t re ści

„ Il iady” i „ Odysei”

- wskaz uje cechy


rzeźby i malar st wa

greck ie go

- oma wia rolę tea t ru

w życi u

sta roż yt nyc h

Grekó w

- poró wnuje społeczną

rolę tea t ru w

sta roż yt nej Grecj i i

współcze śnie

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

8 . Fi loz ofowie i

wynalazc y

- fi loz ofia g recka

- naj sł ynniej sze

- wyja śnia , k im byl i i cz ym

zasł ynęl i :

Sok rate s, P la ton,

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : VII– VI w. p. n.e . , V w.

p.n.e . , IV w. p.n.e . , II I w. p. n.e . ,

- opi suje okol icz ności

narodzin fi loz ofi i

- wyja śnia rolę fi loz ofi i w ż yci u

sta roż yt nyc h

- wskaz uje kontynuację myśl i fi loz oficz nej


we współcze snych

greck ie szk oły

- mate mat yka

- hi st oria i geografia

- naj wybi t nie jsi

repreze ntanci nauki

greck ie j

- g reck ie wynalazk i

Aryst ote le s,

P i tagora s,

Herodot ,

Tukidyde s,

Arc hi mede s

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

fi loz ofia , logika

- wymie nia

zagadnie nia

będące

przed mi ote m

zaintere sowania

fi loz ofó w

- opi suje

dokonania

przed sta wicie l i

nauki greck ie j

II w. n.e .

- kró tko cha rak teryz uje dokona nia:

Herakl i ta z Efez u, De mok ryta z

Abde ry, Tale sa z Mi le tu,

Eukl idesa , Klaudi usza P tole me usza


termina mi: Akade mia P la tońska,

Liceum, k lepsyd ra

- p rzed sta wia

pogląd y


fi loz ofó w greck ich

Grekó w

- oce nia wkład

greck ic h fi loz ofó w i

wynalazcó w w

roz wój różnyc h

dziedzin nauki

syste mach

fi loz oficz nyc h (na

wybranyc h

prz ykładach)

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą

ak tywność w cza sie zajęć

Tajemnice

sprzed

wiekó w

– Czy

„ ogni ste

z wierciad ła”

Arc hi mede sa

i st nia ły

napra wdę ?

- osią gnięcia

Arc hi mede sa

- „ ogni ste

z wierciad ła”

- p rzed sta wia

dokonania

Arc hi mede sa

- popra wnie

posługuje się

termina mi: „ ogni ste

z wierciad ła” , eureka

(he ureka)

- wymie nia

wynalazk i

Arc hi mede sa

i oma wia ic h

zast osowanie

- wyja śnia

domnie ma ną za sadę

dzia łania „ ogni st ych

z wierciadeł”

- t łumacz y

koniecz ność

wyk orz ysta nia

różnyc h metod

bada wcz yc h d la

pot wierdze nia

autent ycz ności

z jawi sk i wyda rzeń

hi storycznyc h

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

9 . Podboje Alek sand ra

Macedońskie -

go

- Grecja po woj nac h per sk ic h

- Alek sa nder Macedoński

- wypra wa

Alek sand ra

przeci wk o Per sj i

- i mpe ri um

maced ońskie

- kul tu ra

- okre śla , k im byl i i czym za sł ynęl i

Fi l ip II i

Alek sande r Wielk i

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

Z wiązek Morsk i ,

woj na

pelopone ska,

Issos, Gauga mela ,

kul tura

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : 334p.n.e . , 333 r. p. n.e ,

331 r. p.n.e . , 323 r. p. n.e . 338 r.

p.n.e

- p rzed sta wia dok onania Dari usza

II I


termina mi: Che ronea, węzeł

gord yj sk i

- wyja śnia przycz yny i skutk i

- opi suje p roce s tworze nia potęgi

Macedoni i p rzez

Fi l ipa II

- opi suje p rze bieg

wypra wy Alek sand ra

przeci wk o Per som

- oma wia syt uację w

Grecj i po

zakończe ni u wojen z

Persją

- wyja śnia znaczenie k lę sk i

Grekó w

w bi t wie pod

Cheroneą

- wymie nia

okol icz ności

powsta nia pa ńst w

hel leni st ycznyc h

- oce nia wpł yw

j ednostk i na proce s

- dokonuje anal iz y upadk u staroż ytne go

świata Grecj i i sukce su

Macedoni i

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i


hel leni st yczna

- pa ńst wa

hel leni st yczne

hel leni st yczna

- lokal izuje na

ma pie Macedonię

- wskaz uje na

ma pie t ra sę wypra wy

Alek sand ra ,

miej sca


bi te w i za ję te

teryt oria

woj ny pel opone sk ie j

- podaje przycz yny i skutk i

pod boju Per sj i przez Alek sa ndra


impe rium

maced ońskiego

- podaje cechy


kul tury

hel leni st ycznej

kszta ł towa nia

dzie jów


- wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice

sprzed

wiekó w

– Jak

wyglądała

la tarnia

morska na

Faros?

- la tarnia na Fa ros

- bada nia

arche ol ogicz ne

poz osta ł ości po

la tarni

- p rzed sta wia

dokonania postaci :

Sost ra tosa ,

P toleme usza I,

P toleme usza II

- lokal izuje na ma pie

wyspę Far os i port w

Alek sand ri i

- oma wia

okol icz ności budowy

la tarni na Faros

- opi suje

pra wdopodobny

wygląd la tarni

- wyja śnia

znaczenie

prowadzenia badań

arche ol ogicz nych

d la lepsze go

poz na nia hi st o ri i i

dokonań czł owieka

- okre śla ekonomiczną i

st ra tegicz ną rolę la tarni

morskiej na Fa ros i

port u w Alek sand ri i

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


ROZDZI AŁ III : IMPE RI UM R ZYMSKIE

1. Początk i

Rzymu

- Ita l ia – położe nie

geograficz ne i

warunki natural ne

- lege nda o zał ożeni u

Rzymu

- mona rc hia rz ymska i je j upadek

- społecze ńst wo

Rzymu

- podbój Ita l i i p rzez

Rzymia n

- zna wyda rze nie

z wiązane z datą

753 r. p.n.e .

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

wi lcz yca

kapi tol ińska,

pat rycjusz ,

plebej usz

- lokal izuje na

ma pie Ita l ię i

Rzym

- oma wia


datami : 389 r. p. n.e . , 509 r. p.n.e

- p rzed sta wia postacie

legenda rnyc h założ ycie l i Rzymu:

Romulusa i Re musa

- opowiada lege ndę o założe niu Rzymu

- popra wnie posł uguje si ę

termina mi: Et ruskowie, Ita l ikowie,

Latynowie, Lacjum, Gal owie

- wskaz uje na mapie te ryt oria w

Ita l i i pod bi te przez Rz ymia n

- oma wia

okol icz ności

obale nia monarc hi i w

Rzymie

- okre śla rolę i

zadania

poszczegól nych

warst w społecznyc h

sta roż yt nego Rz ymu

- podaje naz wy

ludó w i ta l sk ic h

pod bi tyc h przez

woj ska rzymskie

- wymie nia i miona

kró lów pa nując yc h

w Rzymie

- cha rak teryzuje

panowa nie

kolejnych władcó w

rzymskich

- p rzed sta wia e ta py

pod boju Ita l i i

przez Rz ymia n

- wyja śnia

znaczenie

wyraże nia

- poró wnuje wpł yw

warunkó w naturalnyc h

na k ierunki roz woj u

cywi l izacj i rz ymskiej i

greck ie j

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



poł oże nie

geograficz ne i

warunki natural ne

panujące w Ita l i i

- okre śla ra my

chronologiczne

i st nienia

monarc hi i w

Rzymie

- wymie nia naz wy

warst w

społecznyc h w

sta roż yt nym

Rzymie

„ pyr rusowe

z wycię st wo”

- wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice

sprzed wiekó w

– Jak poz na no

poc hodzenie

Etruskó w?

- poc hodze nie

Etruskó w

- osią gnięcia

cywi l izacj i e t rusk ie j

- okre śla , k im był i

czym za sł ynął Herodot


siedziby Et ruskó w w

Ita l i i


pra wdopodobne

miej sca pochodze nia

Etruskó w

- wymie nia

osią gnięcia

cywi l izacj i e t rusk ie j

- okre śla , k im był i

czym za sł ynął Dionizjusz z

Hal ikarna su

- oma wia

orga nizację pa ńst wa

et rusk ie go

- opi suje t ryb ż ycia

i za jęcia Et ruskó w

- dost rzega rolę współcze snyc h

technol ogi i w

proce sie

poz na wa nia dzie jów

- poró wnuje

osią gnięcia c ywi l izacj i et rusk ie j z

osią gnięcia mi

wcze śnie j szyc h

cywi l izacj i

sta roż yt nyc h

Ponadto:


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

2 . Republ ika

rzymska

- ust ró j pa ńst wa

rzymskiego

- urzędnic y rz ymscy

- za sady funkcjonowa nia

republ ik i

- rola ple bejuszy w

państ wie rzymski m

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

republ ika , zgromadze nie

ludowe, se nat ,

konsul , pre t or,

cenzor, edyl ,

kwe stor, t rybun

ludowy, veto

- oma wia zada nia

zgromadze nia


termina mi: kolegia l ność , dyktator,

l ik tor

- p rzed sta wia za sad y

funkcjonowa nia republ ik i

rzymskiej

- oma wia zada nia poszcze gólnyc h

urzęd nikó w rz ymskic h

- wskaz uje

pod obieńst wa i

różnice między

demokracją a teńską a republ iką rzymską

- okre śla i stotę

sporu o pra wa

pol i t yczne

plebej usz y i sposó b jego roz wiąza nia

- podaje cechy,

które powinie n

posiadać wz orowy

obywatel Rzymu

- anal iz uje i st otę

republ ik i rzymskiej

jako formy pa ńst wa

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i


ludowego, se nat u w t wórcz y sposó b

- wykazuje d użą


zajęć

3 . Podboje

Rzymu

- armia rzymska

- wojny punick ie

- ekspa nsja Rz ymu

po wojnac h

punick ich

- podbój Gal i i przez

Jul iusza Cezara

- zna wyda rze nia

z wiązane z

datami : 264–241 r.

p.n.e . , 218–201 r.

p.n.e . , 149–146 r. p.n.e .



Hanni bal , Jul i usz

Cezar

- popra wnie

posługuje się

termina mi: legion,

woj ny punick ie ,

Karta gina,

Imperi um

Rzymskie

- wskaz uje na

ma pie teryt oria

zaję te przez

Rzymia n podcza s

woje n punick ich


datami : 216 r. p. n.e . , 202 r. p.n.e . ,

52 r. p.n.e .

- okre śla , k im byl i i czym

zasł ynęl i : Scypion,

Werc ynget oryk s


termina mi: oddzia ł inżyni eryj ny,

Kanny, Za ma, Alezja

- okre śla p rz yczyny i skutk i wojen

punick ich

- wskaz uje na mapie te ryt oria

zaję te przez Rzymian w II i I w.

p.n.e .

- oma wia prze bie g

woje n punick ich


eleme nt y uz broje nia

rzymskiego

legioni sty

- wymie nia typy

oddziałów

wchodząc ych w sk ład

armi i

- p rezent uje

dokonania

Hanni bala i okre śla

ich znacze nie

- cha rak teryzuje

tak tykę walk i

st osowaną przez

Rzymia n

- dokonuje anal iz y

poró wna wczej tak tyk i

walk i Rzymia n,

Grekó w i

Macedończ ykó w

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

4 . Upadek

republ ik i rzymskiej

- skutk i pod bojó w

rzymskich

- nie wol nic t wo

w Rzymie –

powsta nie

Spa rtakusa

- k ryz ys re publ ik i

rzymskiej

- wojny d omowe

- rządy Jul i usza

Cezara

- zna wyda rze nia

z wiązane z datami : 44 r.

p.n.e . , 31 r. p.n.e .



Spa rtakus,

Okta wian,

Kleopat ra

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

prowincja ,

na mie st nik , łuk

t riumfalny,

glad ia tor

- wymie nia

korz yści , jak ie

Rzym cze rpał z


datami : 71 r. p. n.e . , 60 r. p. n.e . , 48 r. p.n.e .


zasł ynęl i : Pompej usz , Kra ssus,

Marek Antoniusz


termina mi: t riumf, sieciarz ,

sa mni ta , aryst okracja , Fa r sal os,

Akcjum

- oma wia rolę t ri umfu w

sta roż yt nym Rzymie

- oma wia sk utk i podbojó w

rzymskich

- podaje przycz yny i p rzeja wy

kryz ysu re publ ik i rz ymskiej

- cha rak teryzuje

sposó b organizacj i prowincj i rz ymskich


poc hodu

t riumfalne go


pole gał y walk i

glad ia toró w

- oma wia prze bie g

powsta nia

Spa rtakusa

- wymie nia

dokonania J ul i usza

Cezara

- p rzed sta wia

okol icz ności śmierci

- p rezent uje

prze bie g wojen domowyc h w

Rzymie

- lokal izuje na

ma pie miej sca bi te w

z okre su woje n

domowyc h

- dokonuje anal iz y

poró wna wczej ust roju republ ik i rzymskiej

sprzed i w t rakcie

dyktatury Gaj usza

Jul iusza Cezara

Ponadto:


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

posiadania

prowincj i

- wyja śnia , skąd

poc hodzi l i

nie wol nicy

rzymsc y

- przed sta wia syt uację

nie wol nikó w w pa ńst wie rzymski m

Kleopat ry

5 . Cesar st wo rzymskie

- orga nizacja i ust ró j cesa r st wa

- pa nowa nie

Okta wiana Augusta

- roz wój teryt oria lny

cesa r st wa

- rz ymskie drogi

- ba rba rz yńsc y

- okre śla , k im był i czym za sł ynął

Okta wian August

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

prync ypat , ce sa rz ,

cesa r st wo,

barba rzyńc y

- okre śla

znaczenie dró g d la

funkcjonowa nia

Imperi um

Rzymskie go

- wymie nia naz wy

towa ró w

sprowadzanyc h do Rzymu

- wskaz uje na

ma pie prowi ncje

pod bi te p rzez

Rzymia n w okre sie

cesa r st wa

- p rzed sta wia dok onania T rajana

- popra wnie posł uguje się termina mi: paxromana ,

romanizacja , bur szt yno wy szlak ,

l ime s, Wał Hadria na, Dakowie

- lokal izuje na ma pie bur sztynowy

szlak

- opowiada, w jak i sposób

bud owano drogi w pa ńst wie

rzymski m

- wyja śnia za sady prync ypat u

- oma wia re lacje cesa r st wa z

barba rzyńsk i mi są siada mi

- oma wia syt uację w państ wie rzy mski m

po zak ończeni u

woje n domowyc h

- okre śla zakre s

władz y ce sa rza


powiedzenia:

„ Wsz ystk ie d rogi prowadzą do Rz ymu”

- p rzed sta wia


rzymskiego za

czasó w ce sar st wa

- uza sad nia sł usz ność

twie rdzenia , że

cesa r st wo było

„ komedią re publ ik i”

- oma wia sposó b

funkcjonowa nia

gospoda rk i

- oce nia pol i tykę cesa r st wa w

okre sie pax romana

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i


- wykazuje d użą


zajęć

6. Życie w Wiecznym

Mieście

- mia st o Rzym

- domy Rz ymia n

- re l igia rzymska

- Forum R oma num

- arc hi tek tura

rzymska


termina mi: Forum

Roma num, łaźnia

(termy), a mfi teat r,

we sta lk i

- oma wia funkcje

Forum R oma num i

łaźni rz ymskic h

- wymie nia

roz rywki

sta roż yt nyc h

Rzymia n

- popra wnie posł uguje się termina mi: a t rium, pe rystyl , Oł tarz

Pokoju

- opi suje wygląd sta rożyt ne go

Rzymu

- opi suje wygląd domu bogate go

Rzymia nina

- przed sta wia syste m wierze ń

rzymskich

- okre śla wa runki życia w mie ście

- poró wnuje Forum

Roma num z a teńską

agorą

- okre śla

pod obieńst wa międz y

re l igią rz ymską a

grecką

- opi suje wygląd

rzymskiej świąt yni

- wskaz uje róż nice w sposobie ż ycia

zamoż nych i

ubogic h Rzymia n

- oma wia z mia ny w wyglądzie Rzymu

wprowadz one za

panowa nia

Okta wiana Augusta

- wyja śnia

prz ycz yny

popularności kul t u

bogó w przeję tego od ludności z

- poró wnuje st yl życia mie szkańca

sta roż yt nego Rz ymu i


Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- podaje i miona


bogó w rz ymskic h

terenó w podbi t yc h - wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice sprzed

wiekó w

– Jak odkryt o

Pompeje ?

- ok ol iczności zni szcze nia mia sta

- odkrycie rui n

Pompejó w

- wygląd

sta roż yt nego mia sta

- zna wyda rze nie z wiązane z datą 79 r.

n.e .


Pompeje

- okre śla

okol icz ności

zni szcze nia mia sta

- opi suje wygląd

rzymskiego domu na

pod sta wie

wyk opal i sk w

Pompejac h


1748 r. , 1861 r.

- p rzed sta wia

dokonania Giuseppe

Fiorel lego

- oma wia wygląd

Pompejó w


pole ga praca

arche ol oga

- oce nia wpł yw odkrycia ruin

Pompejó w d la roz woju

wiedz y o Impe rium

Rzymski m

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

7 .

Osią gnięcia Rzymia n

- z wiązki między

kul turą rz ymską i grecką

- Koloseum

- ak wedukt y

- p ra wo rzymskie

- l i tera tura rz ymska


i czym za sł ynęl i : Wergi l iusz ,

Horac y, Owidiusz ,

Li wiusz , Tacyt ,

Swet oni usz

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

Kol ose um, akwed ukt , P ra wo

XII tabl ic , Kodek s

Just yniana

- wymie nia

osią gnięcia

kul tury

i archi tek tury

rzymskiej

- wyja śnia , do

czego sł uż ył y

Kol ose um i

akwed ukty

- podaje naz wy

rzymskich z bi oró w


datami : 449 r. p. n.e . , 125 r. n.e . , 70–82 r. n.e .


zasł ynęl i : Ga len, We spazjan,

Tyt us, J ust ynia n, Mecena s


termina mi: mozaika, mece na s

- przed sta wia sposó b budowy

akwed uktó w

- oma wia naj waż niej sze za sad y

pra wne obowiąz ujące w


- wskaz uje przeja wy

oddziaływa nia kul tury greck ie j na

rzymską


funkcje Kolose um

- oma wia osią gnięcia

rzymskie w

dziedzinie pra wa

- wymie nia dokonania

przed sta wicie l i

rzymskiej l i tera tury i

hi sto ri i

- wyja śnia rolę

pra wa rz ymskiego jako pod sta wy

współcze śnie

funkcjonującyc h

syste mó w pra wnyc h

- oce nia wkład

Rzymia n w roz wój kul tury i je j wpływ na

współcze sną

cywi l izację

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

pra w

- wymie nia

przed sta wicie l i

rzymskiej

l i tera tury i hi st ori i

8 . P ierwsi

chrze ści janie

- Palest yna w

czasac h rz ymskich

- Jezus i jego na uki

- powstanie i roz wój chrze ści jańst wa

- symbole

chrze ści jańsk ie

- za sady wiary

chrze ści jańsk ie j

- prze śladowa nia

pierwsz yc h chrze ści jan

- z wycię st wo re l igi i


- podziały w

Koście le

chrze ści jańsk i m

- zna wyda rze nie

z wiązane z datą 7 –

4 r. p. n.e .

- opi suje

działa lność i

znaczenie postaci :

Heroda Wielk iego,

Poncj usza P i ła ta ,

Pawła z Ta r su

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

Mesja sz ,

apostoł owie ,

chrze ści jańst wo,

P ismo Święte ,

E wa ngel ia ,

katol icy, pa pież

- cha rak teryzuje

działa lność Jez usa

z Gal i le i

- wymie nia i miona

autoró w E wa ngel i i

- oma wia

naj waż niej sze

zasad y wia ry


- okre śla symbole

chrze ści jańst wa


datami : 303–304 r. , 313 r. , 392 r.


zasł ynęl i : Trajan, Konsta nt yn

Wielk i , Teodozj usz Wielk i


termina mi: chryst ogra m, teol ogia ,

sobór, heret yk , zabobon

- przed sta wia okol icz ności , w

k tó rych c hrze ści jańst wo sta ło się

re l igią pa nującą w Rz ymie

- lokal izuje na ma pie za sięg

chrze ści jańst wa do V w. n.e .

- okre śla sytuację

narod u żyd owskie go

pod pa nowa nie m

Rzymia n

- oma wia dzia ła lność

apostołó w


popularności

chrze ści jańst wa w


- podaje przycz yny prze ślad owań

chrze ści jan

- wymie nia naz wy

odła mó w rel igi i


- podaje naz wy k siąg

wchodząc ych w sk ład

Nowe go Te sta me nt u

- opi suje

orga nizację

Kościoła

chrze ści jańsk iego w pierwsz yc h wiekach

jego i st nienia

- wskaz uje

prz ycz yny i

konsek we ncje

sporó w we wnątrz

Kościoła chrze ści jańsk iego

- oce nia rolę

chrze ści jańst wa w

Cesa r st wie Rz ymski m

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i

- roz wiąz uje pr oble my



zajęć

9 . Koniec świata

sta roż yt nego

- k ryz ys ce sar st wa rzymskiego

- podział ce sar st wa

- wędró wka ludó w

- Hunowie

- upadek ce sar st wa

- zna wyda rze nia z wiązane z

datami : 395 r. ,

476 r.

- wyja śnia , k im

byl i i cz ym

zasł ynęl i :

Konsta nt yn

Wielk i ,

- zna wyda rze nie z wiąza ne z datą 451 r.

- wyja śnia , k im byl i i czym

zasł ynęl i : Atyl la Di oklecjan

Odoaker, R omul us August ulus


termina mi: Wa ndal , Hun

- okre śla we wnętrz ne i ze wnęt rz ne

- oma wia syt uację w państ wie rzymski m w

II I i IV w.

- wskaz uje przeja wy

kryz ysu w pa ńst wie

rzymski m

- okre śla sytuację

Rzymu w cza sie

- cha rak teryzuje pró by re form

podej mowa ne przez

cesa rz y rz ymskic h:

Dioklecjana,

Konsta nt yna i

Teodozj usza

- oma wia

symbol iczne znaczenie daty 476

- dokonuje oce ny wpł ywu we wnęt rz nyc h

i zewnęt rz nyc h

prz ycz yn upadku

cesa r st wa

Ponadto:

- sa modzielnie

zachod ni orz ymskie go Teodozj usz Wielk i

- popra wnie

posługuje się

termina mi: wielka

wędró wka l udó w,

barba rzyńc y

- wskaz uje na

ma pie l inię

podzia ł u ce sar st wa

rzymskiego na

część wsc hodnią i

zachod nią

- wymie nia naz wy ple mi on

barba rzyńsk ic h

a takującyc h

cesa r st wo

- lokal izuje na

ma pie tere ny

cesa r st wa obję te wędró wką l udó w

prz ycz yny upadku ce sa r st wa

zachod ni orz ymskie go

wędró wki ludó w

- opi suje t ryb ż ycia

Hunó w

- wyja śnia , w jak i

sposó b ba rbarz yńcy prz ycz yni l i się do

zni szcze nia Rzymu

r. formuł uje opinie i

wni osk i




zajęć

ROZDZI AŁ I V: P OCZĄTKI ŚREDNI OW IECZA

1 . Bizancjum - syt uacja w

Bizancjum po upadk u

Rzymu

- pa nowa nie

Just yniana I

Wielk iego

- wz rost znacze nia

Konsta nt ynopola

- Ha gia Sophia

- kul tu ra i na uka w

Bizancjum

- początk i rozła mu w

Koście le chrze ści jańsk i m

- zna wyda rze nie

z wiązane z datą

395 r.


i czym za sł ynął

Just ynian I Wielk i

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

Bizancjum, Ha gia

Sophia ,

katol icyz m,

pra wosła wie

- lokal izuje na

ma pie

Konsta nt ynopol i

cesa r st wo

bizant yj sk ie

- wymie nia naz wy

teryt orió w

pod bi tyc h przez


datami : 330 r. , 527 r.


termina mi: ogień greck i , ikona,

bazyl ika

- prezent uje osiąg nięcia Bizancj um w dziedzinie kul tu ry i nauki

- okre śla wpływ warunkó w

geograficz nych na z naczenie

Konsta nt ynopola

- popra wnie st osuje

naz wy kato l icyzm ipra wosła wie d la

poszczegól nych od ła mó w Kości oła

chrze ści jańsk iego

- opi suje

okol icz ności

powsta nia

Konsta nt ynopola

- wymie nia re formy

wprowadz one przez

Just yniana I

Wielk iego

- oma wia ust ró j

Bizancjum

- opi suje wygląd

świątyni Hagia

Sophia


okre śle nia No wy

Rzym

- cha rak teryzuje

syt uację w

Bizancjum po

upadk u Rzymu

- okre śla czynnik i

decydujące o si le

mil i tarnej

Bizancjum

- p rzed sta wia

syt uację Kości oła

chrze ści jańsk iego

po upadku

cesa r st wa

zachod ni orz ymskie -

go

- wskaz uje róż nice

międz y Kości ołe m

wsc hod ni m a

zachod ni m

Ponadto:

- sa modzielnie

formu ł uje opinie i

wni osk i



- wykazuje d użą


Just yniana

2. Początk i

i sla mu

- Arabowie

- działa lność

Mahometa

- i sla m – za sady

wia ry

- meczet

- podboje ara bsk ie

- na uka i kul tu ra

Ara bó w

- zna wyda rze nie

z wiązane z datą

622 r.

- popra wnie

posługuje się

termina mi: i sla m,

Al lach,

muz uł ma nie ,

hidżra , Koran,

meczet , mi na ret

- lokal izuje na

ma pie Pół wysep

Ara bski o raz

mia sta : Mekkę i

Medynę

- oma wia

poł oże nie

geograficz ne i

warunki natural ne

panujące na

Półwyspie

Ara bski m

- opi suje wa runki

życia i za jęcia

Ara bó w

- wymie nia fi lary

wia ry ara bsk ie j


datami : 630 r. , 632 r. , 711 r.

- p rzed sta wia dok onania Ma hometa


termina mi: szaria t , dżihad ,

świątynia Kaa ba, kal i f, ara be ska

- wskaz uje na mapie k ierunki i

zasię g pod bojó w Ara bó w

- prezent uje osiągnięcia ara bsk ie w

dziedzinie kul tury i na uki

- p rzed sta wia

okol icz ności , w


powsta nia i sla mu

- opi suje wygląd

meczet u

- oma wia orga nizację państ wa a rabsk ie go

- cha rak teryzuje

st osunek Arabó w

do podbi t yc h

narodó w

- okre śla rolę

Ara bó w w

roz powszechnia niu

osią gnięć l udó w

pod bi tyc h oraz

roz woju spuściz ny

sta roż yt nyc h cywi l izacj i

- dost rzega

znaczenie idei

święte j wojny d la

roz prze st rze niania

się re l igi i ara bsk ie j

- cha rak teryzuje

z wiązki międz y

i sla me m,

chrze ści jańst we m i

judaiz me m

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


3. Państ wo Fra nkó w

- Europa zac hodnia po upadku ce sa r st wa

zachod ni o-

rzymskiego

- Merowi ngowie i

Karol ingowie

- Ka rol Wielk i i

odnowie nie

cesa r st wa na

zachodzie

- kul tu ra , na uka i

szt uka w pa ńst wie

Fra nkó w

- zna wyda rze nie z wiązane z datą

800 r.



Pepin Kró tk i , Karol Wielk i

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

maj ordom,

ma rc hia ,

ma rgra bia , h ra bia ,

hra bst wo re ne sa ns

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : 496 r. , 732 r. , 814 r.


zasł ynęl i : Chlod wi g, Karol Młot ,

Einhard


termina mi: arianiz m, siede m sztuk

wyz wolonyc h, mi nusk uła ,

re toryka, d ia lek tyka, kal igrafia ,

ma nuskrypt , mi nia tura

- wyja śnia znacze nie prz yjęcia

chrzt u przez C hlod wi ga

- przed sta wia roz wój kul tu ry i

- p rzed sta wia syt uację pol i tycz ną

w E uropie

zachod niej po

upadk u ce sar st wa

zachod ni orz ymskie go


państ wa Fra nkó w

- opi suje sposó b

przejęcia władz y w

państ wie Fra nk ó w

przez d yna st ię

Karol ingó w

- p rezent uje

- wyja śnia znaczenie

z wycię st wa

Fra nkó w w bi t wie

pod Poi t ier s

- uza sad nia sł usz ność

okre śle nia renesans

karo l iński d la zmian

w kul tu rze i na uce,

które na stąpi ł y w

VIII i IX w.

- oce nia wpł yw

Karola Wielk iego

- oma wia z wiązek międz y roz woje m

kul tury i nauki a

ut rz yma nie m si l ne go

państ wa

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



karol ińsk i

- lokal izuje na

ma pie pierwot ne

siedziby Fra nkó w

- opi suje życie codzienne i

zajęcia Frankó w

- okre śla za sięg

teryt oria l ny

państ wa Fra nkó w

- wskaz uje na

ma pie teryt oria

pod bi te p rzez

Karola Wielk iego

nauki za panowa nia Ka rola

Wielk iego

dokonania Karola

Wielk iego

- okre śla znacze nie

koronacj i cesa r sk ie j

Karola

na proce s


średni owiecz nej

Europy

- wykazuje d użą


zajęć

4 . Rzesza

Ottonó w

- podział pa ńst wa

Fra nkó w

- ce sar st wo Ot t onó w

- Ot t on I i Ot ton II I

- idea uni wersal iz mu

- zna wyda rze nia

z wiązane z datami : 843 r. ,

962 r.



Otton I, Ot ton III

- popra wnie

posługuje się

termina mi: t rak ta t

w Ve rdun,

uni we rsal iz m

- wymie nia

postanowienia

t rak ta tu w Verd un

- lokal izuje na

ma pie państ wa

powstałe w wyniku podzia łu

monarc hi i Ka rola

Wielk iego


zasł ynęl i : Lud wik Pobożny, Lud wik Nie miecki , Karol Ł ysy,

Lotar, He nryk II


termine m: Rze sza Nie miecka,

- wyja śnia , w jak i sposó b powstała

Rzesza Nie miecka

- oma wia z nacze nie koronacj i

cesa r sk ie j Ot tona I

- t łumacz y, na czym pole ga idea

uni we rsal iz mu

- p rzed sta wia

okol icz ności , w k tórych d oszł o do

podzia ł u pa ńst wa

Karola Wielk iego

- oma wia d okona nia

Ot tona I i Ot tona III

- opi suje pol i tykę

na stę pcó w Ot tona III

- cha rak teryzuje

syt uację pol i tycz ną państ wa

nie mieckiego po

wyga śnięci u

dyna st i i Karol ingó w

- oce nia rolę Ot t ona

I i Ot tona II I w

kszta ł towa niu się

średni owiecz nej Europy


t rak ta tu w Verd un

dla dalszyc h losó w

pol i t ycznyc h E uropy

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i


- wykazuje d użą


zajęć

5 . Najazdy

Norma nó w

- Norma nowie –

życie i za jęcia

ludności

- re l igia Norma nó w

- podboje wik i ngó w

- powstanie pa ńst w



Wilhel m

Zdobywca

- popra wnie

posługuje się

termine m

Norma nowie


1066 r.


zasł ynęl i : Leif Erik sson, Robe rt

Giuscard


termina mi: runy, d rakkary,

- p rzed sta wia syste m

wie rze ń Norma nó w

- opi suje wygląd

łodzi wik ingó w i

uzbrojenia

woj ownikó w

norma ńskic h

- p rezent uje

okol icz ności , w


powsta nia pa ńst w

ska ndyna wskich

- dost rzega z wiązek

międz y prz yjęcie m

chrze ści jańst wa a

- oce nia wpł yw

najazdó w Norma nó w na

kszta ł t śred niowiecznej

Europy

Ponadto:

ska ndyna wskich

- ok ol iczności

poja wie nia się

Norma nó w w

Ame ryce

(wik ingowie )

- lokal izuje na

ma pie siedziby

Norma nó w

- oma wia warunki naturalne i

poł oże nie

geograficz ne

Półwyspu

Skandyna wskiego

- opi suje wa runki

życia i za jęcia

ludności norma ńskiej

- wskaz uje na

ma pie k ierunki

ekspa nsj i

wiki ngó w

- wymie nia

państ wa powstałe

na tere nie

Skandyna wi i

snekkary, kośció ł k lepk owy

- podaje przycz yny wypra w

orga nizowa nyc h przez Normanó w

- oma wia osią gnięcia Norma nó w w

dziedzinie sz tuk i i rze mi osła

- wskaz uje czynnik i ,

które zadecydował y

o sukce sie podbojó w

norma ńskic h

- opi suje

okol icz ności , w

k tórych Normanowie

poja wi l i się w

Ame ryce

zaprze sta nie m

wypra w

rabunkowych

Norma nó w

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice

sprzed wiekó w

– Sekrety

tkaniny z

Bayeux

- podbój Angl i i

przez Normanó w

- hi st oria tkani ny z

Bayeux

- wynik i badań nad

tkaniną z Baye ux

- zna wyda rze nie

z wiązane z datą 1066 r.

- p rzed sta wia

dokonania Wilhel ma

Zdobywc y

- popra wnie

posługuje się

termine m tkani na z

Bayeux

- opi suje , co z osta ł o

przed sta wione na

tkaninie z Baye ux

- wyja śnia , w jak i

sposó b ok re śla się

wiek i poc hodzenie

źródeł hi sto rycz nyc h


pod boju Angl i i przez

Wilhel ma Zd obywcę

- zna wyda rze nie

z wiązane z datą 1070 r.

- okre śla , k im byl i i

czym za sł ynęl i :

Ed ward Wyz na wca,

Harold


pole ga t rud ność w

usta leni u a utoró w

dzie ł

średni owiecz nyc h

- opowiada o

dzie jach tkaniny z

Bayeux


źródeł ikonogra ficznyc h d la

roz woju współcze snej

hi storiografi i

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

6. Słowia nie i Węgrz y

- wędró wka Sł owia n

- pie rwsze pa ńst wa

sł owia ńsk ie

- działa lność C yryla

i Metodego

- najazdy Wę gró w

- powstanie R usi

- okre śla , k im byl i i czym za sł ynęl i

Cyryl i Metody

- popra wnie

posługuje się termine m

Słowianie

- dokonuje

podział u Sł owia n

na grupy

(zachodnią ,

wsc hod nią ,

poł ud niową)

- wskaz uje na

ma pie poł oże nie


sł owia ńsk ic h i

Węgie r

- oma wia warunki

życia i za jęcia

Słowian

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : IV–V w. , VII w. , IX w. ,

863 r. , 955 r. , 988 r. , 1001 r.

- p rzed sta wia dok onania postaci :

Sa mona, R ości sła wa, Świętopełka, Włodzi mierza Wielk iego, Stefa na

Wielk iego


termina mi: gła gol ica , c yryl ica ,

l a topi s, Lec howe P ole

- oma wia orga nizację ple mi on

sł owia ńsk ic h

- wymie nia

okol icz ności powsta nia


sł owia ńsk ic h i

państ wa

węgie r sk iego

- opi suje dzia ła lność

mi syj ną Cyryla i

Metodego

- wyja śnia , jak ie

znaczenie d la

ut rz yma nia i roz woj u

państ wowości

sł owia ńsk ie j miała

decyzja władcó w o

prz yjęciu c hrztu

- p rzed sta wia dokonania

Włodzi mierza

Wielk iego i Ste fa na

Wielk iego

- cha rak teryzuje

okol icz ności


rusk ie go

- poró wnuje warunki tworze nia się i roz woju


sł owia ńsk ic h

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

7. Między

papie st we m a

cesa r st we m

- kryz ys k ości oła w

X w.

- re forma k ościoła

- schiz ma wschod nia

- spó r o i nwe styt urę

- zna wyda rze nia

z wiązane z

datami : X w. , 1054 r. , 1122 r.

- p rzed sta wia

dokonania postaci :

Grze gorza VII i

Henryka IV

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

sc hiz ma

wsc hod nia ,

pra wosła wie ,

inwe st yt ura ,

konk ordat

wormacki

- wymie nia

przeja wy k ryz ysu

w Koście le w X w.

- lokal izuje na

ma pie Cluny

- wskaz uje na


datami : X w. , 1075 r. , 1077r.

- okre śla , k im był i czym za sł ynął

Syl we ster II


termina mi: Cluny, d yktat papie sk i ,

pra wo kanoniczne, ek sk omunika,

pra wosła wie , Ca nossa , synod

- oma wia prz ycz yny i

konsek we ncje schiz my wsc hodniej

dla Kości oła i jego wyz na wcó w

- cha rak teryzuje

syt uację w Koście le

chrze ści jańsk i m w X w.


papieża Syl we st ra II

- p rzed sta wia

okol icz ności , w


sc hiz my wsc hod niej

- opi suje p rze bieg sporu i sposób, w

jak i zosta ł

roz wiązany

- podaje

naj i stot nie j sze t re ści

za warte w Dyktacie

papie sk i m Grzegorza VII


pole gał spór o

inwe st yt urę

- t łumacz y

znaczenie

powiedzenia: „ pó j ść

do Cannosy”

- wskaz uje i oce nia

źródła konfl ik tów w

Koście le w okre sie wcze snego

średni owiecza

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

ma pie za się g

wpł ywó w Kościoła

katol ick iego i

pra wosła wne go

ROZDZI AŁ V: POL SKA PIE RW SZYCH PI AST ÓW

1 . P radzie je

z iem pol sk ich

- kul tu ry

arche ol ogicz ne na

z iemiac h pol sk ic h

- Bi skupin

- gospodarka z ie m

pol sk ic h

- re l igia Słowian

- okre śla ra my

chronologiczne

i st nienia kul t ur

arche ol ogicz nych na


- popra wnie

posługuje się

termina mi: kurha n,

kamie nne k ręgi ,

kul tura

arche ol ogicz na,

dymarka

- p rzed sta wia

naj waż niej sze

odkrycia

arche ol ogicz ne na


- opi suje wygląd

osad y w Bi sk upi nie

- oma wia warunki

naturalne pa nujące

na z ie miach pol sk ich


Bisk upi n


siedziby ple mi on

sł owia ńsk ic h

- oma wia syste m

wie rze ń sł owia ńsk ich

- wymie nia naz wy

ple mi on

sł owia ńsk ic h

zamie szk ując ych

z iemie pol sk ie


pole ga t rud ność w

badani u hi st o ri i

kul tur

arche ol ogicz nych na


- wymie nia naz wy

kul tur

arche ol ogicz nych

obec nyc h na


- cha rak teryzuje

kontak ty

gospoda rcze

mie szkańcó w zie m

pol sk ic h z

przed sta wicie la mi

cywi l izacj i

śródzie mnomorsk ich

- poró wnuje i ocenia

pozi om roz woj u

cywi l izac yjne go z ie m

pol sk ic h w od nie sieni u

do re szt y E uropy

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice sprzed

- ok ol iczności powsta nia osady w


VIII w. p.n.e . , 1933

- okre śla , jak ie informacje może

zdobyć hi sto ryk

- wymie nia i oce nia korz yści płynące z

zast osowania różnyc h

wiekó w

– Kiedy

powstała

osada w

Bisk upi nie ?

Bisk upi nie

- dendroc hronol ogia

r.



Walent y Sz wajcer,

Józef Kost rze wski

- popra wnie

posługuje się

termine m

dendrochronol ogia

- p rzed sta wia

okol icz ności

odkrycia osad y w

Bisk upi nie

dzięk i zastosowani u

met ody de ndro-

chronologicznej

- wskaz uje

proble my

wynikające z

zast osowania

met ody

dendrochronol ogi i

nauk pomoc niczyc h

hi sto ri i w badaniac h

prze szłości

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

2. Początk i państ wa

pol sk ie go

- ple mi ona pol sk ie

- pa ńst wo

Mieszka I

- o rga nizacja

państ wa Mie szka I

- chrze st Pol sk i

- Da gome i udex

- podboje Mie szka I


datami : 966 r. ,

972 r.

- p rzed sta wia

dokonania

Mieszka I

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

druż yna książęca, woj , da nina

- wymie nia naz wy

ple mi on

sł owia ńsk ic h

zamie szk ując ych

ziemie pol sk ie i

wskazuje na ma pie

ich siedziby

- lokal izuje na

ma pie głó wne

grod y w pa ńst wie

Mieszka I

- opi suje

okol icz ności

prz yjęcia chrztu

przez Mie szka I

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : IX w. , 991 r.

- wyja śn ia , k im byl i i czym zasł ynęl i : Ib rahi m ibn Jak ub,

Jordan, Dobra wa


termina mi: „ Geograf Ba wa rsk i” ,

sz yszak , kolcz uga, Da gome i udex,

kmieć, lud ność sł użebna

- wymie nia korzyści wynikające z

prz yjęcia chrztu

- okre śla , jak ie informacj e

znalazły się w dok ume ncie

Dagome iude x

- prezent uje roz wój te ryt oria l ny

państ wa Mie szka I

- oma wia orga nizację ple mi on

sł owia ńsk ic h na

ziemiac h pol sk ic h

- p rzed sta wia

okol icz ności


pol sk ie go


uzbrojenie woja z

druż yny k siążęcej

- cha rak teryzuje

st ruk t urę społeczną

w pa ńst wie Mie szka

I

- wyja śnia znaczenie dec yzj i

Mieszka I o

prz yjęciu c hrztu

- t łumacz y,

d laczego k siążę

prz yją ł chrze st z rąk

czesk ic h

- okre śla p rz yczyny

powsta nia

dokume nt u Da gome iudex

- oce nia k ierunki roz woju pa ńst wa

pol sk ie go u progu jego

i st nienia

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

3. Państ wo Bole sła wa

Chrobre go

- pa nowa nie Bole sła wa C hrobre go

- mi sja św.

Wojciec ha

- zjazd gnieź nie ńsk i

- gród w Gnieź nie

- podboje B ole sła wa

Chrobre go

- koronacja

kró le wska


datami : 997 r. ,

1000 r. , 1002 –

1018 r. ,1025r.



Bole sła w C hrobry,

bi skup Wojciec h,

Ot ton III, Gal l

Anoni m

- popra wnie


re l ik wie ,

met ropol ia ,

kanonizacja ,

włócz nia św.

Mauryce go, g ród

- opi suje p rze bieg mi sj i św.

Wojciec ha

- wymie nia

prz ycz yny i sk utk i

z jazdu

gnieź nie ńsk iego

- wskaz uje na

ma pie teryt oria

pod bi te p rzez

Bole sła wa

Chrobre go

- okre śla , k im byl i i czym zasł ynęl i : Oda, Radzim Ga udent y,

Thiet ma r, He nryk II, Świętopełk


termina mi: kaszte la n, czynsz ownik , Grod y Czerwieńsk ie

- oma wia postanowienia pokoj u w

Budzi szynie

- opi suje wygląd Gniezna w

czasac h B ole sła wa C hrobre go

- p rzed sta wia okol icz ności

przejęcia władz y

przez B ole sła wa

Chrobre go


Bole sła wa C hrobre go

- cha rak teryzuje


pol sk ie go za

panowa nia Bole sła wa

- poró wnuje re lacje

źród łowe na te mat

z jazdu władcó w w

1000 r.


koronacj i Bole sła wa

Chrobre go

- opi suje żywot św. Wojciec ha na

pod sta wie

pła skorzeź b na

drz wiach katedry

gnieź nie ńsk ie j

- wyja śnia

znaczenie z jazdu

gnieź nie ńsk iego d la

roz woju orga nizacj i

koście lnej i

państ wowej

- oce nia skutk i pol i tyk i we wnętrz nej i

zagra nicz nej Bole sła wa

d la państ wa pol sk ie go

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

4 . Kryzys i odbudowa

państ wa

P iastó w

- pa nowa nie Mie szka II

- upadek pa ńst wa

pol sk ie go

- rządy Kazi mie rza

Odnowicie la i

odbudowa pa ńst wa

pol sk ie go

- pa nowa nie

Bole sła wa Śmiałego

- Pol ska w sporze o

inwe st yt urę międz y

cesa r st we m a


datami : 1025 r. ,

1076 r. , 1079 r.



Mieszko II,

Kazi mierz Odnowicie l ,

Bole sła w Śmiały,

bi skup Stani sła w

ze Szczepa nowa

- popra wnie

posługuje się

termina mi: t rybut ,

- zna wyda rze nia z wiąza ne z datami : 1034 r. , 1039 r. ,


zasł ynęl i : Bezprym , Konrad II,

Jarosła w Mądry, Miecła w,

Brzetysła w

- wyja śnia przycz yny i skutk i

sporu międz y kró le m a bi sk upe m

- opi suje p rze bieg k onfl ik tu

Bole sła wa Śmiałego z bi skupe m

Stani sła we m

- opi suje sytuację w państ wie pol sk i m po

śmierci Bole sła wa

Chrobre go

- oma wia dzia ła lność

Kazi mierza

Odnowicie la i


- poró wnuje re lacje

źród łowe na te mat

sporu międz y kró le m

Bole sła we m a

bi skupe m

Stani sła we m

- wyja śnia , d laczego

- dokonuje oce ny sk utkó w pol i tyk i

zagra nicz nej

prowadzonej p rzez


- oce nia

obiek t ywiz m ź ródeł

hi storycznyc h dotycząc yc h

wyda rzeń z 1079 r.

- wskaz uje proble my w interpretacj i dzie jów

panowa nia pierwsz yc h

Piastó w

Ponadto:

- sa modzielnie

formuł u je opinie i wni osk i



- wykazuje d użą


papie st we m

- konfl ik t k ró la

Bole sła wa z

bi skupe m

Stani sła we m

denar

- wymie nia

prz ycz yny kryz ysu

i upadku pa ńst wa

pol sk ie go w XI w.

w sporze o

inwe st yt urę B ole sła w

Śmiały opowiedzia ł

się po st ronie

papieża

zajęć

5 . Panowa nie

Bole sła wa

Krz ywouste go

- pa nowa nie

Władysła wa He rma na

- konfl ik t między

Bole sła we m a

Zbi gnie we m

- najazd nie miecki na

z iemie pol sk ie

- podbój Pomorza

- sta tut B ole sła wa

Krz ywouste go

- początk i rozbic ia dzielnicowe go

- zna wyda rze nie

z wiązane z datą

1138 r.



Władysła w

Herman, B ole sła w

Krz ywoust y,

Władysła w

Wygna niec ,

Kazi mierz Spra wied l i wy

- popra wnie

posługuje się

termina mi:

woje woda, sta t ut ,

se ni orat , se nior,

dzie lnica

se ni oral na

- wskaz uje na

ma pie teryt oria

pod bi te p rzez

Bole sła wa

Krz ywouste go

- lokal izuje na

ma pie grody

oble ga ne przez

Nie mcó w

- wymie nia

postanowienia

sta t utu B ole sła wa

Krz ywouste go


datami : 1102 r. , 1108 r. , 1109 r. ,

1116 r. , 1124 r.


zasł ynęl i : Bole sła w Kędzierza wy,

Mieszko Stary, Henryk

Sand omier sk i , Zbi gnie w, Sieciec h,

Henryk V

- wyja śnia przycz yny sporu między

Bole sła we m Krz ywoust ym a

Zbi gnie we m

- wskaz uje na mapie dzie lnicę

se ni oral ną i z ie mie przyz na ne

poszczegól nym synom i wd owie po

Bole sła wie Krz ywoust ym

- cha rak teryzuje

syt uację pol i tycz ną

państ wa pol sk iego za

panowa nia Władysła wa He rma na

- p rzed sta wia

okol icz ności najazdu

nie mieckiego na

Polskę

- wymie nia

prz ycz yny powsta nia

sta t utu B ole sła wa

Krz ywouste go

- opi suje pod bój i

chryst ia nizację

Pomorza

- wyja śnia

znaczenie

prz yłącze nia

Pomorza do P ol sk i

- wyja śnia i oce nia

konsek we ncje decyzj i

Bole sła wa o podzia le

państ wa pol sk iego

Ponadto:

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

Tajemnice

sprzed

wiekó w – Kt o

spi sywał

dzieje Polsk i?

- źródła hi st orycz ne

dotyczące początkó w


- obiek tywiz m i

pra wda hi st o rycz na

- wyja śnia , k im byl i


Gal l Anoni m,

Thiet ma r, Wi ncent y

Kadłubek

- okre śla ra my

chronologiczne

wyda rzeń opi sa nyc h



Kosma s, Ne st or

- wymie nia

prz ycz yny

powsta nia dzie ł

kronikarz y

- t łumacz y koniecz ność

weryfikacj i

pra wdzi wości źródeł

hi storycznyc h

Ponadto:

w kronikac h Gal la

Anoni ma i

Wince ntego

Kadłubka

- wymie nia

prz ycz yny powsta nia

dzieł k ronikarz y

- wymie nia naz wy

źródeł hi sto rycz nyc h

dotycząc yc h dzie jów

państ wa pol sk iego za

panowa nia

pierwsz yc h P iastó w

- p rzed sta wia te orie

dotyczące

poc hodzenia Gal la

Anoni ma

- wyja śnia , k im był

Bole sła w

Zapomniany

- sa modzielnie


wni osk i



- wykazuje d użą


zajęć

HISTO RI A K L. I I

Wymagania szczegółowe na poszczególne dostosowane do treści programu „Śladami przeszłości”

W ocenianiu ucznia ocenia się również aktywność ucznia w procesie dydaktycznym zgodnie z zapisem zawartym w WYMAGANIACH OGÓLN YCH.

Te mat le kcj i Zagadnie nia,

mate ria ł

nauc zania

Wymag ania na pos zc zególne oce ny

dopus zc zający dostatec zny dobry bard zo dobry celujący

Rozd ział I: P ols ka i ś wiat w XII –XIV wie ku

1 . Wypra wy krzyż owe

• prz ycz yny, prze bie g

i sk utk i wypra w

krzyż owyc h

• powsta nie

zakonó w

ryce r sk ich

• k rucja ty na

terenie E uropy

• udzia ł książąt

pia stowskic h

w krucja tach

• popra wnie posługuje się

termina mi:

k rucja ta ,

krzyż owc y,

Le wa nt , zakony

ryce r sk ie

• pra wid łowo

syt uuje na osi

czasu okre s

wypra w

krzyż owyc h

• lokal izuje na

ma pie Palest ynę

• wymienia wyda rze nia z wiązane z la ta mi :

1095 r. , 1096 r. ,1291

r.

• wymienia zak ony

ryce r sk ie założ one

podcza s k rucja t :

joanni tó w,

templari usz y

i Krz yżakó w

• wskazuje c o naj mniej

jedną prz ycz ynę oraz

jeden skutek wypra w

• oma wia prz ycz yny

wypra w

krzyż owyc h

i wskaz uje ich

sk utk i

• wskazuje na

ma pie Króle st wo

Jerozol i mskie

• wyja śnia

spec yficz ny

charak ter cz warte j k rucja ty

oraz wymie nia

sk utk i zdobycia

• przed sta wia za sady funkcjonowa nia

zakonó w rycer sk ic h

• poró wnuje uzbrojenie

i sposób walk i

ryce rz y

europej sk ich

z wyposaże nie m

oraz tak tyką walk i

sa race nó w

• oma wia poz yt ywne

i negat ywne sk utk i

wypra w k rzyż owych

• wskazuje udzia ł książąt

pia stowskic h w

wypra wac h

krzyż owyc h

• przed sta wia w

porządku

chronologicznym

naj waż niej sze

wyda rzenia z wiązane z

wypra wa mi krz yżowymi

Bizancjum przez

krzyż owcó w

d la Europy

i Azj i Mniej szej

2 . Polska dzie lnicowa • postanowienia sta t utu B ole sła wa

Krz ywouste go

i podzia ł Pol sk i

na dzie lnice

• od stąpie nie od

zasad y se nioratu

• rozd robnienie dzielnicowe

i rywal izacja

międz y k siążęta mi

pia stowski mi

• sk utk i roz bic ia

dzielnicowe go

• prze mia ny

gospoda rcze na


w XII I w.

• zmia ny

teryt oria l ne w

okre sie roz bic ia

dzie lnicowe go


termina mi: sta tut ,

se ni or, pri nce ps

• wskazuje na

ma pie dzie lnicę

se ni oral ną

i dzie lnice

juni oró w

• podaje

wyda rzenie , k tóre

roz poczęło

roz bic ie

dzie lnicowe

(te sta me nt

Bole sła wa

Krz ywouste go

1138 r. )

• okre śla

pod sta wowe

założenia

testa me nt u

Bole sła wa

Krz ywouste go

oraz z nacze nie

tego d okument u

• wskazuje na ma pie dzielnice Polsk i :

Małopol skę,

Wielkopol skę,

Mazowsze, Ślą sk ,

Pomorze Gdańskie ,

Pomorze Zac hodnie

• wymienia synó w

Bole sła wa

Krz ywouste go oraz

prz yz nane i m zie mie

• oma wia za sadę

se ni orat u i p rync ypatu

• oma wia prz yczyny

i sk utk i konfl ik tów

we wnętrz nyc h t rwając ych podcza s

roz bic ia dzie lnicowe go

• przed sta wia

naj waż niej sze

prze mia ny gospodarcze

w Pol sce

w XII I w.

• podaje wyda rzenia

z wiązane z la ta mi

1180 r. 1227 r.

• oma wia

prz ycz yny

i sk utk i

od stąpie nia

od za sady

se ni orat u

• wymienia grupy

społeczne, k tóre

dążyły do

prz ywróce nia

jedności pa ńst wa

pol sk ie go

• oma wia

prze mia ny

gospoda rcze na


– roz wój

osad nict wa i

rze miosła ,

wyd obycie z ł ota ,

sre bra oraz

ołowi u,

wybudowa nie

kopal ni sol i w

Bochni i

Wiel iczce

• wskazuje te reny utrac one przez

książąt pia st owskich

w cza sie roz bic ia

dzie lnicowe go,

m. i n. Pomorze

Szczecińsk ie , z ie mię

lubuską, d rohiczyńską i

cheł mi ńską

• przed sta wia

zagadnie nie roz bic ia

dzie lnicowe go jako

z jawi ska w roz woj u

państ wa feudal nego

• wyja śnia

prz ycz yny dąże ń

zjednocze niowych

poszczegól nych

grup społecz nyc h

• poró wnuje roz bic ie

dzie lnicowe

z proce se m

rozd robnienia

feudal nego w

Europie

3. Mongołowie • pod boje Czyngi s- -cha na

• bud owa impe rium

• wskazuje na ma pie za się g

teryt oria l ny

państ wa

• wymienia i wskazuje na ma pie tere ny

w E uropie , k tóre

atakowal i Tatarz y

• podaje rok bi t wy nad rzeką

Kałką – 1223

i przed sta wia

sk utk i tego

• wyja śnia sk utk i najazdó w ta tar sk ich

na pa ńst wa

europej sk ie

mongol sk ie go

• pod bój Rusi

• najazd Tataró w

na Pol skę

• roz pad i mperi um

mongol sk ie go

Mongołó w

• podaje wiek

pod bojó w

Czyngi s-c hana

• wymienia c o naj mniej jeden

sk utek najazdu

ta tarsk ie go na

Polskę

• przed sta wia

dokonania postaci :

Czyngi s-c hana,

Henryka Poboż ne go

• podaje rok bi t wy pod

Legnicą – 1241

• okre śla prz ycz yny

roz pad u i mpe rium

mongol sk ie go

w póź niej szyc h wiekach

• popra wnie posługuje

się termina mi: jarłyk ,

haracz, c ha n

sta rc ia

• opi suje za sad y

orga nizacj i

państ wa

mongol sk ie go

• wskazuje

prz ycz yny

i sk utk i sukce só w

Mongołó w

• szcze gółowo

oma wia

i wyja śnia

znaczenie oraz sk utk i bi t wy pod

Legnicą


sukce só w

mil i tarnych

Mongołó w

• charak teryz uje

st osunek

Europejcz ykó w

do Mongołó w

• wyja śnia

poc hodzenie

okre śle niaTatarzy

4 . Sprowadzenie

Krz yżakó w

do Pol sk i

• pó łnoc no -

wsc hod ni są siedzi

Polsk i w XII I w. :

P rusowie

i Jać wingowie

• sprowadzenie

Krz yżakó w d o

Polsk i

• za łożenie i

roz wój pa ńst wa

zakonne go

• pod bój

i chryst ianizacja

P rus

• bud owa

Malborka

• pra wid łowo

posługuje się

termina mi: zakon

krzyżacki , komt ur,

wielk i mi st rz

• podaje rok

sprowadzenia

Krz yżakó w d o

Polsk i –1226

• wskazuje na

ma pie tere ny

państ wa

krzyżackiego

• podaje

pod sta wową prz ycz ynę

sprowadzenia

Krz yżakó w d o

Polsk i

• oma wia roz wój

teryt oria l ny pa ńst wa

zakonne go

• wymienia ple mi ona

pod bi te p rzez

Krz yżakó w: P rusó w

i Jać wingó w

• podaje korz yści

i zagrożenia

wynikające

z osied lenia się

Krz yżakó w w Prusach

• wskazuje na ma pie

Malbork

• charak teryz uje postać

Konrada

Mazowieckiego

• przed sta wia

genezę powstania

zakonu

krzyżackiego

• wyja śnia

prz ycz yny

sprowadzenia

Krz yżakó w d o

Polsk i

• wymienia

prz ycz yny

sukce só w

mil i tarnych

i gospodarcz yc h

państ wa

krzyżackiego

• oma wia

okol icz ności

zajęcia przez

Krz yżakó w

Pomorza

Gdańskie go

• oma wia e tapy

bud owy pa ńst wa

zakonne go


zamek

w Malbork u jako

prz ykład

średni owiecz nej

forty fikacj i

• wskazuje , jak i

wpł yw miel i rycerze

zakonni

na roz wój

gospoda rczy

pod bi tyc h z ie m

pol sk ic h

• wyja śnia z naczenie

pojęciako mturia

5 . Zjednocze nie • sk utk i roz bic ia • wymienia • popra wnie posługuje • wskazuje • oma wia z mia ny

państ wa pol sk iego dzie lnicowe go

• tendencje

integracyj ne wśród

książąt

pia stowskic h

• pró by

zjednocze nia z ie m

pol sk ic h

podej mowa ne

przez k siążąt

ślą sk ic h,

P rzemysła II oraz

Wacła wa II

• przejęcie władz y

przez Władysła wa

Łokietka i jego

koronacja

• za jęcie Pomorza

Gdańskie go przez

Krz yżakó w

• początek

konfl ik tu

z Krz yżaka mi –

zma ga nia

dypl omat yczne

i mi l i tarne

prz ynaj mniej

jedną prz ycz ynę


pol sk ic h

• wskazuje na

ma pie za się g

teryt oria l ny

państ wa

Władysła wa

Łokietka

• pra wid łowo

okre śla wiek

wyda rzeń, k tóre

poj muje jak o

proce s

się termina mi: starosta ,

grosz pra sk i

• podaje la ta wydarze ń:

koronacja P rze mysła II

– (1295), Wacła wa II

(1300), Władysła wa

Łokietka (1320)

• przed sta wia

prz ycz yny

podej mowa nia prób


pol sk ic h

• wymienia k siążąt pia stowskic h dążącyc h

do połączenia z ie m

pol sk ic h: He nryka

Probusa, P rze mysła II,

Władysła wa Ł okietka

• oma wia znacze nie

koronac j i Władysła wa Łokietka w Krakowie

d la integracj i pa ńst wa

pol sk ie go

• opi suje pró by

odzyska nia przez

Władysła wa Ł okietka

Pomorza Gdańskie go

i charak teryz uje

e tapy jed nocze nia

z iem pol sk ich na

przeł omie XIII i

XIV w.

• wymienia tere ny

wchodzące w

sk ład pa ńst wa

pol sk ie go za

panowa nia

Przemysła II,

Wacła wa II i

Władysła wa Łokietka

• oma wia

konfl ik ty pa ńst wa

pol sk ie go

z Krz yżaka mi i

Czecha mi

• preze nt uje

dokonania

Władysła wa

Łokietka

w proce sie

jednocze nia z ie m

pol sk ic h

• przed sta wia

okol icz ności i

prze bie g bi t wy

pod P łowca mi

w 1333 r.

gospoda rcze

i admini st rac yjne

wprowadz one za

panowa nia Wacła wa

II

• opi suje prz ycz yny

i prze bieg bunt u

moż nowładcó w pod

wodzą wój ta Albe rta

• okre śla rolę Pol sk i

na are nie

międz yna rodowej

• wyja śnia z naczenie soj usz y za wa rtyc h

przez Pol skę z

Danią i Węgra mi

6. Państ wo Kazi mierza

Wielk iego

• odbudowa Króle st wa

Polsk ie go za

czasó w

Kazi mierza

Wielk iego

• reformy

gospoda rcze

(pra wna,

ska rbowa,

monetarna )

prze prowadzone

przez Kazi mierza

Wielk iego


termina mi:

prz ywi le j sk ładu,

pra wo prz ymusu

drogowe go,

porad lne

• wie , k im był i

czym za sł ynął

Kazi mierz Wielk i

• wskazuje na

ma pie państ wo

Kazi mierza

• podaje wyda rzenia z wiązane z data mi :

1335 r. , 1343 r. , 1364

r. , 1370 r.


pol i t ykę zagranicz ną

Kazi mierza Wielk iego

• okre śla prz ycz yny i

sk utk i ekspa nsj i na

tereny Rusi Hal ick ie j

• wymienia reformy

gospoda rcze

• podaje la ta i oma wia z wiąza ne

z ni mi

wyda rzenia : 1366

r.

i 1348 r.

• opi suje

dzia łania

dypl omat yczne

Kazi mierza

Wielk iego mające

na celu

zakończe nie

sporó w z

Czecha mi i

• wskazuje cele pol i t yk i Kazi mierza

Wielk iego z wiązane

z umac nianie m

poz ycj i państ wa

pol sk ie go


znaczenie podboju

Rusi Hal ick ie j d la

roz woju

gospoda rczego


• preze nt uje

pol i t ykę Kazi mie rza

• za łożenie

Akade mii

Krak owskiej

• dypl omat yczne

roz wiązanie

konfl ik tów z

Krz yżaka mi i

Czecha mi

• ekspa nsja

teryt oria l na Pol sk i

na tere ny R usi

Hal ick ie j

• śmierć Kazi mierza

Wielk iego –

koniec dyna st i i

Piastó w

Wielk iego

wprowadz one przez


• oma wia wkład


w umocnie nie pa ńst wa

pol sk ie go pod

względe m pol i tycz nym

i gospodarcz ym

Krz yżaka mi

• oma wia re formy

wprowadz one

przez Kazi mierza

Wielk iego

i i ch znacze nie

d la uni fikacj i i

roz woju

gospoda rczego

z iem pol sk ich

• przed sta wia

roz wój

teryt oria l ny

państ wa

Kazi mierza

Wielk iego

Wielk iego wobec

Żydó w

• podaje prz ykłady

miej sc owości , w

k tó rych

wybudowa no Orle

Gniazda

7 . Tajemnice sprzed

wiekó w – Jak

wyglądał pia st owski

orzeł ?

• legend y

z wiązane

z poc hodzenie m

godła pol sk ie go

• naj star sze

pod obizny orła i

z wiązane z ni mi

kont rowe rsje

• wizerunki orła

na monetach

książąt

pia stowskic h

•

roz powszechnie nie

znaku orła za czasó w

Władysła wa

Łokietka

i Kazi mierza

Wielk iego

• inne symbole ,

k tóre miał y szansę znaleźć się w

godle państ wa

pol sk ie go

• wymienia

naj star sze przekazy

źródłowe d otyczące

orła jako symbol u

państ wowego


źródeł materia l nych

z wizerunkie m orła ,

np. monet y i

pieczęcie

• wyja śnia genezę

symbol u orła

przed sta wioną w

kronice Ja na

Długosza

• wymienia

książąt , k tórzy

od połowy

XII w.

umie szczal i na

monetach i

pieczęciach wize runek orła

bia łego:

Władysła wa

Wygna ńca,

Bole sła wa

Kędzierza we go i

Kazi mierza

Spra wied l i we go

• przed sta wia

inne z naki

używa ne przez

władcó w

pia stowskic h

jako symbole

państ wowe, np.

lwa, g ryfa ,

smoka

Rozd ział II: Społec ze ństwo ś redniowiec za

1. Syste m fe udalny • społeczeńst wo feudal ne

• podzia ł

społeczeńst wa na

sta ny

• kul tura rycer ska

i dworska

• narodziny

monarc hi i

sta nowej w Pol sce


termina mi: seni or,

wa sal , lenno, hołd

lenny, syste m

feudal ny, sta n

• okre śla

powiąza nia

tworzące dra binę

feudal ną

społeczeńst wa

średni owiecz ne go

• wymienia sta ny: ryce r st wo,

duchowie ńst wo,

mie szczańst wo i

chłopó w

• przed sta wia

prze bie g hołdu

lenne go oraz pa sowa nia na

ryce rza

• popra wnie posługuje się termina mi: suze re n,

społeczeńst wo sta nowe,

monarc hia

pat rymonialna

• wyja śnia za sad y

funkcjonowa nia

syste mu feudal ne go

• oma wia poz ycję

pra wną i majątkową

sta nu rycer sk ie go

• podaje cec hy


kul tury ryce r sk ie j

• t łumacz y, na czym polegała

zasada „ Wa sal

moje go wa sala

nie je st moi m

wa sale m”

• przed sta wia

poz ycję społeczną

duchowie ńst wa,

ryce r st wa,

chłopó w i

mie szczan

• charak teryz uje monarc hię

sta nową

• wyja śnia mec ha niz my

powsta nia i

funkcjonowa nia

syste mu feudal ne go

• na prz ykładzie


zjednocz onego przez

Władysła wa

Łokietka

przed sta wia cechy

monarc hi i sta nowej

• oma wia róż nice pomiędzy mona rchią

pat rymonialną

a monarc hią sta nową

2. Życie średni owiecz nej wsi

• wie ś we wcze snym

średni owiecz u

• zmia ny w

rol nic t wie

w XII I i XIV w.

• kolonizacja na

pra wie nie miecki m

• lokacja osad wiej sk ic h

• życie codzienne

mie szkańcó w

średni owiecz nej

wsi

• uk ład

prze st rze nny wsi

w śred niowiecz u

• poc hodzenie

naz w

miej sc owości


termina mi:

lokacja , soł tys,

dwupoló wka,

t ró jpoló wka

• podaje

prz ycz yny roz woju

kolonizacj i wiej sk ie j

• popra wnie posługuje się termina mi: ła wa,

wol niz na metoda

wypale ni skowa

• wymienia wynalazk i

i ulepsze nia w

rol nic t wie

wprowadz one

w XII – XIV w.

• oma wia e tapy

zak ładania wsi na

pra wie nie miecki m


zajęcia

i życie codzienne

chłopó w w średni owiecz u

• wymienia obowiązki i

upra wnie nia

soł tysa i wyja śnia

jego spec yficzną

rolę w osadzie

• wyja śnia ,

dlaczego

t ró jpoló wka była sk utecznie j szą

met odą upra wy

ziemi niż

dwupoló wka i

gospoda rka

wypale ni skowa

• przed sta wia znaczenie

kolonizacj i

wiej sk ie j d la

roz woju

gospoda rczego

Polsk i

w XII I–XIV w.

• t łumacz y poc hodzenie naz w

miej sc owości ,

tak ich jak Środa,

P ią tek , Wola ,

Piekary, Kowale

• poró wnuje lokacje

na pra wie pol sk i m i nie miecki m

Tajemnice sprzed wiekó w – Jaka

wiedza kryje się w

pieczęciach?

• znaczenie pieczęci jako

źród ła

hi storyczne go

• naj star sze

pieczęcie uż ywa ne

przez władcó w

pol sk ic h

• funkcja pieczęci

jako sposobu

uwia rygodnie nia

dokume nt u

• geneza i

znaczenie bul l i

• oma wia rolę pieczęci jako źród ła

hi storyczne go


zast osowania

pieczęci

maje sta t ycz nej

• t łumacz y znaczenie

symbol i

przed sta wianyc h

na pieczęciac h

• okre śla cza s

powsta nia

naj star sz yc h pieczęci

używa nych przez

władcó w

pol sk ic h

• wyja śnia

znaczenie badań

arche ol ogicz nych d la datowa nia

oraz a nal izy


pieczęci

3. Średni owiecz ne mia st o i jego

mie szkańc y

• roz wój mia st w śred niowiecz nej

Europie

• uk ład

prze st rze nny

mia sta w

średni owiecz u

• st ruk t ura

orga nizacj i

rze mie śl niczej –

cechu


w

średni owiecz nym

mie ście


termina mi:

pat rycja t ,

pospól st wo, ple bs,

rada miej ska,

burmi st rz , ła wa,

cech, czeladnik

• wymienia

warst wy społecz ne

w mia stac h


• przed sta wia

warunki życia codzienne go w

średni owiecz nym

mie ście

• t łumacz y, na cz ym pole gała lokacja mia sta

na pra wie

ma gde bursk i m

• wyja śnia , jak ie

funkcje peł ni ły w

średni owiecz nym mie ście : ra tusz ,

prę gierz , rynek ,

targowi sk o, mury

• podaje e le me nty

obronne

średni owiecz ne go

mia sta

• okre śla rolę mia st

w pol i tyce i gospodarce

państ w e uropej sk ich

• poró wnuje życie codzienne

mie szczan

o róż nym sta tusie

społecznym

• oma wia

kompetencje wójta , rad y

miej sk ie j

i burmi st rza

• wyja śnia , c o oznaczał o

powiedzenie:

„Powiet rze miej sk ie

czyni wol nym”

• poró wnuje rolę i

znaczenie mia st pol sk ic h i

europej sk ich w

średni owiecz u


znaczenie ha nzy

bał tyck ie j d la tego

regi onu

4. Kośció ł w

średni owiecz u

• zróżnic owa nie

sta nu duc howne go

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

• podaje la ta soboru

w Konsta ncj i : 1414 –

• okre śla

prz ycz yny

i sk utk i


syt uację materia lną

duchowie ńst wa w

• zakony

bened yktynó w i

cyster só w oraz ic h

rola w

społeczeńst wie średni owiecz nym

• wpł yw Kości oła

na śred ni owiecz ną

kul turę

• za łożenie

zakonó w

żebracz yc h

• ruc hy he ret yck ie funkcjonujące

w śred niowiecz u

• k ryz ys

papie st wa

i nie wola

a wini ońska

• sobór w

Konsta ncj i

duchowie ńst wo,

bened yktyni ,

cyster si , ruchy

heret yck ie ,

ink wiz ycja , zakony że bracze

• wskazuje na

ma pie

najpopularnie jsze

w śred niowiecz u

miej sca

pie lgrzymek –

Rzym i Sant i ago de

Composte la

• wyja śnia

wyraże nie

„ benedyktyńska

praca”

1418

• przed sta wia

dokonania postaci : św.

Benedykta z Nursj i , św.

Fra nci szka

z Asyżu, św. Domi nika

Guz ma na

• wymienia

średni owiecz ne ruc hy

heret yck ie: waldensó w

i a lbige nsó w

• okre śla rolę Kościoła

w roz woj u państ w europej sk ich

ut worzenia

zakonó w

żebracz yc h oraz

ich znacze nie

• uza sad nia ,

dlaczego

działa lność

ruc hó w

heret yck ich

wywołała

sprzeci w Kościoła


pogląd y

wyz na wa ne przez

albige nsó w i

waldensó w

• wymienia

naj star sze ośrodki

zakonne na


• wskazuje na

ma pie tere ny

europej sk ie , na

których

orga nizowa no

w śred niowiecz u

krucja ty

średni owiecz u i

wskazuje ź ród ła

majątk u Kości oła

• wyja śnia wpł yw

zakonó w na

gospoda rkę i

kul turę

w społecze ńst wie

średni owiecz nym

• poró wnuje zakony

żebracze z zak ona mi

ryce r sk i mi oraz

t łumacz y ich rolę

5 . Kul tura i na uka wiekó w śred nich

• uni we rsalny charak ter k ul tu ry

średni owiecz nej

• średni owiecz ne wzorce osobowe:

asceta , ryce rz ,

władca

• rola łac iny jako

międz yna rodowe go

języka dypl omacj i ,

nauki i kul t ury

• edukacja i

uni we rsyte ty w

średni owiecz u


termina mi:

uni we rsyte t ,

sc hola styka,

sz t uk i wyz wol one

• wymienia

średni owiecz ne

wzorce osobowe:

ascet y, rycerza ,

władc y

• okre śla obszary

kul tury, na k tóre

miał wpł yw

Kośció ł

• przed sta wia dokonania św. T oma sza

z Ak wi nu

• wyja śnia, d laczego kul tura śred niowiecza

okre śla na je st mia ne m

uni we rsalnej


łaciny w

średni owiecz nej

Europie

• wskazuje wpł yw

Kościoła na roz wój

archi tek tury i sz t uk i

• charak teryz uje średni owiecz ne

wzorce osobowe

• przed sta wia postacie , k tóre w

kul turze

europej sk ie j

uznaje się

za wzorce:

Szymona

Słupnika,

Rolanda, Karola

Wielk iego

• oma wia cechy


kul tury

ryce r sk ie j ,

dworsk ie j

i ludowej

• okre śla rolę kobiet

w śred niowiecz u na

prz ykładzie

Eleonory

Ak witańsk ie j i

Jad wigi Ślą sk ie j

• wymienia pierwsze

europej sk ie

uni we rsyte ty

i oma wia ic h rolę

dla roz woj u na uki w

średni owiecz u

• ocenia z nacze nie

dzia ła lności ojcó w

Kościoła i św.

Toma sza z Ak wi nu

6 . W cieniu kościołó w i za mkó w

• archi tek tura średni owiecz nej

Europy

• cechy


archi tek tury,

mala r st wa

i rzeźby w st yl u romański m oraz

got ycki m

• sz t uka pol sk iego

średni owiecza

• średni owiecz na

rzeźba i

zdobnict wo

• wymienia prz ykładowe

zabytk i roma ńskie

i got yck ie na

z iemiac h pol sk ic h,

w tym w swoi m

regi onie

• wymienia cec hy charak teryst ycz ne

d la styl u

romańskie go i

got yckiego

• popra wnie posługuje się termina mi: porta l ,

prez bi teri um, prz ypora ,

inic ja ł ,

mi niatura , Bibl ia

pauperum

• posługując się ma pą

wskazuje mie j sca naj słynniej sz ych

zabytkó w a rc hi tek tury

romańskiej

i got yck ie j

• wyja śnia , w jak i

sposó b kopiowa no i

ozdabia no księ gi w średni owiecz u

• poró wnuje st yl romański ze

st yle m got ycki m

i wymie nia ich

cechy


• wskazuje na

ma pie państ wa, w których z najduje

się naj więcej

zabytkó w

romańskic h

i got yck ich

• podaje

prz ykłady średni owiecz nyc h

bud owli

świeck ich

• t łumacz y rolę

Kościoła w

roz woju

archi tek tury

i sz t uk i średni owiecz nej

• wyja śnia genezę archi tek tury

romańskiej

• oma wia

znaczenie Bibl i i

pauperum d la

upowszec hniania

zasad re l i gi i chrze ści jańsk ie j

• t łumacz y, d laczego

pol sk ie

bud ownict wo w

st ylu roma ński m nie

roz wi nęło się w tak

wysoki m st opniu jak w E uropie

Zachodniej

Tajemnice sprzed

wiekó w – O cz ym opowiadają

średni owiecz ne

katedry ?

• symbol ika

średni owiecz nyc h katedr

• katedra w

Chart re s

• wyja śnia

symbol ikę średni owiecz nyc h

katedr

• wskazuje cec hy

st ylu gotyckie go na

prz ykładzie katedry

w Cha rt re s

Rozd ział III : U sc hył ku ś redniowiec za

1 . Unia Pol sk i z Li twą

• panowa nie Ande ga wenó w w

Polsce

• prz ywi le j


termina mi:

prz ywi le j , unia ,

unia per sonal na,


1374 r. , 1385 r. , 1401

r. , 1413 r.

• oma wia okol icz ności

wstą pienia na

pol sk i t ron

Lud wika

• charakteryz uje syt uację Pol sk i i

Lit wy w drugiej

poł owie XIV w.

• ocenia znaczenie uni i

pol sk o-l i te wskiej

na t le syt uacj i

międz yna rodowej

kosz ycki

• syt uacja na

Lit wie przed

za warcie m uni i

z Polską

• unia pol sko -

l i tewska

w Kre wie

• znaczenie

chryst ia nizacj i

Li t wy na are nie

międz yna rodowej

• unia w Wil nie i

Horodle

boja rz y

• wymienia

postanowienia uni i

w Kre wie i

Horodle

• wskazuje na

ma pie Kró le st wo

Polsk ie , Wielk ie

Księ st wo

Lite wskie ,

państ wo zakonu

krzyżackiego,

Węgry

• przed sta wia

dokonania postaci :

Mendoga, L ud wika

Ande ga weńskie go,

Giedymi na, Jad wi gi , Władysła wa Ja gie ł ły,

Witolda

• na pod sta wie d rze wa

geneal ogiczne go

wskazuje

pok re wie ńst wo między

Piasta mi ,

Ande ga wena mi i Jagie l lona mi

• podaje prz ycz yny i

sk utk i wstą pienia

Władysła wa Ja gie ł ły na

t ron pol sk i

Ande ga weńskie go

• opi suje

okol icz ności

za warcia uni i

pol sk o-

-l i te wskiej w

Kre wie

• wyja śnia ,

dlaczego unia

pol sk o-l i te wska

była odna wia na w

Wilnie

w 1401 r. i w

Horodle

w 1413 r.

• wskazuje

korz yści i

zagroże nia

wynikające

z za warcia uni i

pol sk o-

-l i te wskiej

• przed sta wia

roz wój terytoria lny i

pol i t yczny pa ńst wa

l i tewskie go w XIII

i XIV w.

• ocenia pa nowa nie

Jad wigi i

Władysła wa Ja gie ł ły

• opi suje sk utk i

uni i

w Kre wie d la

syt uacj i

międz yna rodowej

Lit wy

w E uropie

• poró wnuje unię

pol sk o- l i te wską

z innymi

funkcjonującymi

wó wcza s w

Europie (np. unia

kalmarska)

2 . Wielka woj na

z zakone m krzyżacki m

• prz ycz yny

wybuc hu wielk ie j woj ny

z zakone m

krzyżacki m

• bi t wa pod

Grunwalde m i je j

znaczenie

• pokój to ruńsk i

z 1411 r. i skutk i

wielk ie j woj ny

z Krz yżaka mi

• rola k onfl ik tu

pol sk o-

-krz yżackiego na

arenie

międz yna rodowej

• postanowienia

soboru w

Konsta ncj i

• wyja śnia

prz ycz yny wielk ie j woj ny z

zakone m

krzyżacki m

• podaje

wyda rzenia

z wiązane z la ta mi :

15 l ipca 1410 r. ,

1411 r, 1414 –1418

• wymienia

postanowienia

pok oj u

toruńsk iego z

1411 r.

• przed sta wia

dokonania postaci : Ulric ha von

Junginge na, Za wi sz y

Czarne go, Mikołaja

Trąby, Pa wła

Włodkowica


Czerwi ńsk , Grunwald ,

Malbork , Toruń

• wymienia sk utk i

wielk ie j woj ny z

Krz yżaka mi

• oma wia udzia ł

Polaków na soborze w

Konsta ncj i

• przed sta w ia

prze bie g dzia łań woje nnyc h

w cza sie wielk ie j

woj ny

z zakone m w

la tach

1409–1411

• oma wia

prze bie g bi t wy pod Grunwalde m


syt uację pa ńst wa pol sk o-l i te wskiego

na przełomie XIV i

XV w.

• opi suje uz brojenie

lekk ie j jazdy

l i tewskiej bi orącej

udzia ł w bi t wie pod

Grunwalde m

• ocenia udzia ł

Pawła Włodkowica

w obradach soboru

w Konsta ncj i

• wymienia

naj waż niej sze tezy

przed sta wione przez

Pawła Włodkowica

na soborze

• wymienia

pod sta wowe eleme nt y

uzbrojenia

ryce rz y

z początk u XV w.

Tajemnice sprzed wiekó w – Jaką bi t wę

na mal ował Ja n

• okol icz ności powsta nia obraz u

Jana Matejk i


powsta nia obraz u

• charak teryz uje symbol iczne

Matejko? „ Bi twa pod

Grunwalde m”

• ukryte

znaczenie

i symbol ika obraz u

• losy dzie ła w

czasie

II woj ny

światowej

„ Bi twa pod

Grunwalde m”

• opi suje

przed sta wione na

obrazie sce ny pod

względe m z godności

z pra wdą

hi sto ryczną

znaczenie dzie ła

• wyja śnia ,

dlaczego

Nie mc om w

czasie

II woj ny

światowej

zależało na

zni szcze niu

„ Bi twy pod

Grunwalde m”

• ocenia posta wę

profe sora

Władysła wa

Woyd y i jego

wkład

w ocale nie

obraz u

3 . Europa Zachod nia

w XIV i XV wiek u

• epide mia dżumy

w XIV w.

• prz ycz yny,

naj waż niej sze

wyda rzenia i

sk utk i wojny

st ule tnie j

• ruc hy he ret yck ie

i i ch

przed sta wicie le

• powsta nia

ludowe

• wprowadze nie

broni pal nej i

wzrost z naczenia

armi i zaciężnej

• podaje la ta

wyda rzeń: 1337 –

1453 – woj na

st ule tnia

• t łumacz y pojęc ie

„ czarna śmierć”

• wskazuje na

ma pie państ wa

biorące udzia ł w

woj nie st ule tnie j

• przed sta wia co

naj mniej jedną

prz ycz ynę i jeden sk utek wojny

st ule tnie j

• przed sta wia

dokonania postaci :

Joa nny d’Arc, Ja na

Husa, J ohna Bal la ,

Johna Wiklefa , Ja na Żiżki

• podaje niek tóre skutk i

epide mii dżumy w XIV

w.

• wymienia powsta nia

ludowe, k tóre wybuc hł y

na tere nie F rancj i i

Angl i i w XIV i XV w.

• wyja śnia sk utk i

wprowadze nia broni

palnej i armi i zaciężnej

• oma wia głó wne

założenia husyt yz mu

• wskazuje na

ma pie głó wne

kierunki

roz prze st rze niania

się „ czarnej śmierci”

• oma wia skutk i

epide mii dżumy

• wymienia

prz ycz yny

i na stępst wa

woj ny st ule tnie j

• wskazuje na ma pie tere ny, na

których t ocz yły

się walk i podcza s

woj ny st ule tnie j

oraz buntó w

chłopsk ic h

• oma wia p rz yczyny

wystąpie ń

ludowyc h

na tere nie F rancj i i

Angl i i w XIV i XV w.


nowe tec hnik i walk i

wprowadz one w XV

w.: za stosowa nie

broni pal nej , walka

tabore m,

uformowa nie armi i zaciężnej

• przed sta wia

prz ycz yny

i prze bieg powstania

husytó w w Czec hac h

• wyja śnia , d laczego

Jana Husa spalono

na st osie

• okre śla wpł yw

husyt yz mu d la

roz woju E uropy •

4. Nowe potę gi w

Europie Wschod niej

• roz wój

teryt oria l ny Pol sk i

i Li twy

• wzrost z naczenia

• podaje la ta

wyda rzeń:

1444 r. – bi twa

pod Warną, 1453

r. – zdobycie

• przed sta wia

dokonania postaci :

Władysła wa III

Warne ńczyka, Ja na

Hunyadye go, Dymit ra Dońskie go, Iwana II I

• wymienia

czynnik i , k tóre

decydowały o si le

mil i tarnej

impe rium

• poró wnuje

oddzia ły jancza ró w

z oddzia łami

piechot y

europej sk ie j

Mosk wy

• ekspa nsja

impe rium

osma ńskie go w

Europie

• bi t wa pod Warną

• upadek

Konsta nt ynopola

Konsta nt ynopola

• popra wnie

posługuje się

termina mi: suł ta n,

janczarz y, car

• wskazuje na

ma pie: i mperi um

osma ńskie ,

Konsta nt ynopol ,

Warnę, Wielk ie

Księ st wo

Moskie wskie

Srogiego, Iwa na IV

Groź nego

• wyja śnia sk utk i

zdobycia

Konsta nt ynopola przez

Turkó w

• okre śla rolę roz woju

państ wa moskie wskiego

dla tego re gi onu

tureck iego

• wskazuje na

ma pie kole j ne

z iemie pod bi jane

przez T urkó w w

Europie

• oma wia

prze bie g bi t wy

pod Warną

• uza sad nia ,

dlaczego upadek

Konsta nt ynopola

jest uzna wa ny za

jedną z gra nicznyc h dat

średni owiecza

• wyja śnia , z

jak iego powod u po

klęsce

Konsta nt ynopola

wyz na wc y

pra wosła wia zaczęl i nazywać M osk wę

t rzeci m Rzyme m

• ocenia

konsek we ncje , jak ie

miał y d la Pol sk i i

Lit wy powsta nie

impe rium osma ńskie go oraz

zjednocze nie z ie m

rusk ic h

5 . Woj na t rzyna st ole tnia

• znaczenie powsta nia

Z wiązku

Ja szczurcze go

i Z wiązku

Prusk iego

• prz ycz yny

wybuc hu wojny t rzyna st ole tnie j

• prze bie g dzia łań

woje nnyc h w

la tach 1454 –1466

• postanowienia

drugiego pok oj u

toruńsk iego

• sk utk i wojny

t rzyna st ole tnie j

• okre śla ra my czasowe woj ny


• wskazuje

pod sta wową

prz ycz ynę

wybuc hu k onfl ik tu

• popra wnie

posługuje się

termine m stan

sz lac hecki

• wskazuje na

ma pie z ie mie

prz yłącz one d o

Polsk i

w wyniku

pod pi sa nia

drugiego pok oj u

toruńsk iego

• zna wydarze nia z wiązane z lata mi :

1440 r. , 1454 r. , 1462

r. , 1466 r.

• przed sta wia

dokonania postaci : Jana

Bażyńskie go, P iot ra

Duni na, Kazi mie rza Jagie l lończ yka

• wymienia prz ycz yny

i sk utk i woj ny



armi i zaciężnej w

woj nie t rz yna stole t nie j

• oma wia poszczegól ne

etapy woj ny


• wskazuje na

ma pie miej sca


bi te w woj ny t rzyna st ole tnie j

• podaje naz wy

ziem odzyska nyc h

przez Kró le st wo

Polsk ie na mocy

pok oj u

toruńsk iego z 1466 r.

• wyja śnia , d laczego szlac hta i

mie szczanie

mie szkający w

Prusac h dążyl i do

prz yłącze nia ich

ziem d o Pol sk i

• poró wnuje dzia łania wielk ie j

woj ny z zakone m

prowadzonej p rzez

Władysła wa Ja gie ł łę

do dzia łań

zbroj nyc h

prowadzonych

podcza s wojny


• oma wia z mia ny,

k tóre zaszł y w

syt uacj i

międz yna rodowej

Polsk i po woj nie



• ocenia znaczenie

wyda rzeń wojny


na t le syt uacj i

pol i t ycznej

i społecznej

ówcze snej

Europy

prz ywi le jó w

nadanyc h

w cza sie woj ny


sta nowi sz lac heckie mu

Tajemnice sprzed

wiekó w – Jak wyglądały dzia łania


sz pie gó w?

• dzia ła lność

średni owiecz nyc h sz pie gó w

• pol scy i

k rzyżacc y

sz piedzy w

średni owiecz u

• sposó b

sz yfrowania

wiad omości


zadania średni owiecz nyc h

sz pie gó w


średni owiecz ne

sposoby szyfrowania

wiad omości

• wyja śnia , jak

werbowa no

i wyna gradza no

sz pie gó w

w śred niowiecz u

• wymienia


sz pie gó w pol sk ic h

i k rzyżackich

• wyja śnia , jak

werbowa no i wyna gradza no

sz pie gó w

w śred niowiecz u

• wymienia


sz pie gó w

pol sk ic h

i k rzyżackich

6. Kul tura późne go średni owiecza

w Pol sce

• rozk wi t kul tu ry pol sk ie j

w XIV i XV w.

• wybi t ni pol sc y

uczeni

średni owiecza i

ich dokona nia

• naj waż niej sze

osią gnięcia

pol sk ie j

archi tek tury

i sz t uk i gotyckiej

• twó rcz ość

rzeźbia r ska

Wi ta St wosza

• wymienia naj słynniej sze

prz ykłady szt uk i

got yckiej

w Pol sce: m. i n.

oł tarz Wita

St wosza, Baz yl ikę

Mariacką w

Gdańsk u,

Barbaka n w Krakowie,

ra tusz w T oruniu


czym za sł ynął Wit

St wosz oraz

Mikołaj Kopernik

• przed sta wia dokonania postaci :

Wita St wosza, Marci na

Króla , Wojciecha z

Brudze wa, Mikołaja

Kope rnika, Pa wła

Włodkowica, Ja na

Ostroroga


odnowie nia Akade mii

Krak owskiej w 1400 r.


okre s pa nowa nia

Kazi mierza

Jagie l lończ yka

nazywa ny je st z łotą

jesie nią pol sk iego

średni owiecza

• pot rafi wymie nić

• wskazuje na ma pie tere ny, na

których powstało

naj więcej bud owl i

w styl u got ycki m

•poró wnuje

roz wój kul tu ry

pol sk ie j z kul t urą

europej ską

• wyja śnia na czym polega

spec yfika sz t uk i i

l i tera tury pol sk ie j

oma wiane go

okre su

• wymienia cza s

powsta nia oraz

twó rcó w z na nyc h w re gionie


rzeźby

średni owiecz nej na

prz ykładzie pie ty i

P ięknej Madonny

• wyja śnia , na czym

pole ga wart ość

hi storyczna i

kul turowa oł ta rza

Wita St wosza

• oma wia dok ona nia

sła wnyc h

absol we ntó w

Akade mii

Krak owskiej

• sa modziel nie

dociera do informacj i

• charak teryz uje osią gnięcia

kul tury późne go

średni owiecza

w swoi m re gionie

na t le kul tu ry

pol sk ie j

i europej sk ie j

prz ykłady bud owli w

st ylu gotycki m w

swoi m re gi onie

bud owl i

i dzie ł z okresu

późne go

średni owiecza

dotycząc yc h kul tu ry

późne go

średni owiecza w

swoi m re gi onie

(np. prz y real izacj i

projek tu)

Rozd ział IV: Narodzi ny nowo żytnego ś wiata

1 . Cywi l izacje

Ame ryki

• cywi l izacje

Ame ryki

prek olumbi j sk ie j

• osią gnięcia

nauk owo-

-techniczne oraz

szt uka Ol mekó w,

Majów, Aztekó w

i Inkó w

• wskazuje na

ma pie tere ny

zamie szkałe przez

Aztekó w, Majó w i

Inkó w

• wymienia

naj waż niej sze

ośrodki

cywi l izac yjne

rdzennych

mie szkańcó w

Ame ryki

• wskazuje

pod sta wowe

osią gnięcia

cywi l izac yjne

kul tur

prek olumbi j sk ic h

• oma wia naj waż niejsze

osią gnięcia technicz ne

cywi l izacj i


• poró wnuje

pozi om roz woj u

cywi l izacj i


z cywi l izacją Europejcz ykó w

• wskazuje cec hy


sz t uk i

prek olumbi j sk ie j

• uza sad nia ,

d laczego Majowie są

okre śla ni p rzez

niek tóryc h uczonyc h

Greka mi Ame ryki

• oma wia

funkcjonowa nie

poczt y i sieci

dróg w pa ńst wie

Inkó w

• przed sta wia

syste m wierze ń

Aztekó w

2 . Wielk ie odkrycia

geograficz ne

• roz wój na uki i

technik i

w E uropie w XV

w.

• syt uacja

gospoda rcza

i społeczna na

kont ynencie

europej sk i m w XV

w.

• ut rudnie nia w

handl u z k ra jami

Dalek iego

• podaje

wyda rzenia

z wiązane z

la tami :1492 r. ,

1498 r. , 1519 –22 r.

• wymienia

naz wi ska

głó wnyc h

odkrywcó w z XV i

XVI w.

• wskazuje na

ma pie sz lak i

wypra w


odkrywcó w –

• przed sta wia

dokonania postaci :

Henryka Żegla rza ,

Bart łomieja Diaza,

Va sc o da Ga my, Krz yszt ofa Kolumba,

Ferd yna nda Magel la na


się termina mi:

ast rola bium, kara wela ,

kompa s, busola

• wymienia c o naj mniej

dwie prz ycz yny

wielk ic h odkryć

geograficz nych

• opi suje prze bie g

wypra w wielk ich

odkrywcó w:

Va sc o da Ga my,

Krz yszt ofa Kol umba,

Ferd yna nda

Magel lana

• wyja śnia ,

dlaczego

Hi sz pania i

Portugal ia miały naj więk sz y udzia ł

w wielk ich

odkryciach

geograficz nych

• oma wia za sługi ,

jak ie miel i d la

roz woju że glar st wa

Henryk Żegla rz ,

Ferd yna nd Ara goński

i Iza bela Ka st yl i j ska

• oma wia

postanowienia

t rak ta tu w

Torde si l la s i j ego

sk utk i


orga nizację wypra w

odkrywcz yc h oraz

zasad y organizacj i

Wsc hod u

• posz uki wanie

morskiej d rogi do

Ind i i

• odkrycia żeglarz y

port ugal sk ic h

• na wiąza nie przez

Europejcz ykó w

bezpośred nich

kontak tó w

handl owyc h

z Af ryką i Ind ia mi

• wypra wa

Krz yszt ofa

Kol umba i

znaczenie

odkrycia Ame ryki

• wypra wa

Ferd yna nda

Magel lana dook oła

świata

• uk ład w

Torde si l la s

Krz yszt ofa

Kol umba, Va sc o

da Ga my,

Ferd yna nda

Magel lana

• przed sta wia

dokonania

postaci : Ame riga

Ve spuccie go,

Paola Tosca nel lego

• szcze gółowo

oma wia

prz ycz yny

wielk ic h odkryć

geograficz nych

koloni i

• ocenia , jak i wpływ

na odkrycia

geograficz ne miał

roz wój kartografi i i

na wi gacj i

3 . Skutk i wielk ich odkryć

• pod bój Ameryki

przez

konk wi stadoró w

• zagłada Ind ia n

• zni szcze nie

dorobku

kul tura l ne go ludó w Ameryki

• wzaje mne

wpł ywy

cywi l izac yjne

pomiędzy E uropą a

nowo odkryt ym

kont ynente m

• sk utk i odkryć


termine m:

konk wi stador


odkryć

geograficz nych d la rdzennyc h

mie szkańcó w

Ame ryki

• wskazuje wpł yw

odkryć na roz wój

Europy

nowoż ytnej

• oma wia dok ona nia postaci : Ferd yna nda

Corteza , F ra nci sca

P izarra , Montezumy,

Atahual py

• przed sta wia

na stę pst wa odkryć geograficz nych d la

gospoda rk i Europy


szlak i ha ndlowe

tworzące tz w. z ł oty

t ró jkąt

• posługuje się

pojęcia mi : re wol ucja

cen, dual iz m

ekonomicz ny

• wymienia e ta py pod boju pa ńst wa

Aztekó w i Inkó w

• wyja śnia

prz ycz yny

powsta nia kol oni i

w Ameryce

• wskazuje na

ma pie tere ny

zaję te przez

Hi sz panó w

i Portugalczykó w

• charak teryz uje wymianę ha ndlową

pomiędzy Ame ryką,

Europą i Afryką na

sz lak u tz w. z łote go

t ró jkąta

• podaje prz ycz yny zmniej sze nia się

l iczby rdzennych

mie szkańcó w

Ame ryki w XVI w.

• oma wia

funkcjonowa nie

europej sk ich koloni i

w Ameryce

geograficz nych

4 . Gospodarka w epoce k olonia lnej

• zmia ny w gospoda rce

europej sk ie j

wywołane

odkrycia mi

geograficz nymi

• nowe środki

pła tnicze

– wek sle i

bank noty

• kompanie

handl owe i ic h

rola w XVII i na

początk u XVII I w.

• powsta nie nowyc h form

prod ukcj i : praca

nakładcza i

ma nufak t ura

• początk i

gospoda rk i

kapi ta l i st ycznej

• nie wol nic t wo i

jego rola w

gospoda rce

kolonia lnej

• wyja śnia , k i m byl i k or sa rze

• oma wia model

dual iz mu

w roz woj u

gospoda rczym

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

kompania

handl owa, p raca

nakładcza,

ma nufak t ura ,

kapi ta l izm

• wymienia naj waż niej sze z mia ny

gospoda rcze

spowod owa ne

odkrycia mi

geograficz nymi , m. i n. :

roz wój ha ndlu,

z więk szenie produkcj i ,

zmia ny w rolnic t wie

• t łumacz y, na cz ym

pole gała praca

nak ładcza


założenia kompani i

handl owyc h d la roz woju wymia ny

towa rowej międz y

Europą a Af ryką, Azją i

Ame ryką

• oma wia z mia ny, jak ie zaszły w

handl u w wynik u

odkryć

geograficz nych


podzia ł

gospoda rczy kont ynent u

europej sk iego:

państ wa

na zachód od

Łaby

specja l izujące się

w ha ndlu i

rze miośle ,

państ wa na

wsc hód od Ła by –

zdominowa ne

przez rol nic t wo

• wyja śnia

prz ycz yny

wprowadze nia

prac y nak ładczej

• przed sta wia zmia ny

w rolnic t wie

spowod owa ne

wzroste m wymia ny

handl owej

• wymienia

korz yści , jak ie niosł o za sobą

wprowadze nie do

użytk u wek sl i i

bank notó w

• t łumacz y

znaczenie

okre śle nia , że gospoda rka

\w e poce kol onia lnej

zaczęła mieć

charak ter gl obal ny

5 . Kul tura odrodzenia

w E uropie

• idea huma niz mu

i na wiąza nia do

antyk u

• wynalazek druku

i jego wpł yw na

roz powszechnie nie

się idei odrodze nia

• rola Włoc h

w powsta niu i

roz woju rene sansu

• głó wne ośrodki

odrodzenia w

• wymienia

naj słynniej sze

postacie

odrodzenia:

Mikołaja

Kope rnika,

Leonarda da Vinci , Michała

Ani oła i

Gal i leusza

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

mece na s,

rene sans, odrodzenie ,

• przed sta wia

dokonania postaci :

Mikołaja Kopernika,

Leonarda da Vi nci ,

Gal i leusza , Giordana

Bruna, Michała Ani oła ,

Eraz ma z R ot terda mu, Jana Gute nberga

• t łumacz y znacze nie

wynalezie nia d ruk u d la

roz woju rene sansowej

nauki


dzie ł artystó w e poki

• wyja śnia se ns

st wierdze nia:

„ Człowiekie m

jeste m

i nic , co ludzkie ,

nie je st mi obce”

• podaje t ytuł y


dzie ł wł osk iego

rene sansu

• wymienia


mece na só w

wł osk ie go

• oma wia rolę

uni we rsyte tó w w

roz woju na uki w

odrodzeni u

• t łumacz y, na cz ym

pole gał mece nat

• wskazuje pod obieńst wa oraz

różnice pomiędz y

szt uką

średni owiecza

i rene sa nsu


huma niz m jako

Europie

• dzia ła lność i

osią gnięcia

Leonarda da Vi nci

• przed sta wicie le

rene sansu: Mic hał

Ani oł i Eraz m z

Rot terda mu

• zmia ny w na uce

i t echnice

w ok re sie

odrodzenia

huma niz m

• okre śla , w

k tórym państ wie

narodzi ł się

rene sans

• wymienia cec hy


archi tek tury

rene sansu

odrodzenia


inspi racj i sz tuką

antycz ną w

archi tek turze i dzie łach

rene sansowych

artystó w

odrodzenia

nowy nurt w

fi loz ofi i

i kul turze

6 . Nowe wyz na nia w Europie

• Kośció ł na początk u XVI w.

• prz ycz yny reformacj i

• głó wne nurty

ruc hu

reformacyj ne go i

ich t wórc y

• angl ika niz m –

prz ycz yny i

prze bie g

reformacj i

w Angl i i

• prze bie g ruc hu

reformacyj ne go –

dysput y,

prze ślad owania

i woj ny re l igi j ne

• podaje wyda rzenie

i znaczenie rok u

1517

• okre śla , k i m był


Marcin L uter i Ja n

Kal wi n

• pra wid łowo

st osuje pojęcia :

odpust , prote sta ntyz m

• oma wia wydarze nia z wiązane z la ta mi :

1534 r. ,1536 r. , 1555 r.

• podaje głó wne tezy

głoszone przez Ma rcina

Lutra i Ja na Kal wi na


się termina mi: symonia ,

nepot yz m, reformacja ,

lutera niz m, kal wi niz m,

arianie

• wymienia głó wne

prz ycz yny i sk utk i

reformacj i

• preze nt uje głó wne

nurt y ruc hu

reformacyj ne go

• wskazuje na ma pie państ wa, w

k tórych

reformacja miała

naj więk sz y za się g

• przed sta wia

dokonania

postaci : Marcina

Lut ra , Ja na

Kal wi na, He nryka

VIII


wyz na nia

prote sta nckie:

lutera niz m,

kalwi niz m,

angl ika niz m

• przed sta wia

gospoda rcze sk utk i ruc hu

reformacyj ne go

• wyja śnia , k i m byl i arianie

• oma wia orga nizację

kościołó w

prote sta nckich

• t łumacz y

znaczenie za sad y

„ czyj k ra j , t ego

re l igia”

i okre śla jego dalekosięż ne sk utk i

• ocenia , jak i wpływ

na

roz powszechnie nie

idei reformacj i

miał o wynalezienie

druk u

• dost rze ga wpł yw re formacj i

na umocnie nie

władz y

państ wowej w

niek tóryc h

krajach

prote sta nckich

(np. P rusy

Książęce,

Sz wecja)

7 . Kontr reformacja • postanowienia

soboru

t ryde nckiego

• ce le i sposó b

• podaje rok

z woła nia soboru

t ryde nckiego –

1545

• wymienia


się termina mi:

ink wiz ycja , indek s

ksią g zakazanych,

jezuic i , nuncj usz ,

• opi suje syt uację

w Koście le

katol ick im

w XVI w.

• wymienia


wprowadz one w

Kościele katol ick im

po soborze

t ryde ncki m

•zna pojęcie

reforma

katol icka, pot ra fi

wyja śnić różnicę

pomiędzy

pojęcia mi :

działania jezui tów

• zmia ny w

Koście le

katol ick im

• woj na t rzydzie stole t nia

pod sta wowe

założenia

kont rre formacj i

• wymienia

prz ynaj mniej d wie

zmia ny

wprowadz one

w Koście le

katol ick im

w wyniku soboru

t ryde nckiego

kongregacja


zasad y dzia ła lności

zakonu jezui tó w

• poró wnuje wnęt rze zboru prote stanckie go

z wyst roje m Kościoła

katol ick iego

• wymienia z mia ny

wprowadz one w

Kościele katol ick im w

wyniku soboru

t ryde nckiego

• przed sta wia

prz ycz yny

i sk utk i woj ny

t rzydzie stole t nie j

zadania

ink wiz ycj i w

walce

z reformacją

• wyja śnia , w

jak im celu

sporządz ono

indeks k sią g

zakazanyc h

• przed sta wia

postać Ignacego

Loyol i


ideologiczne

założenia wyst roju

wnęt rz zboru

prote sta nckiego i kościoła

katol ick iego

• ocenia rolę

jezui tó w

w walce z

reformacją

• oma wia prz yczyny,

prze bie g i skutk i

woj ny

t rzydzie stole t nie j

kont rre formacja

i reforma

katol icka

Rozd ział V: Rzec zpospoli ta w XVI wie ku

1. Początk i demokracj i

sz lac heckiej

• prz ywi le je szlac heckie

• ekonomicz ne

pod sta wy

demokracj i

sz lac heckiej

• znaczenie

konst yt ucj i

Nihi l novi

• instyt ucje

demokracj i

sz lac heckiej –

se j m wal ny i

se j mik i

• reformy

z wiązane

z ruc he m

egzekuc yj nym

• pra wid łowo st osuje pojęcia :

ma gnateria i

szlac hta śred nia ,

sej m wal ny,

sej mik i , poseł ,

prz ywi le j

• wyja śnia , cz ym

była e gzekucja pra w i dóbr

• wymienia t rz y

sta ny sej mujące

• popra wnie posługuje się termina mi: sz lachta

zagrod owa, gołota ,

se nat , inst rukcje

posel sk ie , izba

posel ska,

ma rszałek , veto ,

het ma n, ruc h

egzekuc yj ny,

kró le wszcz yzny

• oma wia naj waż niejsze

prz ywi le je sz lac heckie


różnorod ność stanu

szlac heckiego

• przed sta wia e tapy


ust roj u de mokracj i

sz lac heckiej


termina mi:

konst yt ucje

se j mowe,

pod ska rbi ,

kanclerz , se j m

walny

• przed sta wia genezę sta nu

szlac heckiego

• wyja śnia za sad y

dzia ła lności ruc hu

egzekuc yj nego

• przed sta wia

funkcjonowa nie

se j mu walne go

• wyja śnia , cz ym

był o woj sk o

kwa rciane

• ocenia z nacze nie prz ywi le jó w

szlac heckich


gospoda rczą i

pol i t yczną sz lacht y

pol sk ie j w XVI w.

• poró wnuje

syt uację pol i tycz ną i

majątk ową średniej

sz lac hty z pozycją

goł ot y


prze bie g obrad

se j mik u

szlac heckiego

• poró wnuje ust ró j

Rzeczpospol i te j

XVI w. d o

ust rojó w i nnyc h

krajó w

europej sk ich

Tajemnice sprzed wiekó w – Jak

obrad owa no na

se j mikac h i se j mac h?

• znaczenie se j mikó w

i se j mu walne go

• prze bie g obrad

se j mikó w

ziemskic h

• ucze st nic t wo

przed sta wicie l i

sej mikó w w rol i

posłó w na se j mie

walnym

• miej sca

z woł ywania

se j mó w

• ocenia st osunek szlac hty d o udzia ł u

w sej mikach

z iemskic h i se j mie

walnym


sej mik i odbywał y

się najczę ście j w kościołac h

• oma wia sposó b

głosowa nia na

posłó w podcza s

obrad sej mik u

z iemskie go

• przed sta wia

zast osowanie rugó w

posel sk ich

• wymienia miej sca obrad

se j mu oraz

uza sad nia

prz ycz ynę

okre śl onej

lokal izacj i

• wyja śnia , dlaczego szlac hta

uważała , że

ust ró j

Rzeczypospol i te j

jest dosk onały

2. Roz wój gospoda rczy Pol sk i

• zasad y funkcjonowa nia

fol wark u

pańszczyź nia ne go


mie szkańcó w

pol sk ie j wsi w

XVI–XVII I w.

• rola Gdańska w roz woj u

gospoda rczym

Króle st wa

Polsk ie go

w XVI w.

• zmia ny w ha ndlu

europej sk i m w XVI w.


termina mi:

fol wark ,

pańszczyz na

• wskazuje na

ma pie głó wne

ośrodki ha ndlowe

na z ie miach

pol sk ic h

• okre śla rolę

Gdańska w

roz woju

handl u morsk ie go

• wymienia prod ukty eksport owa ne z Pol sk i

w XV– XVII w.

• podaje naz wy

towa ró w

import owa nyc h do

Polsk i w XV– XVII w.


Gdańska d la wymia ny towa rowej międz y

Polską a E uropą

Zachodnią

• oma wia

funkcjonowa nie

fol wark u

pańszczyź nia ne go


roz woju

fol warkó w

pańszczyź nia nych


poz ycję

gospoda rczą

Gdańska oraz

jego mie szkańcó w

w XVI– XVII w.

• ocenia wpł yw roz woju

gospoda rczego

Polsk i

w XVI w. na pozi om

życia

poszczegól nych

grup społecz nyc h

• oma wia

propozycje reform

społeczno -

gospoda rczyc h Ja na

z Ludzi ska oraz

arian

• poró wnuje drogi roz woj u

Europy

Wsc hod niej i

Europy

Zachodniej

dost rze gając

genezę

współcze snyc h różnic w roz woj u

gospoda rczym

Europy

wsc hod niej i

zachod niej w

XVI w.

3 . Czasy Zygmunta

Stare go

• funkcjonowa nie

uni i pol sko -l i tewskiej

w cza sac h

• wskazuje na

ma pie państ wa, w k tórych na

przeł omie XV

i XVI w. władzę


z wiązane z la ta mi : 1515 r. , 1525 r.


• wskazuje na

ma pie z ie mie ut rac one w XVI

w. p rzez Wielk ie

Księ st wo


hołd u prusk iego d la syt uacj i

międz yna rodowej

• dokonuje

bi lansu rządó w Zygmunta

Stare go na

sze roki m t le

Jagie l lonó w

• pol i t yka

dyna st ycz na

Jagie l lonó w

• panowa nie

Zygmunta

Stare go

• prz ycz yny i

znaczenie hołdu

prusk ie go

spra wowal i

Jagie l lonowie

• lokal izuje na

ma pie kraje ,

z k tórymi

Rzeczpospol i ta

prowadzi ła woj ny

za panowa nia

Zygmunta Stare go

• podaje

naj waż niej sze

wyda rzenia z

woj ny

z Mosk wą i z

zakone m

krzyżacki m

syt uację

międz yna rodową

Polsk i

za panowa nia Zygmunta

Stare go

• wyja śnia prz ycz yny

i prze bieg osta t niego

konfl ik tu zbrojne go

z zakone m krz yżackim

Li te wskie na

rzecz Mosk wy

• wyja śnia

prz ycz yny

pod pi sa nia

poroz umienia

jagie l lońsk o -

-ha bsbursk ie go

w Wied niu

• przed sta wia

prz ycz yny,


konfl ik tu z

Mosk wą

Polsk i

• ocenia wpł yw

rządó w Z ygmunta

Stare go na

umoc nienie

międz yna rodowej

poz ycj i państ wa

pol sk ie go

syt uacj i

międz yna rodowej

4 . Rzeczpospol i ta

Oboj ga Na rodó w

• panowa nie

Zygmunta

Augusta

• pierwsza woj na

o Infla nt y i je j

na stę pst wa

• początk i pol sk ie j

flot y

• unia pol sko -

l i tewska

w L ubl i nie

• powsta nie

Rzeczypospol i te j

Oboj ga Na rodó w

• sk utk i uni i lubel sk ie j

• popra wnie

posługuje się

termina mi: unia

realna i unia

per sonal na

• wymienia

postanowienia uni i

lubel sk ie j

• lokal izuje na

ma pie tere ny

Wielk iego

Księ st wa

Lite wskiego i

z iemie Korony



1563–1570, 1569 , 1572


i sk utk i zawa rcia uni i

w L ubl i nie

• wskazuje na ma pie Carst wo R osyj sk ie ,

ziemie włącz one na

moc y uni i lubel sk ie j do

Korony

• wymienia

prz ycz yny

i sk utk i woj ny o

Inflant y

• okre śla

konsek we ncje

za warcia uni i

lubel sk ie j

• przed sta wia

sta nowi sk o

z wole nnikó w uni i

realnej Pol sk i i

Li t wy

• podaje

argume nt y przeci wnikó w

za warcia uni i

pol sk o-l i te wskiej


ust ró j , podzia ł

admi ni st rac yjny,

obszar o raz

zróżnic owa nie

narod owości owe i

re l igi jne Rzeczypospol i te j

Oboj ga Na rodó w


Zygmunta Augusta

5 . Kul tura pol sk ie go od rodze nia

• wpł yw sytuacj i gospoda rczej

na roz wój pol sk ie j

kul tury i sz t uk i

w XVI w.

• oddzia ływa nie


Mikołaja Reja ,

Jana

Koc ha nowskie go,

And rzeja Frycza -

Modrze wskiego,


Macieja

z Miechowa, Marci na

Krome ra, Ja na

Koc ha nowskie go,

Mikołaja Reja ,

• wymienia przed sta wicie l i

pol sk ie go

rene sansu i

oma wia ich

naj więk sze

• wyja śnia , w jak i sposó b dzia ła lność

kró lowej B ony

prz ycz yni ła się d o

roz woju pol sk ie j

gospoda rk i

wł oskie go

rene sansu na

roz wój odrodze nia

na tere nach

Rzeczypospol i te j

• naj wybi tnie j sze

pol sk ie dzie ła

rene sansowe

Mikołaja

Kope rnika

• podaje głó wne

cechy k ul tu ry

pol sk ie go

odrodzenia

Szymona Szymonowica,

And rzeja Frycza

Modrze wskiego

• uza sad nia , d laczego

XVI w. w Pol sce

nazywa się z ł otym

wiekie m

• wskazuje wpł ywy

wł osk ie go re ne sa nsu

na kul t urę pol ską

• wymienia

prz ykładowe dzie ła

szt uk i re ne sa nsowej w Polsce oraz w swoi m

regi onie

osią gnięcia

• oma wia cechy

archi tek tury

rene sansu na

prz ykładzie

zabytkó w

w Pol sce


l i tera turę

pol sk ie go

odrodzenia i je j

znaczenie d la

roz woju jęz yka

pol sk ie go


szk olnic t wa w

czasac h

odrodzenia

i kul tury

• t łumacz y

znaczenie

ogł osze nia teori i

hel ioce nt rycz nej

Mikołaja Kopernika

i poró wnuje ją

z syste me m

geoce nt rycz nym

• wskazuje

rene sansowe

eleme nt y

krakowskie go

Wa wel u

• wymienia k olekcję

arra só w Z ygmunta

Augusta jako

prz ykład sz tuk i

rene sansowej

Tajemnice sprzed wiekó w – Gdzie

poc howano Mikołaja

Kope rnika ?

• badania hi sto rykó w

i arche ologó w

• odkrycie k rypt y w katedrze

we F romborku w

2005 r.

• znalezienie

miej sca pochó wku

Mikołaja

Kope rnika

• wymienia hipotez y dotyczące miej sca

poc hó wk u Mikołaja

Kope rnika


podcza s II wojny

światowej Nie mcy

intere sowal i się

posz uki wania mi

grobu Mikołaja

Kope rnika

• wyja śnia udzia ł bibl i ologó w

w pot wie rdzeni u

toż sa mości Mikołaja

Kope rnika

• oma wia za sady współ pracy

hi sto rykó w,

arche ol ogó w,

krymi nologó w

i genet ykó w

podcza s

posz uki wań

grobu Mikołaja

Kope rnika

6. Kraj wiel u wyz nań • wielorel igi jna t radycja pa ńst wa

Jagie l lonó w

• roz wój

prote sta ntyz mu

w Rzeczypospol i te j


termina mi: b racia

pol scy,

konfederacja ,

grek okatol icy

• wyja śnia , k i m


1570 r. , 1573 r. ,

• przed sta wia

dokonania postaci : Jana

Łaskie go, Fa ustyna Soc yna, P iot ra Ska rgi ,

• wymienia wyda rzenia

z wiązane z

la tami :

1596 r. , 1602 r.

• charak teryz uje roz wój

• t łumacz y, w jak i sposó b re formacja

wpł ynęła na roz wój

kul tury pol sk ie j

• oma wia wkład

arian w roz wój

Oboj ga Na rodó w

• szk olnic t wo

prote sta nckie

w Pol sce

• bracia pol scy i zasad y ich wiary

• real izacja uchwał

soboru

t ryde nckiego

w

Rzeczypospol i te j


Piot ra Skargi

• unia b rze ska i je j

sk utk i

• konfederacja

warsza wska i je j

znaczenie

• teryt oria l ne

roz mie szczenie grup

wyz na niowyc h w

Rzeczypospol i te j

byl i a rianie

Stani sła wa Hozj usza

• wskazuje te reny

zamie szkałe przez

katol ików,

pra wosła wnyc h,

lutera n, kal wini stó w i

arian

kont rre formacj i w

Polsce

• przed sta wia

postanowienia

ugod y

sa nd omier sk ie j i

konfederacj i

warsza wskiej

• ocenia

znaczenie

konfederacj i

warsza wskiej d la

syt uacj i

prote sta ntó w w

Rzeczypospol i te j

nauki i szkol nic t wa

• poró wnuje

prze bie g re formacj i

i kont r reformacj i w

Europie Zac hod niej

z dzia ła lnością tyc h

ruc hó w na z ie miac h

pol sk ic h


pogląd y braci

pol sk ic h z osta ły

uzna ne za z byt

radykalne i był y

z walczane przez

przed sta wicie l i

innyc h wyz na ń

7. P ierwsi k ró l owie elekcyjni

• prze bie g i skutk i pierwsze go

bezkró le wia

• e lekcja i

ucieczka He nryka

Walezego

• okol icz ności

wyboru

na kró la Stefa na

Batore go

• woj na o Infla nt y



1572 r. , 1573 r.

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

konfederacja , interrek s, se j m

elekcyjny, se j m

koronacyj ny,

artyk uły

henrykowskie

• podaje wyda rzenia z wiązane z la ta mi :1575

r. , 1577 r. , 1582 r.


się termina mi: se j m

konwokac yj ny piec hota

wybraniecka, pacta

conventa

• przed sta wia

dokonania postaci :

Jakuba Uc ha ńsk iego,

Henryka Waleze go,

Anny Ja gie l lonki ,

Stefa na Batorego, Ja na

Za moyskie go

• wskazuje na ma pie:

Inflant y, P oł ock ,

Pskó w, Smole ńsk

• wymienia pierwsz yc h

kró lów

elekcyjnych i

charak teryz uje

ich pa nowa nie


założenia

artyk ułó w

henrykowskic h

oraz

dokume nt upacta

conventa

• przed sta wia

znaczenie

bezk ró le wia po

śmierci Z ygmunta

• ocenia rolę Jana Za moyskie go w

elekcj i Stefana

Batore go na kró la

Polsk i

• okre śla wpł yw

pierwsz yc h wolnyc h

e lekcj i na uk szta ł towanie

ust roj u

Rzeczypospol i te j


prze bie g

i sk utk i woj ny

pol sk o-moskie wskiej o

Inflant y


• oma wia ok ol iczności

pierwsz yc h wolnyc h

e lekcj i

Augusta

Stefa na Batorego

Rozd ział VI : W ie k woje n

1 . Angiel ska monarc hia

parla me nta rna

• rządy T udoró w w Angl i i

• prz ycz yny

konfl ik tu między

angiel sk i m k ró le m

a parla me nte m

• prze bie g i skutk i

woj ny domowej w

Angl i i

• rola Ol ive ra

Cromwel la

w pol i tyce

republ ik i

angie l sk ie j

• pod bój Irland i i ,

uzależnie nie

Szkocj i

i powsta nie

Wielk ie j Brytani i


termina mi: ge nt ry,

purytanie ,

roja l i śc i ,

re stauracja

monarc hi i

• podaje c o

naj mniej jedną

prz ycz ynę wojny

domowej

w Angl i i

• roz umie pojęcie

monarc hi i

parla me nta rnej


1649 r. , 1660 r. , 1679

r.

• przed sta wia

dokonania postaci :

Henryka VII I, Elżbie t y

I, Ka rola I, Ol i vera

Cromwel la , Karola II

Stua rta , Wilhel ma

Ora ńskie go

• charak teryz uje ust ró j

monarc hi i

parla me nta rnej

• podaje rok uchwale nia Aktu

Na wi gac yjne go –

1651

• podaje

prz ycz yny

konfl ik tu kró la

Karola I

z parla me nte m

• wymienia

przed sta wicie l i

zasiadającyc h w

angiel sk ie j Iz bie

Gmi n oraz w

Izbie L ordó w

• oma wia prz ycz yny woj ny

domowej w Angl i i

• ocenia d okona nia Olive ra Cromwel la

dla ukszta ł towa nia

się monarc hi i

parla me nta rnej

w Angl i i

• wyja śnia , k i m byl i

ojcowie pie l grz ymi i

podaje , jak ie święt o

upa miętnia ic h

prz ybycie do

Ame ryki

• okre śla sk utk i

uchwale nia Aktu

na wi gac yjne go

• przed sta wia kolejne e tapy


angiel sk ie j

monarc hi i

parla me nta rnej

2 . Mona rchia absolut na we Fra ncj i

• woj na t rzydzie stole t nia

• rola kard ynała

Richel ieu

w k szta ł towa ni u

monarc hi i

absolut nej

we F rancj i

• ust ró j monarc hi i

absolut nej

na prz ykładzie

państ wa

pod pa nowa nie m


termina mi:

monarc hia

absolut na ,

me rkant yl iz m

• definiuje pojęcie

monarc hi i

absolut nej

• wymienia c o

naj mnie j j edną

cechę gospodark i

me rkant yl i stycz nej

• przed sta wia dokonania c o naj mniej

t rzech z

wymieni owyc h postaci :

Lud wika XIV, Arma nda

Richel ieu, Jea na

Bapt i ste’a Colbe rta ,

Mol iera , P ierre’a

Cornei l le’a , Jeana

Bapt i ste’a Racine’a

• oma wia rząd y

absolut ne na

prz ykładzie pa nowa nia

Lud wika XIV

• podaje prz ykładowe

osią gnięcia kul t ury

• wymienia dzia łania

kardynała

Richel ieu, k tóre

doprowadzi ły d o

st worze nia we

Fra ncj i mona rchi i

absolut nej

• okre śla st osunek

Lud wika XIV

do innowiercó w

• wyja śnia , jaką

rolę w walce z

opoz ycją wobec

rządó w kró la

• oma wia roz wój gospoda rczy we

Fra ncj i

• poró wnuje

monarc hię a bsolut ną

z monarc hią parla me nta rną


roz wój kul tu ry i

szt uk i za pa nowa nia

Lud wika XIV

Lud wika XIV

• me rkant yl iz m i

jego z nacze nie d la

gospoda rk i Fra ncj i

• wpł yw władz y absolut nej na

roz wój na uki ,

kul tury

i archi tek tury

i sz t uk i fra nc usk ie j

XVII w.

pełni ła Ba st yl ia

• podaje za sad y

funkcjonowa nia

me rkant yl iz mu

3. Początk i rządów

Wazó w

• panowa nie

Zygmunta III

Wazy

• pol i t yka

we wnętrz na

i zagra niczna

• woj ny pol sk o- - sz wedzkie

w pie rwszej

poł owie XVII w.

• rola husari i w

woj nac h

w XVII w.

• popra wnie

posługuje się

termina mi: rokosz,

husaria

• podaje c o

naj mniej jedną

prz ycz ynę

konfl ik tu

Zygmunta III ze

szlac htą

• wymienia

prz ynaj mniej

jedną prz ycz ynę i

jeden skutek

woje n pol sk o -

- sz wedzkic h


z wiązane z datą : 1605

r. , 1627 r. , 1629 r.

• przed sta wia

dokonania postaci :

Zygmunta III Waz y,

Mikołaja

Zebrz yd owskie go, Ja na

Karola Chodkie wicza,

Stani sła wa

Koniec pol sk ie go


tereny, na k tóryc h

toczył y się walk i w

czasie woje n pol sk o -

sz wedzkich

• oma wia

okol icz ności

wyboru Z ygmunta

II I Waz y na kró la

Polsk i

• wskazuje

pok re wie ńst wo

Zygmunta III

Wazy

z Jagie l lona mi

• wymienia

prz ycz yny

i sk utk i woje n

pol sk o-

- sz wedzkic h

• ocenia pol i tykę

zagra nicz ną i

we wnętrz ną

Zygmunta III Waz y

• przed sta wia

syt uację

innow iercó w oraz

wpł ywy jez ui tó w w

państ wie rządzonym

przez Z ygmunta III

Wazę

• opi suje uz brojenie

husari i

4. Konfl ik t z Rosją i Turcją

• walk i o t ron w Rosj i

• woj na z R osją

• syt uacja na

Zaporoż u

i Kozacz yź nie

• woj ny z T urcją

• wymienia c o naj mniej po jednej

prz ycz ynie woje n

prowadzonych w

pierwszej poł owie

XVII w. z R osją

i Turcją


termina mi:

dymit riady,

Kozac y,

kozaczyz na

• wyja śnia

wyda rzenia


• popra wnie posługuje się termina mi: Dzik ie

Pola , porohy, Za poroże,

atama n, sicz

• wyja śnia wyda rzenia


1612 r, 1634 r.

• przed sta wia

dokonania postaci :

Borysa

God unowa, Wa syla

Szuj sk ie go, Stani sła wa

Żółk iewskie go, Ja na

Karola Chodkie wicza

• opi suje prze bie g i sk utk i walk o

t ron moskie wski

w XVII w.

• oma wia

prz ycz yny oraz

prze bie g wojen z

Turcją w pie rwszej

poł owie

XVII w.

• wymienia

korz yści

i zagrożenia

wynikające

z powsta nia

• charak teryz uje rolę het ma nó w

Stani sła wa

Żółk iewskie go i

Jana Karola

Chodkie wicza

w bi t wach pod

Kłuszyne m, Cec orą i

Choci mie m

• przed sta wia

syt uację mi l i tarną

Rzeczypospol i te j

w pie rwszej

poł owie

XVII w.

1610 r. , 1620 r. • oma wia sytuację

Kozakó w

zamie szk ując ych

Zaporoże

• wskazuje na ma pie Smoleńsk , M osk wę,

Zaporoże

kozaczyz ny

5 . Powstanie kozackie

• poz ycja Kozakó w

w

Rzeczypospol i te j

• powsta nie

Chmielnick ie go

• interwencja

rosyj ska na Uk rainie

• sk utk i wojny

domowej

na Uk rainie

• wymienia c o naj mniej jedną

prz ycz ynę

powsta nia

kozackiego

• wskazuje na

ma pie za się g

powsta nia Chmielnick ie go


czym za sł ynął

Bohda n

Chmielnick i


1648 r. , 1651 r. , 1667

r. , 1686 r.

• przed sta wia

dokonania postaci :

Władysła wa IV, Ja na

Kazi mierza , B ohdana Chmielnick ie go, T uhaj -

beja , Jere mie go

Wi śni owieckie go


społeczną i pol i t yczną

Kozakó w w

Rzeczypospol i te j

• przed sta wia skutk i

powsta nia

Chmielnick ie go


z wiązane z

la tami :

1654 r. ,1658 r.


syt uację Kozakó w

na Uk rainie

• podaje

prz ycz yny,


wybuc hu powstań

kozackich

na Uk rainie

• wymienia

postanowienia

rozej mu

za warte go w

Hadziaczu

• wskazuje na

ma pie z ie mie

prz yłącz one d o

Rosj i na moc y

pok oj u

wiecz yste go z

1686 r.

• oma wia rolę Tataró w

w woj nie Kozakó w

z woj sk ie m pol sk i m

• przed sta wia

zróżnic owa nie

re l igi jne

i dzia ła lność jezui tó w

na Uk rainie

• poró wnuje

uzbrojenie woj ska

zaporosk iego

z wyposaże nie m

husari i

6 . Potop sz wedzki • prz ycz yny i

prze bie g pot opu

sz wedzkiego

• prz ycz yny

z wycię st w

Sz wedó w

• podaje

wyda rzenia


1655 r. , 1656 r. ,

1660 r.

• wskazuje na

ma pie miej sca


• przed sta wia

dokonania postaci :

Karola Gusta wa,

Hieroni ma

Radzie jowskiego,

Janusza Radzi wi ł ła ,

August yna

Kordeckiego, Stefa na Czarnieck iego, Je rzego

• przed sta wia

okol icz ności

najazdu Sz wedó w

na Pol skę

• oma wia kole jne

etapy potopu

sz wedzkiego

• okre śla z naczenie

a taku Sz wedó w na

k lasztor ja snogórsk i

dla przebie gu woj ny

pol sk o- sz wedzkiej


kró la Jana

Kazi mierza podcza s

• woj na

part yza ncka

• śl uby l wowskie

Jana

Kazi mierza

• uniezależ nienie

Prus

• pokój w Ol i wie

bi te w pot opu

sz wedzkiego

Rakoczego


i sk utk i najazdu

Sz wedó w na Pol skę

• wyja śnia

znaczenie

pod pi sa nia

t rak ta tów

wela wsk o-byd goskich

konfl ik tu pol sk o-

- sz wedzkie go

7 . Kryzys Rzeczypospol i te j

• konfl ik t pol sk o-tureck i

w drugiej poł owie

XVII w.

• woj na domowa

w

Rzeczypospol i te j

• panowa nie Jana II I Sobie sk iego

• od siecz

wiede ńska

• k ryz ys ust roj u

Rzeczypospol i te j

• wygna nie arian



1673 r. , 1683 r. ,

1699 r.

• popra wnie

posługuje się

t ermina mi:

abdyk ować,

Święta

Liga, l iberum veto


Jerze go L ubomir sk ie go,

Michała Korybuta

Wi śni owieckie go, Jana

Sobie sk iego, Mari i

Kazi miery, Wład ysła wa

Sic ińsk iego

• lokal izuje na ma pie

miej sca bi te w w cza sie

woje n Pol sk i z T urcją

• wskazuje prz ycz yny

woj ny z T urcją w

drugiej połowie XVII

w.

• oma wia znacze nie bi t wy pod Wiednie m z

1683 r.

• charak teryz uje pol i t ykę

dyna st ycz ną Ja na

Kazi mierza i

wskazuje

prz ycz yny j e go

abdykacj i

• oma wia

prze bie g bi t wy

pod C hoci mie m w

1673 r.

• przed sta wia

prz ycz yny,


od sieczy

wiede ńsk ie j

• opi suje okol icz ności e lekcj i

Jana II I Sobie sk ie go

• wyja śnia , na czym

pole gał k ryz ys

Rzeczypospol i te j

w drugiej poł owie

XVII w.


zast osowania l iberum

veto w cel u

zerwa nia se j mu

Tajemnice sprzed wiekó w – Kt o

z wycięż ył pod

Wiednie m?

• spory hi sto rykó w dotyczące

od sieczy

wiede ńsk ie j

• prz ygotowania

do wypra wy

woj ska pol sk iego

pod Wiedeń

• prze bie g bi t wy z

armią tu recką

• Jan II I Sobie sk i

z wycięzcą pod

• wymienia dowódcó w

biorąc ych udzia ł w

bi t wie

z Turka mi

• wyja śnia

prz ycz yny

niezadowole nia cesa rza Aust ri i z

t riumfu Ja na III

Sobie sk iego

• oma wia

prz ygotowania a rmi i

pol sk ie j do wypra wy

Wiednie m

• echa sukce su

woj sk Ja na II I

Sobie sk iego

w E uropie

pod Wiedeń

8 . Kul tura baroku i sa rmat yz mu

• idee kul tury barok owej

• wzorce archi tek tury e poki

barok u – kośció ł

Il Ge sú

i pałac w We rsal u

• wybi t ni t wórc y

l i tera tury ba roku

• dzie ła sz tuk i barok owej

w Pol sce

• poró wna nie

kul tury

i sz t uk i

barok owej

w Pol sce

do kul tu ry i sz tuk i barok owej na

zachodzie E uropy

• sa rmat yz m


termina mi: ba rok ,

maka roniz my,

port re t t rumie nny,

sa rmat yz m

• oma wia cechy


d la archi tek tury

epoki baroku

• przed sta wia dokonania c o naj mniej

pięciu

z wymieni onyc h

postaci : Jana

Seba st ia na Bacha,

Jerze go Fryderyka

Haendla , Ant onia

Vivald iego, Mikołaja

Sępa Szarz yńsk iego, Jana And rzeja

Morszt yna, Ja na

Chryz ost oma Pa ska,

We spazjana

Koc ha nowskie go,

Wacła wa Pot ockiego

• wskazuje k ośció ł Il

Ge sú i We rsal jako wzorc owe budowle w

st ylu ba rok owym

• oma wia cechy


sz t uk i ba rok owej w

Polsce (z

uwz ględnie nie m

swojego re gi onu)


rzeźby barokowej

• oma wia

temat ykę

dominującą w

mala r st wie

i rzeźbie epoki

barok u

• charak teryz uje pol ską l i tera t urę

barok ową

• wskazuje z wiązek szt uk i ba rok owej z

kont rre formacją

• przed sta wia cechy


kul tury sa rmackiej

• opi suje t ypowy

st ró j pol sk ie j

szlac hty z XVII w.

Ro c z ny pl a n pr acy z h i s t o r i i d l a k l a sy I I I g i mna z ju m

do programu nauczania „Śladami przeszłości”

Wymagania na poszczególne oceny

Te mat le kcj i Zagadnie nia, mate ria ł

nauc zania

Wymag ania na pos zc zególne oce ny

dopus zc zający dostatec zny dobry bard zo dobry celujący

Rozd ział I: E uropa i P ols ka w c zas ac h oś wiece nia

1. Oświece nie w E uropie

• odkrycia na ukowe epoki oświecenia

• głó wne idee

oświeceni owe

• powsta nie

wol nomular st wa

• sz t uka XVIII w.


termina mi:

oświecenie ,

racjonal iz m

• wła ści wie okre śla ra my cza sowe

oświecenia

• wymienia

naj wybi tnie j sz ych

przed sta wicie l i

epoki : Ne wt ona,

Wol tera

• wyja śnia

zast osowanie

ma szyny parowej

• popra wnie posługuje się termina mi: oświece nie , e mpi ryz m,

racjonal iz m, deiz m, a te iz m,

klasycyz m, enc ykloped yści

• przed sta wia dok ona nia postaci :

Izaaka Ne wt ona, Ka rola Monte sk i usza , Wol tera , Ja me sa

Wat ta

• charak teryz uj e za sadę t ró jpodzia łu

władz y sformuł owa ną przez

Monte sk i usza

• oma wia ha sła ró wności społecznej

głoszone przez Jea na -Jac que s’a

Roussea u

• wymienia idee oświece nia i

roz poz naje ich wpł yw na naukę,

l i tera turę , fi l oz ofię , arc hi tek turę i

sz t ukę


Karola Linne usza,

Benja mina Fra nkl ina ,

Deni sa Diderota

• oma wia znacze nie odkryć epoki

oświecenia

• wymienia

naj waż niej sze

wynalazk i XVIII w.


Edmunda

Cart wrighta , J ohna

Kaya, De ni sa

Diderota

• poró wnuje

klasycyz m

z innymi

k ierunka mi

artyst ycz nymi


st yl rokok o

• wskazuje wpł yw epoki

oświecenia na

kszta ł towa nie się

model i

ust roj owyc h XIX

w.

• oma wia rolę

ma sone ri i

2. Nowe potę gi europej sk ie

• prze mia ny w Rosj i pod k oniec XVII w.

i w XVIII w.

• roz wój P rus

w XVII I w.

• reformy w mona rchi i

aust riack ie j w XVII I

w.

• podaje rok ogł osze nia P rus

kró lest we m –1701

r.

• popra wnie

posługuje się

termine m absolut yz m

oświecony

• wskazuje na

ma pie R osję , P rusy

i Aust rię

• popra wnie posługuje się termina mi: junkrz y, wojna pó łnoc na

• wymienia naj waż niej sze re formy

prze prowadzone

w Rosj i , P rusac h i Aust ri i

• oma wia prz yczyny i sk utk i reform

prze prowadzonyc h

w Rosj i , P rusac h i

Aust ri i


prze prowadzonyc h reform d la uk ładu si ł

w E uropie XVIII w.

• podaje la ta

wyda rzeń: 1689 r. –

początek

sa modziel nyc h rządó w

Piot ra I, 1756 –1763 – woj na sied mi oletnia

• charak teryz uje roz wój terytoria lny

Rosj i , P rus i

monarc hi i

aust riack ie j

• poró wnuje

reformy oświeceni owe

wprowadz one w

Prusac h, Rosj i i

Aust ri i

• anal izuje wpł yw ideologi i

oświecenia na

powsta nie

państ w

absolut yz mu

oświecone go

3. Rzeczpospol i ta

za panowa nia

Wett inó w

• pol sk o - sa ska unia per sonal na

• woj na pó łnocna i je j

sk utk i

• rządy Augusta III

• sk utk i uni i

pol sk o- sa sk ie j


termina mi: wojna

północ na, Sej m

Nie my

• podaje la ta

wyda rzeń:

1697 r. – koronacja

Augusta II

Mocne go, 1763 r. –

śmierć Augusta II I

Sa sa

• przed sta wia dokonania

Stani sła wa

Leszcz yńsk ie go

• podaje la ta wydarze ń: 1699 r. – pokój

w Ka rłowicac h, 1717 r. – Sejm

Nie my

• przed sta wia dok ona nia postaci : Augusta II M ocne go, Augusta III

Sa sa

• charak teryz uje skutk i woj ny

pó łnoc nej d la Polsk i


teryt oria l ny Rzecz ypospol i te j za

panowa nia Sa só w

• wyja śnia z mia ny poł ożenia międz yna rodowe go Rzecz ypospol i te j

w XVII I w.

• popra wnie posługuje się termina mi:

konfederacja

warsza wska,

konfederacja

sa nd omier ska, Orde r

Orła Białego

• podaje la ta

wyda rzeń:

1704–1709 i 1733 –

1736 – panowanie

Stani sła wa

Leszcz yńskie go, 1709

r. – bi t wa pod

Poł ta wą, 1721 r. –

pokój w Nystad , 1736

r. – se j m

pacyfikacyj ny

• wyja śnia

okol icz ności e lekcj i

Augusta II M ocne go


woj ny pó ł noc nej


i przeja wy kryz ysu

państ wa pol sk iego w

czasac h sa sk ic h

• anal izuje pol i tykę we wnętrz ną

i zewnęt rz ną

Wet t inó w

• szcze gółowo oma wia znacze nie

oraz sk utk i wojny

północ nej

• prz y pomocy

ma py wyja śnia

zmia ny poł ożenia

międz yna rodowe go

Rzeczypospol i te j w XVII I w. na t le

syt uacj i

międz yna rodowej

• anal izuje pol i tykę

we wnętrz ną

i zewnęt rz ną

Wet t inó w

• dokonuje sa modziel nej

oceny z nacze nia

i na stępst w

rządó w Wet t inó w

w

Rzeczypospol i te j


prz ycz yny

wzrost u

nie tolera ncj i

re l igi jnej w

Polsce

4. Osta tni k ró l

elekcyjny

• e lekcja Stanisła wa

Augusta

Poniatowskie go

• początek rządó w

Stani sła wa Augusta

Poniatowskie go

• konfederacja ba r ska

• pierwsz y roz biór

Rzeczypospol i te j

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

konfederacja bar ska, se j m

roz bi orowy

• podaje rok

pierwsze go

roz bi oru Pol sk i –

1772 r.

• wymienia

prz ycz yny

i sk utk i pierwsze go

roz bi oru


termina mi: Fa mil ia , Rada

Nieusta jąca

• podaje rok koronacj i Sta ni sła wa

Augusta Poniatowskie go – 1764 r.

• oma wia ok ol iczności e lekcj i

Stani sła wa Augusta Poniat owskiego

• przed sta wia rolę postaci : Tadeusza

Rej tana, Mikołaja Repni na

• wskazuje na ma pie z mia ny

teryt oria l ne po pierwsz ym roz bi orze

Polsk i


i sk utk i pierwsze go rozbi oru


się termina mi:

konfederacja sł ucka,

toruńska, radomska, pra wa kard ynal ne,

ryngra f, innowie rca

• podaje rok

za wiązania

konfederacj i ba r sk ie j

– 1768 r.


sej mu

konwokac yj nego

• przed sta wia rolę

postaci : Mauryce go

Beniowskie go,

Kajetana Soł t yka, Józefa Andrzeja

Załusk iego,

Wacła wa

Rze wuskie go,

Józefa Puła sk iego,

Michała

Kra si ńsk ie go oraz

ocenia ic h wpł yw

na dzie je Polsk i

• sa modziel nie

ocenia

działa lność kró la

w la tach 1764 –1772

5 . Tajemnice sprzed wiekó w –

Co przed sta wia

„ Kołacz

kró le wski”?

• reakcje mie szka ńcó w Europy wobec roz bioru

Rzeczypospol i te j

• ryci na „ Kołacz

kró le wski”

• kopie i inte rpretacje

rysunk u

przed sta wiającego

roz biór Pol sk i

• charak teryz uje sta nowi sk o państ w

europej sk ich wobec

pierwsze go rozbi oru

Polsk i

• wyja śnia , d laczego pierwsz y roz biór

Polsk i narusz ył

ró wnowa gę si ł w

Europie

• opi suje ryci nę Noela Le Mi re’a

„ Kołacz kró le wski”

i Johanne sa Ni l sona

„Położe nie

Kró le st wa

Polsk ie go

w roku 1773”

• t łumacz y ge nezę

poró wna nia

pierwsze go

roz bi oru Pol sk i do

kró le wskiego c ia sta

• okre śla cel powsta wa nia

kole jnych,

na śladowcz ych

wersj i „ Kołacza

kró le wskiego”

• wyja śnia

propa gand ową

rolę ryci n oraz

dzia łania państ w

zaborcz ych,

mające na celu

zafał szowa nie

pra wdy

hi sto rycznej

6. Oświece nie w

Rzeczypospol i te j

• ożywie nie gospoda rcze

i kul tura l ne

• początk i oświece nia •

roz wój szkol nic t wa

• l i tera tura i sz t uka


termina mi: Szkoła

Rycerska, Komi sja

Edukacj i

Narodowej

• przed sta wia

dokonania postaci :

Stani sła wa

Sta szica , Hugona

Kołłą ta ja

• popra wnie posługuje się termina mi: Col legi um Nobi l i um,

Towarz yst wo d o Ksiąg

Eleme nta rnyc h, oświece nie

sta ni sła wowskie


Stani sła wa Konarsk ie go, Stani sła wa

Leszcz yńsk ie go, Ignace go

Kra sick ie go, Be rna rda Bel lot ta

z wane go Ca nale t tem, Domi nika

Merl iniego


1765 r. – utworzenie Szk oł y

Rycersk ie j , 1773 r. – powoła nie

Komi sj i Edukacj i Na rod owej

• charak teryz uje projek ty re form

ust roj owyc h Sta ni sła wa

Kona rsk iego i Stani sła wa Le szcz yńsk ie go

• dost rze ga przeja wy oż ywie nia w

gospoda rce

i kul turze cza só w sa sk ic h

• podaje la ta wyda rzeń:

1740 r. – utworzenie

Col legi um Nobi l ium,

1747 r. – otwa rcie

Bibl iotek i Załusk ich


się termina mi:

Bibl ioteka Załusk ic h,

Ope ral nia

• ocenia wkład Stani sła wa Augusta w

roz wój pol sk iego

oświecenia


Ant oniego

Tyze nha usa,

And rzeja

Za moyskie go,

Ada ma

Narusze wicza,

Wojciec ha

Bogusła wskie go,

Fra nci szka Zabł ockiego,

Jul iana Ursyna

Nie mce wicza,

Marcel la

Bacciare l lego


w szkol nic t wie w Rzeczypospol i te j

w XVII I w.

• w opa rciu o ma pę sze roko

charak teryz uje

i poró wnuje

roz wój oświat y i

gospoda rk i na

z iemiac h

pol sk ic h

• wymienia

prz ykłady szt uk i

klasycyz mu

z

uwz ględnie nie m

wła snego

regi onu


Jaką Warsza wę

• początk i kariery Berna rda Bel lot ta o raz

jego dzia ła lność

• charak teryz uje postać Bernarda

• ocenia wpł yw wł osk ie go malarza

na roz wój

• przed sta wia losy obrazó w

Canalet ta

na mal ował

Canalet to?

w Wa rsza wie

• burzl i we l osy dzie ł

Canalet ta

Belot ta


dzie ł Canale t ta d la

kul tury pol sk ie j

pol sk ie go

oświecenia

w cza sac h

powsta ń

narod owyc h i II

woj ny świat owej

• wyja śnia rolę

dzie ł Canale t ta w

proce sie

odbudowy

Warsza wy po II

woj nie światowej

Rozd ział II: Czas wie l kic h zmian

1 . Powstanie Stanó w

Zjednocz onyc h

• Angl ic y w Ame ryce Północnej

• prz ycz yny k onfl ik tu

• woj na o

niepodległ ość • Polac y

w walce

o nie podległ ość USA

• bud owa nowe go

państ wa – Sta nó w

Zjednocz onyc h

Ame ryki

• podaje daty wyda rzeń:

4 l ipca 1776 r. –

ogł osze n ie

niepodległ ości

Stanó w

Zjednocz onyc h

Ame ryki ,

17 wrze śnia 1787 r. – uchwalenie

konst yt ucj i Stanó w

Zjednocz onyc h

• popra wnie

posługuje się

termina mi: usta wa

ste mpl owa,

„ bostońsk ie pic ie herbat y”

• wymienia

prz yt oczone

w Deklaracj i

niepodległ ości

niezbywalne pra wa

prz ysł ugujące wsz ystk i m

obywatelom

• ocenia wkład

Polaków

w walkę o

niepodległ ość

Stanó w

Zjednocz onyc h

• popra wnie posługuje się termina mi: usta wa ste mpl owa,

„ bostońsk ie pic ie herbat y”, Kongre s

Kont yne ntal ny, sta ny

• przed sta wia dok ona nia post aci :

Jerze go Wa sz yngt ona, Tadeusza

Kościuszk i , Kazi mierza Puła sk ie go

• uza sad nia oświeceni owy c ha rak ter

Deklaracj i nie podle głości Stanó w Zjednocz onyc h

• oma wia prz yczyny i skutk i woj ny o

niepodległ ość USA

• uza sad nia oświeceni owy c ha rak ter

Deklaracj i nie podle głości Stanó w

Zjednocz onyc h

• wyja śnia za sad y funkcjonowa nia

federacj i

• podaje la ta wyda rzeń: 1777 r. –

bi t wa pod Sarat ogą,

1781 r. – bi twa pod

York town, 1783 r. –

za warcie pok oju w

Paryż u

• przed sta wia

dokonania postaci :

Thoma sa Jef fer sona,

Benja mina Fra nkl ina i

Johna Ada msa

• anal izuje sytuację koloni i angie l sk ich

w Ameryce

Północnej w XVII I

w.


prze bie g wojny o


• ocenia za sł ugi Jerze go

Wa sz yngt ona d la

uzyskania

niepodległ ości

Stanó w

Zjednocz onyc h

• wskazuje na

ma pie miej sca naj waż niej sz ych

bi te w woj ny

o nie podległ ość

USA

• oma wia konsek we ncje

powsta nia

Stanó w

Zjednocz onyc h

d la sytuacj i

międz yna rodowej


Jak roz poczęła

• za topie nie ładunku herbat y w B ost onie

• opi suje wyda rze nia z wiązane z

zatopie nie m ładunk u

• wymienia prz ycz yny woj ny o

• okre śla znaczenie

symbol ik i flagi

się re wol ucja

ame rykańska ?

• re st rykcje b ryt yj sk ie

• prz ycz yny woj ny


• symbol ika flagi USA

herbat y w B ost onie

• wyja śnia

symbol iczne z nacze nie

„ bostońsk ie go pic ia

herbat y” d la

roz poczęcia wojny o

niepodległ ość Stanó w

Zjednocz onyc h



pol i t ykę Wielk ie j

Bryta ni i stosowa ną

wobec k oloni i

ame rykańsk ie j

3 . Rewol ucja

fra nc uska

• prz ycz yny kryz ysu

we F rancj i w XVII I w.

• społeczeńst wo

fra nc usk ie

• wybuc h re wol ucj i

• reformy Konstyt ua nty

• Deklaracja p ra w

człowieka i obywatela

i j e j idee

• podaje la ta

wyda rzeń:

1789 r. – wybuc h

Wielk ie j Rewolucj i

Fra nc usk ie j ,

1791 r. –

uchwale nie konst yt ucj i

fra nc usk ie j

• wymienia głó wne

prz ycz yny

re wol ucj i

• opi suje

naj waż niej sze

zasad y ideowe

re wol ucj i

fra nc usk ie j za warte

w Deklaracj i pra w

człowieka

i obywatela


termina mi: Zgromadzenie Narod owe,

Stany Ge ne ralne , Z gromadzenie

Konst yt ucyj ne, Konst ytua nta ,

Deklaracja p ra w czł owieka

i obywatela , mona rchia

konst yt ucyj na

• charak teryz uje proble my społecz ne

Fra ncj i p rzed wybuc he m re wol ucj i

fra nc usk ie j

• wymienia głó wne prz ycz yny

re wol ucj i

• opi suje naj waż niej sze za sad y

ideowe re wolucj i f ra ncusk ie j

za warte w Deklaracj i pra w człowieka i

obywatela

• podaje daty

wyda rzeń:

14 l ipca 1789 r. –

zdobycie Ba st yl i i , 21

st ycz nia 1793 r. –

egzekucja L ud wika

XVI


prze prowadzone

przez Konst yt ua ntę


kró la Lud wika XVI

• sze roko

oma wia wpł yw

idei oświece nia

na t re ść

Deklaracj i p ra w

człowieka

i obywatela

• poró wnuje

t re ść Deklaracj i

pra w człowieka i

obywatela z

Deklaracją

niepodległ ości

Stanó w

Zjednocz onyc h

3 . Republ ika fra nc uska

• obale nie monarc hi i

• Konwe nt Na rod owy

• ogł osze nie F ra ncj i

republ iką

• terror re wol ucyj ny

• prze wrót

thermid oria ńsk i


termina mi:

żyrondyści ,

jakobi ni , gi lot yna

• popra wnie posługuje się termina mi: Konwe nt Na rodowy,

Trybunał Re woluc yj ny, d yrek t oria t

• wymienia i ocenia sk utk i Wielk ie j

Re wol ucj i F ranc usk ie j

• wskazuje c harak te ryst ycz ne cechy

dyktatury jakobińsk ie j

• podaje daty wyda rzeń:

20 wrze śnia 1792 r. –

bi t wa pod Val my, 27

l ipca 1794 r.

(9 thermidora roku II)

– prze wrót

thermid oria ńsk i


się termina mi:

roja l i śc i , p rze wrót

thermid or ia ńsk i


Jeana -Paula

Marata , Ge orge s’a

Dant ona, Jac que s’a

P ierre’a Brissota


ugrupowa nia

pol i t yczne

Konwe ntu

Narodowe go

• oma wia e tapy

re wol ucj i

fra nc usk ie j

• wskazuje na

ma pie tere ny

• ocenia wpł yw re wol ucj i

fra nc usk ie j na

dzie je Europy

prz yłącz one d o

Fra ncj i

w ok re sie re publ ik i

oraz obszary obję te

dzia łaniami kont rre wol uc yjnymi

4 . Sejm Wielk i • początek obrad Sej mu Wielk iego

• st ronnict wa Sej mu Czterole tnie go

• reformy Sej mu

Wielk iego

• woj na w obronie

Konst yt ucj i 3 maja

• d rugi roz biór Pol sk i


termina mi: Sej m

Wielk i ,

konfederacja

targowicka, d rugi

roz biór Pol sk i

• podaje la ta

wyda rzeń: 1791 r. –

uchwale nie

Konst yt ucj i 3 maja ,

1793 r. – d rugi

roz biór Pol sk i


Sej mu Wielk iego

• oma wia

postanowienia


• popra wnie posługuje się termina mi: usta wa

o se j mikach, usta wa

o mia stac h kró le wskic h

• podaje la ta wydarze ń: 1788 –1792 –

obrad y Sej mu Wielk iego


Stani sła wa Małachowskie go,

Stani sła wa Augusta Poniat owskiego,

Hugona Koł łą ta ja

• wyja śnia okol icz ności za wiąza nia

konfederacj i targowickiej i ocenia

je j na stępst wa


teryt oria l ne po drugi m roz biorze

Rzeczypospol i te j


Jana Dekerta , k sięcia

Józefa

Poniatowskie go,

Tadeusza Kościuszk i


st ronnict wa Sej mu

Wielk iego

• okre śla prz ycz yny i sk utk i wojny z Rosją z

1792 r.

• ocenia z nacze nie reform Sej mu

Czterole tnie go

• wymienia

naj waż niej sze

bi t wy woj ny w

obronie Konstyt ucj i

3 maja: pod

Dubie nką i

Zie leńca mi

• wskazuje na

ma pie Ta rgowicę,

Zie leńce

i Dubienkę

• oma wia rolę t radycj i

z wiązanej z

Ordere m Virtut i

Mi l i tari

• wskazuje

eleme nt y

ideologi i

oświecenia ,

k tóre znalazły

swoje od bicie w

Konst yt ucj i

3 maja

5 . Upadek

Rzeczypospol i te j

• wybuc h powsta nia

kościuszkowskiego

• pierwsze sukce sy

powsta ńcó w

• Uni wersał poła nieck i

• upadek powsta nia

kościuszkowskiego

• t rzeci roz biór Pol sk i

• podaje daty

wyda rzeń:

24 marca 1794 r. – wybuc h powsta nia

kościuszkowskiego,

1795 r. – t rzeci

roz biór

Rzeczypospol i te j

• popra wnie


naczelnik ,

insurekcja ,

• wymienia cele i

na stę pst wa

powsta nia

kościuszkowskiego


termine m Uni wersa ł po łan iecki


Tadeusza Kościuszk i , Ja na

Ki l ińsk iego

i Jakuba Ja sińsk ie go


teryt oria l ne po t rzeci m rozbi orze

• roz różnia we wnętrz ne

i zewnęt rz ne prz ycz yny upadku Rzeczypospol i te j

• przed sta wia prze bieg

powsta nia

kościuszkowskiego


k lęsk i insurekcj i

kościuszkowskiej


wyda nia przez

Tadeusza Kościuszkę

Uni wersału

poła nieck iego

• oma wia wpł yw

bi te w pod

Racławica mi ,

Szczekoci na mi i Maciejowica mi

d la przebie gu

powsta nia

kościuszkowskiego

• ocenia

znaczenie

we wnętrz nyc h i zewnęt rz nyc h

prz ycz yn upadku

Rzeczypospol i te j

6 . P ierwsze konst yt ucje

• znaczenie terminukonsty tucja

• konst yt ucja Stanó w

Zjednocz onyc h

Ame ryki Pó łnoc nej

• Konst yt ucja 3 maja

• konst yt ucja fra nc uska

• podaje daty wyda rzeń: 1787 r. –

uchwale nie

konst yt ucj i USA,

1791 r. –

Konst yt ucja 3

maja ,

3 wrze śnia 1791 r.

– konst ytucja

fra nc uska

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

konst yt ucja , usta wa

zasad nicza ,

monarc hia

konst yt ucyj na

• oma wia

postanowienia


• przed sta wia dok ona nia postaci : Karola L ud wika Monte sk iusza ,

Benja mina Fra nkl ina

• wymienia głó wne inst yt ucje

ust roj owe Stanó w Zjednocz onyc h

• wyja śnia , w jak i sposób

konst yt ucja a meryka ńska real izowała

w prak tyce za sadę t ró j podzia ł u

władz y

• okre śla pra wa, k tóre gwa rant owała

obywatelom konst ytucja fra nc uska

• wymienia Hugona Koł łą taja

i Scypiona P ia tol lego

jako głó wnych

autoró w tek st u


• uza sad nia oświeceni owy

charak ter

konst yt ucj i

ame rykańsk ie j ,

fra nc usk ie j

i Konst ytucj i 3

maja



dla dzie jów Pol sk i

Rozd ział III : E uropa od Napoleona do W ios ny L udó w

1 . Od konsula t u do ce sar st wa

• przejęcie władz y przez Na pole ona

• syste m na poleońsk i

• ekspa nsja

napole ońsk ie j Fra ncj i

• armia na poleońska

• woj na z R osją


termina mi: za mach

sta nu, konsula t ,

Kodek s Na pole ona,

konk ordat

• przed sta wia

dokonania Napole ona

Bona pa rtego

• popra wnie posługuje się termina mi: pierwsz y konsul ,

departa me nt , bl okada kontyne ntalna ,

hege monia , Z wiązek Reński


1799 r. – zamach

18 brumaire’a ,

1804 r. – koronacja ce sar ska Napole ona B ona parte go, 1805 r. –

bi t wa pod Austerl i tz , 1812 r. –

wypra wa na M osk wę, 1813 r. – bi t wa

pod Li psk ie m

• opi suje z mia ny w Europie

w ok re sie na poleońsk i m

w zakre sie st osunkó w społecz no -gospoda rczyc h

i pol i tycz nyc h


1806 r. – bi twy pod

Jeną

i Aue rsted t , 1807 r. –

bi t wy pod Iła wą

P ruską

i Fryd lande m


woje n napole ońsk ic h

do 1813 r.


wypra wy Wielk ie j

Armii na R osję


t ra sę wypra wy

Napole ona na M osk wę

• oma wia z mia ny, jak ie zosta ł y

wprowadz one na

moc y Kodek su

Napole ona

• lokal izuje na

ma pie teryt oria

prz yłącz one d o Fra ncj i p rzed 1812

r.


syt uację

międz yna rodową

Fra ncj i w e poce

napole ońsk ie j

• ocenia znaczenie e poki

napole ońsk ie j

w dzie jach

Europy

2. Legiony i Księ st wo

Warsza wskie

• Polacy na e migracj i

• Legi ony Pol sk ie we

Włoszec h

• ut worzenie Księ st wa

Warsza wskie go i je go

ust ró j

• edukacja i

gospoda rka w

Księ st wie

Warsza wski m

• woj na z Aust rią

• upadek Księ st wa

Warsza wskie go

• wyja śnia okol icz ności

ut worzenia

Legi onó w Pol sk ich

i Księ st wa

Warsza wskie go

• wskazuje na

ma pie Księ st wo

Warsza wskie ,

Rasz yn

• podaje la ta wydarze ń: 1797 r. – powsta nie Le gionó w

Polsk ic h we Włoszech,

1807 r. – utworzenie Księ st wa

Warsza wskie go, 1815 r. – l ikwidacja

Księ st wa Wa rsza wskiego


Jana Henryka Dą browskiego, Józefa

Wybick iego, k sięcia Józefa

Poniatowskie go

• opi suje ust ró j i t erytorium

Księ st wa Wa rsza wskiego

• ocenia pol i tykę Na poleona wobec

spra wy pol sk ie j oraz posta wę

Polaków wobec Na pole ona

• popra wnie posługuje się termina mi: Legia

Naddunaj ska, dekret

grud niowy


Fryderyka Augusta I,

Karola Kniazie wicza

• oma wia udzia ł Polaków w bi t wac h

na Półwyspie

Ibe ryj sk i m

• opi suje uz brojenie armi i Księ st wa

Warsza wskie go

• sa modziel nie i sze rok o oce nia

oraz uza sad nia

znaczenie e poki

napole ońsk ie j

d la Polaków

3 . Kongre s

wiede ńsk i

• z woła nie kongre su

w Wied niu

• st o dni Napole ona

• postanowienia

kongre su wiedeńsk ie go

• zmia ny terytoria lne

w E uropie wynikające

z obrad kongre su

w Wied niu

• zasad y re sta uracj i ,

legi tymiz mu i ró wnowa gi

• podaje la ta

wyda rzeń:

1814 r. – zwoła nie kongre su w

Wiedniu, 1815 r. –

bi t wa pod Waterl oo

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

re stauracja ,

ró wnowa ga europej ska,

legi tymiz m

• wskazuje na

ma pie Kró le st wo

Polsk ie , Wielk ie

Księ st wo

Pozna ńsk ie

i Rzeczpospol i tą Krak owską


termina mi: „ tańczący kongre s” ,

Z wiązek Nie miecki

• przed sta wia za sady

i posta nowie nia kongre su

wiede ńsk ie go

• wymien ia dec yzje kongre su w

spra wie pol sk ie j

• podaje rok śmie rci

Napole ona

Bona pa rtego – 1821 r.


się termina mi: 100 dni

Napole ona, syste m

Met ternicha

• przed sta wia

dokonania postaci :

Alek sand ra I, Fryderyka

Wilhel ma II I,

Robe rta Ste warta

Cast lerea gha,

Kle me nsa von

Met ternicha,

Charle sa

Tal leyra nda

• wskazuje na

ma pie E uropy

zmia ny terytoria lne

wprowadz one w

1815 r.

• ocenia , jak ie

konsek we ncje

d la Europy prz yniosł y

postanowienia

kongre su

Tajemnice sprzed wiekó w –

Jak obradował

kongre s

w Wied niu?

• prz ycz yny z woła nia kongre su w Wiedni u

• prze bie g obrad

• głó wni ucze st nic y

kongre su

• opi suje prze bie g obrad kongre su

wiede ńsk ie go

• wymienia głó wnych

ucze st nikó w kongre su


zorga nizowa nia

kongre su w

Wiedniu

• przed sta wia

znaczenie

regula mi nu

dypl omat yczne go

• ocenia rolę kongre su

wiede ńsk ie go

w dzie jach

Europy

5 . Europa po kongre sie

wiede ńsk i m

• za warcie Świętego Przymie rza i jego

sk utk i

• pró by obalenia ład u

wiede ńsk ie go

• powsta nie

dekabrystó w

• re wol ucja l ipcowa we Fra ncj i

• walk i o

niepodległ ość

w Grecj i i Belgi i


termina mi: Święte

Przymie rze ,

karbonari usze ,

dekabryści

• wyja śnia cel i

sk utk i za warcia Święte go

Przymie rza

• wskazuje na ma pie: i mperi um osma ńskie , Grecję , Kró le st wo

Niderlandó w, Bel gię , F rancję , R osję ,

P iemont , Kró le st wo Oboj ga Syc yl i i ,

Państ wo Koście l ne

• podaje la ta wyda rzeń: 1815 r. –

za warcie Święt ego

P rzymie rza , 1825 r. –

powsta nie

dekabrystó w,

1830 r. – rewol ucja

l ipcowa

we F rancj i , 1821 –

1829 – powsta nie

greck ie

• opi suje prze bie g wyda rzeń w R osj i ,

Fra ncj i , Belgi i ,

Grecj i i we

Włoszec h

• wymienia prz ycz yny oraz

sk utk i re wol ucj i

i powsta ń, k tó re

wybuc hły w

Europie po

kongre sie

wiede ńsk i m

6 . Rewol ucja prze mysłowa

• prz ycz yny re wol ucj i prze mysłowej

• rozk wi t p rze mysł u

w XIX w.

• roz wój t ra nsportu

• sk utk i re wol ucj i

prze mysłowej


termina mi:

re wol ucja agrarna,

re wol ucja

prze mysłowa


i charak teryst yczne

cechy re wol ucj i

prze mysłowej

• podaje la ta wydarze ń: 1769 r. – opatent owa nie ma sz yny

parowej , 1837 r. – opatent owanie

si l nika e lek t ryczne go


termina mi: fa bryka, indust ria l izacja ,

urba nizacja , met ropol ia , kapi ta l i śc i , prole taria t


Robe rta Ful tona, George’a

Stephe nsona, Mic haela Farada ya

• preze nt uje p rzykłady poz ytywnyc h

i negat ywnyc h skutkó w proce su

uprze mysł owienia , w tym d la

środowi ska nat ural ne go

• poró wnuje st opie ń roz woju

prze mysłowe go

poszczegól nych

państ w


najba rdzie j uprze mysł owione

regi ony E uropy

• ocenia z nacze nie wynalazkó w

re wol ucj i

prze mysłowej d la

roz woju c ywi l izacj i

• opi suje z mia ny w pozi omie ż ycia

różnyc h grup

społecznyc h w

XIX w. na

pod sta wie źródeł

pi sa nyc h,

ikonogra ficznyc h

i sta tyst ycz nych

7 . Nowe

ideologie

• powsta nie i roz wój

l iberal iz mu

• konserwatyz m

• roz wój idei narod owyc h

w pie rwszej połowie

XIX w.

• początk i ruc hu

robotnicze go

• socja l iz m i komuniz m

w pie rwszej połowie

• podaje rok

wyda nia

„ Manifest u

komuni st ycz ne go” – 1848 r.

• popra wnie

posługuje się

termina mi: st ra jk ,

konserwatyz m,

l iberal iz m,

socja l iz m


termina mi: socja l iz m utopi jny,

socja l iz m nauk owy, k omuniz m

• przed sta wia ok ol iczności

powsta nia ruc hu robot niczego

• wyja śnia głó wne założe nia

l iberal iz mu, socja l izmu oraz idei

narod owyc h w E uropie

w pie rwszej połowie XIX w.

• wyja śnia zał ożenia

czartyz mu

• przed sta wia

dokonania postaci :

Alexi sa de

Toc que vi l le’a , Ada ma Smitha,

Edmunda Burke’a ,

Giuseppe

Mazziniego,

Claude’a de Saint -

Si mona, C harle s’a

Fouriera , Robe rta

Owe na, Karola

Marksa , Fryderyka

Engel sa

• wymienia

sk utk i powsta nia

nowyc h ideologi i

XIX w.

8 . Europa w poł owie XIX w.

• prz ycz yny Wiosny Ludó w

• re wol ucja lutowa we

Fra ncj i

• P rusy i k ra je

nie mieckie w okre sie

Wiosny L udó w

• re wol ucja w Wied niu • powsta nie wę gie r sk ie

• Wiosna L udó w we

Włoszec h

• woj na krymska i je j

sk utk i

• podaje rok roz poczęcia

Wiosny L udó w –

1848 r.

• wyja śnia

znaczenie Wiosny

Ludó w i wskazuje

je j zasięg

• podaje la ta wojny krymskiej : 1853–1856


termina mi: re wol ucja lut owa,

parla me nt fra nkfurck i , woj na

krymska


i sk utk i woj ny krymskiej

• wskazuje na ma pie miej sca walk

toczonyc h podcza s woj ny krymskiej

• wymienia prz ycz yny, prze bie g i skutk i

wyda rzeń Wi osny

Ludó w we Francj i ,

w Nie mczech, w

monarc hi i

aust riack ie j , we

Włoszec h

• lokal izuje na ma pie

państ wa, w k tóryc h

doszło d o powsta ń i

re wol ucj i ,

a także obsza ry, gdzie

miał y miej sce

wystąpie nia

narod owowyz woleńcze


Lud wika Nap ole ona

Bona pa rtego,

Fryderyka

Wilhel ma IV,

Fra nci szka Józefa

I, Józefa Be ma,

Lajosa Kossu tha,

Giuseppe

Mazziniego

• ocenia wpł yw i znaczenie

Wiosny L udó w

na dzie je Europy

drugiej połowy

XIX w.

Rozd ział IV: Zie mie pols kie po kong res ie wie de ńs ki m

1 . Ziemie

pol sk ie po

kongre sie

wiede ńsk i m

• podzia ł z ie m pol sk ic h

w 1815 r.

• ust ró j Kró le st wa

Polsk ie go

• roz wój gospodarcz y Kongre só wki

• syt uacja na z ie miac h

pol sk ic h pod za bore m

prusk i m i a ust riack i m

• kul tura i oświata na

ziemiac h pol sk ic h

w la tach 1815 –1830

• podaje rok

powsta nia

Króle st wa

Polsk ie go –

1815 r.

• popra wnie

posługuje się

termina mi: z iemie

zabra ne, Kró le st wo

Kongre sowe,

Wielk ie Księ st wo

Pozna ńsk ie , Wolne

Miast o Krakó w

• podaje la ta wydarze ń: 1816 r. –

założenie Uni wersyte t u

Warsza wskie go, 1828 r. –

ut worzenie Ba nku Pol sk ie go


termina mi: Rada Stanu, Za głębie

Dąbrowskie , Za głę bie Staropol sk ie ,

uwła szczenie , romant yz m

• wskazuje na ma pie nowy układ

gra nic pa ńst w za borcz ych na

ziemiac h pol sk ic h po kongre sie

wiede ńsk i m

• charak teryz uje ust ró j Kró lest wa Polsk ie go

• ocenia osią gnięcia Kró le st wa

Polsk ie go

w gospodarce , k ul turze

i szk olnic t wie

• przed sta wia

dokonania postaci :

księcia Ada ma Jerze go

Czartorysk ie go,

Józefa Zajączka, Fra nci szka Ksa we rego

Druckiego-

Lubeckiego,

Stani sła wa Kostk i

Potockiego,

Stani sła wa Sta szica ,

Tadeusza Czackiego

• charak teryz uje i

ocenia pol i tykę

zaborcó w wobec

Polaków w la tach

1815–1830

2 . Powstanie l i stopad owe

• opoz ycja w Króle st wie Pol sk i m

• podaje datę noc y l i stopad owej –

29 /30 l i stopada

• podaje datę det ronizacj i cara – 25 st ycz nia 1831 r.


• podaje daty wyda rzeń: 25 lute go


Groc howe m, 26 maja

• oma wia prz ycz yny k lę sk i

powsta nia

l i stopad owe go i

• przed sta wia międz yna rodowe

t ło wybuc hu

powsta nia

• wybuc h powsta nia

• negocjacje z care m

i det ronizacja

• woj na pol sk o -

rosyj ska

• prze bie g powsta nia w

Króle st wie i poza ni m

• prz ywódc y powsta nia

1830 r. Waleriana Łuka si ńsk ie go,

Wince ntego

i Bona we ntury Nie moj owskic h,

Piot ra Wysockiego, Józefa

Chłopick iego, Ada ma Czartorysk ie go, Mikołaja I, E mil i i

Plater

• wymienia prz ycz yny wybuc hu

powsta nia l i stopadowe go

• wskazuje na ma pie miej sca walk i

zasię g powsta nia l i st opadowe go


Ostrołęką,

8 wrze śnia 1831 r. –

kapi tulacja Wa rsza wy

• przed sta wia

dokonania postaci :

Iwa na Dybicza, Iwa na

Pask ie wicza, Ignacego

Prądzyńskie go,

Macieja Rybińsk ie go,

Jana Sk rzyneckiego,

Jana Krukowieckiego

ocenia je go

znaczenie d la

Polaków


dzia ła lność Rządu

Narodowe go w

okre sie powsta nia

l i stopad owe go

l i stopad owe go

3 . Polacy po

powsta ni u

l i stopad owym

• sk utk i powsta nia

l i stopad owe go

• Wielka E migracja •

dzia ła lność spi skowa w

kraju

• początk i prac y

orga nicznej

• popra wnie

posługuje się

termina mi: Wielka E migracja ,

emi sari usze ,

rusyfikacja

• przed sta wia

dokonania postaci :

Jul iusza

Słowackiego,

Ada ma Mickiewicza


termina mi: Sta tut orga niczny, noc

pa sk ie wicz owska, Komite t Narodowy Pol sk i


Joac hi ma Lele wela , Ada ma Je rze go

Czartorysk ie g o, Tadeusza

Krę powieckiego

• wymienia bez pośred nie

i d ługofal owe sk utk i powstania

l i stopad owe go

• wskazuje na ma pie państ wa

europej sk ie , do k tóryc h uda wal i się

Polacy po upadku powsta nia

l i stopad owe go

• przed sta wia początk i p racy

orga nicznej na z ie miach p ol sk ich,

wymienia głó wne założe nia oraz

naj wybi tnie j sz ych przed sta wicie l i tego nurt u

• przed sta wia

dokonania postaci :

Krz yszt ofa Mrongowi usza, Józefa

Lompy, F ra nza von

Stad iona

• oma wia wydarze nia

Wiosny L udó w na

ziemiac h pol sk ic h na

t le wydarze ń

europej sk ich


roz woju ukrai ńsk iego

ruc hu na rodowe go w

Gal ic j i


dzia ła lności Polakó w

d la wydarze ń Wi osny

Ludó w w E uropie


wybuc hu oraz oma wia

prze bie g powsta ń

krakowskie go i

wielk opol sk ie go

• poró wnuje cele i

znaczenie powsta nia

krakowskie go

i powsta nia

wielk opol sk ie go

4 . Wiosna Ludó w na

ziemiac h

• powsta nie krak owskie

• rabac ja gal icyj ska


1846 r. – powsta nie

krakowskie , 1848 r.

• przed sta wia dok ona nia postaci : Ed warda De mbo wskie go, Jana

Tyssowskie go, L ud wika


Krz yszt ofa

Mrongowi usza, Józefa

• oma wia wyda rzenia Wiosny

Ludó w na z ie miac h

pol sk ic h na t le

• poró wnuje cele i znaczenie

powsta nia

krakowskie go

pol sk ic h • Wiosna L udó w

w Wielkopol sce

• Wiosna L udó w

w Gal ic j i

• roz wój ukrai ńsk ie go ruc hu na rodowe go

• udzia ł Polaków

w europej sk ie j Wi ośnie

Ludó w

– wybuch Wiosny

Ludó w

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

se rwi t uty,

powsta nie

wielk opol sk ie ,

rabacja

• ocenia posta wy

Polaków

w cza sie Wi osny

Ludó w

• wskazuje na

ma pie tere ny obję te

rabacją gal icyj ską i

powsta nie m

wielk opol sk i m

Mierosła wskiego

• preze nt uje p rzycz yny

i sk utk i rabacj i gal ic yj sk ie j

• oma wia dzia łania podej mowa ne

podcza s Wi osny Ludó w na z ie miac h pol sk ic h

Lompy, F ra nza von

Stad iona


wybuc hu oraz oma wia

prze bie g powsta ń

krakowskie go i

wielk opol sk ie go

• poró wnuje cele i

znaczenie powsta nia

krakowskie go

i wielk opol sk iego


pocz yna nia zaborcó w wobec mie szkańcó w

ziem da wnej

Rzeczypospol i te j w

okre sie Wiosny L udó w

wyda rzeń

europej sk ich

• wyja śnia

znaczenie roz woju

ukrai ńsk iego ruc hu

narod owe go

w Gal ic j i


dzia ła lności

Polaków d la

wyda rzeń Wi osny

Ludó w w E ur opie

i powsta nia

wielk opol sk ie go

Rozd ział V: Świat w drug iej poł owie XI X w.

11 . Zjednoczenie Włoc h

• wzrost z naczenia Piemont u i p rzycz yny

zjednocze nia Wł och

• dwie k once pcje

zjednocze nia

• woj na z Aust rią

• z jednocze nie kraju

i powsta nie Kró le st wa

Włosk ie go

• dążenia

kolonizator sk ie

Włoc hó w

• podaje rok powsta nia

Króle st wa

Włosk ie go – 1861

r.

• oma wia stosunek

Fra ncj i i Aust ri i do

proce su

z jednocze nia

Włoc h

• przed sta wia

dokonania: Ca mil la

Cavoura

• podaje rok ogł osze nia Rzymu st ol icą Wł och –

1871 r.


termine mrisorg imento

• wskazuje na ma pie t ra sę , k tórą

prze był Ga ribald i podcza s wypra wy

„ tysiąca czerwonyc h kosz ul”

w 1860 r. oraz t ere ny prz yłączone do Kró lest wa Sa rdyni i w 1859 r.


Wiktora E ma nuela II, Giuse ppe

Gari bald iego

• przed sta wia sytuację międz yna rodową

państ w włosk ic h w

poł owie XIX w.

• wymienia

wyda rzenia pol i tycz ne

w E uropie , k tóre

wpł ynęły na

z jednocze nie Wł och

• oma wia prze bieg i

wyróżnia k ole jne

etapy proce su

zjednocze nia Wł och

• charak teryz uje z jednocze nie Wł och

w kontek ście

poró wna nia tego

wyda rzenia

z ruc ha mi

z jednocze niowymi

w innych czę ściach

Europy


z jednocze nia Wł och

dla roz woj u idei

narod owyc h w

Europie

2 . Zjednocze nie

Nie miec

• konce pcje

z jednocze nia Nie miec •

pol i t yka P rus

• woj ny P rus z Da nią

i Aust rią

• konfl ik t zbrojny P rus z Fra ncją i ut worzenie

• podaje rok

powsta nia

cesa r st wa

nie mieckiego

( II Rze szy

Nie mieckiej ) –

1871 r.


1864 r. – woj na Aust ri i

i P rus z Da nią , 1867 r. – ut worze nie

Z wiązku

Północnonie mieckiego, p rzed sta wia

dokonania Wilhel ma I Hohe nz ol lerna

• charak teryz uje pol i tykę P rus,


i sk utk i woj ny prusko -

fra nc usk ie j

w la tach 1870 –1871

• oma wia prze bieg

wyda rzeń z wiąza nyc h

z Komuną Paryską

• cha rak teryz uje

rolę Ja rosła wa

Dąbrowskie go w

wyda rzeniac h

re wol ucyj nych w

Paryż u

• poró wnuje met ody

pol i t yczne

cesa r st wa nie mieckie go

• Komuna Paryska

• przed sta wia

dokonania Ot tona

von Bi smarcka

• oma wia

konce pcje

z jednocze nia

Nie miec

• dost rze ga

naj waż niej sze

pod obieńst wa i

różnice

w proce sie

z jednocze nia

Włoc h i Nie miec

zmie rzającą do z jednocze nia


obszar Z wiązku

Północnonie mieckiego

oraz ce sa r st wa

nie mieckiego

st osowane przez

Bisma rcka

z posta wą Ca voura

i Gari bald iego w

okre sie jednocze nia Włoc h

3 . Stany

Zjednocz one w XIX wieku

• roz wój Stanó w

Zjednocz onyc h w XIX w.

• podzia ł na Północ

i Południe

• prz ycz yny i prze bieg

woj ny sece syj nej

• sk utk i wojny

domowej w Sta nach

Zjednocz onyc h

• podaje la ta wojny

sece syj nej w USA – 1861–1865

• popra wnie

posługuje się

termina mi: Pó łnoc,

Południe

• przed sta wia

dokonania

Abra ha ma Li nc olna

• podaje la ta wydarze ń: 1861 –1865–

woj na sece syj na w USA, 1865 r. – znie sienie nie wol nic t wa w Sta nach

Zjednocz onyc h


termina mi: sece sja , de mok raci ,

republ ikanie

• przed sta wia dok ona nia Je ffe r sona

Davi sa , Roberta Lee

• opi suje prz ycz yny i sk utk i woj ny sece syj nej w Stanac h

Zjednocz onyc h

• przed sta wia prze bieg

woj ny sece syj nej w USA


miej sca przełomowych

bi te w woj ny

sece syj nej


teryt oria l ny Stanó w Zjednocz onyc h w

XIX w.


znie sienia

nie wol nic t wa w

Stanac h

Zjednocz onyc h


zjawi sk o e mi gracj i

do USA

4 . Ekspansja kolonia lna

• prz ycz yny ek spa nsj i kolonialnej

• kolonizacja Afryki

w drugiej poł owie XIX

i na początku XX w.

• pol i t yka kolonia lna

w Azj i w d rugiej

poł owie XIX i na

początk u XX w.

• sk utk i kolonia l iz mu

• konfl ik ty kol onia l ne


termina mi:

kolonia l iz m,

protek torat ,

domini um

• wskazuje na

ma pie naj więk sze

moca rst wa i ic h

kolonie

• wyja śnia prz ycz yny ek spa nsj i kolonialnej

• wymienia k ierunki oraz okre śla

zasię g ek spansj i k olonia lnej państ w

europej sk ich w XIX w.

• ocenia pozyt ywne

i negat ywne sk utk i pol i tyk i

kolonia lnej z per spektywy

europej sk ie j oraz z punkt u widze nia kolonizowa nych społeczności

• oma wia prz yczyny, prze bie g

i sk utk i


konfl ik tów

kolonialnyc h

w XIX w.

• wymienia

postanowienia

konfere ncj i be rl ińsk ie j

z 1885 r.

• ocenia pol i tykę moca rst w

kolonialnyc h wobec

pod bi tyc h l udó w

i państ w na

prz ykładzie

Wielk ie j Brytani i

5 . Wiek wynalazkó w

• rozk wi t na uk prz yrod niczyc h

• roz wój medyc yny

• wymienia naj waż niej sze

odkrycia i

wynalazk i d rugie j

• podaje la ta wydarze ń: 1859 r. – ogłosze nie teori i e wolucj i

Karola Da rwi na, 1886 r. – odkrycie

fa l rad iowych, 1903 r. – pierwsz y

• ocenia z nacze nie bud owy Ka nału

Sue sk ie go i Ka nału

Pana mskiego d la

• wyja śnia , jak ie czynnik i miały

wpł yw na spadek

l iczby zac horowa ń

i higie ny

• roz wój komunikacj i

i t ransport u


w drugiej poł owie XIX i na początku XX w.

poł owy XIX w.

oraz początku XX

w.

• okre śla sk utk i

prze wrot u

technicz ne go i

postępu

cywi l izac yjne go, w

tym d la środowi ska

naturalne go

lot sa molote m

• charak teryz uje dok ona nia postaci :

Karola Da rwi na, Dmit ri ja

Mendeleje wa, P ierre’a Curie i Mari i

Sk łodowskiej -C urie , L ud wika

Pasteura , Wil hel ma R oent ge na,

Gra ha ma Bel la , T homa sa Alvy

Edisona


roz powszechnie nia nowyc h środkó w

t ransport u

• wskazuje na ma pie Ka nał Sue sk i i

Kanał Pana mski

roz woju k omunikacj i

i śmie rte lności w

XIX w.

• wymienia

możl i wości

wyk orz ysta nia

wynalazkó w XIX

w.

w róż nyc h

dziedzinach życia

oraz wskaz uje

poz yt ywne i

negat ywne

zast osowania t ych odkryć

6. W st ronę demokracj i

• demokrat yzacja życia pol i t yczne go

• roz wój ruchu robotnicze go w drugiej

poł owie XIX w.

• socja lde mokracja

• anarc hiz m

• powsta nie nowych

ideologi i pod koniec

XIX w.

• ema nc ypacja kobiet


termina mi:

społeczeńst wo

indust ria lne ,

nacjonal iz m,

sol idaryz m

społeczny,

ema nc ypacja

• popra wnie posługuje się termina mi:

I Międz yna rodó wka,

II Międzynarodó wka, a narc hiz m,

socja lde mokracja ,

chadecja , sufraż ystk i


1848 r. – wprowadze nie

powszec hne go pra wa wyborczego

we F rancj i ,

1869 r. – nadanie po raz pierwsz y

pra wa wyborcze go kobietom, 1891

r. – ogłosze nie e ncykl ik i „ Rerum

nova rum”


Włodzi mierza Leni na, Edua rda

Bernste i na ,

Leona XII I

• charak teryz uje prz yczyny i na stępst wa proce su

demokrat yzacj i życia pol i tycz ne go

• ocenia z nacze nie roz woju ruc hu

robotnicze go w XIX

w.

• oma wia dzia ła lność

ruc hó w

ema nc ypacyj nych

• przed sta wia konce pcje

ideologó w

anarc hiz mu

• opi suje zał ożenia

syj oniz mu

7 . Kul tura przeł omu XIX i

XX wieku

• l i tera tura i p ra sa przeł omu XIX i XX w.

• mala r st wo

i a rchi tek tura w drugiej

poł owie XIX i na

początk u XX w.

• narodziny kul t ury

ma sowej

• upowszec hnienie

• podaje rok pierwsz yc h

nowoż ytnyc h

igrz ysk

ol i mpi jsk i c h –

1896 r.

• popra wnie

posługuje się

termina mi: real iz m,

impre sjoniz m,

• podaje la ta wydarze ń: 1874 r. – pierwsza wysta wa

impre sjoni stó w, 1896 r. – pierwsze

nowoż ytne i grz yska ol i mpi j sk ie


termina mi: real iz m, nat ural iz m,

impre sjoniz m, hi st oryz m, sece sja ,

kul tura ma sowa

• przed sta wia dok ona nia postaci : Claude’a Moneta , P ierre ’a de

• wymienia t wó rcó w kul tury przeł omu XIX

i XX w.

i przed sta wia ic h

naj waż niej sze dzie ła

• ocenia z nacze nie kina d la roz woj u

kul tury ma sowej

• oma wia rolę

orga nizacj i

nowoż ytnyc h

igrz ysk

ol i mpi jsk ic h w

roz woju k ul tu ry

ma sowej

i prze mia n

sport u kul tura ma sowa

• oma wia nowe

zjawi ska

kul turowe, w t ym

narodziny kul t ury

ma sowej oraz

prze mia ny

obyczaj owe

Coube rt ina obyczaj owyc h


Ki m byl i

impre sjoni ści ?

• powsta nie tz w. Salonu Odrz uc onyc h

• ut worzenie

okre śle nia impres jon iści

• cechy malar st wa

impre sjoni st yczne go

• na prz ykładzie reprodukcj i obraz u

„ Impre sja – wsc hód

sł ońca” Claude’a

Moneta wyja śnia

i st otę malar st wa

impre sjoni st yczne go

• wymienia naj waż niej sz ych

twó rcó w

impre sjoniz mu

• t łumacz y, czym

był Salon

Odrz uconyc h

• oma wia roz wój impre sjoniz mu

Rozd ział VI : Zie mie pols kie po W ioś nie L udó w

1 . Powstanie st ycz niowe

• zmia ny w R osj i po woj nie krymskiej


Czerwonyc h i Białyc h

• prz ycz yny wybuc hu

powsta nia

st ycz niowe go

• wybuc h i p rzebie g

powsta nia

• upadek powsta nia

• podaje datę wybuc hu powstania

st ycz niowe go – 22

st ycz nia 1863 r.

• popra wnie

posługuje się

termine m branka


prz ycz yny

powsta nia

st ycz niowe go

• wskazuje na

ma pie za się g

powsta nia

st ycz niowe go

• podaje datę wydania dekret u o uwła szczeni u –

2 ma rca 1864 r.


termina mi: Czerwoni , Bial i , part ie ,

uwła szczenie


Jarosła wa Dą browskiego,

Alek sand ra Wielopol sk iego,

Romualda Tra ugut ta

• oma wia prz yczyny oraz prze bie g

powsta nia st yczni owego


powsta nia st yczni owego

• charak teryz uje dzia ła lność

Tymcza sowe go Rządu

Narodowe go

• podaje datę

osta teczne go upadk u

powsta nia st ycz niowe go –

grudzień

1864 r. , k lęska

oddzia łu k siędza

Stani sła wa Brzó sk i

• charak teryz uje okre s od wi lż y

pose wa stopol sk ie j

• okre śla z naczenie

dekretu

o uwła szcze niu d la

k lęsk i powstania

• ocenia wpł yw

ma ni fe stacj i

pat ri otycz nych z

la t

1860–1861 na

wybuc h powsta nia

st ycz niowe go


Jak ofice r car sk i

zosta ł dyktatore m

powsta nia ?

• życie Romualda Traugut ta p rzed

wybuc he m powsta nia

st ycz niowe go

• dzia ła lność T raugut ta

jako dyktatora

powsta nia

• charak teryz uje postać Romualda

Traugut ta

• oma wia met ody postępowania

Rosja n

w stosunk u do

prz ywódcó w

pol sk ie go

powsta nia

narod owe go

• ocenia dzia ła lność

Romualda

Traugut ta

3 . Polacy po powsta ni u

st ycz niowym

• Kró le st wo Pol sk ie po powsta ni u stycz ni owym

• pol i t yka władz

prusk ic h

• autonomia gal icyj ska

• Polacy wobec

pol i t yk i zaborcó w

• roz wój gospodarcz y

ziem pol sk ich

w drugiej poł owie

XIX w.


termina mi:

rusyfikacja , Kraj

Przywi śla ńsk i ,

germanizacja

• wymienia

pod sta wowe sk utk i powsta nia

st ycz niowe go

• podaje la ta wydarze ń: 1894 r. – utworzenie Hakaty, 1901

r. – st ra jk we Wrze śni


termina mi: rusyfikacja , Kraj

Przywi śla ńsk i , germa nizacja ,

kul turka mpf, rugi p rusk ie ,

sta ńcz ycy, t ró j loja l izm


Michała Drz ymały, Hipol i ta

Cegiel sk iego

• roz różnia bezpośred nie

i d ługofal owe na stę pst wa powsta nia

st ycz niowe go

• opi suje met od y rusyfikacj i o raz germanizacj i

• charak teryz uje i oce nia

zróżnic owa ne posta wy

społeczeńst wa wobec za borcó w

• poró wnuje możl i wości

prowadzenia dzia ła lności

społecznej i roz woj u narodowe go w

t rzech za borac h w d rugiej

poł owie XIX w.

• poró wnuje roz wój gospoda rczy w t rzec h

zaborac h


zacofa nia

gospoda rczego w

zaborze a ust riack i m

• na prz ykładzie obraz u Ja na

Matejk i „ Stańczyk”

charak teryz uje idee

konserwatystó w

krakowskic h

• ocenia pol i tykę

zaborcó w

w poszcze gólnyc h

zaborac h wobec

roz woju k ul tu ry

pol sk ie j

4 . Part ie

pol i t yczne na


• ruc h socja l i stycz ny


• narod owa de mokracja

• roz wój ruchu

ludowego

• re wol ucja 1905 r. na

ziemiac h pol sk ic h i je j

sk utk i

• podaje rok

re wol ucj i

w Rosj i i na z iemiac h pol sk ic h

– 1905 r.

• przed sta wia

dokonania postaci :

Józefa

P i ł sud sk iego,

Roma na Dmowskiego


1892 r. – powsta nie PPS, 1893 r. –

powołanie Li gi Na rodowej , 1895 r. – ut worze nie St ronnict wa

Ludowe go


Lud wika Wa ryńsk iego, Ignacego

Da sz yńskie go, Wi nce ntego Wit osa

• wymienia part ie ruc hu

socja l i stycz ne go, na rod owej

demokracj i , ruc hu l udowe go


oraz prze bie g

re wol ucj i 1905–1907 w

Króle st wie P ol sk i m


ośrodki wystą pień

robotnicz yc h

w ok re sie re wol ucj i

1905–1907

• opi suje roz wój

ruc hu

spółdzie lczego na ziemiac h pol sk ic h

• przed sta wia

dokonania postaci :

Stani sła wa

Wojciec howskie go,

Bole sła wa

Lima nowskiego, Róży Luk se mburg,

Jul iana

Marchle wskiego

• przed sta wia

sk utk i re wol ucj i z

la t 1905–1907 na


5. Kul tura pol ska bez pa ńst wa

pol sk ie go

• kul tura na rod owa Polaków na przeł omie

XIX i XX w.

• pol sk i pozyt ywiz m

• powsta nie szk oły

krakowskiej

i wa rsza wskiej

• kul tura Mł odej Pol sk i


termina mi:

poz yt ywiz m, Młoda

Polska

• przed sta wia

dokonania

Henryka

Sienkie wicza

• podaje datę p rzyz na nia l i terack ie j Nagrody Nobla d la He nryka

Sienkie wicza –

1905 r.


termina mi: szkoła krak owska

i wa rsza wska, moderniz m

• poró wnuje wa runki roz woj u

kul tury narod owej Polakó w w

t rzech za borac h

• charak teryz uje roz wój poz ytywiz mu


• wymienia pol sk ich

przed sta wicie l i poz yt ywiz mu

i podaje prz ykłady ich

twó rcz ości

• charak teryz uje sz t ukę Młodej

Polsk i – j e j

repreze ntantó w i

głó wne dzie ła


hi stori i

w k szta ł towa ni u

pol sk ie j kul t ury

narod owej

Rozd ział VII : I wojna ś wiatowa

1 . P rzyczyny

wybuc hu I woj ny

światowej

• powsta nie nowych

moca rst w w drugiej

poł owie XIX w.

• konfl ik t międz y

europej sk i mi

moca rst wa mi

• wyścig z broje ń

• woj na rosyj sk o-

japońska

• kocioł bałkańsk i

• podaje la ta

wyda rzeń:

1882 r. – powsta nie

t ró jprz ymie rza , 1907 r. – zawarcie

t ró jporozumienia

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

t ró jprz ymie rze ,

t ró jporozumienie , kocioł bałkańsk i

• podaje rok wybuc hu wojny

japońsk o- rosyj sk ie j – 1904 r. •

popra wnie posługuje się termi na mi:

pansla wiz m, pa ńst wa cent ra l ne , enten te cord ia le , ententa ,

t ró jporozumienie

• wymienia głó wne prz ycz yny

nara sta nia konfl ik tów pomiędzy

moca rst wa mi europej sk i mi na

przeł omie XIX i XX w. oraz

lokal izuje je na ma pie

• opi suje prz ycz yny,

prze bie g

i sk utk i woj ny

japońsk o- rosyj sk ie j i woje n bałkańsk ic h


pol i t ykę głó wnyc h

moca rst w

światowych przed wybuc he m

I wojny światowej


wyścigu z broje ń d la

wybuc hu k onfl ik tu

światowe go

2 . Wielka woj na • wybuc h I woj ny

światowej

• początek walk na

froncie zachodni m

• woj na poz yc yjna

• walk i na wschodzie

Europy

• podaje datę

kapi tulacj i Nie miec – 11 l i stopada 1918

r.

• popra wnie

posługuje się

termina mi: wojna

poz yc yj na, gaz y

boj owe

• wymienia

państ wa walczące

w wielk ie j wojnie

po st ronie pa ńst w

cent ra l nyc h i po

st ronie e ntent y

• podaje daty wyda rze ń:

28 czerwca 1914 r. — za mach w Saraje wie ,

1916 r. – bi twa pod Verd u n, 11

l i stopada

1918 r. – kapi tulacja Niemiec

• charak teryz uje specyfikę dzia łań

woje nnyc h ze szcze gólnym

uwz ględnie nie m nowyc h środkó w

technicz nych

• oma wia naj waż niejsze bi t wy

lądowe st oczone podcza s I woj ny

światowej

• wymienia z nacze nie

użycia nowyc h środków tec hnicznyc h

w walkac h w cza sie

wielk ie j woj ny

• poró wnuje

dzia łania na f roncie zachod ni m

z walka mi na

froncie wsc hodni m

• wskazuje na

ma pie l inię frontu

na wschodzie

i zachodzie pod

koniec 1914 r. oraz w

momencie

za wie szenia broni


zmia ny w

umundurowa niu

woj ska w I

woj nie światowej

3. Zakończe nie I wojny

• walk i na Bałkanac h • podaje daty wyda rzeń:

• oma wia znacze nie za wie szenia broni na froncie wsc hodni m,

• wskazuje na ma pie kolonie nie mieckie

• charak teryz uje walk i na Bałkanac h

• ocenia wpł yw i znaczenie

światowej i we Wł oszec h

• prze wa ga ente nty

• kapi tulacja Nie miec,

koniec walk

i pod pi sa nie t rak ta tu wersal sk ie go

• sk utk i I woj ny

światowej

11 l i stopada 1918

r. – zakończe nie I

woj ny świat owej ,

28 czerwca 1919 r.

– pod pi sa nie t rak ta tu

wersal sk ie go


wielk ie j woj ny

spowod owa ne go re wol ucją w R osj i

• przed sta wia rolę tz w. t rak ta tu

brze sk ie go d la prze bie gu I woj ny

światowej

opa nowane przez

woj ska e ntent y w

1914 r.

• przed sta wia

postanowienia t ra k ta tu

wersal sk ie go

w spra wie Nie miec

w I woj nie

światowej

• wymienia

naj waż niej sze

bi t wy morsk ie

st ocz one podcza s I

woj ny świat owej

wielk ie j woj ny

d la Europy

i świata


Jak ie nowe

zdobycze

technik i

zast osowano

podcza s wielk ie j

woj ny?

• wyk orz ysta nie czołgó w w dzia łaniac h

woje nnyc h 1914 –1918

• bombowce, ste rowce

i myśl i wce w cza sie

I wojny światowej

• oma wia zast osowanie

czołgó w w I woj nie

światowej

• wyja śnia znaczenie i rolę

użycia

zeppel i nó w w

la tach 1914 –

1918


dzia łania lotnic t wa

podcza s wielk ie j

woj ny

5 . Rewol ucje w Rosj i

• re wol ucja lutowa

• okre s d wuwładzy

w Rosj i

• st ronnict wa

pol i t yczne w R osj i

• prze wrót bol sze wick i

• woj na domowa w

Rosj i

• sk utk i re wol ucj i

• podaje datę prze wrot u

bol sze wick iego –

l i stopad 1917 r.

• popra wnie

posługuje się

termine m

bol sze wic y

• przed sta wia rolę postaci : Mikołaja

II, Włodzi mierza

Leni na

• podaje daty wyda rze ń: 15 marca 1917 r. – abd ykacja cara

Mikołaja II, 1922 r. – ut worze nie

ZSRR


termina mi: d wuwładza, bol sze wicy,

tezy k wietni owe

• wyja śnia pol i t yczne

i społeczno-gospodarcze prz ycz yny wybuc hu re wol ucj i w R osj i w 1917

r.

• oma wia ok ol iczności przejęcia

przez bol sze wikó w władzy w R osj i

• opi suje bez pośred nie na stę pst wa

re wol ucj i lutowej i październikowej

dla Rosj i oraz E uropy

• ogól nie cha rak teryzuje reak cję

Europy na wydarze nia w R osj i

• podaje daty wyda rzeń: st ycze ń

1918 r. – roz wiązanie

Zgromadzenia

Konst yt ucyj ne go w

Rosj i , l ipiec 1918 r. –

ut worzenie RFSRR


się termina mi:

ese rowc y,

mie nsze wicy, kadeci ,

Armia Cze rwona,

Bial i

• przed sta wia rolę postaci : Alek sand ra

Kiere ńsk iego, l wa

Trockie go, Fel ik sa

Dzierż yńsk iego


dzia ła lność Rządu

Tymcza sowe go,

k ierowane go przez

Alek sand ra

Kiere ńsk iego


Nie miec we

wz moc nieni u

ugrupowa nia

bol sze wikó w w

Rosj i

• oma wia losy rodzi ny ca r sk ie j

po prze wrocie

bol sze wick i m

• szcze gółowo

oma wia reakcję

państ w

europej sk ich na

wyda rzenia w

Rosj i o raz wpł yw

re wol ucj i na

syt uację

pol i t yczną w

Europie

6 . Polacy w walce


• pol sk ie orie ntacje pol i t yczne

• orga nizacje

• podaje rok ut worzenia

Legi onó w Pol sk ich

– 1914 r. •

• podaje la ta wydarze ń: 1908 r. – powołanie Z wiązku Walk i

Czynnej , 1917 r. – powsta nie

• wskazuje na ma pie re jony walk Le gionó w

Polsk ic h

• wyja śnia znaczenie uz nania

przez Fra ncję

i Wielką Brytanię

niepodległ ości owe

• Legi ony Pol sk ie

• fo rmacje pol sk ie

u bok u Rosj i

• dzia ła lność Pol sk ie j

Orga nizacj i Woj sk owej

• woj sk o pol sk ie we

Fra ncj i

przed sta wia

dokonania postaci :

Józefa

P i ł sud sk iego,

Roma na Dmowskiego

• popra wnie

posługuje się

termina mi:

orie ntacja

prorosyj ska,

orie ntacja

proa ust riacka

Błęki tnej Armi i we Fra ncj i


termina mi: Kompa nia Kadrowa,

kryz ys prz ysię gowy

• charak teryz uje stosunek państ w zaborcz ych d o spra wy ut worze nia

armi i pol sk ie j

• opi suje pogląd y z wole nnikó w

różnyc h pol sk ich orientacj i

pol i t ycznyc h

• ocenia wysi łek zbroj ny Polakó w

• przed sta wia

dokonania postaci :

Józefa Hal lera , Józe fa

Dowbora -Muśnick iego

Komite tu

Narodowe go

Polsk ie go za

repreze ntację

narod u pol sk iego

• oma wia cele i

dzia ła lność

Z wiązku Walk i

Czynnej , Z wiązku

Strzeleck iego,

Towarz yst wa

„ Strzelec” ,

Polsk ic h Drużyn Strzeleck ich,

Druż yn

Podhalańsk ic h,

Druż yn

Bartosz owyc h,

Naczelne go

Komite tu

Narodowe go,

Polsk ie j

Orga nizacj i

Woj sk owej

7 . Spra wa pol ska w cza sie I woj ny

światowej

• państ wa za borcze a spra wa pol ska

• Akt 5 l i stopada

• spra wa pol ska

w pol i tyce e ntent y

• Polacy na k onfe rencj i

parysk ie j

• podaje datę ma ni fe stu d wóc h

cesa rz y – 5

l i stopada 1916 r.

• przed sta wia

dokonania Józe fa

P i ł sud sk iego

• charak teryz uje st osunek pa ńst w

zaborcz ych d o

spra wy pol sk ie j

• podaje daty wyda rze ń: 8 st ycznia 1918 r. – orędzie

prez ydenta T homa sa Woodrowa

Wil sona,

28 czerwca 1919 r. – t rak ta t

wersal sk i


termina mi: Tymcza sowa Rada Stanu, Rada Rege ncyj na, Akt 5

l i stopada


Ignace go Padere wskiego, R oma na

Dmowskiego, Józefa P i ł sud sk ie go

• przed sta wia stosune k państ w e ntent y do

spra wy pol sk ie j

• wymienia

postanowienia t rak ta tu

wersal sk ie go

w spra wie pol sk ie j

• wyja śnia międz yna rodowe

uwa runk owania

spra wy pol sk ie j

• wskazuje na

przeł omowe

znaczenie d la

spra wy pol sk ie j orędzia prez ydenta

USA T homa sa

Woodrowa Wi l sona

Autor: Zofia Heppner

Documents

Przedmiotowy System Oceniania z historii w klasach I III ... filePrzedmiotowy System Oceniania z historii w klasach I III