Program PiS dla Wrocławia

Październik 2006

WOJEWÓDZTWODOLNOŚLĄSKIE

ProgramSamorządowy

Szanowni Państwo,

rok temu, dzięki głosom Wyborców, wzięliśmy na siebie odpowie-dzialność za kraj i za Polaków. Podjęliśmy się trudnego zadania na-prawy państwa i stworzenia IV Rzeczypospolitej na fundamentach prawa i sprawiedliwości. Mieliśmy pomysł na nową Polskę i stworzy-liśmy Program Polski Solidarnej.

Dziś, przed wyborami samorządowymi, mamy konkretne pro-pozycje i rozwiązania. Chcemy być bliżej ludzi. Chcemy nadal brać odpowiedzialność za całą Polskę, każde województwo, każdy powiat, każdą gminę. Jesteśmy dobrze przygotowani do tego zadania.

Aby w pełni wykorzystać szanse rozwoju, jakich Polska do tej pory nie miała, przygotowaliśmy Samorządowe Programy Wojewódzkie, które zamierzamy zrealizować.

Prezes partiiPrawo i Sprawiedliwość

4

5

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Diagnoza społeczno-gospodarcza

Dolnego Śląska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Przestrzeń i środowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Obszar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Stan i ochrona środowiska przyrodniczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Zanieczyszczenie powietrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Zanieczyszczenie wód powierzchniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Rozwój demograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Ludność – stan i struktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Czynniki rozwoju ludnościowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Zasoby pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Rozwój gospodarczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Gospodarka – stan i struktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Bogactwa naturalne i ich gospodarcze wykorzystanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Podmioty gospodarcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Przemysł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Turystyka, wypoczynek i lecznictwo uzdrowiskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Rolnictwo i leśnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Wspieranie rozwoju gospodarczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Infrastruktura techniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Komunikacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Sieć drogowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Sieć kolejowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Komunikacja lotnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Żegluga śródlądowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Techniczne systemy zasilania i obsługi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Zaopatrzenie w wodę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Gospodarka odpadami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Zaopatrzenie w gaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Elektroenergetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Zaopatrzenie w ciepło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Telekomunikacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

6

Infrastruktura społeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Edukacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Niepełnosprawność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Problemy uzależnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Pomoc społeczna. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu . . . . . . . . . 40Aktywność obywatelska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Ochrona zdrowia i pomoc społeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Bezpieczeństwo publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Analiza SWOT Województwa Dolnośląskiego

w przekrojach zastosowanych w Podstawach Wsparcia Wspólnoty(odejście od uniwersalnej analizy SWOT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Obszary priorytetowe Samorządowego Programu PiS Rozwoju Województwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Polityka transportowa i utrzymanie dróg publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Ochrona Zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Tworzenie nowych miejsc pracy i walka z bezrobociem . . . . . . . . . . . . . . . 59Polityka prorodzinna i pomoc społeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Bezpieczeństwo publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Modernizacja miasteczek i terenów wiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Ochrona środowiska, gospodarka wodna, ochrona przeciwpowodziowa . . 63Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Edukacja i szkolnictwo wyższe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Turystyka i rekreacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Program Inwestycyjny dla Województwa Dolnośląskiego . . . . . . . . . 71

7

DIAGNOZASPOŁECZNO-GOSPODARCZADOLNEGO ŚLĄSKA

Aby stworzyć dobry program działania dla województwa, trzeba najpierw przeprowadzić diagnozę regionu oraz dokonać analizy SWOT, czyli zesta-wienie słabych i mocnych stron Dolnego Śląska oraz szans i zagrożeń, które przed nim stoją. To będzie podstawa do określenia potrzeb naszego regionu i do sformułowania programu dla rozwiązania istniejących problemów.

8

9

Przestrzeń i środowisko

Obszar

Województwo dolnośląskie położone jest w południowo-zachod-niej części Polski. Od zachodu graniczy z Niemcami, od połud-

nia z Republiką Czeską, od wschodu z województwem opolskim, na pół-nocnym wschodzie sąsiaduje z województwem wielkopolskim, zaś od strony północno-zachodniej z lubuskim. Stolicą regionu jest Wrocław, położony w niewielkiej odległości od stolic sąsiednich krajów europejskich. Sprawia to, że miasto oraz przynależny doń region mają atrakcyjną lokalizację w europej-skiej przestrzeni gospodarczej.

Na południu województwa znajdują się obszary górskie (Sudety), na północnym zachodzie rozciąga się równina, biegnąca od województwa opol-skiego aż do powiatu głogowskiego, nazywana Niziną Śląską, zaś wschodnie, równinne obszary województwa, noszą nazwę Niziny Śląsko-Łużyckiej. Rze-ka Odra, żeglowna na całej długości od Wrocławia do Morza Bałtyckiego, przepływa przez województwo dolnośląskie w środkowo-wschodniej i w pół-nocnej części regionu. Klimat Dolnego Śląska jest umiarkowany. Na Nizinie Śląskiej zimy mają łagodny przebieg, natomiast górzyste, południowe obszary województwa należą do najzimniejszych w kraju i charakteryzują się obfitymi opadami atmosferycznymi.

Województwo obejmuje obszar 19948 km2, co stanowi 6,4% powierzchni całego kraju. Pod względem zajmowanego obszaru Dolny Śląsk ma 7 miejsce wśród 16 województw. Z ogólnej powierzchni regionu 29,8% przypada na grunty leśne, 60,6% na użytki rolne i są to proporcje podobne do tych, ja-kie występują w innych częściach kraju. Udział użytków rolnych w regionie dolnośląskim znacznie przewyższa średnią dla krajów UE, wynoszącą 40,9% ogólnej powierzchni. Ponadto 3,6% ogólnej powierzchni województwa zaj-mują tereny komunikacyjne, a 2,6% – tereny osiedlowe.

Stan i ochrona środowiska przyrodniczego

Pod względem różnorodności biologicznej i rangi walorów krajobrazo-wych województwo dolnośląskie należy do najbardziej atrakcyjnych w kraju.

Program Samorządowy

10

Jednocześnie na terenie województwa występuje znaczny odsetek obszarów zdewastowanych i zdegradowanych, obejmujących również miejsca najbar-dziej wartościowe przyrodniczo.

W celu zachowania najcenniejszych walorów środowiska i zapobiegania jego dalszej degradacji na terenie województwa jest tworzony regionalny system ochrony przyrody, stanowiący część systemu krajowego i obejmujący wszystkie formy ochrony prawnej, wymienione w ustawie o ochronie przyrody. Obecnie ochronie podlega 20,2% powierzchni województwa (docelowo ok. 35–40%). Pod tym względem województwo dolnośląskie zajmuje jedno z końcowych miejsc w kraju (w kraju chroni się prawnie przeciętnie 32,5% powierzchni ogólnej). Na 1 mieszkańca województwa dolnośląskiego w 2003 roku przy-padała ponadto niemal dwukrotnie mniejsza powierzchnia obszarów prawnie chronionych aniżeli przeciętnie w kraju (1892 m2 wobec 2664 m2).

Obszary zdewastowane i zdegradowane na terenie województwa dolno-śląskiego są związane przede wszystkim z działalnością wydobywczą i prze-mysłową; znaczny udział mają tu również tereny byłych sowieckich baz wojskowych. Do najbardziej zdegradowanych i wymagających rekultywacji obszarów należą: tereny LGOM-u, związane z wydobyciem i przetwarzaniem miedzi oraz odpadami poflotacyjnym; obszar wałbrzysko-noworudzki, będą-cy do niedawna terenem wydobycia węgla kamiennego; obszar turoszowski, związany z wydobyciem węgla brunatnego; tereny byłych baz wojskowych w dawnych województwach legnickim i jeleniogórskim oraz tereny wydoby-cia surowców skalnych.

Zanieczyszczenie powietrzaNa terenie województwa dolnośląskiego funkcjonuje wiele zakładów

uciążliwych dla atmosfery (prawie 10% ogólnej liczby takich zakładów w kra-ju). Ponadto na obszarze pogranicza polsko-niemieckiego i polsko-czeskiego występuje znaczne skupienie zakładów związanych z przemysłem wydobyw-czym i energetycznym.

Województwo dolnośląskie znajduje się w grupie województw o najwyższej iloś-ci zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery. W województwie dolnośląskim w 2003 roku wyemitowano do powietrza 14375,1 tys. ton gazów i 12,8 tys. ton pyłów. Mimo wyraźnego ograniczenia emisji zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłowych, stanowią one znaczny odsetek globalnej emisji gazów i pyłów na terenie Polski. W przypadku emisji gazów jest to 6,5%, a w przypadku pyłów – 9,5% ogółu krajowej emisji.

Wysoki poziom zanieczyszczeń powietrza dotyczy w szczególności obszarów aglo-meracji miejsko-przemysłowych Wrocławia, Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedzio-

WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE

11

wego, Wałbrzycha oraz rejonu powiatów: zgorzeleckiego, części bolesławieckiego, lu-bańskiego, lwóweckiego i jeleniogórskiego.

Zanieczyszczenie wód powierzchniowychPowierzchnia gruntów pod wodami w województwie dolnośląskim

(według stanu w dniu 1 stycznia 2004 roku) wynosi 378 km2, co stanowi nie-spełna 1,9% ogólnego obszaru regionu (w kraju – średnio 2,7%).

Województwo dolnośląskie ma dobrze rozwiniętą sieć rzeczną, szczegól-nie lewobrzeżnych dopływów Odry, ale zasoby wód są niewielkie. Wody pły-nące zajmują jedynie 111,4 km2 powierzchni. Na system wodny wojewódz-twa (oprócz rzek) składają się również jeziora, stawy i zbiorniki retencyjne. Łączna powierzchnia wód śródlądowych stojących wynosi 143,3 km2.

W 2003 roku na potrzeby gospodarki narodowej i ludności pobrano 386,7 hm3 (w 1999 roku – 406,4 hm3) wody. Struktura zużycia wody w regio-nie dolnośląskim jest wyraźnie odmienna od charakteryzującej kraj i przed-stawia się następująco: rolnictwo i leśnictwo – 37,9% (w kraju – 9,7%), za-opatrywanie sieci wodociągowej, z przeznaczeniem głównie dla gospodarstw domowych – 33,4% (w kraju – 15,8%) i przemysł – 28,7% (w kraju – 74,5%).

Wody powierzchniowe w województwie dolnośląskim narażone są na stałe zagrożenie zanieczyszczeniami, związanymi z działalnością bytową i gos-podarczą ludności. Głównym źródłem zanieczyszczeń są ścieki komunalne odprowadzane poprzez systemy kanalizacji z gospodarstw domowych i zakła-dów przemysłowych. Istotną grupą ścieków są również ścieki odprowadzane bezpośrednio do wód powierzchniowych z zakładów przemysłowych za po-średnictwem ich własnych systemów kanalizacyjnych.

O zanieczyszczeniu rzek Dolnego Śląska decydują przede wszystkim po-nadnormatywne stężenia związków biogennych, a także zły stan sanitarny wód. Mimo wyraźnej poprawy w ostatnich latach, nadal zbyt długie odcinki dolnośląskich rzek prowadzą wody pozaklasowe tak pod względem fizyko-chemicznym jak i sanitarnym.

12

13

Rozwój demograficzny

Ludność – stan i struktura

Według stanu z dnia 31 marca 2004 roku województwo dolnoślą-skie zamieszkane było przez 2896,7 tys. osób, co stanowiło 7,6%

ludności Polski. W latach 1999-2004 ludność regionu zmniejszyła się o ponad 80 tys. Co do wielkości zaludnienia region dolnośląski zajmuje 5 miejsce wśród województw kraju (po mazowieckim, śląskim, wielkopolskim i małopolskim).

Województwo dolnośląskie wyróżnia się wysokim – choć malejącym – po-ziomem urbanizacji demograficznej. W końcu I kwartału 2004 roku w mias-tach regionu zamieszkiwało 71,1% ogółu ludności, podczas gdy w końcu 1999 roku notowano 71,5% udział ludności miejskiej w regionie. Proces ten zwią-zany jest z wyraźnie postrzeganym zjawiskiem suburbanizacji, polegającym na migracji ludności zwłaszcza dużych ośrodków miejskich i osiedlaniu się jej w pobliskich miejscowościach wiejskich. Pod tym względem województwo dolnośląskie zajmuje 2 miejsce w kraju (po województwie śląskim – 78,9%; w kraju przeciętnie 61,6% ludności zamieszkuje w miastach).

W województwie dolnośląskim do największych miast pod względem liczby ludności w 2003 roku należały:• Wrocław – 637,5 tys. (w 1999 roku – 636,8 tys.)• Wałbrzych – 128,8 tys. (w 1999 roku – 135,7 tys.)• Legnica – 106,5 tys. (w 1999 roku – 109,2 tys.)• Jelenia Góra – 88,0 tys. (w 1999 roku – 93,4 tys.)

Gęstość zaludnienia województwa wynosi 145 osób na km2, w kraju zaś 122 osoby na km2. Pod tym względem region dolnośląski zajmuje 3 miejsce w kraju (po śląskim i małopolskim) i przekracza przeciętny wskaźnik dla kra-jów UE-15 (120 osób na km2). Niemal 52% ogółu ludności województwa stanowią kobiety (w kraju – 51,6%). Na 100 mężczyzn przypada 108,2 kobiet (przeciętnie w kraju 106,6), a pod tym względem region dolnośląski znajduje się na 3 miejscu w kraju (po łódzkim i mazowieckim).

Struktura ludności województwa dolnośląskiego według wieku wskazuje, iż społeczeństwo regionu jest nieco starsze aniżeli przeciętnie w kraju. Mediana wie-ku ludności (tzw. wiek środkowy) województwa dolnośląskiego osiąga ponad 36 lat, podczas gdy przeciętnie w kraju wynosi niespełna 35 lat. W ostatnich latach notuje się wyraźny proces starzenia się społeczeństwa dolnośląskiego. W końcu grudnia 2003 roku udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w regionie wy-


14

nosił 20,1% (w kraju – 21,9%), ludności w wieku produkcyjnym – 64,5% (w kraju – 62,9%), a ludności w wieku poprodukcyjnym – 15,3% (w kraju – 15,2%). W 2003 roku ludność w wieku 65 i więcej lat stanowiła 13,2% (w 1999 roku 12,1%) ogółu mieszkańców województwa dolnośląskiego (w kraju zaś nieco mniej – 13,0%).

W okresie między kolejnymi spisami powszechnymi (tj. NSP`1988 i NSP`2002) nastąpiły wyraźne zmiany w strukturze gospodarstw domo-wych. Ich liczba w tym okresie wzrosła o ponad 107 tys., lecz zmniejszyła się ich przeciętna wielkość. Według stanu w czerwcu 2002 roku ludność regionu tworzyła 1066,9 tys. gospodarstw domowych.

O ile w 1988 roku przeciętne dolnośląskie gospodarstwo domowe liczy-ło 3,01 osób, to według NSP`2002 – 2,69 osób. Proces ten widoczny jest zwłaszcza w miastach, gdzie przeciętne gospodarstwo domowe liczy jedynie 2,55 osoby (na terenach wiejskich – 3,14 osoby). Potwierdzeniem malejącej wielkości gospodarstw domowych jest także spadek udziału gospodarstw li-czących ponad 2 osoby z 58,7% do 49,4%. Jest to niewątpliwie odzwiercied-leniem malejącej w ostatnich latach liczby urodzeń, co ma nie tylko podłoże demograficzne, ale i ekonomiczne, równie istotne.

Województwo dolnośląskie charakteryzuje się wysokim odsetkiem osób z wykształceniem wyższym, wynoszącym 10,3% ludności w wieku 15 lat i więcej (wyniki NSP’2002), co plasuje województwo na 5 miejscu w kraju (po mazowieckim, pomorskim, małopolskim i zachodniopomorskim), przy średniej krajowej 10,2%. Jednak rozmieszczenie ludności posiadającej ten poziom wykształcenia jest wyraźnie zróżnicowane na niekorzyść terenów wiejskich. Ludność wiejska regionu jedynie w 4,1% legitymuje się wyższym wykształceniem (w skali przestrzeni wiejskiej kraju odsetek ten wynosi 4,3%). W miastach natomiast odsetek ten jest ponad 3-krotnie wyższy (12,6% wo-bec 13,7% w miastach kraju). Ponadto około 34,4% ludności województwa dolnośląskiego posiada wykształcenie średnie i policealne (w kraju 32,6%), zasadnicze zawodowe – 24,1% (w kraju – 24,1%), a podstawowe (ukończone, nieukończone i bez wykształcenia) – 31,2% (w kraju – 33,1%).

Czynniki rozwoju ludnościowego

Tendencje dynamiki procesów demograficznych są m.in. pochodną ruchu naturalnego ludności i ruchów migracyjnych. Przyrost naturalny w województwie dolnośląskim wykazuje wartości ujemne (w 2003 roku wyniósł -1,38 na 1000 lud-ności, a w 1999 roku -0,97). Podobnie jest w skali kraju (w 2003 roku przyrost naturalny na 1000 ludności wynosił -0,37). Szczególnie niekorzystne są wysokie


15

ujemne poziomy przyrostu naturalnego w podregionie jeleniogórsko-wałbrzyskim (-2,07‰) oraz we Wrocławiu (-2,37‰). Relatywnie korzystniejsza sytuacja ma miejsce w podregionie legnickim (+0,43‰). Dynamikę demograficzną regionu obrazuje także wskaźnik liczby urodzeń żywych przypadających na 1 zgon. Pod tym względem region dolnośląski prezentuje się niekorzystnie, zajmując 12 miej-sce wśród województw kraju (w 2003 roku wysokość tegoż wskaźnika wynosiła 0,857 wobec 0,961 przeciętnie w kraju). Poziom tego wskaźnika w regionie po-garsza się z roku na rok. Ponadto ubytek ludności w województwie dolnośląskim następował w wyniku migracji ludności. Saldo migracji ludności wynosiło w 2003 roku -0,8‰. Widoczny jest zatem wzrost natężenia tego zjawiska.

Zasoby pracy

Liczba pracujących w województwie dolnośląskim (według stanu w grudniu 2003 r.) wynosiła ogółem 895,1 tys. osób. Pod względem rozmia-rów zatrudnienia region dolnośląski zajmuje 6 miejsce wśród województw kraju (po mazowieckim, śląskim, małopolskim, wielkopolskim i łódzkim). Dolnośląskie charakteryzuje się jednak specyficzną strukturą pracujących.

Jednym ze wskaźników charakteryzujących strukturę gospodarczą regionu jest sektorowa struktura pracujących. W województwie dolnośląskim z sekto-rem usług związanych jest prawie 57% ogółu pracujących (w tym z sektorem usług rynkowych – 32,7%, a nierynkowych – 24,3%), z sektorem przemy-słowym – 32,8%, a z sektorem rolniczym – 10,2%. W strukturze pracujących w Polsce uwidacznia się natomiast relatywnie wysoki udział sektora rolnicze-go oraz niższe udziały sektora przemysłowego i usługowego. W krajach Unii Europejskiej w rolnictwie pracuje 4,5% ogółu pracujących (od 1,7% w Wiel-kiej Brytanii do 17,7% w Grecji), w sektorze przemysłowym – 29,3% (od 21,7% w Holandii do 36% w Portugalii), a w sektorze usługowym – 66,2% (od 50,4% w Portugalii do 75,0% w Holandii).

Na koniec września 2004 roku w ewidencji powiatowych urzędów pracy po-zostawało 255,9 tys. bezrobotnych. W porównaniu do największej liczby bezro-botnych, jaką zanotowano w lutym 2003 roku, bezrobocie zmniejszyło się o po-nad 37 tys. osób. W sierpniu 2004 roku stopa bezrobocia w regionie wynosiła 22,6%, w kraju zaś 19,1%. Pod tym względem województwo dolnośląskie znaj-duje się na 5 miejscu w kraju (po warmińsko-mazurskim – 29,2%, zachodniopo-morskim – 26,7%, lubuskim – 26,2% i kujawsko-pomorskim – 23,5%). Do jed-nostek terytorialnych województwa dolnośląskiego, w których w sierpniu 2004 roku na 100 ludności aktywnej zawodowo przypadało najmniej zarejestrowanych


16

bezrobotnych, zaliczyć należy Wrocław (12,7%), Jelenią Górę (15,9%), powiat polkowicki (16,7%) oraz powiat lubiński (17,6%). Najwyższe stopy bezrobocia w sierpniu 2004 roku dotyczyły natomiast powiatów: złotoryjskiego (33,7%), lwóweckiego (33,2%), górowskiego (32,4%) i kłodzkiego (32,2%).

Szczególnie niekorzystna jest sytuacja młodzieży na rynku pracy. Na koniec września 2004 roku niemal 57,7 tys. bezrobotnych stanowiły osoby w wieku 18-24 lat (22,5% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych). W latach 1999-2003 problem ze znalezieniem pracy przez młodych ludzi w województwie dolno-śląskim zaostrzał się (jego natężenie mierzone stopą bezrobocia wśród tej grupy społeczności zwiększyło się wyraźnie). Taki stan jest odwróceniem sytuacji ob-serwowanej statystycznie w krajach UE, gdyż sytuacja młodych ludzi poszuku-jących pracy uległa w nich wyraźnej poprawie. O ile w regionie dolnośląskim stopa bezrobocia wśród młodzieży do 25 lat wynosiła w 2003 roku 46,8%, to w „starych” krajach Unii Europejskiej jej poziom zaledwie przekraczał 15%.

Jedną z niekorzystnych cech, którą stwierdza się również w strukturze bezrobotnych, jest niski odsetek osób z wykształceniem wyższym (we wrześ-niu 2004 roku jedynie 4,4% ogółu bezrobotnych, a w końcu 1999 roku 1,7%). Niemal 2/3 bezrobotnych w województwie dolnośląskim ma jedynie wy-kształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze zawodowe.

Trudności ze znalezieniem pracy na tym terenie mają charakter zarówno ilościowy, jak też jakościowy. Chociaż w latach 1999-2000 udział bezrobotnych pozostających bez pracy ponad rok zmniejszył się, to od 2001 roku widocz-ne jest, nieregularne wprawdzie, pogorszenie sytuacji w tym zakresie. Mimo zmniejszenia populacji tej grupy bezrobotnych, ich odsetek zwiększył się – we-dług ewidencji urzędów pracy – do 51,2% we wrześniu 2004 roku. Natomiast według reprezentatywnych badań statystycznych udział bezrobotnych długo-terminowych w regionie w końcu 2003 roku wyraźnie przekracza 53%.

Gospodarcze trudności województwa i całego kraju odbijają się bardzo nieko-rzystnie na sytuacji kobiet. We wrześniu 2004 roku 53,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych stanowiły kobiety. W latach 1999-2003 stopa bezrobocia wśród kobiet zwiększyła się w regionie dolnośląskim z 15,9% do 26,0%. Jest to poziom niemal 3-krotnie wyższy od występującego w 15 krajach „starej” Unii Europejskiej (8,9%). Stopa bezrobocia wśród kobiet w regionie jest ponadto wyższa o 5,6 punktów od wskaźnika ogólnokrajowego w tym zakresie.

W strukturze bezrobocia w województwie dolnośląskim znaczący udział stanowią mieszkańcy wsi (we wrześniu 2004 roku – 85,1 tys. osób, tj. 33,3% ogólnej liczby bezrobotnych; w 1999 roku bezrobotni z terenów wiejskich stanowili ponad 36%).

17

Rozwój gospodarczy

Gospodarka – stan i struktura

Bogactwa naturalne i ich gospodarcze wykorzystanie

Województwo dolnośląskie zajmuje czołową pozycję w kraju pod względem ilości i różnorodności występujących tu surowców

mineralnych. Istniejące zasoby kopalin użytecznych stanowią podstawę dla rozwoju przemysłu wydobywczego oraz wielu innych gałęzi przemysłu, ba-zujących na produktach górnictwa i kopalnictwa, jak m.in.: energetyka, hut-nictwo miedzi i metali nieżelaznych, budownictwo i drogownictwo, produk-cja ceramiki szlachetnej i budowlanej oraz inne.

Najważniejsze dla gospodarki regionu są: eksploatacja rud miedzi i srebra przez KGHM „Polska Miedź” S.A. w Legnicko-Głogowskim Okręgu Mie-dziowym, wydobycie węgla brunatnego przez KWB „Turów” w gminie Boga-tynia, pozyskiwanie różnego rodzaju kamieni drogowych i budowlanych, glin ogniotrwałych (ze złoża Rusko-Jaroszów) oraz gazu ziemnego.

Dolny Śląsk zajmuje 3 miejsce w kraju pod względem wydobycia węgla brunatnego (po województwach łódzkim i wielkopolskim). W roku 2003 wy-dobyto ponad 10 mln ton węgla brunatnego, co stanowiło 16,6% wydobycia krajowego. Na terenie monokliny przedsudeckej w rejonie Legnicy i Ścinawy udokumentowano duże i bogate złoża tego surowca, stanowiące ponad 27% geologicznych zasobów bilansowych kraju.

Na terenie województwa dolnośląskiego znajduje się blisko 600 udoku-mentowanych złóż kopalin skalnych, w tym kamieni drogowych i budow-lanych, kruszywa naturalnego oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Dolny Śląsk zajmuje przy tym 1 miejsce w Polsce pod względem wielkości zasobów i wydobycia kamieni drogowych i budowlanych. Znajduje się tu po-nad 50% całości krajowych zasobów tych surowców. Województwo dolnoślą-skie zajmuje także 1 miejsce w Polsce w wydobyciu różnego rodzaju kruszyw naturalnych. Żwiry, pospółki i piaski występują na całym obszarze wojewódz-twa, z przewagą północnej i środkowej jego części.

Pod względem wydobycia surowców ilastych ceramiki budowlanej Dol-ny Śląsk zajmuje czołowe miejsce w kraju. Mimo dużych zasobów udo-kumentowanych złóż kaolinów, poza złożem Maria III eksploatowanym w Nowogrodźcu, nie są one wykorzystywane, przede wszystkim z powodu


18

ich niskiej użyteczności po wzbogaceniu. Ponadto wydobycie glin ognio-trwałych daje województwu 2 pozycję w Polsce (po mazowieckim). Naj-ważniejszym złożem jest Rusko-Jaroszów, z którego pochodzi prawie 82% krajowej produkcji. Eksploatacja iłów kamionkowych ze złóż dolnośląskich stanowi natomiast około 35% krajowego wydobycia tego surowca. Dolny Śląsk (z 19% udziałem) zajmuje 2 miejsce w wydobyciu gipsów i anhydry-tów (po świętokrzyskim).

Na terenie województwa istnieją też bogate i różnorodne złoża wód mi-neralnych i leczniczych, w tym radoczynnych i termalnych. Wykorzystywane są w lecznictwie sanatoryjnym, rozlewnictwie i eksploatacji naturalnego CO2. Występują przede wszystkim w rejonie sudeckim (zachodnia i centralna część Kotliny Kłodzkiej, pas Wałbrzych – Bolków, Góry Izerskie). Poza Sudetami źródła wód mineralnych znajdują się jedynie w Przerzeczynie Zdroju (wody siarczkowe) i rejonie Trzebnicy (wody chlorkowe). Wody Lądka Zdroju (ra-doczynne wody termalne), Kudowy Zdroju (szczawy arsenowe) oraz Szczaw-na Zdroju (szczawy wodorowęglanowo-sodowe) są unikatowe w skali kraju.

Podmioty gospodarczeNa terenie województwa w systemie REGON zarejestrowano (według

stanu w czerwcu 2004 roku) ponad 305,5 tys. podmiotów gospodarczych, w tym 17,6 tys. spółek prawa handlowego oraz 4939 firm z udziałem kapi-tału zagranicznego. W sektorze publicznym zarejestrowanych jest niespełna 15 tys. podmiotów gospodarczych, a w sektorze prywatnym – ponad 290 tys. Zdecydowaną większość podmiotów zarejestrowanych w sektorze prywat-nym na Dolnym Śląsku stanowią zakłady osób fizycznych (ponad 80%).

Miernikiem przedsiębiorczości lokalnych społeczności w okresie trans-formacji gospodarki jest zwykle liczba zarejestrowanych podmiotów gospo-darczych, przypadająca na każdy tysiąc ludności. Wskaźnik przedsiębiorczości w 2003 roku wynosił w województwie dolnośląskim 105,5, zaś w Polsce – 93,8. Pod tym względem województwo sytuuje się na wysokiej 3 pozycji w Polsce.

W strukturze podmiotów gospodarczych według rodzaju prowadzonej działalności widoczny jest wysoki udział firm funkcjonujących w następują-cych sekcjach:• sekcja G – Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mechanicz-

nych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego – 101666 podmiotów (33,2% ogółu zarejestrowanych podmiotów),

• sekcja K – Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z pro-wadzeniem działalności gospodarczej – 57321 podmiotów (18,7% ogółu),


19

• sekcja F – Budownictwo – 30110 podmiotów (9,8% ogółu),• sekcja D – Przetwórstwo przemysłowe – 28074 podmioty (9,2% ogółu),• sekcja I – Transport, gospodarka magazynowa i łączność – 22738 podmio-

tów (7,4% ogółu).Wśród podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie wo-

jewództwa dolnośląskiego przeważają małe firmy (jest ich ok. 95% ogólnej liczby podmiotów), zatrudniające do 9 pracowników.

Od początku procesu transformacji systemowej na terenie województwa dolnośląskiego obserwuje się napływ kapitału zagranicznego. Cechą charakte-rystyczną województwa jest zatem wysoki, i wciąż rosnący, wskaźnik spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Pod względem liczby podmiotów z udzia-łem kapitału zagranicznego (4939 podmiotów w czerwcu 2004 roku; 4834 podmioty w grudniu 2003 roku, a 4378 podmiotów w końcu 2000 r.) woje-wództwo dolnośląskie zajmuje 2 miejsce w kraju (po mazowieckim). Na 10 tys. mieszkańców w 2004 r. przypadało 17,1 (w 2000 roku – 14,7) przedsię-biorstw z udziałem kapitału zagranicznego, podczas gdy przeciętnie w kraju – 13,1. Podmioty z udziałem kapitału zagranicznego prowadzą działalność głównie w zakresie handlu (38,7% ogółu) i przemysłu (26,4%).

Przemysł

Województwo dolnośląskie należy do najbardziej uprzemysłowio-nych regionów kraju. Wartość produkcji sprzedanej przemysłu województwa w 2003 roku wyniosła 40560,0 mln zł, a w I połowie 2004 roku – 24264,3 mln zł (7,83% produkcji przemysłowej kraju), co lokuje region na 4 miejscu w Polsce (po śląskim, mazowieckim i wielkopolskim). Podmioty gospodarcze prowadzące działalność przemysłową wykazują istotne zróżnicowanie bran-żowe. Branżami dominującymi w województwie są: produkcja artykułów spożywczych i napojów, produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, produkcja maszyn i urządzeń, górnictwo węglowe, górnictwo i kopalnictwo miedzi, surowców skalnych, zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę, przemysł ceramiczny i szklarski oraz produkcja tkanin i odzieży.

Województwo dolnośląskie zajmuje wysokie miejsca w kraju w produkcji wyrobów przemysłowych, m.in.:• 1 miejsce w produkcji domowych chłodziarek i zamrażarek (67,8% pro-

dukcji krajowej),• 1 miejsce w produkcji domowych pralek i wirówek elektrycznych,


20

• 2 miejsce w produkcji tkanin bawełnianych i bawełnopodobnych (po wo-jewództwie łódzkim),

• 2 miejsce w produkcji środków do prania i mycia (po województwie ma-zowieckim),

• 3 miejsce w produkcji soli (po województwach kujawsko-pomorskim i wielkopolskim),

• 4 miejsce w produkcji cukru (po województwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim i wielkopolskim),

• 5 miejsce w produkcji energii elektrycznej (po województwach: łódzkim, śląskim, mazowieckim i wielkopolskim).W przemyśle dolnośląskim w 2004 roku zatrudnionych było 230,3 tys.

osób, o 40 tys. mniej niż w 2000 roku. To efekt niekorzystnej koniunktury dla wielu branż przemysłu, a także przestarzałych na ogół technologii i urządzeń produkcyjnych.

Turystyka, wypoczynek i lecznictwo uzdrowiskowe

Ukształtowanie geograficzne, warunki środowiska przyrodniczego oraz zasoby kulturowe i historia regionu, powodują, że turystyka na Dolnym Śląsku jest jedną z podstawowych sfer działalności w województwie dolno-śląskim.

Region jest dość dobrze zagospodarowany i wyposażony w infrastruk-turę turystyczną w porównaniu z innymi obszarami Polski. Na terenie Dolnego Śląska w lipcu 2003 roku funkcjonowały łącznie 782 obiekty noclegowe turystyki zbiorowego zakwaterowania dysponujące 49,6 tys. miejsc noclegowych (8,3% ich ogólnej liczby w kraju). Województwo dol-nośląskie zajmuje 4 miejsce w kraju pod względem liczby miejsc w bazie noclegowej ogółem (po województwach: zachodniopomorskim, pomor-skim i małopolskim).

Wśród ponad 14,6 mln osób, korzystających w 2003 roku z noclegów w kra-ju, co dziewiąta osoba zajmowała miejsce w obiektach noclegowych turystyki w województwie dolnośląskim. Liczba korzystających z noclegów w dolnoślą-skich obiektach turystyki w 2003 roku sięga 1,6 mln osób. Cudzoziemcy przy-bywający na Dolny Śląsk i korzystający z noclegów w 2003 roku stanowili 371,6 tys. osób, czyli 23,3% ogółu. Potwierdza to rosnące zainteresowanie regionem ze strony turystów zagranicznych (w 1999 roku dolnośląskie obiekty noclego-we odwiedziło jedynie 237,6 tys. osób, czyli 19,5% przyjeżdżających ogółem).


21

Niemal 81% wszystkich turystów zagranicznych wybiera hotele jako miejsce noclegu. Zdecydowanie największą grupę turystów zagranicznych stanowili Niemcy (52,7% ogółu cudzoziemców korzystających z noclegów).

Istotnymi elementami wspomagającymi rozwój ruchu turystycznego na Dol-nym Śląsku są liczne przejścia graniczne z Republiką Czeską i z Niemcami.

Potencjał lecznictwa uzdrowiskowego tworzą przede wszystkim specy-ficzne właściwości klimatu, zasoby surowców leczniczych oraz infrastruktura świadczenia usług. Na terenie Dolnego Śląska funkcjonuje 11 uzdrowisk sta-tutowych spośród 41 w całej Polsce. Województwo dolnośląskie posiada bo-gate i różnorodne, choć nierównomiernie rozmieszczone, zasoby surowców leczniczych. Dysponuje także rozwiniętą siecią placówek świadczących usługi leczniczo-uzdrowiskowe. Piąta bowiem część wszystkich placówek leczni-ctwa uzdrowiskowego funkcjonujących w Polsce została umiejscowiona na terenie Dolnego Śląska.

Główną częścią potencjału lecznictwa uzdrowiskowego w regionie dol-nośląskim dysponują szpitale (25) i sanatoria uzdrowiskowe (17). W woje-wództwie dolnośląskim w tychże placówkach lecznictwa uzdrowiskowego w końcu 2003 roku czynnych było 5,2 tys. łóżek (w 1999 roku – 6039 łóżek). Spośród ponad 523 tys. leczonych stacjonarnie kuracjuszy w skali kraju, 64,1 tys. osób kuracje odbywało w regionie dolnośląskim. Jednak niepokojącym zjawiskiem jest zmniejszanie się bazy lecznictwa uzdrowiskowego w regionie oraz ogólnej liczby kuracjuszy.

Rolnictwo i leśnictwo

Województwo dolnośląskie jest znacznie zróżnicowane pod względem warunków do prowadzenia działalności rolniczej. Decydują o tym zarów-no istniejące warunki naturalne (jakość gleb), klimatyczne, jak też struktura użytkowania gruntów. Użytki rolne w województwie dolnośląskim stanowi-ły w czerwcu 2003 roku 58,0% ogólnej jego powierzchni (w kraju przecięt-nie – 51,7%). W strukturze użytków rolnych dominują grunty orne (82,6% wobec 78,2% w kraju). Natomiast użytki zielone (łąki i pastwiska) zajmują 16,8% powierzchni użytków rolnych w województwie dolnośląskim (w kraju – 20,3%). Ogólnie biorąc, grunty orne zajmują 45,1% ogólnej powierzchni województwa dolnośląskiego (w kraju – 40,5%). Spośród prawie 900 tys. ha gruntów ornych Dolnego Śląska jedynie ok. 8% stanowią grunty I i II klasy bonitacyjnej.


22

Według wyników Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 roku na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonowało 83343 gospodarstw indywidu-alnych (dysponujących powyżej 1 ha użytków rolnych). Średnia wielkość gospodarstwa indywidualnego wynosiła 9,6 ha użytków rolnych, była więc nieco większa niż średnia dla Polski (7,4 ha), jednak dużo niższa niż w kra-jach Unii Europejskiej (19,0 ha w 1995 roku). Ponad połowa gospodarstw (48519) znajdowała się w grupie obszarowej 1,01-4,99 ha użytków rolnych, co świadczy o ich bardzo znacznym rozdrobnieniu. Gospodarstw o po-wierzchni użytków rolnych ponad 10000 ha na terenie województwa dol-nośląskiego – według wyników PSR`2002 – jest jedynie 61, w tym 20 go-spodarstw indywidualnych.

Ponad połowa gmin województwa (głównie w pasie centralnym) cha-rakteryzuje się korzystnymi lub bardzo korzystnymi warunkami środowiska przyrodniczego dla produkcji rolniczej (wskaźnik waloryzacji rolniczej przes-trzeni produkcyjnej powyżej 70 pkt. według IUNG Puławy). W obszarze tym powinna rozwijać się intensywna gospodarka rolnicza. Pozostały obszar województwa to obszar przenikania się funkcji rolniczej z innymi funkcjami – gospodarką leśną (obszar północny i południowy), gospodarką rybacką, tu-rystyką itp.

Plony zbóż podstawowych osiągnięte w 2003 roku wynosiły w wojewódz-twie 33,4 dt/ha, podczas gdy w Polsce były znacznie niższe – 28,3 dt/ha. Pod względem wysokości plonów zbóż podstawowych region dolnośląski zajmuje 2 miejsce w kraju (po województwie opolskim). W większości krajów Unii Europejskiej plony zbóż podstawowych są zdecydowanie wyższe (przykłado-wo: ok. 61dt/ha w Danii, ok. 63 dt/ha w Niemczech, ok. 66 dt/ha w Wielkiej Brytanii, ok. 74 dt/ha we Francji). Nieco wyższe aniżeli przeciętnie w kraju były także dolnośląskie plony ziemniaków (180 dt/ha wobec 179 dt/ha w kra-ju; 9 miejsce wśród regionów kraju). W krajach UE plony ziemniaków są wyraźnie wyższe (np. ok. 365 dt/ha we Francji, ok. 390 dt/ha w Niemczech i w Wielkiej Brytanii, ok. 400 dt/ha w Danii, ok. 430 dt/ha w Holandii, ok. 490 dt/ha w Belgii i w Luksemburgu). Plony natomiast buraków cukrowych w regionie są relatywnie niskie i wyniosły w 2003 roku 366 dt/ha, a przecięt-nie w Polsce – 410 dt/ha (np. w Niemczech – ok. 530 dt/ha, w Hiszpanii – ok. 580 dt/ha, a we Francji – ok. 760 dt/ha).

Relatywnie mniej rozwiniętym działem rolnictwa na Dolnym Śląsku jest hodowla zwierząt. Pogłowie bydła (119,2 tys. sztuk w grudniu 2003 roku) stanowi zaledwie 2,26% pogłowia zwierząt w kraju. Nieznacznie wyższe wskaźniki notuje się w hodowli trzody chlewnej, której pogłowie


23

w marcu 2004 roku liczyło 442,66 tys. sztuk (2,82% pogłowia krajowe-go – co plasuje region na 12 miejscu wśród województw kraju). Pogło-wie owiec w końcu 2003 roku liczyło w regionie 12,7 tys. sztuk, drobiu (głównie kurzego) – ponad 6 mln sztuk. Województwo dolnośląskie wy-różnia się w kraju najniższym poziomem produkcji żywca rzeźnego i mle-ka w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych. Produkcja żywca rzeźnego w 2003 roku w regionie dolnośląskim wyniosła jedynie 172,6 tys. ton, co stanowiło tylko 3,6% produkcji krajowej. Odnośnie zaś mleka krowiego, to jego produkcja w województwie sięgała 260 mln litrów, czyli jedynie 2,2% krajowej produkcji.

Wyraźnie dominującą rolę w produkcji zwierzęcej odgrywa obecnie sek-tor prywatny, w tym głównie gospodarstwa indywidualne. W posiadaniu tego sektora znajduje się 96,7% stanu pogłowia bydła oraz niemal 100% trzody chlewnej oraz owiec.

Wartość skupu produktów rolnych w regionie dolnośląskim wyniosła w 2003 roku 1444,8 mln zł, co stanowiło jedynie 5,7% jego ogólnokrajowej wartości. Bardziej wymowne jest przeliczenie wartości skupu rolnego na 100 ha użytków rolnych. Pod tym względem rolnictwo dolnośląskie zajmuje 9 miejsce w kraju, realizując skup produktów o wartości 1390 zł z każdego ha użytków rolnych (w kraju przeciętnie 1567 zł, a w województwie wielko-polskim niemal 2600 zł). W strukturze skupu produktów rolnych na terenie regionu przeważają produkty roślinne (65,6%).

Lasy w województwie dolnośląskim zajmują powierzchnię 569,3 tys. hek-tarów, co stanowi 28,5% ogólnego obszaru, gdy średnia lesistość kraju wyno-si 28,6%. Większość lasów stanowi własność publiczną (97,7% ogólnej po-wierzchni lasów), w tym znaczna część pozostaje w zarządzie Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu (w roku 2003 – 534,1 tys. ha). Lasy prywatne zajmują ponad 13,2 tys. ha (2,3% ogólnej powierzchni lasów).

Województwo dolnośląskie należy do obszarów o najwyższym poziomie uszkodzenia drzewostanów. Na obszarze regionu niemal 2/3 powierzchni la-sów została zaliczona do lasów ochronnych (w kraju przeciętnie ok. 40%). Gospodarcze wykorzystanie lasów w województwie dolnośląskim jest rela-tywnie bardziej intensywne aniżeli w skali kraju. Na 100 ha powierzchni la-sów w 2003 roku pozyskano w regionie 397,1 m3 (tj. o prawie 30 m3 więcej niż w 1999 roku 367,3 m3) drewna (grubizny), podczas gdy w kraju – 321,4 m3. Pod tym względem Dolny Śląsk plasuje się na 2 miejscu w kraju (po województwie opolskim). Drewno pozyskuje się głównie z lasów będących własnością Skarbu Państwa i pozostających w zarządzie Lasów Państwowych.


24

Wspieranie rozwoju gospodarczego

Instytucje rozwoju regionalnego to przede wszystkim agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, powołane do bezpośredniej realizacji przedsięwzięć rozwojowych i koordynacji działań innych podmiotów regionalnych. Nale-ży zaliczyć tu również instytucje wspierające przedsiębiorczość, inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki wspierania biznesu, ośrodki informacji gospodar-czej, promocji, fundusze kapitałowe oraz inne instytucje pozarządowe (sto-warzyszenia, kluby). Do aktywnie działających agencji, które współpracują z wieloma innymi instytucjami na terenie województwa, należą:1. Agencja Rozwoju Regionalnego „Agroreg” w Nowej Rudzie,2. Agencja Rozwoju Regionalnego „ARLEG” S.A. w Legnicy,3. Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego w Wałbrzychu,4. Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego w Jeleniej Górze, 5. Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego we Wrocławiu.

Centra Transferu Technologii pełnią rolę pośrednika opracowującego i wyszukującego wśród podmiotów naukowo-badawczych projekty o charak-terze innowacyjnym, mogące nadawać się do komercjalizacji. W Polsce istnie-ją trzy takie centra, w tym jedno we Wrocławiu.

Na terenie województwa funkcjonują trzy Specjalne Strefy Ekonomiczne: 1. Kamiennogórska SSE Małej Przedsiębiorczości (podstrefy w Kamiennej

Górze, Nowogrodźcu i Jaworze), 2. Legnicka SSE (podstrefy w Legnicy, Legnickim Polu, Polkowicach, Krzy-

wej, Lubinie i Złotoryi), 3. Wałbrzyska SSE (podstrefy: Wałbrzych, Dzierżoniów, Kłodzko, Nowa

Ruda, Kudowa Zdrój, Jelcz-Laskowice, Żarów i Nysa).Ustanowienie Specjalnych Stref Ekonomicznych jest przedsięwzięciem

zmierzającym do zdynamizowania transformacji gospodarczej gminy oraz jej bliższego i dalszego otoczenia. Nieco inny charakter nadano Kamienno-górskiej Strefie Ekonomicznej Małej Przedsiębiorczości. Zgodnie ze swoją nazwą nastawiona jest ona na niewielkich inwestorów. Atutem tej Strefy jest przede wszystkim położenie w bezpośrednim sąsiedztwie granicy Czech (re-jon Kamiennej Góry) i Niemiec (rejon Nowogrodźca).

Silnym obszarem koncentracji działań gospodarczych jest także aglome-racja wrocławska. Obok funkcjonujących już układów gospodarczych (Dłu-gołęka, Bielany) utworzone zostały nowe obszary aktywności gospodarczej (strefy aktywności gospodarczej w Oławie, Siechnicach, Marcinkowicach i Kątach Wrocławskich).

25

Infrastruktura techniczna

Komunikacja

Sieć drogowa

Sieć drogowa województwa dolnośląskiego należy do najgęstszych w kraju. Regionalna sieć dróg publicznych o twardej nawierzchni

liczyła w końcu 2003 roku prawie 18,1 tys. km długości. Wskaźnik ich gęstoś-ci wynosił 90,7 km/100 km2, przy średniej krajowej 79,6 km/100 km2. Pod tym względem region dolnośląski lokuje się na 4 miejscu w kraju (po woje-wództwach: śląskim, małopolskim i świętokrzyskim).

Długość dróg o twardej nawierzchni na obszarze województwa dolnoślą-skiego, według kryterium przynależności, wynosi:• drogi krajowe 1 319,4 km• drogi wojewódzkie 2 408,6 km• drogi powiatowe 8 376,1 km• drogi gminne 5 979,1 km

Do najważniejszych dróg przebiegających przez Dolny Śląsk należy zali-czyć:• autostradę A-18 (d. A-12) / A-4 (E-36 / E-40/: Berlin – Olszyna – Wrocław

– Opole – Katowice – Kraków, funkcjonującą jako trasa o autostradowym przekroju z odcinkami o jednej jezdni, łączącą się w węźle Krzywa z drogą nr 4 do Zgorzelca przez Bolesławiec i dalej, poprzez system autostrad nie-mieckich z Europą Zachodnią;

• drogę międzynarodową E-65 (nr 3), łączącą Dolny Śląsk przez Ziemię Lubuską ze Szczecinem i przechodzącą przez północne i zachodnie ob-szary województwa (Lubin, Legnica i Jelenia Góra) do przejścia granicz-nego z Republiką Czeską w Jakuszycach;

• drogę międzynarodową E-67 (nr 8), łączącą centralną Polskę (Warszawa – Łódź) przez Wrocław – Kłodzko przez przejście graniczne z Republiką Czeską w Kudowie Zdroju, bądź od Kłodzka drogą nr 30 (d. 381) w Bo-boszowie;

• drogę międzynarodową E-261 (nr 5), łączącą północne obszary Polski przez Poznań, Leszno, Wrocław, Bolków do połączenia z drogą nr 3 i dalej jako droga nr 5 (d. 371), przez Kamienną Górę, do przejścia granicznego z Republiką Czeską w Lubawce.


26

Drogom publicznym regionu towarzyszy prawie 4,5 tys. mostów i wia-duktów oraz 5 przepraw promowych.

W regionie znacząco rozwija się motoryzacja, pociągająca za sobą potrze-bę rozbudowy sieci drogowej i wzrostu bezpieczeństwa ruchu drogowego. W 2003 roku na 1000 ludności w województwie dolnośląskim przypadały 273 (w 1999 roku – 183) zarejestrowane samochody osobowe i 52 (w 1999 roku – 37) samochody ciężarowe, w kraju zaś wskaźniki te kształtowały się na poziomie 294 i 57. Pod względem liczby samochodów osobowych na 1000 mieszkańców region dolnośląski zajmuje odległe 10 miejsce wśród wo-jewództw kraju (najwyższy wskaźnik cechuje województwo wielkopolskie – 365). W „starych” krajach Unii Europejskiej wskaźniki zmotoryzowania ludności są wyraźnie wyższe (przykładowo: ok. 300 w Portugalii, ok. 440 we Francji, ok. 470 w Austrii, ok. 510 w Niemczech, ok. 540 we Włoszech).

Sieć kolejowaW ostatnich latach na Dolnym Śląsku wyraźnie zmniejszyła się dłu-

gość czynnych linii kolejowych, a w ślad za tym ich przestrzenna dostępność. Według stanu w końcu 2003 roku w województwie dolnośląskim eksploato-wanych było 1797 km (w roku 1999 – 2042 km) linii kolejowych, co stano-wiło 8,8% łącznej ich długości w całym kraju. Pod względem gęstości sieci linii kolejowych województwo dolnośląskie (9,0 km linii kolejowych na 100 km2) zajmuje trzecie miejsce wśród regionów kraju (po województwie ślą-skim – 16,4 km na 100 km2 i opolskim – 9,1 km). Jest to wyraźnie więcej niż średnia dla kraju, która w 2003 roku wynosiła 6,6 km linii kolejowych na 100 km2. Także w relacji do krajów Unii Europejskiej Dolny Śląsk prezentuje się korzystnie.

Główne trasy kolejowe w województwie (magistralne i pierwszorzędne) są zelektryfikowane. Długość linii zelektryfikowanych w końcu 2003 roku wynosiła 1047 km. Na terenie regionu nie są eksploatowane linie wąskoto-rowe.

Do najważniejszych linii kolejowych należą linie magistralne:E-30, AGTC, AGC; Zgorzelec – Węgliniec – Legnica – Wrocław – Opole;E-59, AGTC; Poznań – Leszno – Wrocław;C-E 59, Zielona Góra – Głogów – Ścinawa – Wrocław;C 59/2, AGTC; Wrocław – Kamieniec Ząbkowicki – Kłodzko – Międzylesie.

Głównym węzłem kolejowym województwa jest Wrocław, a ważną rolę odgrywają także stacje: Legnica, Wałbrzych Główny, Jelenia Góra, Jaworzyna Śląska, Węgliniec, Kamieniec Ząbkowicki, Oleśnica, Głogów i Zgorzelec.


27

Komunikacja lotniczaKomunikacja lotnicza na Dolnym Śląsku jest stosunkowo dobrze roz-

budowana. Głównym lotniskiem województwa jest Port Lotniczy Wrocław S.A. na Strachowicach (lotnisko wojskowe, współużytkowane). Lotnisko obsługuje nie tylko połączenia krajowe, lecz także międzynarodowe (m.in. Frankfurt n/Menem i Monachium). W ostatnich latach widoczny jest wyraź-ny rozwój ruchu lotniczego wrocławskiego lotniska.

Wielkość ruchu lotniczego w Porcie Lotniczym Wrocław S.A. w 2003 roku przedstawia się następująco:• ruch pasażerski krajowy: pasażerowie (przyloty i odloty) 168 300 (w 1999 roku – 125 500)• ruch pasażerski międzynarodowy: pasażerowie (przyloty i odloty) 116 000 (w 1999 roku – 65 960)

Wrocław jest czwartym co wielkości, w krajowym ruchu pasażerów, por-tem lotniczym (po Warszawie, Gdańsku i Krakowie). Jego znaczenie w zagra-nicznym ruchu pasażerskim jest zdecydowanie mniejsze.

Pozostałe lotniska sanitarne, sportowo-usługowe, agrotechniczne i lądo-wiska zlokalizowane są w Mirosławicach, Szewcach-Szymanowie, Jeleniej Górze, Lubinie, Miliczu, Świebodzicach, Bystrzycy Kłodzkiej i w Orsku oraz w Legnicy i Krzywej dwa nieeksploatowane już lotniska posowieckie.

Żegluga śródlądowaOdra stanowi szlak komunikacyjny od Kędzierzyna-Koźla do ujścia

w Szczecinie (742 km). Dla prowadzenia transportu wodnego rzeka została skanalizowana na odcinku 228 km od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolne-go (łącznie z Kanałem Gliwickim). Odrzańska droga wodna połączona jest z zachodnim systemem dróg wodnych przez kanał Odra – Hawela, Odra – Szprewa i Łabę oraz ze wschodnim systemem dróg wodnych przez Wartę, Noteć, Kanał Bydgoski, Brdę i Wisłę. Na odcinku Odry przechodzącej przez województwo dolnośląskie zlokalizowane są porty we Wrocławiu (Port Miej-ski i Port Popowice), w Malczycach i Głogowie. Dwa ostatnie porty użytko-wane są w ograniczonym stopniu do przewozów towarów masowych.

Techniczne systemy zasilania i obsługiZaopatrzenie w wodęŹródłem wody dla zbiorowego zaopatrzenia miast i miejscowości

wiejskich województwa dolnośląskiego są wody podziemne i powierzch-


28

niowe. W 2003 roku na zaopatrzenie wodociągów komunalnych pobrano 188 hm3 wody, z tego 62,6 hm3 wód powierzchniowych oraz 125,4 hm3 wód podziemnych. Z wód podziemnych czwartorzędowych i trzeciorzędowych zasilana jest większość wodociągów służących do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę. Z wód powierzchniowych zaopatrywane są w wodę naj-większe miasta województwa, tj. Wrocław, Legnica, Jelenia Góra oraz częścio-wo Wałbrzych, a także inne jednostki miejskie i wiejskie, położone głównie na terenach górskich i podgórskich województwa.

Według stanu na koniec 2003 roku łączna długość rozdzielczej sieci wo-dociągowej w województwie dolnośląskim wynosiła niemal 12,6 tys. km (czyli o ponad 1,2 tys. km więcej aniżeli w końcu 1999 roku). Sieć miejska, licząca 4648,0 km, stanowi niespełna 37% ogólnej długości rozdzielczej sie-ci wodociągowej, sieć zlokalizowana na terenach wiejskich liczy natomiast 7934,4 km.

Wszystkie miasta w województwie posiadają wodociągi komunalne, na-tomiast tereny wiejskie są wyposażone w tego rodzaju urządzenia technicz-ne w różnym stopniu. W 2003 roku z sieci wodociągowej korzystało 90,5% mieszkańców regionu, podczas gdy w skali kraju 85,2%. Świadczy to o rela-tywnie wyższym poziomie infrastrukturalnego wyposażenia regionu w tym zakresie. Z wodociągu sieciowego korzysta 96,4% ogółu ludności miast woje-wództwa dolnośląskiego, w kraju zaś odsetek ten wynosi 94,3%. Pod wzglę-dem powszechności korzystania z wodociągu przez ludność miejską Dolny Śląsk zajmuje 5 miejsce w kraju. Ponadto możliwości korzystania z wodo-ciągu sieciowego dotyczą 75,7% ludności miejscowości wiejskich regionu (w skali kraju z tych urządzeń korzystać może 70,5% ludności wiejskiej).

Mimo widocznej poprawy zaopatrzenia ludności wiejskiej w wodę, nadal wiele wsi zaopatrywanych jest z indywidualnych źródeł – przeważnie z przy-domowych studni kopanych.

Wielkość ogólnego zużycia wody dostarczonej siecią wodociągową w 2003 roku wyniosła 129,2 hm3, w tym przez gospodarstwa domowe 101 hm3 (w miastach – 81,3 hm3, a na terenach wiejskich – 19,7 hm3).

Odprowadzanie i oczyszczanie ściekówZ dostarczaniem wody nierozerwalnie związany jest problem odpro-

wadzania i oczyszczania ścieków. Łączna długość rozdzielczej sieci kanaliza-cyjnej w województwie dolnośląskim w końcu 2003 roku wyniosła prawie 5,9 tys. km (czyli o ponad 1,3 tys. km więcej niż w 1999 roku). Z sieci tej korzysta ponad 65% ogółu ludności zamieszkującej w regionie (w kraju zaś


29

przeciętnie 57,4%). Pod tym względem dolnośląskie zajmuje 4 lokatę w kraju (za województwami: zachodniopomorskim, pomorskim i śląskim).

Znaczna część sieci kanalizacyjnej związana była przestrzennie z miasta-mi (3641,7 km, tj. 61,7%). W 2003 roku z urządzeń tych korzystać mogło przeciętnie 83,8% ludności miejskiej województwa, a w skali miast kraju wskaźnik ten był niewiele niższy i wynosił 83,4%. Należy podkreślić, iż na terenach wiejskich Dolnego Śląska funkcjonuje coraz gęstsza sieć kanaliza-cyjna (w 2003 roku długość tej sieci wynosiła już prawie 2,3 tys. km, podczas gdy w 1999 roku o ok. 1 tys. km mniej). W 2003 roku z kanalizacji sieciowej korzystać mogło tylko 19,4% mieszkańców wsi (w kraju przeciętnie jedynie 15,9%). Nadal powszechnie ścieki wiejskie odprowadzane są do osadników gnilnych.

Wobec wysokiego poziomu zanieczyszczenia wód powierzchniowych, za-gadnieniem o szczególnym znaczeniu dla jakości środowiska jest odpowied-nie wyposażenie jednostek osadniczych w oczyszczalnie ścieków. W 2003 roku oczyszczaniu ścieków służyły 293 oczyszczalnie komunalne i przemys-łowe o łącznej dobowej przepustowości ponad 1,3 mln dam3. Według stanu w końcu 2003 roku w województwie dolnośląskim funkcjonowało 138 ko-munalnych biologicznych oczyszczalni ścieków oraz 57 oczyszczalni pozwa-lających na podwyższone usuwanie biogenów. Procesom oczyszczania w tych obiektach poddano łącznie 104,9 hm3 ścieków.

Komunalne oczyszczalnie ścieków w województwie dolnośląskim w 2003 roku swym zasięgiem obejmowały 73,7% (w 1999 roku – 67,1%) ogółu lud-ności, podczas gdy w kraju wyraźnie mniej (jedynie 58,2%). Istniejące oczysz-czalnie ścieków różnią się pod względem technicznym i technologicznym, co w konsekwencji daje różny stopień oczyszczania ścieków. Ponadto widocz-ne są wyraźnie dysproporcje przestrzenne w ich rozmieszczeniu. Stąd też w zasięgu obsługi komunalnych oczyszczalni ścieków pozostaje 95,4% ogółu ludności miejskiej, lecz jedynie 20,2% (w 1999 roku – 12,5%) mieszkańców miejscowości wiejskich.

Na terenach wiejskich sukcesywnie budowane są lokalne oczyszczalnie ścieków wraz z siecią kanalizacyjną lub sieci kanalizacji sanitarnej, odprowa-dzające ścieki z obszarów wiejskich do istniejącej oczyszczalni miejskiej. Na-dal jednak w niemałych ilościach odpady ciekłe (zwłaszcza z terenów wiej-skich) wywożone są do oczyszczalni ścieków. W 2003 roku do oczyszczalni ścieków wywieziono 1058,1 dam3 nieczystości ciekłych, w tym 733,4 dam3

z gospodarstw domowych


30

Gospodarka odpadamiNa terenie województwa dolnośląskiego eksploatowanych jest 101 ko-

munalnych wysypisk odpadów o łącznej powierzchni wynoszącej ponad 320 ha (stanowi to prawie 9,7% powierzchni tego typu składowisk w kraju). Pod względem powierzchni tych wysypisk region zajmuje 2 miejsce w kraju (po województwie wielkopolskim).

W 2003 roku na terenie województwa zebrano łącznie prawie 934,7 ton odpadów komunalnych, z których większość (916,5 tys. ton, czyli 98,1% ich ogólnego tonażu) zdeponowano na składowiskach, a jedynie niespełna 13,8 tys. ton (1,5%) unieszkodliwiono w spalarniach i kompostowniach. Zde-cydowana większość komunalnych odpadów stałych pochodzi z gospodarstw domowych. Na każdego mieszkańca regionu przypadają 322 kg zebranych odpadów komunalnych (przeciętnie na mieszkańca kraju znacznie mniej – 260 kg). Pod tym względem dolnośląskie zajmuje 2 miejsce w kraju (za województwem zachodniopomorskim – 332 kg).

Oprócz odpadów komunalnych na terenie województwa występują rów-nież odpady przemysłowe. Odpady te składowane są na ponad 50 składowis-kach przemysłowych. Pod względem ilości wytworzonych odpadów przemys-łowych województwo dolnośląskie znajduje się w czołówce województw Polski. W roku 2003 na terenie Dolnego Śląska wytworzono 32821,9 tys. ton odpadów przemysłowych uciążliwych dla środowiska, co stanowiło 27,2% ogółu odpadów wytworzonych na terenie Polski (2 miejsce w kraju po wo-jewództwie śląskim). Z ilości tej 77,0% odpadów zostało wykorzystanych gospodarczo, a 20,3% unieszkodliwionych. Spośród odpadów unieszkodli-wionych 99% stanowiły odpady gromadzone na składowiskach własnych po-szczególnych zakładów przemysłowych.

Zaopatrzenie w gazWojewództwo dolnośląskie charakteryzuje się stosunkowo gęstą sie-

cią przewodów gazowych. Łączna długość sieci gazowej w regionie wynosi 7368,1 km, w tym 2111,2 km stanowi sieć przesyłowa. Natomiast długość rozdzielczej sieci gazowej w województwie dolnośląskim w 2003 roku wy-niosła 5257 km, z tego w miastach 4144,6 km, a w miejscowościach wiejskich jedynie 1112,3 km (w 1999 roku tylko 4735 km, w tym 3828 km zlokalizowa-nych na terenach miejskich). Z gazu sieciowego korzysta obecnie ponad 65% ludności regionu, w kraju natomiast wskaźnik powszechności korzystania z gazu sieciowego jest wyraźnie niższy (54,2%). Odnośnie powszechności ko-rzystania z sieci gazowej widoczne jest wyraźne zróżnicowanie przestrzenne.


31

Z sieci tej bowiem korzysta 87,8% ludności miejskiej regionu dolnośląskiego, lecz jedynie 9,3% ludności wiejskiej (w kraju odpowiednio: 76,1% i 19,2%). Pod względem dostępności sieci gazowej dla mieszkańców miast dolnośląskie zajmuje 2 miejsce w kraju (po podkarpackim).

W 2003 roku z dostaw gazu sieciowego korzystało 656,2 tys. (w 1999 roku prawie 646 tys.) odbiorców (gospodarstw domowych), z tego 633,6 tys. z miast, a jedynie 22,6 tys. z terenów wiejskich. Wielkość zużycia gazu przez gospodarstwa domowe w województwie dolnośląskim wyniosła ponad 319 hm3, w tym w miastach – 295,0 hm3. Pod względem wielkości zużycia gazu sieciowego Dolny Śląsk plasuje się na 5 miejscu w kraju (po województwach: wielkopolskim, mazowieckim, śląskim i małopolskim).

ElektroenergetykaNa terenie województwa dolnośląskiego zlokalizowane są obiekty

elektroenergetyczne mające istotny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne kraju. W 2003 roku elektrownie regionu wyprodukowały łącznie 12380,6 GWh energii elektrycznej. Łączna moc zainstalowana w elektrowniach regio-nu wynosi 2876 MW, z tego 2553,0 MW w elektrowniach cieplnych i 57,5 MW w ponad 50 elektrowniach wodnych. Pod względem zainstalowanej w elektrowniach mocy województwo dolnośląskie zajmuje 5 miejsce w kraju (po województwach: śląskim, łódzkim, mazowieckim i wielkopolskim).

W 2003 roku zużycie energii elektrycznej przez gospodarstwa domowe województwa dolnośląskiego wynosiło 1784,5 GWh, co stanowiło prawie 8,1% zużycia ogólnokrajowego. Wzrost liczby urządzeń odbiorczych stoso-wanych w gospodarstwach domowych wpływa w decydującym stopniu na poziom jednostkowego zużycia energii elektrycznej na 1 mieszkańca. W 2003 roku przeciętny mieszkaniec regionu zużywał w gospodarstwie domowym 615,1 kWh, a w kraju nieco więcej, bo 577,3 kWh. W miastach jednostkowe zużycie energii elektrycznej jest wyższe aniżeli na terenach wiejskich (odpo-wiednio w 2003 roku: 665,3 GWh wobec 490,8 GWh na 1 mieszkańca).

Zaopatrzenie w ciepłoOgrzewnictwo na terenie województwa dolnośląskiego oparte jest

głównie na zdecentralizowanym systemie dostaw energii cieplnej, lecz ze względów ekonomicznych oraz ochrony środowiska coraz większą rolę, zwłaszcza w miastach, odgrywa system sieciowy. Infrastrukturę ogrzewnictwa w 2003 roku stanowiły: kotłownie w liczbie 1450, przesyłowe sieci cieplne o długości 744,3 km oraz 292,6 km sieci połączeniowych (z tego 271,3 km


32

w miastach i jedynie 21,3 km w miejscowościach wiejskich). Pod względem długości połączeniowej sieci cieplnej województwo dolnośląskie zajmuje jed-nak dopiero 12 miejsce w kraju.

Wytwarzaniu energii cieplnej w regionie służą głównie kotły węglowe, choć coraz częściej stosowane są kotły zasilane gazem ziemnym lub olejem opałowym. Województwo dolnośląskie jest regionem, którego kotłownie są najlepiej wyposażone w urządzenia chroniące atmosferę przed zanieczyszcze-niami (urządzenia odpylające, instalacje odsiarczania, palniki niskoemisyjne, itp.).

Ilość energii cieplnej, przeznaczonej na cele ogrzewania, oraz kubatura ogrzewanych obiektów wyraźnie wzrastają. W 2003 roku w regionie dolnoślą-skim na cele komunalno-bytowe sprzedano łącznie prawie 18 mln GJ energii cieplnej, z tego 15,4 mln GJ dla ogrzewania budynków mieszkalnych, a nie-spełna 2,6 mln GJ na potrzeby w zakresie ogrzewania urzędów i insty tucji. Zdecydowana większość produkowanej energii cieplnej wykorzystywana jest na cele komunalno-bytowe w miastach (ponad 99%). W 2003 roku cen-tralnie ogrzewane obiekty posiadały łączną kubaturę przekraczającą 124 tys. dam3, a w tym prawie 69 tys. dam3 dotyczy budynków mieszkalnych. Pod względem wielkości kubatury budynków mieszkalnych centralnie ogrzewa-nych region dolnośląski zajmuje 7 miejsce w kraju. Znaczna część mieszkań, szczególnie w starej zabudowie, wyposażona jest w indywidualne urządze-nia grzewcze funkcjonujące na paliwo stałe lub gaz, przy czym zdecydowana większość korzysta z paliwa stałego, co skutkuje niestety zanieczyszczeniem środowiska naturalnego.

TelekomunikacjaWedług stanu w końcu grudnia 2003 roku połączeniom telefonicznym

w województwie dolnośląskim sprzyjało funkcjonowanie 1062,2 tys. standar-dowych łączy głównych (w 1999 roku ich liczba wynosiła prawie 835 tys.). Stanowiło to niemal 8,7% ogólnej liczby tychże urządzeń w kraju. W 2003 roku prawie 75% ogólnej liczby telefonicznych łączy głównych pozostawa-ło w dyspozycji abonentów prywatnych. Spośród ponad 790 tys. prywatnych abonentów telefonicznych jedynie 151,7 tys. (tj. 19,2%) stanowią mieszkańcy wsi. O poziomie dostępności telefonii świadczy również liczba telefonicznych standardowych łączy głównych, przypadająca na 1000 mieszkańców. W 1999 roku liczba tych łączy na 1000 mieszkańców wynosiła w Polsce niespełna 261, podczas gdy w województwie dolnośląskim – ponad 280. Także w roku 2003 region dolnośląski prezentował się pod tym względem korzystnie. Na 1000


33

mieszkańców w Polsce przypadało bowiem 321 telefonicznych łączy głów-nych (w tym niemal 248 prywatnych), a w regionie – ponad 366 (w tym prawie 273 prywatnych). Pod tym względem region dolnośląski zajmuje 2 pozycję wśród województw kraju (po mazowieckim – ponad 371).

Należy jednak zauważyć istotne dysproporcje między miastami i terena-mi wiejskimi województwa. O ile bowiem w 2003 roku na 1000 mieszkań-ców miast przypadało niemal 310 prywatnych abonentów telefonicznych, to w przeliczeniu na ludność wiejską wskaźnik ten osiąga poziom jedynie 181 abonentów. W krajach Unii Europejskiej dostępność telefonii przewodo-wej jest relatywnie wyższa aniżeli w regionie dolnośląskim i w kraju. Przy-kładowo ok. 400 łączy przypada na 1000 mieszkańców w Hiszpanii, ok. 490 w Austrii, ok. 520 w Grecji, ok. 550 w Niemczech, ok. 630 w Danii i ok. 680 w Szwecji.

W regionie dolnośląskim – według stanu z grudnia 2003 roku – funk-cjonowało także prawie 7,6 tys. ogólnodostępnych aparatów telefonicznych, z tego 6048 w miastach i 1535 w miejscowościach wiejskich. W tym zakresie region dolnośląski jest relatywnie korzystniej wyposażony (każdy z ogólno-dostępnych aparatów telefonicznych przypada na 382 mieszkańców regionu, w kraju zaś prawie 450).

W regionie działają ponadto operatorzy telefonii komórkowej (cyfrowej GSM i analogowej) oraz zlokalizowane są stacjonarne obiekty radiokomuni-kacyjne, służące do przekazywania na odległość, za pośrednictwem fal radio-wych, informacji dźwięku, obrazu i transmisji danych.

34

35

Infrastruktura społeczna

Edukacja

System szkolnictwa na Dolnym Śląsku obejmuje ponad 2700 szkół i placówek, do których uczęszcza ponad 660 tys. dzieci, młodzieży

i dorosłych. We wrześniu 2003 roku w regionie dolnośląskim funkcjonowały 1004 placówki wychowania przedszkolnego, w tym 499 przedszkoli (sieć tych placówek ulega stałemu uszczuplaniu; w 1999 roku było ponad 1,1 tys. pla-cówek, w tym 505 przedszkoli). W placówkach tych w 2003 roku przebywało ponad 46,4 tys. dzieci (niemal 20 tys. mniej niż w 1999 roku). Regionalną sieć szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży (bez specjalnych) na początku roku szkolnego 2003/2004 tworzyło 818 szkół, w tym 765 podległych gmi-nom (w roku 1999/2000 funkcjonowało 1021 szkół podstawowych). Na sieć gimnazjów składało się 370 placówek, w tym 324 szkoły gminne (w roku 1999 czynne były 354 gimnazja). Do szkół podstawowych w tym samym okresie uczęszczało 195,1 tys. (w 1999 roku ponad 276 tys.) uczniów, do gimnazjów zaś 116,5 tys. (w 1999 roku jedynie ponad 44 tys.).

Na początku roku szkolnego 2003/2004 funkcjonowało 998 szkół ponad-gimnazjalnych i ponadpodstawowych, do których uczęszczało ponad 160 tys. uczniów. Ponadto wymienić należy 355 szkół policealnych i pomaturalnych (26,2 tys. uczniów) oraz 39 szkół artystycznych, do których uczęszcza prawie 4,5 tys. uczniów. Większość szkół ponadgimnazjalnych (ponad 90%) zlokali-zowana jest w miastach. Do największych ośrodków szkolnictwa ponadgim-nazjalnego należą miasta: Wrocław, Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych, Świd-nica, Lubin, Bolesławiec, Kłodzko i Dzierżoniów.

Istotną rolę w dolnośląskim systemie edukacji odgrywają szkoły wyższe, a wśród nich w szczególności: Uniwersytet Wrocławski, Politechnika Wroc-ławska, Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego, Akademia Rolnicza, Akademia Medyczna im. Powstańców Śląskich, Akademia Wychowania Fi-zycznego, Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna. Rok akademicki 2003/2004 rozpoczęło 160,7 tys. studentów w 29 szkołach wyższych. Pod względem liczby studiujących w szkołach wyższych region dolnośląski pla-suje się na 4 miejscu w kraju (po województwach: mazowieckim, śląskim i małopolskim). Na 100 tys. mieszkańców Dolnego Śląska przypada 5544 stu-dentów, podczas gdy w kraju średnio 4835 studentów. Wskaźniki te są wyższe


36

od charakteryzujących większość krajów Unii Europejskiej (przeciętnie ok. 3200 studentów na 100 tys. mieszkańców). Przykładowo w Niemczech na 100 tys. mieszkańców przypada ok. 2600 studentów, w Austrii i w Holandii – ok. 3000 studentów, we Francji i w Grecji – ok. 3500 studentów, a w Irlandii – ok. 3700 studentów. Większość uczelni ma swoje siedziby we Wrocławiu. Placówki szkolnictwa wyższego funkcjonują także w innych miastach regio-nu, a mianowicie w Legnicy, Wałbrzychu i Jeleniej Górze. Ponadto w kilku innych ośrodkach działalność edukacyjną prowadzą wydziały, filie i punkty konsultacyjne szkół wyższych.

Niepełnosprawność

Za osobę niepełnosprawną przyjęło się uznawać taką osobę, która po-siada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony, lub osobę, która takiego orzeczenia nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie spraw-ności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa, itp.). Kategorie osób niepełnosprawnych można podzielić na dwie podstawowe podgrupy:• osoby niepełnosprawne prawnie – takie, które posiadają odpowiednie ak-

tualne orzeczenie, wydane przez organ do tego uprawniony,• osoby niepełnosprawne tylko biologicznie – takie, które nie posiadają

orzeczenia, ale mają (lub odczuwają) całkowicie lub poważnie ograniczo-ną zdolność do wykonywania czynności podstawowych. Na podstawie danych z roku 2002 możemy stwierdzić, że 15% ogó-

łu mieszkańców województwa dolnośląskiego to osoby niepełnosprawne. W momencie badania ich liczba wynosiła 435,8 tys. Oznacza to, że co siódmy mieszkaniec Dolnego Śląska, podobnie jak w skali całego kraju, to osoba nie-pełnosprawna. Wśród osób niepełnosprawnych największą grupą były osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności (28,8%) oraz osoby, którym orzeczono umiarkowany stopień niepełnosprawności (26,5%). Dokładne statystyki prezentuje poniższa tabela:


37

Osoby niepełnosprawne

wyszczególnienieogółem miasta wieś

w tys. w % w tys. w % w tys. w %ogółem 435,8 100 302,2 100 133,6 100mężczyźni 201,8 46,3 139,2 46,1 62,6 46,8kobiety 234,1 53,7 163 53,9 71,1 53,2prawnie – razem 358,6 82,3 250,4 82,9 108,3 81

w wieku 16 lat i więcej o stopniu niepeł-nosprawności:

346,6 79,5 242,2 80,2 104,4 78,1

znacznym 100,5 23,1 69,9 23,1 30,6 22,9umiarkowanym 115,3 26,5 82,6 27,3 32,7 24,5lekkim 125,6 28,8 86,2 28,5 39,5 29,5nieustalonym 5,2 1,2 3,5 1,1 1,7 1,3

w wieku 0-15 lat z upraw-nieniami do zasiłku pielęg-nacyjnego

12,0 2,8 8,1 2,7 3,8 2,9

Tylko biologicznie 77,2 17,7 51,8 17,1 25,4 19,0

odczuwające ograniczenie sprawności

całkowite 9,4 2,2 6,3 2,1 3,1 2,3poważne 67,8 15,6 45,6 15,1 22,2 16,6

Źródło: NSP 2002

Wśród osób niepełnosprawnych przeważają kobiety – 53,7%, mężczyźni stanowią 46,3% tej populacji. Jak podaje WUS we Wrocławiu, liczba osób niepełnosprawnych, przypadająca na 1000 mieszkańców województwa dol-nośląskiego, wynosiła 150 osób, przy czym wskaźnik ten w miastach był niż-szy (146 osób) niż na wsi (161). Porównując te współczynniki z ogólnokra-jowymi, możemy zauważyć, iż wskaźniki ogólnokrajowe są nieco niższe niż dolnośląskie: ogółem na 1000 mieszkańców Polski przypadają 143 osoby nie-pełnosprawne, na wsi – 155, w miastach 136. Takie natężenie zjawiska i wyż-sze wskaźniki dla Dolnego Śląska w porównaniu z ogólnokrajowymi mogą


38

wynikać między innymi z większej ilości osób w wieku poprodukcyjnym na terenie województwa dolnośląskiego w porównaniu ze skalą całego kraju.

Liczba osób niepełnosprawnych na Dolnym Śląsku wykazuje stały wzrost. Niepełnosprawność towarzyszy procesom starzenia się ludności. Wiek jest jednym z najistotniejszych czynników determinujących stan zdrowia, okre-ślający daną osobę jako niepełnosprawną. Osoby niepełnosprawne na Dol-nym Śląsku to na ogół osoby starsze.

Osoby niepełnosprawne mają niższy poziom wykształcenia niż osoby w pełni sprawne. Wynika to z barier architektonicznych w szkołach i uczel-niach wyższych, barier w komunikowaniu się z resztą środowiska, proble-mów związanych z dojazdem do miejsca kształcenia, wyposażeniem w sprzęt rehabilitacyjny oraz pomoce dydaktyczne, a także barier psychologicznych. Podstawowym problemem niepełnosprawnych Dolnoślązaków jest mała ak-tywność zawodowa, przekładająca się na bardzo wysoki poziom bezrobocia w tej grupie społecznej. Podjęcie zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne jest procesem złożonym z dwóch etapów: pierwszy dotyczy podjęcia decyzji o wejściu na rynek pracy, a drugi polega na podjęciu zatrudnienia. Na Dol-nym Śląsku aż 84,1% osób niepełnosprawnych prawnie jest nieaktywnych zawodowo w porównaniu z 44,5% w populacji osób sprawnych. Natomiast osoby niepełnosprawne aktywne zawodowo są tylko nieznacznie częściej bezrobotne niż osoby sprawne aktywne zawodowo (25,4% w porównaniu z 25,5%). W związku z tym można twierdzić, że niepełnosprawność wpły-wa na wskaźnik aktywności zawodowej, a nie na wskaźnik bezrobocia. Stąd głównym problemem osób niepełnosprawnych na Dolnym Śląsku jest ich poziom aktywności zawodowej czyli wejście na rynek pracy.

Ponieważ społeczeństwo polskie starzeje się, a niepełnosprawność skorelo-wana jest z wiekiem, można przypuszczać, że także zjawisko niepełnospraw-ności dotykać będzie większej ilości osób niż do tej pory. W związku z tym konieczne będzie zintensyfikowanie działań zarówno instytucjonalnych, jak i pozainstytucjonalnych, na rzecz tej kategorii ludności.

Problemy uzależnień

Liczba osób uzależnionych na Dolnym Śląsku wykazuje stały wzrost i obniżenie wieku inicjacji alkoholowej i narkotycznej. Badania ankietowe, które zostały przeprowadzone w lecie (czerwiec – lipiec) 2003 r. z inicjaty-wy Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, miały na


39

celu określenie zmian w wielkości i strukturze spożycia napojów alkoholo-wych po spadku cen napojów spirytusowych w wyniku obniżenia akcyzy.

Poniżej zostały przedstawione populacje osób z terenu województwa dol-nośląskiego, u których występują różne kategorie problemów alkoholowych:

Liczba mieszkańców województwa dolnośląskiego: 2 901 106

Osoby uzależnione od alkoholu ok. 2% populacji 58 022

Osoby pijące szkodliwie ok. 4% populacji 116 044Dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika (współmałżonko-wie, rodzice)

ok. 4% populacji 116 044

Dzieci wychowujące się w ro-dzinach alkoholików 5-7% populacji 145 055 – 203 077

Przemoc domowa/Ofiary prze-mocy domowej w rodzinach z problemem alkoholowym

2/3 osób dorosłych oraz 2/3 dzieci z tych rodzin

38 681 osób dorosłychoraz od 48 351 do 67 692

dzieci z rodzin z proble-mem alkoholowym

BezrobocieLiczba osób bezrobotnych na tere-nie województwa dolnośląskiego

270,400

ok.20% osób z tej grupy stanowi grupę ryzyka

– ok. 54 080

Porównanie wyników uzyskanych w 2003 r. z wynikami z 2002 r. wska-zuje na wzrost średniego spożycia napojów alkoholowych o 15%. Najwyższy wzrost odnotowano w konsumpcji napojów spirytusowych – o 25%. Spoży-cie wina zwiększyło się o 13%, a piwa o 5%. W efekcie zmian w konsumpcji poszczególnych napojów alkoholowych zmieniła się struktura spożycia alko-holu. Jeszcze w 2002 r. blisko 52% alkoholu wypijano pod postacią piwa, a ok. 39 % pod postacią napojów spirytusowych. W 2003 r. udział piwa w spożyciu spadł do niespełna 48 %, a udział napojów spirytusowych wzrósł do prawie 44%. Udział wina w ogólnym spożyciu nie uległ zmianie i pozostaje na po-ziomie prawie 9%.

Osoby, których roczną konsumpcję wylicza się na poziomie przekraczają-cym 12 litrów 100% alkoholu, traktuje się jako nadmiernie pijące. Trzeba za-uważyć, że grupa ta zwiększyła się o ponad 1/3. Ponadto, co ważniejsze, wzrost konsumpcji alkoholu oznacza wzrost koncentracji spożycia. Powiększenie grupy osób nadmiernie pijących oznaczać może nasilenie rozpowszechnie-nia problemów zdrowotnych i społecznych związanych z alkoholem. Ryzyko powstawania takich problemów jest bowiem w tej grupie największe. Istot-


40

ny statystycznie wzrost odsetka nadmiernie pijących wystąpił również wśród uczniów i studentów. Na poziomie ogółu badanych uczniów i studentów od-setek ten uległ więcej niż podwojeniu, zaś wśród mężczyzn o statusie ucznia lub studenta – prawie potrojeniu.

Podobnie wygląda sytuacja związana z używaniem substancji psychoak-tywnych, w oparciu o wskaźnik osób przyjętych w danym roku na lecze-nie odwykowe. W 2001 r. przyjęto do lecznictwa stacjonarnego 9096 osób. Oznacza to wzrost o 6% w stosunku do 2000 r., kiedy to przyjęto 8590 osób. Wzrost między 2000 i 1999 r. był znacznie większy, bo o 25%. Duże zmiany obserwuje się w strukturze wieku. Polegają one na konsekwentnym wzroście odsetka osób w wieku 16-24 lat i zmniejszeniu w grupie 25-34 lat. Jeszcze w 1997 r. odsetek pacjentów w wieku 16-24 lat kształtował się na poziomie 40%, a w 2001 r. wynosił już 57%. Liczby uzależnionych najmłodszych, tj. do 15 roku życia, i najstarszych, tj. powyżej 45 roku życia, są względnie stałe. W pierwszej grupie jest to 3-4%, a w drugiej 7-8%. Zwiększanie się liczby osób uzależnionych z młodszych grup wiekowych jest kolejnym sygnałem narastania tego zjawiska.

Pomoc społeczna Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu

Szacuje się, że najczęstszym powodem korzystania z instytucjonal-nej pomocy społecznej jest ubóstwo. Jako powód trudnej sytuacji życiowej zgłasza je aż 9,1% mieszkańców Dolnego Śląska. Niewiele mniej, bo 8,9% mieszkańców województwa, korzysta z pomocy z powodu bezrobocia. Staje się to zrozumiałe w sytuacji, gdy wskaźnik bezrobocia jest wysoki, a 84% bez-robotnych pozbawionych jest prawa do zasiłku. W dalszej kolejności znajdują się: bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych (4% mieszkańców), niepełnosprawność (2,7%), długotrwała choroba (2,5%) oraz potrzeba ochro-ny macierzyństwa (1,7%).

Ze świadczeń pomocy społecznej w roku 2004, biorąc pod uwagę realiza-cję zarówno zadań zleconych jak i własnych gminy, skorzystało ogółem 9,7% mieszkańców województwa dolnośląskiego. Więcej osób skorzystało z form pomocy należących do zadań własnych gminy (6% osób), niż do zadań gmi-nie zleconych (3,7%), zaś kwota świadczeń przypadająca na 1 osobę w ramach realizacji zadań własnych wyniosła średnio 638 zł i jest niższa od kwoty na 1 osobę, przewidzianej w ramach zadań zleconych, która wynosi 1880 zł.


41

Z pomocy, oferowanej przez gminy w ramach zadań własnych, skorzystało w 2004 r. 6% mieszkańców Dolnego Śląska, zaś średnia kwota świadczenia przypadająca na 1 osobę wyniosła 638 zł.

Podsumowując można stwierdzić, że na terenie województwa dolnoślą-skiego, według bilansu potrzeb na rok 2004, działać będzie 291 placówek po-mocy społecznej (są to dane dla placówek utrzymywanych ze środków pub-licznych), w których zaplanowano 14.299 miejsc. Łączny koszt utrzymania wszystkich placówek według szacunków wyniesie 1.552.605.467,00 zł. Gru-pując placówki według typów świadczonej pomocy, odnotowano na terenie województwa dolnośląskiego 68 domów pomocy społecznej, 50 ośrodków wsparcia, dwie jednostki specjalistycznego poradnictwa, 7 mieszkań chronio-nych, 6 ośrodków interwencji kryzysowej, 153 placówki opiekuńczo-wycho-wawcze oraz 5 ośrodków adopcyjno-opiekuńczych.

Aktywność obywatelska

Infrastruktura społeczna Dolnego Śląska, na którą składają się nas-tępujące obszary: edukacja, kultura, ochrona zdrowia i pomoc społeczna, bezpieczeństwo publiczne, w dużej mierze wypełniona jest przez działania pomocnicze trzeciego sektora. Patrząc na problemy społeczności Dolnego Śląska i niezaspokojone potrzeby mieszkańców, nie można zapominać o nie-wykorzystanej aktywności społecznej. Dlatego podejmowane są następujące działania organizacji pozarządowych: • walka z bezrobociem, • pomoc w rozwiązywaniu problemów osób niepełnosprawnych,• pomoc osieroconym społecznie i biologicznie,• pomoc w problemach zdrowotnych społeczności lokalnej,• walka z ubóstwem, trudną sytuacją mieszkaniową,• pomoc w wyjściu z bezdomności, alkoholizmu, narkomanii, • współdziałanie na polu edukacyjnym, kulturalnym, ochrony środowiska,

kultury fizycznej,• rozwiązywanie problemów imigrantów, repatriantów, uchodźców,• pomoc w dostępie do informacji i poradnictwa.

Na terenie Dolnego Śląska istnieje około czterech tysięcy zarejestrowa-nych i działających organizacji pozarządowych. Dolny Śląsk wyróżnia się ak-tywnością społeczną na tle innych województw. Wedle szacunków w naszym regionie działa ok. 8.22% z ogółu zarejestrowanych w Polsce organizacji poza-


42

rządowych. Działalność trzeciego sektora jest i może stać się jeszcze bardziej komplementarna w stosunku do już istniejących praktyk i rozwiązań, zgodnie z zasadami partnerstwa, pomocniczości, efektywności, wzajemnego poszano-wania, jawności realizowanych zadań oraz legalności. Organizacje pozarządo-we od dawna de facto są partnerem władz publicznych w wywiązywaniu się przez nie z nałożonych obowiązków.

Kultura

Centrum kulturalnym województwa dolnośląskiego jest miasto Wroc-ław, skupiające największą liczbę wyspecjalizowanych urządzeń i instytucji kultury i rozrywki. Oprócz Wrocławia znaczącą rolę w rozwoju kultury Dol-nego Śląska pełnią Jelenia Góra, Wałbrzych i Legnica.

Do najważniejszych placówek kultury w regionie należą:• domy i ośrodki kultury oraz kluby i świetlice – sieć placówek tego typu

obejmuje 267 jednostek, z tego 109 w miastach i 158 w miejscowościach wiejskich; z placówek tych zdecydowana większość (254) pozostaje w ge-stii samorządu terytorialnego; łączna powierzchnia użytkowa tych insty-tucji wynosi 116,2 tys. m2, co daje regionowi 3 miejsce w kraju (po woje-wództwach małopolskim i śląskim); placówki te zaspokajają wiele potrzeb kulturalnych lokalnych społeczności,

• biblioteki publiczne – ich liczba w końcu 2003 roku wynosiła 674 (łącznie z filiami), a na 1000 mieszkańców przypadało 3707 woluminów biblio-tecznych (w kraju przeciętnie – 3515 wol.); pod tym względem region dolnośląski zajmuje 7 miejsce w kraju,

• biblioteki instytucji naukowych (łącznie 89 placówek, w tym m.in. Biblio-teka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich i Biblioteka Uniwersytecka) oraz 26 bibliotek pedagogicznych,

• teatry dramatyczne – ich sieć w województwie tworzy 10 placówek (w tym m.in. Teatr Polski, Teatr Współczesny, Teatr Dramatyczny im. J. Szaniaw-skiego, Teatr im. H. Modrzejewskiej, Teatr im. Cypriana Kamila Norwida, Wrocławski Teatr Pantomimy), dysponujących łącznie 3572 miejscami na widowni; pod tym względem region dolnośląski plasuje się na 4 miejscu w kraju (po województwach mazowieckim, śląskim i małopolskim),

• Filharmonia im W. Lutosławskiego we Wrocławiu, Filharmonia Sudecka w Wałbrzychu, Filharmonia Dolnośląska w Jeleniej Górze; trzy dolnoślą-skie filharmonie dysponują 1054 miejscami na widowni, co lokuje region


43

na 3 miejscu w kraju (po województwach śląskim, kujawsko-pomorskim i mazowieckim),

• Opera i Operetka Dolnośląska we Wrocławiu,• kina – ich regionalną sieć tworzy 51 placówek dysponujących 20,1 tys.

miejsc na widowni; większość placówek zlokalizowanych jest w miastach (49); pod względem dostępności miejsc kinowych region zajmuje (wspól-nie z województwem pomorskim) 2 lokatę w kraju (6,9 wobec 6,0 miejsc na widowni na 1000 mieszkańców w kraju),

• placówki muzealne – w województwie funkcjonują 42 placówki tego ro-dzaju, których eksponaty i wystawy w 2003 roku zwiedziło 1064,2 tys. osób; pod tym względem region plasuje się na 5 miejscu w kraju,

• archiwa: Archiwum Państwowe, Archiwum Archidiecezjalne, Centralne Archiwum Oświatowe,

• stacje radiowo-telewizyjne i rozgłośnie radiowe o zasięgu regionalnym, zlokalizowane we Wrocławiu, oraz rozgłośnie radiowe o zasięgu lokalnym i lokalne telewizje kablowe,

• Wrocławska Wytwórnia Filmowa,• redakcje i agencje prasowe gazet ogólnopolskich, regionalnych i lokal-

nych, • wydawnictwa i oficyny wydawnicze, wydawnictwa naukowe.

Na Dolnym Śląsku odbywają się liczne, cykliczne imprezy kulturalne o znaczeniu międzynarodowym, ogólnopolskim, regionalnym lub lokalnym. Należą do nich m.in. imprezy teatralne, festiwalowe, koncertowe, wystawien-nicze, często połączone z masowymi imprezami sportowo-rekreacyjnymi. Po-pularne imprezy kulturalne odbywają się zwłaszcza w większych ośrodkach miejskich województwa dolnośląskiego.

Ochrona zdrowia i pomoc społeczna

Opieka zdrowotna w województwie dolnośląskim sprawowana jest przez sieć placówek stacjonarnej i ambulatoryjnej opieki medycznej.

Sieć ambulatoryjnej podstawowej opieki zdrowotnej tworzą: 269 przychod-ni publicznych oraz 448 przychodni niepublicznych. W końcu 2003 roku na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonowały 73 szpitale ogólne (w tym 12 niepublicznych). Warto także nadmienić, że z ponad 186 tys. łóżek rzeczywi-stych w szpitalach kraju ponad 14,7 tys. znajdowało się na Dolnym Śląsku. Na 10 tys. mieszkańców w 2003 roku przypadało 50,7 łóżek szpitalnych (w kraju


44

przeciętnie 48,7). Pod tym względem województwo zajmuje 5 miejsce w kraju (po województwach: śląskim, łódzkim, lubelski i podlaskim). W krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten kształtował się w granicach od ok. 40 łóżek szpital-nych na 10 tys. mieszkańców w Danii, Irlandii, Portugalii i w Hiszpanii, ok. 50 łóżek w Szwecji i Wielkiej Brytanii, ok. 80 łóżek w Belgii i w Niemczech, ok. 90 łóżek w Austrii, do ok. 100 łóżek w Finlandii i ok. 120 łóżek we Francji.

Na Dolnym Śląsku zlokalizowanych jest także wiele placówek ochrony zdrowia o znaczeniu krajowym, m.in.: 1. Oddział Hematologii Dziecięcej w Państwowym Klinicznym Szpitalu

Dziecięcym we Wrocławiu, 2. Szpital Chirurgii Plastycznej w Polanicy, 3. Dolnośląskie Centrum Gruźlicy i Chorób Płuc (w szczególności Oddział

Immunoterapii), 4. Centrum Rehabilitacji Ortopedycznej Wojewódzkiego Szpitala dla Dzieci

i Młodzieży w Trzebnicy. W roku 2003 wskaźniki charakteryzujące obsługę ludności przez perso-

nel zatrudniony w służbie zdrowia w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców przedstawiały się następująco: 23,8 lekarzy (kraj – 23,4), 3,8 lekarzy stomato-logów (kraj – 3,7) oraz 52 pielęgniarki (kraj – 48). Wskaźniki te potwierdzają relatywnie wyższą dostępność do personelu służby zdrowia na terenie woje-wództwa dolnośląskiego. Na każdego lekarza w 2003 roku przypadało w re-gionie dolnośląskim ok. 420 mieszkańców, w kraju zaś przeciętnie 428 osób. W krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten mieścił się w granicach od ok. 190 osób na lekarza we Włoszech, ok. 240 osób w Hiszpanii, ok. 260 osób w Bel-gii i w Grecji, ok. 300 osób w Niemczech, ok. 360 osób w Danii i we Francji do ok. 580 osób w Irlandii i ok. 640 w Wielkiej Brytanii. Zadania w zakresie ochrony zdrowia, wynikające z kompetencji władzy państwowej, podzielono na zadania rządowe i samorządowe.

Samorząd odpowiedzialny jest między innymi za realizowanie ustawo-wych zadań z zakresu zdrowia publicznego, promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej ze środków własnych, jak również przy wsparciu państwa. Zdro-wie i jego promocja stanowią zatem zagadnienie bardzo złożone i znacznie wykraczające poza problematykę i działalność medyczną. Ochrona zdrowia stanowi zbiór działań, w tym głównie całościową politykę zdrowotną, która ma wpływać na dokonanie indywidualnego wyboru, lepszego z punktu po-prawy i zachowania zdrowia.

Wśród czynników, które wpływają na zdrowie, wyróżnia się 4 grupy: styl życia 40-60%, środowisko fizyczne oraz społeczne życia i pracy 20%, czynniki


45

genetyczne 20% oraz służba zdrowia. Cały system opieki zdrowotnej (stan jej zorganizowania, dostępność i stopień zabezpieczenia), który wywołuje naj-większe spory społeczne oraz pochłania najwięcej środków, może rozwiązać tylko 15-20% problemów społeczeństwa.

Promocja zdrowia, która obejmuje profilaktykę, edukację zdrowotną oraz ochronę zdrowia, staje się ważnym elementem nowocześnie i perspektywicz-nie ujmowanej podstawowej opieki zdrowotnej. Celem promocji zdrowia jest motywowanie ludzi do większej troski o własne zdrowie. Celem programów promocji zdrowia jest tworzenie warunków oraz kształtowanie motywacji i wiedzy w celu podejmowania działań na rzecz poprawy zdrowia społeczeń-stwa i związanej z nim jakości i długości życia.

W Województwie Dolnośląskim najważniejszą przyczynę zgonów stano-wią choroby układu krążenia i choroby nowotworowe, a według roczników statystycznych ostatnie lata wykazują również niepokojący wzrost występo-wania zaburzeń psychicznych.

Programy zdrowotne winny prowadzić do: • wczesnego wykrywania chorób,• poprawy jakości życia osób dotkniętych chorobą i ich rodzin,• obniżenia śmiertelności spowodowanej zbyt późnym rozpoznaniem cho-

roby,• ograniczenia kosztów związanych z leczeniem.

W roku 2003 roku w województwie dolnośląskim znajdowały się 74 pla-cówki stacjonarnej pomocy społecznej. W placówkach tych w końcu 2003 roku przebywało prawie 14 299 pensjonariuszy (w 1999 roku – 6884). Szcze-gólne miejsce w sieci tych placówek zajmują 4 hospicja, dysponujące ponad 60 miejscami (w ciągu 2003 roku korzystało z nich 920 pacjentów), oraz 33 zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze.

Bezpieczeństwo publiczne

Województwo dolnośląskie należy do regionów kraju o wysokim stop-niu zagrożenia przestępczością. Istotny wpływ w tym zakresie wywiera przy-graniczne położenie. W analizowanym okresie notuje się wzrost przestępczoś-ci. Skoro bowiem w 1999 roku na terenie Dolnego Śląska stwierdzono ponad 103 tys. przestępstw, to w 2003 roku było ich już 127,9 tys., a I półroczu 2004 roku – prawie 67 tys. Pod względem natężenia przestępczości Dolny Śląsk plasuje się na wysokich miejscach w kraju.

46

Analiza SWOT Województwa Dolnośląskiego*

Strony silne Słabe strony

Sytuacja makroekonomiczna, innowacyjność i inne ramowe uwarunkowania

• istniejące centra przemysłowe w branżach z długą tradycją

• różnorodność przemysłu, dająca szansę na stabilny i zrównoważony rozwój

• dobrze rozwinięte wybrane sektory przemysłu:• górnictwo i przetwórstwo rud miedzi,

węgla brunatnego • wydobycie surowców skalnych• produkcja tkanin • produkcja art. spożywczych i napojów • produkcja wyrobów z drewna• produkcja wyrobów chemicznych• produkcja maszyn i urządzeń elektrycznych • produkcja maszyn i aparatury elektrycznej • produkcja wyrobów szklarsko-ceramicznych• produkcja podzespołów i części pojazdów

mechanicznych• pozycja KGHM na światowym rynku miedzi• relatywnie wysoka atrakcyjność inwe-

stycyjna, przede wszystkim w dłuższym horyzoncie czasowym

• silne ośrodki przemysłowe i naukowe• rozwój specjalnych stref ekonomicznych• kształtowanie się Wrocławskiego Obszaru

Metropolitalnego• kształtowanie się obszaru rozwojowego LGOM• świadomość konieczności modernizacji

i gotowości do wprowadzania innowacji w wielu dziedzinach gospodarki

• występowanie dobrze rozwiniętego sektora usług okołobiznesowych

• wzrost wolumenu eksportu• występowanie w regionie dobrze prosperu-

jących firm zorientowanych na eksport

• stosunkowo duża liczba przedsiębiorstw, przeżywających trudności gospodarcze

• niedostatecznie rozwinięty sektor usługowy (np. rozdrobniony, słaby kapitałowo handel prywatny)

• zbyt wolne tempo wprowadzania przy-szłościowych technologii w miejscowych przedsiębiorstwach

• wysokie bezrobocie (również bezrobocie długookresowe), spowodowane gospodar-czą recesją i przemianami strukturalnymi

• mała zdolność przedsiębiorstw lokalnych do inwe-stowania ze względu na brak własnego kapitału

• słabo doceniana, niewystarczająca działal-ność marketingowa przedsiębiorstw

• duża liczba bardzo małych gmin, rozproszo-na struktura zasiedlenia

• niejasne stosunki własnościowe • brak doświadczeń w bezpośrednim marke-

tingu oraz łączeniu się w sieci• niewystarczająca transgraniczna wymiana

doświadczeń• brak powiązań w sieć i kooperacji między

przedsiębiorstwami• zły stan techniczny wielu zabytków, głównie

rezydencjonalnych, obniżający ich atrakcyjność turystyczną jako walorów krajoznawczych

• niezadowalający stan ilościowy oraz standard urządzeń sanitarnych w miejscach przebywania i obsługi turystów

• niedostosowany do standardów europej-skich poziom bazy noclegowo-gastronomicz-nej, urządzeń rekreacyjnych i infrastruktury turystycznej na obszarach wypoczynkowych

• brak wykorzystania wód termalnych do ce-lów leczniczych i ekologicznego ogrzewania


47


• występowanie dogodnych obszarów dla rozmaitych inwestycji gospodarczych i two-rzenia miejsc pracy

• zdywersyfikowana struktura branżowa w sektorze MSP

• powstawanie dużych, łatwo dostępnych ośrodków handlu hurtowego i detalicznego z pełnym asortymentem produktów

• wzrost udziału kapitału obcego w ukształ-towaniu nowoczesnej struktury handlowej i produkcyjnej

• organizacja licznych imprez targowych i wysta-wienniczych w większych miastach Dolnego Śląska, a zwłaszcza we Wrocławiu, dających szansę promocji przedsiębiorstw z regionu

• wspieranie regionów przygranicznych europejskimi funduszami pomocowymi

• istnienie euroregionów ułatwiających działa-nia transgraniczne

• dobre możliwości bezpośredniego dostępu do rynku w kraju i za granicą ze względu na bliskość dużych centrów miejskich (w Saksonii np. Görlitz, Budziszyn, Drezno; na Dolnym Śląsku: Wrocław, Jelenia Góra)

• bogate i zróżnicowane walory krajobra-zowe – rzeźba terenu, szata leśna, wody powierzchniowe, sprzyjające uprawianiu turystyki wypoczynkowej i krajoznawczej

• łagodne warunki klimatyczne wyróżniające region spośród pozostałych obszarów Polski

• obfite zasoby leczniczych wód mineralnych, w tym termalnych, z rezerwami do zagos-podarowania i wykorzystania dla celów lecznictwa uzdrowiskowego

• górskie i podgórskie miejscowości turystycz-ne z XIX-wiecznymi tradycjami letniskowymi i charakterystyczną stylową zabudową sanatoryjno-pensjonatową

• brak centrów wystawienniczych• niski udział technologii informatycznych

i telekomunikacyjnych w usługach

Zasoby ludzkie, równość szans i zagadnienia społeczne

• relatywnie wysoki odsetek mieszkańców w wieku produkcyjnym (61.5% ogółu ludno-ści)

• braki w przygotowaniu profesjonalnej kadry turystycznej do obsługi turystów, zwłaszcza w zakresie znajomości języków obcych


48


• szybki przyrost kwalifikowanej kadry• dobrze rozwinięta sie szkół ponadgimna-

zjalnych i rosnące wskaźniki skolaryzacji na poziomie pełnej szkoły średniej

• silny wrocławski ośrodek akademicki z du-żym potencjałem naukowo – badawczym oraz rozwój szkolnictwa wyższego w innych miastach regionu

• wzrost aspiracji edukacyjnych mieszkańców regionu

• znacząca i wzrastająca aktywność obywatel-ska, wpływająca na rozwój Województwa Dolnośląskiego

• profesjonalizm i zaangażowanie środowisk realizujących zadania z zakresu integracji społecznej, w tym pomocy społecznej (organizacji pozarządowe oraz instytucje administracji publicznej)

• innowacyjność w kreowaniu rozwiązań ma-jących na celu przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu

• silny ośrodek potencjału specjalistycznego oraz naukowego w dziedzinie ochrony zdrowia, turystyki uzdrowiskowej i rekreacji oraz rehabilitacji leczniczej, zawodowej i społecznej

• dostęp młodzieży do internetu w szkołach

• niski poziom wykształcenia pracujących i osób bezrobotnych oraz duży udział osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

• przestarzała baza i niska elastyczność szkol-nictwa zawodowego

• słabo rozwinięta oferta kształcenia ustawicz-nego

• niedostosowanie profili i kierunków kształ-cenia do specyfiki rynku pracy

• niski poziom mobilności zawodowej• niewystarczająca infrastruktura pomocy

społecznej• brak zintegrowanego podejścia do rozwią-

zywania problemów społecznych • niedostatecznie rozwinięta sieć współpracy

między administracją publiczną a trzecim sektorem

• niewłaściwa struktura bazy szpitalnej• niewystarczający stopień przygotowania

partnerów społecznych do pozyskiwania środków unijnych i krajowych

• brak stabilności i uregulowań prawnych w obszarze polityki społecznej i zdrowotnej

Infrastruktura, aspekty przestrzenne, środowisko

• wysoki wskaźnik urbanizacji (71%) w po-równaniu z przeciętną w Polsce (60,0%)

• przebieg europejskich korytarzy transporto-wych

• istniejące tereny preferowane do rozwoju gospodarczego z dobrze rozwiniętą infra-strukturą techniczną

• relatywnie gęsta sieć miast o interesującej historycznie zabudowie, które stanowić mogą dobrą bazę małych regionalnych centrów rozwoju

• występowanie różnorodnych wód mineral-nych i leczniczych


49


• duże rezerwy zasobów kopalin użytecznych• zapewnione zaopatrzenie w energię,

istnienie elektrowni Turów na obszarze województwa

• istnienie rozwiniętego systemu zaopatrywa-nia w ciepło scentralizowane

• istniejąca nowoczesna sieć telefonii komór-kowej

• dobrze rozwinięta sieć dróg o wskaźniku gęstości powyżej średniej krajowej,

• sieć kolejowa o dużej gęstości, powyżej średniej krajowej,

• istnienie Portu Lotniczego Wrocław S.A., lotnisk sanitarnych, sportowych i agrotech-nicznych

• istnienie osi transportowej Odry dla przewo-zów towarowych i żeglugi pasażerskiej,

• wartości kulturowe o znaczeniu europejskim (zabytki, zespoły pałacowo-klasztorne)

• istnienie trzech ośrodków o oddziaływaniu subregionalnym w zakresie administracji, sądownictwa, kultury oraz szkolnictwa wyższego

• występowanie wód powierzchniowych umożliwiających zagospodarowanie szlaków wodnych, kajakowych i żeglarskich oraz uru-chomienie pasażerskiej żeglugi turystycznej na Odrze

• dobre warunki naturalne dla turystyki zimowej z licznymi ośrodkami sportów zimowych, zagospodarowanymi i przystoso-wanymi dla narciarzy

• interesujące przyrodnicze walory krajo-znawcze o charakterze wielkoprzestrzennym – parki narodowe i krajobrazowe, a także rezerwaty i osobliwości przyrody

• liczne zasoby zabytkowe oraz pamiątki historyczne: obiekty architektury i budow-nictwa, muzea i skanseny, stanowiska archeologiczne, miejsca pielgrzymkowe, obiekty martyrologii, imprezy kulturalne i turystyczne

• niewystarczający stopień znajomości regionalnych zasobów u potencjalnych inwestorów

• duża liczba bardzo małych gmin, rozpro-szona struktura zasiedlenia, utrudniająca tworzenie odpowiedniej infrastruktury

• niedostateczne wyposażenie w infrastruk-turę techniczną i społeczną, szczególnie w małych gminach przygranicznych

• słaba dostępność do internetu• niewystarczające wykorzystanie odnawial-

nych surowców• problem krajobrazów pogórniczych, wyni-

kający z zaniedbań rekultywacyjnych (hałdy, osadniki i wyrobiska)

• problem szkód górniczych (LGOM)• niedostosowanie sieci infrastruktury, służą-

cej transportowi, do obecnych potrzeb oraz znaczna degradacja istniejącej sieci

• brak wystarczającej liczby obiektów mosto-wych na Odrze

• brak nowoczesnych obiektów targowych• dekapitalizacja bazy uzdrowiskowej• dekapitalizacja bazy mieszkaniowej• słabe powiązanie komunikacyjne i gospo-

darcze powiatów północnych z pozostałą częścią województwa

• brak pełnej sieci autostrad i dróg ekspreso-wych

• niewystarczająca dla obsługi regionu ilość i stan przepraw mostowych na Odrze i dopływach,

• zaniedbana i niewykorzystana gospodarczo Odra

• zły stan techniczny infrastruktury ochrony przeciwpowodziowej

• sieć kolejowa niedoinwestowana, zawie-szanie przewozów, brak połączeń z centrum kraju

• zbyt małe lotnisko, mała liczba połączeń regionalnych i zagranicznych


50


• występowanie najwyższej klasy miejskich zespołów zabytkowych oraz zabytków po-cysterskich o znaczeniu międzynarodowym, atrakcyjnych dla turystów zagranicznych

• silna baza uzdrowiskowa i wypoczynkowa, przystosowana do obsługi ruchu turystycz-nego w okresie całorocznym o różnym standardzie

• duże inwestycje w dziedzinie infrastruktury technicznej

• istniejąca sieć infrastruktury technicz-nej, w tym magistrali gazociągowych, umożliwiających stosowanie ekologicznych systemów grzewczych, zwłaszcza w uzdro-wiskach

• dolnośląski system informacji przestrzennej• bogata sieć hydrograficzna i ukształtowanie

terenu sprzyjające retencjonowaniu wód i poprawie bezpieczeństwa przeciwpowo-dziowego

• zdekapitalizowana infrastruktura żeglugo-wa, wyeksploatowane nabrzeża i urządze-nia portowe

• zbyt małe wykorzystanie możliwości zastosowania gazu do celów grzewczych w miejscowościach uzdrowiskowych, klima-tycznych i wypoczynkowych

• zbyt mała przepustowość ogólnodostępnych przejść granicznych, powodująca długie oczekiwanie na wjazd i wyjazd z Polski

• brak ładu przestrzennego w zagospoda-rowaniu miejscowości, obszarów i tras komunikacyjnych oraz niski poziom estetyki otoczenia na terenach mieszkaniowych

• zniszczenia i zagrożenia lasów na najbar-dziej wartościowych obszarach turystycz-nych (Karkonosze, Góry Izerskie, Góry Bystrzyckie)

• powszechny brak informacji turystycznej, głównie oznakowania tras, kierunków i obiektów do zwiedzania w dużych i śred-nich miastach

• brak internetowego spójnego systemu informacji turystycznej

• brak tras systemowych, np. zwiedzanie obiektów architektury przemysłowej, drew-nianej architektury przysłupowej itp.

Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo

• korzystne warunki glebowo – klimatyczne dla prowadzenia wielokierunkowej produk-cji rolniczej

• korzystne warunki środowiska przyrodnicze-go do rozwoju gospodarki rybackiej, rolni-ctwa ekologicznego, turystyki i agroturystyki

• wzrastający poziom przedsiębiorczości społeczności lokalnej

• podnoszenie się poziomu wykształcenia na obszarach wiejskich

• różnicowanie się funkcji obszarów wiejskich• korzystne położenie w stosunku do zagra-

nicznych rynków zbytu

• pas obszarów górskich i podgórskich o gor-szych warunkach gospodarowania

• słabo rozwinięta struktura obszarów wiej-skich, powodująca wyludnianie się terenów

• słabo rozwinięta sieć komunikacji• niekorzystna struktura agrarna gospodarstw

indywidualnych• niski poziom wykształcenia ludności wiej-

skiej• duży udział zatrudnienia w rolnictwie• wysoka stopa bezrobocia • duże zasoby siły roboczej na wsi


51


• stosunkowo duży areał gruntów w zasobie ANR (duże możliwości do poprawy struktury obszarowej gospodarstw)

• tendencja przekazywania pod zalesienia gruntów słabszej jakości, niegwarantujących uzyskania opłacalnych plonów.

• stale rosnąca zasobność i średnia wieku drzewostanów województwa dolnośląskie-go

• produkcja ekologiczna

• niska świadomość ekologiczna ludności wiejskiej

• zdekapitalizowana i skąpa baza skupu i przemysłu rolno-spożywczego

• spadek aktywności zawodowej ludności wiejskiej

• zły stan urządzeń melioracyjnych, brak urządzeń nawadniających oraz niedostatek zbiorników małej retencji

• brak zintegrowanych projektów i progra-mów gospodarowania przestrzenią rolniczą

• wzrastająca liczba gospodarstw, zaprzesta-jących jakiejkolwiek działalności gospodar-czej

• niska intensywność produkcji zwierzęcej• rozwój infrastruktury komunalnej, obejmu-

jący mniej kosztowne elementy (wodociągi, zaopatrzenie w gaz, telefonie), z małym udziałem elementów drogich (sieć kana-lizacyjna, oczyszczalnie ścieków, zakłady utylizacji odpadów stałych)

• większa część obszarów przyrodniczych chronionych znajduje się na obszarach wiejskich i podlega różnym ogranicze-niom użytkowania, co powoduje często sprzeczność interesów społeczności lokalnej i wymogów ochrony środowiska.

Sytuacja makroekonomiczna, innowacyjność i inne ramowe uwarunkowania

• racjonalna koncentracja i rozmieszczenie potencjału dla wzmocnienia Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego, pasma rozwojo-wego LGOM

• tworzenie pasm i obszarów wzmożonej aktywności dla wzmocnienia spójności gospodarczej i przestrzennej

• wykorzystanie europejskich korytarzy transportowych dla tworzenia obszarów aktywności gospodarczej

• wprowadzenie innowacyjnych technologii w przemyśle, rozwój nowoczesnych usług

• jednostronne i uzależnione od koniunktury ukierunkowanie na wybrane gałęzie gospo-darki

• przenoszenie zarządów przedsiębiorstw poza region

• brak postępu w uregulowaniu stosunków własnościowych

• scentralizowany system podejmowania decyzji

• niewystarczająca ilość kapitału na rozwój działalności w małych i średnich zakładach


52


• wzrost konkurencyjności lokalnych przedsię-biorstw, szczególnie małych i średnich

• ułatwienie dostępu do kapitału• wejście na nowe rynki w sąsiadujących

krajach• rozwój handlu związanego z granicą (składy

celne, magazyny, handel hurtowy, markety)• możliwość rozwoju przedsiębiorczości

w oparciu o fundusze strukturalne• zwiększenie efektywności przy wykorzy-

stywaniu programów pomocowych w celu poprawienia atrakcyjności regionu dla inwestorów

• przygotowanie szybkich i elastycznych kon-cepcji wspierania inwestorów (wewnętrznie i zewnętrznie) przy zdobywaniu kwalifikacji i wdrażaniu nowej wiedzy

• podniesienie jakości i renomy uczelni• zasadnicza poprawa współpracy instytucjo-

nalnej, stwarzająca bodźce do rozwoju• kompleksowe i efektywne wykorzystywanie

narodowych programów wspierających – większa świadomość osób działających w regionie

• silne związki gospodarcze, naukowe i kul-turalne regionu z odpowiednimi regionami i partnerami w innych krajach; rozwój turystyki biznesowej i kongresowej

• bliskie sąsiedztwo Niemiec jako źródła napływu turystów, w tym zainteresowanych poznawaniem kraju swoich przodków – turystyka sentymentalna

• znaczne możliwości inwestowania i prowa-dzenia działalności turystycznej na terenach dotychczas słabo wykorzystywanych turystycznie

• brak udziału sektora prywatnego w dzia-łaniach ukierunkowanych na zdobywanie kwalifikacji

• brak instrumentów finansowych w zarzą-dzaniu regionem

• brak zainteresowania uczelniami i instytuta-mi badawczymi znajdującymi się w regionie

• utrudnione przez bariery językowe kontakty transgraniczne; brak znajomości języka polskiego wśród dorosłego społeczeństwa Niemiec

• niewystarczające informacje o prawnych warunkach ramowych w krajach sąsiedzkich

• brak koordynacji i powiązania między istniejącymi systemami informacyjnym

• niewystarczająca współpraca w zakresie mediów

• konkurencyjność atrakcyjnych terenów tury-stycznych i warunków cenowych w najbliż-szym sąsiedztwie granicy państwowej – po stronie czeskiej

• słabo rozwinięte ,,społeczeństwo informa-tyczne”, mały dostęp do internetu

Zasoby ludzkie, równość szans i zagadnienia społeczne

• stworzenie podstawowej infrastruktury socjalnej i społecznej, mającej na celu jej trwałe wykorzystywanie transgraniczne

• słabo rozwinięte „społeczeństwo oby-watelskie“ – mała aktywność organizacji pozarządowych oraz nieformalnych ruchów obywatelskich


53


• dopasowanie koncepcji edukacji i dokształ-cania do wymagań rynku pracy

• dobra współpraca samorządów w obszarze edukacji

• poprawa infrastruktury edukacyjnej oraz wyposażenia szkół w pracownie komputero-we z dostępem do internetu

• rozwój współpracy lokalnej i regionalnej między podmiotami związanymi z rynkiem pracy (szkoły, instytucje rynku pracy, partne-rzy społeczni)

• możliwość rozwoju zasobów ludzkich oraz wyrównania szans na rynku pracy poprzez wykorzystanie EFS

• wspólne szkoły i przedszkola na pograniczu, europejskie miasto Zgorzelec - Görlitz

• tworzenie projektów zmniejszających ba-riery związane z nieznajomością przepisów prawnych i uwarunkowań partnerów zagra-nicznych (np. ENLARGE – NET, OderRegio)

• silna pozycja sektora pozarządowego w rea-lizacji działań o charakterze społecznym

• korzystne uregulowania prawne, dotyczące współpracy jednostek administracji publicz-nej z organizacjami pozarządowymi

• partnerstwo samorządów lokalnych i organi-zacji pozarządowych w realizacji projektów z wykorzystaniem unijnych środków finan-sowych

• potencjał ludzki i instytucjonalny zaan-gażowany w działania na rzecz integracji społecznej grup i osób zagrożonych margi-nalizacją

• duży potencjał w zakresie ochrony zdrowia • zwiększenie świadomości społecznej w ob-

szarze problematyki wykluczenia społecznego

• opóźnienia w modernizacji bazy pomocy społecznej

• niekorzystne trendy demograficzne i cywi-lizacyjne (np. starzenie się społeczeństwa, uzależnienia, niepełnosprawność)

• rosnące nierówności społeczne w edukacji• malejąca partycypacja państwa w kosztach

edukacji i nauki• niewystarczający poziom finansowania służb

i jednostek świadczących usługi socjalne • marginalizacja niektórych grup społecznych,

będąca wynikiem przemian społeczno – gospodarczych

• bagatelizowanie znaczenia profilaktyki społecznej

• istnienie negatywnych stereotypów ha-mujących integrację społeczną grup i osób zagrożonych marginalizacją

• niewystarczające przestrzeganie uregulowań prawnych w zakresie współpracy z trzecim sektorem

• brak korelacji między podażą a popytem na usługi medyczne

• brak przygotowania organizacyjno-tech-nicznego do skonsumowania środków pomocowych UE

• brak stabilności i/lub uregulowań prawnych w obszarze polityki zdrowotnej i społecznej

• problemy rynku pracy, wynikające z akcesji Polski do UE oraz nienadążanie za wymoga-mi globalizacji

Infrastruktura, aspekty przestrzenne, środowisko

• zwiększenie atrakcyjności gospodarczej regionu poprzez celowe wykorzystywanie zasobów finansowych rozwijających infra-strukturę techniczną i socjalną

• dalsze pogorszenie się sytuacji finanso-wej w budżetach gminnych, powodujące trudność przy utrzymaniu infrastruktury technicznej i jej rozwoju


54


• poprawa transgranicznych połączeń teleko-munikacyjnych

• zwiększenie ilości przejść granicznych• oszczędna eksploatacja surowców mineralnych

w myśl zasady zrównoważonego rozwoju• wykorzystanie zasobów surowców

mineralnych dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego

• rozbudowa połączeń transgranicznych jako elementów europejskiej sieci transportowej

• modernizacja, przebudowa i budowa sieci dróg krajowych i wojewódzkich zgodnie ze standardami europejskimi, budowa przepraw mostowych

• realizacja pełnego systemu dróg ekspreso-wych i autostrad

• modernizacja sieci kolejowej, infrastruktury i taboru

• realizacja Programu dla Odry 2006 w za-kresie utrzymania transportu rzecznego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego

• budowa, rozbudowa i modernizacja sieci ka-nalizacji i urządzeń wodno-kanalizacyjnych

• promowanie kierunku zmniejszania ilości odpadów, zwiększenie wykorzystania odpa-dów na cele gospodarcze

• budowa międzygminnych zakładów utyliza-cji odpadów

• sukcesywny rozwój sieci gazowej• uzyskiwanie energii odnawialnej (elektro-

wnie wodne, wiatraki)• spore zasoby terenów przeznaczonych w stu-

diach i planach zagospodarowania prze-strzennego pod budownictwo letniskowe, rozwój funkcji rekreacyjnych i turystycznych

• tworzenie tras turystycznych (Droga Śród-sudecka), zespołów muzealno-turystycznych (Przestrzenne Muzeum Odry)

• tworzenie wspólnych transgranicznych zespołów turystycznych (np. sportów zimo-wych z Czechami, architektury przysłupowej z Niemcami i Czechami), transgranicznej kolei turystycznej (Ring)

• niezadowalające wyposażenie w infrastruk-turę techniczną jako przyczyna mniejszej atrakcyjności regionu

• nasilenie się konfliktów między przemysłem, ochroną przyrody i turystyką

• ograniczenie działań, mających na celu usuwanie zanieczyszczeń ekologicznych w niektórych rejonach

• ciągle zbyt duże wytwarzanie odpadów• dalsza degradacja krajobrazu w wyniku

wydobycia surowców • zaostrzenie się konfliktów między poszcze-

gólnymi dziedzinami wykorzystywania terenów (np. budownictwo a działalność gospodarcza), szczególnie w aspekcie transgranicznym

• konflikty między górniczym (przemysłowym) wykorzystaniem terenu a ochroną przyrody i krajobrazu

• niezadowalający stan rozbudowy sieci tele-fonicznej w miastach na terenie pogranicza

• utrzymujące się niszczenie krajobrazu, spowodowane odkrywkową eksploatacją surowców mineralnych

• wzrost udziału ruchu pojazdów ciężkich i pojazdów o nacisku na oś powyżej 8 ton

• możliwe opóźnienia w budowie i przebudo-wie sieci infrastruktury służącej transportowi

• szkodliwe oddziaływanie zanieczyszczeń atmosferycznych, głównie przemysłowych na obszarach turystycznych położonych w sąsiedztwie stref zurbanizowanych i uprzemysłowionych

• wysoki stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych – rzek i akwenów, wykluczający ich użytkowanie rekreacyjne na cele kąpieliskowe oraz ograniczający wykorzystanie jako szlaków wodnych

• niewystarczający system ochrony przeciwpo-wodziowej w dorzeczu Odry

• brak aktualnych zdjęć lotniczych i ortofoto-mapy


55


Rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo

• otwarcie możliwości wsparcia rozwoju obszarów wiejskich środkami pomocowymi i uzupełniającymi je środkami krajowymi

• możliwość rozwoju na obszarach wiejskich działalności zbliżonej do rolnictwa i poza-rolniczej w oparciu o EFS

• przyspieszenie procesu legislacyjnego dostosowującego prawodawstwo krajowe dotyczące wsi i rolnictwa do wymogów unijnych

• współpraca ośrodków naukowych państw sąsiadujących i rozwój realizowanych wspólnie programów oświatowych

• realizacja deklaracji programowych dotyczą-cych rozwoju obszarów wiejskich, zawartych w projektach dokumentów rządowych

• korzystne warunki dla rozwoju agroturystyki • utrzymanie większości zasobów leśnych

w zarządzie RDLP, co stanowi gwarancję prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej

• budowa zintegrowanych systemów infrastruktury technicznej na obszarach intensywnego zagospodarowania i rozwój indywidualnych systemów infrastruktury technicznej dla kilku lub jednego gospodar-stwa rolnego

• niekonsekwentna i niespójna polityka Państwa dotycząca wsi i rolnictwa

• niechęć inwestorów do lokalizowania się na obszarach słabo rozwiniętych

• zbyt wolny proces decentralizacji finansów publicznych

• skomplikowany i zbiurokratyzowany system uruchomiania funduszy pomocowych

• wzrost konkurencji związany z procesami integracji i globalizacji.

• brak instytucjonalnych form skutecznego wspierania rozwoju obszarów wiejskich

• brak ustawowej regulacji programowania, planowania i realizacji prac w zakresie organizacji rolnictwa

• zbyt mała baza usług dla potrzeb rolnictwa i mieszkańców wsi

• wyłączanie z użytkowania rolniczego grun-tów wysokiej jakości

• brak dużych przedsiębiorstw przetwórczych• brak ustaw wykorzystania produkcji rolnej

(biopaliwa)• nawarstwianie problemów technicznych

i finansowych, wynikających z niedostatku systemów ochrony przeciwpowodziowej i retencjonowania wód

Na podstawie przedstawionej wyżej diagnozy regionu oraz jego analizy SWOT prezentujemy niniejszy program działań dla Województwa Dolno-śląskiego oraz wykaz koniecznych inwestycji. Celem tych działań jest nasza misja, której hasło brzmi:

„Dolny Śląsk dobrym miejscem do życia”.

* W przekrojach zastosowanych w Podstawach Wsparcia Wspólnoty (odejście od uniwersalnej analizy SWOT)

56

57

Obszary priorytetowe Samorządowego Programu PiS Rozwoju Województwa

Polityka transportowa i utrzymanie dróg publicznych

Cel strategiczny: Dolny Śląsk regionem dobrze skomunikowanym

Cele operacyjne:• Kształtowanie układów komunikacyjnych sprzyjających zrównoważone-

mu rozwojowi społecznemu i gospodarczemu regionuDziałania obejmą przedsięwzięcia zmierzające do kompleksowej moderni-

zacji i przebudowy istniejących układów komunikacyjnych. Należy to czynić w taki sposób, aby jak najbardziej efektywnie dokonywało się rozprzestrze-nianie impulsów rozwoju społeczno-gospodarczego, generowanych w ośrod-kach wzrostu. Dążyć należy do takiego kształtowania tych zjawisk, aby zacho-wywały one w pełni zasady zrównoważonego rozwoju i stałego podnoszenia poziomu bezpieczeństwa.• Rozwój i usprawnienie ponadregionalnej infrastruktury komunikacyjnej

Działania obejmą identyfikację ponadregionalnej infrastruktury komunikacyj-nej z punktu widzenia jak najlepszego skomunikowania regionu z otoczeniem oraz podejmowanie przedsięwzięć zmierzających do takiej jej przebudowy, aby jak naj-pełniej można było wykorzystać rentę położenia regionu. W ramach działań należy uwzględnić istotną rolę europejskich korytarzy transportowych.• Zrównoważony gałęziowo rozwój systemów transportowych

Celem tego działania jest odwrócenie tendencji polegającej na dominacji transportu samochodowego, co związane jest z jego uciążliwością dla środowiska, kosztami oraz stanem dróg. W związku z tym należy zwiększyć rolę komunikacji kolejowej poprzez jej modernizację, remont szlaków kolejowych oraz dworców i dostosowanie przewozów do potrzeb mieszkańców Dolnego Śląska.• Bezpieczniejsza infrastruktura drogowa

Celem tego działania jest zmniejszenie liczby wypadków drogowych, zwłaszcza z ofiarami śmiertelnymi. Prowadzi do tego modernizacja dróg, zwłaszcza przebudowa odcinków szczególnie niebezpiecznych (tzw. czarne punkty), budowa obwodnic miast oraz poprawa oznaczenia dróg.


58

• Rozwój komunikacji kolejowejChcemy to osiągnąć poprzez następujące działania: rozwój połączeń da-

lekobieżnych, wymiana taboru, skrócenie czasu przejazdu dzięki moderni-zacji szlaków kolejowych, budowa połączenia z Warszawą, rozwój połączeń lokalnych i turystycznych, modernizacja dworców i stacji, poprawa obsługi pasażerów oraz rozwój logistyki – budowa centrów logistycznych i terminali przeładunkowych oraz stworzenie zintegrowanego systemu transportowego.• Rozwój transportu lotniczego

Służyć temu celowi mają: rozbudowa lotniska we Wrocławiu jako lotniska regionalnego, lepsze wykorzystanie istniejących lotnisk lokalnych do celów sportowych, sanitarnych i cargo, wykorzystanie lotnisk posowieckich w Krzy-wej i Legnicy oraz budowa nowego lotniska w Głogowie.• Rozwój żeglugi śródlądowej

Należy podjąć działania w celu zwiększenia roli żeglugi śródlądowej w transporcie. Trzeba zwiększyć nakłady na modernizację Odrzańskiej Drogi Wodnej, rozbudować zbiorniki retencyjne w celu utrzymania drożności Odry oraz rozbudować terminale przeładunkowe.

Ochrona Zdrowia

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem ze służbą zdrowia na europejskim poziomie

Cele operacyjne:• Zapewnienie dostępu do specjalistycznych świadczeń zdrowotnych wyko-

nywanych w sposób optymalny i efektywny Działania obejmą pomoc pacjentom i służbie zdrowia w efektywnym

wykorzystaniu dostępnego sprzętu i budynków oraz potrzebną współpracę. Przedmiotem działań będzie dostosowanie pod względem fachowym i sani-tarnym obiektów i urządzeń ochrony zdrowia do obowiązujących standardów w celu zmniejszenia różnic w stanie zdrowia i w dostępie do specjalistycz-nych świadczeń zdrowotnych.• Promocja zdrowia psychicznego oraz zapobieganie występowaniu zabu-

rzeń psychicznychCelem działania jest budowa systemu informacyjnego promującego zdro-

wy styl życia, dostępnego wszystkim mieszkańcom regionu, który poza funk-


59

cją informacyjną powinien monitorować, a w efekcie pobudzać do działań zapobiegających zaburzeniom psychicznym.• Rozwój opieki nad kobietami w ciąży i noworodkami

Działania obejmą pomoc kobietom ciężarnym, zwłaszcza będącym w trud-nej sytuacji życiowej i materialnej, przeciwdziałając w ten sposób oddawaniu noworodków do adopcji. Priorytetem jest zachęcanie do posiadania dzieci, poprzez oferowanie pomocy w okresie popołogowym, a następnie w prawid-łowej opiece nad noworodkiem.• Rozwój usług opiekuńczych dla osób starszych

Działania mają na celu uwrażliwienie ludzi na pomoc sąsiedzką, co jest szczególnie ważne w przypadku osób w podeszłym wieku lub obłożnie cho-rych, a także pełne wykorzystanie wolontariatu, co w konsekwencji doprowa-dzi do odciążenia pracowników służby zdrowia.• Uporządkowanie sieci bazy szpitalnej Dolnego Śląska i modernizacja in-

frastruktury służby zdrowiaBudowa nowych szpitali – w zachodniej części Wrocławia nowy szpital

dziecięcy na ul. Koszarowej, dokończenie rozpoczętych inwestycji – Świdni-ca, Milicz, remonty istniejących szpitali (patrz program inwestycyjny).• Restrukturyzacja finansowa służby zdrowia

Oddłużenie placówek służby zdrowia w celu osiągnięcia przez nie płyn-ności finansowej.

Tworzenie nowych miejsc pracy i walka z bezrobociem

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem niskiego bezrobocia

Cele operacyjne:• Wspieranie inwestycji krajowych i zagranicznych, marketing gospodarczy

Dolnego ŚląskaDziałania będą zmierzać do zwiększenia instytucjonalnego potencjału ob-

sługi inwestorów przez administrację publiczną. Działania obejmą również projekty szkoleniowe, informacyjne i tworzenie platform internetowych, ukierunkowanych na lepsze promowanie walorów regionu oraz zwiększają-ce możliwości informowania o zachętach inwestycyjnych dla potencjalnych inwestorów.


60

• Tworzenie obszarów wzrostu i rozwojuDziałania obejmą wspieranie rozwoju aglomeracji i obszarów intensyw-

nego kumulowania działalności gospodarczej, które stanowią ośrodki wzros-tu społecznego i gospodarczego w skali regionu i kraju oraz wpływają na zmniejszenie dystansu w rozwoju w stosunku do innych regionów Unii Eu-ropejskiej.• Wspieranie rozwoju instytucji otoczenia biznesu

Działania polegać będą na wspieraniu otoczenia przedsiębiorstw i zostaną ukierunkowane na likwidację barier formalnych i pozaformalnych w ich oto-czeniu oraz podnoszenie ich konkurencyjności. Przedmiotem działań będzie stworzenie sieci powiązań między jednostkami wspierającymi a przedsiębior-cami, upowszechnianie wiedzy na temat uwarunkowań i specyfiki gospodarki regionu wśród przedsiębiorców oraz wspieranie regionalnych instytucji po-mostowych działających między otoczeniem a gospodarką.• Wzmacnianie innowacyjności i transferu technologii

Działania obejmą stworzenie w regionie nowych firm innowacyjnych, propagowanie postaw innowacyjnych, tworzenie warunków do absorpcji i dyfuzji innowacji. Przedmiotem działań będzie kreowanie i wzmacnianie proinwestycyjnego układu instytucjonalnego, budowanie świadomości in-nowacyjnej w regionalnej społeczności oraz gromadzenie informacji i ich udostępnianie publiczne na temat szeroko rozumianych zasobów innowacyj-nych Dolnego Śląska. Działania obejmą również wspieranie przedsiębiorstw pozyskujących nowe technologie poprzez identyfikację źródeł pozyskiwania nowych technologii, ich promocję oraz finansowe wsparcie transferu tech-nologii.• Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw polegać będzie na elimino-waniu barier oraz ograniczeń dla ich funkcjonowania, występujących w pro-cesach rynkowych, a stwarzanych przez otoczenie instytucjonalne lub nie-uczciwą konkurencję. Działania obejmą także dostosowanie przedsiębiorstw do rozwiązań prawnych UE.• Promowanie produktów regionalnych

Celem będzie kreowanie specyficznej oferty rynkowej, obejmującej cha-rakterystyczne dla Dolnego Śląska produkty, także niematerialne. Przedmio-tem działania będzie wdrażanie nowych instrumentów promocji, w tym pro-mocji eksportu tych produktów, a także stworzenie ram instytucjonalnych i systemowych w celu wspierania działalności promocyjnej.


61

Polityka prorodzinna i pomoc społeczna

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem przyjaznym dla rodzin

Cele operacyjne:• Tworzenie systemów opieki nad dzieckiem i rodziną

Działania mają na celu rozwój systemu opieki nad dzieckiem, wypraco-wanie założeń polityki prorodzinnej, budowę systemu opieki oraz aktywizacji dzieci i młodzieży dotkniętych sieroctwem. Celem działań będzie także przy-jęcie rozwiązań instytucjonalnych, pozwalających w sposób jak najbardziej efektywny wspierać rodzinę i dzieci.• Aktywizacja społeczna i opieka nad ludźmi starszymi

Przewidziane jest stworzenie rozwiązań, zmierzających do aktywizacji osób starszych, w tym zapewnienie im systemowej opieki we wszystkich dziedzinach życia społeczno-ekonomicznego. Jest to szczególnie ważne ze względu na nasilające się zjawisko starzenia się społeczeństwa.• Wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn

Celem jest kompleksowe i trwałe wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn w społeczności regionalnej. Przedmiotem działania będą przedsięwzięcia edu-kacyjne i promujące postawy konwergencji w tym zakresie.• Przeciwdziałanie marginalizacji społecznej i bezdomności

Celem działania będzie wspieranie inicjatyw zmierzających do identy-fikacji źródeł ubóstwa w regionie, podnoszenie poziomu edukacji – w tym wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci najuboższych – oraz wrażliwości społecznej, wdrażanie programów unijnych w tym zakresie, intensyfikacja działalności na obszarach objętych bezrobociem strukturalnym, wzmacnianie postaw przedsiębiorczych poprzez szkolenie, doradztwo, pomoc finansową, gwarancje, rozwój instytucji okołobiznesowych.• Profilaktyka uzależnień

Przedmiotem działań będzie propagowanie wśród młodzieży modelu ży-cia bez używek, wzmocnienie roli rodziny i szkoły, budowa autorytetów i pos-taw piętnujących uzależnienia.


62

Bezpieczeństwo publiczneCel strategiczny:Dolny Śląsk regionem, w którym wszyscy czują się bezpiecznie

Cele operacyjne:• Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu

Celem jest stworzenie nowoczesnego, sprawnego i efektywnego systemu redystrybucji energii, zapewniającego racjonalną jej alokację i pełne bezpie-czeństwo. Działania te skoncentrują się na poszerzeniu dostępu odbiorców do energii oraz na dywersyfikacji źródeł pozyskiwania energii, ze szczególnym uwzględnieniem energii odnawialnej. Działania zmierzać będą również do bu-dowy rezerw gazu z wykorzystaniem naturalnych walorów morfologicznych regionu, które mogą zaspokoić jego potrzeby w przypadku braku dostaw.• Wypracowanie skutecznych form współpracy z policją

Podejmowane będą działania uświadamiające, jak powinna układać się współpraca na linii policja – obywatele oraz jak pomoc policji jest niezbęd-na w utrzymaniu porządku. Przykładem takiej współpracy mogą być wspól-ne patrole mieszkańców z policją, uzgodniony z policją monitoring osiedli mieszkaniowych, spotkania z mieszkańcami.• Poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym

Zainicjowane będą przedsięwzięcia, zmierzające do ograniczenia liczby wypadków i kolizji drogowych, przy zaangażowaniu wszystkich podmiotów współodpowiedzialnych za stan bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Działania będą realizowane poprzez doposażenie podmiotów odpowiedzialnych w środki i urządzenia techniczne dla poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Modernizacja miasteczek i terenów wiejskich

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem zasobnych i nowoczesnych wsi i małych miast

Cele operacyjne:• Podniesienie poziomu życia ludności wiejskiej

Przebudowa funkcjonalnej struktury wsi w regionie umożliwi korzysta-nie w pełni z najnowszych elementów infrastruktury poprzez zaangażowanie środków zewnętrznych, w tym unijnych.


63

• Przekształcenie struktury agrarnejStworzone zostaną warunki do powstawania wysokotowarowych gospo-

darstw rolnych, ułatwiona będzie komasacja ziemi i jednocześnie zainicjo-wany wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, pojawią się na wsi miejsca pracy poza rolnictwem, przede wszystkim w usługach.• Rozwój pozarolniczej aktywności mieszkańców małych miast i wsi oraz

wykształcenie nowych funkcji dla terenów wiejskichDziałania obejmą aktywizację społeczności obszarów wiejskich poprzez

przedsięwzięcia dla organizowania miejsc pracy w działalności na rzecz rolnic-twa i mieszkańców wsi, a także poprzez tworzenie różnorodnych pozarolni-czych źródeł utrzymania dla rolników (np. agroturystyka).• Zwiększanie potencjału produkcji leśnej

Poprzez racjonalną gospodarkę leśną, zalesianie nieużytków, racjonalizację przemysłu drzewnego (wszystko przy przestrzeganiu zasady zrównoważone-go rozwoju) można w pełni wykorzystać potencjał leśny regionu. Przedmio-tem działań będzie wspieranie inicjatyw zmierzających do zwiększenia lesis-tości Dolnego Śląska i poprawy kondycji drzewostanu.• Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej obszarów wiejskich

Działania obejmą podejmowanie oraz wspieranie przedsięwzięć skiero-wanych na modernizację istniejących elementów infrastruktury technicznej, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Przedmiotem aktywności w tej dziedzinie będzie wspieranie inicjatyw dla pozyskania środków finanso-wych oraz wskazywania ich źródeł potencjalnym inwestorom, ze szczególnym uwzględnieniem środków unijnych i pochodzących z innych źródeł publicz-nych, aby w sposób racjonalny wykorzystać zasoby endogeniczne regionu.

Ochrona środowiska, gospodarka wodna, ochrona przeciwpowodziowa

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem zrównoważonego rozwoju

Cele operacyjne:• Przeciwdziałanie degradacji obszarów peryferyjnych i zagrożonych margi-

nalizacjąDziałania obejmą identyfikację obszarów, w których procesy społeczno-

gospodarcze zachodzą w sposób niezadowalający i znacznie odbiegają od


64

średniej regionalnej. Zaplanowane przedsięwzięcia wykorzystają zasoby tych obszarów i włączą je w pozytywne przemiany w regionie.• Ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów komunalnych i prze-

mysłowych na środowiskoCelem działań będzie poszukiwanie takich rozwiązań w gospodarce odpada-

mi, które ograniczą maksymalnie ich uciążliwość dla środowiska (systemy recyk-lingu, segregacji i budowy składowisk spełniających normy Unii Europejskiej).• Ochrona zasobów naturalnych poprzez ich racjonalne wykorzystanie

Zbudowanie systemu prawno-instytucjonalnego, sprzyjającego racjonal-nemu wykorzystaniu zasobów naturalnych, rozwój edukacji ekologicznej na terenach problemowych, eliminacja patologicznych i mało efektywnych roz-wiązań gospodarczych i prawnych to podstawowe zadania w tej dziedzinie.• Zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej i zwiększenie retencji wód

Celem działań będzie wspieranie inicjatyw dla prowadzenia prawidło-wej i kompleksowej gospodarki wodnej, zarówno w zakresie przedsięwzięć ograniczających zagrożenie, jak i wykorzystujących zasoby wodne regionu dla rozwoju gospodarczego, a także dążenie do realizacji przyjętych programów z uwzględnieniem walorów środowiska naturalnego.

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem przyjaznym dla twórców i odbiorców kultury

Cele operacyjne:• Optymalizacja infrastruktury kulturalnej w regionie

Celem działań będzie pełna inwentaryzacja infrastruktury kulturalnej oraz wypracowanie rozwiązań umożliwiających jej efektywne wykorzystanie za pomoca zachęt do szerszego włączania się społeczności regionu w kreowanie i odbiór kultury. W ramach tych przedsięwzięć uwzględnione będą projekty na-kierowane na modernizację i uzupełnianie bazy kulturalnej Dolnego Śląska.• Rozwój tożsamości narodowej i regionalnej

Poznanie dziedzictwa cywilizacyjnego regionu, budowa infrastruktury za-pewniającej jego bezpieczeństwo, propagowanie go wśród mieszkańców oraz włączenie w szkolne programy kształcenia elementów wiedzy na ten temat to podstawowe zadania w tym zakresie.


65

• Aktywizacja społeczna w obszarze kultury poprzez rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymiDziałania obejmą kreowanie i upowszechnianie pozytywistycznych pos-

taw w społecznościach lokalnych. Należy rozwijać zaangażowanie społecz-ności lokalnych w budowę „małych ojczyzn”, ze szczególnym naciskiem na identyfikację i wykorzystanie endogenicznych czynników integrujących te społeczności. Przedsięwzięcia obejmą również integrację mieszkańców regio-nu na różnych płaszczyznach oraz współpracę administracji publicznej z or-ganizacjami „sektora trzeciego” na zasadach partnerstwa.• Ochrona dziedzictwa cywilizacyjnego

Niezbędne jest wsparcie dla poczynań związanych z opisem, ochroną oraz propagowaniem dziedzictwa kulturowego regionu, a także budowa sprawne-go systemu instytucjonalnego dla kreowania takich inicjatyw.

Edukacja i szkolnictwo wyższe

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem dobrze wykształconych mieszkańców

Cele operacyjne:• Kształtowanie systemu edukacyjnego umożliwiającego kształcenie ciągłe

Zmierzamy do wspierania rozwoju systemu kształcenia ustawicznego. Powstaną projekty sprzyjające uczeniu się przez całe życie, zwiększaniu roli szkół wyższych województwa w kształceniu dorosłych oraz integracji syste-mu kształcenia ustawicznego z tradycyjnym.• Podniesienie jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli

Rozwój zawodowy kadry nauczycielskiej oraz zwiększenie zakresu kształce-nia w formach pozaszkolnych przyczyni się w znacznym stopniu do podwyż-szenia standardów kształcenia dzieci i młodzieży we wszystkich typach szkół.• Zapewnienie powszechnego dostępu do internetu

Przedmiotem działań będzie wspieranie projektów służących rozbudo-wie infrastruktury dostępu do internetu dla użytkowników instytucjonalnych i prywatnych. • Dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy

Należy stworzyć warunki organizacyjne i finansowe, sprzyjające podejmo-waniu przez szkoły średnie i wyższe współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami, umożliwiającej transfer wiedzy i najnowszych rozwiązań technologicznych ze


66

środowisk akademickich do biznesu oraz dostosowanie kierunków kształcenia do wymagań rynku. Celem jest również wsparcie współpracy szkół różnego typu i przedsiębiorców w dziedzinie szkolnictwa zawodowego i ustawicznego, a także odpowiedniego profilowania kierunków studiów, adekwatnego do wy-magań regionalnego rynku pracy i oczekiwań regionalnych przedsiębiorców.

Turystyka i rekreacja

Cel strategiczny:Dolny Śląsk regionem atrakcyjnym turystycznie i przyjaznym dla wypoczynku

Cele operacyjne:Markowe produkty turystyczne

Cele główne:• Wzrost konkurencyjności województwa dolnośląskiego poprzez rozwój

sektora turystycznego, w tym koncentracja działań na markowych pro-duktach turystycznych

• Stworzenie podstaw dla wzrostu konkurencyjności sektora turystycznego i oferty turystycznej jako sfery stymulującej rozwój społeczno-gospodar-czy Dolnego Śląska

Cele szczegółowe:• Określenie i rozwój regionalnego produktu turystycznego• Identyfikacja i wsparcie rozwoju markowych produktów turystycznych

województwa (turystyka aktywna, uzdrowiskowa, kulturowa)• Modernizacja bazy i formuły usług klimatycznych• Kreowanie markowych produktów turystycznych w oparciu o walory re-

gionalnych osobliwości przyrody, kultury i krajobrazu• Uzupełnienie oferty rekreacyjnej o propozycje turystyczne, kulturalne

i sportowe• Oferta turystyczna dla rodzin i osób starszych – wspieranie rozwoju turys-

tyki na obszarach wiejskich• Poszerzenie wachlarza ofert turystyki specjalistycznej i wyczynowej• Otwarcie Odry dla międzynarodowej turystyki wodnej• Przygraniczne imprezy kulturalne dla turystów z kraju i zagranicy


67

Kreowanie nowoczesnej oferty turystycznej w oparciu o markowe produkty turystyczne to warunek jej konkurencyjności. Koncentracja działań i nakładów na wiodących produktach markowych regionu sprzyjać będzie nadaniu pożą-danego kierunku rozwoju sektora, a także stworzy podstawę do przyciągnięcia inwestorów prywatnych, chcących inwestować na Dolnym Śląsku.

Wspierane będą inicjatywy dla pełniejszego wykorzystania walorów woje-wództwa w celu zaoferowania konkurencyjnego markowego produktu turys-tycznego. Na podstawie audytu turystycznego regionu stwierdzono, że naj-większy potencjał rozwoju mają następujące dziedziny:• turystyka aktywna (promocja sieci tras wędrówek transgranicznych pie-

szych, rowerowych, konnych, wodnych; tworzenie subproduktów w zakresie wspinaczki górskiej i skałkowej, lotniarstwa, paralotniarstwa i szybownictwa, turystyki konnej, wędkarstwa, golfa; korzystanie z infra-struktury parków wodnych),

• turystyka uzdrowiskowa (klimat podgórski i górski, wykorzystanie w peł-ni zasobów uzdrowiskowych, np. borowiny, wody lecznicze i peloidy),

• turystyka kulturowa (bogactwo i różnorodność walorów kulturowych i historycznych).Ponadto ważną rolę w rozwoju turystyki województwa będą spełniały:

• turystyka biznesowa (Wrocław jako centrum życia gospodarczego),• turystyka na obszarach wiejskich (szansa rozwoju obszarów o istotnych walo-

rach turystycznych, ale słabych gospodarczo, zagrożonych marginalizacją),• turystyki tranzytowa, w tym przygraniczna (położenie na pograniczu

z Niemcami i Czechami stanowi potencjał do rozwoju tej formy turysty-ki),

• turystyka przyrodnicza, obserwacje przyrody, w tym szczególnie ptaków (bird watching) na terenie Doliny Baryczy.

Rozwój lokalny turystykiCele główne:

• Wzrost konkurencyjności województwa dolnośląskiego poprzez rozwój sektora turystycznego


• Wykorzystanie potencjału regionu dla rozwoju turystyki w województwie w oparciu o wykorzystanie walorów turystycznych regionu, w tym na ob-szarach zagrożonych marginalizacją społeczną i gospodarczą


68

Cele szczegółowe:• Wspieranie inicjatyw w zakresie turystyki, przyczyniających się do aktywi-

zowania obszarów jeszcze niewykorzystanych• Eksponowanie i wykorzystanie aspektu wielonarodowości i wielokulturo-

wości regionu w rozwoju oferty turystycznej• Stworzenie systemu wsparcia dla sektora turystycznego, w tym MŚP i rze-

miosła• Popularyzacja dorobku wybitnych twórców regionu• Stymulacja endogennej aktywności obywatelskiej i ekonomicznej• Popularyzacja dorobku kulturalnego i naukowego istotnego dla stymulacji

ruchu turystycznego• Rozwój turystyki w poszanowaniu środowiska naturalnego

Jednym z celów strategicznych dokumentu jest aktywizowanie obszarów w niewielkim stopniu zagospodarowanych i wykorzystywanych turystycznie. Są to zarówno małe miasteczka, obszary wiejskie, jak również tereny poprze-mysłowe i pomilitarne oraz obszary zagrożone marginalizacją.

Wsparcie inicjatyw lokalnych w zakresie m.in.:• tworzenia infrastruktury,• formowania Lokalnych Organizacji Turystycznych,• opracowywania programu rozwoju turystyki,nie tylko będzie aktywizowało lokalną społeczność, ale także przyczyni się do napływu kapitału inwestycyjnego, co w konsekwencji powinno spowodować wzrost ruchu turystycznego w regionie.

Innym ważnym obszarem działań jest wspieranie lokalnych inicjatyw kre-ujących ruch turystyczny w oparciu o bogate zasoby dziedzictwa kulturowe-go, jak również walory naturalne.

Markowa infrastruktura turystycznaCele główne:



Cele szczegółowe:• Rozwój markowej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej• Tworzenie odpowiednich warunków dla wzrostu ruchu turystycznego


69

• Tworzenie infrastruktury turystycznej sprzyjającej rozwojowi produktów markowych regionuInfrastruktura turystyczna i paraturystyczna to niezbędny element rozwo-

ju turystyki każdego regionu. Jej obecny stan na Dolnym Śląsku nie jest za-dowalający i stanowi barierę dalszego rozwoju ruchu turystycznego. Dlatego niezbędne jest podjęcie działań wspierających budowanie pełnej infrastruktu-ry, w tym bazy noclegowej na poziomie europejskim.

Ważnym elementem powstawania markowej infrastruktury jest rozwój te-matycznych szlaków turystycznych jako kompleksowej propozycji produktów turystycznych. W ramach tych działań wspierany będzie rozwój infrastruktu-ry oraz oferty turystycznej w miejscowościach położonych wzdłuż szlaków. Szczególny akcent zostanie położony na rozwój Drogi Sudeckiej – głównej osi rozwoju turystki w regionie.

System wsparcia sektora i produktów turystycznychCele główne:



• Wzmocnienie wizerunku Dolnego Śląska jako obszaru atrakcyjnego turys-tycznie dla turystów krajowych i zagranicznych

Cele szczegółowe:• Stworzenie zintegrowanego systemu promocji i informacji w regionie• Stworzenie systemu badań potrzeb i oczekiwań turystów• Stworzenie systemu wsparcia doradczo-konsultingowego dla podmiotów

z sektora turystycznego• Stymulowanie rozwoju firm i instytucji otoczenia biznesu• Stworzenie mechanizmów kształcenia profesjonalnych kadr turystycznych

w oparciu o rzetelną analizę potrzeb• Otwarcie województwa na międzynarodowy ruch turystyczny poprzez

sprawny system informacji turystycznej i skuteczną promocję• Wykształcenie profesjonalnej kadry obsługi ruchu turystycznego i zarzą-

dzania turystykąKompleksowy zespół działań, mających na celu wsparcie rozwoju sektora

turystyki oraz produktów turystycznych, obejmuje:


70

• szeroko pojęty marketing (promocja, dystrybucja, informacja),• szkolenia kadr dla potrzeb turystyki,• doradztwo dla firm z sektora turystycznego,• rozwój systemu informacji turystycznej.

Podstawą wzrostu konkurencyjności oferty turystycznej regionu, oprócz działań infrastrukturalnych, jest koordynacja i integracja działań marketin-gowych, połączona z bieżącym badaniem potrzeb i oczekiwań turystów oraz monitorowaniem rynku usług turystycznych i zachodzących na nim zmian w kraju i zagranicą. Efektem prowadzonych badań i analiz powinno być do-stosowanie oferty turystycznej do docelowych segmentów turystów.

W ramach działań marketingowych znajdują się zadania obejmujące stwo-rzenie narzędzi komunikacji marketingowej, istotnych dla budowy turystycz-nego wizerunku województwa, przede wszystkim w oparciu o znak turystycz-ny regionu, a także wspieranie m.in. powstawania indywidualnych znaków turystycznych, zidentyfikowanych w audycie obszarów turystycznych.

Istotny element rozwoju turystyki stanowią kadry obsługujące turystów. Opracowanie i wdrożenie skutecznego systemu szkolenia personelu dla po-trzeb turystyki znacząco przyczyni się do poprawy jakości usług i obsługi tu-rystycznej.

Uzupełnieniem działań wspierających rozwój tego sektora jest zapewnie-nie podmiotom działającym w branży dostępu do usług doradczo-konsultin-gowych.

71

Program Inwestycyjnydla Województwa Dolnośląskiego

Lp. Nazwa zadania Jednostkarealizująca

Łącznenakłady

1 Budowa drogi wojewódzkiej Bielany – Łany – Długołęka Etap I, zadanie 1

2004 2006 DZDW 51 71,370


DZDW 21 792,747


DZDW 76 429,357

4 Budowa drogi wojewódzkiej Bielany – Łany – Długołęka Etap II, zadanie 1

DZDW 56 634,582


DZDW 34 474,858


DZDW 36 202,392

7 Budowa drogi wojewódzkiej Bielany – Łany – Długołęka Etap III, zadanie 1

DZDW 5 462,282


DZDW 42 849,960


DZDW 59 768,596


DZDW 61 253,747


DZDW 17 186,287

12 Budowa drogi wojewódzkiej Bielany – Łany – Długołęka Etap IV, zadanie 1

DZDW 23 457,688


DZDW 65 129,218


DZDW 76 977,860


DZDW 100 195,367


72


Łącznenakłady


2004 2007 DZDW 22 770,863

17 Budowa obwodnicy Nowej Rudy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381 – Etap II

2004 2006 DZDW 28 833,860

18 Budowa obwodnicy Nowej Rudy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381 – Etap III

DZDW 28 092,555

19 Budowa zaplecza technicznego Ob-wodu Drogowego w Dobroszycach

DZDW 4 500,000

20 Adaptacja budynku przy ul. Krakow-skiej na potrzeby administracyjno-biu-rowe DZDW

DZDW 1 533,813

21 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 341 w m. Uraz

DZDW 1 745,907

22 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 331 w m. Tarnówek

DZDW 2 480,930

23 Budowa mostu na rzece Odrze w cią-gu drogi wojewódzkiej nr 323

DZDW 89 693,332

24 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 329 od skrzyżowania z drogą krajową nr 12 do Ruszowic

DZDW 2 440,624

25 Budowa południowo-wschodniej obwodnicy Dzierżoniowa

DZDW 56 500,000

26 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 384 na odcinku Dzierżoniów – Łagiewniki

DZDW 18 800,000

27 Budowa drogi wojewódzkiej nr 367 i 366 (obejście miejscowości Mysłako-wice i Miłków)

2004 2008 DZDW 73 700,000

28 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 352 Radomierzyce – Zgorzelec z obwodnicą m. Zgorzelec

2004 2005 DZDW 2 500,000

29 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 389 na odcinku Zieleniec – Mo-stowice

2004 2005 DZDW 2 678,091


73


Łącznenakłady

30 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 296 – Etap I

2004 2005 DZDW 11 493,819

31 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 296 – Etap II

DZDW 22 400,000

32 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 296 – Etap III

DZDW 60 000,000

33 Budowa mostu granicznego na rz. Nysa Łużycka Pieńsk – Deschka z drogami dojazdowymi

DZDW 16 406,279

34 Budowa połączenia drogowego w Euroregionie Nysa

2005 2008 DZDW 17 216,450

35 Budowa lub przebudowa infrastruktu-ry drogowej na sieci dróg woje-wódzkich Dolnego Śląska w zakresie: chodników, odwodnienia drogi, zatok autobusowych, skrzyżowań dróg, sygnalizacji świetlnej, murów oporo-wych, małych obiektów mostowych – kontynuacje

2004 2006 DZDW 12 849,375

36 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 388 Wambierzyce – Polanica Zdrój

2005 2008 DZDW 17 400,000

37 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 297 – Etap I

2005 2008 DZDW 29 190,000

38 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 297 – Etap II

DZDW 30 000,000

39 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 297 – Etap III

DZDW 40 000,000

40 Budowa mostu przez rzekę Odrę pomiędzy m. Brzeg Dolny i m. Głoska

DZDW 56 500,000

41 Przebudowa ul. Strzelnej i Wiejskiej w Oławie w ciągu drogi wojewódz-kiej nr 396

DZDW 4 074,401


74


Łącznenakłady

42 Budowa lub przebudowa infrastruktu-ry drogowej na sieci dróg woje-wódzkich Dolnego Śląska w zakresie: chodników, odwodnienia drogi, zatok autobusowych, skrzyżowań dróg, sygnalizacji świetlnej, murów oporo-wych, małych obiektów mostowych – rozpoczynane po roku 2003

DZDW 36 152,254

43 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 352 Radomierzyce – Zatonie

2004 2005 DZDW 27 050,000

44 Przebudowa drogi wojewódz-kiej nr 395 na odcinku od ronda w miejscowości Żerniki Wrocławskie do węzła autostradowego Wrocław – Wschód w miejscowości Krajków

DZDW 42 650,000

45 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 395 w Strzelinie – ul. Ząbkowicka

DZDW 5 800,000

46 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 403 na odcinkach zlokalizowanych na terenie Województwa Dolnoślą-skiego

DZDW 15 000,000

47 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 395 w m. Henryków

DZDW 6 600,000

48 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 347 Wrocław – Kąty Wrocławskie

DZDW 28 800,000

49 Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 385 w m. Srebrna Góra

DZDW 3 000,000

50 Budowa obwodnicy drogowej Gryfowa Śląskiego w sieci dróg wojewódzkich

DZDW 50 000,000

51 Budowa obwodnicy Dobroszyc w cią-gu drogi wojewódzkiej nr 340

DZDW 4 400,000

52 Budowa obwodnicy Budziszowa Wielkiego w ciągu drogi wojewódz-kiej nr 345

DZDW 3 000,000

53 Budowa obwodnicy Strzegomia w ciągu drogi wojewódzkiej nr 374

DZDW 11 700,000


75


Łącznenakłady

54 Budowa obwodnicy Szczawna Zdroju w ciągu drogi wojewódzkiej nr 376

DZDW 14 200,000

55 Budowa małej obwodnicy Ząbkowic Śląskich

DZDW 20 000,000

56 Budowa małej obwodnicy Świdnicy DZDW 20 000,000

57 Przebudowa mostów w km 03+877 i w km 04+337 drogi wojewódzkiej nr 393 w miejscowości Kościelniki

DZDW 3 750,000

58 Przebudowa obiektów mostowych w ciągu drogi wojewódzkiej nr 389 w km 13+884, 17+486, 17+974 na odcinku Zieleniec – Mostowice

DZDW 2 300,000

59 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 353 km 07+223 w m. Dłużyna

DZDW 1 150,000

60 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 358 km 22+475 w m. Pobiedna

DZDW 1 720,000

61 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 297 km 90+822 w m. Lwówek Śląski

DZDW 2 100,000

62 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 345 km 14+243 w m. Budziszów Wielki

DZDW 1 820,000

63 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 345 km 14+596 w m. Budziszów Wielki

DZDW 1 820,000

64 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 395 km 60+606 w m. Biernacice

DZDW 1 530,000

65 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 392 km 25+634 w m. Stronie Śląskie

DZDW 1 520,000

66 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 395 km 71+426 w m. Lubnów

DZDW 1 540,000


76


Łącznenakłady

67 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 328 km 112+680 w m. Marciszów

DZDW 1 520,000

68 Przebudowa mostu nad potokiem Czerna Wielka w ciągu drogi wojewódzkiej nr 350 km 50+268 w m. Parowa (wraz z korektą ciągów pieszych)

DZDW 1 750,000

69 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 404 km 2+438 w m. Świeradów Zdrój

DZDW 1 700,000

70 Przebudowa mostu w ciągu drogi wojewódzkiej nr 328 km 110+583 w m. Ciechanowice

DZDW 1 500,000

71 Budowa czteropasmowej drogi w miejscu istniejącej drogi powiato-wej nr 47– 806 (obecnie nr 1950D) na odcinku od węzła Pietrzykowice do drogi krajowej nr 35 wraz z korektą przebiegu w celu właściwego włą-czenia do drogi krajowej nr 35 oraz budowa czteropasmowego sięgacza drogi

DZDW 27 000,000

72 Adaptacja i wyposażenie budynku na potrzeby Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu

2004 2005 DM UMWD 500,000

73 Rozbudowa Ośrodka Szkolno-Wy-chowawczego Dzieci Niewidomych przy ul. Kamiennogórskiej 16 we Wrocławiu

DM UMWD / Wy-dział Inwestycji

7 878,580

74 Budowa infrastruktury sportowo-rehabilitacyjnej w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym Dzieci Niewidomych we Wrocławiu


9 760,000

75 Modernizacja internatu Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Świdnicy przy ul. Wałbrzyskiej 58


557,302


77


Łącznenakłady

76 Rozbudowa Ośrodka Szkolno-Wycho-wawczego Dzieci Niesłyszących przy ul. Dworskiej 8 we Wrocławiu

DS UMWD / Wydział Edukacji i Nauki

10 248,000

77 Modernizacja Zespołu Szkół Ponad-gimnazjalnych w Biedrzychowicach

DS UMWD 2 768,760

78 Modernizacja Zamku Piastowskiego w Legnicy przy Placu Zamkowym 1

DS UMWD 8 296,000

79 Przebudowa budynku Medycznego Studium Zawodowego we Wrocławiu przy ul. Stawowej

DS UMWD 2 491,000

80 Przebudowa części szkoły i internatu na Centrum Kształcenia Ekologiczne-go w Zespole Szkół Agrotechnicznych w Bożkowie

DS UMWD 8 200,000

81 Przebudowa obiektów przy ul. Kasz-tanowej 3a/5 na potrzeby Dolnoślą-skiego Centrum Wspierania Uzdolnień we Wrocławiu

DS UMWD 10 000,000

82 Przebudowa obiektów Dolnośląskiego Centrum Doskonalenia Nauczy-cieli i Informacji Pedagogicznej na potrzeby kształcenia ustawicznego nauczycieli i osób szkolących we Wrocławiu

2004 2006 DS UMWD 5 490,000

83 Modernizacja i rozbudowa Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze

2005 2005 DS UMWD 7 816,000

84 Modernizacja Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Wał-brzychu

2005 2005 DS UMWD / Wydział Kultury

4 264,000

85 Zakup i modernizacja trwałego wy-posażenia scen Teatru Polskiego we Wrocławiu: Sceny im. J. Grzegorzew-skiego i Sceny Kameralnej

2005 2005 DS. UMWD / Wy-dział Kultury

42 000,000

86 Adaptacja z rozbudową Dolnośląskie-go Centrum Onkologii we Wrocławiu

2004 2006 DM UMWD / Wy-dział Inwestycji

30 672,215


78


Łącznenakłady

87 Adaptacja pomieszczeń na potrzeby Szpitalnego Oddziału Ratunkowego

2004 2006 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny ul. Kamieńskiego we

Wrocławiu

400,000

88 Doposażenie i wymiana zużytego sprzętu we wrocławskim ośrodku torakochirurgii

2004 2006 Dolnośląskie Cen-trum Chorób Płuc

we Wrocławiu

74,000

89 Modernizacja obiektu placówki 2004 2006 Dzienny Ośrodek Psychiatrii i Zaburzeń

Mowy dla Dzieci i Młodzieży ul. Żmigrodzka we

Wrocławiu

60,000

90 Budowa dźwigu osobowo-towaro-wego w budynku Ośrodka Leczenia i Rehabilitacji Uzależnień

2004 2006 Specjalistyczny Ze-spół Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej Wyb. J.C. Korze-niows-kiego we

Wrocławiu

100,000

91 Budowa pawilonu szpitalnego wraz z wyposażeniem w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. J. Grom-kowskiego we Wrocławiu

2004 2006 DM UMWD / Wy-dział Inwestycji

11 948,048

92 Termomodernizacja budynku nr 3 w Wojewódzkim Szpitalu Neuropsy-chiatrii w Krośnicach

2004 2006 Wojewódzki Szpital Neuropsychiatrii

w Krośnicach (Me-chanizm Finansowy

EOG)

1 077,230

93 Termomodernizacja budynku Woje-wódzkiego Szpitala Psychiatrycznego w Złotoryi

2004 2006 Wojewódzki Szpital Psychiatryczny

w Złotoryi (Mecha-nizm Finansowy

EOG)

1 156,978

94 Budowa i zarządzanie szpitalem o charakterze ratunkowym dla mieszkańców Wrocławia i powiatu wrocławskiego

2004 2005 Departament Polityki Zdrowotnej

200 000,000


79


Łącznenakłady

95 Budowa pawilonu dla Dolnośląskiego Centrum Pediatrycznego im. J. Korcza-ka (SPZOZ) we Wrocławiu na terenie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycz-nego im. J. Gromkowskiego przy ul. Koszarowej we Wrocławiu

Dolnośląskie Centrum Pediatrycz-ne im. J. Korczaka (SPZOZ) we Wroc-

ławiu

90 000,000

96 Modernizacja Bloku Operacyjnego, Oddziału Intensywnej Terapii oraz Sterylizatorni w Centrum przy ul. Grabiszyńskiej 105 we Wrocławiu

Dolnośląskie Cen-trum Chorób Płuc

we Wrocławiu

7 750,000

97 Wykonanie stref przeciwpożarowych oraz dźwiękowego systemu ostrzega-nia przeciwpożarowego w Centrum przy ul. Grabiszyńskiej 105 we Wrocławiu

Dolnośląskie Cen-trum Chorób Płuc

we Wrocławiu

2 000,000

98 Modernizacja bloku porodowego na Oddziale ginekologiczno-położniczym w Wojewódzkim Szpitalu Specjali-stycznym we Wrocławiu

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny

we Wrocławiu ul. Kamieńskiego

1 500,000

99 Dostosowanie obiektów Wojewódz-kiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu do przepisów przeciwpo-żarowych



3 000,000

100 Zakup sprzętu medycznego dla Dol-nośląskiego Centrum Pediatrycznego im. J. Korczaka (SPZOZ) we Wrocławiu

Dolnośląskie Centrum Pediatrycz-ne im. J. Korczaka (SPZOZ) we Wroc-

ławiu

2 705,472

101 Budowa dźwigów osobowo-towaro-wych w budynku głównym szpitala

Specjalistyczny Ze-spół Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej

480,000

102 Modernizacja 6 sztuk dźwigów oso-bowych oraz 2 nowych urządzeń

Okręgowy Szpital Kolejowy we Wroc-

ławiu SP ZOZ

2 684,000


80


Łącznenakłady

103 Modernizacja oddziałów szpitalnych dostosowująca je do obowiązujących wymogów technicznych i sanitarno-epidemiologicznych oraz nowoczes-nych standardów medycznych


ławiu SP ZOZ

9 760,000

104 Modernizacja budynku nr 1 Specjalistyczny Szpital Zespolony

im. Stefana Batorego w Wałbrzychu

4 672,600

105 Modernizacja zespołu operacyjnego w Specjalistycznym Szpitalu Ginekolo-giczno-Położniczym im. E. Biernackie-go w Wałbrzychu

Specjalistyczny Szpital Ginekolo-giczno-Położniczy

im. E. Biernackiego w Wałbrzychu

2 410,000

106 Modernizacja i dostosowanie budynku ‘’B’’ Dolnośląskiego Centrum Transplantacji Komórkowych z Kra-jowym Bankiem Dawców Szpiku do obowiązujących norm i standardów

Dolnośląskie Centrum Transplan-tacji Komórkowych

z Krajowym Bankiem Dawców Szpiku

300,000

107 Modernizacja Dźwigów szpitalnych Wojewódzki Szpital Specjalistyczny

w Legnicy

600,000

108 Realizacja programu dostosowania Wojewódzkiego Szpitala Specjalis-tycznego w Legnicy do wymogów określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia dla ZOZ


w Legnicy

6 000,000

109 Dostosowanie obiektów Szpitala Wo-jewódzkiego w Legnicy do wymogów ochrony przeciwpożarowej


w Legnicy

3 500,000

110 Uruchomienie SOR wraz z budową heliportu


w Legnicy

3 000,000

111 Rozbudowa Bloku Operacyjnego i Od-działu Intensywnej Opieki Medycznej

Specjalistyczny Szpi-tal im. Sokołowskie-

go w Wałbrzychu

6 000,000


81


Łącznenakłady

112 Zakup i wyposażenie środków transportu sanitarnego dla Pogotowia Ratunkowego we Wrocławiu

Pogotowie Ratunko-we we Wrocławiu

11 151,424

113 Zakup i wyposażenie środków transportu sanitarnego dla Pogotowia Ratunkowego w Wałbrzychu

Pogotowie Ratunko-we w Wałbrzychu

5 195,000

114 Wymiana ambulansów sanitarnych Typ „R” i „W” wraz z wyposażeniem

Pogotowie Ratunko-we w Legnicy

7 680,000

115 Podniesienie standardu świadczenia usług medycznych w regionie jelenio-górskim w ramach ratownictwa me-dycznego przez zakup ambulansów wraz z wyposażeniem dla Pogotowia Ratunkowego w Jeleniej Górze

Pogotowie Ratunko-we w Jeleniej Górze

4 620,000

116 Termomodernizacja i wymiana sieci wewnętrznych w budynkach Woje-wódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu



10 144,000

117 Doposażenie oddziału anestezjologii i intensywnej terapii Szpitala im. T. Marciniaka we Wrocławiu w sprzęt ratujący życie

Szpital Specjalistycz-ny im. T. Marciniaka – Centrum Medycy-

ny Ratunkowej

1 474,000

118 Doposażenie Szpitala im. T. Marcinia-ka we Wrocławiu w sprzęt medyczny dla ratowania życia


ny Ratunkowej

1 130,000

119 Doposażenie oddziału toksykologii w sprzęt i aparaturę medyczną do ratowania życia i zdrowia w Szpitalu im. T. Marciniaka we Wrocławiu


ny Ratunkowej

936,500

120 Kompleksowe wyposażenie 10 sta-nowisk Oddziału Intensywnej Terapii Medycznej Okręgowego Szpitala Kolejowego we Wrocławiu


ławiu SP ZOZ

2 562,000

121 Wyposażenie budynku poradni spec-jalistycznych w dźwig osobowy

Zespół Szpitalny Chorób Płuc Opieki Długoterminowej w Obornikach Śl.

109,800


82


Łącznenakłady

122 Modernizacja budynków oddziałów I i IA Gruźlicy i Chorób Płuc pod ką-tem dostosowania do obowiązujących wymagań sanitarnych (sanitariaty, posadzki, podjazd dla osób niepełno-sprawnych)

Zespół Szpitalny Chorób Płuc Opieki Długoterminowej w Obornikach Śl.

666,000

123 Termomodernizacja budynków Neuro-logii oraz Okulistyki

Specjalistyczny Szpital Zespolony


1 708,000

124 Termomodernizacja budynków nr 1 i 6

Specjalistyczny Szpital Zespolony


3 416,000

125 Modernizacja systemu wytwarzania ciepła do ogrzewania budynków i podgrzewania wody użytkowej w Pogotowiu Ratunkowym w Wałbrzy-chu Wymiana konwencjonalnych źródeł energii na źródła energii odnawialnej, modernizacja instalacji centralnego ogrzewania i instalacji wody użytkowej

Pogotowie Ratunko-we w Wałbrzychu

1 036,999

126 Zakup aparatów do monitorowa-nia OIT, Kardiologii, Izby Przyjęć i sal pooperacyjnych w oddziałach zabiegowych


w Legnicy

1 500,000

127 Zintegrowany System Informatyczny dla Zrównoważonego Rozwoju Regio-nu Dolnego Śląska

2004 2008 Wydział Informatyki UMWD

5 404,000

128 Budowa systemu Bazy Danych Topograficznych jako platformy Dolnośląskiego Systemu Informacji Przestrzennej – II etap realizacji

Wydział Geodezji i Kartografii UMWD

7 288,960

129 Kompleksowa informatyzacja Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych

2004 2008 DZMiUW we Wroc-ławiu

696,620


83


Łącznenakłady

130 Ochrona przeciwpowodziowa I – Pro-gram dla Odry 2006


558 000,000

131 Infrastruktura przeciwpowodziowa i zapobiegania suszy

DZMiUW we Wroc-ławiu

120 387,000

132 Lokalna ochrona przeciwpowodzio-wa, melioracje wodne


250 697,000

133 Jawornik – przywrócenie retencji w zlewni cieku w gminie Paszowice


1 988,500

134 Zakup 8 autobusów szynowych dla samorządu województwa dolnoślą-skiego

Departament Roz-woju Regionalnego

UMWD

46 919,520

135 Zakup autobusów szynowych dla Samorządu Województwa Dolnoślą-skiego w latach 2008-2013

Departament Roz-woju Regionalnego

UMWD

110 000,000

136 Zagospodarowanie terenu wokół bu-dynku Muzeum Etnograficznego przy ul. Traugutta 111-113 we Wrocławiu wraz elementami małej architektury

Departament Spraw Społecznych UMWD

/ Wydział Kultury

150,000

WYDAWCA: KOMITET WYBORCZY

Prawo i Sprawiedliwośćul. Nowogrodzka 84/86, 02-018 Warszawa

tel. (+48) 22 6215035, faks (+48) 22 6216767

www.pis.org.pl

Samorządowy Program PiS Rozwoju Województwa opracował Samorządowy Zespół Programowy, powołany przez Klub Parlamentarny „Prawo i Sprawied-liwość” i Zarząd Główny Partii „Prawo i Sprawiedliwość”, w skład którego weszli przedstawiciele parlamentu, administracji rządowej i samorządowej w województwach, a także przedstawiciele instytucji i organizacji społeczno-gospodarczych.

Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały przygotowane przez Rząd RP, a także władze samorządowe poszczególnych województw.

Documents

Program PiS dla Wrocławia