Projekt nr: POIS.05.03.00-00-186/09

Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski

Realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura Środowisko 2007-2013 Priorytet V „Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych”, działanie 5.3 „Opracowanie planów ochrony” współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Przedmioty ochrony obszaru mającego znaczenie

dla Wspólnoty Pradolina Bzury – Neru PLH100006

- płazy i ssaki

dr Wojciech Pawenta

I spotkanie Zespołu Lokalnej Współpracy

Łęczyca, 3 lipca 2013 r.

2

Przedmioty ochrony z SDF:

• Płazy:

1188 kumak nizinny Bombina bombina

1166 traszka grzebieniasta Triturus cristatus

• Ssaki:

1355 wydra Lutra lutra

1337 bóbr europejski Castor fiber

1324 nocek duży Myotis myotis

Kumak nizinny Bombina bombina

Kumak jest płazem typowo wodnym, tylko

czasami wychodzi na brzeg. Jest to gatunek

ciepłolubny spotykany w kraju, w rozproszeniu

głównie na niżu oraz rzadziej na pogórzu (do

wysokości około 250 – 300 m n.p.m.). Unika

wody płynącej oraz zimnych i głębokich jezior.

Preferuje ciepłe, płytkie i czyste wody obfitujące

w roślinność i glony, tj. jeziorka i stawy, ale także

oczka wodne, starorzecza, glinianki, żwirownie

czy inne bardzo małe okresowo zalewane

zbiorniki bądź łąki. Kumak w dogodnych

warunkach rozmnaża się w nawet bardzo

małych zbiornikach wodnych. Po przeobrażeniu

młode kumaki pozostają zazwyczaj w tych

samych zbiornikach aż do zimowania.

Przebywają raczej na płyciznach. Jesienią

kumaki wychodzą na ląd w poszukiwaniach

miejsc odpowiednich na przetrwanie zimy.

Zimują w norach ziemnych.

Traszka grzebieniasta

Triturus cristatus

Traszka występuje w całym kraju, poza najwyżej położonymi terenami górskimi.

Preferuje raczej niziny, rzadziej spotkać ją można na pogórzu. Jest najbardziej

związana z wodą ze wszystkich krajowych gatunków traszek. W okresie godowym

spotkać ją można w różnego rodzaju zbiornikach wodnych, tj. stawy, starorzecza,

żwirownie czy sadzawki. Unika wody płynącej, preferuje raczej większe stawy z gęstą

roślinnością i o mulistym dnie. Poza okresem godowym większość traszek przebywa

zazwyczaj w wilgotnych miejscach w pobliżu zbiorników wodnych, tj. cieniste lasy,

łąki, pastwiska czy polany. Część samców zostaje w wodzie aż do zimy często tam

spędzając sen zimowy zagrzebane w mule na dnie zbiornika. Te, które wyszły na ląd

zimują zazwyczaj zagrzebane w rozmaitych norach, których raczej same nie

wykopują – korzystają z już istniejących schronień.

Pozostałe ważne gatunki płazów wymienione

w SDF:

Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus

Rzekotka Hyla arborea

Ropucha szara Bufo bufo

Żaba moczarowa Rana arvalis

Żaba śmieszka Rana ridibunda

Żaba trawna Rana temporaria

Traszka zwyczajna Triturus vulgaris

Wydra Lutra lutra

Wydra występuje na obszarze całego kraju. Silnie związana jest ze środowiskiem wodnym.

Spotkać ją można nad brzegami różnych zbiorników wodnych lub rzek czy potoków.

Zamieszkuje nory, które kopie w zarośniętych krzakami i drzewami brzegach lub

groblach. Otwór wejściowy do nory znajduje się pod powierzchnią wody. Wydra

doskonale pływa i nurkuje. Poluje głównie na ryby. Dietę uzupełnia rakami, dużymi

owadami, ślimakami, żabami, bardzo rzadko gryzoniami czy ptakami bądź ich jajami.

Fot. W. Pawenta

Bóbr Castor fiber

Jest to gryzoń preferujący żyzne tereny raczej nizinne. Liczebność bobrów w Polsce spadała

przez wieki i jeszcze w ubiegłym stuleciu był zagrożony wyginięciem. Teraz, dzięki

reintrodukcjom, przesiedlaniu i naturalnym migracjom osobników oraz zdolności

przystosowania się do różnych warunków, populacja bobra się odbudowała. Zasiedla strefę

przybrzeżną rzek i cieków, jezior, zalewów, stawów i rozlewisk nierzadko przez siebie

tworzonych. Może dobrze funkcjonować w małych zbiornikach, czy rozlewiskach o ile

dostępność pokarmu jest wystarczająca. Żywią się liśćmi, gałęziami i korą drzew. Bobry

kopią nory, tworzą żeremia i budują tamy, w celu podniesienia bądź wyrównania stanu wody.

Fot. R. Sąsiadek

Nocek duży jest największym

gatunkiem nietoperza, należącym

do stałych elementów fauny Polski.

Wymiary

Masa ciała 20 – 27 g

Długość ciała 7 – 8 cm

Rozpiętość skrzydeł 35 – 43 cm

Długość przedramienia

55 – 66,9 mm

Długość ucha 24,4 – 27,8 mm

Nocek duży Myotis myotis

Fot. W. Pawenta

W północno-zachodniej Europie liczebność nocka

dużego maleje, w Holandii, Niemczech i Austrii uznaje

się go za gatunek silnie zagrożony. W Wielkiej Brytanii

od 1990 uznany za wymarły, w 2002 odnotowano

pojedynczego osobnika. Nocek duży jest jednym

z nielicznych gatunków nietoperzy, dla których istnieje

obszerna dokumentacja spadku liczebności w drugiej

połowie XX wieku na terenie Polski. Znane są przykłady

zniknięcia całych wielkich kolonii, np. na strychu

Kościoła Mariackiego w Krakowie czy w Jaskini

Nietoperzowej. Największy spadek liczebności nastąpił

w latach 1950 – 1980. Obecnie populacja krajowa

wydaje się stabilna.

Nocek duży, który pierwotnie kolonie zakładał w jaskiniach, tak jak jest to nadal

na południu Europy, dzięki zasiedlaniu strychów, mógł w czasach historycznych

skolonizować znaczne obszary nizin centralnej Europy. Jest to jeden z najbardziej

wyspecjalizowanych pokarmowo nietoperzy – poluje głownie na nielotne chrząszcze

biegaczowate, które namierza słuchem i chwyta lądując na ziemi. Terenami łowieckimi

są zazwyczaj lasy liściaste lub mieszane z ubogą warstwą podszytu i runa,

charakteryzujące się otwartym dostępem do podłoża, a więc i żyjących na nim

stawonogów. Nocek duży zimuje w jaskiniach, sztolniach oraz większych i cieplejszych

podziemiach i fortyfikacjach. Preferuje miejsca wilgotne (85-100%) i ciepłe (7-12oC).

Samice tego gatunku rodzą jedno młode rocznie, a maksymalna stwierdzona długość

życia wynosi 37 lat, co jest rekordem długowieczności nietoperzy w Europie.

Gatunki nietoperzy stwierdzone na obszarze Pradoliny Bzury-Neru. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska IUCN Status

ochronny

1. Gacek brunatny Plecotus auritus LR1c Aneks IV

2. Gacek szary Plecotus austriacus LR1c Aneks IV

3. Mopek Barbastella barbastellus VU Aneks II Aneks IV

4. Mroczek późny Eptesicus serotinus LR1c Aneks IV

5. Nocek rudy Myotis daubentonii LR1c Aneks IV

6. Nocek Brandta Myotis brandtii LR1c Aneks IV

7. Nocek Natterera Myotis nattereri LR1c Aneks IV

8. Nocek wąsatek Myotis mystacinus LR1c Aneks IV

9. Nocek łydkowłosy Myotis dasycneme VU EN Aneks II Aneks IV

10. Borowiec wielki Nyctalus noctula LR1c Aneks IV

11. Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus LR1c Aneks IV

12. Karlik większy Pipistrellus nathusii LR1c Aneks IV

13. Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus LR1c Aneks IV

Tabela za Hejduk i inni 2008 "Nietoperze obszaru chronionego Natura 2000 Pradolina Warszawsko-Berlińska", Biuletyn Faunistyczny Polski Środkowej

Gatunki nietoperzy wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej

– potencjalne przedmioty ochrony obszaru

Mopek Barbastella barbastellus

W zachodniej Europie należy do najbardziej zagrożonych nietoperzy. Występuje w okolicach lesistych. Jego naturalnymi kryjówkami są szczeliny pod odstającą korą oraz w pniach starych drzew. Zdecydowaną większość jego pokarmu stanowią drobne motyle nocne – głównie Microlepidoptera. Nietoperz osiadły. Mopek w Polsce centralnej jest stosunkowo często i licznie obserwowany.

Fot. W. Pawenta

Gatunki nietoperzy wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej

– potencjalne przedmioty ochrony obszaru

Nocek łydkowłosy Myotis dasycneme

Jeden z najrzadszych polskich nietoperzy, występujący tylko w okolicach większych zbiorników wodnych, nad którymi poluje. W całej Europie uważany za gatunek zagrożony wymarciem. Stopy duże w stosunku do rozmiarów ciała, chwyta nimi pokarm z powierzchni wody.

Dziękuję za uwagę

14